dituria islame 232.indd 1
^
KERKONI DITURINE
NGA DJEPI DERI
NE VARR
^ ^
KERKONI
DITURINE
ISLAME
^
dituriaislame232.indd 2 -fffil 20/11/2009 11:36:08
^
PERMBAJTJA
Orhan BISLIMAJ
Hixhreti simbol i
lartesimit te Fjales
se Allahut xh.sh. f5
Vedat SHABANI
Mesime-keshilla
nga shpernguija e
Pejgamberiia.s. f8
Dr. Jusuf EI-KARDAVI
Neperkujtim
e hixhretit te
Pejgamberit a.s. f13
Mr. sci. Flamur SOFIU
Kuptimi i hixhretit
dhe disa nga porosite
etijfie
Nexhat IBRAHIMI
Persiatje rreth
rendesise dhe rolit te
hutbes ne Islam f18
Dr. Islam HASANI
Islami inkurajon per
pune dhe zhvillim f20
Mustafa ERISH
Ummu Kuhja r.a. f22
Jusuf ZIMERI
Ryshfeti dhe
Uzurpimi i pasurise
f23
Hire HALIMI
Edukimin islam ne
Evropen Juglindore
f26
Afrim ISUFI
Hixhreti, hap i Reformes njerezore flO
Interviste me Dr. Ferid Agani
Edukata Fetare hapi i pare f54
"Ne qofte se nuk jemi ne gjendje te ruajme shendetin moral
te popullates, asnje zhvillim ekonomik nuk do te jete i
mjaftueshem dhe nuk do te jete i tille, qe do te mundesoje nje
prosperitet per vendin tone. Shendeti moral i nje shteti, eshte
parakusht per gfaredo prosperiteti, prandaj mendoj se duhet
te ngreme vetedijen perkitazi me kete dhe qe te mbeshtesim
fuqishem iniciativat qe vijne per zbatimin e lendes se
edukates fetare ne shkollat fillore dhe te mesme te Kosoves,
si hapi i pare ne kete drejtim".
Mr. Qemajl MORINA
Kush po i instrumentalizon nxenesit per shkaqe
fetare?! 150
Ajni SINANI
Edukata fetare ne shkollat publike f51
\ Besart SHALA
^ Trashegimia
shkencore e Ibn
Nefisit f28
Mr. SamirB. AHMET!
ALGJERIAf35
Rrustem SPAHIU
Ne vigjilje te
nderrimit te
motmoteve f37
Mr. Eiup HAZIRI
Perballe vetvetes
f39
Sedat ISLAMI
Mbase mund te
kete te mira edhe
ne kinema f40
POEZI
Shehulislam Jahia
f41
Isa TERSHANA
Feja-
bazament i moralit
dhebashkesisese
shendoshef42
Jeton BILALLI
Vetevrasja dhe
qendrimi i Islamit
ndaj saj f45
HatixheAHMETI
Zonja e pare e
Turqise Hairunnisa
Gylf47
DITURA ISLAME / REVISTE MUJORE, FETARE, SHKENCORE E KULTURORE / Boton: Kryesia e Bashkesise Islame te Kosoves, Prishtiiie / Kryedaktor: Mr. Rexhep Suma /
Redaksia: Bahri Simnica, Driton Arifi, Dr. Fahrush Rexhepi, Mr. Flamur Sofiu, Nexhat Ibrahimi, Mr. Qemajl Morina, Sabri Bajgora, Dr. Sylejman Osmani /
Gazetar ne redaksi: Ramadan Shkodra / Lektor: Isa Bajpnca / Korrektor: Skender Rashiti / Redaktor artistik, teknik dhe operator kompjuterik: Edib Ah Agagjyshi/
Adresa: Dituria Islame, rr. "Bajram Kelmendi" nr. 84, 10000 Prishtine / Tel&Fax: 038 224 024 / email: dituriaislame@hotmail.com / dituriaisIame@yahoo.com /
www.dituriaislame.net /Parapagimi: Evrope 25 € / Amerike 40 USA$ / Shtypi: Koha, Prishtine / Doreshkrimet dhe fotot nuk kthehen!
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR 2009
dituria islame 232. indd 3
^
20/11/2009 11:36:09
^
^
E D I T O R I A L I
Hixhreti, pikekthim i njerezimit
Me 17 dhjetor myslimanet perkujtojne etapen me te lavdishme te historise
se tyre, ate te Hixhretit. E rende eshte jeta kur vonohet liria. ]eta ne roberi, po
edhe ne dhe te huaj, eshte jete prune vdekjes. Muhamedi a.s. u nis ne nje rruge
krejtesisht tjeter, ne nje rruge e re ne jete, qe nuk kishte asgje te perbashket me
jeten e deridjeshme, ne nje ambient te ri, tek njerez te tjere dhe risi te tjera.
Sepse asokohe ne Meke kishte nje disolucion dhe thirrja e Muhamedit a.s. ishte
egalitarizmike. Gjate jetes se vet ai manifestonte tolerance dhe ishte ekstrovert
e assesi introvert. Emigrimi (Hixhreti) i dha kah te vertete Historise Islatne
dhe sidomos asaj boterore. Ai eshte Hixhreti i te Derguarit tefundit te Allahut
xh.sh., Muhamedit a.s., qe ndodhi nefillim te shekullit VII, ne vitin 622 , nje
kohe kur njerezimin e kishte mbuluar injoranca, amoraliteti, idhujtaria, pabesimi,
padrejtesia etj.. Mu ne ate kohefilloi te perhapej e verteta -misioni hyjnor nga
Muhamedi a.s., i cili, i frymezuar nga i Madhi Zot, ishte i vetedijshem se lufta
per te verteten dhe ideale te shenjta, behet me levizje dhe ne nje dinamizem te
gjalle, prandaj duhet menduar nje strategji levizese dhe largpamese. Nuk kishte
deshire te emigronte, po rrethanat ia imponuan nje gje te tille. Lenia e Aliut r.a. ne
shtratin e tij, nisja per Medine ne drejtim te Jemenit, ku u strehuan ne shpellen
Thevr, 5 milje larg Mekes, larg syve te mushrikve. Ne mos e ndihmofshit ate
(Pejgamberin), ate e ka ndihmuar Allahu; kur ata qe nuk besuan, e nxoren ate
vete te dytin; kur qe te dy ishin ne shpelle, kur po i thoshte shokut te vet: "Mos
u pikello (frikeso), Allahu eshte me ne!" E Allahu zbriti qetesi (ne shpirtin e
atij), efuqizoi me nje ushtri qe ju nuk e pate; efjalen e atyre qe nuk besuan me
te uleten, kurse Fjala e Allahut (eshte) me e larta. Allahu eshte me ifuqishmi,
me i urti.(Et-tevbe, 40) Ajo strategji nenkuptonte levizjen prej nje vendi ne nje
vend tjeter, gjegjesisht gjetjen e nje vendi me te sigurt dhe pjellor, ku duhej
te mbillej Islami dhe prej aty te niste rrugen eformimit te nje ardhmerie te
shendoshe te njerezimit. Pra, ndjenja e larte e pergjegjesise se obligimit hyjnor per
te ngadhenjyer e verteta, beri qe Muhamedi a.s. dhe shoket e tij, me dhembje te
thelle po krenare, te linin vendlindjen duke sakrifikuar, gjegjesisht duke lene pas
vetes shtepite dhe pasurite e tyre, e ne veganti vendlindjen e tyre, ku kishin lindur
