Skip to main content

Full text of "Revista Dituria islame 197-234.PDF"

See other formats 


www.dituriaislame.net 



KERKONI DITURINE 

NGA DJEPI DERI 

NE VARR 




KERKONI 

DITURINE 
ISLAME 



Dr. Sulejman OSMANI 
Lehtesoni e mos 
veshtiresoni F5 

Nexhat IBRAHIMI 
Tematika e ilm'ul-kelamit 
F8 

Dr.Fahrush REXHEPI 
Halifi i pare mysliman Elm 
Beker Es-Siddik F10 

Orhan BISUMAJ 
Domethenia akaidologjike e 
'abdestit' F13 

Prof. Dr. Muhamed 
HAMIDULLAH 

Sistemi ushtarak tie kohen 
e Pejgamberit a.s. F16 

Mustafa Erish 
Divorci i pare tie Islam - 
Habibe Binti Sehl r.a. FI9 

Driton Kastrati 
Armiqesia tie mes njeriut 
dhe iblisit-shejtanit F20 

Driton ARIFI 
Gripi i derrave, pandemi 
shqetesuese apo ekzagjerim 
i orkestruar mediatik? F23 

Bernard TAHIRBEGOLLI 
Gripi i derrave, alarm 
financiar dhe shendetesor 
F27 

Hekimoglu ISMAIL 
Familja dhe arsimi F30 




Mr. Qemajl MORINA 

A do te degjohet EZANI ne Zvicer?! F54 




zuni 

Minarett- 

verbot 



NE KOSOVE U KREMIUA SOLEMNISHT FESTA E KURBAN- BAIRAMIT F31 

Si tradicionalisht, si ne gjithe Boten Islame ashtu edhe tek ne, besimtaret 
kremtuan ne menyre madheshtore festen e Kurban-Bajramit, me lutjet per 
paqe, haimoni, unitet dhe per solidaritet me nevojtaret e per nje te neserme 
me te mire. 

Kurban -Bajrami u kremtua solemnisht ne te gjitha xhamite e Kosoves, ku, 
jerveg hytbes kushtuar kesaj teste, prej nga u percollen mesazhe per paqe, 
umturi, dinjitet e solidaritet dhe u fal namazi i tij, ku moren pjese nje numer i 
madh i besimtareve te te gjitha moshave. 
Manifestimi qendror per territorin e Kosoves kushtuar testes se Kurban- 
Bajramit, u mbajt nexhamine "Sulltan Mehmet-Fatih" te Prishtines, ne prani 
te mijera besimtareve, ku qene te pranishem udheheqesit me te larte te 
Bashkesise Islame te Kosoves me Myftiun Mr. Nairn Ternava ne krye, si dhe 
Kiyetari i AKR-se, z. Behgjet Pacolli dhe kryetari i PD-se, z. Ferid Agani. 

PRITJE URIMI NGA MYFTIU I KOSOVES, MR. NAIM TERNAVA, 
ME RASTIN E FESTES SE KURBAN-BAJRAMIT F34 

HYTBJA E MYFTIUT TE KOSOVES MR. NAIM TERNAVA, 
ME RASTIN E KURBAN - BAJRAMIT F32 



Mr. Samir B. AHMETI 
AZERBAJXHANI F35 

Besart SHALA 
Jeta dhe veprimtaria 
shkencore e Ibn Shatirit 
F38 

Ahmed R. RAMADANI 
E ku, po shkojme?!... F41 

Hamdi NUHIJU 
Dituria- rruga e 
shndritshme! F44 

Mr. Aliriza SELMANI 

Medreseja e Gjilanit 
Vater edukativo- 
arsimore fetare 
e kombetare ne 
Anamorave F46 

POEZI 

Fasih (Dukagjinasi) F48 

Sabri JONUZI 
Pozita e gruas tek te 
tjeret dhe ne islam F49 

Arta TAHIRI 
Trafikimi i qenieve 
njerezore, kolaps 
shoqeror 

Analize ekonomike, politike, sociale lidhur 
me trafikimin e qenieve njerezore ne 
Ballkan dhe konkretisht ne Kosove 

Interviste me prof. 
Bajrush ef. Ahmetin 
33 vjet mesimdhenes, 
vet em 3 mungesa F55 



DITURA ISLAME / REVISTE MUJORE, FETARE, SHKENCORE E KULTURORE / Boton: Kryesia e Bashkesise Islame te Kosoves, Prishtine / Kryeredaktor: Mr. Rexhep Suma / 
Redaksia: Bahri Simnica, Driton Arifi, Dr. Fahrush Rexhepi, Mr. Flamur Sofiu, Nexhat Ibrahimi, Mr. Qemajl Morina, Sabri Bajgora, Dr. Sulejman Osmani / 
Gazetar ne redaksi: Ramadan Shkodra / Lektor: Isa Bajcinca / Korrektor: Skender Rashiti / Redaktor artistik, teknik dhe operator kompjuterik: Edib Ali Agagjyshi/ 
Adresa: Dituria Islame, rr. "Bajram Kelmendi" nr. 84, lOOOO Prishtine / Tel&Fax: 038 224 024 / email: dituriaislame@hotmail.com / dituriaislame@yahoo.com / 
www.dituriaislame.net /Parapagimi: Evrope 25 € / Amerike 40 USA$ / Shtypi: Koha, Prishtine / Doreshkrimet dhe fotot nuk kthehen! 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR2009 



E D I T O R I A L I 




"ZOTI NUK E NDERRON 

GJENDJEN E NJE POPULLI, 

PERDERISA Al POPULL 

NUKE NDERRON 
GJENDJEN E VET..." 

ER-RRAD, 13 




Fundi i vitit 2009 dhefillimi i vitit 2010 

Jo pak njerez me vetedije apo pa vetedije, efestojne a kremtojne Vitin e Ri, duke 
menduar dhe dikush duke adhuruar faktin se nderrimi i motmoteve sjell begati, 
lumturi e gezime nefamilje dhe shoqeri. Keto jane botekuptime te gabuara per 
kete nate qe, sipas mesimeve islame, eshte nje nate krejtesisht e rendomte sikurse 
netet e tjera. Fillimisht duhet te dihet se Viti i Ri nuk eshte feste fetare islame as 
e ndonje besimi tjeter, por kjo mbetet nje feste me rrenje pagane me prejardhje 
nga Babilonia. Librat e shenjte shprehen kunder festimeve pagane: "Perbehem ne 
Zotin: mos jetoni sikurse jetojne paganet me mendje te erresuar, larg nga jeta e 
Hyut, per shkak te paditurise qe eshte nder ta per arsye te trashamanise se zemres 
se tyre. Vetveten e kane here te pandjeshem, u dhane mbas shfrenise, ne menyre 
qe, te shtyre pre) lakmise, te bejne gdo poshtersi." (Bibla, Efesianeve, 4:17-20) 
Por edhe mesimet e Kur'anit na mesojne se njeriu duhet te shmanget nga gjerat 
qe e shpien drejt humbjes dhe gjerave te kota: "Pasha kohenl Njeriu me siguri 
eshte ne humbje. Perveg atyre qe besojne, porosisin per drejtesi dhe keshillojne 
njeri-tjetrin tejene te durueshem" . {Pl-Asr, l-3).Babilonasit pagane, 4000 vjet 
me pare, festonin nderrimin e viteve ne diten e pranveres, kur Hena ishte e plote, 
kur nata e dita jane te barabarta, kur natyra rilind mbas dimrit te gjate. . . Viti 
i Ri ne Evrope, ne gjithe hemisferen perendimore edhe pertej Atlantikut, e ka 
prejardhjen nga Roma antike pagane, para 2000 vjetesh. Ne vitin 274, perandori 
romak pagan, Aurelian, diten e 25 dhjetorit e shpalli: Natalis Solis Invicti (Festa e 
Diellit te Pamposhtur). Kjo feste kremtohe) ne gjithe Perandorine Romake pagane, 
e cila e ka prejardhjen nga hyu pagan i iranianeve te lashte, i cili quhej Mithra. Ne 
Enciklopedine Britanike (16/364) shenohet: "Historianet thone: Mesihu (Isai a.s.) 
nuk eshte lindur ne kete date, qe sotfestohet. Eterit e kishes, te shekullit te dyte 
dhe te trete, kete e vertetojne duke thene: "Ajo qe quhet ditelindja e Jezu Krishtit, 
nuk eshte asgje tjeter vegse nje kopje e origjinalit tefestimit te paganeve ne Evrope 
para lindjes se Isait a.s.." I njejti burim thote: "Kalendari ifestave te krishtera 
eshte kopje e "Kalendarit diellor tejuliusit' ', i cili kalendarin diellor e kishte sjelle 
ne Rome ne vitin 46 para lindjes se Jezusit. Viti kishte 365 dite. Keshtu paganet 
festonin 25 dhjetorin, festen e njohur si "festa e lindjes se Diellit/' Enciklopedia 
Britanike (4/283) thote: "Ditelindja e Jezu Krishtit per here te pare eshte festuar 
me 6 janar ne vitin 336 (pas lindjes se Isait) ne Rome. Me pas Kisha perendimore- 
katolike nefund te shekullit te katertfeston ditelindjen e Jezusit me 25 dhjetor, 
kurse kisha ortodokse me 6 janar. "Isai a.s., sipas historianeve nuk eshte lindur 
ne asnjeren prej ketyre datave dhe nje e kremte e ketij lloji eshte trashegimi e 
paganeve te Evropes, te diet kane festuar nje kohe te gjate para lindjes se Isait a.s.. 
Nje janar i mbetet feste pagane qe e kremtonin romaket e vjeter, ngase adhuronin 
nje hyjni te tyre qe quhej Jan, prandaj ka mbetur festa e Janit apo Shen-Jani apo 
sveti-jovan 

Enciklopedia Britanike (3/284) thote: "Te paret qe e perdoren bredhin, ishin 
faraonet dhe kinezet si "simbol tejetes" . Me pastaj paganet evropiane filluan ta 
adhuronin dhe ta shenjteronin. Edhe pasi pranuan Krishterimin, e perdornin 
bredhin ne shtepi dhe e zbukuronin ate. Dhe me vone, ne shek. XVI. ne 
Gjermanine Perendimore bredhi mori emrin "bredhi i parajses" , ku varnin qirinj. 
Kjo ide depertoi ne Angli ne shek. 19. " 

Transmeton Enesi r.a.: "Kur erdhi i Derguari i Allahut a.s. ne Medine, i gjeti 
ashabet duke u argetuar ne dy dite, prandaj i pyeti: "Cilat jane keto dy dite?" 
Thane: "Ne i kemi kremtuar keto dy dite edhe ne xhahilijet. " E i Derguari a.s. 
tha: "Allahu xh.sh. jua ka zevendesuar me dite me te mira se ato: me Bajramin 
e Kurbanit dhe Bajramin e Ramazanit." (Ebu Davudi).Krenaria dhe lumturia 
e myslimaneve eshte ne ngjalljen dhe praktikimin e mesimeve kuranore dhe te 
Synetit te Muhamedit a.s.. 

Mr. Rexhep Suma 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR 2009 





P J E S A 




Dr. Sulejman OSMANI 

Lehtesoni 

emos 

veshtiresoni 



IMAMI NE SHTEGUN E THIRRJES 

Angazhimi ne fushen e thirrjes 
islame paraqet nje nga detyrat me 
paresore per te gjithe imamet. Kjo 
pune kerkon angazhim te vazh- 
dueshem, ngase je panderprere 
ne dispozicion te xhematit. Nga 
praktika e punes sone si imam, 
eshte e qarte se per asnje moment 



nuk ka distance ne mes hoxhes dhe 
besimtareve. Edhe kur nuk je ne 
ndonje angazhim te zakonshem qe 
lidhet me sherbimet ne xhemat, ata 
mund te te therrasin ne c,do kohe, pa 
marre parasysh situatat kur imami 
mund te jete ne rrethin familjar apo 
diku tjeter. Gati ne te gjitha rastet 
pergjigjes se mases i jepet perparesi 
ndaj te drejtave personale dhe te 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR2009 



atyre ne familje. Nuk besoj qe ndon- 
je profesion tjeter te jete i afert me 
masen aq sa imamet e tyre. Eshte nje 
perjetim i vegante kur, pothuajse per 
gdo dite, je pjese e merzise ne famil- 
jet qe percjellin te vdekurit e tyre, 
ose edhe ne raste gezimi. I shoqeron 
ne gezime e hidherime dhe behesh 
pjese e perjetimeve te familjeve dhe 
individeve. Takimet ne xhami, ne 
namazet e dites, te afrojne edhe me 
teper me xhematin, te bejne te famil- 
jarizohesh me ta. Sikur te gjithe jemi 
pjesetare te nje familjeje te madhe. 

NGA SFIDAT E KOMUNIKIMIT 

Nje nga sfidat me te cilat balla- 
faqohet imami ne fushen e ligjerimit, 
eshte perberja e mases besimtare, e 
cila paraqet nje perzierje moshash, 
shtresash intelektuale e mental- 
itetesh te ndryshme. Me gjithe dal- 
limet, te gjitheve duhet t'u flasesh 
me nje gjuhe. Ne gdo rast, ata jane 
te lire te japin vleresime per tema- 
tikat e ndryshme dhe te debatojne 
per to. Vleresimet mund te jene te 
ndryshme bash si edhe xhemati, 
por nuk di sa jane te atille qe dine 
ta vleresojne drejt poziten nga e cila 
flet imami. Ne anen tjeter, ka nje 
kategori xhemati, nje mase shume e 
konsideruar, qe assesi nuk ngopen 
se degjuari ligjeratat e imamit. Per 
ta hutbeja paraqet misionin e javes 
dhe me shume interesim presin 
ngjitjen e imamit ne minber. Pastaj 
tema e adresuar behet objekt bisede 
e polemike. 

VLERESIMI I LIGJERIMIT DHE 
PERGJEGJESIA 

Ne planin e dyte eshte komu- 
nikimi i asaj qe kane degjuar dhe 
transmetimi tek te tjeret, sepse 
jo te gjithe vijne ne xhami, duke 
pasur parasysh se nje kategori e 
caktuar edhe fetarisht nuk eshte 
e obliguar te fale namazin e xhu- 
mase. Me gjithe synimin e modelit 
me te mire, per arsye te ndryshme, 
mund te kete ngecje dhe te mos ar- 
rihet qellimi i deshiruar. Sidoqofte, 
diversiteti i xhematit paraqet nje 



problem ne vete. Imami nuk u flet 
nxenesve te nje rangu apo stu- 
denteve qe kane nje nivel te duhur 
shkollimi ose nje shtrese te caktuar 
intelektuale. Masa besimtare duhet 
te kete mirekuptim me te madh 
duke vleresuar poziten e imamit 
dhe xhematit. Imami pas te cilit 
falesh, a nuk meriton perkrahje e 
respekt dhe mirekuptim ndaj tij, te 
pakten aq sa nuk do t'i lejosh vetes 
qe per gdo situate dhe leshim, t'i 
krijosh vetes mundesine te per- 
flasesh qendrimin e tij, personalite- 
tin apo edhe tematiken e trajtuar. 
Ne asnje rast nuk dua te them se 
imami eshte i paprekshem dhe te 
mohoj te drejten per ta biseduar apo 
vleresuar punen e tij, po ne te njejten 
mase nuk ka mundesi te hapet dera 
e vleresimeve kuturu duke denigru- 
ar dijen apo personalitetin e tij. 

UDHEZIMI NE ISLAM DHE 
GUXIMI I TEPRUAR 

Nuk jane te rralla rastet kur 
ndonje individ apo grupe te caktu- 
ara, me lehtesine te madhe, bise- 
dojne per tema shume te ndjeshme 
duke kafshuar temen e paraqitur 
nga imami sikur sanduigin. I per- 
flasin ato pa kurrfare pergjegjesie, 
e ne anen tjeter, ndoshta u mungon 
sfondi elementar per njohjen e 
tematikave fetare ne pergjithesi, e 
sigurisht sa per sfera te veganta, kjo 
as qe diskutohet. Eshte per gdo lev- 
date udhezimi i tyre ne Islam dhe 
kureshtja per te njohur temat fetare 
duke u perpjekur vazhdimisht te 
islamizojne jeten. Nuk ka dyshim 
se ky duhet te jete synimi i perher- 
shem i individit dhe shoqerise, 
duke u perpjekur sistematikisht 
per perfitimin e diturive fetare. 
Ne ate mase, ne nivelin e shkal- 
leve te levdimit per entuziazmin e 
shfaqur nga individe apo grupe te 
tilla, ndoshta ne nje shkalle edhe 
me te larte ngrihet denoncimi per 
guximin e tepruar per te debatuar 
per geshtje shume delikate dhe te 
ndjeshme, ne te cilat edhe ulemaja, 
nga me te medhenjte, do te ishin 
shume te kujdesshem. 



GUXIMI I TEPRUAR NE gESHTJE 
FUNDAMENTALE 

Mendoj se disa besimtare kane 
nje doze te tepruar papergjegjesie 
ne trajtimin e geshtjeve fetare dhe 
vleresimin e tyre. Ky guxim arrin deri 
ne shkallen e fetvase, madje edhe per 
geshtje shume te ndjeshme qe kane 
te bejne me bazen e besimit. Duhet 
ta themi shume haptazi se mekatet 
jane te kategorive te ndryshme dhe te 
shumta, ato nuk kufizohen vetem ne 
rrethin e asaj qe besimtaret, te mesuar 
nga Kur'ani dhe Syneti, i identifikojne 
si te tilla. 

GJYKIME TE DENUESHME 
FETARISHT 

Haram jane alkooli, mishi i der- 
rit, kamata e te tjera, po ne te njejten 
vije rangohet edhe guximi i dikujt qe 
te gjykoje veprimet e te tjereve me 
pabesim dhe, per nje moment, dikush 
nga besimtaret, sipas tyre, kalon ne 
kufer. Ndoshta edhe per gabimin me 
te vogel, veprimin e dikujt e vendosin 
ne grupin e shirkut. 

Per ata qe njohin temat islame, 
eshte e njohur se nje nga geshtjet 
me te veshtira per te cilen te merret 
qendrim, eshte pikerisht kjo per se po 
bejme fjale: Nxjerrja e myslimanit nga 
Islami, dhe gjykimi me pabesim. Kjo 
ne gdo rast ruan interesin madhor te 
Islamit, ngase nuk eshte ne interes qe 
dikush, per shkak te ndonje veprimi 
te gabuar, te shpallet si heretik. Edhe 
ne rastet me ekstreme, duhen kerkuar 
shume arsye dhe rrugedalje, qe te 
mos arrihet ne nje vleresim te tille, 
nje ekstremitet negativ. Shume me e 
logjikshme do te ishte qe ne raste te 
tilla, gjykimi te mbetej ne rrethin e 
mekatit, ne cfaredo shkalle qofte ai, e 
jo te ngrihet ne kategorine e kufrit apo 
shirkut, ngase edhe njeri edhe tjetri, 
ne Islam paraqesin fundin e vijes se 
kuqe. 

ZGJEDHJET NE KOSOVE DHE 
DALJA NE VOTIME 

Ditet qe kaluan, ne Kosove ishin 
shume te zhurmshme. Fushata 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR 2009 







parazgjedhore dhe zgjedhjet lokale 
kane pllakosur Kosoven. Paraqitja 
publike sikur te thote se ne kohen 
e fushates nuk ka pardon. Gjithcka 
eshte ne masen e normalitetit, edhe 
atehere kur shumecka nuk te pelqen. 
Zhurme, rremuje, karvane njerezish e 
automjetesh qe shetisin nga nje vend 
ne tjetrin. Politikane dhe personal- 
itete qe, pa u skuqur fare, kerkojne 
voten e besimtareve edhe nese per ta 
nuk kane bere asgje. Vertet dukuri 
keto, per te cilat ia vlen te shkruajme 
dhe nga kendi i laboratorit islam do 
te identifikonim nje mal parregull- 
sish, e besoj se kete duhet ta bejme 
nje here tjeter. 

Kete hyrje e bera qellimisht, me 
synimin qe edhe nje here te kthehem 
ne temen qe trajtova deri tash. A 
duhet te dalim ne zgjedhje apo jo, 
normalisht, duke shikuar kete, sic, po 
thuhet - Obligim qytetar, nga kendi 
Islam. Nuk pretendoj qe, kujtdo 
qofte, f i kufizoj te drejten e tij per te 
zgjedhur se si do te veproje ne kete 
rast, te votoje apo jo. Edhe keshtu, ne 
Kosove ka levizje qe propagandojne 
haptazi per mosdalje ne zgjedhje dhe 
mospjesemarrje ne votime, duke e 
pare kete, ne momentin aktual, si te 
demshme. E, pra, nuk do te behej 
nami nese dikush nga besimtaret, per 
nje arsye apo nje tjeter, nuk del ne vo- 
time. Ajo qe tani na intereson, eshte 
prapavija fetare qe dikush e ve per- 
balle nje vendimi te tille. Edhe mua, 
besoj sikur edhe shume te tjereve, me 
kane arritur materiale "keshilledhe- 
nese" per mosdalje ne votime dhe per 
injorimin e tere ketij procesi. Ndoshta 
kane dashur te bejne ndonje sherbim, 
por, e them shume sinqerisht, se me 
veprime te tilla, edhe me teper kane 
shtuar iritimin tim ndaj individeve 
te tille. 

Bashkesia Islame e Kosoves, si 
organi me i larte islam ne Kosove 
qe udheheq dhe mbron interesat e 
myslimaneve, nepermjet mjeteve te 
informacionit kishte bere publike 



thirrjen me te cilen i ftonte besimtaret 
per te dale ne zgjedhje. Kjo ishte e 
mjaftueshme per te gjithe imamet te 
diet, permes komunikimit interno, 
kishin marre porosine qe diten e 
xhuma, para zgjedhjeve, ne hutben e 
javes, te nxisin besimtaret qe te dalin 
ne menyre sa me masive ne votime. 
Natyrisht, qe te gjithe imamet e kane 
bere kete duke i kushtuar nje pjese 
te hutbes, ne menyre specifike. Besoj 
se kjo eshte mirepritur nga masa 
besimtare, te diet me te drejte ne 
mesazhet e BIK-se gjejne nje impuls 
per proceset pozitive ne shoqeri dhe 
gjithsesi qendrimi i saj ka rolin e 
pamohueshem. 

VEPRIME DHE GJYKIME 
SKANDALOZE 

Imami mban hutben, jep mesa- 
zhin e javes, dhe tek xhemati arrin 
porosia. Me te dale nga xhamia, 
qofte edhe ne rrugen perqark, 
xhemati merr fletushka te palo- 
sura, ku shkruhet(dtoj): "Nifaku 
ne vepra ('Dicka sa per sy e faqe')" 
e ne pjesen e poshtme "Nifaku ne 
besim". Nuk ia vlen te ndalem ne 
gjuhen e shkrimit tejet te sakatosur 
dhe as ne permbajtjen dhe formen e 
shtrimit. Ajo qe me beri ta theksoj ne 
kete shkrim eshte porosia qe e kishin 
theksuar ne fund, duke thene: (Citoj) 
" KUJDES!!! Vellezer dhe motra mys- 
limane... Kini frike Allahun me nje 
frige te sinqerte dhe... MOS DILNI 
TE VOTONI (NE ZGJEDHJE) Nuk i 
takon askujt te vendose ligje perveg 
Allahut. Eigji i Allahut eshte ai ligj i 
cili duhet te praktikohet dhe te puno- 
het me te. Mos i degjoni hoxhallaret 
te diet ju nxisin te votoni. Keta jane 
hoxhallare te diet therrasin ne KUFR 
neemerteISLAMIT ,, ! 

Ky shkrim, sado qofte specifik, 
mendoj se paraqet nje shqetesim ne 
vete qe implikon shume pikepyetje. 
Eshte nje ekstremizem i llojit te vet, 
faturen e te cilit te tjeret, ne gfaredo 



situate, nuk duhet ta paguajne. Ky 
eshte efekti i edukimit te mbrapshte 
qe mundohet ta servoje dikush. Edu- 
kator i mirefillte eshte ai qe te tjereve 
u meson njohurite elementare para 
atyre fundamentale, dhe kjo metode 
eshte pikenisja e plan-programit te 
tij, qe garanton stabilitet dhe vazh- 
dimesi ne edukimin e metutjeshem. 
Ne rastin e cekur me lart, kemi te 
kunderten kur peshohen guret qe 
nuk levizen nga vendi kurrsesi. Kjo 
eshte barre qe nuk peshohet lehte. Sa 
provokuese qe duket: Xhemati merr 
mesazhin e Bashkesise Islame, deg- 
jon hytben e imamit, kurse ne dalje, 
dikush te dera e pret me vleresimin: 
" Keta jane hoxhallare te diet therra- 
sin ne Kufer ne emer te Islamit". Ver- 
tet ky eshte nje veprim i paqelluar, qe 
provokon ne aspekte te ndryshme. 
(^fare mendon, - Kujt do t'i besoje 
xhemati, dhe kush eshte me i denje 
per t'i besuar: Bashkesia Islame me 
Myftiun ne krye, imamit pas te cilit 
falet rregullisht apo ty dhe juve qe 
beni gjykime te tilla? Nuk ka dyshim 
se keta te fundit jane bere shkak qe 
tek shumekush te krijohet nje imazh 
negativ per nje mase te madhe te 
rinise islame, qe padyshim paraqesin 
modelin me ideal te Islamit si ne teori 
ashtu edhe ne praktike. 

Duhet ta bejme te qarte se Islami 
nuk ka nevoje per nje sherbim te 
tille dhe nuk eshte ne interes te tij qe 
besimtare te rendomte te marrin mbi 
vete nje barre kaq te madhe, madje, 
sipas tyre, ne sherbim te Islamit. Kete, 
mos pretendoni asnjehere ta beni ne 
emer te Islamit. Kjo sigurisht nuk 
kerkohet prej jush. Dhe aq me teper 
nuk keni nevoje te beni nje sherbim 
te adresuar. Mos bartni shkrime qe 
nuk dini t'i lexoni. Interesi i Islamit 
duhet te jete mbi te gjitha, dhe aktiv- 
itetet e gdokujt te vleresohen nga kjo 
pikepamje. Ne gdo situate, xhemati 
duhet te jene te kujdesshem e te mos 
marrin mesime nga ata qe "DAL- LU 
VE EDAL-LU" "DEVIJUAN DHE I 
DEVIJUAN TE TJERET". 

Meshira e Allahut qofte mbi ate qe 
ne koment kishte thene:" Ah sikur te 
kishin devijuar vete e te mos i kishin 
devijuar te tjeret". 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR2009 



K E L A M 




Nexhat IBRAHIMI 

Tematika e 




-kelamit 



(^do i interesuar do te pyeste me 
te drejte: Cilat jane temat me te 
cilat preokupohet shkenca e ilm'ul- 
kelamit ? Edhe pse ne shikim te 
pare mund te duket pergjigjja e 
lehte, prapeseprape geshtja eshte 
e nderlikuar dhe varet nga shume 
faktore. 1 

Perpjekja per t'i permbledhur keto 
probleme ne nje numer te caktuar 
eshte treguar e paqendrueshme. Ne 
kete ka ndikuar edhe struktura e 
vete Kur'anit, i cili ne vete permban 
me pak se 600 ajete me tematike 
juridike, kurse te gjitha te tjerat jane 
te natyres se besimit, moralit dhe 
tema te aferme, sig jane Allahu dhe 
geshtja e tewhidit, pejgamberise, 
e idhujtarise, shpirtit, Ahiretit, 
i'xhazit, etj.. Secila nga keto tema 
implikon edhe nje varg nentemash 
mjaft te rendesishme. 

Autori i njohur i vepres 
enciklopedike Atlasi kulturor ne 
Islam, Ismail R. Al-Faruqi and Lois 
Lamya Al-Faruqi, preokupimet 



e para ideore te myslimaneve i 
permbledh ne tri fusha a ne tri 
probleme kryesore: 

1 . Natyra e imanit (besimit) dhe 
statusi i mekatarit te rende (sahib el 
kebireh); 

2. Determinizmi dhe 
indeterminizmi (paracaktimi dhe 
liria) dhe 

3. Natyra e atributeve hyjnore. 
Dy temat e para pasuan si rezultat 

i pergarjes se myslimaneve ne 
lidhje me pretenduesit per sundim 
(halifati) dhe konfliktet e dhunshme 
qe pasuan. Per t'u dhene statusin 
e mekatareve te medhenj, se pari 
duhej shikuar geshtja nese imani 
eshte i pajtueshem me mekatin. 
Paten a nuk paten faj mekataret e 
rende, duhej marre nje qendrim 
rreth geshtjes se determinizmit dhe 
vullnetit te lire. 

Problemi i trete erdhi nga nje 
burim i jashtem per Islamin. 
Myslimanet arabishtfoles nuk kishin 
veshtiresi per te kuptuar Kur'anin 



ne nje menyre te drejtperdrejte dhe 
te menjehershme. Dometheniet 
kuranore mbusheshin dhe 
shkelqenin me fjalet dhe shprehjet 
e tyre, teper te qarta per te qene te 
pakuptuara. Por, kur myslimane 
te tjere synuan t'i kuptonin 
tekstet, rruga e perceptimit te 
menjehershem intuitiv nuk ishte 
e hapur per ta. Pengese per kete 
ishin kategorite e te kuptuarit 
qe ata trashegonin nga gjuhet 
e tyre jo-arabe dhe religjionet e 
tyre joislamike. Nje gjendje e tille 
e kercenoi tevhid-in, esencen e 
Islamit, kur ajo preku atributet 
hyjnore. 2 

Njeri nga dijetaret me te medhenj 
te shekullit XX, shejh Abdulhalim 
Mahmud, mendon se temat kryesore 
te periudhes se hershme te kelamit 
jane problemi i predestinimit 
(mushkilet'ul-kaderu), problemi i 
atributeve te Allahut (mushkilet'us- 
sif atu), ekzistimi i Allahut 
(wuxhud'ull-llah) 3 etj . . 




DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR 2009 



8 



Muhammed Abduhu gjithashtu 
permend disa nga temat me 
paresore, si: percaktimi i Njesise 
se Zotit, pastaj theksimi i natyres 
se Qenies se Tij, krijimi i boteve, 
theksimi se Ai eshte vendi i vetem te 
cilit mund t'i ankohemi dhe i Vetmi 
te cilit mund t'i drejtohemi. 4 

Mirepo, me kalimin e kohes, kemi 
nje gjendje te re. El-Havarizmi, 
per shembull, kete spekter te gjere 
temash e kufizon ne dymbedhjete 
probleme: 1. Krijimi i trupave, si 
pergjigje ndaj materialists ve; 2. 
Konfirmimi se bota e ka krijues 
Allahun, si pergjigje dualisteve 
etj.; 3. Krijuesi nuk i ngjason askujt 
dhe asgjeje, si pergjigje per rryma 
te ndryshme antropomorfiste, 
nominaliste etj.; 4. (^eshtja e 
mundesise apo pamundesise se 
te shikuarit te Krijuesit ne kete 
bote dhe ne boten tjeter; 5. Tema e 
cilesive te Krijuesit dhe perceptimi 
i tyre; 6. Krijimi i njeriut si akt i 
Krijuesit apo si krijim vetvetiu; 7. 
Kush eshte autor i veprave, Krijuesi 
apo njeriu; 8. Bindja se Krijuesi e 
deshiron te keqen dhe pergjigjja per 
kete; 9. Pozita e mekatarit te madh 
dhe perceptimi i imanit e i perberjes 
se tij; 10. Deshmimi i pejgamberise, 
si pergjigje disa feve joislame; 
11. Deshmimi i pejgamberise se 
Muhamedit a.s.; 12. (^eshtja e 
imametit dhe kush ka te drejte ne 
te. 5 

Mirepo, krahas problemeve te 
pergjithshme, mund te thuhet qe 
secila kohe sjell edhe problemet 
e veta. Veprat e Ebu Hanifes, te 
Imam El-Maturidiut, te El-Esh'ariut 
dhe te te tjereve gjithashtu tregojne 
preokupimin e tyre per problemet 
e kohes se tyre. 

Per tere kete, mund te 
permblidhet se paralelisht 
me zhvillimin e Islamit, eshte 
zhvilluar dhe ka ndryshuar edhe 
tematika e ilm'ul-kelamit. Fillimi 
karakterizohej nga individualiteti 
i Allahut, nga atributet dhe aktet 
e Allahut, kurse pas depertimit 
te filozofise islame ne Boten 
Myslimane, tematika e ilm'ul- 
kelamit perbehej prej ekzistences. 



Ne kete periudhe geshtjet e 
filozofise u nderthuren me geshtjet 
e selamit, dhe anasjelltas. U 
nderlidh edhe shkenca e logjikes 
dhe me shprehjet e veta ajo tregon 
se ka nje rol ne kelam, si shprehjet: 
adem dhe ma'dum (nihilo, hie,); 
nadhar (mendim, kundrim); delil 
(prove, argument) etj. etj.. 

Karakteristike tjeter e tematikes 
se ilm'ul-kelamit eshte edhe ndarja 
ne tematike te drejtper drejte te 
bazave te fese, te cilat i quajme 
"geshtje themelore te kelamit" 
(mesail we mekasid) dhe ne kete 
grup bejne pjese geshtjet si: Allahu 
eshte Nje dhe ekziston, ringjallja 
pas vdekjes eshte e vertete; dhe 
ne tematike te terthorte, te cilat 
i quajme "pretekste, geshtje 
pretekstuale e kauzistike" 
(vesail), dhe ne kete grup bejne 
pjese geshtjet si: ne gjithesi ka 
nje ndryshim dhe shnderrim te 
vazhdueshem, gjithesia eshte 
shfaqur pastaj, keshtu qe nje gje 
e tille duhet te kete krijues, - jane 
njohuri ndihmese qe sherbejne per 
vertetimin e njohuri ve themelore. 
(^eshtjet themelore, baze, te 
besimit, kane mbetur gjithnje te 
pandryshueshme, kurse geshtjet e 
terthorta, ndihmese, ndryshojne 
ne varesi nga levizjet ideore ne 
periudhen perkatese. 6 

Mirepo, ne shekujt e fundit 
tematika iu pershtat nevojave 
dhe sfidave te reja. Serish kemi 
aktuale geshtjen e ekzistimit te 
Zotit dhe te fese ne pergjithesi. 
Levizjet e reja materialiste, te 
personifikuara ne materializem, 
evolucionizem, pozitivizem, 
frojdizem, shekullarizem, laicizem, 
modernizem, nacionalizem, sollen 
sfida te reja. Dijetaret moderne 
myslimane, duke pasur parasysh 
shembullin e Ebu Hanifes, te 
Maturidiut dhe te dijetareve te tjere, 
iu perveshen studimeve dhe ofruan 
pergjigjet e tyre. Xhemaluddin 
Afganiu, me vepren e tij Er-Rredu 
ale'd-dehrijjin, Muhammed Abduhu 
me Risalet-ut-tewhid, Muhammed 
Ikball me Riperteritjen e mendimit 
fetar ne Islam, iu pergjigjen 



rrymave antifetare dhe antiislame, 
por iu dhane myslimaneve edhe 
mekanizma mbrojtes. 7 

Mirepo, gjate dekadave te 
fundit, si pasoje e perceptimit 
antropocentrik te botes, gjendja 
po ndryshon rrenjesisht. Ky 
perceptim i botes solli krizen e 
identitetit religjioz, respektivisht 
solli rregjimin e religjionit te 
njeriu ne permasa kulturore, solli 
krizen e formave tradicionale 
te religjiozitetit njerezor, krizen 
e autoritetit tradicional, solli 
ngadalesimin e rolit social, 
shoqeror, kulturor dhe politik 
ne shoqerite moderne shekullare 
qytetare. Nese nuk ringjallet 
karakteri religjioz, sakral, hyjnor 
dhe transhendental ne familje 
dhe institucione, kriza e tille 
nga globalizmi, nga nje ane, dhe 
pluralizmi e individualizmi, nga 
ana tjeter, do ta fundose njeriun 
ne deshperim dhe humbje te 
paimagjinuar. Prandaj eshte detyre 
e akaidologeve / kelamisteve 
dhe shkencetareve te fushave te 
peraferta qe t'i zbulojne shkaqet qe 
sollen ketu dhe te ofrojne orientime 
te mundshme ne kapercimin e 
krizes se identitetit islam, kundrejt 
geshtjes se zanafilles se njeriut, 
krizes se seksualitetit njerezor, 
krizes se ambientit, inxhinieringut 
gjenetik, ushqimit gjenetikisht te 
modifikuar, abortimit, klonimit, 
eutanazise, transplantimit te 
organeve te njeriut, zgjerimit te 
kozmosit, gjetjes se zanafilles se 
ekzistences etj.. 8 

(1) Gjeresisht per tematiken: Et-Taftazani, 
Sherh'ul-mekasid, po aty, f. 31. (2) Shih: 
Ismail R. Al Faruqi and Lois Lamya 
Al Faruqi, The Cultural Atlas of Islam, 
New York & London, (1986 ?), f. 283. (3) 
Abdulhalim Mahmud, El-Islamu we'1-aklu, 
po aty, f. 120-137. (4) Muhamed Abduhu, po 
aty, f. 23. (5) Dairet'ul-mearif'il-islamijjeh, 
Kajro, pa date botimi, veil. 10, fq. 168, sipas: 
Ahmed Smajlovic, Akaid ..., po aty, f. 17. (6) 
Shih: Akaidi dhe kelami, ne: http://www. 
el-hikmeh.net/shkenca_e_kelamit.html. (7) 
Bekir Topaloglu, Hyrje ne kelam, po aty, f. 38. 
(8) Fakulteti i Shkencave Islame ne Sarajeve 
ka boruar dy vepra krestomaci me titull 
Savremene akaidske teme, I, Sarajeve, 2006 
dhe II, Sarajeve, 2007, ne te cilat trajtohen 
temat me sfiduese te shekullit XX e XXI. 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR2009 



O A Z A 



SAHABEVE 




Dr.Fahrush REXHEPI 



Halifi i pare mysliman Ebu Beker Es-Siddik 



Ne nje periudhe te shkurter 
kohore, jo me shume se tridhjete 
vjet pas vdekjes se Pejgamberit a.s., 
udheheqjen e shtetit islam dhe te 
myslimaneve e moren ne dore kater 
halifet myslimane, te njohur ne 
burimet dhe ne literaturen islame 
me emertimin El-hulefau Rrashidin 
(udheheqesit apo sunduesit e 
drejte). Kater halifet myslimane 
jane quajtur udheheqes te drejte 
per shkak se paten ecur rruges se 
vertete te Pejgamberit a.s., rruges se 
drejte, me te cilen eshte i kenaqur 
Allahu xh.sh. per te gjithe roberit 
e Tij. Periudha udheheqese e Kater 
halifeve, per nga drejtesia, toleranca, 
barazia dhe perspektivat e tjera, 
ishte e ngjashme me ate te kohes se 
Pejgamberit a.s., qe krijoi stabilitet, 
paqe dhe mireqenie te pergjithshme. 
Vlerat shoqerore njerezore, fetare 
e morale, qe ishin krijuar ne 
shtetin islam qe nga emigrimi i 
myslimaneve dhe i Pejgamberit a.s. 
ne Medine e deri ne vrasjen e halifit 
te katert myslimane, Aliut r.a. ne 
vitin e 40 h., nuk ishin perseritur 
me asnjehere ne periudhat e 
mevonshme te shtetit islam. 

Kete gjenerate Allahu xh.sh. e 
ka lavderuar ne shume vende ne 
Kuran, si ne ajetin: 'Allahu eshte 
i kenaqur me te hershmit e pare 
prej muhaxhireve (emigruesve) 
dhe ensareve (mikpritesve) dhe 
prej atyre qe i pasuan ata ne miresi! 
Allahu eshte i kenaqur me ta dhe ata 
jane te kenaqur me Ate''. 1 

Pejgamberi a.s., per brezin e tij 
te ashabeve ka thene: 'Ata jane 
shembulli me i mire, pastaj ai qe 
vjen pas tij, pastaj ai qe vjen pas tij"! 2 

Periudha e hulefau Rrashidineve 
kishte filluar nga muaji Rebiul- 
Evvel i vitit 11 h., kur kishte vdekur 



Muhamedi a.s. dhe kur te gjithe 
myslimanet i kishin dhene betimin 
Ebu Bekrit r.a. duke e njohur per 
udheheqes te myslimaneve dhe ajo 
periudhe kishte zgjatur per tridhjete 
vjet te plote, derisa u shfaq dinastia 
e Emevinjve. 3 

JETA NE PERIUDHEN E 
INJORANCES 

Ebu Bekri eshte i biri i Abdullah 
Ibni Uthmanit Ibni Amrit, Ibn 
K'abit ibn S'adit Ibn Tejmit. Ai ishte 
quajtur edhe me disa nofka, si: Es- 
siddik (perkrahes i se vertetes), El- 
Atik (i cTiruar, i shpetuar nga zjarri 
i Xhehnemit) dhe El-Ewah (i mire, i 
bute ose i urte). 

Nena e Ebu Bekrit quhej Ummul- 
Hajr Selma bint Sahar, gjithashtu 
nga Beni Tejmit, njekohesisht e bija e 
axhes se babait te Ebu Bekrit r.a. 4 

Ebu Bekri r.a. ka lindur ne vitin 
51 para hixhretit dhe ishte pak me 
i ri se Pejgamberi a.s. (per 2 vjet e 2 
muaj). Ne periudhen e Xhahilijetit, 
Ebu Bekri r.a. ishte martuar me 
dy gra, me Kutejletu bint Abdul 
Uza, me te cilen e kishte djalin 
Abdullahun dhe vajzen Esmen, si 
dhe me Umu Rrumman bint Amer 
El-kenanije, me te cilen e kishte 
djalin Abdu Rahmanin dhe vajzen 
qe quhej Aishe. E kishte edhe 
Muhamedin nga Esma bint Umejs, 
dhe Um Kalthumin nga Habibe bint 
Harixhe bint Zejd. 5 Ebu Bekri r.a. 
ishte prej figurave udheheqese me 
autoritative ne mesin e kurejsheve. 
Ibni Hishami, ne siren e tij, per Ebu 
Bekrin ka thene: "Ebu Bekri r.a. 
ishte figura me e larte ne mesin e 
kurejsheve, me karakter te dalluar 
dhe kurejshet per shume geshtje, 
vinin dhe kerkonin mendimin e Ebu 



Bekrit". 6 Ebu Bekri r.a. ishte tregtar 
i suksesshem, i cili udhetonte neper 
vende te shumta. Ai kishte udhetuar 
ne Sham se bashku me Ebu Talibin, 
ne nje karvan tregtar dhe prej andej 
kishin pasur fitime te medha dhe te 
pastra, nga te cilat furnizonte dhe 
ndihmonte te afermit, shoket dhe te 
varfrit, te cilet e respektonin shume 
Ebu Bekrin r.a.. Nga Ebu Neimi 
transmetohet se Aishja r.a. ka thene: 
"Ebu Bekri r.a. ia kishte ndaluar 
vetes perdorimin e alkoolit qysh ne 
periudhen e injorances". 7 Sipas te 
gjitha burimeve relevante, Ebu Bekri 
r.a. nuk e kishte perdorur alkoolin 
as ne periudhen e Xhahilijetit dhe 
as ne periudhen e Islamit. Ai nuk i 
adhuronte as idhujt ne periudhen 
para islamit. Ai ne nje tubim ku 
ndodheshin Pejgamberi a.s. dhe disa 
ashabe, kishte thene: "Nuk u jam 
perulur idhujve asnjehere". 8 

JETA E EBU BEKRIT NE ISLAM 

CMo figure dhe personalitet qe 
kishte pranuar Islamin sidomos ne 
fillim te Shpalljes, ka peshen dhe 
autoritetin e vet, mirepo, autoriteti 
i personalitetit te Ebu Bekrit nuk 
eshte i njohur vetem per faktin se 
ai e kishte pranuar Islamin nga te 
paret, por personaliteti i tij eshte 
nder me te njohurit dhe per shkak te 
sakrificave dhe kontributit te madh 
qe ka dhene per Islamin, qe nga 
hTlimi i perhapjes se tij. 

Arsyeja pse Ebu Bekri, pa hezituar 
fare dhe qe ne fillim, kishte pranuar 
Islamin, eshte se ai ishte shoku me i 
ngushte dhe me i afert i te Derguarit 
te Allahut, Muhamedit a.s., dhe 
ate e njihte gjithmone si njeri te 
sjellshem, te edukuar dhe me moral 
te larte. Arsyeja tjeter e pranimit te 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR 2009 



10 




O A Z A 



SAHABEVE 




Islamit nga Ebu Bekri r.a., ishte edhe 
njohuria qe ai kishte pasur per fene 
e paraardhesit te tij dhe te arabeve te 
tjere, Ibrahimit a.s. (fene e drejte dhe 
te vertete), dhe njohurite qe ai kishte 
nga librat e meparshem, te diet 
kishin paralajmeruar ardhjen e nje te 
derguari nga mesi i arabeve, madje 
nga mesi i vete fisit Kurejsh, nga i 
cili rrjedh edhe Ebu Bekri r.a.. 

Ne lidhje me kete qe u tha me 
siper, te permendim edhe ngjarjen 
qe lidhet me Ebu Bekrin, i cili vete 
ne nje rast kishte thene: '"Mora 
rruge per ne Jemen para Shpalljes, 
dhe gjate rruges takova nje te 



moshuar nga banoret e Ezdit, i cili 
kishte lexuar nga librat qiellore 
dhe posedonte shume njohuri. Kur 
me pa, me tha: A jeni nga haremi 
(vendi i Qabese-Meka)? I thashe: Po 
jam nga familja e Qabese.Me tha: 
Kurejsh? I thashe: Po nga Kurejshet. 
Me tha: Nga Tejmet (kabile e 
Ebu Bekrit)? I thashe :Po jam nga 
Abdullah bin Uthmani bin Tejme 
bin Merres, dhe e lajmeroi ate se 
se shpejti do te jete shok i nje te 
derguari (Pejgamberi) te shpallur ne 
Harem (Qabe-Meke ). 9 Edhe Rebia 
bin Ka'be i kishte thene ne nje rast 
Ebu Bekrit se nga populli i tij (i Ebu 



Bekrit) do te vinte nje i derguar, 
keshilltar i te cilit do te behej dhe 
pas vdekjes se atij (te Derguarit), 
do te behej ai (Ebu Bekri) Halif 
(udheheqes)... dhe kete g je Ebu 
Bekri r.a. e kishte mbajtur te fshehur 
ne vetveten e tij. 10 

Bazuar ne lidhjet e aferta qe kishte 
Ebu Bekri me Pejgamberin a.s., 
shume prej kurejsheve ne fillim te 
Shpalljes shkonin tek Ebu Bekri 
dhe e pyetnin se c/po ndodhte me 
shokun e tij. "Ebu Bekri ua kthente: 
CTpo ndodh? Ata i pergjigjeshin: 
Shoku yt (Muhamedi) po ben thirrje 
per besimin ne nje Zot te vertete dhe 
po e quan veten pejgamber! Ebu 
Bekri u pergjigjej: Po, ashtu eshte". 
Pas qarkullimit te ketyre fjaleve ne 
mesin e mushrikeve kurejshe, Ebu 
Bekri doli dhe shkoi te Muhamedi 
a.s. dhe i tregoi per ate qe flitej ne 
popull. Pejgamberi a.s. i pati thene 
Ebu Bekrit: "O Ebu Beker, me te 
vertete Zoti im me ka bere mua 
pergezues dhe udhezues, me ka 
bere ndjekes te rruges (thirrjes) se 
Ibrahimit , mua me ka derguar per 
mbare njerezit". Ebu Bekri r.a. i tha 
Pejgamberit a.s.: "Ti asnjehere nuk 
ke genjyer dhe je zoterues i kesaj 
Shpallje madheshtore dhe une do te 
vihem ne perkrahjen tende". 11 

Persa i perket pranimit te Islamit 
nga Ebu Bekri r.a., disa historiane 
konsiderojne qe ai eshte i pari qe 
e kishte pranuar Islamin. Sipas 
Ibni S'adit, nja grup ashabesh ne 
nje rast kishin thene: "I pari qe ka 
kaluar ne Islam, eshte Ebu Beker 
Es-Siddiku ,/ . 12 Ndersa Ibni Hishami 
konsideronte se para Ebu Bekrit 
Islamin e kishin pranuar Aliu r.a. 
dhe Zejd Ibni Harithi. Ebu Bekri 
mund te ishte i pari qe kishte 
pranuar Islamin nga te rriturit, 
kurse Aliu r.a. i pari nga te rinjet, e 
Zejdi i pari prej roberve. 

Eshte me rendesi te permendim 
se Ebu Bekri r.a. iu pergjigj shume 
shpejt thirrjes islame. Sipas 
transmetimit te Ibni Hishamit, 
Pejgamberi a.s., ne lidhje me 
pranimin e Islamit nga Ebu Bekri, 
kishte deklaruar: "Askend nuk e 
kam ftuar ne Islam e qe tek ai te 



11 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR2009 



O A Z A 



SAHABEVE 




mos eshte verejtur nje medyshje dhe 
pavendosmeri, perveg Ebu Bekrit, 
qe nuk kishte shfaqur kurrfare 
hamendjeje ,, . 13 

VEgORITE E EBU BEKRIT 

Vegorite fizike te Ebu Bekrit me se 
miri i ka pershkruar e bija, Aishja. 
Keto vegori ajo i ka pershkruar me 
keto fjale: "Ka qene burre me ten te 
bardhe, thatim, me faqe te leshuara, i 
kerrusur, veshur me gune te vjetruar, 
e cila i varej lirshem ne belin e tij 
per shkak se ishte shume i dobet, 
me eshtra te fytyres te dala, me sy te 
thelluar, balle qitur, e duar ne te cilat 
nuk kishte asnje qime". 14 Ebu Bekri 
imanin e kishte me te lartin dhe me 
te plotin prej te gjithe njerezve, sig 
e ka deshmuar Pejgamberi a.s. kur 
kishte theksuar se, sikur te matej 
imani i Ebu Bekrit me imanin e tere 
Ymetit, imani i Ebu Bekrit do te 
peshonte me shume"! Kishte ashabe 
qe ishin me trima se Ebu Bekri dhe 
me te ditur se ai, por nuk kishte 
me iman me te plote se ai. Kurani 
deshmon per shume rrethana lidhur 
me te, si p.sh. ne ajetin: "Atij qe i jap 
lemoshe - edhe eshte i devotshem 
dhe ate me te miren e konsideron te 
vertete, atij do t'ia lehtesoj rrugen". 15 
Ngjashem sinjalizon edhe ajeti 
vijues: "Zoti yne eshte All-llahu, 
pastaj jane te vendosur u zbresin 
meleket: Mos kini frike dhe mos u 
pikelloni e gezohuni per Xhenetin, 
i cili eshte premtuar". 16 Dhe fjala 
tjeter e All-llahut xh.sh. ne Kur'an: 
"Kur ne te ndodhej vetem miku i tij, 
kur ata te dy ishin ne shpelle dhe 
kur ai i tha mikut te vet: "Mos ki 
frike, Allahu eshte me ne!". 17 Kur 
ndodhi El-Isra (nata e udhetimit 
prej Mekes ne Jerusalem), mushriket 
kurejshe Pejgamberin a.s. e shpallen 
genjeshtar dhe donin ta bindnin Ebu 
Bekrin r.a. qe ta braktiste fene e tij, 
prandaj nxituan t'i thoshin: "Degjo 
si flet miku yt!" Mirepo, ai u pergjigj: 
"Per Allahun, nese ai e thote kete, 
e ka thene te verteten, ngase ai me 
ka treguar se lajmi vjen prej qiellit 
ne toke ne gfaredo pjese te nates e te 
dites dhe une i besoj". 




PERQAFIMI I ISLAMIT SI 
REZULTAT I THIRRJES SE EBU 
BEKRIT 

Pas perqafimit te Islamit nga ana 
e tij, Ebu Bekri hTloi t'i therriste 
njerezit ne fene e Allahut te 
Madherishem. Ai ishte shume i 
popullarizuar ne mesin e popullit 
te vet dhe ishte njeri qe e njihte me 
se miri gjenealogjine e Kurejsheve. 
Ebu Bekri r.a. hTloi t'i therriste ne 
Islam ata te cileve u besonte, qe e 
vizitonin dhe me te diet rrinte se 
bashku. Si rezultat i thirrjes se tij, 
Islamin e perqafuan Zubejr ibn 
Avam, Othman ibn Af an, Talha ibn 
Ubejdull-llahu, S'ad ibn Ebi Vekas, 
Abdurrahman ibn Auf, Allahu 
qofte i kenaqur me te gjithe keta. 
Te gjithe emrat e permendur, te 
shoqeruar nga Ebu Bekri, kishin 
shkuar te Pejgamberi a.s. dhe ai u 
kishte prezantuar Islamin, u lexoi 
pjese nga Kur'ani dhe i informoi 
per te vertetat e Islamit, dhe ata 
besuan. Nje ngjarje transmetimi i se 
dies fillon nga Muhamed ibn Amr 
El-Vakidij, Talha ibn Ubejdull-llahu 
ka thene: "Isha ne tregun e Basres, 
ku takova nje murg ne manastirin e 
tij, i cili thoshte: 

"Shikoni a ka ndonje njeri nga 
Meka"? "Po, - i thashe, - une 
jam prej atje", tha Talha: "A nuk 
eshte paraqitur ende Ahmedi, 
a?" -tha ai. Une e pyeta se kush 
ishte Ahmedi, e ai me tha: "Ai 
eshte i biri i Abdullahut...dhe do 
te jete i fundit i pejgambereve. 



Ai do te paraqitet kete muaj ne 
Meke...". Mua kjo gje me beri 
shume pershtypje dhe shkova ne 
Meke e pyeta mos kishte digka te 
re. Ata me thane: "Po, Muhamedi 
eshte bere i derguar, kurse Ebu 
Bekri eshte bashkuar me te". 
Atehere shkova te Ebu Bekri dhe e 
pyeta: "A me te vertete e pranove 
fene e tij"? Ai tha: "Po dhe qe te 
dy shkuan te Pejgamberi a.s. dhe 
Talha deklaroi se e pranoi Islamin 
ne prani te Muhamedit a.s." 

Kur e kishte pranuar islamin 
Talha, Neufel ibn Huejlid ibn El- 
A'devie, i cili quhej edhe Luani i 
Kurejsheve, i kishte lidhur Talhan 
dhe Ebu Bekrin me nje litar. Per 
kete arsye, ata i quajten "El- 
Karnejn" (dy shoket). 18 Ebu Bekri 
r.a. ishte nga te paret qe kishin 
perjetuar vuajtje dhe presion nga 
mushriket kurejshe gjate perhapjes 
se Islamit. Kur ai kishte kerkuar 
nga Pejgamberi a.s. qe Islamin 
ta perhapnin haptazi dhe pasi 
kete kerkese e kishte pranuar 
Muhamedi a.s., Ebu Bekri r.a. doli 
perpara te gjitheve dhe hTloi te 
fliste, kurse i Derguari ishte ulur 
dhe degjonte. Ne ato rrethana 
pabesimtaret iu versulen njeriut qe 
mbajti publikisht fjalimin e pare per 
Islamin, dhe te gjithe myslimaneve 
qe ishin ne xhami, te diet i rrahen 
pa meshire. U'tbe ibn Rebia i qe 
afruar Ebu Bekrit dhe kishte hlluar 
ta godiste me sandale te riparuara 
dhe tTa shkonte fytyren me, derisa 
erdhen te afermit e Ebu Bekrit, 
te diet i larguan pabesimtaret e 
pameshirshem. 

1. (Et-Tevbe, 100). 2. Hadith i transmetuar nga 
Buhariu dhe Muslimi. 3. Eduard Thartori, 
Islami ne kohe trazirash,Prishtine, 2008,f.5. 

4. Muhamed Shakir, Tarihul islami, Bejrut. 

5. Kater Halifet e drejte, veper e perkthyer 
nga Flori Kola dhe Alban Kodra, Shkup, 
2003, fq.13. (Titulli origjinal: El-Hulefau, 
R-R-Rashidin, Hasan Ejub). 6. Po aty f.30,7. 
Po aty f.30.8. Po aty f.31.9. Po aty f.34,10. Ali 
El-Tantavi, Ebu Beker Es-siddik.ll. Muhamed 
Shakir, Tarihul Islami f. 34-35. 12. Et-Tabakatul- 
Kubra; nga Iben Sa'di, 3.170-171; El-Isabe, 
6/156-157.13. Es-Siretun-nebevijje", 1/23.14. 
"Tabekat" nga Ibni Sa x di, 3/188. 15. (Kur-an: 
El-Lejl, 5-7. 16. (Fussilet, 30). 17. (Et-tevbe, 40). 
18. Kater halifet e drejte, f.14. 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR 2009 



12 



Orhan BISLIMAJ 



Domethenia akaidologjike e 'abdestit' 



Fjala 'abdest' rrjedh nga gjuha 
persiane dhe perbehet prej dy 
fjaleve: ab - uje, dhe dest - dore. 1 Ne 
gjuhen arabe per nocionin abdest 
eshte fjala 'el-vuduu' dhe rrjedh prej 
fjales 'vedue' 'jevduu' 'vuduen' dhe 
'vedaaeten', qe do te thote: behem 
i mire, i bukur, i paster. Ndersa, 
'el-vuduu' (abdesti) si term fetar 
nenkupton larjen dhe ferkimin me 
qellim (nijet) te caktuar te pjeseve 
te caktuar a te trupit, qe jane: koka, 
fytyra, duart dhe kembet. 2 

PERMBAJTJA E ABDESTIT 

Abdesti si ritual fetar, ka formen e 
vet unikale, dhe, per kryerjen e nje 
ibadeti qe eshte farz, vaxhib, synet, 
nafile, apo mendub, per te gjithe 
eshte njesoj. Ai perbehet prej farzeve 
dhe syneteve. Farzet e abdestit, pa 
te cilat abdesti nuk eshte i vlefshem, 
jane kater sosh: 1) Larja e fy tyres 
(nje here), 2) Larja e duarve deri ne 
berryla (nje here), 3) Fshirja e pjeses 
se caktuar te kokes (nje here), dhe 
4) Larja e kembeve (nje here). Keto 
kondita kane ardhur ne ajetin: "O 
Ju qe besuat! Kur doni te ngriheni 
per te falur namazin, lani fytyrat 
tuaja dhe duart tuaja deri ne berryla; 
ferkoni kokat tuaja, e kembet lani 
deri ne dy zogjte..." (El-Maide, 6). 

Per te qene i plote, abdesti duhet 
te realizohet ne formen adekuate, 
duke mos pakesuar asgje gjate 
larjes. Kjo ka rendesi te madhe, 
sepse ndikon ne vlefshmerine e 
abdestit. P.sh. larja e kraheve duhet 
te behet ashtu si duhet, pra, gjere 
mbi berryla, apo fytyra duhet te 
lahet deri te kufizimi i mjekres, 
pastaj kembet duhet te lahen deri 
mbi zogj, e keshtu me radhe per te 
gjitha pjeset e tjera. Nese myslimani 
nuk e permbush larjen si duhet, ai e 



ka demtuar abdestin e vet dhe ia ka 
pakesuar vleren, madje edhe mund 
ta zhvleresoje te terin. Pejgamberi 
a.s. me nje rast, njeriut qe nuk e 
kishte permbushur abdestin si 
duhet, i kishte thene: "Kthehu dhe 
merr abdest ne menyre te drejte." 
Ndersa, me nje rast tjeter, kishte 
pare nje grup njerezish qe nuk i 
lanin si duhet shputat e kembeve, 
dhe i kishte qortuar me zjarrin e 
Xhehennemit, duke u thene: "Mjere 
shputat (qe do te digjen) nga zjarri i 
Xhehennemit!" 3 

ABDESTI, TRADITE E 
PEJGAMBEREVE 

Dijetaret e biografise se 
Pejgamberit a.s. jane unike se abdesti 
dhe gusli (larja e tere trupit) jane 
bere farz (obligim i domosdoshem) 
ne Meke, bashke me namazin, 
nepermjet mesimit te Xhibrilit a.s.. 
Por Pejgamberi a.s. bente namaz 
edhe para se te behej namazi obligim, 
dhe asnjehere nuk ishte falur pa 
abdest. Kete praktike Pejgamberi 
a.s. e ka mbeshtetur ne shpalljet e 
kaluara para shpalljes se Kur'anit, 
dhe ka deshmuar se abdesti ka 
qene tradite edhe e pejgambereve te 
tjere para tij. Transmetojne Ahmedi 
dhe Dare Kutniu nga Ibni Omeri 
r.a., se Pejgamberi a.s. kerkonte 
uje dhe merrte abdest duke i lare 
pjeset e abdestit nga tri here, dhe 
ne fund thoshte: "Ky eshte abdesti 
im dhe abdesti i pejgambereve te 
tjere para meje". Prandaj, parimisht, 
Pejgamberi a.s. ndiqte rrugen e 
pejgambereve te tjere per abdestin. 
E, dihet se nje norme e shpalljeve te 
shkuara, te cilen nuk e ka anuluar 
dhe as abroguar Allahu dhe i 
Derguari i Tij, eshte norme edhe 
per ne, Ymetin e Muhamedit a.s.. 



Nderkaq, ajeti i Kur'anit (El-Maide, 
6), qe e obligon abdestin, vec.se 
konfirmon nje norme te vertetuar. 4 

ABDESTI, PASTRIM NGA 
NDYRESIA KUPTIMORE 

Fakti qe abdesti implikon larje 
te pjeseve te caktuar a te trupit, 
le pershtypjen se qellimi i tij 
perfundimtar eshte pastertia, dhe 
asgje me shume. Eshte e vertete 
se abdesti ka nje ndikim ne kete 
aspekt, ngase realizohet duke 
pastruar ato pjese te trupit qe kane 
me se shumti kontakt me ambientin, 
dhe qe shprehimisht mund te 
ndyhen. Por, nese veshtrojme 
me kujdes synimin e abdestit, ai 
i tejkalon permasat e pastertise 
trupore, dhe synimi esencial i tij 
eshte pastrimi ne aspektin kuptimor 
dhe shpirteror. Sepse, ne vijim do te 
shohim se 'pastertia' dhe 'ndyresia' 
nuk jane vetem lendore, po jane 
edhe kuptimore. 

Pastertia (et-tahaaretu), ne 
kontekstin gjuhesor, eshte nga dy 
aspekte: nga aspekti lendor (his- 
sijj), dhe kuptimor (ma'nevijj). 
Pastertia nga aspekti lendor ka te 
beje me pastrimin e nje ndyresie 
te dukshme, sikurse jane urina, 
jashteqitja e te tjera, kurse pastertia 
nga aspekti kuptimor ka te beje 
me pastrimin e nje ndyresie te 
padukshme, por qe Sheriati e 
ka konsideruar ndyresi, dhe ajo 
besohet si e tille. Ne kete kuptim 
eshte ajo qe e ka thene Pejgamberi 
a.s. per semundjen - se eshte pastrim 
prej mekateve, pra pastrim nga 
aspekti kuptimor (ma'nevijen). 
Transmeton Ibni Abbasi r.a., se 
Pejgamberi a.s., kur vizitonte ndonje 
te semure, thoshte: "Nuk ka gje te 
keqe, eshte pastrim prej mekateve, 



13 



DITURIAISLAME233 I DHJETOR2009 



F I K H 




nese do Allahu", dhe thoshte: 
"Semundja pastron prej mekateve". 

Transmeton Ebu Hurejra r.a."Nuk 
pranohet namazi i asnjerit nga ju, 
qe eshte i papaster, derisa te marre 
abdest." 5 

Rrjedhimisht, gjersa ai nuk mund 
te fale namaz, do te thote se ai 
edhe me tej eshte i papaster, pa 
marre parasysh nese e ka trupin 
te paster nga larja e teresishme. E 
pra, pikerisht ketu qendron esenca 
e geshtjes. Per gfare papastertie 
(ndyresie) behet fjale ne kete hadith, 
respektivisht per gjendjen pa 
abdest, per lendore apo kuptimore? 
E verteta eshte se behet fjale per 
papasterti kuptimore (ma'nevijen) 
dhe jo lendore (hisijjeten). Prandaj, 
myslimani konsiderohet i papaster 
(kuptimisht) derisa te mos marre 
abdest. Mirepo, konsiderohet i 
papaster vetem kur eshte fjala per 
kryerjen e nje ibadeti fetar, sikurse 
jane - namazi, tavafi rreth Qabese, 
etj., por jo edhe ne gjendjen normale, 
jashte ibadetit. Ngase dihet qe ne 
jeten normale, nuk mund t'i thuhet 
nje myslimani i papaster, vetem 
sepse nuk ka abdest. Nisur nga kjo, 
rekomandohet qe fjala 'hadeth' - 
papasterti, te lexohet si 'papergatitje' 
per te falur namazin, dhe jo si 
papasterti lendore. 

Ne analogji me kete perceptim te 
realitetit esencial te abdestit, eshte 
perceptimi i gjendjes se pabesimtarit 
ne raport me myslimanin. 
Pabesimtari konsiderohet 'i ndyre', 
per shkak te mosbesimit te tij, qe 
eshte nje ndyresi kuptimore, dhe 
jo per shkak te ndyresise lendore. 
Sepse, per sa i perket ndyresise 
lendore, ai mund ta evitoje ate, dhe 
te behet i paster, por, perkundrazi, 
edhe kur pastrohet nga ajo, edhe 
atehere konsiderohet i ndyre dhe 
i papaster, - e tera kjo per shkak 
te mosbesimit. Ne lidhje me kete, 
Allahu i Lartesuar ka thene: "O ju 
qe besuat, vertet idhujtaret jane te 
ndyre..." (Et-Tevbe, 28). 

Per dallim nga besimtari qe 
konsiderohet i paster edhe atehere 
kur eshte i papaster, qofte me 
ndyresire te dukshme (el-habeth), 



apo te padukshme (el-hadeth). Ne 
te gjitha rastet, myslimani eshte 
thelbesisht i paster, e tera per 
shkak te imanit te tij ne Allahun 
e Lartesuar. Keshtu e ka cilesuar 
Pejgamberi a.s. ne theniet e tij. 
Transmeton Ebu Rafiu nga Ebu 
Hurejra, i cili ka thene: Me ka takuar 
Pejgamberi a.s. ne nje rruge te 
Medines, e une duke qene xhunub, 
u fsheha nga ai. Pastaj, shkova, u 
pastrova dhe u ktheva. Pejgamberi 
s.a.v.s. me pyeti: "Ku ishe, o Ebu 
Hurejre?. Qeshe xhunub dhe, 
duke qene i papaster, nuk e pashe 
te arsyeshme qe te te shoqeroja. 
Pejgamberi a.s. tha: "Subhanallah - i 
Lartesuar qofte Allahu, myslimani 
nuk eshte i ndyre, ai ne esence eshte 
i paster/' 6 

ABDESTI, KONCENTRIM 
PERMANENT PER ADHURIM 
NDAJ KRIJUESIT 

Pa dyshim, abdesti ka nje rol te 
jashtezakonshem ne koncentrimin 
e myslimanit per adhurim ndaj 
Allahut. Madje, ky eshte synimi 



i vertete i abdestit. Si i tille, eshte 
nje pararoje per ato ibadete fetare, 
per kryerjen e te cilave obligohet 
abdesti. Per shembull, abdesti para 
namazit ndikon qe besimtari te 
filloje te mendoje me heret per faljen 
e namazit, dhe jo te filloje faljen e 
namazit pa kurrfare perqendrimi 
paraprak. Fakti se abdesti merret 
para namazit, i kujton myslimanit 
ardhjen e namazit, dhe aktivizon 
vetedijen besimore te tij, qe ne 
namaz te hyje i koncentruar dhe i 
vemendshem per te. 

Abdesti te njejtin rol, pra te 
koncentrimit per adhurimin e 
Allahut, e ka edhe pas namazit. 
Kur myslimani kujdeset qe ta 
ruaje abdestin, me qellimin per ta 
falur namazin e kohes se radhes, 
ai ka shprehur nje interesim dhe 
koncentrim te vazhdueshem 
per kontrollimin e vetedijes se 
tij besimore nepermjet vetvetes, 
respektivisht nepermjet abdestit, 
deri ne namazin e ardhshem, 
ose derisa te kete abdest. Gjate 
kesaj kohe, myslimani mund te 
pluhuroset, sig i ndodh atij qe punon 




DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR 2009 



14 




F I K H 



ne zdrukthtari ose ne ndonje vend 
ku pluhuri eshte i paevitueshem, 
apo te baltoset, sikurse eshte ai qe 
punon neper kanale. Mirepo, nese 
nuk ka bere ndonje veprim qe e 
prish abdestin, sikurse eshte leshimi 
i gazrave nga anusi, urinimi etj., ai 
edhe me tej do te kete abdest. 

Ky konstatim eshte edhe nje 
argument se synimi i abdestit eshte, 
mbi te gjitha, koncentrimi per 
lidhjen permanente me Krijuesin 
dhe jo vetem pastrimi nga ndyresia. 
Sipas ketij koncepti, eshte mendub 
- veper e rekomandueshme qe 
myslimani te qendroje gjithmone me 
abdest, pa marre parasysh kohen 
dhe momentin. Madje me abdest 
edhe te fleje ne mbremje. Keshtu 
vepronte i Derguari i Allahut s.a.v.s.. 

Po ashtu, se abdesti ka per synim 
koncentrimin e myslimanit per 
lidhje me Krijuesin, deshmon 
edhe fakti se Pejgamberi a.s., kur 
kishte marredhenie intime me 
gruan dhe donte te flinte pa u lare, 
merrte abdest dhe pastaj flinte. 
Transmetohet se Umer bin El-Hattab 
e kishte pyetur Pejgamberin a.s.: "A 




mund te fleje xhunub ndonjeri nga 
ne? Pejgamberi a.s. tha: Po, kur merr 
abdest duke qene xhunub, le te fleje? 7 

Pra, Pejgamberi a.s. ka 
rekomanduar qe myslimani te marre 
abdest, e pastaj te fleje. Ky akt ka nje 
menguri te madhe, dhe nuk mund 
te perceptohet thjesht si nje pasterti. 
Me kete rast, kemi parasysh te gjitha 
theniet se abdesti i tille duke qene 
xhunub e zvogelon ndyresine, pasi 
behet larja e disa pjeseve te caktuara, 
apo se abdesti eshte 'gjysma e larjes 
se madhe'', dhe thenie te tjera. 8 Por, 
si kunder kesaj eshte hadithi tjeter, 
te cilin e transmeton imam Bejhekiu 
me transmetim 'te mire', nga Aisheja 
r.a.: "Pejgamberi a.s., kur behej 
xhunub dhe deshironte te flinte, 
merrte abdest ose tejemum." 9 

ABDESTI, FALJE E MEKATEVE 

Abdesti, i cili behet ne menyre 
te drejte dhe me qellim te afrimit 
tek Allahu, ndikon ne shlyerjen e 
mekateve te vogla. Transmeton Ebu 
Hurejra r.a. se i Derguari i Allahut ka 
theneY'Kur myslimani apo besimtari 
merr abdest dhe e Ian fytyren e tij 
me uje, bashke me ujin ose me piken 
e fundit te tij shlyhet nga fytyra c,do 
mekat, te cilin e ka bere duke shikuar 
me syte e tij. Kur t'i laje duart e tij, 
bashke me ujin apo me piken e fundit 
te tij, do f i shlyhet cdo mekat, te cilin e 
ka prekur me pare me duart e tij. Kur 
t'i laje kembet e tij, bashke me ujin apo 
me piken e fundit te tij, do te shlyhet 
cdo mekat, ne te cilin kane shkelur 
kembet e tij, e kur te perfundoje 
abdesin, mbetet i paster nga mekatet." 

ABDESTI, DRITE NE DY BOTET 

Dijetari i madh i hanefmjve, Ibni 
Abidini r.h., ne vepren e tij madhore 
"Red-dul Muhtar", kur flet per 
guslin mbi gusel dhe tejem-mumin 
mbi tejem-mum, thote se jane te 
panevojshem, ndersa per abdestin 
mbi abdest, thote se eshte "drite mbi 
drite" (el-vuduu alel vuduui nurun 
ala nur). 

Transmetohet se kur Allahu i 
Lartesuar pati krijuar Ademin a.s., 



dhe nga shpina e tij i kishte krijuar 
te gjithe pasardhesit e tij qe do te 
ekzistojne deri ne diten e Kiametit, 
per t'ia komunikuar se Ai eshte Zot 
i tyre, secilit prej tyre, ne mes te dy 
syve (ne balle) i kishte vendosur nje 
shkelqim prej drite. Hazreti Ademi 
pa nje njeri ne mesin e tyre dhe u 
gudit nga shkelqimi i forte qe ai 
kishte ne balle. 

Pa dyshim, kjo drite mbase 
eshte drita e imanit te forte, qe e 
zbukuron ballin e secilit mysliman 
qe i respekton Urdhrat e Allahut. E 
Abdesti eshte pjese e ketij zbukurimi 
dhe e ketyre Urdhrave. Ndersa ne 
boten tjeter, pjeset e trupit qe jane 
lare gjate abdestit, do te shkelqejne. 
Madje, myslimanet do te vleresohen 
sipas madhesise dhe fortesise se 
ketij shkelqimi. Transmeton Nuajm 
bin Abdilah se e kishte pare Ebu 
Hurejren r.a., duke marre abdest, 
e i cili kishte lare fytyren e tij dhe 
duart e tij gati deri tek shpatullat, 
pastaj kishte lare kembet e tij gati 
deri ne gjunje, pastaj tha: E kam 
degjuar te Derguarin e Allahut 
s.a.v.s. duke thene: "Ne diten e 
Kiametit, umeti im do te thirret sipas 
shkelqimit (bardhesise) te gjurmeve 
te abdestit, te cilat kane mbetur ne 
gjymtyret e abdestit. Per kete arsye, 
kush ka mundesi prej jush qe ta 
zgjase edhe me shume shkelqimin 
e tij (ne gjymtyret e abdestit), le 
ta beje ateT'Ky hadith, e stimulon 
besimtarin qe ta zgjeroje abdestin 
pertej limiteve te tij, dhe assesi te mos 
e pakesoje ate. 

(l)Mikel Ndreca, "Fjalor fjalesh dhe shprehjesh 
te huaja", Rilindja, 1986, Prishtine, f. 11.(2) 'El- 
Mu'xhemu'l-Vesit'- Vi, (grup autoresh) boton 
Darud-da'veti, Stamboll, Turqi, 1989/1410, 
f.l038.(3) "Sahihul Buhari", kitabul vudui, 
babu: gaslil a'kab, nr.160 .(4)Shih: Ibnu Abidin, 
"Reddul muhtar. . .", boton 'darul kutubil 
ilmijjeti', botimi i pare, 1415 / 1994, Bejrut - 
Liban, veil. 1, f.198-199. (5) "Sahihul Muslim ,, / 
Kitabut-Tahareti, babu: vuxhubut-tahareti 
lis-salati, nr.536 (6) "Sahihul Buhari", Kitabul 
gusli, babu: arakal xhunubi ve ennel muslime 
la jenxhusu, nr.283. (7) "Sahihul Buhari", 
Kitabul vudui, babu: nevmil xhunub, nr. 287. 
(8)Shih: El-Askalanij "Fet'hu'l bari sherhu 
Sahihi'l Buhari" Mekteberu'd-dari's-selam, 
botimi i pare 1421 h / 2000 m, Rijad, veil. 1, f. 
511. (9)Shih: El-Askalanij "Sahihul Buhari", 
op.cit. veil. 1, f. 511. 



15 



DITURIAISLAME233 I DHJETOR2009 



Prof. Dr. Muhamed HAMIDULLAH 



Sistemi ushtarak ne kohen e Pejgamberit a.s 



Ky artikull do te shqyrtoje dhe 
ne te do te sqarohen veprimet se si 
eshte zhvilluar dhe si kane punuar 
sistemi dhe levizjet ushtarake ne 
kohen e Pejgamberit a. s.. Shteti 
Islam i Myslimaneve, fizikisht u 
formua ne kohen kur Muhamedi 
a. s. u vendos ne Medine. Ne fillim 
nuk kishte ndonje grup ushtarak, 
qofte per sulm ose per fu mbrojtur. 
Kjo ishte e natyrshme, sepse me 
heret, para Islamit, ne Medine nuk 
kishte ndonje qender e cila te merrte 
persiper kete grup te Pejgamberit 
a. s.. Perveg kesaj, Pejgamberi a. s. 
nuk kishte ardhur aty si nje glirimtar 
ose per t'u bashkengjitur Medinen 
tokave te veta dhe as per te nderhyre 
ne qeverisjen e tyre. Perkundrazi, 
ai kishte ardhur aty si nje person qe 
nuk posedonte asgje materiale, ose, 
nese nuk gabojme ne shprehje, ai 
ishte nje emigrant. Erdhi ne Medine, 
ku gjeti turbullira dhe anarki. Per 
kete shkak ai propozoi qe te formohej 
nje lloj qyteti-shtet politik. Populli 
i atij vendi e pranuan kete, mirepo 
aty duhej te niste gjithgka nga fillimi; 
kerkohej qe te ushtroheshin provat 
dhe pervojat. 

MBLEDHJA E USHTAREVE PER 
EKSPEDITA 

Udheheqja ishte ne kete forme: 
Pejgamberi a. s. qe ishte kryetar 
shteti dhe komandant me te gjitha 
cilesite, duke u keshilluar me shoket 
e tij besnike per ndonje ekspedite 
te vegante, fliste edhe per numrin 
e ushtareve se sa i nevojiteshin. Ne 
kete menyre ai mund te vendoste 
ose edhe ne raste te kohes se faljes 
se namazit, ku kishte caktuar dike 
per te percjelle xhematin ne xhami, 
dhe aty i shpallte ekspedita. Askush 
nuk e dinte qe me pare se ku do te 
shkonte, por, kur arrihej numri i 



duhur, Pejgamberi a. s. caktonte nje 
komandant dhe te gjitha rregullat 
e udheheqjes se ushtrise, kurse te 
gjitha gjerat e tjera do t'ia tregonte 
atij ne menyre te fshehte. Per sig- 
uri dhe gjera sekrete, Pejgamberi 
a. s. komandantit i jepte edhe nje 
shkrese me vule, ku ne disa raste 
i thuhej: "Ec drejt vendit me kodra 
(Qe d.m.th. jo nga deti, por ne anen 
e kundert te tij) dhe, pasi te udhetoni 
tri dite, hape letren dhe permbaju 
direktivave". (^do vullnetar vinte me 
armen e tij personale dhe, nese ishte 
e nevojshme, qeveria i ndihmonte 
atij. Pejgamberi a. s. deshi t'i humbte 
armikut drejtimin se nga do te 
shkonte, keshtu qe te gjitha familjeve 
qe jetonin ne vendet dhe tokat 
islame, u kishte derguar lajm duke 
u thene: "Behuni gati per nje kohe te 
shkurter!" e ai vete qe nga Medina 
e deri ne Meke ndoqi nje rruge me 
kahe te ndryshme dhe gjate rruges 
Pejgamberit a. s. iu bashkuan edhe 
fise te tjera ne grupe. Ishte e natyr- 
shme qe per te gjithe ata vullnetare te 
mos ishte menduar ndonje regjistrim 
nga qendra. 

SHPERNDARJA E PRESE SE 
LUFTES 

Para plagkave te pergjithshme, 
pjeset e fituara dhe ato te pandara, 
perseri i jepeshin te njejtit person. 
Imam Muhamed esh-Shejbaniu jep 
nje sqarim interesant dhe cek ne 
detaje grupacionet dhe bashkesite 
ushtarake gjysmestabile rreth tepri- 
cave dhe te ardhur ave per nevojat e 
tjera te shtetit islam. ( Sherhu SijeriT- 
Kebir, II, 255-6, ose ne botimin e ri ne 
paragrafin 1978) Ky eshte nje sistem i 
nje shembulli per Halifen/Udheheqe- 
sin, qe me vone do te zhvillohej. Te 
dhenat e tjera qe ofron Imam Shejba- 
niu, jane keshtu: 



MJETET E LUFTES 

Sig do te ceket me poshte, ne kohen 
e Pejgamberit a. s. do te shohim dhe 
takojme edhe emertime armesh, ndo- 
nese kjo liste nuk mund te pranohet 
krejtesisht. Nga keto: shigjeta, harku, 
shtiza e mburoje, shpata, gurehedhesi, 
qerre e mbuluar dhe levizese ne forma 
te ndryshme (debbabe, dabur, arrade) 
lloj mburoje, rroba te armuara. Nga 
kjo qe u tha, kuptojme se kishte disa 
nga zezaket qe mbanin disa arme qe u 
perkisnin vetem atyre, p. sh. ne luften 
e Uhudit, Vahshiu e kishte gjuajtur 
nga larg xhaxhane e Pejgamberit a. s., 
Hamzane dhe e kishte mbytur me nje 
shtize te atij lloji qe u perkiste vetem 
atyre. Flitet edhe per disa qerre te 
maskuara me digka, qe perdoreshin 
per rrenimin e mureve. Personat 
qe ishin brenda ketyre, merreshin 
kryesisht me gropimin e vendeve, dhe 
se nga guret qe hidheshin nga ana 
e armiqve, nga shigjetat apo shtizat 
e arme te tjera, mbroheshin me ane 
te qerre te maskuara. Sig kemi pare 
edhe me heret, Pejgamberi a. s. nuk 
mjaftohej vetem me hapjen e kanaleve 
rreth kampit, per ta detyruar te levizte 
armikun qe vinte per sulm, por ai 
bente edhe disa topa mashtrues nga 
murrizat, saqe kishte provuar edhe 
hedhjen e ferrave ne rruge. Kjo, sepse 
ate kohe beheshin sulme edhe gjate 
nates. 

Ata kishin edhe nje vend prodhimi 
te mjeteve te luftes per t'i plotesuar 
nevojat. Edhe pse viset e Bizantit 
kishin embargo per eksportin e 
mallrave, ne suaza te mundshme dhe 
aq sa i lejonte mundesia, kishte disa 
gjera qe importonin. Familja Beni 
Kajn kishte te zhvilluar perpunimin 
e hekurit. Shtizat e Jethribit po ashtu 
ishin te njohura ne Medine. Kishte 
edhe shpata me dy emra (firma 
prodhuesish-perkth.), qe pelqeheshin, 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR 2009 



16 




H I S T O R I 




'Xf\ 



n, 



n 



■/V 



dhe ato mbanin emrat e prodhuesve: 
Meshrefiu nga Siria dhe Muhennedi 
nga India. 