dhe ishin rritur. Nen kujdesin hyjnor, u realizua me sukses plani i emigrimit
dhe komandanti suprem arriti ne qendren e udheheqjes (Medine).Ne Medine u
priten ne menyre shume te ngrohte dhe teperfamiljare. Prej qendres se re filloi
te merrte fryme lirshem Islami, per te rrezatuar me pastaj ne kater anet e botes,
ndersa myslimanet, per shekuj te tere, te ishin udheheqes te vertete te kultures
njerezore ne te gjitha fushat e jetes, dukefilluar prej asaj fetare per t'u shtrire
deri tek ajo shkencore, kulturore, ekonomike... Ne Medine munevere ai themeloi
shtetin etatizem me nje mision eusebik.Tubohen kundershtaret ne daru nedve
per te marre vendimin "per ta hequr qafe" Muhamedin a.s., me te cilin synonin,
sipas rregulles, te vrisnin udheheqesit dhe te mbaronte misioni. Gjenialiteti i
planifikimit njerezor ne Hixhret: Qendndrimi 10-vjegar ne kurbet e frymezoi
edhe me shume Muhamedin a.s. dhe malli per vendlidjen, ate dhe shoket e tij, i
digjte vazhdimisht. Por, kur erdhi deshira hyjnore e Allahut, Muhamedi a.s., pas
gjithe asaj sakrifice, gliruan Meken duke u kthyer triumfalisht ne vendlindjen
e tyre. Me kete veprim, edhe nje here u vertetua se nga porosite themelore te
Hixhretit eshte se Hixhreti eshte i lidhur ngushte per vendlindjen, Hixhreti
behet per vendlindjen, duke mos e humbur lidhshmerine me te dhe duke synuar
gjithmone kthimin ne vendlindje - per te sjelle Urine, pasurine dhe gdo te mire per
te. Per kete arsye, Muhamedi a.s., pas glirimit te Mekes, tha: "Nuk ka emigrim
pas glirimit, por ka mundim, perpjekje, lufte dhe qellim te paster". Ky Hixhret le
te jete frymezim dhefuqi e thirresve ne Islam, ne menyre qe Fjala e Allahut te jete
me e larta nga gjithe fjalet e tjera.
Mr. Rexhep Suma
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR2009
dituria islame 232.indd 4
^
20/11/2009 11:36:09
^
Fetare
P J E S A
Orhan BISLIMAJ
lartesimitteFjales
se
Jeta e Pejgamberit a.s. eshte e mbushur me ngjarje dhe ndodhi nga me te
ndryshmet. Disa prej tyre, perveg veshtiresive ekstreme, karakterizohen nga
sfida dhe rreziqe te medha, gjithmone ne perpjekje per ta lartesuar Fjalen
e Allahut xh.sh.. E, disa te tjera, perveg veshtiresive, cilesohen nga krenari
dhe fitore. Pa dyshim, prej atyre ngjarjeve, qe kane implikuar veshtiresi
te pallogaritshme, sfida dhe rreziqe te medha, njekohesisht edhe fitore te
vertete, eshte Hixhreti i Pejgamberit a.s. prej Mekes ne Medine, ne vitin 622
te eres sone.
^
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR 2009
dituria islame 232.indd 5
^
20/11/2009 11:36:09
^
DOSJA E HIXHRETIT
RENDESIA E PERKUJTIMIT TE
'HIXHRETIT'
Hixhreti, si nje ngjarje me rendesi
te ve^ante ne jeten e Pejgamberit a.s.
dhe misionit te tij, mbetet i pashlyer
ne kujtesen e besimtarit. Ai, ne kohen
kur ndodhi, pati nje reflektim te
jashtezakonshem ne rrjedhat e kohes,
ne raport me zhvilKmin dhe perhapjen
e fese islame. Hixhreti, i ciK ndodhi
pasi u mbyllen te gjitha rruget per
te vazhduar me tutje ne Meke, hapi
nje shprese te re per mysHmanet dhe
akomodimin e tyre ne fene islame.
Kjo shprese, njekohesisht geKkosi
rrugen e sigurt te ecurise se Islamit dhe
zhviDimin e tij pa kthim mbrapa.
Hixhreti vxilosi nje here e
pergjithmone iitoren e Islamit dhe
perspektiven e tij. Pejgamberi a.s. shkoi
ne Medine, ku gjeti njerez qe prisnin
me padurim ardhjen e tij. Ata, te gjithe,
i madh e i vogel, burra e gra, kishin
dale rrugeve te Medines dhe kendonin
fjale miradie per shkelqesine e tij, te
Derguarin e AUahut, Muhamedin
a.s.. Me ata njerez te devotshem,
dhe me ata qe bene Hixhret nga
Meka, Pejgamberi a.s. do te formonte
Shtetin islam, keshtu duke perpiluar
kushtetuten me baze kuranore, qe
konsiderohet kushtetuta e pare e
nxjerre ndonjehere ne historine e
njerezimit.
Eshte e vertete se Hixhreti ka
mbaruar me glirimin e Mekes, ne
vitin 8 te Hixhretit, por simboKka
e Hixhretit, bashke me veprimet e
personazheve te tij, gjen shprehjen dhe
perdorimin e panderprere edhe sot
dhe gjithmone. Ai eshte i gjalle dhe flet.
Nevojitet vetem ta kuptojme gjnhen
dhe domethenien e tij, ne raport me
vendin dhe zhviUimin e kohes.
'HIXHRETI' SIMBOL I
VENDOSMERISE NE BESIM
Hixhreti, kundruar nen thjerren
e porosive te tij, mbi te gjitha
reflekton vendosmerine e vertete
ne iman - besim. Sikurse dihet,
ndodhia e Hixhretit themelohet ne
mospajtueshmerine e Muhamedit a.s.
dhe mysKmaneve kundrejt idhujtarise
dhe politeizmit te mekasve. Qendrimi
i Pejgamberit a.s. ne rrugen e Islamit,
nuk u lekund asnjehere. Ai vazhdoi
te agjitonte, pa u ndalur kurre, me
gjithe pengesat, presionet, vuajtjet dhe
mundimet qe ia shkaktonin mekasit
politeiste. Ata perdoren te gjitha
format, per te devijuar Pejgamberin
a.s. dhe myslimanet nga rruga e
Islamit, te cilen e trasonin. I ofruan
pasuri, autoritet, vajze te bukur, dhe
gjith^ka tjeter, por gdo perpjekje
paqesore u tregua e pasuksesshme.
Kur i shteruan perpjekjet paqesore,
ata nderruan kursin e veprimit dhe
filluan te perdomin formen e dhunes
dhe mundimit ndaj Pejgamberit a.s.,
si perpjekje per te zmbrapsur ate
dhe myslimanet nga besimi islam.
Keto presione te UojUojshme fizike e
psikike, kane ardhur ne shume vende
ne Kuran dhe Synet.
Eshte i njohur rasti i Ukbe bin
Ebi Muajtit, i cili i kishte hedhur
mbetjet e kafsheve te ngordhura mbi
Pejgamberin a.s., derisa po qendronte
ne sexhde duke falur namaz ne Qabe.