Kali ishte nje kafshe superior per 
lufte, perdorej edhe per sulm po edhe 
per t'u zmbrapsur. Devete per- 
doreshin per bartjen e njerezve dhe 
rrobave e mjeteve, dhe ato ishin te 
mjaftueshme. Forca e tyre u munde- 
sonte nje levizje te habitshme per 
ushtrite arabe dhe kete as qe mund ta 
merrnin me mend as ne Perandorine 
Bizantine. Per sa i perket rritjes se 
numrit te armeve dhe prese se luftes 
dhe sa ishin pasuruar, kjo nuk eshte e 
nevojshme te ceket. 

STERVITJET USHTARAKE 

Per sa i perket mesimit e stervitjes 
dhe studimeve ushtarake - te sugje- 
ruara nga ana e Pejgamberit a.s., ka 
shume thenie te tij. Ai ne kete geshtje 
kishte shfaqur edhe me perpara ide 
praktike. Si ne mes njerezve ashtu 
edhe ne mes kafsheve, organizo- 
heshin gara te ndryshme dhe Pejgam- 
beri a.s. ndiqte personalisht aktivitetet 
e tyre, por edhe vete ai u shperndante 
dhurata te ndryshme garuesve. Vendi 
ku ai shikonte vrapimet e kuajve ishte 
Mesxhidu's-Sibak (Xhamia e Garave) 
ne Medine; ky vend edhe sot perkuj- 
tohet per ato veprime. U jepej shume 
rendesi gjuajtjeve dhe shenjtarise 
- shenjestrave. Ata qe jane marre me 
shkrimin e biografise se kesaj natyre, 
theksojne edhe lloje lojerash tjera si: 
hedhja e gurit, gara pelivanesh etj. 
Preferohej edhe noti, sepse edhe vete 
Pejgamberi a. s. notin e kishte mesuar 
qysh ne vegjeli. 

SISTEMET USHTARAKE 

Ne menyre qe te mblidheshin infor- 
macione per armiqte e njohur ose per 
ata qe mund te shfaqeshin, ishte for- 
muar nje grup dhe nje sistem per kete 
pune. Ata qe nga zonat e ndryshme 
te armiqve mblidhnin informacione, 
perverse ishin vezhgues, ishin edhe 
trima. Komandantet zgjidheshin sipas 
zgjuarsise dhe kapacitetit te tyre. Aty 
nuk merrej per baze sinqeriteti, por 
kapaciteti ushtarak i individit. Nga 



17 



DITURIAISLAME233 I DHJETOR2009 



ekspedita ne ekspedite, komandantet 
nderroheshin. Ne kete menyre numri 
i oficereve te zgjuar dhe te forte ishte 
rritur. Kur Pejgamberi a.s. udhehiqte 
personalisht ndonje ekspedite ushta- 
rake, kishte caktuar nje grup ushta- 
rak, ne menyre qe fu jepte keshilla 
perpara pergatitjeve te duhura. 

BEHESHIN EDHE PROPAGANDA. 

Arabet e donin poezine dhe 
satira shperndahej ne nje menyre te 
shpejte. Meqe Pejgamberi a.s. e dinte 
rendesine e kesaj, mblodhi poete te 
zgjuar zyrtare kunder armiqve te 
Islamit, dhe mundesoi qe te gjitha 
te thenat aty te kuptoheshin dhe te 
njiheshin nga te gjithe. Ne lidhje me 
kete eshte shume i njohur ky hadith: 
"Kur Hasan Ibni Thabiti e perdori 
kete zgjuarsi per ta mbrojtur Islamin, 
Shpirti i Shenjte atij i jep dashamiresi; 
sepse rreshtat e tij jane me shpues 
sesa shigjetat". 

Ketu verehet se sa i rendesishem 
ishte roli i njeriut ne kohen e Pejgam- 
berit a. s.. Sepse te gjithe donin te 
krijonin poezi me nje rime dhe te 
beheshin shembull, ne menyre qe 
te gjithe t'i percillnin. Nje gje tjeter 
qe duhet te shihet me vemendje, 
eshte se Pejgamberi a. s. ndonjehere 
te tjeret (armiqte) i kishte falur e 
ndonjehere i kishte denuar. Me lart 
u permend nje person me sjellje 
te mira ne glirimin e Mekes. (Ketu 
mund te ofrojme edhe nje shembull: 
Ne ekspediten er-Raxhi, u fal Gurath 
ibn Harith el-Muharibi - Kjo sipas 
Buhariut, Ibni Hixhamit, Taberiut 
dhe Ibni Hazmit. Ose ne ekspediten 
Dhu-Amr, u fal Du'thur ibn Haru el- 
Muharibi -sipas Ibni Sa'd, Beladhuri 
dhe Makriziut. Nuk kishte dallime 
sipas emrit apo vendit. Nje dite pas 
shperndarjes se armiqve, Pejgam- 
beri a. s. po pushonte. Kryeshefi i 
armiqve ishte fshehur afer nje kodre 
dhe, posa e pa Pejgamberin a. s. 
tek pushonte, erdhi fshehtas dhe 
nxori shpaten e pastaj bertiti: "O 
Muhamed! Kush do te te mbroje tani 
nga une?" Pejgamberi a. s. u zgjua 
dhe ne menyre te qete, tha: "Allahu". 
Kjo qetesi dhe siguri e Pejgamberit 



a. s. Bedeviun arab e shqetesoi aq 
shume, saqe filloi te dridhej dhe i 
kishte rene shpata nga dora. Pastaj 
Pejgamberi a.s. e mori shpaten dhe 
i tha: "Ne rregull, po kush do te te 
mbroje ty nga une tani? Pergjigjja 
ishte: "Askush". Pejgamberi a.s. e fali 
ate dhe ia dorezoi shpaten. Kjo sjellje 
e Pejgamberit a. s. ndikoi aq shume 
tek armiku, saqe ai e pranoi Islamin 
menjehere dhe u be ndihmesi dhe 
predikuesi i fese dhe i besimit te tij 
teri. 

Natyrisht qe Pejgamberi a. s. ne 
keso rastesh vepronte sipas nor- 
mes kuranore te ajetit "Nuk eshte e 
barabarte e mira dhe e keqja. An- 
daj, (te keqen) ktheje me miresi, se 
atehere ai, mes teje dhe te cilit ka 
armiqesi, do te behet (si) mik i afert." 
(Fussilet, 41/34). 

Kjo ishte nje lloj lufte psikologjike, 
dhe sikurse te gjitha lufterat, edhe 
kjo kishte rreziqet e veta. Ndonjehere 
kishte sukses e ndonjehere nuk 
kishte. Pejgamberi a.s. keto gjera i 
bente ndonjehere edhe jashte njo- 
hur ise se armiqve. Ibn el-Xhevzi, ne 
librin el-Vefa, f . 696, thekson: Seleme 
ibn Akva, ishte duke ecur vetem dhe 
kishte vene re nje grup hajdutesh nga 
nje vend i quajtur Fezare. Pejgam- 
beri a.s., kur e verejti kete gje, shkoi 
ne ndihme me disa nga shoket e tij, 
mirepo ata tashme kishin grabitur 
nje pjese te pasurise. Seleme kerkoi 
nje kale dhe dha fjalen se do ta 
shfaroste grupin e hajduteve. 

Tani te japim edhe nje shembull 
rreth Ebu Uzza (Ibni Hisham, f . 471, 
556, 591), nje shembull ky ku nuk 
shfaqet meshire. Ne luften e Bedrit 
kishte rober te luftes. Ebu Uzzaja ishte 
aq shume i varfer, saqe nuk mund te 
jepte - paguante as limitin e tij per- 
sonal. Ai nuk kishte as shoke te pasur 
qe ta ndihmonin. Iu dhimbs Pejgam- 
berit a. s. dhe, me kusht qe ai te mos 
ngrinte arme kunder Islamit dhe mys- 
limaneve, e liroi nga roberia. Mirepo 
ai nuk e mbajti kete premtim dhe u 
kthye perseri ne luften e Uhudit. 

Edhe ne kete lufte u zu rob dhe 
Pejgamberi a. s. urdheroi qe t'ia 
prisnin koken. Lidhur me shem- 
bujt e denimeve, kemi edhe rastin 



e Ukbe ibn Ebu Mu'ajt. Ky ishte 
armiku me budalla i Islamit. Ishte 
i pameshirshem dhe ne menyre 
te pameshirshme ngacmonte 
Pejgamberin a.s. Disa here kishte 
tentuar edhe ta mbyste. Ky u zu rob 
ne luften e Bedrit dhe, me urdhrin e 
Pejgamberit a. s., e kishin denuar me 
vdekje.(Shih, Ibni Hisham). Po nese 
do te meshirohej ky person, a thua 
si do sillej pastaj? Meqe nuk kemi 
mundesi ta dinim, Pejgamberi a. s. ne 
nje aspekt, juristet dhe komandantet 
islame ne keso rastesh i lejonin te 
ishin te lire. 

Nje mik imi turk, oficer ushtarak i 
pensionuar, Mahmud Giinduz, me 
ka ofruar nje punim rreth parimeve 
luftarake moderne, te cilat jane 
marre nga lufterat e Pejgamberit a. 
s.. MOSSCOMES (Dmth. movement: 
levizje; offensive: ofensive; surprise: 
surprize; security: sigurim; co-opera- 
tion: e§gudiim; objective: objektiv 
- qellimi; mass: masa ushtarake; 
economy of forces: forca ekonomike; 
simplicity: lehtesi). Po ashtu jane me 
rendesi edhe geshtjet se si Pejgamberi 
a.s. i paramendonte dhe i parashi- 
konte ngjarjet, si i merrte vendimet e 
rastit dhe si e kishte nisur ne levizje 
bashkesine ushtarake me nje ud- 
heheqes. Te gjitha keto dhe gjera te 
tjera - argumente qe jane shenuar 
ne faqet e mehershme, shume lehte 
mund ta bindin lexuesin se bemat e 
Muhamedit a.s. nuk mund t'i beje as 
edhe nje komandant me nje studim 
dhe pervoje moderne. Ne bazen 
dhe themelin e jetes se Pejgamberit 
a.s., qe nuk ishte profesionist per 
kete geshtje po ishte nje komandant 
vendimmarres i drejte, ne raste te 
veshtira, per sa u perket rrugedaljeve 
per te ikur nga kurthet, sidomos ne 
rastin e ekspedites se Uhudit dhe 
Hunejnit, - mund te themi dhe te 
shtojme se ai kishte ne pozicion edhe 
parime tjera ushtarake per t'i futur 
ne veprim ne raste te nevojshme dhe 
per te bere rregullimin e ndodhive 
dhe ngjarjeve te atij momenti.. 

Marre nga libri; Hz. Peygamberin 
Sava§lan, Istanbul, 2002. Perktheu: 
Zymer Ramadani 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR 2009 



18 



Mustafa Erish 



Divorci i pare ne Islam - Habibe Binti Sehl r.a. 



Habibe binti Sehl r.a. ishte nje zonje 
ashabe, emri i se dies permendet 
per ngjarjen e divorcit te pare ne 
Islam nepermjet Muhalaas(Hurit). 
Bashkeshortja e Sabit ibni Kajsit, 
r.a. Ajo ishte medinase,anetare e 
fisit Beni Thalebe prej pasardhesve 
Nexhar.U martua me te birin e Kajs 
ibni Shemasit, Sabitin.Kjo martese 
nuk zgjati shume. 

Habibe r.a. ishte nje zonje e 
hijshme, elegante dhe e sjellshme. 
Me bashkeshortin nuk mundi te 
krijonte mirekuptim. Nga ana 
tjeter, Sabit ibni Kajsi ishte nje 
burre shtatshkurter dhe pak i 
vrazhde e i ashper. Nje dite ne nje 
gjendje te zemeruar, ai iu hakerrua 
bashkeshortes, arriti edhe masa 
dhune dhe kjo Habiben e kishte 
irituar shume. Bile, rreth rrahjes se 
saj transmetohen rivajete. 

Habibeja r.a. ishte shqetesuar 
shume nga sjelljet e pahijshme te 
bashkeshortit. Ne asnje menyre nuk 
mundi ta dashuronte me zemer. 
Prej tij ishte bere e pakenaqur, dhe 
kjo ishte arsyeja pse ajo disa here i 
qe ankuar te Derguarit te Zotit (a.s) 
dhe i kishte thene: "O i Derguar i 
Zotit, te jesh i bindur se, te mos e 
kisha friken e Zotit, do ta peshtyja 
ne fytyre. Kerkoj te ndahem prej tij", 
duke shtuar se nuk mund te jetonte 
me tutje me bashkeshortin. 

Habibeja r.a. kishte kerkuar disa 
here nga Resulullahu a.s. ndarjen 
nga bashkeshorti. Nese shikohen 
rivajetet e saj, kemi te dhena se, 
pervegqe e rrihte bashkeshorti i saj, 
po ashtu kemi te dhena se ajo ishte 
ankuar edhe per nje arsye tjeter. Ne 
transmetimin e Buhariut thuhet: "O 
i Derguar i Zotit! Nuk kam q'te them 
per fene dhe natyren e Sabit ibni 
Kajsit. Mirepo e urrej kufrin e tij ne 
Islam". 




Habibeja r.a. ishte nje zonje 
me vetebesim, vendosmeri dhe 
e vullnetshme. Kur e kuptoi se 
martesa me Sabitin r.a. ishte e 
pamundur, ne agun e hershem te 
nje mengjesi qe mbeshtetur ne deren 
e te Derguarit te Zotit. Priti te dilte 
Dielli i dy boteve. Pas kesaj, ne etapa 
te haditheve te ndershme tregohet 
keshtu:"-Pasi transmetuese e kesaj 
eshte vete Habibeja binti Sehl El- 
Ensarije, ajo ishte e fejuara e te birit 
te Kajs ibni Shemasit. 

Resulullahu a.s., kur doli te nisej 
per te falur namazin e sabahut, ate 
e gjeti ne agun e mengjesit para 
deres duke pritur, dhe i tha:"Kush 
je ti?" Ajo iu pergjigj e tha:"Jam 
vajza e Sehlit, Habibeja, o i Derguar 
i Zotit". I Derguari asaj i tha:"Qca 
ke? " e Habibeja (r.anha) ne nje 
gjendje pikellimi, i qe pergjigjur: 
"Eshte bere e pamundur te 
qendrojme te martuar me Sabit ibni 
Kajsin". Kur erdhi Sabit ibni Kajsi, 
i Derguari i Zotit i tha: "Shiko g'flet 
(bashkeshortja jote) Habibeja"? 
Habibeja tha:"0 i Derguar i Zotit! 
Gjerat qe m'i ka dhuruar per meher, 
i kam prane (nese deshiron ia kthej 
te gjitha)".Pas kesaj Resulullahu 
a.s Sabit ibni Kajsin e urdheroi e 
i tha: "Gjerat qe i ke dhuruar per 
meher, merri prej saj"! Sabiti i mori 
gjerat. Habibeja, pas ndarjes nga 
burri, u kthye prane familjes. (Ebu 
Davud,Talak,17-18/2227). 



NE DREJTESINE ISLAME, 
PERFUNDIMI I KETILLE I 
MARTESES, QUHET MUHALAA 
(HUL) 

Ne nje ajet k uranor, ne lidhje me 
Hulin thuhet: "Leshimi (pas te cilit 
mund te behet rikthimi) mund te 
behet dy here, e (pastaj ) ose jete 
e njerezishme (bashkeshortore), 
ose shkurorezim me mirekuptim. 
E juve (burrave) nuk ju lejohet t'u 
merrni asnje send nga ajo qe u keni 
dhuruar (si nixhah), vetem nese qe 
te dy frikesohen se nuk do te mund 
t'i ruajne dispozitat e Allahut (ne 
bashkeshortesi).E nese keni frike se 
ata te dy nuk do te mud t'i ruajne 
dispozitat e Allahut, atehere per ate, 
me qka ajo ben kompensim, per ata 
te dy nuk ka mekate. 

KUSH I TEJKALON DISPOZITAT 
E ALLAHUT, TE TILLET JANE 
ZULLUMQARET 

Keto jane dispozita te Allahut, 
pra mos i kundershtoni, sepse 
kush i tejkalon dispozitat e 
Allahut, pikerisht te tillet jane 
zullumqaret".(El- Bekare, 229). 

Ne gjuhen arabe fjala 
"muhalaa"rrjedh prej rrenjeve "hal' 
dhe "hul", qe kane keto kuptime 
"zdesh rroben", "thyej e largoi nje 
gje, ndarje nga puna". Ne te drejten 
islame shprehjet "muhalaa" dhe 
"huli" kane kuptimin kur gruaja i 
paguan burrit nje vlere te marteses, 
per t'u ndare prej tij. 

Kur Habibe binti Sehl r.a.ia sqaroi 
Resulullahut a.s. se nga ajo martese 
deshironte te shpetonte, i Derguari 
a.s. e pyeti:"A po i dhuron kopshtin 
(qe ia kishte dhene ai per meher) 
Sabitit"? "Po" ia kishte kthyer ajo. 
Pas kesaj Dielli i dy boteve, Sabit 



19 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR2009 



ibni Kajsit i kishte theneY'Pranoje 
kopshtin dhe divorcoje 
ate".(Buhari,Talak,ll) 

Martesa ecen krahas me dashurine 
dhe respektin ,aq sa eshte nje gje 
materiale, eshte edhe shpirterore 
-psikologjike, bashkimi me 
shokun e jetes. Deshira e gruas 
per te shpetuar nga ajo martese 
dhe kthimi i mehrit nga ana e saj, 
tregon se ishte e pamundur qe burri 
i saj ta vazhdonte ate martese me 
shtrengese ose me dhune. 

Ne kete menyre, nepermjet huTit, 
u realizua divorci i pare ne Islam. 

Habibe binti Sehl r.a., pasi i kaloi 
koha e idetit, u martua me Ubej ibni 
Ka'bin r.a. 

Ajo shpesh vizitonte shtepine e 
lumturise dhe u sherbente nenave 
tona. I transmetonte fjalet qe i 
degjonte nga i Derguari. 

Per transmetimet e saj flitet ne 
librat e haditheve. 

Nje prej haditheve qe kishte 
degjuar, derisa gjendej ne shtepine 
e Resulullahut a.s, ishte ky:" 
Pejgamberi a.s. kishte urdheruar: 
" Nese prinderve myslimane u 
vdesin tre femije qe nuk kane arritur 
pjekurine, ata femije, ne Diten e 
Kiametit, do te vijne para deres 
se Xhennetit dhe do t'u thuhet: 
"Hyni ne Xhennet", e ata do te 
thone/'Ne nuk hyjme nese nuk na 
hyjne prinderit tane". Kjo do te 
perseritet dy ose tri here e pastaj do 
t'u thuhet:"Ju dhe prinderit, hyni se 
bashku ne Xhennet"! 

Hz.Ajshja r.a. i tha Habibes 
r.a.:"Ju e keni degjuar kete nga i 
Derguari"? Po"- iu pergjigj ajo.(Ibn 
Haxher,el- Isabe, Vll,576,no : 1 1 026 . 
Ibn.Sa , d,Tabakat,Vlll,445) 

Habibe binti Sehl r.a. qe 
shkaktare e nje geshtjeje shume 
te rendesishme, qe na ka bere te 
mundshme te arrije ne fene islame, 
mirepo per jeten e saj, per fat te 
keq, nuk kemi te dhena se ku dhe 
kur kishte vdekur.Allahu qofte i 
kenaqur me te! 

Perktheu nga turqishtja Esma Morina. 
Mane nga revista"ALTINOLUK"Nr.256 



Driton Kastrati 



Armiqesia ne 



Armiqesia ne mes njeriut dhe 
shejtanit eshte e vjeter sa vete historia 
e njeriut, ose saktesisht qe nga dita kur 
Allahu xh.sh. krijoi Ademin a.s., bile 
ende pa i pase dhuruar shpirtin. Ne 
ajetin 34 te kaptines El-Bekare, Allahu 
xh.sh. thote: "E kur u thame engjejve: 
peruljuni (beni sexhde) Ademit, ata 
menjehere iu perulen, me perjashtim te 
Iblisit (djallit). Ai refuzoi dhe u mbajt 
me te madh e u be pabesimtar/ / Deri 
ne ate kohe Iblisi adhuronte Allahun 
xh.sh. se bashku me melaiket e qiellit 
dhe ky urdher e perf shiu edhe ate, por 
ai refuzoi dhe beri mendjemadhesi. 
Ajeti ne vazhdim flet edhe per arsyen 
e kesaj mendjemadhesie: //r Tha 
(Iblisi) /'Une jam me i mire se ai, mua 
me krijove nga zjarri, kurse ate e 
krijove nga balta // (El-Araf:12). 

Qellimet e shejtanit jane dy llojesh: 
Qellime te largeta dhe Qellime te af erta 
tetij. 

Si qellim i larget i tij eshte hedhja e 
njeriut ne Xhehenem dhe pengimi nga 
hyrja ne Xhennet/'Ai fton parine e vet 
qe te jene nga banoret e zjarrit te forte 
(Fatir: 6) ,/ . Ndersa si qellime te aferta 
jane: 

1) hedhja e njeriut ne shirk dhe 
mosbesim, duke u bere njerezve thirrje 
qe te adhurojne tjeterkend perveg 
Allahut, dhe te mohojne Sheriatin 
(Ligjin e Zotit); 

2) hedhja e tyre ne mekate dhe 
mosbindje; nese shejtani nuk e arrin 
qellimin me shirkun, ai nuk e humb 
shpresen, por eshte i kenaqur qe t'i 
hedhe ne mekate e mosbindje dhe 
keshtu te mbjelle ne mes tyre armiqesi 
e urrejtje. 

Ne vazhdim do f i permendim 
kalimthi edhe disa metoda te tij, e 
per disa te tjera do te ndalemi t'i 
shqyrtojme sa me mire. Ai e pengon 
njeriun ne bindjen ndaj Allahut, i 
nderhyn ne namaz (adhurim), e 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR 2009 



20 



mes njeriut dhe iblisit-shejtanit 



shtyn njeriun te kaloj para atij qe 
eshte duke u falur, e demton njeriun 
fizikisht dhe shpirterisht. P.sh. fizikisht 
me djegien e shtepive me zjarr, sig 
transmeton Ebu Davudi, se Muhamedi 
a.s. ka theneY'Kur te bini ne gjume, 
fikni llampat tuaja, sepse shejtani e 
udhezon miun tek llampa dhe keshtu 
ju djeg", dhe shpirterisht nepermjet 
endrrave. Pastaj, njeriun e prek ne 
momentin e vdekjes, demton femijet 
e porsalindur, njeriun e shoqeron ne 
ngrenie dhe pirje kur nuk permend 
Emrin e Allahut xh.sh.. Transmeton 
Muslimi nga Xhabiri r.a., se Muhamedi 
a.s. tha:"Vertet Iblisi e ve fronin e vet 
mbi uje, pastaj i dergon ushtrine e tij 
dhe me i afermi tek ai eshte ai qe me 
se shumti bene trazira; dikush i thote: 
bera keshtu e keshtu, ai i thote: ti nuk 
bere asgje. Pastaj dikush tjeter thote: 
une nuk iu largova njeriut perderisa 
nuk e ndava me gruan e tij. Kete 
shejtan e afron Iblisi afer vetes dhe i 
thote: eh, ti je ai qe meriton te jesh me 
i afermi. Perveg ketyre mashtrimeve 
qe u permenden me lart, Iblisi me 
shejtanet e tjere ka metoda specifike 
per devijimin e njeriut, si p.sh. ua 
zbukuron te koten. Tha Iblisi:"Zoti i 
im, per shkak qe me perzure, une do 
f ua zbukuroj te keqijat atyre, sa te 
jene ne kete bote". . .(El-Hixher: 39). 
Shquarja e gjerave te ndaluara me 
emra te bukur: tha lblisi:"0 Adem, a 
te udhezoj deri te pema e perjetesise 
dhe deri te pushteti qe nuk ka fund". 
(Taha, 120). Pastaj, ne mangesi dhe 
teprim, me largimin e njerezve nga 
puna dhe hedhja e tyre ne shpresime 
e pertaci. Per kete Ibnul Xhevziu 
thote: Sa ka hebrenj e te krishtere, te 
cileve u eshte bere i dashur Islami 
ne zemrat e tyre, por Iblisi i largon 
ata panderprere nga ai, e u thote: 
mos shpejto, shiko me vemendje dhe 
keshtu i le me shpresime derisa ata te 



vdesin ne mosbesimin e tyre. Te njejten 
gje i ben edhe mekatarit qe deshiron te 
pendohet nga mekatet e tij. Paraqitja e 
shejtanit si keshilltar i njeriut: ". . .Dhe 
u beri be atyre te dyve (Ademit dhe 
Haves) /'Une vertet jam keshillues i ju 
te dyve" (El-Araf, 21). 

VERA (DHE gDO PIJE DEHESE), 
BIXHOZI, IDHUJT DHE HEDHJA E 
SHIGJETES (PER FALL) JANE VEPRA 
TE NDYRA NGA SHEJTANI 

Vehb ibni Munebbihi r.a. transmeton 
nje rrefim nga historia e Beni-Israileve, 
i cili tregon me se miri se si Iblisi 
i humb njerezit dhe si f u ruhemi 
keshillimeve te tij. Ne kohen e Beni- 
Israileve ekzistonte nje adhurues 
i madh i asaj kohe. Po ne ate kohe 
jetonin tre vellezer qe kishin nje moter 
te pamartuar. Nje dite prej ditesh te tre 
vellezerit u detyruan te dilnin ne lufte, 
por nuk dinin kujt fia linin motren 
e tyre, kujt f ia besonin. Me ne fund 
vendosen qe motren fia besonin atij 
adhuruesit te Beni-Israileve, sepse 
kishin besim tek ai. Shkuan dhe i 
kerkuan atij qe ta linin motren nen 
mbikeqyrjen e tij derisa te ktheheshin 
nga lufta. Ai e refuzoi kete dhe kerkoi 
strehim tek Allahu nga ata dhe motra e 
tyre. Po ata nuk u larguan nga ai derisa 
pranoi. Ai u tha: Silleni ne nje shtepi 
afer faltores sime,e pastaj ata u nisen 
ne lufte. Ajo qendroi keshtu per nje 
kohe dhe ai ushqimin ia linte te dera 
e faltores se tij. Kur e linte ushqimin, 
e mbyllte deren dhe ngjitej lart ne 
faltore, pastaj e urdheronte ate te dilte 
nga shtepia dhe ta merrte ushqimin 
te dera. Shejtani filloi fia zbuse ate, 
f ia bente te dashur bamiresine dhe 
filloi f ia bente te madhe daljen e saj 
nga shtepia diten dhe e frikesoi se 
do ta shihte dikush e do f i ngjitej 
asaj, shejtani i tha: Sikur f ia dergosh 



ushqimin tek dera e shtepise se saj, do 
te ishte me e vlefshme. Shejtani nuk 
iu nda atij derisa filloi fia dergonte 
ushqimin te dera e saj pa i folur fare. Ai 
vazhdoi ne kete gjendje per nje kohe, 
pastaj shejtani ia beri te dashur me 
teper bamiresine dhe e nxiti per ate e 
i tha: sikur t'ia dergosh ushqimin asaj 
ne shtepine e saj, do te ishte shume 
me i vlefshem. Shejtani nuk iu nda atij 
derisa ky filloi t'ia dergonte ushqimin 
ne shtepi. Ne kete gjendje vazhdoi 
per nje kohe. Pastaj erdhi shejtani dhe 
filloi t'ia bente edhe me te dashur, e 
nxiti per te dhe i tha: sikur te kishe 
biseduar ndonjehere me te, qe te ndieje 
ngrohtesi, sepse ate e ka kapluar nje 
vetmi e madhe. Shejtani nuk iu largua 
atij derisa filloi t'i fliste asaj nga faltorja 
e tij. Pas nje kohe i erdhi shejtani dhe 
i tha: sikur te zbresesh te dera jote 
dhe ajo te zbrese te dera e saj dhe te 
bisedoni, do te ishte me mire per te. 
Shejtani nuk iu largua derisa filloi te 
dilte te dera e faltores se tij dhe ajo 
te dilte te dera e saj. Ata qendruan 
keshtu per nje kohe duke biseduar, 
pastaj shejtani ia zbukuroi punen dhe 
shperblimin qe fiton me bamiresine 
e tij ndaj saj, e i tha: sikur te dilje nga 
dera e faltores sate dhe te afroheshe 
afer shtepise se saj e te bisedonit, do 
te ishte nje qendrim me i ngrohte per 
te. Ai nuk iu nda duke e nxitur per 
kete veprim derisa e beri kete dhe 
pastaj i erdhi shejtani e i tha: sikur te 
hysh ne shtepi dhe te bisedosh me te, 
keshtu nuk do te lejosh qe ta shohe 
kush fytyren e saj. Ai nuk iu nda duke 
e nxitur derisa filloi te hynte ne shtepi 
me te dhe te bisedonte tere diten, e, 
kur kalonte dita, ngjitej ne faltoren 
e tij. Pas nje kohe i erdhi shejtani 
dhe nuk iu nda derisa e kapi ate per 
kofshen e saj dhe e puthi. Ai vazhdoi 
fia zbukuronte ate ne syrin e tij derisa 
beri marredhenie intime me te, keshtu 



21 



DITURIAISLAME233 I DHJETOR2009 



qe ajo mbeti shtatzene dhe lindi nje 
femije. Atehere i erdhi shejtani e i tha: 
gfare do te besh kur te vijne vellezerit 
e saj dhe te shohin se ajo ka lindur? 
Une nuk mendoj se do te shpetosh pa 
u turperuar, prandaj merre femijen, 
priti koken dhe varrose, sepse nena e 
tij nuk do te tregoje per kete nga frika 
qe vellezerit e saj do ta kuptojne se 
gfare kishte vepruar me te. Ai veproi 
sikurse i tha shejtani. Pastaj erdhi e 
i tha: a mendon se ajo do ta fshehe 
para vellezerve te saj gfare ke bere 
me te dhe me femijen, prandaj merre 
dhe priti koken e varrose me femijen 
e saj. Shejtani nuk iu nda derisa ai 
veproi keshtu, i varrosi ne nje grope 
dhe i mbuloi me nje gur te madh. Ai 
qendroi ne kete gjendje aq sa deshiroi 
Allahu dhe pastaj erdhen vellezerit 
e saj. Menjehere erdhen ta kerkonin 
te motren dhe e pyeten per te. Ai u 
tregoi se kishte vdekur, kerkoi falje 
per te dhe filloi te qante, e tha se ajo 
ishte gruaja me e mire dhe shikoni ky 
eshte varri i saj. Vellezerit qane aty 
kerkuan meshire per te, pastaj shkuan 
ne shtepi. Kur erdhi nata dhe rane 
ne gjume, u erdhi shejtani ne enderr 
ne formen e nje udhetari dhe filloi te 
fliste me vellain e madh: e pyeti per 
motren, ky i tregoi se kishte vdekur 
dhe i tregoi vendin e varrit te saj, sic, i 
kishte thene adhuruesi. Shejtani i tha 
se ai e kishte genjyer dhe tha: ai nuk 
jua tha te verteten per motren tuaj, 
ai e beri shtatzene motren tuaj dhe 
ajo lindi nje djale, pastaj ai i mbyti qe 
te dy sepse kishte frike nga ju, dhe i 
varrosi prapa deres se shtepise ne te 
cilen qendronte, dhe ne anen e djathte 
te saj, une jam i bindur se ju do f i 
gjeni qe te dy. Pastaj shkoi tek vellai 
i mesem dhe tek i vogli dhe u tha te 
njejten gje. Ne mengjes ata u habiten 
nga c/ kishin enderruar, keshtu qe u 
tubuan te gjithe dhe filluan t'i thoshin 
njeri-tjetrit: une sonte pashe nje enderr 
te CAiditshme, dhe treguan te gjithe se 
gfare kishin pare. Vellai i madh tha: 
kjo eshte enderr dhe nuk eshte asgje 
me teper, prandaj ta leme kete. Por 
vellai i vogel tha: betohem ne Allahun, 
une nuk largohem prej kendej 
perderisa te shkoj tek ai vend dhe te 
shikoj se qi are ka aty. 



KURDO QE NJE NJERI TE 
VETMOHET ME NDONJE GRUA, 
SHEJTANI ESHTE I TRETI I TYRE 

U drejtuan ata te gjithe tek shtepia ku 
banonte motra e tyre, dhe hulumtuan 
vendin qe e kishin pare ne enderr, i gjeten 
motren dhe femijen e saj te prere e te 
varrosur ne ate vend, ashtu sikur kishin 
pare ne enderr. Shkuan menjehere tek 
adhuruesi dhe e pyeten per kete, e ai e 
pohoi fjalen (endrren) e shejtanit per ate 
qe veproi me ata te dy. la moren pasurine 
qe i kishin dhene e zbriten nga faltorja 
dhe e derguan per ta kryqezuar. Kur e 
lidhen ne drurin e kryqezimit, i erdhi 
shejtani dhe i tha: ri e kuptove se une 
jam ai qe te mashtrova me ate gruan dhe 
femijen e saj, nese me bindesh sot, mohon 
Allahun i Cili te krijoi, une do te te shpetoj 
nga gjendja jote. Ai mohoi Allahun, e 
kur e mohoi, shejtani e la ate dhe pastaj 
e kryqezuan. Kete rrefim e permenden 
komentuesit e Kuranit gjate komenrimit 
te Fjales se Allahut: /, Sikur shembulli i 
shejtanit, i cili i tha ^enu^'Monor e kur 
ai mohoi, i tha:"Une jam i paster nga 
ti. . /'(El-Hashr, 16) 

Alkooli, bixhozi, idhujt dhe falli- 
thote Allahu i Madheruar:"0 ju qe 
besuat, s'ka dyshim se vera (dhe cdo 
pije dehese), bixhozi, idhujt dhe hedhja 
e shigjetes (per fall) jane vepra te ndyra 
nga shejtani. Pra, largohuni prej tyre, 
qe te jeni te shpetuar. Shejtani nuk 
deshiron tjeter, pervecse nepermjet 
veres dhe bixhozit te hedhe armiqesi 
ne mes jush, f ju pengoje ta permendni 
Zotin dhe t'ju largoje nga namazi. Pra, 
a po i jepni fund (alkoolit e bixhozit)? 
(El-Maide, 90-91) 



GRATE DHE DASHURIA PER 
KETE BOTE 

I Derguari i Allahut a.s,. na lajmeroi 
se nuk ka lene pas vetes sprovim-fitne 
me te madhe per burrat sesa grate, per 
kete arsye eshte urdheruar femra qe 
ta mbuloje trupin e saj ne pergjithesi 
pervec fytyres dhe shuplakave te 
duarve, kurse burrat u urdheruan t'i 
ulin shikimet ndaj tyre. I Derguari i 
Allahut a.s., po ashtu, na ndaloi qe te 
vetmohemi me femer dhe na lajmeroi 
se, kurdo qe nje njeri te vetmohet me 
ndonje grua, shejtani eshte i treti i 
tyre. Ne sot e shohim kete sprovim te 
madh te daljes se grave ashtu sikur 
i pershkroi i Derguari: te veshura 
e te zhveshura! Sot jane themeluar 
me mijera organizata, ne Lindje e 
Perendim, te cilat shfrytezojne ushtri 
te grave e te meshkujve per perhapjen 
e imoralitetit permes televizorit, 
romaneve dhe hlmave, te cilet 
shfaqin dhe kurajojne per imoralitet. 
Dashuria per kete bote eshte koka e 
cdo te keqeje. A mos u derdh gjaku, u 
shkelen moralet, u grabiten pasurite, 
u shkeputen lidhjet farefisnore, per 
gje tjeter. . .perverse si shkak i lakmise 
- animit nga dynjaja, konfliktit per 
pasurine e perkohshme te saj dhe 
lakmise per kenaqesite zhdukese te 
saj. 

Shejtani ka mundesi te arrije deri 
te mendja dhe shpirti i njeriut ne nje 
menyre qe ne nuk mund ta kuptojme 
dhe nuk e dime. Ate e ndihmon te 
beje nje gje te tille natyra e tij ne te 
cilen u krijua, dhe kjo eshte ajo qe ne e 
quajme vesvese. 




DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR 2009 



22 



Shkencore 



P J E S A 




Driton ARIFI 



Gripi i derrave, 

pandemi shqetesuese 
apo ekzagjerim i 
orkestruar mediatik? 



Nisur nga pikepamja se, perderisa 
nje dukuri nuk eshte e perhapur 
me permasa te gjera dhe nuk eshte 
bere fenomen ne rrethin ku jeton 
njeriu, konsiderohet prej "lukseve- 
komoditeteve shkencore''. Edhe 
ne e kemi llogaritur se te shkruhet 
per nje teme kaq te perfolur kohet 
e fundit, sic, eshte gripi i derrave, 
nuk zgjon ende kureshtjen e mases 



tek ne, dhe ne veganti kur dihet se 
ekzistojne gjera te tjera ne shoqerine 
tone, te cilat, pa fare dyshimi, jane 
geshtje qe kerkojne trajtim imediat 
dhe angazhim serioz per zgjidhjen 
e tyre. Megjithate, kjo premise nuk 
ia doli te vazhdonte gjate kesisoj, 
pasi qe ''fenomeni " gripi i derrave 
u be prej temave me te perfolura 
dhe filloi te zere nje hapesire mjaft 



23 



DITURIAISLAME233 I DHJETOR2009 



MEDICINE 




te madhe edhe ne shoqerine tone. 
Te vershuar nga lajmet e shpeshta 
qe sa vijne e shtohen per c,do dite 
nga Qendra Klinike Universitare per 
rritje te shpejta te numrit te njerezve 
te prekur nga virusi A/H1N1 - gripi 
i derrave (per disa prej te cileve eshte 
njoftuar se kane vdekur si shkak i 
prekjes nga ky virus), njerezit filluan 
te marrin masat parandaluese e 
mbrojtese kunder ketij virusi, madje 
kete edhe e shnderruan ne nje geshtje 
shume te diskutueshme ne bisedat e 
tyre te perditshme. 

ORIGJINA E VIRUSIT DHE 
SHKALLA E SHTRIRJES SE TIJ 

Ajo qe bejne me dije Organizata 
Boterore e Shendetesise (OBSH-ja) 
dhe hulumtime te tjera perkitazi me 
kete geshtje, eshte se virusi i gripit te 
derrave per here te pare ne epoken 
moderne eshte paraqitur pas Luftes 
se Pare Boterore, me 1918, ne Spanje, 
i njohur edhe si "Virusi spanjoll", 
e i cili thuhet se kishte shkaktuar 
vdekjen e me shume se 30 milione 
njerezve. Edhe pse kontestohet 
geshtja nese eshte virusi i sotem 
A\H1N1 ai qe kishte shkaktuar ate 
numer vdekjesh, megjithate shume 
prej doktoreve patologe deshmojne 
se virusi i sotem eshte po ai, porse 
ka nderruar disa nga specifikat e tij. 
Po ai grip qe shfaqur me pastaj ne 
vitet '70 te shekullit te shkuar, e edhe 
me vone. Kurse tani, prej se eshte 
regjistruar rasti i pare ne Meksike, 
ky virus ka arritur te shtrihet me 
nje shpejtesi shqetesuese, qe sipas 
Organizates Boterore te Shendetesise 
(OBSH), ka kapur shifren e me 
shume se 622 mije te goditurve deri 
ne fund te muajit nentor. Megjithate 
shkalla e vdekshmerise prej ketij 
gripi konsiderohet relativisht e 
vogel, perafersisht 1.4% prej rasteve 
te goditura, sepse deri me tani 
jane te regjistruara afro 7400 raste 
vdekjesh nga ky virus, shumica e te 
cileve jane ne ShBA dhe Meksike. 1 
Vend per dyshime ka, porse ne nuk 
'deshirojme te hulumtojme kete 
ceshtje prej ketij kendveshtrimi, 
prandaj do ta trajtojme kete si nje 



fenomen qe ekziston, dhe si nje grip 
qe ka marre permasa shqetesuese 
anekend botes. 