Per me teper, i kishte hedhur nje lak
ne qafe Pejgamberit a.s. dhe gati sa
nuk e kishte ngulfatur. Por, kishte
nderhyre me force Ebu Bekri r.a., i
cili, duke penguar veprimin e tyre, u
kishte thene: ". . . A doni ta mbytni nje
njeri vetem pse thote Zoti im eshte
AUahu, derisa prej Zotit tuaj u ka
sjelle argumente?..." (Gafir, 28).'
Po ashtu jane te njohura mundimet
e Ebu Lehebit dhe bashkeshortes se tij
qe i kishin bere Pejgamberit a.s., per
veprimin e te cileve ka zbritur kaptina
El-Mesed. Aspak me i lehte nuk eshte
rasti i Taifit, sikur dhe shume raste te
tjera.
Me ne fund, per ta izoluar
Muhamedin a.s., ata provuan edhe
nepermjet xhaxhait te tij, Ebu Talibit,
i cili duhej te ndikonte te Muhamedi
a.s. ose te hiqte dore nga mbrojtja
e tij. Kete presion te poHteisteve,
Ebu Talibi ia permendi menjehere
Muhamedit a.s. dhe i tha se duhej te
hiqte dore nga misioni profetik, ne te
kunderten do te rrezikohej seriozisht.
Kur i degjoi keto fjale, Pejgamberi
a.s. mendoi se xhaxhai i tij kishte
hequr dore nga ai, u nis ne drejtim
te kundert dhe, me sy te perlotur
e vendosmeri te jashtezakonshme
besimi, i tha: "O xhaxhai im, sikur
te ma vini DieUin ne te djathte dhe
Henen ne te majte per ta lene kete
pvine, nuk do ta beja perderisa te mos
e shfaqe kete Zoti ose te vdes vine."^
Kur arriti kulmin e konfrontimit
mospajtueshmeria ekstreme ndermjet
qendrimit te Pejgamberit a.s., ne
njeren ane, dhe te politeisteve mekas
ne anen tjeter, ndodhi Hixhreti si
zgjidhja e vetme, per t'u shpetuar
kurtheve te pabesimtareve, dhe per
te vazhduar misionin e agjitimit per
Islamin.
Ky vendim i Pejgamberit a.s.
dhe i myslimaneve per te bere
Hixhretin, paraqet vendosmerine
e jashtezakonshme besimore te
tyre, qe me asnje gmim, qofte edhe
duke dhene jeten, te mos e leshonin
rrugen e AUahut te Lartesuar Nga
ky aspekt, Hixhreti, edhe sot dhe
gjithmone transmeton simboliken e
vendosmerise ne iman, ne kuptimin
se trasimi i rruges se Islamit dhe
vendosmeria e paluhatur ne te, nuk
kembehet me asgje, as me pasuri, as
me autoritet, as me pozite dhe as me
gmimin e jetes.
'HIXHRETI' SIMBOL I DASHURISE
NDAJ PEJGAMBERIT A.S.
Hixhreti dallohet edhe per
besnikerine e myslimaneve te pare
ndaj Muhamedit a.s. dhe misionit
te tij pejgamberik. Pavaresisht nga
torturat e egra qe ata pesonin nga
politeisitet mekas, asnjehere nuk e
kontestuan te verteten e Pejgamberit
a.s.. Perkundrazi, ata shtonin edhe
me shume dashurine per te. Kete
dashuri e manifestuan sidomos me
rastin e Hixhretit. Nese e veshtrojme
me kujdes pergatitjen e Pejgamberit
a.s. per Hixhretin, vertetohet se
nje rol shume te rendesishem e
paten edhe shoket e tij, ashabet,
Allahu qofte i kenaqur me te gjithe
ata. Ashabet, perfshire ata qe e
shoqeruan prej Mekes (muhaxhiret)
per ne Medine, dhe ata qe e priten
ne Medine (ensaret), ishin njerezit
me te besuar te Pejgamberit a.s., qe
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR2009
dituria islame 232. indd 6
^
20/11/2009 11:36:09
^
DOSJA E HIXHRETIT
e ndihmuan ne gdo aspekt dhe nuk
e tradhtuan asnjehere. Pa ndihmen
e tyre, Pejgamberi a.s. do ta kishte
shume veshtire realizimin e planeve
te tij. Ata rrezikuan jeten dhe nuk e
braktisen per asnje gast Pejgamberin
a.s.. Per te verteten e tyre, AUahu i
Lartesuar ka permendur kenaqesine
e Tij ndaj tyre dhe kenaqesine e tyre
ndaj Tij:
"AUahu eshte i kenaqur me te
hershmit e pare prej muhaxhireve
(migruesve) dhe prej ensareve
(vendesve ndihmetare ne Medine)
dhe prej atyre qe i pasuan ata
me pune te mira, e edhe ata jane
te kenaqur ndaj Tij. Atyre u ka
pergatitur Xhennete, ne te cilat
rrjedhin lumenj, ku do te jene perjete
te pasosur. E ky eshte iitim i madh."
(Et-Tevbe, 100).
Eshte i njohur rasti i Aliut r.a.,
pikerisht me rastin e Hixhretit, i cili
u vendos ne shtratin e Pejgamberit
a.s. dhe veshi pelerinen e tij, per t'i
hutuar politeistet mekas, se gjoja
Pejgamberi a.s. ishte ende ne shtepi
dhe se akoma nuk kishte ikur Ai e
dinte fare mire se me kete qendrim
ne shtratin e Pejgamberit a.s., po i
ekspozohej rrezikut te vrasjes nga
politeistet, te cilet, nje nate perpara,
ne kuvendin e tyre fisnor, paten
vendosur per ta vrare Pejgamberin
a.s..
Po ashtu eshte i njohur rasti i Ebu
Bekrit r.a., shokut te pandashem te
Pejgamberit a.s.. Kur Pejgamberi a.s.,
bashke me Ebu Bekrin r.a. moren
rrugen e Hixhretit, per t'ua humbur
gjurmet pabesimtareve, u fshehen
ne shpellen Thevr, ku qendruan tri
net. Gjate qendrimit ne shpelle, Ebu
Bekri mbante para vetes koken e
Pejgamberit a.s., i cili flinte. Ne ato
gaste e kishte thenar akrepi ne kembe,
por Ebu Bekri nuk kishte levizur nga
frika se do ta zgjonte ResuluUahun
a.s. Nga dhembja i rrodhen lotet dhe i
rane ResuluUahut a.s. ne fytyre. Ky u
zgjua dhe e pyeti: Q'ke, o Ebu Beker?
Me theri akrepi. ResuIuUahu a.s. ia
ferkoi plagen e dhembja i pushoi.^
Pastaj, sakrilica e djalit te Ebu
Bekrit, AbduUahut, i cili pergjonte
fjalet e poKteisteve dhe ne mbremje
ia transmetonte ato Pejgamberit
a.s. ne shpellen Thevr Pa harruar
kontributin e Amir bin Fuhejres,
qe i kuUoste delet me qelKm afer
shpelles, ne menyre qe t'i fumizonte
me qumesht ata te dy Kishte dhe
shembuj te tjere.
'HIXHRETI' SIMBOL I
VELLAZERIMIT FETAR
Eshte interesante se misioni i
Pejgamberit a.s. kishte sfiduar
mentalitetin e politeisteve mekas
edhe me konceptin e vellazerimit
fetar islam. Shoqeria politeiste
mekase, sikurse edhe shoqerite e
tjera te asaj kohe, shquheshin per
fanatizem familjar dhe fisnor Sipas
tyre, vella i vertete konsiderohej ai
qe ishte nga gjaku dhe jo nga ndonje
loze tjeter Por, g'e do qe Islami e
sfidoi kete koncept dhe proklamoi
vellazerimin e vertete mbi bazen e
imanit.
Si rezultat i kesaj, te gjithe
mysKmanet u bene bashke si
anetare te nje familjeje. Mekasit
dhe te tjeret qe e kishin perqafuar
Islamin, silleshin si vellezer te
vertete ndermjet tyre, pa marre
parasysh se vinin nga familje dhe
fise te ndryshme. Ata ndiheshin si
nje trup i vetem dhe si nje familje e
vetme. Kjo u vertetua edhe me rastin
e Hixhretit, kur shume individe,
braktisen familjet e tyre ne Meke dhe
mesyne Medinen duke iu bashkuar
vellezerve te tyre ne besim. Po ashtu,
Pejgamberi a.s. e beri vellazerimin
ne Medine ndermjet muhaxhireve
(atyre qe u shpemgulen nga Meka)
dhe ensareve (atyre qe e priten
Pejgamberin a.s. ne Medine). Ky
vellazerim leshoi rrenje te thella dhe
te forta. Ne saje te ketij vellazerimi,
Pejgamberi a.s. do te formonte
Shtetin islam si nje prej shteteve
me te fuqishme te asaj kohe. Per
me teper, promovimi i vellazerise
se vertete islame, do te vertetohej
edhe me shume me vone, kur
zhvilloheshin luftera dhe vellezerit
nga gjaku luftonin ndermjet tyre,
njeri nga taborri i myslimaneve e
tjetri nga pala e politeisteve.
'HIXHRETI' SIMBOL I LARTESIMIT
TE FJALES SE ALLAHUT
Pa dyshim, Hixhreti simboKzon
lartesimin e Fjales se Allahut ne gjithesi,
mbi gdo fjale tjeter Sepse i tere epilogu i
Hixhretit siUej rreth predikimit te Fjales
se Allahut Fuqiplote. Eshte e ditur
se Pejgamberi a.s. nuk kishte ndonje
armiqesi me politeistet, per shkak
te interesave te ngushta personale.
Perkundrazi, poenta e armiqesimit
ishte per shkak te Lartesimit te Fjales
se Allahut, nga e dla Pejgamberi a.s.
nuk hiqte dore per asnje gmim, qofte
edhe sikur f ia vinin DielKn ne krahun
e djathte, e Henen ne krahun e majte
Kur vendosi te bente Hixhretin, ai do ta
bente per t'i sherbyer lartesimit te Fjales
se Allahut xh.sh., dhe kurrsesi per ta
braktisur ate ose per te demtuar misionin
hyjnor Hixhreti qe bere i domosdoshem
per Pejgamberin a.s., sepse mundesite
per te agjituar per besimin islam, qene
bere te pamundshme ne Meke. KaHmi
ne Medine i ofroi nje mundesi reale per
ta guar me tutje perhapjen e fese islame.
Dhe keshtu ndodhi.
"KUJTO (0 I DERGUAR)
KUR ATA QE NUK BESUAN,
THURNINKUNDERTEJE:
TETENGUJONINJETE
MBYSNIN,OSETETE
DEBONIN. ATA BENIN
PLANE, E ALLAHU I
ASGJESONTE, SE ALLAHU
ESHTE ME I MIRI QE
ASGJESON (DREDHITE)."
(EL-ENFAL, 30).
[1] Ibni Kethiri "Tefsiru'l-Kur'ani'l-adhim"
- komenti i ajetit ne ^ale. [2] Shakir El-Bedrij
"Edh-Dhikra el~halidetu lin-nebij-jil halid",
Bagdad, 1388/1968, f. 420, sipas: Dr. Qazim
Qazimi "Njohuri mbi Kur'anin", Piishtine, 2006,
f. 63. [3] Sefijurrahman El-Mubarekfuri "Nektari
i vulosur i Xhennetit", Urtesia, Slikup, 1997, f.
172. Transmetohet nga Omer bin El-Hattab se
Ebu Bekrit i ishte dhene helmi para vdekjes dhe
prej tij kishte vdekur.
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR 2009
dituria islame 232.indd 7
^
20/11/2009 11:36:09
^
DOSJA E HIXHRETIT
VedatSHABANI
Mesime-keshilla nga shperngulja e Pejgamberit a.s.
AUahu xh.sh. e dergoi Muhamedin
a.s. me ftesen qe mbushi zemrat
plot drite dhe mendjet me intelekt
dhe udhezim te drejte. Kete ftese
e pranuan burra te men^ur, gra te
ndershme dhe femije te diet ende
ishin ne imagjinaten e tyre te paster te
padjallezuar.
Kjo ftese per nje kohe te caktuar ishte
jo dhe aq e dukshme. Per kete arsye
idhujtaret kiorejshe nuk i kushtonin
ndonje kujdes te vegante. Mirepo,
kur Muhamedi a.s. e shfaqi haptas,
idhujtaret ktirejshe u hidheruan
dhe u motivuan per ta penguar dhe
kundershtuar ate ftese. Ata gjeten
nje metode per t'i penguar njerezit te
mermin kete ftese. Pengesa behej duke
i maltretuar dhe persekutuar me Uoj
Uoj vuajtjesh, derisa te riktheheshin
ne erresirat e mosbesimit, dhe ne te
njejten kohe, permes ketyre veprimeve,
do f i frikesonin ata qe nuk e kishin
pranuar ende ate ftese, por mendonin
ta pranonin.
Nderkaq myslimanet, disa prej
tyre, ishin te fuqishem, sepse kishin
familje ose miq qe i mbronin prej gdo
Uoj persekutimi. Po disa ishin te dobet
dhe ndaj atyre idhujtaret kurejshe
ushtruan vuajtje dhe persekutime
gjithfareshe.
Kur i Derguari a.s. i verejti te gjitha
keto Uoje vuajtjesh dhe persekutimesh
ndaj myslimaneve, e asokohe nuk
kishte mundesi t'i ndihmonte, atehere
ua lejoi shpemguljen ne Etiopi e me
pastaj ne Medine, ku me vone do t'u
bashkohej edhe ai vete.
Nje njeri qe veshtron me vemendje
te madhe shpemguljen e Pejgamberit
a.s., ne te veren urtesi te dukshme,
perfiton mesime te rendesishme dhe
merr dobi te shumta, prej te cilave
kane dobi si individi ashtu edhe
shoqeria. Prej tyre, sa per ilustrim,
mund t'i permendim keto:
1. NEVOJA E BASHKIMIT MIDIS
RESPEKTIMIT TE SHKAQEVE
PER TE ARRITUR NJE QELLIM
DHE MBESHTETJES NE ZOTIN
FUQIPLOTE:
Ky element u shfaq ne rastin kur
Pejgamberi a.s. urdheroi Ebu Bekrin
dhe Aliun r.a. qe te qendronin me
te dhe te mos shpemguleshin ne
Medine me myslimanet e tjere. Aliu
r.a. qendroi ne shtratin e Pejgamberit
a.s. naten kur ai doli nga shtepia,
kurse Ebu Bekri r.a. e shoqeroi ate ne
kete udhetim historik.