GRIPI I DERRAVE VETEM NJE PREJ 
SEMUNDJEVE QE RRJEDHIN NGA AI 
(URTESITE E NDALIMIT 
TE MISHIT TE DERRIT NE 
SHERIATIN ISLAM) 

Kur Allahu i Gjithedijshem ndalon 
dicka ose urdheron digka, ne jemi 
thelle te bindur se e tera eshte 
ne te miren dhe interesin tone si 
njerez, pavaresisht se a arrijme t'i 
konceptojme me mendjet tona te 
kufizuara urtesite dhe fshehtesite e 
ketyre urdheresave dhe ndalesave 
apo jo. Per geshtjen qe po na 
intereson ketu, kemi versete te 
qarta kuranore, te cilat ne menyre 
decidive ndalojne mishin e derrit 
duke e konsideruar ate si nje prej 
gjerave te ndyra, me te cilat nuk do te 
duhej te pranonte njeriu te ushqehej 
assesi. Allahu i Lartmadheruar na 
thote:" Thuaj: "Ne ate qe me eshte 
shpallur mua (ne Kur 'an) nuk po 
gjej te ndaluar dicka nga ushqimi, 
perveg ne qofte se ai (ushqimi) eshte: 
cofetine, gjak i derdhur ose mish 
derri, ai eshte i ndyte, dhe pos asaj 
qe eshte therur jo ne emer te All- 
llahut (por te ndonje idhulli) e qe 
eshte mekat. E kush detyrohet (t'i 
haje keto te ndaluara), por duke mos 
pasur per qellim shijen dhe duke 
mos e tepruar, Zoti yt eshte qe fal e 
meshiron shume." (El-en'am , 145) 

Thote imam Er-rrazi ne tefsirin e 
tij: " I tere Umeti islam eshte unanim 
se derri ne teresi eshte i ndaluar 
me te gjitha pjeset e tij, por Allahu 
e specifikoi mishin me theks te 
vegante, ngase ai shfrytezohet dhe 
perdoret me se shumti". 2 

Madje Muhamedi a.s., kur deshiroi 
t'ua irritonte myslimaneve nje loje qe 
e luanin arabet ne kohen e tyre e qe 
i ngjante hedhjes se gureve per fall, 
transmeton Burejde, se ai u kishte 
thene:"Kush e luan lojen e tavlles- 
neredeshirit (loje me zare e me disa 
rrotulla petake), eshte sikur ta kete 
perlyer doren e tij me mishin e derrit 
dhe me gjakun e tij". 3 



Ndalesa per mishin e derrit, ne 
Kur 'an eshte perseritur 4 here, dhe 
eshte futur ne kuader te gjerave 
qe konsiderohen te ndyta e qe 
ndalohen per t'u ngrene. Neve 
do te na mjaftonte sikur Allahu te 
na thoshte se mishi i derrit eshte i 
ndaluar, dhe do te hiqnim dore prej 
tij, por Ai deshi qe te na e bente te 
qarte se ndalesa eshte e nderlidhur 
me vete natyren e mishit te tij, duke 
e cilesuar ate si te ndyte, me te gjitha 
kuptimet qe permban kjo fjale ne 
vetvete. S'eshte e rastesishme pse i 
Gjithedijshmi e zgjodhi kete fjale per 
te shprehur natyren e mishit te derrit, 
ngase ne kete menyre natyrshmeria 
e njeriut privohet me lehte, kur i 
thuhet atij per nje gje se eshte e ndyte 
dhe e papaster. Ne te kaluaren ishte 
kuptuar vetem kjo, qe mishi i tij 
eshte i ndaluar dhe i ndyte, por as 
myslimanet e as te tjeret nuk ishin 
ne gjendje te konceptonin digka nga 
demet konkrete qe mund t'i sjelle te 
ushqyerit me mishin e derrit. 

Nese u referohemi mjekeve 
perendimore, do te shohim se ata 
shprehnin qartazi mahnitjen e 
tyre nga legjislacioni islam, i cili 
e ndalon te ushqyerit me mishin 







i 






V 




DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR 2009 



24 




MEDICINE 



e derrit. Thote Dr.Hanz Rickfing 
,nje mjek gjerman:"Doemos duhet 
t'i referohemi kultures se vjeter 
te disa popujve, ngase parimet 
qe nguliten ne shoqeri dy te 
derguarit: Muhamedi dhe Musai, 
paten ndikimin me te madh qe 
t'u permbahen pasuesit e tyre 
ligjeve natyrore te Allahut. Prandaj 
verejme se ne Afrike, ku njerezit 
jetojne ne ambiente dhe kushte 
klimatike te njejta, afer njeri-tjetrit 
jetojne myslimane dhe te tjere, 
nese i krahasojme, do te gjejme se 
myslimanet kane shendet shume me 
te mire, ngase mishi i derrit eshte i 
ndaluar ne Sheriatin e tyre. Ne anen 
tjeter gjejme se popujt e tjere qe e 
kane zgjedhur sistemin perendimor 
ne ushqime, goditen nga semundje 
te ndryshme, si pasoje e konsumimit 
mishit te derrit nga ana e tyre. Eshte 
verejtur gjithashtu se myslimanet qe 
jetojne ne kushte klimatike te njejta 
ne viset e Himalajes, punojne deri ne 
moshe te shtyre dhe kane shendet 
me te mire ne krahasim me te tjeret 
qe e konsumojne mishin e derrit ,/4 

Po ashtu Dr. John Larson (kryeshef 
spitalor ne spitalin zyrtar te 
Kopenhages-Danimarke), kur ishte 




pyetur se a keni zbuluar ndonje 
bakter te ri ne mishin e derrit, 
kishte thene:" Po, eshte e vertete 
se eshte zbuluar tani nje bakter( 
bakteri Yarsina), respektivisht nje 
mikrob i rrezikshem, te cilin e bart 
mishi i derrit, por ai nuk eshte se 
eshte zbuluar tani, ai eshte i njohur 
ne mbare boten, porse amerikanet 
nuk e kane bere publike, sepse, 
si zakonisht, ata presin derisa 
te shnderrohet ne nje epidemi 
gjitheperfshirese, e atehere M i 
kushtojne kujdes". 5 

Tani do fi theksojme vetem disa 
prej semundjeve qe shkakton mishi i 
derrit, 27 prej te cilave konsiderohen 
me shkalle te larte rrezikshmerie: 

a)Parazitet -te diet gjenden ne 
nje mase te madhe (deri ne 30 lloje) 
tek derrat, dhe ekziston mundesia 
permanente qe ato te barten te 
njeriu, duke bartur keshtu tek ai 
semundjet qe jane te perbashketa 
me shtazet(Zoonosis), e prej tyre 
edhe krimbat-parazitet e quajtur 
Trichinella Spiralis, te diet eshte 
vertetuar se gjenden ne mase te 
madhe te derrat dhe mund te 
shkaktojne semundje nervore 
vdekjeprurese; 

b) Disa lloje te tumorit -enjtjeve, 
dhe prej me te rrezikshmeve tumori 
nervor (Nevroma); 

c) Viruset, nje prej te cileve eshte pa 
dyshim edhe virusi A\H1N1; 

cJHepatiti ose mahisja e melgise, 
qe eshte nje inflamacion-pezmatim 
i rrezikshem me shkalle te larte te 
vdekshmerise; 

d) Prionet -shkaktaret e semundjes 
se gmendurise se lopes, te dlat pa 
medyshje jane evidente intensivisht 
ne organizmin e derrit. Keta trupa 
kane mundesine per te shkaktuar 
semundje te renda, si per shtazet 
ashtu edhe per njerezit, duke ndikuar 
keshtu ne shnderrimin e proteinave 
te natyrshme te trurit ne prione, 
trupa shkaterrues te trurit, pastaj 
gmendurine dhe, me ne fund, edhe 
vdekjen; 

e) Protozoat - trupa njeqelizore, 
disa prej te cileve shkaktojne 
grregullime te lehta e disa te renda, 
qe mund te jene edhe vdekjeprurese; 



f ) Mbipesha, semundjet e venave te 
gjakut edhe ato te zemres, nje dukuri 
kjo shume e perhapur dhe verehet 
tek ata qe ushqehen me kete lloj 
mishi. 

EFEKTET MORALE NGA TE 
USHQYERIT ME MISHIN E DERRIT 

Parimi mjekesor/'Me trego se 
gfare ushqimi ha, te tregoj se kush 
je", ve ne dukje pikepamjen se 
lloji i ushqimit ndikon dukshem 
ne personalitetin e njeriut dhe 
karakterin e tij. Ky parim, edhe nese 
eshte kontestuar me heret, sot mund 
te themi se e ka imponuar vertetesine 
e vet me fakte dhe argumente, te cilat 
jane evidente me shume se kurdo me 
perpara. 

Me se miri kete e tha Imam Raziu, 
i dli ishte njekohesisht edhe nje 
shkencetar i mjekesise ne kohen e 
tij /'Kane thene dijetaret: ushqimi 
behet pjese e personalitetit te njeriut 
qe ushqehet me te, dhe ai patjeter 
do te barte tipare te asaj gjallese 
me mishin e se dies eshte ushqyer. 
Prandaj derri nga natyrshmeria e tij 
eshte i krijuar qe te kete endje te forte 
dhe instinkt te flakte ndaj gjerave 
epshore, per kete arsye edhe eshte 
ndaluar mishi i tij, ne menyre qe te 
mos marrim nga tiparet e tij". 6 

Ne kete kontekst, me plot bindje 
themi se ai qe ushqehet me mishin 
e derrit, fiton cilesine e dejuthizmit- 
(term tipik islam), gjegjesisht 
mungeses se xhelozise per ruajtjen e 
moralit dhe nderit te te afermve. Dhe, 
nese shikojme ne forme krahasimi ne 
realitetin e shoqerive islame qe nuk 
ushqehen me mish derri, dhe te atyre 
perendimore, qe ushqehen me te, do 
te verejme kthjelltazi vertetesine e 
ketij parimi. 

GRIPI I DERRAVE DHE VAKSINA 
KUNDER TIJ 

Meqenese eshte ligj i Allahut per 
krijesat e tij qe per gdo semundje 
ekziston edhe ilagi, gje qe e thekson 
edhe hadithi qe transmeton Ebu 
Davudi - nga Ebu Derda, se 
Muhamedi a.s. ka thene :" Vertet Zoti 



25 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR2009 




e ka zbritur semundjen, por edhe 
sherimin, edhe per gdo semundje ka 
bere ilag, prandaj kerkoni sherim, 
mirepo mos kerkoni sherim me 
haram - me gjera te ndaluara". 7 

Ky hadith dhe te tjera te ngjashme, 
na bejne me dije se ligjshmeria 
e kerkimit te ilac.it nuk eshte e 
kontestuar ne pikepamjen islame, 
por duhet pasur parasysh nje parim: 
nese demi eshte me i madh sesa 
dobia nga ndonje ilag i caktuar, 
atehere ndalohet sherimi me te, 
duke u mbeshtetur ne nje rregull 
te pergjithshem juridik islam, 
e te pranuar unanimisht (Demi 
nuk evitohet me nje gje, nese ajo 
shkakton nje dem te ngjashem 
me te.)Por ajo qe na ka hutuar 
kohet e fundit, eshte plasimi i 
vaksines "Tami Flu", e cila eshte 
certifikuar nga Organizata Boterore 
e Shendetesise dhe efikasiteti i se 
ciles eshte konstatuar, megjithese 
edhe ata kane sinjalizuar per 
efektet e mundshme anesore te saj. 
Nje konstatim te tille te OBSH-se 
nuk e kane marre ne konsiderate 



nje numer i madh shtetesh, prej 
te cilave eshte dhe Kanadaja, e 
cila ka refuzuar prerazi qe ta fuse 
kete vaksine ne shtetin e saj, duke 
mos harruar se ky shtet posedon 
edhe institutet me prestigjioze 
ne hulumtime mjekesore e 
farmaceutike. Jo vetem kaq, porse 
eshte lancuar fuqimisht lajmi se 
shumica e mjekeve ane e kend botes 
kane refuzuar per ta marre kete 
vaksine (duke perfshire edhe mjeke 
nga Kosova), edhe pse keta jane me 
te ekspozuarit ndaj infektimit nga 
ky virus. I shumeperfoluri "Tami 
Flu" eshte prej barnave rreth te 
cilave ekzistojne pikepamje tejet 
kontraverse, qe nga ato se "Tami 
Flu" eshte "ilagi i vetem" qe mund 
ta parandaloje virusin e edhe ta 
sheroje te semurin nga virusi i gripit 
te derrave, te cilin e trumbeton 
OBSH-ja, deri tek mendime qe 
theksojne se kjo vaksine eshte nje 
kombinim i materieve te rrezikshme 
per organizmin e njeriut dhe 
permban elementin e Thimerosalit, 
qe ngerthen ne vetvete zhive, nje 



element ky qe shkakton semundjen 
e autizmit (semundje e rende 
mendore). Kete fakt e ka publikuar 
edhe gazeta prestigjioze amerikane 
"The Washington Post " ne nje 
raport special te saj. 

Fare ne fund deshiroj vetem t'ua 
kujtoj faktin e njohur nga te gjithe, 
se jeta dhe vdekja jane kompetence 
e Allahut, por edhe sherimi dhe 
shendeti fshihen ne ushqimet qe ka 
lejuar Ai. E, nese shfaqim kryenegesi 
dhe arrogance ndaj ligjeve te urta 
te Tij, atehere le te perballemi me 
konsekuencat dhe pasojat e tyre. 

O Zot, na bej qe te mjaftohemi me 
ato gjera qe na i lejove, e te privohemi 
nga ato gjera qe Ti na i ndalove! 

(l)Sipas statistikave te botuara nga 
Organizata Boterore e Shendetesise ne faqen 
e saj zyrtare www.who.int \ (2)Et-tefsir el- 
kebir, Imam Rraziu (f .200 , vell.2) bot. IV. 
2001. Dar ihjaut-turath El-arabijj.Bejrut(3) 
Muslimi(4) www.55a.net .Mevsuatul-Fxhaz 
fi-kur'an ves-sunneh.(5) Elmevsuatudh- 
dhehebijje fi Fxhazil-kur'an ves-sunneh. 
Ahmed Mustafa Mutevel-lii F.538 .bot. 1 ,2005 
.Dar ibn Zhevzi.Kajro.(6) Et-tefsir el-kebir, 
Imam Rraziu(7) Suneni i Ebu Davudit - Libri 
mbi Mjekesine - 2 / 216 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR 2009 



26 




MEDICINE 



Bernard TAHIRBEGOLLI 



Gripi i derrave, alarm financiar dhe shendetesor 



Gripi eshte nje semundje infektive 
akute e traktit respirator, qe 
shkaktohet nga virusi i influences 
tip A, virus ky qe i takon familjes 
Ortomixoviridae. Gripi i derrave 
(H1N1), Gripi i shpezeve (H5N1), 
gripi stinor - jane qe te gjithe 
nentipe te species se njejte te virusit 
te influences A. Virusi i gripit te 
derrave eshte izoluar per here te 
pare tek derrat ne Amerike ne vitin 
1930. Ka marre kete emer per shkak 
se ne siperfaqen e tij eshte gjetur 
antigjeni Hl(hemaglutinina e llojit 
1) dhe antigjeni Nl(neuraminidaza e 
llojit l).Ndersa hulumtimet e fundit 
kane treguar se gjenomi i virusit te 
influences A H1N1 perbehet nga tete 
vargje te ARN-se dhe keto vargjet e 
ARN-se te gjetura tek ky virus, jane 
kombinim i vargjeve te gjetura nga: 
nje varg nga virusi i zakonshem 
i gripit, dy nga virusi i gripit te 
shpezeve dhe pese nga virusi i gripit 
te derrave. Simptomat e gripit te 
derrit jane te ngjashme me ato te 
gripit te zakonshem: temperature, 
kolle, sekrete nga hunda dhe 
dhembje koke. Disa paciente kane 

Pandemics of influenza 

Recorded human pandemic influenza 
(early sub-types inferred) 



edhe mundim, vjellje dhe diarre apo 
barkqitje. Grupmosha me e prekur 
eshte ajo e 25-35 vjecareve. Virusi 
i gripit A H1N1 rezultoi te behej 
emergjence pandemike permes 
kombinimit te virusit te gripit te 
derrit, atij te njeriut dhe te shpezeve, 
duke dhene keshtu nje alarm 
financiar shendetesor. 

GRIPI I DERRAVE, PANDEMIA E 
PARE PAS 41 VJETESH 

Epidemi quajme perhapjen e 
semundjes ngjitese ne menyre te 
shpejte duke prekur apo atakuar 
shume njerez ne te njejten kohe. Gripi 
i derrit e mori kete epitet nga perhapja 
e tij ne Meksike. Pandemia eshte nje 
epidemi qe perhapet shume dhe prek 
apo atakon nje rajon, kontinent apo 
tere boten. Kete perhapje gripi i derrit 
nuk e pati ne prillin e 2009-s, por e 
arriti ne qershor. Kur OBSh deklaroi 
se gripi i derrave arriti shkallen 6 
duke u perhapur nga personi tek 
personi ne dy rajone te ndara te 
OBSh-se dhe u be keshtu pandemia 
e pare pas 41 vjetesh. Deri tani gripi i 




1§N\\D ^odc 



H2N2 



H2N2 




Recorded new avian influenzas 



H9 
H5 



H7 

i 



1980 



1999 

1997 2003 
1996 2002 



I 



I 



derrave eshte perhapur ne 74 shtete te 
ndryshme dhe ne te gjitha kontinentet 
perveg Antartikut. Deri tash prej tij 
kane vdekur rreth 4525 persona - nga 
prilli, dhe ka me shume se 378,233 
raste te konfirmuara ne mbare boten. 
Me se shumti vdekje shenoi ne 
Amerike. Keto shifra ky grip i arriti 
permes kontagiozitetit te madh qe ka. 

Pra gripi i derrave A H1N1 bartet 
nga njeriu tek njeriu permes kollitjes 
ose teshtitjes dhe nga prekja e 
gjesendeve mbi te cilat gjendet virusi 
e me pastaj prekja e hundes apo gojes. 
Gripi i derrit eshte ne shkallen me 
te larte te ngjitjes gjate pese diteve 
te para te infeksionit, por tek femijet 
mund te qendroje ne kete shkalle te 
kontagiozitetit edhe per dhjete dite. 

Duke dashur qe vetem ta 
rifreskojme kujtesen rreth pandemive 
dhe t'i kujtojme te gjitha ato pasoja 
te pandemive te meparshme, 
po kthehemi pak tek "mortaja e 
shekullit" apo "gripi spanjoll", qe 
ka qene pandemia me e keqe e pare 
ndonjehere, sepse kishte prekur te 
gjitha grupmoshat, por kulmin e arriti 
ne grupmoshat 25-35 vjeg. (^uditerisht 
si shfaqje del te kishte nje lidhje me 
te pandemia e sivjetme! Po ashtu 
edhe gripi i vitit 1968 qe shkaktoi 
nje mori vdekjesh, kishte prekur te 
gjitha grupmoshat, ndryshe nga gripi 
i vitit 1957 qe kishte prekur kryesisht 
vetem femijet dhe nderhyrja ne kete 
grupmoshe shenoi intervenimin e 
qelluar - shume shkolla qene mbyllur 
perkohesisht, si mase parandaluese. 
Duke iu referuar nje grupi 
shkencetaresh, te diet terhoqen nje 
vije krahasuese kohore dhe kauzave, 
ata thone qe, po te ishte ky tani "gripi 
spanjoll" me nje vale te paraqitjes ne 
pranveren e vonshme dhe nje vale te 
dyte ne vjeshte, atehere rezultatet e 
vdekjeve ne Bashkimin Evropian do 
te ishin rreth nje milion te vdekur! 



27 



DITURIAISLAME233 I DHJETOR2009 



SI DIAGNOSTIKOHET GRIPI I 
DERRAVE A(H1N1)? 

Perveg te dhenave pozitive ne 
historine e pacientit qe ka pasur 
kontakt me persona te semure 
nga gripi i derrave dhe shenjave 
te gripit, duhet te behet analiza e 
permbajtjes se fytit dhe hundes. 
Kjo analize behet ne laboratore 
te specializuar nga punonjes 
shendetesore te trajnuar enkas per 
kete. Tani ne Prishtine ne kemi 
qendren referente per gripin e 
derrit te Organizates Boterore 
te Shendetesise, ne kuader te 
Institutit Kombetar te Shendetesise 
Publike te Kosoves. Ne kete 
laborator behet analiza e shpejte 
e materialit te marre nga fyti apo 
hunda e pacientit, dhe diferencohet 
nese ka grimca te virusit A apo 
B te gripit dhe, nese jane B, ajo 
rezulton qe eshte negative, e, 
nese eshte pozitive, atehere jane 
gjetur grimca te virusit te gripit 
A, dhe prej andej diferencohet per 
strukturen gjenetike te virusit te 
gripit A H1N1. Ne shume aeroporte 
si metode diagnostikuese per 
gripin e derrave, tani po perdorin 
metoden e skanimit per matjen 
e temperatures se fytyres, sepse 
temperature e rritur e saj tregon 
per zhvillimin e ndonje procesi 
inflamacioni ne ate regjion. 

NUK KA STUDIME TE 
MIREFILLTA SHKENCORE PER 
TE VERTETUAR SIGURINE E 
PERDORIMIT TE PRODUKTIT 
GJATE SHTATZENISE. 

Nese personi infektohet me 
virusin e gripit A H1N1, preparatet 
antivirale duhet te merren me rregull, 
dhe kjo do ta lehtesoje semundjen 
dhe do ta sheroje me shpejt. Keto 
preparate gjithashtu parandalojne 
komplikimet e mundshme, por 
terapia do te veproje me se miri nese 
fillohet brenda dy diteve te paraqitjes 
se simptomave. Kesaj terapie i 
shtohen ne ndihme edhe qendrimi 
ne shtepi apo spital, matja me rregull 
e temperatures dhe kontrollimi i saj 



me medikamente; po ashtu edhe 
lehtesimi apo pushimi i dhembjeve. 
Preparati aktual qe vepron me se 
miri kunder kesaj semundjeje, eshte 
Tamiflu, dhe kjo nese fillohet te 
merret brenda 48 oreve te para qe kur 
jane paraqitur simptomat. Por nuk 
duhet harruar se nje pjese e njerezve e 
kalojne gripin e derrave pa shenja dhe 
pa trajtim me Tamiflu. Ky preparat 
nuk duhet te merret pa caktimin 
e mjekut, ngase mund te krijohet 
rezistenca virale dhe me pastaj te mos 
mund te mjekohet i semuri. Tamiflu 
dhe preparatet e tjera antivirale per 
trajtimin e gripit te derrave, jane ne 
"kategorine C te medikamenteve 
per perdorim gjate shtatzenise" 
qe tregon se nuk ka studime te 
mirefillta shkencore per te vertetuar 
sigurine e perdorimit te prodhimit 
gjate shtatzenise. Sipas Qendres per 
Kontrollin e Semundjeve(CDC) ne 
ShBA, keto medikamente mund te 
perdoren te kjo kategori vetem nese 
ka indikacion te patjetersueshem, 
edhe pse nuk jane shfaqur deri tani 
efektet anesore tek shtatzenat qe kane 
perdorur kete preparat apo edhe tek 
fetuset e tyre. 

KOMPLIKIMET SHPIEN NE 
VDEKJE 

Nese i referohemi gripit te vitit 
1968 dhe shikojme certifikatat e 
vdekjeve, shohim qe ne certifikata 
te vdekjeve nuk gjendet termi 
"gripi" si shkaktar i vdekjeve, por 
gjenden: pneumonia, arresti kardiak, 
insuficienca e zemres - si komplikime 
te gripit. Pra, trendi i shkaktareve te 
vdekjeve nga gripi pothuajse eshte i 
njejte edhe me gripin e derrit, vec.se 
ne suaza tjera. Ne shume raste gripi i 
derrave H1N1 shkakton komplikime 
edhe tek personat me imunitet 
te dobesuar, komplikime keto qe 
mund te gojne edhe deri ne vdekje. 
Shkaku me i shpeshte i vdekjes 
eshte insuficienca respiratore, 
pastaj pneumonia qe sjell sepsen, 
temperatura e larte qe sjell probleme 
neurologjike, dehidrimi nga te vjellat 
e diarrete dhe, se fundi, edhe prishja 
e ekuilibrit te elektroliteve. 



PARANDALIMI 

Menyra me e mire per ta 
parandaluar gripin e derrave eshte 
vaksinimi. Vaksinimi i popullates do 
te kete me siguri shume pak ndikim 
ne kete vale te pare te epidemise, por 
pritet qe kjo te zvogeloje numrin e te 
prekurve ne valen tjeter te epidemise. 
Te gjithe e pranojne se infektimi me 
grip A/H1N1 paraqet rrezik shume me 
te madh sesa marrja e vaksines, por jo 
te gjithe pajtohen se duhet te merret 
vaksina kunder gripit te derrit. Disa 
thone se kjo vaksine permban merkur 
(zhive), kur dihet se kjo vaksine 
permban nje preparat te quajtur 
thimerosal me vetem 25 mikrograme 
merkur. Se sa eshte e madhe kjo sasi, 
tregon edhe fakti qe nje shujte me 
sanduig tuna permban 28 mikrograme 
merkur. Ka 2 forma te vaksines: forma 
inhaluese dhe injektuese. Vaksinat 
u jepen njerezve te shendoshe te 
painfektuar dhe pa ndonje semundje 
aktive infektive, alergjike apo 
autoimune. 

Per shembull, ne Finlande nuk 
jane gjetur efekte anesore serioze. 
Reaksione lokale, si dhembje ne vendin 
e injektimit, jane te shpeshta.. Efektet 
tipike anesore perfshijne dhembje 
muskujsh, dhembje nyjash, dhembje 
koke dhe temperature e larte. Keto 
shenja kalojne per nje ose dy dite. 
Ndoshta ata qe perhapin frike rreth 
vaksinave mund t'ia qellojne per vetite 
e ndonjeres prej tyre, por: 

1. Nuk eshte prodhuar vetem 1 
vaksine kunder gripit A (HlNl)v ne 
mbare boten. 

2. Nuk permbajne te gjitha vaksinat 
ADJUVANT. 

3. P.sh. asnjera prej vaksinave ne 
ShBA nuk permban SKUALENE 
(Adjuvante). 

4. Vaksina e dhuruar nga Turqia 
permban adjuvantin skualen MF59C, 
por kjo vaksine eshte treguar e sigurt. 

5. Efekti me i rrezikshem anesor 
i vaksinave kunder gripit eshte 
Sindroma Guillain - Barre, qe mund te 
shfaqet 1:100.000 raste. 

6. Ne bote jane vaksinuar mbi 65 
MILIONE njerez dhe numri i rasteve 
te vdekjeve pas marrjes se vaksines 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR 2009 



28 




MEDICINE 



~' 



i 







<fi*5> 







eshte mbi 30, por keto raste nuk kane 
mundur te nderlidhen me perdorimin 
e vaksines kunder A (HlNl)v. 

7. Nderkohe ka filluar testimi i grave 
shtatzena nga National Institute of 
Allergy and Infectious Diseases. Ky 
studim ka filluar ne shtator 2009 dhe 
do te perfundoje ne gusht 2010. Derisa 
te arrijne rezultatet nga studimet 
klinike, qe kane filluar, askush nuk 
mund te thote qe "vaksina eshte e 
sigurt" per shtatzenat. 

Perveg vaksines, ka dhe nje mori 
sjelljesh te shendosha, qe ndikojne 
ne parandalimin e virusit te gripit A 
H1N1. 

Personave me simptoma te gripit te 
derrave u sugjerohet te qendrojne ne 
shtepi, f i shmangen transportit publik 
si me autobus, tren, aeroplan etj.; te 
marrin pushim nga puna e shkolla 
derisa te mos kalojne simptomat ose 
derisa te kalojne me shume se 24 ore 
pa perdorur terapi dhe temperatura 
trupore f u kete rene nen 37.8 C. 

Ndoshta menyra me e mire per ta 
parandaluar infeksionin me virusin 
A H1N1 eshte kombinimi i metodave 
qe permbushin parimet themelore, 
ne menyre qe shkaktari te mos arrije 
ne mukozat e personit te shendoshe. 
Do te fillojme nga parimi i njohur i 
Muhamedit a.s., ku thuhet: "Nese ne 
nje vend eshte perhapur semundja 
(ngjitese), ata qe jane brenda atij vendi, 
te mos dalin jashte, dhe ata qe jane 
jashte, te mos hyjne brenda derisa te 
kaloje". Pra, personat e semure nuk 
duhet te perzihen me te shendoshet 
ne periudhen kur ata mund f ua 
bartin semundjen. Dhe kjo periudhe 
per gripin e derrit eshte shtate dite 
per te rriturit, e dhjete dite per te 
femijet e vegjel, kurse per personat qe 
simptomat e semundjes u zgjasin me 



shume se shtate dite, kthimi i tyre ne 
shoqeri duhet te behet pasi f u kete 
kaluar kolla. Por edhe te shendoshet 
qe duane te vizitojne te afermit apo 
shoket e tyre te semure, ne rast gripi, 
duhet t'i shmangen vizites, per arsye se 
keshtu rrezikojne shendetin e tyre. 

Duke marre parasysh qe grimcat 
virale mund te qendrojne ne ambient 
te hapur deri ne 48 ore, si mjetin me 
efikas per ta shkaterruar grimcen 
virale nga duart, e vleresojme 
pastrimin e shpeshte te tyre me uje 
dhe sapun. Te kihet kujdes qe te mos 
preken goja, hunda dhe syte, para se 
te pastrohen duart me uje dhe sapun. 
Ne nje aspekt tjeter te parandalimit, 
mund te shtojme kujdesin qe te mos 
name apo pime ne enet qe kane 
prekur edhe te tjeret; shmangia e 
kontakteve te panevojshme trupore, 
si p.sh. shtrengimi i dores, perqafimet 
shoqerore, fontanat publike. Per keto te 
fundit nuk do te kishte ndonje rrezik, 
nese vetem do f i permbaheshim 
tradites se te pareve tane, qe buzet 
te kontaktojne vetem me ujin dhe jo 
edhe me enen ose me vendin nga del 
uji. Distanca nje meter ose nje meter e 
gjysme, gjate takimeve shoqerore, ul 
mundesine e marrjes se virusit. 

Shume hulumtime tregojne se 
nje diete e shendetshme me sasi te 
mjaftueshme lengjesh dhe ushqimi 
vitaminoz, do te ndikoje mire ne 
forcimin e imunitetit personal, 
por kjo nuk do te thote qe personi 
nuk do te infektohet nese bie ne 
kontakt me virusin e gripit te derrit 
A H1N1, mirepo pa dyshim qe ai do 
ta perballoje me lehte dhe me mire 
semundjen. 

CILI ESHTE PARASHIKEVII DHE A 
MUND TE ARRIJE KY GRIP SHIFRAT 
E NGJASHME ME ATO TE GRIPIT 
SPANJOLL TE 1918-es? 

Njerezit me histori te mungeses se 
imunitetit, kane gjendje me te rende 
nese preken nga ky grip. Te dhenat e 
deritanishme tregojne qe shtatzenat, 
femijet nen dy vjec, moshat 25-35 vjece 
dhe personat me ndonje crregullim 
te imunitetit, qofte te lindur apo "te 
fituar ,, per shkak te ndonje semundjeje 



kronike, kane parashikim jo te mire. 
Ka shume spekulime nga shkencetaret 
se kjo vale e pandemise do te bjere dhe 
do te kthehet me shifra me te larta; 
te tjere thone qe do t'i arrije shifrat e 
ngjashme me ato te gripit spanjoll te 
1918-s. Disa te tjere thone qe mund ta 
riktheje SARS-in e vitit 2002-2003, qe 
solli nje statistike te vdekshmerise se 
rritur deri 10%. 

Pandemia e gripit te derrit akoma 
nuk e ka arritur kulmin ne asnje vend 
ne Evrope; eshte duke shenuar ngritje 
te numrit te rasteve ne shume shtete, 
kryesisht ne Evropen Perendimore. 
(^do pandemi mbaron pas 16 javesh 
te shfaqjes dhe normalisht duhet 
te zhvillohet nje vale e infeksionit 
per stine. Dhe, duke gjykuar nga 
pandemite e mehershme te gripit, 
pritet qe te zhvillohen dy ose tri vale 
te epidemise. Shqetesimi ekziston qe 
ne fillimvitin 2010 te ndeshemi me 
nje vale te re te gripit stinor, pikerisht 
atehere kur pritet te perfundoje vala e 
pare e pandemise. Por e verteta eshte 
se askush nuk e di me saktesi se c'do te 
ndodhe; ate e di vetem Zoti xh.sh.. 

Rekomandime per personin e 
semure me grip te derrave, qe nuk 
eshte hospitalizuar, jane nje mori 
sosh, por ne po rikujtojme thenien 
e njohur "pastertia eshte gjysma e 
shendetit ,/ , per te radhitur me pastaj 
disa sugjerime: 

• Te pastroje shpesh duart me uje 
dhe sapun dhe te praktikoje higjienen 
respiratore 

• Enet e perdorura nga keta 
persona, duhet te pastrohen mire me 
uje dhe shampon para perdorimit nga 
persona te tjere; 

• Te vegohet ne nje dhome duke 
bere ''izolim vullnetar'' derisa te mos i 
kalojne simptomat; 

• Po qe e nevojshme qe te levize 
neper shtepi, duhet te vere masken e 
fytyres; 

• Kollitja, teshtima, sekretet nga 
hunda - duhet te kufizohen dhe te 
f shihen me palome e te hidhen ne 
shporten e mbeturinave dhe ne asnje 
menyre te mos behen ato veprime 
perballe personave te shendoshe; 

Te perdore me rregull terapine e 
caktuar nga mjeku. 



29 



DITURIAISLAME233 I DHJETOR2009 



Hekimoglu ISMAIL 



Familja dhe arsimi 



Myslimanet kulturen e tyre te 
pergjithshme e marrin nga Islami. 
Mirepo, ata pranojne edhe gdo 
geshtje tjeter nga cilido burim i 
kultures qofte, nese nuk bie ndesh 
me parimet e Islamit. Ne Amerike 
jetojne shume femije, te cileve nuk 
u dihen prinderit. Femijet qe nuk 
kane shtepi, pune dhe familje, 
mund te kryejne shume krime. 

Edukimi i femijes fillon qysh me 
lindjen e tij. Ai nuk edukohet duke 
degjuar, por duke pare. Me nje 
fjale, femija ben ate qe sheh e jo ate 
qe degjon. 

Prandaj, jeta sociale pozitive 
eshte me e dobishme per femijen. 
Sepse, nese shkaterrohet jeta 
shoqerore, do te shkaterrohet edhe 
ajo individuale. 

Sot, rreziku me i madh per 
njeriun eshte amoraliteti. Dukurite 
negative, si alkooli, bixhozi etj. 
demoralizojne shoqerine. 

Vendet (ish)komuniste ishin te 
detyruara ta braktisnin ate, sepse 
komunizmi zhveshi shoqeri te tera 
nga jeta shpirterore. 

Ashtu sic, ka nevoje trupi i njeriut 
per ushqim, apo mendja per dituri, 
po ashtu edhe shpirti ka nevoje per 
ushqimin e tij, e ky eshte besimi 
dhe adhurimi. Nuk mund te kete 
dobi njeriu i cili shpirtin e ka lene 
te varfer, ndersa tere vemendjen e 
ka perqendruar te nevojat fizike. 

Me kete rast, femijet behen te 
vrazhde dhe mendjemedhenj, 
qe sjell si rezultat mosdegjimin e 
keshillave. Myslimanet e vrazhde, 
te cilet duke harruar krenarine e 
fese, jane dhene pas krenarise se 
vetvetes, jane te vrazhde ne biseda. 

Pra, ata nuk kane arritur t'u japin 
edukaten e duhur femijeve te tyre. 

Ka edhe prinder te atille qe kane 
kerkuar qe vete ata te edukohen 
nga femijet e tyre. Me kete rast, 



femijet, duke edukuar prinderit e 
tyre, ishin edukuar edhe vete. 

Nuk ka dyshim se thesari me i 
madh per njeriun jane femijet. 

Nese familjes kete thesar 
ia grabit amorali, atehere ajo 
shkaterrohet. 

Nese prinderit jane treguar te 
meshirshem dhe te ndershem me 
femijet e tyre, edhe ata tregohen te 
kujdesshem per ta. 

Parimet hyjnore, si meshira 
dhe respekti, e bejne jeten te 
qendrueshme. Allahu ka derguar 




Islamin, qe kete bote nga ferri ta 
shnderrojme ne parajse. Per shkak 
se eshte keshtu, atehere Islami 
eshte zgjidhje e gdo problemi ne 
kete bote. Sot, ne sistemin arsimor 
ekziston vetem mesim po jo edhe 
arsimim. Njeriun nuk e shpeton dot 
vetem dituria. Neper shkollat tona 
eshte mesuar formula ''mjafton 
mendja, per fene nuk kemi nevoje". 
Njeriu i gmendur nuk luan bixhoz. 
Vetera njerezit e mengur bejne 
mashtrime e falsifikime. Mendja 
eshte si uji, cilen ngjyre t'ia japesh, 
ate e merr. Te njerezit e keqij, 
mendja behet shkak per shkaterrim, 
kurse te njerezit e mire, ajo perhap 
paqen ne gdo vend. Njerezit qe i 
kane dhene rendesi mendjes, po 
e kane lene prapa arsimin, kane 
vuajtur per vite te tera. P.sh., 
shumica e njerezve sot e kane 
humbur ndjenjen e turpit. Njeriun 
qe s'ka turp, e ke te veshtire te 
gjesh rast ta turperosh, sepse ai 
asnjehere nuk turperohet. Eshte 
shume i guditshem rasti kur nje 
mysliman me ndjenja fetare, qe 
largohet nga mbytja e nje insekti, 
me ate te pafe i cili nuk merzitet 
aspak ta kryeje edhe krimin me 
te tmerrshem. Dikur thoshin, te 
hapesh nje shkolle, ke mbyllur nje 
spital. Nderkaq, ne fakt shkollat 
qe nuk i arsimojne nxenesit e tyre, 
shtojne numrin e spitaleve. Jetojme 
ne nje bote, ku femijet te cilet jane 
te ngjashem me engjej, i kthejme ne 
djaj. Nga ky shembull dhe shume 
te tjere, kuptojme se individi dhe 
shoqeria kane mbetur larg ndikimit 
te shkences dhe fese. 

Nese nuk sherohen keto plage, 
atehere fundi i popullit tone do te 
jete shume i tmerrshem. 

Marre nga Gazeta "Zaman " 
Perktheu nga turqishtja: Feim Hoxha 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR 2009 



30 







- » ♦ ♦ + + L# * 
PM ♦ ♦ ♦ l 





// 



NE KOSOVE U KREMTUA SOLEMNISHT FESTA E KURBAN- BAJRAMIT 

Si tradicionalisht, si riegjithe Boten Islame ashtu edhe tek ne, besimtaret kremtuan ne menyre 
madheshtore festen e Kurban-Bajramit, me lutjet per paae, harmoni, unitet dhe per solidaritet 
me nevojtaret e per nje te neserme me te mire. 

Kurban -Bajrami u kremtua solemnisht ne te gjitha xhamite e Kosoves, ku, pervec, 
hytbes kushtuar kesaj feste, prej nga u percollen mesazhe per paqe, lumturi, dinjitet 
e solidaritet dhe u fal namazi i tij, ku moren pjese nje numer i madh i besimtareve te 
te gjitha moshave. 

Manifestimi qendror per territorin e Kosoves kushtuar festes se Kurban-Bajramit, 
u mbajt ne xhamine "Sulltan Mehmet-Fatih ,, te Prishtines, ne prani te mijera 
besimtareve, ku qene te pranishem udheheqesit me te larte te Bashkesise Islame te 
Kosoves me Myftiun Mr. Nairn Ternava ne krye, si dhe Kryetari i AKR-se, z. Behgjet 
Pacolli dhe kryetari i PD-se, z. Ferid Agani. 

Namazit te sabahut i priu Hakim ef . Ilazi, kurse per vleren dhe rendesine e festes 
se Kurban-Bajramit, folen Muharrrem ef . Ternava dhe Sadat Islami. 

Muharrrem ef . Ternava, ne fjalen e tij u perqendrua tek rendesia qe i kushton Isla- 
mi Haxhit, per te cilin tha: ''Sot jemi ngritur me ndryshe se hereve te tjera. Ne zemrat 
tona kemi nje ndjenje gezimi e fitoreje, sepse edhe per kete vit, me lejen e Allahut, po 
perfundojme me sukses kryerjen e nje obligimi te madh islam, pas te cilit me te drejte 
festojme. Tani jemi me te bashkuar se kurre, sepse kemi ardhur nga shtepite tona ne 
kete shtepi te Allahut, per ta adhuruar e madheruar Ate. Pergezimi qe Zori na dha 
ne nje hadith kudsij, na jep force e vullnet. Ai thote: ^Lum per ate qe pastrohet ne 
shtepine e tij dhe vjen e Me viziton Mua ne shtepine Time, se eshte e drejte qe zori i 
shtepise ta nderoje mysafirin e tij ,/ . O Zot na ndero me meshiren e faljen tende! 

Te gjithe ane e kend botes jemi drejtuar drejt se pares xhami te vendosur ne toke, 
drejt Qabese se shenjte ne Meke, me te cilen fillon dhe perfundon obligimi i Haxhit 

Ndersa Sadat Islami foli per rendesine dhe vendin qe ka Kurbani ne fene islame, 
per se, nder te tjera, tha: ''Kurbani, si rit, daton qe nga ekzistenca e fese. Me te per- 
mendur kete, vetvetiu vemendja zhvendoset tek Ademi, alejhi's selam, respektivisht 
tek dy bijte e tij, qe per zgjedhjen e nje kontesti ndermjet tyre, u desh te ofronin Kur- 
ban per Zorin, dhe cilit do t'i pranohej Kurbani, ai do te ishte me te verteten. Qe aty 
fillon, por vetem si rit dhe perkushrim, sepse perndryshe gjate historise ai ka pesuar 
ndryshime ne praktiken rituale. Tek vete bijte e Ademit, alejhi's selam, ishte zjarri ai 
qe e hengri Kurbanin e jo therja, sig daton nga Ibrahimi,a.s. per te vazhduar keshtu 
deri ne amshim. . . 

Kurbani eshte i njohur shume edhe tek te ashtuquajturat fe tokesore, por me dedi- 
kim dhe ritual qe perkon me shume me natyren idhujtare sesa me ate monoteiste // . 

Faljes se namazit te Kurban-Bajramit i priu Kryeimami i Kosoves, Sabri ef . 
Bajgora, kurse Myftiu i Kosoves, nga hytbeja e xhamise "Sulltan Mehmet-Fatih ,/ , iu 
drejtua popullit me mesazh, ku, nder te tjera, tha edhe kete: "Kurani eshte liber qe 
u eshte zbuluar njerezve si nje udhezim, per te pervetesuar sjellje e moral te mire. 
Ky moral eshte i mbeshtetur ne koncepte, si dashuria, dhembshuria, toleranca dhe 
meshira. Islami eshte fe qe i eshte shpallur njerezimit me qellimin e dhurimit te 
nje jete paqesore, nepermjet se dies te pasqyrohet ne toke meshira dhe bamiresia e 
pafimd.Vecprite e shumta njerezore reflektojne moral, meshire, dhembshuri, drejtesi, 
ndershmeri, falje, perkushrim, sakrifice e durim. Prandaj, me te drejte, njeriut i takon 
te sillet mire ndaj njerezve, te perpiqet te kryeje vepra te mira dhe te rrezatoje miresi. 

E keto porosi me se miri jane konceptuar ne hytben lamtumirese ne Haxhin 
e fundit te Muhamedit a.s., para me se 100 mije haxhinjve te tubuar ne Arafat 
para 14 shekujsh. Keto porosi jane aktuale edhe sot dhe keshtu do te jene deri ne 
Kiamet, ngase burojne nga njeriu i cili ne vazhdimesi ishte i inspiruar nga i Madhi 
Zot, prandaj une, para jush, sot ne kete dite feste, do t'jua sjell edhe nje here ne 
vemendje disa nga keto porosi, per te cilat shoqeria njerezore ka nevoje pa dallim 
feje, etnie, race a vendi". Edhe duane e namazit te Kurban-Bajramit e beri Myftiu 
Nairn ef . Ternava. 






31 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR2009 



HYTBJA 

E MYFTIUT 

TE KOSOVES 




MR. NAIM TERNAVA, 

ME RASTIN E 
KURB AN - B AJRAMIT 

E MBAJTUR NE XHAMINE 

"SULLTAN MURAT" 

TE PRISHTINES 



Kurani eshte liber qe u eshte zbuluar 
njerezve si nje udhezim, per te pervetesuar 
sjellje e moral te mire. Ky moral eshte i 
mbeshtetur ne koncepte, si dashuria, dhembshuria, 
toleranca dhe meshira. Islami eshte fe qe i eshte 
shpallur njerezimit me qellimin e dhurimit te nje 
jete paqesore, nepermjet se ciles te pasqyrohen ne 
toke, meshira dhe bamiresia e pafund. 

Vegorite e shumta njerezore reflektojne moral, 
meshire, dhembshuri, drejtesi, ndershmeri, falje, 
perkushtim, sakrifice e durim. Prandaj, me te 
drejte, njeriut i takon te sillet mire ndaj njerezve, 
te perpiqet te kryeje vepra te mira dhe te rrezatoje 
miresi. 

E keto porosi me se miri jane konceptuar ne hyt- 
ben lamtumirese ne Haxhin e fundit te Muhamedit 
a.s., para me se 100 mije haxhinjve te tubuar ne 
Arafat para 14 shekujsh. Keto porosi jane aktuale 
edhe sot dhe keshtu do te jene deri ne Kiamet, 
ngase burojne nga njeriu i cili ne vazhdimesi ishte i 
inspiruar nga i Madhi Zot, prandaj une, para jush, 
sot ne kete dite feste, do t'jua sjell edhe nje here ne 
vemendje disa nga keto porosi, per te cilat shoqeria 
njerezore ka nevoje pa dallim feje, etnie, race a 
vendi. 

Para se t'jua rikujtoj keto porosi, po ju lexoj edhe 
kete porosi kuranore: "All-llahu xh. sh. thote: "O ju 
njerez! Vertet Ne ju krijuam prej nje mashkulli e nje 
femre, ju beme popuj e fise, qe te njiheni ndermjet 
jush, e s'ka dyshim se tek All-llahu me i ndershmi 
nga ju eshte ai qe eshte ruajtur me teper, e All- 
llahu eshte shume i Dijshem dhe hollesisht i njohur 
per gdo gje." (El-Huxhurat-13.). Kurban - Bajrami 
duhet te trokase ne kujtesen tone, per te na riku- 
jtuar Haxhin lamtumires te Muhamedit a.s. dhe 
mesazhin e tij drejtuar mbare njerezimit. 

Prandaj, te nderuar vellezer, degjoni porosite e 
Muhamedit a. s. drejtuar mbare njerezimit: 

- Ruani, respektoni dhe nderoni vleren e personal- 
itetit njerezor. 

- Njeriu eshte krijese madheshtore e Allahut dhe 
mjere per ate qe nengmon nderin dhe dinjitetin e 
vepres se Allahut. 

- Ju, o njerez, pashmangshem dhe pakthyeshem 
do t'l ktheheni Allahut te Amshueshem dhe Ai do 
t'ju therrase ne pergjegjesi per veprat dhe punen 
tuaj. 

- Gjakmarrja eshte e ndaluar, te gjitha akuzat e 
ketilla qe rrjedhin nga koha para Shpalljes se fun- 
dit, anulohen. 



- Nese borxhliu juaj eshte ne veshtiresi, shtyjani 
afatin e pagimit, ndersa, nese jeni ne gjendje t'ia 
falni borxhin, kjo eshte edhe me e mire per ju. 

- O ju besimdrejte! O ju njerez ! Frikesojuni asaj 
dite, e cila me siguri do te vije, kur te gjithe do te 
vini para Allahut, i cili eshte i vetmi Gjykates Su- 
prem, dhe ku ju pret Drejtesia Absolute. 

- Kur te obligoheni qe nje borxh ta paguani me 
kohe dhe kur te beni marreveshje, te gjitha beni me 
shkrim, me saktesi dhe besnikerisht theksoni afatin 
e pagimit... 

- O te vdekshem! Duani dhe degjoni Zotin, Kri- 
juesin e tere materies dhe jomateries, i Cili krijoi 
meshkuj e femra, prej te cileve zhvillohet gjinia 
njerezore. 

- Frikesojuni Allahut, ne ndihmen, prehjen dhe 
meshiren e te Cilit jemi te gjithe te udhezuar. Ne 
jemi te vdekshem, te cilet per gdo gast jemi gjithnje 
e me afer vdekjes dhe takimit me Te, me Allahun e 
Amshueshem, me Gjykatesin e Drejte. 

- Respektoni farefisin. Besnikerisht permbushni 
detyrat dhe obligimet qe jane ndermjet burrit e 
gruas, ndermjet prinderve e femijeve. Femija e 
fiton Xhenetin nen kembet e nenes se tij. 

- Ruajuni prostitucionit, tradhtise bashkeshortore 
dhe xhelozise. Prostitucioni dhe tradhtia bash- 
keshortore jane mekat i rende, kurse xhelozia te 
gon nga pergarja ne martese. 

- Martohuni me ato qe i doni, e kur vullneti i Zotit 
ju bashkon, atehere respektohuni, duhuni, ne 
dashuri dhe harmoni. 

- O bashkeshorte! Silluni ndaj grave tuaja me 
shume miresi dhe dashuri... 

- O besimdrejte! Largohuni nga ngaterresat dhe 
pergojimi. 

- Ata qe u bejne shpifje grave te ndershme, le te 
jene te mallkuar ne te dy botet. 

- Mos kerkoni shkurorezim pa shkaqe te arsye- 
shme, sepse prej te gjitha gjerave qe Allahu ka 
lejuar, me se tepermi e urren shkurorezimin. 

- Grate tuaja ju jane dorezuar juve ne bese te Zotit. 
Respektoni, o besimdrejte, ate amanet te Zotit. 

- O ju njerez! Sot djalli i mallkuar eshte i desh- 
peruar, sepse ka pasur humbje dhe nuk mund 
te ndikoje me ndaj jush. Ju megjithate behuni te 
kujdesshem qe ai i mallkuar, te mos ju lajthite as ne 
gjerat me te vogla. 

- O besimdrejte! Kur caktoni dhe mbani ndermjet 
jush trashegimine, behuni te drejte dhe permbajuni 
Librit te Allahut. Ruani pasurine e te miturve, te 



paafteve dhe te atyre me te meta mendore. 
Me roberit dhe sherbetoret silluni ne menyre 
njerezore, ushqeni ata, sikur qe ushqeni veten, 
vishni ata sikur qe vishni veten. Nuk guxoni t'u 
beni keq e as t'i keqperdorni, edhe ata jane njerez, 
edhe ata jane sherbetore te Zotit. 

- O besimdrejte! Ta dini dhe te mos harroni, se 
te gjithe besimtaret jane vellezer. Ju te gjithe jeni 
plotesisht te barabarte ne te drejta dhe detyra, nuk 
ka kurrfare perparesie arabi ndaj joarabit, dhe as 
joarabi ndaj arabit, as i ziu ndaj te kuqit, e as i kuqi 
ndaj te ziut, pervegse me devotshmeri. Te gjithe 
jemi pasardhes te Ademit, e Ademi eshte prej 
dheut. 

- O besimtare! Duhet te kujdeseni, te duheni dhe 
te ndihmoni, nuk guxoni te ofendoni njeri-tjetrin, 
dhe as t'i merrni digka me dhune njeri- tjetrit, keto 
jane mekate te renda. 

Perkushtojani Islamit jeten tuaj dhe ne punen per 
Islamin jepni prej vetes gjithgka qe mundeni. Kurre 
mos shkelni te drejten dhe nderin e askujt. Vetvetes 
mos i beni dhune. Mos harroni se meshira eshte 
nga bazat kryesore te Islamit. 

- O ju njerez! Degjoni g'po ju them, dhe mbani 
mend mire. Une po jua le Librin e Allahut - Kura- 
nin, i cili, nese i permbaheni, do t'ju ruaje gjithnje 
qe te mos e humbni rrugen e drejte, rrugen e dre- 
jtesise dhe te se vertetes. Kurani eshte Liber i qarte 
dhe i shenjte, veper e vertete e Allahut, Fjale e Tij, 
per vertetesine e te cilit nuk ka dyshim. 

- Para vetes e keni tere jeten time, fjalet dhe ve- 
prat e mia. Gjithgka qe kam folur e punuar, jam 
perpjekur qe ato te jene ne perputhshmeri te plote 
me Urdhrat e Allahut. Ju, me te vertete, nuk do 

te lajthitni perderisa t'i permbaheni Kuranit dhe 
Syne tit tim. 

- O besimdrejte! Folni gjithe te verteten e paster. 
Urrejtja te mos ju largoje asnjehere nga rruga e 
te drejtave dhe drejtesise. Drejtesia eshte motra e 
devotshmerise. Frikesojuni Allahut! Ai sheh punen 
tuaj. 

- O ju njerez! E degjuat porosine time, futeni ne 
zemrat tuaja e ne jeten tuaj. Te gjithe ata qe kane 
degjuar fjalet e mia, le t'ua percjellin atyre qe nuk 
i kane degjuar! Sepse prej atyre mund te kete me 
te kuptueshem se vete degjuesit". Pastaj zbriti ajeti 
i fundit: "..Sot persosa per ju fene tuaj, plotesova 
ndaj jush dhuntine Time, zgjodha per ju Islamin 
fe.... " (El-Maidetu, 3). Pra te gjithe ve, me fat festa 
e Kurban - Bajramit dhe festa e Flamurit"! 




PRITJE URIMI NGA MYFTIU I KOSOVES, MR. NAIM TERNAVA, 
ME RASTIN E FESTES SE KURBAN-BAJRAMIT 











Si tradicionalisht, Myftiu i 
Kosoves, Mr. Nairn Ternava, 
me rastin e festes se Kurban- 
Bajramit, nga ora 9-12, ne 
seline e Kryesise se Bashkesise 
Islame te Kosoves, organizoi 
pritje urimi. Per ta uruar 
Myftiun Ternava ne seline e 
Bl-dse te Kosoves, erdhen: 
Nga institucionet: 
Kryeministri - Hashim 
Thagi; Kryetari i Kuvendit 
te Kosoves - Jakup Krasniqi; 
Ipeshkvi i Ipeshkvise se 
Kosoves - Dode Gjergji; 
Komandanti i FSK-se 
Gjenerallejtenant- Sulejman 
Selimi; nga Presidenca qene 
keshilltaret - Nairn Jerliu e 
Xhavit Beqiri. 
Nga kori diplomatik: 
Ambasadori i Turqise ne 
Kosove - z. Metin Hysrev 
Ynle; Ambasadori i Shqiperise 
ne Prishtine - z. Islam Lauka. 
Nga partite politike: 
Kryetari i AKR-se Behgjet 
Pacolli; Kryetari i AAK-se 
Ramush Haradinaj; 
Kryetari i PD-se Ferid Agani; 
nje delegacion nga PSD i 
kryesuar nga znj. Kagusha 
Jashari, Behxhet Shala nga 
KMLDNJ. (R.SH.) 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR 2009 



34 




BOTA ISLAME BASHKEKOHORE 



Mr. Samir B. AHMETI 

AZERBAJXHANI 



TE DHENA STATISTIKORE 1 : 

- Emri nderkombetar ne anglisht: 
Azerbaijan. 

- Emri zyrtan Azerbajxhan. 

- Sistemi i qeverisjes: Republike. 

- Siperfaqja= 86,600 km 2 . 

- Numri i banoreve: 8,120,247 (2007). 

- Dendesia: 95.6 banore ne 1 km 2 . 

- Myslimane: 95% (prej tyre - 85% shiite 
dhe 15% sunite), kurse 5% jane te krishteret 

- ruse dhe ermene, si dhe nje perqindje e 
vogel hinduse e hebrenj. 

- Kryeqyteti: Baku. 

- Qytetet e tjera kryesore: Ali Bajramli, 
Ganja, Mingachevir, Sumqajit, Shaki. 

- Grupet etnike: 90,6% azere, 2.2% 
dagestaneze, 1.8% ruse, 1.5% armene, 3.9% 
etni te tjera. 

- Gjuhet kryesore: Azerishtja (zyrtare), 
rusishtja dhe ermenishtja. 

- Njesia monetae Manat 1 AZN = 
0.829582 EUR. 

- Viti i pavaresise: 1991. 

Feste kombetare: 28 maji (1918). 




POZITA GJEOGRAFIKE: 

Azerbajxhani eshte shtet aziatik, 
i cili shtrihet ne pjesen jugperendi- 
more te kontinentit dhe ne bregun 
jugperendimor te detit Kaspik (i 
cili quhet edhe liqen, ngase eshte 
i mbyllur dhe nuk lidhet me asnje 
det tjeter). Kufizohet nga veriu - me 
detin Kaspik ne nje gjatesi 800 km 
dhe me Dagistanin (Rusine) 284 km; 
nga veriperendimi me Gjeorgjine 322 
km; nga lindja - me detin Kaspik; 
nga jugu - me Iranin 611 km; nga 
jugperendimi - me Armenine 787 km 
dhe me Turqine 9 km. Vija kufitare 
e Azerbajxhanit me Turqine kalon 
permes rajonit autonom Nakicevan, i 
cili ka popullsi myslimane dhe eshte 
pjese e ketij shteti, me rreth 300 000 
banore e me siperfaqe 5 500 km 2 . 
Nakicevani llogaritet nje enklave, 
qe gjendet midis Iranit, Turqise dhe 
Armenise 2 . 

Universitetet me te njohura ne 
Azerbajxhan jane: Universiteti i 
Inxhinierise dhe Ndertimtarise i 
Azerbajxhanit,Universiteti i Eko- 
nomise i Azerbajxhanit,Universiteti 
Qeveritar Baku,Universiteti i Mjeke- 
sise i Azerbajxhanit, Universiteti i 
Teknologjise i Azerbajxhanit, Univer- 
siteti i Gjuheve 3 . 

Azerbajxhani ka gjithsej 36 aero- 
porte, 27 prej tyre jane te asfaltuara, 
kurse te tjerat te paasfaltuara. Po 
ashtu ka edhe rruge hekurudhore 
dhe porte detare 4 . 

Baku: Eshte kryeqyteti i Repub- 
likes se Azerbajxhanit dhe konsid- 
erohet qyteti me i madh i Republikes, 
i cili mbulon nje siperfaqe prej 2.200 
km 2 dhe shtrihet ne bregun e detit 
Kaspik e ne pjesen jugore te gadi- 
shullit Absheron. Sipas regjistrimit 
te popullsise te vitit 2005, ne Baku 
jetonin 2 milione banore. Ky qytet, 
llogaritet edhe si qender shkencore, 




kulturore dhe industriale e vendit, 
ngase aty qe hapur universiteti i 
pare, ashtu sikurse qe botuar gazeta 
e pare, qe bere operacioni i pare 
kirurgjik dhe qe realizuar dhoma 
e pare e bibliotekes per lexim. Me 
vitin 2009 Organizata e Konferences 
Islamike qytetin Baku e ka zgjedhur 
kryeqytet te Kultures Islame. Baku 
u binjakezua me keto qytete: Izmir 
(Turqi), Naibol (Itali), Dakar (Sene- 
gal), Sarajeve (Bosnje e Hercegovine), 
Bordo (France), Basra (Irak), Hjuston 
(ShBA) dhe me Maine (Gjermani) 5 . 

HISTORIA E AZERBAJXHANIT 

Ne shekujt 3 e 4 te eres sone, 
Azerbajxhani ndodhej ne kufijte 
midis shtetit Sassani ne Persi dhe 
atij te romakeve, prandaj betejat 
ndermjet atyre dy shteteve kishin 
shkaktuar deme te medha ne trojet 
e Azerbajxhanit. Azerbajxhani mbe- 
ti gjithashtu nje vend i hapur, per 
t'u strehuar aty fiset nomade turke, 
qe vinin nga veriu, si dhe levizje te 
tjera duke perfshire edhe ato nga 
sulmet eventuale te khazareve dhe 



35 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR2009 



BOTA ISLAME BASHKEKOHORE 




te huneve. Ndersa, ne vitin 22 h / 
642 (ne kohen e halifit Umer ibn 
Hat-tab) myslimanet arabe hyne 
per here te pare ne Azerbajxhan 
dhe e glirua ate, per ta bere pjese 
te Botes Islame. Kurse, qe nga 
shekulli 11 Azerbajxhani hyri 
nen sundimin e turqve oguze te 
dinastise se Selxhukeve. Nderkaq, 
tataret ne vitin 617 h. / 1220 m., me 
sulmet e tyre barbare u orientuan 
drejt perendimit te detit Kaspik, 
pikerisht aty ku gjendej krahina 
islame e Azerbajxhanit. Ata, gjate 
rruges kaluan perreth qytetit 
Tibriz (atehere ka qene qytet i 
Azerbajxhanit, kurse tani eshte 
nje nga qytetet veriore te Iranit te 
sotem), aty ku prijesi i atehershem i 
Azerbajxhanit Uzbek ibn El Behl- 
evan, kishte seline e tij, i cili kishte 
vendosur te bente paqe me tataret, 
ngase nuk mendonte t'i luftonte 
ata dhe aq me pak t'u bente rezis- 
tence. Perandoria Ruse e pushtoi 
Azerbajxhanin ne vitin 1806. Me 
vone Azerbajxhani u be i pavarur, 
duke u krijuar Republika Demokra- 
tike e Azerbajxhanit, me daten 28 
maj 1918, dhe qe si te tille e kishte 
njohur Qeveria komuniste e Rusise. 
Parlamenti i pare i Azerbajxhanit 
perbehej prej gjithsej 97 deputetesh, 
prej tyre 84 myslimane, 11 ruse dhe 
2 armene. Por, vetem dy vjet me 
vone, Bashkimi Sovjetik e pushtoi 
Azerbajxhanin dhe, me 30 dhje- 
tor 1922, e bashkoi me Armenine 
dhe Gjeorgjine, per t'u bashkuar te 
tri republikat ne nje republike te 
vetme. Me kete nderhyrje dhe me 
pushtimin e rezervave te naftes 
te Azerbajxhanit, ruset realizuan 
endrren e tyre. Menjehere pastaj, 
ruset mbyllen edhe te gjitha 
xhamite dhe shkollat fetare (me- 
dresete), si dhe paten sukses ne 
vendosjen e sistemit ateist ne kete 
vend. Mirepo, ne vitin 1936, te tri 
keto vende u ndane si republika 
te veganta te Bashkimit Sovjetik. 
Ndersa, me 30 gusht 1991, Azer- 
bajxhani u nda nga Bashkimi Sov- 
jetik, duke deklaruar pavaresine e 
vet. Republika e Azerbajxhanit ne 
OB u pranua me 9 mars 1992 6 . 




PERHAPJA E ISLAMIT NE 
AZERBAJXHAN 

Para ardhjes se fese islame ne 
Azerbajxhan, popullata ishte nen 
sundimin sasanian te Perandorise 
Persiane, kurse fe te tyre kishin 
fene ziradeshtije (mexhusije) dhe 
ate te krishtere. Ardhja e Islamit 
aty kishte ndodhur permes per- 
faqesimit qe behej nga fushatat e 
derguara, qe prej kohes se Umer 
ibn el-Hatabit. Fushata e pare ka 
qene nen udheheqjen e Utbe ibn 
Ferkadit, kur myslimanet lidhen 
paqe me Merzebanin - guvernator 
i rajonit. Pastaj aty kishte arritur 
edhe Hudhejfeh ibn Jemani ne krye 
te fushates tjeter, kur gliroi Erbilen, 
duke bere paqe me popullin e saj. 
Mandej kishin pasuar edhe fushatat 
e tjera nen udheheqjen e Mugire 
ibn Shu'bes, Esh'ath ibn Kajsit dhe 
Suraka ibn Umerit. Dhe pas ke- 
tyre fushatave, filloi vendosja dhe 
perhapja e vertete e Islamit, vega- 
nerisht pasi Esh'athi beri perzgjed- 
hjen e myslimaneve dhe vendosjen 
e tyre ne Erbil si banore te atij 
vendi. Mandej aty do te vinin edhe 
myslimane te tjere te fiseve arabe 
nga Egjipti dhe Shami, per t'u ven- 
dosur ne Erbil. Keshtu qyteti Erbil 
u shnderrua ne nje Qender Islame, 



ku Islami mposhti mexhuset bren- 
da nje periudhe me pak se 10 vjet. 
Ne kohen e sundimit te emevinjve 
perhapja e fese islame mori per- 
masa te medha, veganerisht me 
rastin e ardhjes se myslimaneve te 
rinj ne keto troje. Mandej Shtetit 
Islam iu bashkua edhe Armenia ne 
kohen e halifit Hisham ibn Abdul 
Melik, gjegjesisht nen komanden 
e Xherrah ibn Abdil-lahit, i cili 
udhehoqi ushtrite myslimane per 
te gliruar vise te tjera ne bregdetin 
e detit Kaspik, gjegjesisht ne veri te 
Azerbajxhanit. Keshtu, ne shekul- 
lin II hixhri sundimi i Islamit ne 
Azerbajxhan ishte bere gjitheperf- 
shires dhe rezultati i ndikimit 
islam ne kete vend ishte lulezimi 
i qyteteve islame, sic, ishin qytetet 
Verthan dhe Berzend. Me Islamin 
u perhap edhe gjuha arabe. Pra, e 
tille ishte procedura e perhapjes se 
Islamit ne rajonin e Azerbajxhanit, 
me e shpejte sesa kishte ndodhur 
ne vendet e tjera fqinje. Ne kohen e 
sundimit te abasiteve, prosperiteti 
i thirrjes islame vazhdoi edhe me 
tutje. Kur Jezid ibn Usejd Es-silmi 
u caktua si mekembes ne zonen e 
kufijve veriore, ai zgjodhi Azer- 
bajxhanin si baze, per te zgjeruar 
Islamin ne veri, dhe keshtu vazh- 
doi roli i Azerbajxhanit, si nje baze 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR 2009 



36 




BOTA ISLAME BASHKEKOHORE 



per te perhapur Islamin ne rajon. 
Ne shekullin V hixhri kjo zone u 
sundua nga Selxhuket, te cilet do te 
pasoheshin nga mongolet, te cilet 
Azerbajxhanin e kishin bere pjese 
te perandorise se tyre. Me vone aty 
do te vinte sundimi i Perandorise 
Osmane. Gjuha e popullit azerbajx- 
hanas eshte e ndare ne dy dialekte, 
ne dialektin verior dhe ne ate jugor, 
por qe te dyja i perkasin grupit te 
gjuheve turke. Gjuha e ketij populli, 
para se te zbatohej alfabeti i gjuhes 
ruse, ishte shkruar me shkronja 
arabe. Perqindja e shpiteve ne Re- 
publiken e Azerbajxhanit, afersisht 
me shume se 70% eshte e popull- 
sise se Republikes se Azerbajxhanit, 
kurse e jo-shiiteve, jane sun-nij dhe 
kryesisht te shkolles hanefite, por 
ka edhe te shkolles shafiite. Ata, si 
edhe banoret e tjere te Azerbajxha- 
nit, flasin gjuhen azerbajxhanase, 
me origjine turke 7 . 

KLIMA 

Klima ne Azerbajxhan eshte 
shkretinore ne pergjithesi, me 
perjashtim te disa fushave jugore 
dhe lindore, si dhe te zonave te 
larta ne malet veriore. Temperatu- 
rat ne Azerbajxhan, veganerisht ne 
kryeqytetin Baku, gjate muajve te 



veres (6 deri 8 muaj) sillen afersisht 
ne mes 20 e 30 grade Celsius, gjate 
dites, duke bere renie ne 18 grade 
Celsius ne mbremje. Ndersa, pjesa 
tjeter e vitit, eshte shume e ftohte, 
sepse bora arrin te mbuloje shume 
zona te Azerbajxhanit 8 . 

GJENDJA EKONOMIKE 

Azerbajxhani, ne aspektin eko- 
nomik, llogaritet nje shtet indus- 
trial-agrar, i cili qe nga pavaresimi 
nga Bashkimi Sovjetik, u be re- 
publike me orientim drejt tregut 
te lire. Pasurite tokesore ne vend 
permbajne rezerva te medha dhe te 
shumta, sic, jane: nafta, gazi natyror, 
hekuri dhe energjia. Ai importon 
prodhime industriale. Azerbajx- 
hani, si republike e pasur me nafte, 
kur ishte nen sundimin e Bashkimit 
Sovjetik, konsiderohej burimi krye- 
sor i tij, dhe kjo kishte vazhduar 
gjithnje derisa u zbuluan rezerva te 
medha te naftes ne rajone te tjera te 
Bashkimit Sovjetik, dhe sidomos ne 
Siberi, ku u gjeten rezerva gjigante 
te naftes. Per kete shkak filloi te 
binte rendesia e burimeve te naftes 
ne Azerbajxhan, mirepo, prapese- 
prape cilesia e naftes qe nxirret 
ne burimet e Azerbajxhanit, e rrit 
rendesine e ketyre burimeve 9 . 





(1) Vladimir ZOTO; Enciklopedi gjeografike 
e botes, f:. 20. Dasara, 2007, Tirane. Amir 
B. Ahmeti; ATLAS I BOTES ISLAME, 
f:. 58, 59. Logos-a, 2009, Shkup. ATLAS 
islamskoga svijeta / redakcija i autori tekstova 
Ahmet Alibasic ...; f:. 33. Sarajeve, 1004. (2) 

- Vladimir ZOTO; Enciklopedi gjeografike 
e botes, f:. 20. Dasara, 2007, Tirane. http:// 
www.moqatel.com/openshare/Behoth/ 
Deal-Modnl/Azerbaijan/Sec02.doc_cvt. 
htmhttp://ar.eikipedia.org/eiki (3) -http:// 
seenjeem.maktoob.com/question7category_ 
id=73&level=L2&question_id=2886 (4) - Amir 
B. Ahmeti; ATLAS I BOTES ISLAME, f:. 59. 
Logos-a, 2009, Shkup.(5) -http://sq.eikipedia. 
org/eiki/Bakuhttp://ar.eikipedia.org/eiki(6) 

- Vladimir ZOTO; Enciklopedi gjeografike e 
botes, f:. 20, 21. Dasara, 2007, Tirane. Dr. Shevki 
Ebu Halil; Atlesu Duveli -1- Alemi -1- islami, 

f:. 9. Botimi i pare. Darul Fikr, 1422 h / 2001 m, 
Damsk. Dr. Ragib Es-serxhani; Kis-satu T-tetar 
minel bidajeri ila Ajni Xhaluri, f:. 42. Botimi 
i pare. Mues-sisetu Ikre'e, 1427 h / 2006 m, 
Kajro. http://eee.hanein.info/vb/shoethread. 
php?t=132249 http://aleelaya.8m.net/muslim4. 
htm http://eee.nationsency clopedia.com/Asia- 
and-Oceania/ Azerbaijan-HISTORY.html (7) 

- http://ar.eikipedia.org/eiki (8) - Vladimir 
ZOTO; Enciklopedi gjeografike e botes, f:. 20. 
Dasara, 2007, Tirane. http://www.uaegoal. 
com/vb/shoethread.php?t=93962 http:// 
ar.eikipedia.org/eikihttp://eee.islamicnees. 
net/Common/VieeItem.asp?DocID=49868&T 
ypeID=2&ItemID=292 (9) - http://sq.eikipedia. 
org/eiki/ Azerbajxhani Vladimir ZOTO; 
Enciklopedi gjeografike e botes, f:. 21. Amir B. 
Ahmeti; ATLAS I BOTES ISLAME, f:. 58, 59. 
Logos-a, 2009, Shkup. Dr. Shevki Ebu Halil; 
Atlesu Duveli -1- Alemi -1- islami, f:. 9. Botimi i 
pare. Darul Fikr, 1422 h / 2001 m, Damsk. http:// 
sq.eikipedia.org/eiki/Historia_e_Azerbajxhanit. 



37 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR2009 



PERSONALITETE 




Besart SHALA 



Jeta dhe veprimtaria shkencore e Ibn Shatirit 




Ebu'l-Hasan Ala Al-Din Ali Ibn 
Ibrahim Ibn el-Shatir, u lind ne 
vitin 1304 ne Damask te Sirise. 1 
Ai ishte nje shkencetar arab mys- 
liman, astronom, matematikan, 
inxhinier, zbulues dhe inovator, i cili 
pjesen me te madhe te jetes se tij e 
kaloi duke punuar si muvakkit 2 ne 
xhamine qendrore te Emevinjve ne 
Damask. 

Ibn Shatiri qysh ne rini tregoi 
zgjuarsi dhe interesim per nxenie 
te diturise, prandaj kishte vendosur 
te vizitonte qendrat intelektuale 
si: Aleksandrine dhe Egjiptin, ku 
ne Kajro studioi astronomine dhe 
matematiken. Megjithate, formimin 
intelektual dhe afirmimin i arriti ne 
Damask, ku zhvilloi veprimtarine e 
tij shkencore. Vdiq ne vendlindjen e 
tij me 1375. 3 

KONTRIBUTET SHKENCORE 

Qe nga shekulli i dyte p.e.r. e deri 
ne periudhen e mesjetes, mund te 
themi se autoriteti kryesor shkencor 
ne fushen e astronomise ishin teorite 
e filozofit grek Klaud Ptoleme. 



Qe te gjitha perpjekjet per hulum- 
timet shkencore dhe studime ne 
fushen e astronomise, bazoheshin 
ne veprat e Ptolemeut, nga te cilat 
duhet veguar punimi Almagest, 
ne te cilin trajtohej edhe tema e 
levizjeve planetare, ku modeli i tij 
planetar (edhe pse me defekte te 
shumta), konsiderohet te jete edhe 
kontributi i tij kryesor shkencor, i cili 
do te pasohej per shekuj me radhe. 
Mirepo e tere kjo do te ndryshonte 
me ardhjen ne skene te dijetareve 
myslimane, te cilet ruajten veprat 
shkencore te grekeve, te cilave u 
kanosej rreziku per shkaterrim 
nga fundamentalizmi religjioz 
i krishtere, meqe keto mesime 
binin ndesh me doktrinat e kishes 
katolike. Po, shkencetaret mysli- 
mane, pervec, qellimit per te ruajtur 
trashegimine shkencore te grekeve, 
gjate interpretimit te tyre, ata kor- 
rigjuan dhe perplotesuan ne mase te 
madhe ato punime. Shembull i kesaj 
eshte edhe dijetari Ibn el Shatir, i cili 
ne vepren e tij te famshme Kitab ni- 
hajat el-sul fi tashih el-usul (Shtegti- 
mi i fundit per sa i perket korrigjimit 
te parimeve), ne menyre drastike 
reformoi modelet e Ptolemeut per 
Diellin, Henen dhe planetet, duke 
bere prezantimin e vet origjinal qe e 
eliminoi epiciklin ne modelin diel- 
lor, dhe kjo eliminoi ekscentriken 
dhe ekuantin 4 duke prezantuar 
epicikle shtese ne modelet planetare 
permes Dyshes-Tusi, dhe kjo elimi- 
noi te gjitha ekscentrikat, epiciklet 
dhe ekuantet ne modelin henor. 

Perderisa modelet e shkolles 
Maragha ishin po aq te sakta sa ishte 
edhe modeli i Ptolemeut, modeli 
planetar i Ibn Shatirit ishte i pari qe 
doli te ishte superior ndaj modelit te 
Ptolemeut, per sa i perket perputh- 
shmerise me te madhe me faktet 



shkencore. Nje e arritur tjeter e Ibn 
Shatirit eshte edhe ndarja e filozofise 
natyrore nga astronomia, dhe refuzi- 
mi i modelit te Ptolemeut me teper 
ne baza shkencore sesa filozofike. 

VEPRIMTARIA E IBN 
SHATIRIT SHENOI KTHESE 
NE ASTRONOMI, DHE AJO 
MUND TE KONSIDEROHET SI 
REVOLUCION SHKENCOR PARA 
SE TE NDODHTE RENESANCA 

Per dallim nga astronomet e 
tjere te kohes se tij, Ibn Shatiri nuk 
mbeshtetej aq ne parimet teorike 
te kozmologjise, filozofise natyrore 
apo fizikes se Aristotelit, por u 
angazhua ne punimin e nje modeli 
i cili perputhej me teper me vroj ti- 
met empirike, dhe kjo ishte esenca 
e konceptit te tij planetar. Veprim- 
taria e Ibn Shatirit shenoi kthese ne 
astronomi, dhe ajo mund te konsid- 
erohet si revolucion shkencor para 
se te ndodhte renesanca. 

Ne dallim nga astronomet 
e meparshem, Ibn Shatiri, ne 
pergjithesi, nuk kishte verejtje 
filozofike ndaj astronomise se 
Ptolemeut, mirepo, edhe pse kishte 
admirim per punen e tij, ai nuk 
mund te anashkalonte vakuumet 
e mosperputhjes, keshtu qe va- 
zhdoi rrymen arabe te kritikes se 
astronomise te ilustruar me shem- 
buj konkrete nga vroj timet e tij. Ai 
ishte astronomi i pare qe prezantoi 
eksperimentimin ne teorine plan- 
etare, sepse ai testonte vazhdimisht 
modelet e Ptolemeut dhe, nese asnje 
prej tyre nuk perputhej me te dhenat 
nga vroj timet e bera, atehere for- 
mulonte modelin e tij origjinal, i cili 
ishte konform me ato vroj time. 

Edhe pse per sistemin e tij ka 
rezerva se mund te jete gjeocentrik, 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR 2009 



38 




PERSONALITETE 




ai eliminoi ekuantin dhe ekscen- 
triken e Ptolemeut, kurse detajet 
matematikore te tij ishin identike me 
ato te Kopernikut, qe jane paraqi- 
tur ne vepren De Revolutionibus. 
Koncepti i tij planetar dhe teoria mbi 
levizjet henore, nuk dallonin nga ato 
qe iu atribuuan Kopernikut afro 150 
vjet me vone. Per kete arsye besohet 
se modelet e Ibn Shatirit u adaptuan 
nga Koperniku ne modelin heliocen- 
trik. Po ashtu dihet se diagramet e 
Kopernikut per modelin e tij helio- 
centrik, perfshire edhe shenjimet e 
pikave, ishin pothuajse identike me 
diagramet dhe shenimet e per- 
dorura nga Ibn Shatiri per modelin 
e tij planetar, dhe eshte evidente qe 
Koperniku perdori te njejtin kon- 
cept te levizjeve, per te prezantuar 
modelin e tij planetar me Diellin ne 
qender, qe na ben te kuptojme se 
Koperniku ishte ne dijeni per punen 
e Ibn Shatirit. 

IBN SHATIRI KONSTRUKTOI ORE 
TE MREKULLUESHME DIELLORE 
PER XHAMINE E EMEVINJVE NE 
DAMASK 

Nje punim tjeter shume me rende- 
si, ku Ibn Shatiri diskuton geshtjet 
dhe teorite astronomike, eshte edhe 
vepra e tij Zixh Ibn Shatir (Dora- 
caku i astronomise), ise skur quhet 
nganjehere El zixh el xhedid, e cila 
u perpilua me urdher te Muratit I, 
i cili ishte sundues osmanli nga viti 
1360 deri me 1389. 

Ne parathenien e ketij punimi, 
Ibn Shatiri permend burimet e tij, 
sic, jane: Maslamah Ibn Ahmed el 
Maxhriti, Ibn el Hajthem, Muhamed 
ibn Husein nga Granada, Nasir el- 
Din el Tusi, Mu'ajjad el Din el Urdi, 



Muhij el Din el Magribi dhe Kutb al 
Din el Shirazi. 5 

Nder kontributet e tij te tjera 
shkencore, duhet te permendet edhe 
arritja e tij qe beri me sukses perl- 
logaritjen e pjerrtesise se boshtit te 
Tokes, nje zbulim qe me 1365 arriti 
ta demonstronte me nje saktesi te 
larte se kendi i pjerrtesise eliptike 
te boshtit te Tokes eshte 23 shkalle 
e 31 minuta 6 , kurse vlera e sakte 
eshte kalkuluar nga shkencetaret 
e shekullit njezet, e cila ishte e 
mundur te behej vetem nepermjet 
kompjutereve dhe vlera eshte 23 
shkalle e 31 minuta e 19.8 sekonda, 
qe do te thote se vlera qe kishte 
proklamuar Ibn Shatiri, dallonte 
per vetem 19 sekonda e 8 te qind- 
tat nga perllogaritja e bere permes 
teknologjise bashkekohore qe pose- 
dojme ne sot. 

Pervec, koncepteve planetare dhe 
perllogaritjeve astronomike, Ibn 
Shatiri dha kontribut te jashteza- 
konshme edhe ne konstruktimin e 
instrumenteve astronomike, duke 
bere ne kete drejtim avancime sub- 
stanciale. 

Ibn Shatiri konstruktoi ore te 
mrekullueshme diellore per xhami- 
ne e Emevinjve ne Damask, nje prej 
te cilave ishte e ngritur ne minaren 
veriore te xhamise. Instrumenti qe 
ndodhet tash ne kete minare, eshte 
kopje identike, e cila eshte punuar 
ne fund te shekullit XIX, kurse 
fragmente nga instrumenti origjinal 
ruhen ne kopshtin e Muzeut Kom- 
betar, ne Damask te Sirise. 

Oret diellore antike tregonin 
kohen me ore jo te barabarta; ato 
ndryshe quheshin edhe ore te 
perkohshme, te cilat ndryshonin 
sipas stineve. (^do dite ishte e ndare 
ne dymbedhjete segmente te barab- 
arta, si rrjedhim i kesaj oret ishin me 
te shkurtra ne dimer e me te gjata 
gjate veres. Ideja per te perdorur 
oret me gjatesi te njejte kohore 
gjate tere vitit, ka qene zbulim i 
Ibn Shatirit me 1371, dhe kjo ishte 
bazuar ne zhvillimet e bera ne trigo- 
nometri nga Muhamed el Bataniu. 
Ora e tij diellore ishte e punuar nga 
mermeri, kishte madhesine 2x1 



metra dhe kishte nje sis tern shen- 
jash te gdhendura ne mermer, qe i 
mundesonte muvakitit ta lexonte 
kohen ekuinoksale, qe nga agimi e 
deri ne mbremje. Ky koncept i oreve 
diellore u paraqit ne Perendim 100 
vjet me vone. 

Ora diellore me permasa me te 
vogla, pjese te instrumentit Perm- 
bledhesi i Ibn Shatirit, tani gjendet 
ne Aleppo. Ai eshte i perforcuar per 
nje kuti qe quhet Sanduk al-xhavakit 
(arka e thesarit), e cila ka perma- 
sat 12 x 12 x 3 cm. 7 Ky instrument 
perdorej per te percaktuar kohet e 
namazeve, si dhe per te percaktuar 
meridianin lokal dhe drejtimin e 
Kibles. 