Gjithashtu ky element verehet
edhe ne rastin e Abdullah ibn
Urejkitit, te cilin Pejgamberi a.s. e
kishte marre me vete, sepse ai ishte
ekspert dhe njohes i mire i rrugeve.
Gjithashtu ky element ishte shfaqur
edhe ne faktin se Pejgamberi a.s.
kete udhetim e kishte fshehur
dhe per te nuk u kishte treguar
perveg njerezve shume te aferm,
bile as atyre nuk u kishte treguar
me shume sesa ishte e nevojshme
qe te dinin ata per kete udhetim.
Prandaj, me gjithe respektimin e
ketyre shkaqeve dhe shkaqeve te
tjera, ai prapeseprape mbeshtetjen
me te madhe e kishte ne AUahun
Fuqiplote dhe vetem prej Tij
kerkonte ndihme.
2. NEVOJA E SINQERITETIT
DHE ELIMINIMI I INTERESAVE
PERSON ALE:
Pejgamberi a.s. nuk ishte njeri pasiv
dhe permes kesaj ftese te fitonte
ndonje autoritet. As ishte i varfer, qe
permes kesaj ftese te synonte shtimin
e pasurise. Sepse menyra e jeteses se
tij diten kur hidhej ari ne xhamine
e tij pa mase, ishte sikurse jetesa e
tij kur ballafaqohej me telashe dhe
mundime te ndryshme per hir te
kesaj ftese.
3. TE QENET I DREJTE SI NE
SITU ATA TE LAKMUESHME
ASHTU EDHE NE SITU ATA TE
PALAKMUESHME:
Diten kur u debua nga Meka
me dhune, Pejgamberi a.s. nuk u
nenshtrua as nuk u perul dhe nuk
e humbi besimin ne Zotin e vet.
Gjithashu diten kur AUahu xh.sh.
ia mundesoi glirimin e Mekes
dhe e gezoi me perhapjen e fese
islame, nuk u be kryelarte dhe as
mendjemadh. Menyra e jeteses se
tij diten kur u debua nga Meka me
dhune ishte e ngjashme me jeten e tij
diten kur hyri ne Meke si glirimtar
dhe fitues. Gjithashtu menyra e
jeteses se tij, kur ishte ne Meke dhe
ballafaqohej me Uoj-Uoj torturash
nga idhujtaret kurejshe, ishte e
ngjashme me jeten e tij diten kur
ftesa e tij perfshiu tere GadishuUin
Arabik e me gjere.
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR2009
dituria islame 232. indd 8
^
20/11/2009 11:36:09
^
DOSJA E HIXHRETIT
4.BINDJAETHELLESE
PERFUNDIMI ESHTE NE FAVOR
TE SE DREJTES DHE NJEREZVE TE
DREJTE:
Atij qe veshtron me vemendje kete
shpemgulje, ne shikim te pare i duket
se kjo kauze eshte duke u tretur dhe
duke u zhdukur.
Mirepo kjo shpemgulje ne te
vertete na jep nje mesim te qarte se
perfundimi eshte ne favor te njerezve
te drejte dhe te devotshem. Pejgamberi
a.s., me menyren e jetes se tij, na
meson ne te verteten dhe menyren e
mbrojtjes se saj karshi se kotes, duke
mos u dorezuar perballe mbrojtjes te
se kotes nga ana e tyre, qe edhe mund
te ndodhe qe per nje kohe te caktuar te
kene sukses dhe perparim. Mirepo nje
gje duhet te dihet, - perfundimi eshte
ne favor te atyre qe bejne durim dhe
qe jane njerez te mire dhe te drejte.
5. VENDOSMERIAE BESIMTARIT
EDHE KUR ESHTE NE POZITA TE
VESHTIRA:
Kjo shfaqet permes pergjigjes se
Pejgamberit a.s. qe i dha Ebu Bekrit
kur ishin ne shpelle.
Kur Ebu Bekri ra. i tha Pejgamberit
a.s.: "O i Derguar i AUahut, sikur
ndonjeri te shikonte poshte kembeve
te veta, do te na verente". E Pejgamberi
a.s. iu pergjigj per ta siguruar duke i
thene: "^fare mendon, o Ebu Beker
per dy veta, kur AUahu eshte i treti i
tyre?!".
Kjo ngjarje eshte nje shembuU i
vendosmerise dhe i bindjes ne Zotin
dhe mbeshtetjen tek Ai ne situata te
veshtira. Duke qene i bindur se AUahu
xh.sh. nuk e le te vetem ne raste te
tilla. Kjo eshte gjendja e besimtareve
te sinqerte, kurse hipokritet dhe
genjeshtaret verehen ne momentet e
para te veshtiresive.
6. AI QE KUJDESET PER ALLAHUN
XH.SH., ALLAHU DO TE KUJDESET
PERTE:
Kete perfundim mund ta nxjerrim
nga gjendja e Pejgamberit a.s., kur paria
mekase beri plane qe ta arrestonte ose
ta Hkuidonte (vriste), ose ta debonte nga
Meka. Mirepo AUahu xh.sh. e shpetoi
ate pasi hodhi dhe mbi kokat e atyre
dhe kaloi pa u verejtur fare.
Kjo geshtje eshte nje rreguU i
pergjithshem dhe i perhershem. Ai qe
kujdeset per Allahun xh.sh., Ai do te
kujdeset per te. Kujdesi me i madh nga
AUahu xh.sh. per robin e Tij, eshte qe
ate ta mbroje ne fe. Por, kjo kujdesje
eshte e pergjithshme duke perfshire
trupin e tij. Mirepo kjo nuk do te thote
qe ai te mos goditet me ndonje sprove,
sepse mund te sprovohet per t'iu
rritur shperblimi dhe per t'iu zhdukur
mekatet. Ne parim kjo perkujdesje ka
te beje me geshtjet fetare.
7. FITORJA VJEN PAS DURIMIT
(SABRIT):
Nuk ka dyshim se AUahu xh.sh.
mund t'i eliminonte per nje gast
te gjitha ato veshtiresi me te cilat
ishte baUafaquar Pejgamberi a.s..
Mirepo ky eshte nje rreguU, rreguUi
i sproves, ne menyre qe te vertetohet
durimi i Pejgamberit a.s. dhe t'i
shtohet shperblimi tek AUahu xh.sh..
Gjithashtu kete geshtje duhet ta
kene parasysh edhe ata qe i ftojne
njerezit ne rruge te drejte, se mund te
baUafaqohen me Uoj-Uoj veshtiresish,
mirepo duhet te kene durim dhe
syqeltesi se si t'i tejkalojne keto
veshtiresi.
8. AI QE LE DigKA PER HIR TE
ALLAHUT XH.SH., ALLAHU DO
T'L\ KOMPENSOJE ME DigKA ME
TE MIRE
MysUmanet qe u shpemgulen ne
Medine duke lene shtepite e tyre,
pasurine dhe famUjet e tyre vetem
per hir te AUahut xh.sh., kete sakrifice
Allahu xh.sh. ua kompensoi me shume
te mira te tjera, kur pas nje kohe e
gjithe bota u be e tyre.