Ibn Shatiri shkroi edhe mbi harten 
yjore dhe konstruktoi astrolabin, te 
cilin e quajti Instrumenti universal, 
qe e kishte pershkruar ne vepren 
e tij Al-Ashi'a al-lami'a fi 'l-'amal 
bi-'l-ala al xhami'a, (Rreze ndrigimi 
mbi operimet me instrumentin uni- 
versal). Nje komentim kesaj vepre i 
pati bere astronomi dhe inxhinieri i 
famshem osmanli, Teki al Din, i cili e 
kishte futur ne perdorim instrumen- 
tin universal ne observatorin el Din 
te Stambollit gjate viteve 1577-1580 
dhe vlen te permendim se nje astro- 
lab dhe nje instrument universal qe 
kishte konstruktuar Ibn Shatiri, kane 
mbijetuar. 




39 



DITURIAISLAME233 I DHJETOR2009 



PERSONALITETE 




Librat e tij mbi astrolabin sher- 
byen si referim per shekuj me radhe 
ne territoret e Shamit e Egjiptit dhe 
pergjate tere Perandorise Osmane e 
vendeve te tjera Islame, meqe ishin 
te domosdoshem per percaktimin e 
koheve te namazeve tek myslima- 
net. 

Perveg punimeve ku behet fjale 
rreth konstruktimit te instru- 
menteve te reja astronomike qe 
kishte zbuluar vete, Ibn Shatiri po 
ashtu kishte shkruar manuale, ku 
pershkruhej menyra e perdorimit te 
ketyre mjeteve. 



LIBRAT E TIJ MBI ASTROLABIN 
REFERIM PER SHEKUJ ME 
RADHE NE TERRITORET E 
SHAMIT E EGJIPTIT DHE 
PERGJATE TERE PERANDORISE 
OSMANE E VENDEVE TE TJERA 
ISLAME 

Nga zbulimet e instrumenteve 
te shumta astronomike, nje vend 
shume te rendesishem ze edhe 
instrumenti qe njihet si Permbled- 
hesi, te cilin se pari e kishte kon- 
struktuar Ibn Shatiri dhe u quajt 
keshtu, sepse ishte shumefunk- 



Amrywjvjnw ijf* 











- 



sional dhe sherbente per shume 
qellime. Ky mjet, ne mes te tjerash, 
permbante ne vete nje alhidade e 
oren diellore polare dhe me vone, 
ne Evropen e renesances, u be 
shume i famshem. 

Ai kishte zbuluar edhe lloje 
kuadrantesh te rinj, sig ishte Ku- 
dranti i persosur (el-rub el-tamm), 
qe ishte pershkruar ne traktatin e 
tij El-naf El-amm fi-l-'amal bil-rub 
el-tamm. 

Punime te tjera te tij mbi instru- 
mentet, jane edhe: Risalat al-istral- 
ab, Mukhtasar fi-1-amal bil-istral- 
ab..., Idah el-mughaijab fi-1-amal 
bil-rub el-muxhaijab, e te tjere. 

Nje model i kuadrantit qe kishte 
konstruktuar Ibn Shatiri per shejh 
Ali ibn Muhamed el-Darbandin, 
eshte i ruajtur deri me sot ne Bib- 
lioteken Kombetare te Parisit. 

Ai po ashtu shkroi mbi variac- 
ionet trigonometrike dhe punoi 
traktatin Bil nisaba el-sittinija, i 
cili ben fjale per perpjesetimin 
seksadecimal (te gjashtedhjete), qe 
supozohet te ishte mbi thyesat e 
gjashtedhjeta. 

Ibn Shatiri ishte njeri nder 
shkencetaret me te medhenj gjate 
historise. Ai dha kontribut te 
jashtezakonshem ne zhvillimin e 
shkences e ne modernizimin e saj 
dhe njeheresh, me intelektin e tij, 
krijoi shtigje te reja per kuptimin 
dhe interpretimin e astronomise 
per gjeneratat qe do te vinin shekuj 
me vone. 

(1) www.encyclopedia.farlex.cora. 2. Funksioni 
i muvakkit-it ishte qe nepermjet perllogaritjeve 
astronomike te determinonte kohet e 
namazeve.Ai ishte nepunes i domosdoshem 
i xhamise dhe nje dhome e posacme ishte 
e dedikuar vetem per nevojat e tij. 3. www. 
encyclopedia.farlex.com. 4. Ekuanti (lat. 
Puncrum aequans) eshte koncept matematikor 
i formuar nga Klaud Ptolemeu ne shek. e Il-te 
p.e.r. dhe ka sherbyer per te bere perllogarirjen 
e levizjeve te trupave qiellore. 5. George 
Sarton, Introduction to the History of Science, 
vol.III, Science and Learning in the Fourteenth 
Century, faqe 1525, botues: The Williams & 
Wilkins Company, per Carnegie Institution 
of Washington, viti i botimit 1948. 6. Po aty 7. 
Helaine Selin, Encyclopaedia of the History 
of Science, Technology, and Medicine in Non- 
Western Cultures, faqe 413, botues: Kluwer 
Academic Publishers, viti i botimit 1997. 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR 2009 



40 



DITURIA ISLAME 232 I NENTOR2009 



RULTURORE 



P J E S A 




Ahmed R. RAMADANI 

Eku, 

po 

shkojme?!. 



"ZOTI NUK E NDERRON 
GJENDJEN E NJE POPULLI, 
PERDERISA Al POPULL 
NUK E NDERRON 
GJENDJEN E VET..." 
(ER-RRAD, 13). 



Sot, ne kohen e rrjedhjes dinamike 
te gjerave, ne kohen e kalimit te 
geshtjeve, dukurive, gjendjeve, 
trendeve a kaheve nga nje skajshmeri 
ne skajshmerine tjeter, perkatesisht 
nga nje ekstrem ne ekstremin tjeter, 
ne mjedisin tone ndodhin gjera, 
dukuri a fenomene (ne kuptimin 
negativ te fjales), te cilat fare pak 
ose, thene me mire, hiq nuk na e 



41 



DITURIAISLAME233 I DHJETOR2009 



terheqin vemendjen, bile per disa 
as qe gajme koken, thuajse ato nuk 
ndodhkan dhe as ekzistuakan, 
d.m.th. gjerat, dukurite, posa 
nxjerrin krye, menjehere marrin 
"vize" pa asnje problem ne 
shoqerine tone, behet, si te thuash, 
nje "ambientim" me to dhe me 
pas ato vershojne ne segmentet e 
gdo pori te shoqerise e perhapen 
me te madhe e mbijne tamam si 
kerpudhat pas shiut, dhe me pastaj 
nuk ngurrojme te japim "nje mije 
e nje" argumente se "kjo" madje 
edhe "kjo" eshte "tradite" e mogme 
jona kahere, por ja qe okupimi (sic!) 
e ka bere te veten dhe ne tani po e 
"zbulojme" - d.m.th. po u kthehemi 
rrenjeve tona "autentike"... Q'e 
do qe " argumente t" (u thengim 
argumente) nuk pine uje dhe jane 
nder me anakroniket dhe me te 
palogjikshmet bere ndonjehere. 

Ne mijevjec.arin e trete qe tashme 
ka vite ta kemi shkelur, ne sig duket 
vazhdojme te jetojme me bagazhin 
e mykur: assesi t'i hapim syte dhe 
te shohim se ja tashme kane filluar 
krimbat ta gerryejne substancen 
tone, per te cilen vetem nje Zot e 
di se kur dhe ku e ka mbarimin... 
Kuptohet dhe eshte krejtesisht 
e qarte se okupimi njeshekullor 
sllav dhe lufterat e fundit ne keto 
hapesira e kane pasur ndikimin e 
tyre dhe kane lene gjurme e trauma 
te pasherueshme dhe plage te 
thella, te cilat akoma vazhdojne te 
kullojne gjak... Por, kjo eshte nga i 
huaji, dhe eshte e qarte se i huaji, 
pervec, gjakut, vdekjes, vajit dhe 
lotve, asnje peshqesh tjeter nuk 
mund te te sjelle... Mirepo, kahere 
ne urtesine filozofike te popullit 
eshte thene: "Ate qe ia ben vetvetes- 
askush nuk mund te ta beje" - dhe 
aty duket sheshazi se fillon rruga 
e tatepjetes sone, qe mjerisht kemi 
filluar ta marrim, druaj se pa 
kthim... Ideologjite e ndryshme e 
te mugeta, trendet dhe kahet qe 
po vershojne me te madhe mbare 
globin e po perhapen dita-dites ne 
gdo raj on te botes, kuptohet qe nuk 
kane lene pa prekur as nenqiellin 
tone... 




"MORALI ESHTE THEMELI I 
KOMBEVE ; 



irr 



Sot, ne kohen e sfidave nga me 
te ndryshmet, ne, si te thuash, jemi 
bere gati nje fenomen ne vete. Kemi 
marre nje rruge qe fare s'e dime ku e 
ka zanafillen e mos Zot me keq - aq 
me teper se ku e ka mbarimin, ose 
cili eshte ne te vertete stacioni yne i 
fundit... 

T'lA NISIM NGA SHTYLLA 
KRYESORE E NJE POPULLI: 
MORALI. 

"Morali eshte themeli i kombeve" 
- thote nje fjale e urte. Derisa ne te 
kaluaren ne shquheshim per virtyte 
dhe moral te larte e te shendoshe, 
realiteti jetesor i sotshem, mjerisht 
na jep nje tablo rreqethese: Ajka e 
kombit, shtylla kryesore qe e mban 
gjalle nje popull MORALI - ka pesuar 
nje erozion e lekundje te rende, saqe 
vete themelet e ekzistences sone jane 
tronditur shume. Ne mjedisin tone 



shfaqen gjera a dukuri qe kurre nuk 
kane qene tradite jona dhe as qe 
stergjysherit tane kishin njohuri per 
to... 

Per cfare behet fjale vertet? Fjala 
eshte per dukuri te erreta, qe nga 
dita ne dite, si lumi vershojne mes 
nesh. Ishim deshmitare te zhvillimit 
me te madhe te manifestimeve te 
ndryshme gazmore gjate diteve te 
veres se shkuar. S'do mend, eshte 
e natyrshme qe pjesemarresit t'i 
gezohen gazmendit te tyre dhe te 
kendojne e te luajne, mirepo ajo qe 
f atkeqesisht na ra ne sy dhe terhoqi 
vemendjen tone, ishte menyra sesi 
zhvilloheshin ato manifestime. 
Harxhimet e shumta e pa vend ne 
kete kohe krize globale e skamjeje, 
defilimet e tyre rrugeve te qytetit si 
te goroditur, lakuriq e te zhveshur... 
Ishin dukuri keto qe, per nje gast, 
duhet te na stopojne, te mendojme 
thelle dhe te pyesim ndergjegjen tone: 
Valle, a ka qene tradite jone qe vajza 
shqiptare-myslimane te ekspozoje 
trupin lakuriq ne mes te rruges para 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR 2009 



42 




nje turme te tere njerezish? 

O Zot, o Zot! Brenda nates po 
na rrenohen vlerat per te cilat 
dikur mburreshim para botes dhe 
te tjeret na merrnin si model te 
paprekshmerise familjare. 

Shundi, kigi, pseudo-vlera, 
mediokriteti, ideja e shijimit dhe e 
konsumimit te gjithckaje, mania e 
hapjes para cdo te huaji, - jane gjera 
qe po marrin hov me te madhe ne 
mjedisin tone. Lakmia per gjithgka, sa 
vjen e shtohet, harrojme te verteten: 
"Lakmia eshte nje pus pa fund, qe 
e ezauron personin, ne perpjekjen 
e pareshtur per te kenaqur nevojen 
pa e arritur kurre kenaqjen." (Erich 
Fromm). 

Ndjekja e epshit, per te cilin Platoni 
thoshte: "Valuptas omnium maxime 
vanilaqua." ("S'ka gje me boshe se 
epshi") - eshte ne kulm. Ne mjediset 
tona urbane, dhe veganerisht ne ato 
rurale (ne fshatrat tona) me popullate 
puro shqiptaro-myslimane, rendin 
nje pas nje (thuaja se garojne kush 
me shume) caffe-baret e nates me 



"bukuroshet" shqiptare, sllave, 
aziatike a djalli ta dije se gfare jane- 
te cilat u ofrojne klienteve te vet (te 
rinjve tane) "mish te bardhe", duke 
denigruar keshtu teresisht gdo norme, 
moral a vlere jo vetem kombetare e 
fetare, po madje edhe etike njerezore... 
Nuk ka kurrf are dyshimi se tere 
kjo eshte idiotizem, gmenduri, 
destruktivitet dhe dukuri e shemtuar, 
do te thosha sui generis. Dhe, gjerat 
vazhdojne te ecin me monotonine 
e zakonte: Pra, defilimi i vashave 
lakuriq rrugeve te qytetit dhe me 
gjere, caffe-baret e nates me striptizeta 
ne mes te fshatit - jane "virtyte" tona 
apo cfare? E po, ku jeni burra, ku? 
"Pra ku jeni, nga shkoni?!" (El-Enfal, 
26). 

Pra, themeli i popullit: MORALI 
- eshte lekundur thellesisht. Mirepo, 
ja qe te gjithe heshtim, thuaja se keto 
qe permenda me lart, po ndodhin 
diku larg nesh dhe jo aty te rruga, 
lagjja, te pragu yne. Heshtim, sic 
duket harrojme postulatin: "Heshtja 
eshte pajtim (miratim). ,, Heshtin 
intelektualet, "truri i kombit" eshte 
i "zene me pune madhore"; leviz 
sic, duket nje hap para e dy prapa- 
mbase eshte teper i "zene" me "fatet 
e memedheut ,/ dhe rreh uje ne 
havan duke debatuar per "shansin 
a momentin historik te kthimit tek 
rrenjet, gjegjesisht konvertimin ne 
Krishterim, fene e te pareve tane" apo 
diskutojne "tragjedine qe i ndodhi 
popullit tone qe nga dita kur pranoi 
Islamin-kete incident tragjik(!)" 
dhe hedhja gure e drure ne adrese 
te Islamit, thuaja se ai na qenka 
fajtori kryesor per deshtimet tona te 
njepasnjeshme. Turp i pashembullt qe 
nje qete "intelektualesh" komplet te 
vihet ne krye te nje fushate denigruese, 
pergmuese e te eger kunderislame, 
d.m.th. "elita" e popullit te shaje, te 
fyeje e te perbuze fene e vet, te mohoj 
identitetin shpirteror e kulturor te 
vetin, sepse, ta sulmosh fene tende, 
d.m.th. te mohosh vetveten tende 
dhe te dalesh jashte lekures sate (sig 
duket ne edhe ne kete aspekt nuk 
hezitojme te japim fenomenin e me te 
cuditshmeve ne bote...) Nga ana tjeter, 
heshtin edhe pedagoget, keta te fundit, 



te diet do te duhej te ishin kuruesit e 
shpirtit, - heshtin... Heshtin sepse edhe 
keta merren me "geshtje madhore 
intelektuale" dhe i ka kapluar mania 
e te qenit ne poste (dekane, rektore, a 
kushedi gfare), heshtin se mjerisht i ka 
trullosur 'materialja' (paraja). Mbase 
kishte te drejte bejtexhiu yne Hasan 
Zyko Kamberi, i cili para dy shekuj e 
gjysme, fort bukur shprehej ne vargjet: 

Dhe pashallare, bejlere 
Edhe avame te tjere 
Per para apene krere 
Ja di kimerie parase 

Heshtin, heshtin dhe assesi te luajne 
rolin per te cilin edhe jane zotuar se 
do ta kryejne: Kahezimin e drejte te 
popullates...; heshtje pas heshtjeje, 
deshtim pas deshtimi, zhgenjim pas 
zhgenjimi...E, rete e zeza vazhdojne 
edhe me tej ta mbushin qiellin tone, 
sipas asaj: Pas stuhise...perseri re 
te zeza...Ne, mjerisht nga dita ne 
dite po zhbehemi, po tretemi dhe 
rrokullisemi ne gremine, thjesht kemi 
arritur gjer atje sa te mos mund te 
ndajme shapin nga sheqeri, te keqen 
nga e mira. Punet, sig po vene, druaj 
se te na dale per te mbare, asnje fushe 
e jetes nuk ka mbetur imune nga 
sindroma e pergarjes, meskiniteti a 
pseudovlera, thjesht eshte ngaterruar 
lemshi dhe assesi te zgjidhet...Me 
te drejte lind pyetja: (^fare me tej? 
Kuptohet se pari duhet bere nje 
spiritual catharsis dhe kthim ne 
vetvete, sepse, perndryshe, e nesermja 
do te vij gjithqysh, e ne do te jemi 
ndoshta gjithgka tjeter, po vetem 
vetvetja jone jo... "Zoti nuk e nderron 
gjendjen e nje populli, perderisa ai 
popull nuk e nderron gjendjen e 
vet..." (Er-Rrad, 11). 

Ky shkrim imi modest nuk 
pretendon per fi thene te gjitha, 
perkundrazi... Eshte vetem nje 
ofshame, e ofshames e se sotmes 
eshte nje paralajmerim i gjemimit 
te se nesermes. "Ndryshoje veten 
- te ndryshohet historia; Ndryshoni 
vetvetet tuaja - ta ndryshoje Zoti 
gjendjen tuaj!" (Jusuf Kardavi). Dhe, 
pas tere kesaj, me te drejte shtrohet 
pyetja: E po, ku shkojme, ku?!... 



43 



DITURIAISLAME233 I DHJETOR2009 



Hamdi NUHIIU 



Dituria- rruga e shndritshme! 



Njeriu eshte nje qenie homogjene 
midis shpirtit, trupit, midis horizon- 
tales e vertikales qe kompletohet 
vetem ne brendesine e kerkimit 
te diturise. Atij i shfaqen forma te 
ndryshme te jeteses ne kete bote, 
permes arsyes dhe logjikes. Aq 
te rendesishme jane arsyeja dhe 
logjika, saqe ekziston nje shkence 
e tere ne te kater anet e rruzullit 
tokesor qe quhet logjike. Logjika e 
dallon njeriun prej krijesave te tjera! 
Gjithhere ai duhet t'i kete parasysh 
tri konditat e veprimtarise, dijen- 
besimin-punen. Nuk i lejohet per 
asnje moment te largoj (nga mendja 
dhe veprimi) njerin prej ketyre tri 
elementeve ose edhe te pajiset vetem 
me njerin prej elementeve te lartper- 
mendura. 

Njeriu gjate tere jetes se tij kerkon 
dituri, me qellim qe sa me lehte te 
jetoje jetesen ne kete bote, po edhe te 
kuptoje esencen e krijimit te tij. Vete 
Alija Izetbegovic, per njeriun thote 
se mund te jete nje pikture ne vete, 
nje tempull ose poezi. Esenca e nje 
mendimi te ketille tregon qarte per 
rolin e shumefishte te njeriut ne kete 
bote. 

Ai nuk ben ta shohe veten vetem 
ne nje sfere te shoqerise dhe te reha- 
tohet me kete botekuptim te tij. 

Njeriu duhet ta pershtate veten 
e tij me te tjeret ne suaza te njohjes 
dhe punes 

Madje ai as qe guxon te mendoje 
domosdoshmerine e te mosvepru- 
arit ne shoqeri ne prishjen e klasave, 
ashtu si mendonin marksistet ne 
kohen e tyre te sundimit ne bote. 
Njeriu duhet ta pershtate veten e 
tij me te tjeret ne suaza te njohjes 
dhe punes. I zhveshur nga besimi, 
ai duket sikur te mos ekzistonte ne 
mesin e njerezve te tjere, ose edhe te 
ekzistonte por te mos dallohej fare 
prej krijesave te tjera qe nuk jane te 



pajisura me "logosin". Kjo zhveshje 
qe paraqitet ne uverturen e mendi- 
meve eshte nje pamje sakrale e njer- 
iut primitiv qe para daljes ne gjah, 
vizatonte kafshet qe do t'i therte per 
te pasur nje force ose fuqi fryme- 
zuese drejt realizimit te synimit. 
Shume filozofe njeriun nuk e shohin 
shume larg prej kafshes, porse e 
dallojne permes te qenit njeri, qe 
ka nevoja dhe obligime. Nje dallim 
esencial midis njeriut dhe kafshes 
eshte se kafsha deshiron te jetoje me 
trup, kurse njeriu jeton me shpirt. 
Ky element nuk do te plotesohej ne 
mendesine e tij, po qe se nuk do te 
perfitonte nga menyra sistematike 
e te mesuarit dhe te studiuarit. Ne 
nuk duhet qe vete mesimin ta bejme 
qellim ne vetvete duke harruar qel- 
limin e vertete. Mesimi, ose kerkimi 
i diturise, eshte vetem nje mjet per 
te arritur qellimin, arritjen e kenaqe- 
sise se Allahut dhe jo qellimin ne 
vetvete. Fatkeqesisht ne trojet tona 
dituria, nga nje mjet per realizimin e 
qellimit, eshte shnderruar ne nje qel- 
lim ne vetvete, prandaj edhe kemi 
shume pak dituri. 

Na ka treguar Ebu Ma'meri, ketij 
Abdu-1-Varithi, ky nga Halidi, ky 
nga Ikrime, e ky nga Ibn Abbasi, i 
cili ka theneYTejgamberi a.s.. me 
perqafoi dhe me shtrengoi, duke 

thene: " O Zot, mesoja librin (ditu- 

"\tt 1 
nne) . 

Po u ndalem pak ne duane e 
Pejgamberit a.s.., bere per Ibn Ab- 
basin r.a. dhe po e analizuam, do te 
na dalin para vetes shume urtesi, 
mesime e forma te realizimit te ker- 
kimit te diturise ne kete bote. 

Resulullahu a.s. e pa Ibn Abbasin 
si femije dhe per te beri kete dua, 
duke ia dashur me te miren, ate qe 
e dallon prej te tjereve, ate qe e ngre 
perhere ne kete bote namin e tij. Ai 
nuk i dha nga pasuria e tij ndonje 





pjese te parave, per te blere ndonje 
gje qe do te gezonte mentalitetin e 
femijes, por beri duane e sinqerte 
per t'ia mesuar librin. Te gjithe 
mund te perfundojne se ka dituri pa 
dua, pa besim, pa Zot, por realiteti 
eshte krejtesisht ndryshe. Shume 
studente neper universitete, qe nuk 
e kane besimin e kompletuar ne Al- 
lahun, mesojne, marrin nota te larta 
ne fakultete dhe nuk E falenderojne 
Zotin per suksesin e realizuar. Te 
gjithe suksesin e tyre ia atribuojne 
punes dhe mundit te dhene. Madje 
ne kete menyre behen kryelarte ne 
toke dhe krenohen ndaj te tjereve se 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR 2009 



44 




■ 

. »-■■ ■ 

■ 



keta studente jane me superiore se 
te gjithe studentet e tjere. Ne fakt, si 
ketij studenti qe eshte kryelarte, po 
edhe atij studenti qe nuk eshte kry- 
elarte, eshte Allahu i Plotfuqishem 
ai Qe ia ka mundesuar te studioje 
dhe te garoje me te tjeret ne rrugen e 
diturise. 

POZITA FINANCIARE PER ASNJE 
MOMENT NUK DUHET TE JETE 
SHKAK QE NJEREZIT TE NGELIN 
PA KERKIMIN E DITURISE 

O Zot, mesoja librin, d.m.th. 
diturine me te dobishme e cila i hap 



horizontet e meditimit, urtesise ne 
kete bote, po edhe ne boten tjeter. 
Duaja, ne thelb, eshte shprehje e 
dashurise per te tjeret, po edhe 
zbutje e zemrave tona. Duhet t'i 
frikesohemi jetes sone pa dua! E 
veganerisht duave qe nuk perm- 
bajne urtesi e dituri! Shpirti dhe 
mendja jone duhet te pajisen me 
kete arme te fuqishme. Prania e 
jetes ne mesin tone deshmon per 
anen e brendshme dhe lidhjen e 
drejtperdrejte vertikale me Krijue- 
sin e boteve. Ai nuk eshte i padrejte 
ndaj roberve te Tij. U pergjigjet 
lutjeve te sinqerta qe dalin nga 



thellesia e nenshtrueshmerise 
sone ndaj Tij. Nuk guxojme te 
jemi te padurueshem gjate berjes 
se lutjeve. Ne vazhdimesi duhet 
f i lutemi Zotit per gdo gje, madje 
duhet te kerkojme edhe aso gjerash 
qe na duken te parealizueshme ose 
endrra. 

Nuk guxon askush te privohet prej 
kerkimit te diturise. Edhe vartesit 
tane duhet te profesionalizohen dhe 
te kene te drejten e shkollimit dhe te 
kerkimit te dijeve. Pozita financiare 
per asnje moment nuk duhet te jete 
shkak qe njerezit te ngelin pa kerki- 
min e diturise. Zaten, kerkimin e di- 
turise e kemi per obligim qe te gjitha 
shtresat e shoqerise. Keshtu na ka 
mesuar Resulullahu a.s. Ai kishte 
nje tretman te vegante ndaj atyre 
roberve te luftes qe duhej t'i lironte 
prej roberise. Si kompensim te lirise 
se tyre, ai u caktonte mesimin e 
shkrim-leximit te dhjete myslima- 
neve. Ah, sa term i mire, kompensim 
i lirise sone, mesimi i dhjete vetave! 
Sikur ta kuptonim sot kete veprim 
te Resulullahut a.s.. me drejt dhe me 
mire, padituria do fi merrte valixhet 
per te ikur diku tjeter. 

Na ka njoftuar Muhammed 
b.Selami, atij Muharibiu, atij Salih 
b.Hajjami, atij Amir sh-Sha'biu, ky 
nga Ebu Burde, duke transmetuar 
nga babai i vet, i cili ka thene: 

Pejgamberi a.s. ka thene/' Tre 
lloje te njerezve do te kene nga 
dy shperblime: ithtari i librave 
te meparshem, i cili ka besuar 
pejgamberet e tij dhe e beson edhe 
Muhamedin a.s.; robi i cili e kryen 
detyren e tij ndaj Allahut xh.sh., 
edhe ndaj zoterise se tij, dhe njeriu 
i cili ka pasur sherbetore te cilen 
e ka rritur dhe e ka mesuar mire e 
keshtu ka permiresuar edukimin e 
saj arsimor, pastaj e ka liruar dhe 
e ka martuar. Keta do te kene nga 
dy shperblime". Pastaj Amir esh- 
Sha'biu ka thene:" Ta kemi dhene 
kete sqarim, pa asnjefare kompen- 
simi. Per njohurite, bile me te vogla, 
shkohet madje deri ne Medine." 

(1) Sahihu-1-Buhari ne gjuhen shqipe, 1, 
Prishtine 1994, £.138). (2) Ibid, f.160) 



45 



DITURIAISLAME233 I DHJETOR2009 



Mr. Aliriza SELMANI 



Medreseja e Gjilanit 



Vater edukativo-arsimore fetare e kombetare ne Anamorave 



Me reformimin e arsimit te shtetit 
osman, nga gjysma e dyte e shek. XIX, 
te gjitha llojet e shkollave (mejtepet, 
medresete, ruzhdijet, idadijet etj. ) 
ishin ne kompetence te Ministrise 
se Arsimit, ndersa me ligj ishin te 
caktuara kualifikimet e arsimtareve, 
te ardhurat dhe obligimet e tyre. 1 
Ne qender te vilajetit te Kosoves, ne 
Shkup, ekzistonte Kuvendi Arsi- 
mor me drejtorine e arsimit, e cila 
mbikeqyrte gjendjen arsimore ne tere 
vilajetin, pra edhe ne kazane (rrethin) 
e Gjilanit, dhe per kete pergjigjej para 
Ministrise se Arsimit. Nderkaq, ne 
kazane e Gjilanit ekzistonte Komisioni 
i Arsimit prej tre vetash dhe inspekto- 
rit (mufetishit) te arsimit. 2 Te gjitha 
keto mundesuan qe nga fundi i shek. 
XIX dhe fillimi i shek. XX, shkollat 
te ishin forcuar ne menyre organiza- 
tive dhe nga kuadrot. Kjo verehet 
edhe ne shtimin e numrit te shkol- 
lave fetare dhe te numrit te nxenesve 
edhe ne kazane e Gjilanit. Keshtu, 
derisa sipas Sallnamese se Prizrenit 
per vitin 1874, ne Gjilan ekzistonin 
nje sibijan-mekteb dhe nje medrese, 
si dhe medreseja ne fshatin Dober- 
gan, sallnameja e vilajetit te Kosoves 
per vitin 1887 (1304H.), e botuar ne 
Shkup, flet per shtimin e numrit te 
sibijan - mektebeve, si ne qytet ashtu 
edhe ne fshatra, si dhe per shkollen 
"Ruzhdije" (progjimnaz) ne Gjilan, 
me 36 nxenes, e cila pati punuar nga 
viti 1877-1912. Sipas Sallnameve per 
vitet 1893, 1896 e 1900/1 (1318H.), 
ne tere Kosoven kishte gjithsej 13 
medrese dhe 7 shkolla ruzhdije, kurse 
ne qytetin e Gjilanit asokohe punonin 
5 shkolla zyrtare iptidaije-fillore, per 
djem e vajza, nje ruzhdije me rreth 
70 nxenes e tre mesimdhenes, dhe 
medreseja ne Gjilan e Adem ef . dhe 
ajo ne Dobergan e Jusuf ef ., me nga 



rreth 60 nxenes. Medreseja e Dober- 
ganit, pushoi se vepruari sapo filluan 
Lufterat Ballkanike. 

Sipas Ulema Mexhlisit te Shkupit 
per vitin 1938/39, medreseja e Gjilanit 
ishte nga medresete me aktive ne 
Kosove. 

Ne nje dokument te vitit 1913 
thuhet se kjo medrese ishte hapur 
para 60 vjetesh dhe ne te shkollo- 
heshin femijet e fshatrave te aferta e 
te largeta. 3 Sipas shtypit te kohes, nje 
shkolle ''ruzhdije'', nga fundi i vitit 
1910, ishte hapur edhe ne Bujanoc 
("Zakonitost", Shkup, nr. 53, me 
19 dhjetor 1910. art. "Ruzhdija u 
Bujanovcu"). Nderkaq Medreseja e 
Gjilanit do te vazhdonte te vepronte, 
ne kushte dhe rrethana te ndryshme, 
deri ne perfundimin e Luftes se Dyte 
Boterore dhe vendosjen e pushtetit 
sllavo-komunist ne Kosove. Kjo 
medrese, gjate gjithe kohes, kishte nje 
objekt perdhes me 22 dhoma ne obor- 
rin e xhamise se vjeter "Atik", dhe ato 
sherbenin si dhoma mesimi, zyra per 
myderrizin etj.. Edhe kjo medrese, 
ashtu si te tjerat, ishte e tipit konvik- 
tor, ku shkolloheshin femijet nga 
rrethina dhe nga treva me larg. Ne 
te punonin zakonisht nga dy apo tre 
mesimdhenes-myderrize, te shkolluar 
ne qendrat e ndryshme te arsimit dhe 
te kultures islame. Ne periudhen e 
fundit, drejtor dhe mesimdhenes te saj 
kane qene Adem ef . nga Ternoci (deri 
me 1905), Haxhi Fehmiu (deri me 
1912), Ymer ef. Janjeva (1912- 1916), 
Abdyrrahim ef . nga Llashtica me se 
gjati (prej vitit 1916- 1937), 4 per pak 
kohe Tahir ef . , kurse nga viti 1937 e 
deri ne vitin 1944, domethene deri ne 
mbylljen e saj nga ana e regjimit ko- 
munist, ne medresene "Atik" te Gjila- 
nit punonin zakonisht nga dy mesim- 
dhenes, dhe ata ishin: mulla Hysen 



Salihu nga Perlepnica, mulla Shaip 
Hasani, mulla Idriz Hajrullahu, mulla 
Salih Mehmeti-Doberc.ani, Mehmet 
ef . Sadiku nga Groshina (Shkup), dy 
te fundit nga viti 1939, dhe, te fundit, 
Haki ef. Sermaxhaj (1940-1944) dhe 
Malo Beci nga Shkodra, i cili jepte 
gjuhe shqipe dhe histori. 5 . Nga rapor- 
tet e Ulema Mexhlisit te Shkupit per 
vitin 1938/39, shihet se Medreseja e 
Gjilanit ishte nga medresete me aktive 
ne Kosove dhe disa nga mualimet e 
mesimbesimit, per arritje te suksesit 
ne pune dhe aktivitete, me propozi- 
min e Komisionit Mearife te Rrethit, 
kishin marre shperblimin ne te holla 
nga Ulema Mexhlisi i Shkupit. 6 Gjate 
Lufterave Ballkanike dhe Luftes se 
Pare Boterore, me okupimin serb, 
ishte paralizuar pothuaj ne teresi jeta 
institucionale e Bashkesive Fetare 
Islame ne trojet shqiptare. Asokohe ne 
Kosove vepronin vetem dy medrese: 
e Gjilanit dhe e Novi Pazarit. Ne Me- 
dresene e Gjilanit mesimet i vijonin 26 
nxenes dhe mbahej nga vakefi edhe 
nga vete nxenesit si pagese ne natyre. 7 
Pas perfundimit te ketyre lufterave, 
jeta institucionale fetare pesoi ndry- 
shime te pjeserishme nga koha 
osmane dhe u formuan myftinite e 
qarkut (3 myftini) dhe te rretheve (11 
myftini). Ne rrethin e Gjilanit u for- 
mua myftinia qe i takonte myftinise 
se qarkut te Prishtines, u formuan 
keshillat e vakefit mearife te rretheve 
dhe imamatet e xhematit. 8 

ILEGALISHT MESOHEJ EDHE 
ABETARJA NE GJUHEN SHQIPE 

Nga viti 1930 u bene ndryshime ne 
strukturen udheheqese profesionale 
te BFI, u konstituua Ulema Mexhlisi i 
Shkupit, i cili ushtronte mbikeqyrjen e 
teresishme te jetes fetare islame (kul- 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR 2009 



46 



ture, arsim e administrate), "te viseve 
te Jugut", pra edhe te medreseve, har- 
timin e plan-programeve mesimore, 
caktimin e mesimdhenesve etj.. Te 
gjitha keto kryheshin permes komis- 
ionit te vakefeve mearife te rrethit 
si njesi administrative fetare, te cilat 
ishin te vetmet organe institucionale 
legale per shqiptaret myslimane, ku 
komunikohej ne gjuhen shqipe, dhe 
te cilat luajten rol te rendesishem ne 
ruajtjen e identitetit kombetar shqip- 
tar. 9 Me gjithe perpjekjet e Mbreterise 
Jugosllave per t'i mbyllur te gjitha 
shkollat, edhe ato fetare, nga viti 1931 
ne Kosove ishin lejuar te vepronin 
vetem 8 medrese private, ne mesin 
e te cilave dhe ajo e Gjilanit. Minis- 
tria e Arsimit kishte marre te dhena 
nga agjentet ne terren, se aty-ketu 
ne Anamorave dhe ne viset e tjera te 
Kosoves, po vepronin edhe shkolla 
ilegale shqipe, ne te cilat punonin 
hoxhallaret, dhe se ato shkolla po i 
mbante Shqiperia. Edhe pse aty-ketu 
ishin bere kontrollime, nuk kishin 
arritur t'i zbulonin, sepse mesimi 
zhvillohej ne ilegalitet te thelle. Kjo 
beri qe organet e pushtetit te shtonin 
dyshimin per punen e te gjitha llojeve 
te shkollave dhe, me urdhrin e Min- 
istrise se Arsimit, filloi te ndiqej puna 
e imameve dhe e te gjitha shkollave 
fetare islame, duke i detyruar qe, per 
punen e tyre, te merrej leja e shtetit, 
kurse nga imamet e alimet kerkohej 
raport me shkrim per hapjen e ke- 
tyre shkollave, numrin e nxenesve, 
moshen e tyre dhe listen e teksteve qe 
i perdornin etj.. Raporti, permes myf- 
tinise se rrethit do t'i dergohej Min- 
istrise se Fese. Shumica, per punen e 
tyre, merrnin instruksione nga Hasan 
Prishtina, Bajram Curri, Ferat Draga, 
Qamil Bala e te tjere udheheqes te 
Komitetit Mbrojtja Kombetare e 
Kosoves, dhe nga pjesa me e madhe e 
hoxhallareve, ose ishin anetare ilegale 
te Komitetit te Kosoves, ose anetare 
te partise // Xhemijeti ,/ (Bashkimi), 
neper qytete, si dhe bashkepunetore 
te revistes "Liria Kombetare " ne 
Gjeneve dhe te revistes "Koha". Prej 
tyre kerkohej organizimi i popullit 
ne frymen kombetare dhe percjellja 
e nformacioneve, 12 dhe kritikohej 



pushteti e informacione u jepnin ud- 
heheqesve te Komitetit te Kosoves. 

MEDRESEJA KUNDER 
SHPERNGULJES SE POPULLATES 
JASHT KOSOVE 

Rol te rendesishem ne aspektin fetar 
e kombetar luajti Ulema Mexhlisi i 
Shkupit, i cili u konstituua me 1930, 
si organ mbikeqyres e drejtues i 
BFI ne ''Viset e Jugut", ku nje rol te 
rendesishem pati edhe kryeimami 
(bashvajzi) mulla Idriz Hajrullahu, 10 , 
dore e djathte e patriotit Ferat Draga, 
kunder shpernguljes se shqiptareve 
per Turqi. Ne vitin 1938 ishte nensh- 
kruar Marreveshja jugosllavo-turke 
per shpernguljen e 40 mije familjeve 
shqiptare per Turqi, dhe ajo duhej 
te realizohej prej vitit 1939-1944. Kjo 
beri qe BFI, me Mexhlisin e Shkupit 
ne krye, te apelonin vazhdimisht 
neper tubime te ndryshme kunder 
kesaj dukurie. Per kete qellim ishin 
urdheruar organet fetare te rretheve, 
qe me te gjitha forcat te viheshin ne 
aksion kunder shpernguljes qe po 
rrezikonte qenien kombetare, kurse 
nga imamet e xhamive kerkohej qe, 
permes tubimeve te ndryshme, gjate 
vazit e te tjera, te keshillonin popul- 
lin qe shperngulja ishte dukuri e 
demshme. Urdherohej qe c,do imam 
i xhematit, per aktivitetin e vet, te 
njoftonte me shkrim Ulema Mexhlisin 
e Shkupit. 11 Ali Hashorva, i derguar 
per vizite ne shkolla te Kosoves, gjate 
vizites se tij me komisionin ne veren 
e vitit 1941 ne Gjilan, ne raportin e tij 
derguar Ministrit te Arsimit Ernest 
Koliqi ne Tirane, perveg te tjerash, i 
shkruante: "Ne Gjilan ne nje dhome 
mesimi ne mes te 63 kandidateve, 
kishte 21 hoxhe me gallme, midis te 
cileve edhe 50-60 vjegare. Na mal- 
lengjyen me kujdesin e madh qe 
kishin per te shkruar shqip". 12 Gjate 
veres se vitit 1942, ne Gjilan vepruan 
dy kurse pedagogjike per te rritur me 
98 vijues dhe ne kuader te tyre vijonin 
mesimet nje numer i ulemave fetare. 
Nderkaq, myderrizi i Medresese se 
Gjilanit, Haki ef ., i vetedijshem per 
rolin e gjuhes ne ngritjen e vetedijes 
kombetare, mori leje nga Inspektori i 



Arsimit ne Prishtine, Kole Kosmagi, 
me perkrahjen edhe te mulla Idrizit, 
qe ne medrese te hapej kursi i gjuhes 
shqipe me 5 ore ne jave gjuhe shqipe 
(shkrim-lexim) dhe historia e Shq- 
iperise nje ore ne jave, me mesues 
Malo Becin nga Shkodra. Pas perfun- 
dimit te Luftes se Dyte Boterore, me 
mbylljen e te gjitha shkollave fetare 
islame, si ne viset e tjera te Kosoves, 
ashtu edhe ne Anamorave, nje numer 
i imameve apo mesuesve fetare, te 
dale nga kjo medrese e te tjera, ne 
rrethana te reja dhe me qellim qe te 
kontribuonin per arsimin e popullit 
shqiptar, per shkak te mungeses se 
mesuesve, filluan te inkuadroheshin 
ne procesin edukativo-arsimor dhe do 
te punonin ne shume vise te kesaj ane 
per arsimimin e gjeneratave te reja, po 
duke mos hequr dore nga obligimet e 
tyre fetare islame. Nderkaq nje pjese 
e ulemave fetare, duke mos u pajtuar 
me riokupimin e trojeve shqiptare, 
u qendruan besnike idealeve per 
liri e bashkim kombetar dhe vazhd- 
uan veprimtarine patriotike duke u 
angazhuar ne Levizjen e rezistences 
per glirimin e bashkimin kombetar, sig 
ishin Kryetari i Komitetit te NDSH- 
se per Anamorave dhe anetar i KQ 
ne Shkup, myderriz Haki efendiu, i 
cili, pas torturave te shumta, vdiq ne 
burgun e Sremit; mulla Rizah Poligka, 
i cili u denua me shume vjet burg; 
mulla Musli Makreshi, mulla Hajrulla 
Rexhi-Bresalci, mulla Kadri Rashiti- 
Llashtica, mulla Rizah Mareci etj.. 