9. PARALAJMERIMI PER ROLIN
MADHESHTOR TE XHAMISE NE
ISLAM:
Kjo rendesi shfaqet ne faktin se puna
e pare qe beri Pejgamberi a.s., kur arriti
ne Medine, ishte ndertimi i Xhamise,
per f u kryer ritet fetare islame, per te
cilat ishte luftuar nga idhujtaret. Per f u
f alur namazet qe myslimanin e vene
ne kontakt te vazhdueshem me Zotin
e boteve, dhe per te qene vendi nga i
cili buron gdo iniciative e mire dhe e
dobishme.
10. PARALAJMERIMI PER ROLIN E
MADH TE FEMRES:
Kjo geshtje verehet permes
roUt te Ajshes dhe motres se saj,
Esmas, ra., te cilat kane luajtur nje
rol te shkelqyeshem gjate kesaj
shpemguljeje. Ato e pergatiten babane
e tyre, Ebu Bekrin, si eshte me se miri,
duke pasur parasysh rreziqet; ato
mbajten sekret geshtjen e atij udhetimi
dhe kryen shume veprime per f ua
lehtesur ate udhetim.
11. ROLI MADHESHTOR I TE
RINJVE PER TE NDIHMUAR TE
VERTETEN DHE TE DREJTEN:
Kjo shfaqet permes roUt qe kishte
luajtur Aliu ra., i cUi kishte qendruar
ne shtratin e Pajgamberit a.s. naten kur
u shpemgul ai, per te mos e verejtur
idhujtaret.
Gjithashtu kjo shfaqet edhe permes
roUt qe kishte luajtur AbduUah ibn Ebi
Beker; i ciU vezhgonte situaten ne Meke
dhe degjonte se gf are flitej atje, per t'i
lajmeruar Pejgamberin a.s. dhe Ebu
Bekrin ra.. Keto ishin disa nga mesimet
e nxjerra nga shpemgulja e Pejgamberit
a.s.. E lusim AUahun xh.sh. qe te na beje
ne prej pasuesve te devotshem te tij.
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR 2009
dituria islame 232. indd 9
^
20/11/2009 11:36:10
^
DOSJA E HIXHRETIT
Afrim ISUFI
Hixhreti, hap i Reformes njerezore
Maltretimet, persekutimet,
trysnite fizike e psikike, mundimet,
fyerjet madje madje me ekstremja
- ndalja e vajit te femijes me dhe,
ishin fotografia qe karakterizonte
kohen para Hixhretit (qe paraprin
Hixhretin) periudhen 10-vjegare
te Pejgamberllekut te te Bekuarit
Muhamed a.s., per shpirtin e te cilit
lutemi qe te pushoje ne parajse, e
emri i tij te jehoje ne te kater anet e
botes.
Hixhreti eshte hapi drejt
perspektives e ardhmerise,
Mireqenies e qyteterimit njerezor.,
Hixhreti u parapriu shume me
perpara revolucioneve boterore,
qe celulat i adaptuan heshtazi nga
revolucioni hixhretian, e mburren
me viera te huaja...
Hixhreti hapi deren e formimit te
shtetit te pare njerezor, eshte celula
e pare qe i hapi deren te jetuarit te
njeriut nen ligj, me e per ligjin, eshte
parathenie e kushtetutes se pare
boterore, gjegjesisht te jetuarit me
kushtetute.
Pejgamberi a.s. deri para Hixhretit
kishte jetuar ne nje shtet pa shtet,
ne nje vend pa Zot ne toke (ne
mes) diktatorial, ku shtypej i varfri,
urrehej vetem sepse ishte i fisit tjeter
dhe perbuzej vetem sepse ishte i
gjinise tjeter.
Kete gjendje me se miri na e
shprehin vargjet e poeteve , sepse
poetet shprehin ate qe renkon
shpirti:"Kur nuk kishin me ke te
luftojme, Luftonim vellai vellane "}
Pejgamberi a.s. u fliste
perkrahesve te tij per vite se shihte
nje drite qe po lindte ne fund te
tunelit dhe se kishte ardhur koha
qe te perendonte erresira ne tunel,
te dilte jashte tunelit dhe drita te
merrte dhene dhe te shperndahej
kudo ne univers. Hixhreti eshte
porosi kuranore, emanet nga Allahu,
por i jetesuar e i materializuar
nga krijesa tokesore. Peripecite,
streset, veshtiresite dhe, ne fund,
brohoritjet mikpritese - Taleal Bedru
Alejna - ishin fjale-pershkrimet e
shkurtra historike qe ngjane gjate
asaj ngjarjeje madhore." Agoi Hena
pesembedhjeteshe nga Ai vend
i Miresise" . Pas momenteve te
Hixhretit perendoi Hena e vuajtjeve
dhe po i lironte vendin Diellit,
qe shkelqeu dhe shkelqen ende e
do te shkelqeje deri ne Amshim.
Figura me e rrezikuar ne kete drame
revolucionare per tere njerezimin,
ishte Aliu r.a., qe per rrjedhen e
kesaj ndodhie rrezikoi jeten e tij
rinore.
Esma bint Beker kishte rolin e
agjentin informativ, ajo sakrifikoi
dhe vuri ne pikepyetje dy jete ne
sherbim te Islamit, sepse ishte me
barre dhe veten e frytin e saj e vuri
ne rrezik per gjetjen e truallit te
bereqetshem, vendosjen e hapit
te sigurt qe do te sherbente si ure
kalimi per nje te ardhme te sigurt.
Dhe, a eshte e nengmuar Femra ne
Islam, sig pretendohet, pasqyrohet
e trumbetohet po sipas ketyre
fakteve a mund te argumentohet
e te vertetohet kjo?! Te tilleve
ndjellakeqsh qe vjellin vrer, u
bejme thirrje qe ta studiojne kete
rast, qe eshte vetem nje nder miliona
e eshte vetem nje pike nga deti,
le t'i studiojne keto raste shtruar
e pa inat, keto raste heroinash
myslimane..
Nese barra e Islamit te celulave
te para te kesaj ideje i ishte
besuar mbi supe femres, nenes e
gruas myslimane - a eshte ajo e
nengmuar!? Ebu Bekri, qe ishte hija e
^
trupit te gilter, qe ishte protagonisti
kryesor (Muhamedit a.s.), i cili te
teren qe i kishte falur Zoti e kishte
vene ne Qarkullim te levizje per
Islamin, veten, pasurine . . .
E ne 5'sakrifikojme per Islamin?
(Jfare punojme e bejme per
Islamin ne qe pretendojme se i
pasojme ata, 9'bere sot e glare
pretendon neser?
"Mos u frikeso, Zoti eshte me ne
"- ishin nder porosite e rrugetimit
te kesaj ngjarjeje; ishin fjalet e tij
qe pritnin momentet e fundit te
publikoheshin per mbare mendjet e
ndritura.
Pas tere ketyre baticave e
zbaticave, ishte perkrahja masive,
mbeshtetje e tokes pjellore ne te
cilen pritet te kultivohet bima e
pavdekshme e gjithnje e blerte, nen
emrin paqe dhe e nenshtruar, e
ujitur dhe e mirepritur me kenget
qe buronin nga shpirti taleal bedru
Alejna.
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR2009
10
dituria islame 232.indd 1
^
20/11/2009 11:36:10
^
H I X H R E T I T
POROSITE E HIXHRETIT
Hixhreti eshte model per trajtim,
studim e jetesim ne praktike.
Muhamedi a.s. me besimdrejtet,
nuk u pajtua me te ligen e te zezen,
ata nuk i thane te zezes e bardhe,
por me djerse e pune, gjurmet e tyre
te zezen e bene te bardhe, e ata nuk
heshten e as buzeqeshen fals dhe as
nuk e ulen koken te nen^muar si ne
sot.
Por u bashkuan , degjuan e u
rreshtuan pas prijesit te tyre, iu
rreken problemit seriozisht me
ndihmen qiellore, bene hapin e
pare qe ishte frike te rrezikohej; me
forcat e tyre te bazuara ne besim
te palekundur, ata triumfuan dhe
asgjesuan simbolin e se keqes, e
ne vend te saj e zevendesuan te
ligen me te mbare, te majten me te
djathten (e sot bota eshte ende ne
anen e majte), te dobetit me te fortet
dhe finalen - te zezen me te bardhen.
A nuk eshte Hixhreti moster qe
duhet te pasohet?
A nuk eshte Hixhreti hapi i mbare
qe duhet te jetesohet?
A duhet kjo ngjarje - regji te
realizohet ne film?
A duhet rrefimi per Hixhretin te
recitohet denjesisht?
A nuk eshte Hixhreti model qe
duhet te sherbeje si formule jetesore
per ne?
A duhet te heshtim gjithmone ndaj
se zezes qe eshte shnderruar ne hi e
na hidhet syve e ne vetem t'i rrudhim
krahet e te buzeqeshim si te gjore?
NE JEMI PAK NE NUMER, MUND
TE ARSYETOHEMI
E Pejgamberi ne ate kohe, ju pyes:
sa ishte (ne numer)?
Eshte me rendesi cilesia e jo sasia.
Te bejme Hixhret nje here e
pergjithmone ndaj simbolit te se
liges....
Te bejme Hixhret nje here e
pergjithmone nga heshtja e se
liges....
Te bejme Hixhret nje here e
pergjithmone nga materializmi
i tepruar ne anen shpirterore te
anashkaluar.
Ndodhia ne fjale, pershkruhet
keshtu ne Kuranin madheshtor:
"Ne mos e ndihmofshi ate
(Pejgamberin), ate e ka ndihmuar
AUahu; kur ata qe nuk besuan, e
nxoren ate vete te dytin; kur qe
te dy ishin ne shpelle, kur po i
thoshte shokut te vet :Mos u pikello
(frikeso), AUahu eshte me ne..". ^
Pellumbi dhe Merimanga jane
simbol, qe na rrefejne se ne sherbim
te mesazhit ideal dhe formimit te
shoqerise ideale, ishin edhe krijesat
e tjera pa intelekt, dhe armiku i
fuqishem ne syte njerezore eshte i
dobet perballe qenies se filter.
Muhamedi a.s., nga malli per
Meken, me lot ne sy, i mallengjyer,
duke u larguar nga vendlindja
e duke u ngjitur kodres Thevr,
thoshte: "Ve^ Zoti e di ti, je vendi
me i dashur ne zemren time dhe,
nese populli im nuk do te me kishin
debuar, nuk do te isha larguar
kurre".^ Anuk mundi t'i ndihmonte
Pejgamberit a.s. Allahu me mrekulli
e me burak, si ne Isra e Miraxh, t'i
dhuronte nje mrekulli te re,por jo
- Allahu deshi qe ai te perjetonte
ndjenjat e besimit te larte, te frikes,
te veshtiresise, sepse ajo ngjarje
duhet te behej shenje e pasimit
edhe per Ymetin e tij , sepse, per
arritjen e idealeve te larta, kthesave
te medha historike e njerezore,
duhet plan, mund, djerse dhe pas
te gjitha ketyre, te pritet suksesi e te
jetesohet triumfi e plani te jetesohet
ne praktike, sepse konceptin
hyjnor ne Islam e kemi Fjalen
shpresedhenese te Krijuesit:"Pas
^do veshtiresie vjen lehtesimi" .*
Pas nates se gjate vjen agimi. Pas
sproves se Madhe, prite lehtesimin.
Eshte premtimi kuranor, gjithsesi
ndodh. Hixhreti eshte si sinjal i
kthimit te dinjitetit njerezor, qe i
kishte humbur njeriut kamot...
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR 2009
dituria islame 232.indd 11
^
20/11/2009 11:36:10
^
DOSJA E HIXHRETIT
POROSITE NGA HIXHRETI
E para: Pejgamberi a.s. besoi ne
mesazhin ideal, i cili perqendrohej
ne reformen e njerezimit, mesazh qe
u ndihmua edhe nga perkrahesit. E
pranuan ate, u mbushi zemrat dhe
jetuan e vepruan per realizimin e
tij. Hixhreti eshte model i Islamit,
qe te kembengule per te verteten
dhe te luftohet e liga me menyren
me te pershtatshme te mundshme,
te largohesh nga e liga, me planin
konkret per t'u kthyer ne te njejtin
vend me fitore, e jo te ikesh nga e
liga dhe te shpetosh vetem veten
(individualisht), te shpetosh vetem
koken tende, vegse te ikesh per t'u
kthyer, te shkosh per te ardhur!
E dyta: Hixhreti gjeti token pjellore
qe do te kultivonte Fjalen La Ilahe
Ilallah, te formonte nje shoqeri te
paster e ideale per model-shembuU
per tere njerezimin.ShembuUi i
Hixhretit te sherbeje model per
Ymetin e njerezimin sa te rroje kjo
bote, sa te rrezoje dielli e te ndrigoje
hena, e sa te kete oksigjen ne kete
univers... fjalet , gjurmet e ideatorit
te Hixhretit te jehojne. Shpirti i
bardhe, edhe pse rreth e rreth ishte
i mbeshtjelle me nuanca te zeza, me
ngjarje qe karakterizonin korbin e
te ligen, nuk u pajtua me te, por,
edhe pse e kishte shpirtin te bardhe,
kerkohej plan, strategji (ndihme
Qiellore-qe kerkohej te meritohej, se
pemdryshe s'do te pranohej) dhe kjo
ndihme, kuptohet, duhej te perzihej
me djersen, dashurine, nijetin e
sinqerte, vendosmerine dhe, ne fund,
duke e konkretizuar me sukses,
triumf, arritje te asaj qe kerkohej .
E treta: Ta zbresim kete ngjarje
dhe boshtin e saj ne kohen tone , ta
aktualizojme ne sferen kombetare,
shpirterore, sociale.
A pajtohemi ne me gjendjen tone?
A ankohemi ore e gast, se nuk ben
keshtu?A vlen te ndalemi ketu?
Ja ku e kemi shembullin ta
aktualizojme jo si fotokopje, te
mos keqkuptohemi, por nga e
liga , smira, dhe nga perparimi
te vrapojme. Ngjarja e Hixhretit,
sakrificat, vuajtjet dhe peripecite
e asaj ndodhie, duhet te jene
frymezim per ne gjeneratat
pas 14 shekujve, model kthese
rizgjimi e krenarie. Shembuj te
tille kolosale na bejne me dije qe
te gjurmojme te kaluaren tone,
sepse ajo eshte thesar qe nevojitet
te kerkohet, te hulumtohet, sepse
ne te eshte formula qe te gjendet
ajo qe kerkohet e qe na nevojitet
te praktikohet, qe ne lumturi e
ne paqe te jetohet. Ne duhet te
gjurmojme te kaluaren tone te
ndritur, ngase ajo eshte thesar te na
ndri^oje rrugetimin tone gjysme te
erret.