Fusnotat (1) Dr. Jashar Rexhepagiq, Shkollat 
dhe arsimi ne Kosove nga fundi i shek. XVTII 
gjer me 1918, "Kosova", 1, Prishtine, f. 116-117. 
(2) Dr. Skender Rizaj, Institucionet arsimore 
ne Vilajerin e Kosoves me 1900/1, "Bulerini i 
Fakulterit Filozofik", Prishtine, 1970, f. 160. (3) 
Dr. J. Regjepagiq, po aty, f. 121-123. (4) Dr. J. 
Rexhepagiqi, po aty, f . 123-4. (5) Mr. A. Selmani, 
H. Avni Aliu, po aty, f . 93. (6) Dr Haki Kosumi, 
Shkolla fetare islame ne Kosove ndermjet dy 
lufterave boterore, "gjurmime albanologjike", 
12, Prishtine, 1983, f. 164. (7) Dr. Hakif Bajrami, 
Qendrimi i Jugosllavise Monarkiste ndaj arsimit 
dhe kultures se shqiptareve ne Kosove (1918- 
1941), "Kosova" 12, Prishtine, 1983, f. 196. (8) 
Dr. Haki Kosumi, "Gjendja organizative te 
bashkesise islame te shqiptaret nen okupimin 
Jugosllav 1912-1941", Feja, Kultura dhe 
Tradita Islame nder shqiptaret (Simpozium 
Nderkombetare), Prishtine, 1992, f. 460-461. (9) 
Po aty, f. 463. 



47 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR2009 



P O E Z I 





Fasih (Dukagjinasi) 

Vdekur ne Stamboll me 1699 



Emri i vertete i poetit i cili ze nje vend te zgjedhur midis 
poeteve mevlevite, eshte Ahmed, pseudonimi letrar, 
Fasih (orator), kurse titulli i popullaritetit dhe fames, 
Dukaginzade (Dukagjinasi). 

I ardhur nga nje familje muslimane nga Shkodra te kohes 
pas pushtimit te saj prej sulltan Mehmetit II, nga nje 
familje qe pati nxjerre burra shteti, dijetare, poete dhe 
mistike, Fasihu mori nje arsimim te mire. 
Fasih Dede i cili, sic, e shpreh pseudonimi i tij letrar, e 
perdorte gjuhen ne menyre jashtezakonisht te bukur e 
te qarte, ishte nje poet dhe njeri produktiv me natyre te 
cliret, i ndjeshem, qe merrej me veten e vet, qe, megjithese 
perpiqej t'i fshihte vlerat duke vene ne dukje te metat 
e veta, respektohej shume nga mjedisi, si dhe nje artist 
me aftesi te medha mjeshterore ne artet e bukura: 
pikture, muzike dhe, veganerisht, kaligrafi. Ai ka poezi te 
kompozuara, kurse elegjite e tij jane kenduar neper teqe 
ne muajin e muharremit. 

Ne fillim Fasihu shkroi Divan, pastaj punoi si sekretar 
thesari te Fazell Ahmed Pasha i cili e vleresoi dhe i beri te 
mira dhe, ne fillim te viteve 1670, u lidh pas shehut Gavsi 
Dede te teqes mevlevite te Gallates, ku e kaloi pjesen e 
jetes qe i kishte mbetur. 

Fasihu qe i pati kushtuar kaside vetem Koprylyzadese 
(Kopruliizade) nga burrat e shtetit, e siguroi jetesen duke 
dhene mesime kaligrafie dhe duke e shkruar Divanin e tij 
sipas kerkesave te atyre qe e cmonin. 
Si njeri prej poeteve te letersise se Divanit qe kane 
shkruar me shume imitime, Fasihu ka shtate vepra qe u 
njihen ekzemplaret: "Turkce Divan'', "Farsga Divange", 
Mun§e'at", 'Tenbaku-name", "Munazara-i Giil u Mur', 
Miinazara-i Ruz u §eb" dhe '"Kalem Makalesi", dhe tri 
vepra qe, megjithese thuhet se i perkasin atij, ende s'u 
njihen ekzemplaret: "'Husrev u §irin", Mahmud u Ayaz' 
dhe "Behist-abad". 



// 



// 



.// 



Gazel 

A do tefrysh sot, ofllad, mbifloket e te dashures, valle? 
A di gje, ofllad, mbi ate zemren e turbulluar, valle? 

Ne jemi bilbila ne kafaz; per trendafilen kemi mall; 
A s'na sjell, ofllad, nje petal, prej saj nje shenje, valle? 

Per t'i marre ere nje here atij floku, nje mije jete japim; 
Ofllad, a prure ndonje arome prej flokeve te saj, valle? 

Ne, gjembishte rreth rruges per ne kopshtin e dashurise; 
Mos ngece nder ne gjate rruges, a mos te lenduam, valle? 

Eh, sa i vrare ne shpirt eshte Fasihu! A s'pofryn, ofllad, 
Neper floke te se dashures, per ta gezuar te mjerin, valle? 



I ndikuar nga poete te tille, si Junusi, Ahmed Pasha, Semaiu 
dhe Bakiu, Fasihu ka pergatitur poete qe kane Divane, si 
Fasih Dede, Fasihf dhe Shinasf. Po te kihet parasysh numri 
i madh i kopjeve (ekzemplareve) te Divanit te tij, madje 
fakti qe njeri prej kopjeve eshte perdorur si liber orakulli, 
kuptohet se Fasihu eshte lexuar shume edhe ne te gjalle, 
edhe ne periudhat e mepastajme, se ka ushtruar ndikim mbi 
shume poete te fuqishem duke filluar me Nedimin, Esrar 
Dedene dhe Sheh Galibin. 

Fasihu e ka varrin ne mjedisin e teqes mevlevite te Gallatas. 
Per vdekjen e tij u shkruan elegji dhe vargje-kronograme te 
dates se vdekjes. Kronogrami i Nihadiut eshte keshtu: 

Cilve-gdh ola Fasiha giil§en-i Darii'n-Na'im. (1111 sipas Hixhrit) 
Trandafilishtja parajsore u befte vendi ku do te shfaqet Fasihu! 




Nga Antologji e poezise klasike turke I poezia e divanit, 2009, 
perktheu Mithat Hoxha, perzgjodhi E.A. 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR 2009 



48 



DITURIA ISLAME 232 I NENTOR2009 



Familiare 



P J E S A 




Sabri IONUZI 



Pozita e gruas 
tek te tjeret 
dhe ne islam 



Fillimi i ardhjes se Islamit 
shperndau shkendijat e para 
permiresuese individuale dhe sociale, 
duke i dhene te drejtat absolute secilit 
individ, pa marre parasysh gjinine, 
racen, ngjyren dhe kombin. Individi 
ose personaliteti ne Islam, ndertohet 
dhe vleresohet ne baze te deliresise, 
moralit dhe diturise, dhe assesi sipas 
gjinise, races ose kombit. 



Duke pasur parasysh kete parim, 
shohim se Allahu xh.sh. ngriti lart 
poziten e femres dhe i dha te gjitha 
te drejtat qe i takojne, duke mos bere 
ne esence ndonje dallim ndermjet 
gruas dhe burrit, perverse per 
nga devotshmeria. Kjo me se miri 
kuptohet nga ky verset kuranor: 
"O ju njerez, Ne ju krijuam nga 
nje mashkull dhe nje femer, dhe ju 



49 



DITURIAISLAME233 I DHJETOR2009 



beme fise dhe popuj, qe te njiheni 
ne mes jush. Vertet me fisniku nga 
ju tek Allahu eshte ai qe eshte me i 
devotshem" 

Mendim te ngjashem gjejme 
edhe tek hebrenjte, te diet gruan 
e konsiderojne te mallkuar, per 
shkak se ajo, sipas tyre, mashtroi 
Ademin dhe e beri te gabonte. 
Njesoj vajzen e konsideronin sikur 
te ishte sherbetore, dhe ate babai i 
saj kishte te drejte ta shiste ashtu sic, 
shiteshin sklleverit. Nuk kishte te 
drejte trashegimi, perveg nese nuk 
kishte vellezer, dhe, si e tille, i lejohej 
te merrte nga pasuria e patundshme, 
por jo edhe nga ajo e tundshme. 

Edhe tek te krishteret ekziston 
mendimi se gruaja eshte burim i 
mekateve dhe te keqijave, saqe disa 
nga prifterinjte, si Tortoliani, Sostami 
thone se " gruaja eshte nje e keqe pa 
te cilen nuk ben, ose se ajo eshte nje 
nga dyert e djallit per tek njeriu". 

Ligji francez, pas Revolucionit 
Freng, kishte nenvizuar: "Femija, 
i marri dhe gruaja jane qytetare 
te manget", derisa ky nen u 
permiresua ne vitin 1937. Mirepo 
edhe ne ditet e sotme ekziston neni 
217, i cili nenvizon:"Femra nuk 
ka te drejte qe pasurine e saj t'ia 
fale dhe as fia huazoje askujt, si 
dhe asaj nuk i lejohet te beje asnje 
kontrate pa pelqimin e burrit, apo 
pa pjesemarrjen direkte te tij ne 
kontrate". 

Ligji anglez deri para nje shekulli 
femren nuk e konsideronte prej 
qytetare ve te tij, prandaj ajo nuk 
kishte te drejtat elementare, nuk 
kishte te drejte per pasurine qe e 
fitonte, dhe as per ate qe e posedonte. 
Bashkeshorti deri ne vitin 1805 kishte 
te drejte ta shiste bashkeshorten e tij, 
madje ishte caktuar edhe cmimi i saj 
- gjysme shilingu (6 bunsate). 

Muhamed Rashid Rida thote: "Prej 
cudirave qe transmetojne disa gazeta 
angleze, eshte se edhe ne keto dite 
(fjala eshte per vitet 1930-1940, - sh. 
p.) ne disa fshatra angleze ka burra 
qe i shesin grate e tyre per gmime 
shume te lira, si 30 shilinge, madje 
ato gazeta permendnin emrat e disa 
personave te tille". 1 



Pejgamberi a.s. qysh para 14 
shekujsh keshillonte shoket e tij te 
ishin te kujdesshem ndaj grave, t'i 
respektonin ato dhe te drejtat qe 
kane. U thoshte: "Kini frike Zotin ne 
te drejtat e grave", ose "Ju porosis 
te jeni bamires ndaj grave", dhe si te 
mos jete keshtu kur kjo grua eshte 
nene, moter, vajze ose bashkeshorte e 
secilit prej nesh. 

GRUAJA NE POZITEN E NENES 

Allahu xh.sh. ne disa versete 
kuranore porositi, nxiti dhe urdheroi 
bamiresine ndaj prinderve, madje 
kete e krahasoi me urdhrin esencial 
te Islamit - me adhurimin e Allahut 
te Vetem. Sa per ilustrim, po sjellim 
kete verset kuranor: "Adhuroni 
Allahun, dhe askend mos I bashkoni 
ne adhurim, dhe jini bamires ndaj 
prinderve". (En-Nisa, 36). Prandaj, 
nese thellohemi pak ne studimin 
e fjalise se fundit te ketij verseti 
kuranor "dhe jini bamires ndaj 
prinderve", shohim se Allahu 
xh.sh. urdheroi per bamiresi, sjellje 
te mire ndaj prinderve, pa marre 
parasysh fene e tyre, me konkretisht, 
ky obligim vlen edhe per ata qe 
prinderit i kane jomyslimane. Por 
gfare mendon, lexues i dashur, si 
duhet te sillemi me prinderit kur ata 
jane myslimane, dhe sidomos kur 
behet fjale per nenen, e cila meriton 
bamiresine absolute dhe sjelljen 
me te mire qe duhet te kemi ndaj 
dikujt ne rruzullin tokesor. Kete e 
argumenton kjo ngjarje, te cilen e 
transmeton Ebu Hurejre: Nje person 
erdhi tek i Derguari i Allahut dhe i 
tha: O i Derguar i Allahut, kush eshte 
me i merituari ne bamiresine time? 
Tha: Nena jote. Njeriu pyeti: Pastaj 
kush? I Derguari i Allahut prape tha: 
Nena jote. Njeriu pyeti: Pastaj kush? 
Tha: Nena jote. Njeriu pyeti:Pastaj 
kush? I Derguari i Allahut tha: Babai 

yt- 2 

I Derguari i Allahut.a.s. 
vazhdimisht i keshillonte shoket 
e tij te ishin te kujdesshem ndaj 
prinderve; edhe atehere kur ata 
deshironin t'u bashkoheshin ne lufte 
kunder armiqve te fese, Pejgamberi 



a.s. i kthente dhe i urdheronte te 
qendronin prane prinderve te tyre. 
Kete e sqaron ngjarja e nje njeriu i 
cili erdhi tek Pejgamberi a.s. dhe i 
tha: O i Derguar i Allahut, deshiroj 
te shkoj ne lufte, prandaj erdha 
te konsultohem me ty? Ndersa 
Pejgamberi a.s. i tha: A ke nene? Po, 
u pergjigj njeriu. Pejgamberi tha: 
Qendro me te, sepse Xheneti eshte 
nen kembet e saj. 3 Se respektimi i 
nenes eshte shkak qe besimtari te 
fitoje meshiren e Zotit dhe te shpetoje 
nga ndeshkimi i Tij, e sqaron edhe 
keshilla qe i dha Ibn Omeri nje 
personi, te cilit i tha: A deshiron te 
shpetosh nga zjarri i Xhehenemit 
dhe te hysh ne Xhenet? Njeriu tha: 
Po, per Zotin kete e deshiroj. Tha: 
A i ke prinderit gjalle? Njeriu tha: E 
kam nenen. Ibn Omeri tha: Per Zotin, 
sikur te jesh i mire dhe i bute ne fjalet 
e tua ndaj saj dhe ta ushqesh, do te 
hysh ne Xhenet nese largohesh nga 
mekatet e medha. 4 

Ndersa sjellja e keqe dhe bamiresia 
jo e duhur ndaj prinderve, eshte 
nga mekatet e medha, per te cilat 
na e terhoqi verejtjen i Derguari i 
Allahut-paqja dhe shpetimi i Allahut 
qofshin per te- kur tha: Allahu 
jua ndaloi juve mosrespektimin e 
nenave. 5 Ose ngjarja e ngjashme kur 
i Derguari i Allahut a.s. nje dite ishte 
ne mesin e shokeve dhe u tha: A doni 
t'ju tregoj per mekatet me te medha? 
Ashabet thane: Na trego, o i Derguari 
i Allahut? Tha: T'i beni shirk Allahut 
dhe te silleni keq me prinderit. . . . 6 

Nese analizojme ngjarjet e 
lartpermendura, verejme se Islami 
nenen ngriti ne shkallen me te larte, 
ndaj se ciles shoqeria ka pergjegjesit 
me te medha, si ne rrafshin 
individual ashtu dhe ne ate kolektiv. 
E pra, ne Islam, nena eshte individi 
qe meriton kujdesin, bamiresine 
dhe respektin me te madh ne tere 
shoqerine. 

GRUAJA NE POZITEN E VAJZES 

Islami nuk beri dallim ne 
miresjelljen e bute dhe ndjenjen 
prinderore qe duhet te kene prinderit 
ndaj femijeve te tyre, vajza apo djem. 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR 2009 



50 




A H L A K 




Perkundrazi, urdheroi te jemi te drejte 
ndaj femijeve pa dallim gjinie, sepse 
keshtu urdheroi i Derguari i Allahut 
kur tha: Kini frike Zotin, dhe behuni 
te drejte ndaj femijeve tuaj. 7 

Prandaj, urrejtja e vajzave ose 
brengosja per shkak te lindjes se 
vajzave, eshte prej traditave te 
injorances, te cilen e qortoi Krijuesi 
Suprem permes Kuranit te Tij 
famelarte, ku thote : ''Dhe kur 
ndonjeri prej tyre pergezohet per 
lindjen e vajzes, i nxihet fytyra dhe 
mbushet plot mllef ,, . (En-Nahl, 58). 
Bile kjo eshte shenje e besimit te 
dobet, per shkak se nuk pajtohet me 
ate qe Allahu xh.sh. caktoi per te. 

Dijetari Vathil ibn Eska'a thote: 
"Vertet shenje e bekimit te gruas 
eshte qe ajo te linde vajze para se 
te linde djale, per shkak se Allahu 
i Madheruar Thote: AI (Allahu) i 
dhuron kujt do femra, dhe i dhuron 
atij qe do, meshkuj". (Shura, 49)Pra, 
Allahu i xh.sh. permendi se pari 
lindjen e femijeve femra a vajza, e me 
pastaj permendi lindjen e femijeve 
meshkuj a djem. 

Jakub ibn Buhtan, bashkekohanik 
i Ahmed ibn Hanbelit, thote: "Me 



linden shtate vajza dhe, sa here 
qe me lindte nje vajze, shkoja tek 
Ahmed ibn Hanbeli dhe i tregoja, 
e ai me thoshte: O Ebu Jusuf (sipas 
llagapit), Pejgamberet ishin baballare 
te vajzave". 

I Derguari i Allahut i lavderoi dhe 
i nxiti myslimanet per edukimin e 
vajzave, prandaj edhe i permendi 
vegan ne disa hadithe te tij, qe 
nuk e beri dhe nuk e tha per djem. 
Transmetohet nga Enes ibn Maliku 
se i Derguari i Allahut ka thene: 
"Kush kujdeset dhe edukon dy 
vajza derisa ato te rriten, ne Diten e 
Gjykimit do te jemi une dhe ai keshtu 
-dhe bashkoi dy gishtat e tij-(d.m.th. 
se bashku, - sh. p. ). 8 Kujdesi dhe 
edukimi i vajzave garanton hyrjen 
ne Xhenet, dhe kjo kuptohet me se 
miri nga keto fjale te te Derguarit 
te Allahut: "Ai qe ka tri vajza dhe i 
edukon ato, eshte i meshirshem dhe 
kujdeset ndaj tyre, e ka te garantuar 
Xhenetin e perhershem". As-habet 
i thane: "O i Derguari i Allahut, e 
nese i ka dy vajza"? Tha: "Edhe nese 
i ka dy vajza". Xhabiri thote: "Disa 
menduan se, sikur te pyetnin edhe 
per nje vajze (d.m.th. per edukimin e 
nje vajze, - sh. p.), do te kishte thene 
Pejgamberi -alejhi selam- se kjo vlen 
edhe per nje vajze. 9 

Keto ishin disa fjale te te Derguarit 
te Allahut qe kane te bejne me 
kujdesin ndaj vajzave. Nderkaq, 
nese shikojme jeten praktike te tij a.s. 
shohim dashurine, zemergjeresine 
dhe meshiren qe kishte ndaj vajzave 
te tij, e sidomos ndaj Fatimes r.a. 
te per te cilen tha: "Fatimja eshte 
pjese imja, mua me shqeteson ajo qe 
shqeteson ate, dhe mua me lendon 
ajo qe e lendon ate". 10 Gjithashtu, 
kur e vizitonte Fatimeja Pejgamberin 
a.s., ai ngrihej ne kembe, e puthte ne 
balle dhe e ulte prane tij. 

GRUAJA NE POZITEN E 
BASHKESHORTES 

Bashkeshortja nen hijen e Islamit 
nuk konsiderohet ndytesire apo 
burim i te ligave, sic, konsiderohej 
tek te tjeret; perkundrazi, Islami 
ngriti bashkeshorten ne poziten 



e saj te larte, qe e meriton. Allahu 
xh.sh. i urdheroi bashkeshortet te 
jene perhere ne ndihme reciproke te 
njeri-tjetrit, me dashuri, harmoni dhe 
ne nje ambient te ngrohte familjar. 
Kjo pershkruhet shume mire ne kete 
verset kuranor: "Dhe nga argumentet 
(e ekzistimit te Zotit) e Tij, eshte se 
Ai krijoi per ju bashkeshorte nga 
vete ju, qe te gjeni prehje tek ato, dhe 
Ai vendosi ne mes jush dashuri dhe 
meshire. Vertet ne te ka tregues per 
popullin qe mendon". (Rum, 21). Kjo 
kuptohet edhe me qarte nga fjalet e 
Pejgamberit -alejhi selam- i cili thote: 
"Lumturia e njeriut eshte ne kater 
gjera: ne grua te ndershme, ne shtepi 
te gjere, ne fqinje te mire dhe ne nje 
mjet udhetimi te rehatshem. Prandaj, 
bashkeshortja e mire konsiderohet 
nga dhuntite e Allahutxh.sh, per se 
duhet falenderuar Zoti, dhe njeriu do 
te jete pergjegjes per kete dhunti ne 
Diten e Gjykimit . 

Islami i nxit myslimanet qe te 
jene te kujdesshem dhe te jene te 
sjellshem ndaj bashkeshorteve, dhe 
ky eshte nje prej obligimeve qe ka 
burri ndaj gruas. Per kete i Derguari i 
Allahut ka thene: "Me i miri prej jush 
eshte ai qe eshte me i sjellshem ndaj 
bashkeshortes se tij, ndersa une jam 
me i miri nga ju ndaj bashkeshortes 
sime . . 

Ndersa i Derguari i Allahut, 
ishte njeriu me i sjellshem ndaj 
bashkeshorteve te tij, dhe asnjehere 
nuk kishte goditur me dore 
bashkeshortet e veta. Kete e deshmon 
edhe Aisheja, gruaja e Pejgamberit 
-alejhi selam- kur thote: "Pejgamberi 
a.s. asnjeher nuk ka goditur ndonje 
grua me doren e tij". 12 Perkundrazi, 
u ndihmonte atyre ne punet e 
shtepise, defrehej, bente shaka, 
garonte ne vrapim, vetem e vetem qe 
t'ua bente jeten sa me te mire, me te 
lumtur dhe me kreative. 

l-Muhamed Rashid rida, Hukuku nisa fil 
islam. (2) Buhariu dhe Muslimi. (3) Nesai 
6/11, Iben Maxheh nr. 2781. Ahmedi 3/429 (4)- 
Buhariu, Edebbul Mufred, nr. 8. (5) Buhariu 
, 3/270 (6) Buhariu, 5/193 (7)Transmeton 
Buhariu, 5/210. (8) Muslimi, nr. 2631. (9) 
Buhari, El-Edeb, 78, (10) Buhariu, 7/67. (11) 
Tirmidhiu, nr. 3892 . (12) Muslimi, nr. 2327 



51 



DITURIAISLAME233 I DHJETOR2009 



Arta TAHIRI 



Trafikimi i qenieve njerezore, kolaps shoqeror 

Analize ekonomike, politike, sociale lidhur me trafikimin e qenieve njerezore ne Ballkan dhe konkretisht ne Kosove 



Nder problemet sociale me te 
mprehta qe kane prekur shoqerite e 
Evropes Lindore dhe Qendrore pas 
renies se komunizmit, eshte trafikimi 
i njerezve. Me gjithe masat qe po 
merren per te luftuar kete problem, 
nuk eshte bere sa duhet ne aspektin 
studimor, per te kuptuar faktoret so- 
ciale, si: ndryshimet ne tregun e punes, 
pabarazia gjinore ne keto shoqeri, qe 
kane guar ne perhapjen e ketij feno- 
meni. Zbulimi i ketyre faktoreve eshte 
i domosdoshem ne luften kunder 
trafikut. 

Karakteri cnjerezor i trafikut te seksit 
po zgjon nje angazhim gjithnje e me 
te madh nga qeverite dhe organizatat 
joqeveritare dhe lidhja e ketij fenomeni 
dhe zhvillimeve sociale te periudhes 
paskomuniste. Nje nga tiparet dal- 
luese te shoqerive ne keto vende, ne 15 
vjetet e fundit, ka qene ristrukturimi i 
tregut te punes dhe pabarazia sociale. 
Identifikimi i ndryshimeve sociale ne 
shoqerite paskomuniste eshte hapi i 
pare ne luften kunder trafikut njerezor. 

Liberalizimi politik dhe ekonomik, 
si dhe militarizimi i brendshem dhe 
nderkombetar krijoi struktura per 
mundesi te reja, por, nga ana tjeter, ku- 
fizoi alternativat ekonomike, gje qe ka 
sjelle si rezultat kerkesen dhe oferten 
ne "tregtine e seksit" ne Evropen Lin- 
dore dhe ne rastin konkret ne Kosove. 
Ashtu si ne forma te tjera te emigra- 
tion^ te forces punetore, varferia dhe 
mundesite e kufizuara per punesim 
jane faktoret kryesore ne jeten e grave 
dhe femijeve qe trafikohen, me deshire 
te lire ose jo. 

Banka Boterore tregone se ka nje 
lidhje ndermjet trafikut dhe renies 
ekonomike qe perjetoi Evropa Lindore 
pas renies se komunizmit. 

Dy nga vendet kryesore, qe sher- 
bejne si vende origjine ne trafikun 
njerezor, Moldavia dhe Ukraina, jane 



gjithashtu vende me te ardhura shume 
te uleta kombetare. Grate e ndiejne 
me rende ndikimin e varferise dhe te 
mungeses se mundesive ekonomike. 
Per shembull, vende te Evropes 
Lindore dhe Qendrore kane perjetuar 
rritje te ritmeve te papunesise se grave 
nga viti 1995 deri ne vitin 2000. Po 
ashtu, zhvendosjet ne tregun e punes, 
ne aspektin gjinor, kane bere qe grave 
t'u ofrohen vetem pune qe paguhen 
me pak dhe jane te nje natyre provi- 
zore. 

Me daljen e bujqesise nga sek- 
tori publik dhe me mungesen e 
teknologjise, ky sektor eshte thuajse 
plotesisht i braktisur ne Evropen 
Lindore, dhe kjo ka lene shume gra pa 
alternativa jetesore. Sipas statistikave, 
grate dhe vajzat nga zonat rurale per- 
bejne shumicen derrmuese te vikti- 
mave te trafikut njerezor. 

Varferia, veganerisht ne zonat rurale, 
eshte nje faktor i pranishem ne nxitjen 
e ketij fenomeni. Sic; rezulton nga 
statistikat, ekziston nje lidhje e qarte 
ndermjet ritmeve te varferise dhe 
nivelit te trafikut njerezor. 

Nderkohe, duhet bere dallimi 
ndermjet trafikut njerezor dhe pros- 
titucionit. Shume gra, te shtyra nga 
nevojat ekonomike, angazhohen me 
vullnet te lire ne "tregtine e seksit", 
pasi mundesite e tjera nuk jane te mjaf- 
tueshme per te perballuar jetesen. Te 
tjerat, te ndjella nga premtime per nje 
jete me te mire, largohen ne drejtim te 
Perendimit ne kerkim te punes ose per 
martesa me shtetas perendimore, por 
shpesh bien pre e rrjeteve trafikante. 

Ne Evropen Lindore, ku problemi i 
trafikut njerezor eshte mjaft akut, gjate 
viteve te fundit jane verejtur prirje 
drejt militarizimit te ketyre shoqerive, 
qofte edhe si rrjedhoje e konflikteve 
ose e vendosjes se trupave te NATO-s 
dhe paqeruajtesve te OKB-se ne keto 



vende. Shume studiues militarizimin 
e shohin si proces qe ushqen trafikun. 
Ky fenomen acaron me tej problemin 
e trafikut, prandaj qeverite qe kane 
angazhuar trupa ne forcat paqeruajtese 
ose te NATO-s, tregohen shume te 
rrepta ndaj shfaqjeve te tilla ne radhet 
e ushtareve. 

Studimet e derisotme mbi trafiki- 
min, jane te pjesshme. Ato jane bere 
kryesisht si pjese e projekteve te cilat, 
nga ana e tyre, jane me shume lokale 
dhe gjithnje per nje fushe konkrete 
veprimi, per nje tematike te dhene. Pra, 
ende nuk ka nje studim teresor mbi 
trafikimin. Nga ana tjeter, studimet e 
derisotme mbi trafikimin u referohen 
kryesisht viktimave te asistuara te 
trafikimit, pra, atyre qe jane kthyer dhe 
jane pranuar nga qendra te posagme 
psiko-sociale, te krijuara vitet e fundit 
ne Kosove dhe ne vendet e Evropes 
Juglindore. 

Prandaj shtrohen radhazi pyetjet: 
cila eshte panorama e trafikimit te 
grave dhe adoleshenteve ne keto 
vende, si perceptohet ai, per nga per- 
masat dhe shkaqet, nga c/zona vijne te 
trafikuarit, cila eshte mosha dhe niveli 
arsimor, cilat jane format me te za- 
konshme te trafikimit, sa te informuar 
jane te rinjte, nga duhet ta marrin ata 
inf ormacionin, cilet jane faktoret qe 
ndikojne me negativisht ne procesin e 
trafikimit? 

Mbi te gjitha, q'te bejme, si ta perbal- 
lojme problemin ne kushtet kur, sig 
pohohet, trafikantet jane te miror- 
ganizuar, kur trafikant mund te jete 
kushdo: nje djale a vajze, nje i aferm a i 
njohur, nje polic a gjykates, nje deputet 
a minister! 

Pra, jane problemet ekonomike, 
sociale dhe politike qe krijojne prob- 
lemin e trafikut dhe lufta kunder ketij 
problemi duhet bazuar ne projekte me 
karakter ekonomik dhe social. 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR 2009 



52 




S O C I A L E 



REALITETI I TRAFIKIMIT TE 
QENIEVE NJEREZORE 

Ne kohen tone trafikimi i qenieve 
njerezore eshte shnderruar ne nje 
fenomen global. Per kete arsye te 
gjithe organizmat me te rendesishem 
nderkombetare, duke filluar nga OKB- 
ja, kane reaguar ne forma te ndryshme 
ndaj kesaj dukurie dhe kane hartuar 
konventa antitrafik. 

Trafikimi eshte zhvilluar ne te gjitha 
format e tij, por me i perhapuri dhe 
rrjedhimisht me i studiuari eshte trafi- 
kimi per shfrytezimin seksual. Autore 
te ndryshem pohojne se tregu i grave 
eshte shnderruar ne nje biznes global. 
Sipas vleresimeve qe ka bere OKB-ja, 
vetem ne ShBAhyjne cdo vit mbi 50 
mije gra te shitura, qe vijne kryesisht 
nga Ukraina, Shqiperia, Filipinet, Taj- 
landa, Meksika, Nigeria. 

Vlera e "mallit te seksit" llogaritet te 
arrije deri ne 12 bilione $ ne vit. Pavare- 
sisht nga ligjet e ratifikuara ne kush- 
tetutat e disa prej ketyre vendeve te 
Ballkanit kunder trafikimit te qenieve 
njerezore, situata aktuale paraqet nje 
gjendje te renduar. 

Sa eshte arritur te permiresohet dhe 
te ulet numri i qenieve te trafikuara? 
Sa eshte arritur te vihet ne zbatim ligji 
2001/4, qe eshte per parandalimin e 
trafikimit dhe denoncimin e autoreve 
te veprave kriminale te rekrutimit te 
viktimave per "industrine e seksit" ne 
Kosove? Cilat jane masat e marra nga 
OJF per mbrojtjen dhe parandalimin e 
trafikimit te qenieve njerezore? Sa jane 
te inf ormuar qytetaret, konkretisht te 
rrezikuarit per trafikim per menyrat 



2.2 MILLION CHI 



INTO THE SEX TR 



i 



e abuzimit dhe kurtheve te ngritura 
per f u bere pengje te prostitucionit te 
detyruar? 

Sic, u cek dhe me lart, gjendja aktuale 
per permiresimin e fenomenit te 
trafikimit te qenieve njerezore, eshte e 
palakmueshme. 

NUMRI I PERSONAVE TE 
TRAFIKUAR RRITET NGA VITI 
NEVIT 

Ne nje raport nga organizata e njo- 
hur IOM, konstatohej se 70 per qind e 
viktimave te trafikimit kalonin transit 
ne Kosove dhe se disa prej viktimave 
mbeteshin duke u shitur nga 700 deri 
ne 2500 euro. Ndersa, ne nje tribune 
publike te mbajtur ne Gjakove para 
disa muajsh, u tha se 150 femra ishin 
sjelle nga shtetet e Evropes Lindore, 
te cilat gjoja punonin si kameriere dhe 
valltare, por qe ne fakt ishin objekte 
te skllaverimit seksual, nderkohe qe 
numri i vajzave shqiptare qe ushtro- 
jne prostitucionin ne Kosove, sipas te 
dhenave te fundit, ka arritur 85, e sa 
per ato te trafikuara jashte vendit, ende 
nuk ka te dhena te sakta dhe konkrete. 

Me gjithe shifrat kaq alarmante te 
organizatave prestigjioze per trafiki- 
min dhe prostitucionin ne Kosove dhe 
me gjithe alarmimet e disa organiza- 
tave joqeveritare vendore, ne keta tre 
vjet nuk eshte verejtur nje vullnet dhe 
vendosmeri e organeve te adminis- 
trates se Kosoves, per ta luftuar kete 
krim. 

Vonesat ne krijimin e Ministrise se 
Puneve te Brendshme dhe te Minis- 
trise se Drejtesise, kane tagren e vet ne 



EN ARE SOLD 



EVERY YEAR. 



joefikasitetin e luftes kunder trafikimit 
dhe prostitucionit. Segmentet e admin- 
istrates nderkombetare qe kane lejuar 
trashjen e se keqes per keto vite, mund 
te shihen edhe si pjese e nje strategjie 
komprometuese per Kosoven. Ne 
nje raport te Autoritet Mbikeqyres te 
Kombeve te Bashkuara (OIOS), para 
disa kohesh, theksohej edhe perfshirja 
e zyrtareve te Administrates Civile 
Nderkombetare edhe ne veprimtarine 
e prostitucionit, krahas veprimtarise 
korruptuese ne ndermarrjet publike. 
Edhe pse ky eshte nje autoritet zyrtar i 
kontrollit i OKB-se, ne Kosove raporti 
u refuzua edhe nga Perf aqesuesi Spe- 
cial. Shtate vjet pervoje jane te mjaf- 
tueshem per t'u bindur se kjo forme e 
administrimit nuk eshte treguar imune 
ndaj veprimtarive te tilla dhe nuk do 
te tregohet asnjehere alergjike ndaj 
bartesve te ketyre aktiviteteve. 

Perkundrazi, ka indikacione te 
rrezikshme se, nese zgjat kjo menyre 
administrimi, Kosova mund te perje- 
toje fatin e Kubes para revolucionit te 
Kastros, kur ishte shnderruar ne nje 
ishull prostitucioni dhe kumari. 

Nese i japim pergjigje edhe pyetjes 
se sa jane te informuar personat e 
rrezikuar per trafikim, duke perf shire 
ketu vajzat e reja, - pergjigjja eshte 
simbolike. 

Per kete pike do te doja te perqen- 
drohesha ne nje sondazh te bere nga 
IOM ne nivele rajonale dhe kombetare 
ne vendet si: Kosova, Shqiperia, Serbia, 
Mali i Zi, Moldavia, Ukraina dhe Bos- 
nje e Hercegovina, lidhur me nivelin 
e njohurive te nxenesve e te rinjve 
per trafikimin dhe kontrabanden, 
kuptueshmerine e situatave te ndry- 
shme dhe sjelljen e mundshme te tyre 
(parandalimi), te jepeshin disa rekom- 
andime per persosjen e menyrave te 
informimit te nxenesve, disa modele 
te perfshirjes se tyre ne programet 
mesimore apo te perdorimit te veprim- 
tarive jashteshkollore per kete qellim. 
Duke ndjekur keta objektiva, eshte 
kerkuar niveli i njohurive, perceptimi 
dhe sjellja e nxenesve kundrejt trafi- 
kimit dhe kontrabandes ne shkollat 
dhe OJQ-te e Shqiperise, Kosoves, 
Bosnje e Hercegovines, Maqedonise, 
Moldavise, Ukraines dhe Malit te Zi. 



53 



DITURIAISLAME233 I DHJETOR2009 



M E 



S H K A S 




Mr. Qemajl MORINA 



A do te degjohet EZANI ne Zvicer?! 




Me 29 nentor 2009, qytetaret e Zvicres dolen ne 
referendum per te votuar per nje projekt te paraqitur nga 
grupi i deputeteve te Unionit Demokratik te Qendres 
(UDC, e djathte populiste), i cili me 2008 pati ndermarre 
nismen per te ndaluar ndertimin e minareve te reja. Ata 
konsiderojne se keto ndertesa nuk kane karakter fetar, 
po paraqesin "simbolin e dukshem te nje pretendimi 
politiko-fetar te fuqise, i cili i ve ne pikepyetje te drejtat 
fondamentale". Kjo parti, per te perfituar sa me shume vota, 
ka pergatitur nje poster, ku shihen nje mori minaresh ne 
forme raketash, te vendosura ne nje kryq te bardhe, simbol 
i flamurit te Zvicres, si dhe foton e nje gruaje myslimane, ku 
shkruan: "Jo ndertimit te minareve ne territorin helvetik". 

Vlen te theksohet se ne Konfederaten Helvetike, me nje 
popullate prej 7, 5 milion banoresh, jetojne afer gjysme 
milioni myslimane, te cilet paraqesin 5% te popullates; 
shumica derrmuese e tyre jane shqiptare nga Kosova, 
Maqedonia, Mali i Zi dhe Lugina e Presheves, si dhe 
myslimane nga Bosnja, te cilet ne Zvicer kane shkuar si 
punetore krahu, nga fundi i viteve gjashtedhjete, ne baze 
te marreveshjes se nenshkruar nga qeveria e ish-Federates 
Jugosllave dhe Qeveria e Konfederates Zvicerane. 

NE ZVICER KA 160 XHAMI, POR ME MINARE JANE 
VETEM KATER XHAMI 

Ne periudha te mevonshme atje kane shkuar edhe 
myslimane nga Turqia si dhe nga vende te ndryshme 
arabe dhe islame. Zvicra, si vend neutral dhe i sigurt, 
vazhdimisht ishte nje vend terheqes per banore te shume 
vendeve te ndryshme te botes si dhe vend terheqes per 
kapitalin e huaj. 

Sipas statistikave, ne Zvicer ka 160 xhami, por me 
minare jane vetem kater xhami. Ky fakt tregon se marrja 
e lejes per minare edhe deri me tash ka qene e veshtire. 
Nga ky numer, shqiptaret kane afro 60 xhami, ose 
qendra kulturore islame shqiptare, sikur i quajne ata 
vete. Te shumten ato jane depo te adaptuara per kryerjen 



e obligimeve fetare. Megjithekete, vitet e fundit jane 
ndertuar disa xhami te reja, ne ato vende ku kane gjetur 
mirekuptim nga ana e organeve komunale dhe aty ku 
shqiptaret jane te grumbulluar me shume. 

Megjithate vlen te theksohet se, edhe pse shqiptaret 
paraqesin nje numer te konsiderueshem te komunitetit 
mysliman ne Zvicer, institucionet tona nuk kane treguar 
fare interesim per kete geshtje me rendesi per qytetaret 
tane, qe jetojne dhe veprojne ne Zvicer. Kosova tash me 
eshte shtet sovran dhe i pavarur, prandaj institucionet 
tona kane obligim te interesohen ne nje menyre a ne nje 
tjeter, kur cenohen te drejtat e qytetareve tane. Sipas disa 
anketave paraprake, shihet se populli zvicerian mbi 53% 
eshte kunder ndalimit te minareve, nderkohe qe 35% jane 
per ndalimin e tyre, kurse 12% nuk jane deklaruar. 

INICIATIVA E NDALIMIT TE MINAREVE, NE TE 
VERTETE, ESHTE PARAPERGATITJE PER NDALIMIN E 
XHAMIVE 

Mirepo, vlen te theksohet se Qeveria zvicerane, si ne 
nivelin federal dhe ne ate te kantoneve, eshte kunder 
kesaj iniciative. Kjo iniciative ka ngjallur indinjate te 
thelle edhe ne mesin e organizatave fetare, si te Kongresit 
te prifterinjve katolike te Zvicres, Organizatave te 
Komunitetit Hebraik te Zvicres, Dhomes se Senatit dhe 
Parlamentit Zvicerian si dhe te Keshillit Zvicerian te Feve. 
Nderkohe qe organizatat ekonomike dhe ato te biznesit 
shprehen friken e tyre per reperkusionet qe mund te 
kene, nese referendumi do te kete sukses per ndalimin e 
ndertimit te minareve, ne Boten Arabe dhe ne ate Islame. 

Kurse prijesi i Organizates me te madhe islame ne 
Zvicer, Adil Al-Maxhiri, per agjencine Islam on line 
deklaroi se "myslimanet e Zvicres, pa marre parasysh 
perkatesine e tyre etnike, kete iniciative e konsiderojne 
nencmim per ta, si dhe nje pamje te Islamofobise, e cila 
eshte e pranishme ne Evrope ne pergjithesi e ne Zvicer 
ne menyre te vegante"."Ne po e mbrojme identitetin tone 
qe e simbolizojne minaret, sepse iniciativa e ndalimit te 
minareve, ne te vertete, eshte parapergatitje per ndalimin 
e xhamive, si dhe vete ekzistencen e myslimaneve ne 
Zvicer", perfundon deklaraten e tij Dr. Hisham Abu 
Majzir, kryetar i Shoqatave Islame ne Zvicer, per agjencine 
Frans Press. Sipas lajmeve te fundit nga Zvicra, te cilat 
i transmeton rrjeti i televizionit arab Al-Xhazira, 57% 
te pjesemarresve ne referendum votuan per ndalimin 
e ndertimit te minareve ne Zvicer. Kesodore u realizua 
iniciativa e dy partive te ekstremit te djathte ne Zvicren e 
njohur si vend i paqes dhe tolerances! 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR 2009 



54 




INTERVISTE 




Interviste me prof. Bajrush ef. Ahmetin 

33 vjet mesimdhenes, 
vetem 3 mungesa 



Edhe pse i shtyre ne moshe, ende e mban veten te 
ri. Eshte autor i shtate librave. Librin e pare 'Historia 
e pejgambereve"e ka botuar 1978. Shume artikuj ka 
perkthyer dhe i ka botuar ne revista te ndryshme. 
Mbi 33 vjet punoi si profesor ne medresene e mesme 
"Alauddin" te Prishtines dhe nga duart e tij kane dale 
shume intelektuale, studente, hoxhallare e bartes te 
fese islame ne trojet shqiptare dhe me gjere. 



"Dituria Islame": Prof Bajrush, a mund te najepni nje 
leternjoftim tuaj te shkurter per lexuesit tarie? 
Prof .Bajrush Ahmeti: Jam i lindur ne Orllan (Podjeve) 
me 12 qershor 1940, aty e kam kryer shkollen fillore 
4-vjegare. Ne vitin 1954 jam shperngulur ne Prishtine. 
Qe ne vegjeli kam mesuar shkrim-leximin e Kuranit. 
Gjate vitit te pare ne Medrese kam qene nxenes me 
korrespondence per shkak te moshes se madhe, kurse 
vitin ne vijim u regjistrova i rregullt. Edhe pse isha 
ne moshen 23 vjeg, kisha vullnet te vazhdoja mesimin 
ne medrese dhe, si thuhet, kur eshte vullneti, nuk 
eshte vone kurre. Pasi kreva medresene, ne vitin 1968 
i vazhdova studimet ne Irak, ne drejtimin '"Kulijetu 
eshsheriatu vel adab" (fakulteti i sheriatit -filologji) qe 
ne ate kohe ishte nje, dhe kujtoj se ishim gjithsej dhjete 
studente qe regjistroheshim per here te pare me me- 
drese ne Universitetin e Bagdadit. 

SHQIPTARET E PARE NE BAGDAD 

"Dituria Islame": Si e kujtoni jeten studentore dhe sa e patet 
te veshtire si shqiptar te regjistroheshit ne Bagdad? 
Prof. Bajrush Ahmeti: Shkuarja ne Bagdad ishte e rende 
per mua, ngase ne shtepi lashe bashkeshorten me tre 
femije, prandaj i falenderoj vellezerit e mi qe me ofruan 
mbeshtetje te pakursyer dhe u perkujdesen ate kohe 
per familjen time, dhe sidomos vellain e madh, rah- 
met paste, i cili, ne shenje perkrahjeje, me pati thene: 
"Ti vetem keqyri punet e tua dhe studio, se per shtepi 
mos u gajlo fare, sa te kene femijet e mi, kane me pase 
edhe tute". Kjo ma lehtesoi shume, sepse familjen 
lashe ne duar te sigurta. Ndersa jeta studentore ishte e 
papershkrueshme dhe them se ato vitet qe kam kaluar 
ne Bagdad si student, jane vitet me te bukura te jetes 
sime. Qeveria e atehershme irakiane na pati dhene nje 
burse simbolike prej 15 dinaresh, te cilat na mjaftonin 
per nevoja tona. Normalisht qe ne gjuhen arabe nuk 
ishim edhe aq te forte, por dekani i fakultetit, Naxhi 



55 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR2009 



Kajsi , ishte njeri shume i mire dhe na keshilloi te vazh- 
donim mesimet drejt e ne fakultet, ne menyre qe te mos 
humbisnim kohe fare ne mesimin e gjuhes arabe. Ai 
ishte nje pedagog shume i mire, i pergatitur, dhe shpjeg- 
imin qe na pati dhene ai ne gramatiken arabe, nuk mbaj 
mend qe nje shpjegim te tille te kete bere ndonje profe- 
sor tjeter. Mesoja me te orar te tejzgjatur, ngase kisha 
frike se mos deshtoja ne vitin e pare dhe, me ndihmen 
e Zotit, kam arritur rezultate te kenaqshme. Dua te cek 
se une per gdo dite studioja gati 20 ore. Gjate vitit te 
pare kishim pak perkrahje nga profesoret, sepse kishim 
pengesa ne shprehje gjuhesore, kurse gjate viteve te 
tjera ato pengesa i kaluam. Bile me kujtohet si sot qe, ne 
shenje perkrahjeje, profesori i Tefsirit, Mr. Muhsin Ab- 
dul Hamid, na pati thene: "Ju nga Jugosllavia kam per 
t'ju shtrydhur sikur djathin, jo pse nuk ju dua, por mos 
po doni te mesoni tefsir ne Jugosllavi, a? Bente shaka 
me ne, se na donte shume, sepse ishim vertet student te 
zellshem. Puna intensive dhe me disipline beri qe une 
brenda kater viteve te diplomoja dhe ne qershor te vitin 
1972, u ktheva ne Prishtine, per te filluar punen me 1 
shtator si profesor ne medresene e mesme "Alauddin" 
te Prishtines dhe kete pune e vazhdova deri ne pension, 
ne vitin 2005. Po ashtu dua te theksoj se para nesh ne 
Bagdad nuk ka pase asnje shqiptar. 

"Dituria Islame": Sa keni pasur mikpritje nga ana e 
irakianeve dhe si ju konsideronin ju dhe a kishin njohuri 
asokohe per shqiptaret, qe jane myslimane? 
Prof .Bajrush Ahmeti: Dua te them se irakianet nuk 
dinin qe kishte shqiptare myslimane ne Kosove, duke 
menduar se myslimane ishin vetem boshnjaket. Kurse 
per Shqiperine as qe kishin ide, ngase asokohe ajo ishte 
e izoluar. Populli nuk e njihte as Jugosllavine, por, 
kur u kujtonim Titon, atehere e kuptonin dhe thoshin 
"Tito sadikul arab" (Tito eshte mik i arabeve). Sa kisha 
mundur te kuptoja, popull me bujar dhe me trim se ira- 
kianet, une s'kam pare dhe as qe kam degjuar, por tash 
nuk e di si eshte situata. Sa per besnikeri, dua te rrefej 
vetem nje rast: Kur dilnim per te blere peme e perime 
ne treg, kishim mundesine t'i zgjidhnim frutat ashtu 
si donim vete, pa nderhyre shitesi fare, kurse ne fund 
shitesi merrte nje kokerr peme, gfare i qellonte me afer e 
na e jepte, kurse sa per te na mashtruar me gmimin, kjo 
as qe mund te imagjinohej. 

"Dituria Islame" : Si ishin ndjenjat e te qenit profesor ne 
medrese ne ate kohe? 

Prof. Bajrush Ahmeti: Gezim me te madh ne jete nuk 
kam pasur, me perjashtim te gastit kur jam nisur per 
Bagdad. Isha i gezuar, ngase po punoja me deshire ne 
kete profesion qe e kam dashur gjithnje, edhe pse, para 
se te punoja si profesor, pata nje oferte te punoja imam 
ne Xhamine e (^arshise (Prishtine), por pata refuzuar, 
sepse mesimdhenia dhe dashuria qe kisha per ditarin, 
nuk me lane te orientohesha per te punuar si imam, 



ndonese as zerin nuk e kam pasur aq melodik. 
Fillimi i punes ne medrese ishte i veshtire, sepse nuk 
kishim literature fare. Kjo qe arsyeja pse ne ate kohe, pa 
hezituar fare, fillova te mblidhja shenime ne fletore dhe 
ne vitin 1973 botova dispensen e pare per lenden e His- 
torise Islame, kurse tre vjet me vone arrita te komple- 
toja te gjitha tekstet. Ne kolektivin e medresese, kemi 
kaluar dite shume te mira dhe ende i kujtoj shoket e mi; 
ne kishim nje harmoni te vertete dhe respekt reciprok, 
por edhe me nxenes s'kishim probleme asnjehere. Nje 
gje me pati rene ne sy kur fillova punen ne medrese, qe 
ishte fakti se nxenesit nuk notoheshin ne klase, por ne 
sallen e profesoreve. Kjo gje nuk me pelqeu dhe propo- 
zova qe notimi i nxenesve te behej ne klase, nje menyre 
me e mire dhe fer, dhe kerkesa ime hasi ne mirekuptim 
tek stafi mesimor. 

"Dituria Islame": Qfare ishte respekti ne ate kohe ndaj profe- 
soreve dhe si duket sot? 

Prof. Bajrush Ahmeti: Atehere respekti ishte me i madh, 
dhe kjo sidomos kur kemi qene ne si nxenes, por edhe 
pasi jemi kthyer nga Bagdadi, respekti ishte i duhur dhe 
ne kemi investuar ne ruajtjen e ketyre vlerave. 

"Dituria Islame": Dallohesh nga profesoret e tjere dhejeni 
prej atyre qe nuk kane here mungesa, si ia keni dale kesaj? 
Prof. Bajrush Ahmeti: Per gjithe ato vite pune, kam pa- 
sur vetem tri mungesa dhe ato me arsye shume te forta. 
Nje ore mungese e pata kur e pata nisur shtepine dhe 
po behej kontrolli nga autoritetet e inspeksionit, kurse 
dy oret e tjera i kam humbur ne gjyq, po per lenden 
lidhur me shtepine. 

" S'KEMI DITUR ME THENE JO DHE S'KEMI DITUR 
ME THENE JAM LODHE ,/ . 

"Dituria Islame": Si i kujtoni organizimet per muajin e 
Ramazanit dhe daljen ne terren neper komuna te Kosoves ? 
Prof Bajrush Ahmeti: Kujtoj se ishte viti 1976, kur kemi 
dale ne terren, kur edhe pati nisur aksioni per ndertimin 
e medresese. Une pata dale ne Dragash, Prizren, Gjakove, 
Degan, Peje edhe Istog me rrethinat. Per dy jave rresht nuk 
pata ardhur ne shtepi fare dhe kushtet per te levizur nga 
nje vend ne tjetrin ishin te veshtira. Atehere nuk kishim 
makina, qarkullimi behej me autobus ose kembe. Ter- 
reni ishte me i mundimshem. Si sot me kujtohet, ne vitin 
1983 kisha detyrim pese komuna - Drenasin, Skenderajn, 
Lipjanin, Ferizajn dhe Kaganikun. Ne ate kohe me auto- 
bus shkova ne Verbofc (Drenas) dhe, imagjinoni, porsa 
zbrita nga autobusi, filloi te binte shi dhe gjithe ate rruge 
e bera ne ate mot te veshtire e neper balte. Megjithate dhe 
pavaresisht nga veshtiresite, ne punonim dhe kujdeseshim 
per medresene sikur per shtepine tone. "S'kemi dite me 
thane jo dhe s'kemi dite me thane jam lodhe, por qellimi 
yne ishte qe te lulezonte e te perparonte medreseja dhe te 
arrihet ajo qe eshte arritur deri me tash". 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR 2009 



56 



"Dituria Islame": Tanime jeni pensionuar. Si e kaloni kohen 
e lire dhe a merreni me shkrime e publicistike islame? 
Prof. Bajrush Ahmeti: Une vazhdimisht mundohem qe 
gdo dite te punoj digka.Nganjehere bej ndonje shkrim, 
kurse ka raste kur edhe perkthej tema nga revista 
"Mimber", sepse vazhdimisht gjej artikuj qe me pro- 
vokojne, megjithese djali im, Samiri, po me sugjeron 
qe te merrem me shkrime autoriale. Per momentin jam 
duke perkthyer artikullin "Gjeografet arabe dhe roli i 
tyre civilizues". Sa kam pasur mundesi intelektuale, 
nuk kam mundur te punoj, sepse kam pasur probleme 
shendetesore, por tash ndihem me mire dhe mendoj se 
do te jap kontributin tim aq sa do te mundem. 

FEJA ISLAME ME TOLERANTJA NGA TE GJITHA 
FETE 

"Dituria Islame": Mendimi juaj per zhvillimet shoqerore ne 
Kosove dhe apo zefeja vendin e vet te duhur ne shoqerine 
kosovare? 

Prof. Bajrush Ahmeti: Ne Kosove ka nje keqkuptim ndaj 
vlerave te Islamit dhe qarqe te caktuara po mundohen 
ta paraqesin ate si digka te erret dhe te prapambetur. 
Debatet e zhvilluara muajt e fundit ne lidhje me apli- 
kimin e lendes fetare ne shkolla publike kane marre 
drejtimin jo te duhur. Qellimi i Bashkesise Islame te 
Kosoves eshte i mire dhe duhet te kuptohet si i tille, 
sepse edhe ne jemi bij te ketij populli dhe i deshirojme 
te miren kesaj rinie. Aplikimi i lendes fetare ne shkolla 
publike eshte nevoje e kohes dhe kete e kemi per 
obligim. Islami asnjeheree nuk duhet te shikohet neper- 
mjet njerezve, por ai duhet te shikohet nga parimet e 
tij. Myslimanet nuk kane kryer kurre inkuizicion ne 
bote dhe ruajtja e tolerances e harmonise fetare tek ne 
ne Kosove eshte merite e shumices, qe jemi myslimane 
dhe ketu asnjehere s'kemi pasur probleme a konflikte 
nderfetare. Duhet te vetedijesohemi se pa fe s'ka asgje. 
Shembulli me tipik ishte Shqiperia, qe mbeti e izoluar 
per disa dekada rresht dhe e pame se ne gfare gjendjeje 
shpirterore doli nga katrahura e komunizmit. 

"Dituria Islame": A do te ndihmonte dhe lehtesonte aplikimi 
i lendes fetare ne shkolla publike, proceset ne te cilat po ecen 
Kosova si shtet i ri? 

Prof. Bajrush Ahmeti: Sigurisht qe po. Feja eshte nje 
elemente qe stabilizon njerezit. Ne Kosoven e pasluftes 
jane te pranishme shume levizje e kultura. Njeriu 
qe eshte i painformuar, merr si te vertete gfaredo t'i 
tregosh. E ne duhet t'u ofrojme Islamin, sepse eshte fe e 
te gjitha koheve dhe vendeve. Ai qe pajiset me mesime 
fetare, e di pergjegjesine qe ka ne shoqeri dhe e di res- 
pektin dhe vleren e familjes. Nxenesit dhe te rinjte tane 
ne shkolla publike levizin me arme ne brez ne mjedise 
shkollore, sikurse ndodhi ne shkollen "'Selami Hallagi ,/ 
ne Gjilanit, ku nxenesi rrahu profesorin. Kjo eshte nje 
tragjedi, dhe profesori theret me thike etj. etj. Ne anen 



tjeter, ta marrim shembullin e medresese, qe funksioni 
qe nga viti 1951 dhe aty s'mbahet ne mend qe te kete 
pasur ngjarje te tilla, edhe pse numri i nxenesve nuk 
eshte i vogel, por, bashke me paralelet e ndara jane mbi 
500 nxenes. Edhe profesoret e shkollave publike kane 
meriten e vet qe kane punuar me mund e me djerse 
gjate viteve te okupimit, por edhe aty re nuk u lejohet te 
mos na perkrahin e mbeshtetin ne kete pike, sepse kemi 
mision edukimin sa me te mire te te rinjve. Edhe ata 
duhet te japin qendrimin e tyre dhe te behemi bashke 
e te ndihmojme shoqerine dhe sidomos rinine, sepse e 
kemi emanet prej Zotit dhe popullit. 

MESIMDHENSIT E RINJ LE TE KONTROLLOJNE 
VETVETEN SA ME SHPESH DHE LE TE PUNOJNE 
PA U LODHUR DHE, KUDO QE TE JENE, TE JAPIN 
KONTRIBUTIN E TYRE. 

"Dituria Islame": Keni marre pjese ne shume simpoziume 
me karakter nderkombetar dhe vendor, ku keni mbrojtur 
Islamin nga aspekte te ndryshme historike. Qfare mbresash 
kane lene neju si profesor ato? 

Prof. Bajrush Ahmeti: Kam qene pjesemarres i sim- 
poziumit me teme " Kultura dhe civilizimi arabo-islam 
dhe roli i tij ne bote " , qe u mbajt ne Spanje ne vitin 
1980. Libia, si organizatore e simpoziumit, beri nje 
buje shume te madhe me ate simpozium, sepse ai pati 
karakter boteror dhe aty u deshmuan puna dhe te ar- 
riturat e myslimaneve ne shtetin e Spanjes. Une refero- 
va per temen qe ka te beje me perhapjen e fese islame 
jashte shteteve arabe - 'Terhapja e Islamit ne Kosove''. 
Prezantimi im zgjoi kureshtje tek te pranishmit dhe 
pas perfundimit te diskutimit, mora nje duartrokitje 
te gjate, sepse Bota Arabe dhe Islame dinte pak ose 
pothuaj asfare per ne si komb e si myslimane shqip- 
tare. Pasi mbarova kumtesen, rektori i Universitetit te 
Damaskut erdhi per te me pershendetur dhe me tha: 
"Na e ke dhene nje pasqyre dhe prezantim historik, 
per te cilin nuk kemi ditur me pare". 

"Dituria Islame": Qfare porosie keni per mesimdhenesit e 
rinj dhe per te rinjte ne pergjithesi? 

Prof. Bajrush Ahmeti:Te rinjte, le te shfrytezojne kohen 
ne maksimum; po kjo vlen edhe per mesimdhenesit 
e rinj, qe te mos u kaloje koha pa bere aktivitete. (^do 
gje mund te blihet me para, vetem koha nuk mund te 
blihet dhe as mund te kthehet. Edhe Vete Zoti eshte 
betuar ne kohen. Mesimdhenesit e rinj le te kontrol- 
lojne vetveten sa me shpesh dhe le te punojne pa u 
lodhur e, kudo qe te jene, te japin kontributin e tyre. 
Te ndikojne ne flakjen e te gjitha genjeshtrave dhe 
mendimeve qe i bejne dem Islamit, dhe te punojne per 
prosperitet, harmoni e dashuri ne mes njerezve dhe ne 
frymen e progresit njerezor e islam. 

Intervistoi: Mr. Rexhep Suma 



57 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR2009 



AKTIVITETE 




SHABANCUPl 




HISTORIKU I XHAMIVE 
DHE SHKRIMET MBIVARRORE 
NE TREVEN E HAN1T TE ELEZIT 



FAKTE TE REJA HISTORIKE MBI XHAMITE DHE 
MBISHKRIMET MBI VARRE TE TREVES SE HANIT 
TE ELEZIT 

Keto dite, kur shume shkrimtare dhe autore bejne 
pushim, autori Shaban (^upi iu qas permbylljes se 
shkrimit mbi historine e xhamive dhe shkrimeve mbi 
varre. Ai botoi librin per te cilin kishte punuar me teper 
se nje dekade, ngase natyra e punes ishte e lidhur me 
terrenin dhe personat qe mund te jepnin sado pak in- 
formacione historike dhe arkeologjike. Libri "Historiku 
i xhamive dhe shkrimet mbivarrore ne treven e Hanit te 
Elezit" jep te dhena hulumtuese te hollesishme te xha- 
mive ne rend te pare, dhe ne rend te dyte mbishkrimet e 
varre ve, te cilat jane edhe historike per identitetin fetar 
dhe kombetar te kesaj treve. Autori eshte perpjekur te 
zbrertheje edhe trungjet e prejardhjes se familjeve duke 
cekur me emra deri aty ku eshte i mundshem identifi- 
kimi i emrit. Libri permban shenime mjafte te rende- 
sishme per historikun e fshatrave dhe xhamive, si dhe 
foto te imameve te vjeter, xhamive dhe informatoreve. 
Keshilli i Bashkesise Islame i Hanit te Elezit, kete liber e 
ka vleresuar si mjaft cilesor dhe ka falenderuar autorin 
per punen dhe mundin qe ka derdhur ne kete drejtim, 
ne zbardhjen e shume fakteve historike te xhamive dhe 
varrezave. (Mr.Musa Vila) 



KURBAN-BAJRAMI GEZIM PER FEMIJET 

Kryesia e Bashkesise Islame - Departamenti per Grate 
pergatiti nga nje dhurate modeste per te gjithe femijet 
e pranishem, rreth 350 sish, ne mesin e te cileve ishin 
edhe 100 femije jetime, me rastin e kremtimit te dites 
se Kurban-Bajramit. Nen patronatin e Myftiut te Bash- 
kesise Islame te Republikes se Kosoves, Mr. Nairn ef. 
Ternava, te gjitha pergatitjet per kete organizim, qe nga 
pergatitja e korit te femijeve, recitaleve dhe perzgjedhja 
e dhuratave, jane bere nga zyrtarja e DZG-se, Hanife Ja- 
hiri. ''Dashuria, shendeti, lumturia dhe gezimi - qofshin 
gjithmone pjese e jetes suaj", - ishte motoja e programit 
festiv te organizuar enkas per femije nga ky departa- 
ment. Jo rastesisht kemi vendosur qe kete program t'ua 
dedikojme femijeve, krijesave me te dashura te Allahut. 
Zellshmeria, puna dhe angazhimi i palodhshem i femi- 
jeve ne pergatitjen e programit, rezultoi me nje program 
te mire dhe te mirepritur me plot dashuri si nga femijet, 
ashtu edhe nga prinderit, te diet nuk kursenin as lot 
gezimi per mundesine qe kane sot femijet e tyre per te 
festuar Bajramin, te lire dhe te barabarte me te tjeret. Aq 
me teper qe ky eveniment i dites se dyte te Bajramit u 
mbajt me 28 nentor, ne Diten e Flamurit kombetar shq- 
iptar. Ata kishin nje enderr, organizimin e programit per 
bashkemoshataret e tyre, nje enderr qe e bene realitet 
duke shfaqur talentin dhe zerin e tyre te embel, me te 
cilat kenaqen mbi 350 te pranishem. Gjate gjithe pro- 
gramit, nuk munguan as surpriza te ndryshme per te 
pranishmit. Madheshtine e ketij programi e shtoi salla e 
dekoruar enkas per femije me drita vezulluese, balonat 
shumengjyreshe e shume zbukurime te tjera. Ne dyert 
e medresese se mesme "Alauddin" te Prishtines dilnin 
femijet me fytyra te qeshura e me dhurata ne duar. Qel- 
limi dhe synimi i gjithe ketij organizimi ishte qe femijet 
ta ndienin, tamam ashtu si duhet, festen e Kurban- 
Bajramit, si nje dite feste, gezimi e hareje. 
(Hanife Jahiri-Departamenti per Grate) 




DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR 2009 



58 




INFO 




NGJARJA GLOBALE 
PER FUND TE 
BLLOKADES SE GAZES 

Ngjarja globale e mbajtur 
me nje propozim te 
avokateve greke, u ndoq 
nga figura te shquara 
nderkombetare, arabe 
dhe evropiane. Sipas 
Agjencise siriane (SANA), 
avokatet greke kane 
thene se objektivi i kesaj 
mbledhjeje te madhe ne 
pranine e organizatave 
nderkombetare, eshte 
qe te behet presion mbi 
regjimin sionist per t'i 
dhene fund bllokimit te 
Gazes. Ghassem Sana, 
nje anetar i komitetit 
organizativ te ketij projekti 
global, tha se qellimi ishte 
qe te njiheshin njerezit 
e botes me realitetet e 
jetes se palestinezeve 
e me bllokaden e 
Rripit te Gazes, dhe te 
denojne moskokegarjen 
e Bashkesise 
Nderkombetare per kete 
geshtje. 




MBAJTJA E GARAVE TE 
5-TA TE KURANIT NE 
TORONTO 

Edicioni i peste i garave 
vjetore te Kuranit te shen- 
jte do te mbahet nga 12-14 
mars, ne te dy deget: ne 
mesimin permendsh dhe 
ne recitimin (kendimin) 
e Kuranit, ne Toronto. 
Duke permendur "Qiraat 
Competition'', recitues 
dhe hafez te Kuranit do te 
marrin pjese, pa kufizim 
moshe ne keto gara, qe do 
te mbahet nga Fondacioni 
Islam i Torontos. 





^ 


UK P 

Unlock & 



TIMES DNLIN] 



1 owimikt scmmm hokhv vonr untmu tea 


|Kt*T*^L wjn,n,i*Ewt w]» trvp s!3F»«^ fwmrwwT 


MdilH 


fc " f'? ■t**' 1 " y Smji . bj _p Pfs| 


HfaMI&Wf Hfr-trrtor ■ I 2&R 


\K RI>r7|ON 


nr^ 



UEB-FAQJA (SAJT) 
PER UDHETARET 
MYSLIMANE 

Gazeta Sunday Times 
informon se myslimanet, 
te cilet duan te udhetojne 
ne vendet e tjera, mund 
te aplikojne ne kete ueb- 
faqe per te mesuar rreth 
hoteleve dhe restoranteve 
ne vendet jomyslimane qe 
ofrojne ushqim hallall. Ne 
menyre te ngjashme, ky 
vend u ofron myslimaneve 
mundesi te rezervojne 
on line hotele dhe aktu- 
alisht 60 hotele singapor- 
eane, kineze, tajlandeze, 
indoneziane,te Malajzise, 
Bahreinit, Katarit, koreane 
dhe te Sri-Lankes, jane ne 
listen e kesaj faqe interneti. 



NE EVROPE MBAHEN 
GARAT "LETER 
PROFETIT MUHAMED 
A.S. 

Unioni Islamik i Turqve 
ne Evrope (ATIB) organi- 
zon gara nderkombetare 
ne temen "Leter Profetit 
Muhamed a-s/'. Keto gara 
do te jene per te gjithe 
qytetaret e shteteve evro- 
piane dhe perfshijne poezi 
dhe letra per te Derguarin 
e Zotit, hz. Muhamedit 
a.s.. Keto gara organizo- 
hen per femije, te rinj dhe 
te rritur. Poezia e derguar 
nuk duhet te jete me e 
gjate se pese rreshta, kurse 
letra me shume se nje faqe 
e gjysme. Te interesuarit, 
poezite dhe letrat e tyre 
mund t'i dergojne deri ne 
muajin mars te vitit 2010. 




AMERIKA PRODHON 
KURANIN DIGJITAL 
PER AUTOMJETET 

Qendra Kuranore 
'Quodio' ne Teksas te 
Amerikes ka prodhuar 
nje Kuran digjital per 
automjetet. Me ane te ketij 
aparati, mund te degjohet 
Kurani ne automjet dhe 
ne te njejten kohe te 
drejtohet makina. Ky 
aparat ofron mundesine 
e zgjedhjes se ajeteve 
e lexuesit te Kuranit 
dhe fillon te punoje me 
ndezjen e automjetit. 
Vlen te theksohet se ne te 
nuk vendoset asnje CD 
apo kasete, dhe Kurani 
kendohet vetem nga 
zeri i altoparlanteve te 
automjetit. 



REPUBLIKA E KOSOVES 

BASHKESIA ISLAME E KOSOVES 

KESHILLI I BASHKESISE ISLAME 

FERIZAJ 

Nr.320/09, data 12.11.2009 



Keshilli i Bashkesise Islame ne 
Ferizaj ne mbledhjen e vet te 
rregullt mbajtur me 29.10.2009, ne 
mes tjerash, shqyrtoi edhe ecurin 
e geshtjeve fetare dhe vendosi te 
shpalle: 



Konkurs 



Per keto vende te punes: 

l.lmam, hatib dhe mual-lim ne 

xhamine e fsh.Brod, Komuna e 

Shterpces. 

2. Imam, hatib dhe mual-lim ne 

xhamine e fsh. Surqine, komuna e 

Ferizajt. 

Per keto vende te punes kerkohet 
kualifikimi superior profesional ose 
se paku medreseja e mesme. 
Dokumentet e nevojshme: 
-Kerkesa 

-Qerifikata e lindjes 
-Qertifikata e mjekut 
-Diploma e fakultetit ose 
medresese. 

Dokumentat e pakompletuara, si 

dhe ato qe arrijne me vonese, nuk 

do te shqyrtohen. 

Konkursi mbetet I hapur15 dite 

pas publikimit ne revisten " Dituria 

Islame" 

Kryetari 

Fehmi ef Mehmeti 



59 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR2009 



INFO 




PERFAQESUESJA E 
HOLANDES NE OKB 
ESHTE MYSLIMANE 

Qeveria holandeze me 
nje veprim te papare, 
perfaqesues te saj ne 
OKB ka zgjedhur nje 
myslimane. Radioja 
'Zeri i Holandes' 
beri te ditur se Elsa, 
myslimane 21 vjec. e 
diplomuar ne degen e "Se 
drejtes nderkombetare' 
ne Universitetin e 
Amsterdamit ka marre 
votat e duhura per te 
perfaqesuar Holanden 
ne OKB. Votimi ndodhi 
ne qytetin e Roterdamit. 
Elsa arriti te fitoje 
1064 vota perballe 
kundershtarit te saj me 
938 vota, dhe u emerua 
perfaqesuese e Holandes 
neOKB 




EKMALUDDIN 
EHSANOGLU MERR 
gMIMIN E 'PAQES DHE 
DIALOGUT' 

Sekretari i pergjithshem 
i Organizates se 
Konferences Islamike, 
Ekmaluddin Ihsanoglu 
u shperblye me gmimin 
prestigjioz per paqe dhe 
dialog. 

Ky gmim dhurohet nga 
Instituti 'Rumiu' ne 
Uashington. Ceremonia 
e dorezimit te gmimit 
u organizua ne Pallatin 



e Kongresit Amerikan, 
kur, pervec disa 
kongresmeneve, moren 
pjese edhe ambasadore 
te huaj te vendeve 
islame dhe ne emer te 
Ekmaluddin Ihsanoglut, 
gmimin e mori 
Abdulevab, perfaqesuesi 
i OKI ne OKB. Abdulevab 
ne fjalimin e tij tha se 
OKI ndihet krenare 
qe ka hedhur hapa 
te rendesishem ne 
vendosjen e paqes, 
stabilitetit dhe dialogut 
ne mes popujve dhe feve 
te ndryshme. 




NE LINDJE TE 
MAROKUT 

PERUROHET SHKOLLA 
E KURANIT 

Mbreti Muhamed VI 
i Marokut peruroi te 
premten shkollen e 
Kuranit "Imami Nafia" 
ne komunen rurale te 
Ferkla Essoufla (krahina 
e Errachidia, 482 km 
ne juglindje te Rabatit). 
Struktura arsimore, 
me vlere rreth 385. 000 
dollare, perfshin nje 
siperfaqe prej 2. 000 
metrash katrore, dhe 
perfshin klasat, dy 
dhoma per mesimin 
permendsh te Kuranit, 
nje dhome per IT, nje 
biblioteke dhe hapesira 
te tjera te administrates. 
Shkolla do te siguroje nje 
multitrajnim disiplinor 
sipas Sheriatit, ndersa, 
duke marre parasysh 



ndryshimet bashkekohore 
qe kerkojne transparence 
ne shkencat moderne dhe 
gjuhet e huaj a. Shkolla 
ka nje kapacitet prej 245 
studentesh per vitin 
akademik 2009-2010, me 
nje mesatare 30 nxenes ne 
nje klase. 




•• •• 



HAFEZE TE KURANIT 
NDEROHEN NE 
KUVAJT 

Nje ceremoni u mbajt 
dje, me 20 nentor, ne 
Kuvajt, per te nderuar 
te rinjte e arsimuar ne 
Kursin e 7 Nderkombetar 
per mesimin permendsh 
te Kuranit ne qytet. 
Sipas gazetes Al-Ray, 
pjesemarres nga Kuvajti, 
Bahreini, Omani, Katari, 
Arabia Saudite, Libani, 
Siria, Egjipti dhe Gana, 
kane ndjekur kursin 
edukativ te mbajtur nga 
Dar-ol-Itam Instituti i 
Bamiresise i Kuvajtit. 
Muhsen Abdul Omer El- 
Matyri, kreu i keshillit 
zyrtar te institutit, 
deklaroi: "Midis 100 
pjesemarresve, gjithsej 
60 kane korrur sukses ne 
mesimin permendsh te 
tere Kuranit''. 




MALAJZIA PRET 
KONFERENCEN 
RAJONALE MBI 
EKONOMINE ISLAME 

Nje konference rajonale 
mbi ekonomine islame 
do te mbahet ne maj, 
per te studiuar ceshtjet 
ekonomike te anetareve 
te Organizates se 
Konferences Islamike 
ne Kuala-Lumpur. 
Sipas Agjencise se 
lajmeve (Bernama), 
Musai Hitam, Drejtor 
i Shoqates Boterore te 
ekonomise islame dhe 
organizator i kongresit, 
tha se disa vende kishin 
shpallur gatishmerine 
e tyre per te marre 
pjese dhe pershendeten 
pjesemarrjen e shumices 
se vendeve anetare te 
OKI. 




NE KIRGISTAN 
PERFUNDOJNE 
GARAT E MESIMIT 
PERMENDSH TE 
KURANIT 

Garat nderkombetare te 
mesimit permendsh te 
Kuranit, te mbajtur a ne 
kryeqytetin Bishkek te 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR 2009 



60 




INFO 



Kirgistanit, perfunduan 
te henen. Fituesit e 
ketyre garave, ne te cilen 
moren pjese hafeze te 
rinj te Kuranit nga 6 
vendet e Azise Qendrore 

- Kirgistani, Taxhikistani, 
Uzbekistani, Kazakistani, 
Azerbajxhani, Tataristani 
dhe Kaukazi, konkurruan 
me njeri-tjetrin, te cilet 
jane nderuar dje gjate 

nje ceremonie te dhenies 
se gmimeve, mbajtur 
ne auditorin e Muzeut 
Historik ne Bishkek, ku 
ishte i pranishem edhe 
Myftiu i Kirgistanit - 
Ali Haxhi Jomanev. Ne 
kategorine e mesimit 
permendsh te tere 
Kuranit, Abdullah Ali 
Ekber nga Kirgistani 
fitoi gmimin e pare dhe 
mori 3. 500 $, ndersa 
hafezi nga Uzbekistani 

- Fajezullah Shakorev 
dhe Nurullah Shaparev 
nga Taxhikistani fituan 
poziten e dyte e te 
trete, dhe perkatesisht 
fituan 2. 300 $ dhe 1. 
700 $. Nderkohe, ne 
kategorine e mesimit 
permendsh te 20 pjeseve 
te Kuranit te shenjte, 
Jousof Nasiroddin 

nga Taxhikistani, 
Hajrullahh Shakourev 
nga Uzbekistani dhe 
Muhamedi Ahmedi nga 
Kaukazi kishin zene 
vendin e pare, te dyte 
dhe te trete, duke marre 
perkatesisht 2. 200 $, 
1.500$ dhe 1.100$. 

PUBLIKIMI I 
KOMENTUESIT TE 
PARE TE KURANIT NE 
ANGLISHT 

Komentuesi i pare i 
Kuranit ne anglisht eshte 
shkruar nga Mohammed 
Al-Asim, imami i xhamise 
ne Uashington. Sipas 




Agjencise Nderkombetare 
te lajmeve kuranore 
(IKNA), Muhammed 
Asim, imami i xhamise 
ne Uashington, ka 
publikuar vellimin e 
pare te vitit te kaluar, me 
titullin "Kur'an Sa'ed", 
udhezues i kultures 
hyjnore per njerezimin, 
ne bashkepunim me 
Institutin e mendimit 
bashkekohor islamik nga 
Kanadaja, prej 438 faqesh, 
qe perfshin komentin e 
sures Hamd dhe suren 
Bekare ajeti 141. Imami i 
xhamise ne Uashington 
te Shteteve te Bashkuara, 
vazhdoi studimet e tij ne 
Liban, ku mesoi gjuhen 
arabe. Muhammed Asim 
eshte perpjekur per te 
ndihmuar njerezit qe 
te kuptojne me mire 
Kuranin e shenjte. Mesimi 
i gjuhes arabe eshte 
menyra me e mire per te 
arritur kete qellim. Sipas 
tij, duke pasur parasysh 
se shume myslimane nuk 
e flasin arabishten, ishte e 
nevojshme qe nje koment 
ne anglisht, qe eshte nje 
gjuhe nderkombetare, 
eshte botuar se bashku 
me komente ne gjuhet 
urdu, turke dhe persiane. 



DO TE ZGJIDHET 
QENDRA ME E MIRE 
KURANORE NE 
MAROK 

Ministria e geshtjeve 
fetare dhe te bamiresise, 
synon te zgjedhe qendren 
me te mire te Kuranit 
ne vend duke i dhene 
gmimin vjetor "Mbreti 
Mohammed VI". E 
perditshmja marokene 
El Maghribia njoftoi se 
gmimi u eshte dhene 
atyre qendrave te 
Kuranit, qe kane arritur 
te permiresojne aftesite 
e femijeve per te mesuar 
permendsh Kuranin 
e shenjte, nepermjet 
aplikimit te metodave 
te menaxhimit te sakte 
dhe efektiv te mjeteve 
arsimore dhe me zbatimin 
e iniciativave te reja per 
mesimin permendsh 
te Kuranit. Sipas nje 
deklarate te leshuar nga 
Ministria, avancimi dhe 
forcimi i vlerave islame 
ne mesin e femijeve dhe 
rritja e vetedijes se tyre 
shpirterore, si dhe krijimi 
i nje atmosfer islame ne 
qendrat kuranore - jane 
nga kriteret kryesore per 
perzgjedhjen e qendrave 
te larta. 





MYSLIMANET NE 
TAJVAN KANE NEVOJE 
PER RADIO DHE 
SHKOLLA ISLAME 

Radiot islame si dhe 
shkollat islamike jane 
te nevojshme ne Taj van, 
per te prezantuar mesi- 
met islame dhe parimet 
e pakices myslimane te 
vendit, - ka raportuar Al- 
musliman / . Sipas Ibrahim 
Ali Shah-ut, i cili eshte 
i ngarkuar ne Zyren e 
Haxhit ne Tajvan, me 
krijimin e nje radioje is- 
lame, vlerat dhe parimet e 
verteta te Islamit mund te 
prezantohen tek qytetaret 
tajvaneze. ^Trajnimi i nje 
brezi te ri te myslima- 
ne ve, i njohur per virtytet 
dhe mesimet islame, do 
te jete i mundur ne qofte 
se shkolla islamike do te 
hapeshin ne vend/' - tha 
Shah, i cili po viziton 
Shoqaten Boterore te Rin- 
ise Myslimane ne Xhede 
(Xhiddeh) me 21 nen- 
tor. Duke pershendetur 
delegacionin e Tajvanit, 
Muhammed bin Omeri 
Badahdah, zevendes- 
drejtor i shoqates, tha qe 
tajvanezet do te pajisen 
me informacione per 
aktivitetet dhe programet 
e shoqates, si dhe me 
shpjegime per qellime te 
Haxhit dhe ritualeve te tij. 



61 



DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR2009 










H^ 


W 


^^^^^^ 


AUtOttr 

aqim 
qashi 


MUAJI 
IKUR'ANiT 


KURSIMTARE 


FALTORET 

ISLAM E 


QERTHULL, 

SHTJELLES 


FOSFORI 


BGTANIKA 


BANOR 

1 MJE SHTETI 
ISLAM 


PETKPA 

JAKEE 
PAMENGE 


MEJDANET 


DEKANI 

IFSI 
NEFOTO 












1 
1 








EMER 

MASHKULU 

IUR 










KALIF 
ISLAM 










NIKELI 


ECASTTT 




















PERKULJA 












PJESE LIGJI 








DIKTATOR 






ALLAHU, 
KRUUESI 










DESHIRAE 
PAPRITUR 










EMERIHUAJ 

MASHKULU 


[■ 


SHAJAK 
IHOLLE 


SHALQIRI 


PERIUDHA 

KUR 

SEMUKDJA 

NUKVEREHET 


LEONE 


HJRIM 








ELIZABETE 
(dim.} 








TEMPI 




KOHAE 

REKLAMES 
ZGJEDHORE 


DARKA"E 

RAMAZANT 


SHATETAR 


ETIOPASI 

TOKAEPER* 
MIRESUAR 
















AKTORI, 

OMAR 












VJEN 
NEAFSH 

(pErdosEnl 


MJESHTER 

(sh.pashq,) 


>-> 


I 
1 






















DYZANORE 
TENJEJTA 






ISA 

BQLSTINI 


ASKETIK 












NENJE 

GJUHE 

BALTKE 

SOT 


















JO 
INJEJTE 


GRUMHUJT 
POEM 












ZE 








ILAC 








LLOJGJELLE 




>-> 


1 
1 






















TTTANI 
REPUBLIKA 






KRYEPROK, 

SHOJPTARE, 
RAMA 








UJDHESE, 

NISI, 
AHESLJE 










MONITOR 

GJITAR 
AUSTRALIAN 












DHE 


KAFSHOVE 










TRAKAS 


















COPE, 
NGASTER 


GRUPGJAKU 




IROMiAK 

DRAME 
EJOSIP 
RELES 




FUTBOLL 
1 NJOHUR. 
MAHMUDU 












TASH 




SHENJA 
MUZ IK ORE 

BANOR 
IDAKJSE 










PERFUNDI 








■ 


CAJ (ang. | 


VARG 
MONARKESH 

TENJE 
FAMIUEJE 
















CRAMNI 
JO JO 




ASTATI 






NORTHERN 

IRELAND 

ELECTRIC. 








PUKA 
TONI 






^^■liM^M 


RADIUSI 


KREHER 
FISHEKESH 

























DITURIA ISLAME 233 I DHJETOR 2009 



62 



DITURIA ISLAME 

KA NEVOJE PER JU DHE 

KENI NEVOJE PER 

DITURINE ISLAME 





REKLAMONI NE 

DITURINE 

ISLAME