(l)Amer Halid, Gjurmeve te dashurit
tone,Shkup 2006, f.l4.(2) Et-Tevbe-40.
(3) Amer Halid, Gjurmeve te dashurit
tone,Shkup 2006, f.209.". (4) El- Inshirah 5-6
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR2009
12
dituria islame 232.indd 1 2
^
20/11/2009 11:36:10
^
jf^DOSJA E HIXHRETIT
Dr. JusufEI-KARDAVI
Ne perkujtim e hixhretit te Pejgamberit a.s.
Sa kemi nevoje qe, kur ta presim
vitin e ri hixhri dhe te perfundojme
vitin e kaluar hixhri, te ndalemi
e te mendojme per kete ngjarje
madheshtore, per ngjarjen e
shpernguljes se Pejgamberit
a.s., te cilen ashabet (shoket e
Pejgamberit a.s.) e kane konsideruar
fillimi i historise se Ymetit. Viti
qe po perfundojme dhe tjetri qe
po e presim, quhet Viti Hixhri,
dhe i atribuohet shpernguljes
se Muhammedit a.s., qe eshte
shperngulja prej Mekes ne Medine.
NE KERKIM TE VENDSTREHIMIT
PER ISLAMIN
Kjo shpemgulje ishte kerkim
vendi per Islamin, per strehimin e
Islamit, ku do t'i realizonte synimet
e tij, ku do te praktikonte ritet e tij,
ku do te zbatonte ligjet e tij, ku do
te themelonte shtetin e vet, ku me
Islamin do t'i frikesonte armiqte
e vet, ku me te do t'i edukonte
individet e vet dhe ku do te
komunikonte mesazhin e vet.
Pejgamberi a.s. kishte nevoje per
nje vend te lire, ne te cilin do te
qendronte Islami dhe do te levizte
prej atje. Meka, ku filloi zbritja e
Shpalljes, e ishte edhe vendlindja
e Pejgamberit a.s., per fat te keq,
nuk mund te ishte vendstrehim per
Islamin, sepse aty kishte vuajtur
Pejgamberi a.s. dhe ashabet, e ishin
torturuar ne forma te ndryshme
per trembedhjete vjet, sa e sa njerez
kishin hequr, sa e sa kishin pesuar,
dy here ishin shperngulur per ne
Abisini, ishin izoluar dhe kishin
qendruar te bojkotuar tre vjet,
saqe hanin edhe gjethet e pemeve.
Prandaj, ishte e domosdoshme te
kerkohej nje vend ne te cilin do te
ngrihej Shteti Islam, do te realizohej
shoqeria islame dhe do te behej baza
e Ymetit islam, e ky vend ishte toka
e Jethribit, e cila me pastaj u quajt
Medina e ndri^uar. Islami kerkonte
nje vend per ngritjen e shtetit, sepse
Islami nuk mund te ishte tjeter vegse
fe dhe shtet, ve^se te realizonte
vetveten ne nje shtet te ngritur mbi
kryerjen e obligimeve, urdherimin
per te mire dhe ndalimin nga e
keqja, si^ ka thene Allahu xh. sh. : "E
Allahu patjeter do ta ndihmoje ate
qe ndihmon rrugen e Tij, se Allahu
eshte shume i fuqishem dhe gjithnje
triumfues. (Ai ndihmon) Ata te diet,
kur Ne u mundesojme vendosjen ne
toke, e falin namazin, japin zeqatin,
urdherojne per te mire dhe largojne
prej se keqes. Allahut I takon
perfundimi i geshtjeve" (El-Haxhxh,
40-41. ), - kjo eshte realizuar ne
Medinen e ndriguar.
Allahu xh. sh. i pergatiti te
derguarit te Tij keta persona nga fisi
Evs dhe Hazrexh, te cileve Allahu
ua hapi zemrat e tyre per kete fe, e
pranuan kete fe dhe e mirepriten
ate, sa kohe qe shume fise e paten
refuzuar. Nderkaq, ne anen tjeter,
disa fise te tjera ia kushtezuan me
disa dobi te caktuara per ta, si p. sh.
t'u mbetet atyre udheheqja pas tij
(Pejgamberit a.s. )! Kush hyn ne kete
fe per qellime te kesaj bote apo per
dobi materiale, atij nuk i pranohet,
ne kete fe duhet te hyhet patjeter per
Allahun, derisa namazi i tij, kurbani
i tij, jeta e tij, dhe vdekja e tij te jene
thjesht per Allahun, Zotin e boteve.
Keto i pranuan fisi Evs dhe Hazrexh,
e Allahu i Lartesuar i nderoi ata me
Islam, ndersa Pejgamberi a.s. dergoi
tek ata Mus'ab ibn Umejrin (thirresi
i pare dhe perfaqesuesi i pare i
Pejgamberit a.s.), qe t'ua lexonte
atyre Kuranin, t'i njihte me Islamin,
t'ua mesonte deget e besimit, derisa
hyne gati te gjithe medinasit ne fene
e Allahut, nuk mbeti shtepi nga fisi
Evs dhe Hazrexh pa hyre ne Islam
me miresine e Allahut se pari, pastaj
me miresine e Mus'ab iben Umejrit,
ketij thirresi te suksesshem. Me pas
ndodhen edhe beselidhja e pare
dhe beselidhja e dyte ne Akabe afer
Mekes.
NGA MESIMET E SHPERNGULJES
(HIXHRETIT): PLANIFIKIMI
Deshi Allahu xh. sh. qe
Pejgamberi a.s. te shpemgulej per
ne Medine. Allahu xh. sh. ia lejoi
atij shpernguljen per ne Medine,
prandaj Pejgamberi a.s. e kishte
planifikuar shpernguljen, dhe ky
eshte edhe nje mesim tjeter qe duhet
ta marrim. Nuk do te thote kjo se
Allahu ia ka lejuar Pejgamberit a.s.
shpernguljen dhe ai i kishte lene
geshtjet qe te shkonin pa kontroll e
pa planifikim. Jo, Islami nuk e ben
mbeshtetjen qe te lihen shkaqet
dhe mbeshtetja ne AUahun xh. sh.
, jo, por patjeter duhet te merren
shkaqet, te pergatitet per geshtjen,
te pergatitet per te gdo gje qe ka
mundesi, te Uogarise mundesite e
ndryshme, t'i rreguUoje geshtjet aq
sa ka mundesi (sa te jene mundesite
e njeriut) nga pergatitja dhe
planifikimi, me pas te tjerat t'i lihen
Allahut xh. sh. .
Kete e beri Pejgamberi a.s. gjate
shpernguljes; ai kishte pergatitur
shkaqet dhe kishte rreguUuar keto
geshtje:
1- Pergatiti shoqeruesin qe do
ta shoqeronte gjate udhetimit te
emigrimit per ne Jethrib (Medine),
qe ishte Ebu Bekri r.a. .
2- Pergatiti kafshet me te cilat do
te udhetonin ai dhe shoqeruesi i tij.
3- Pergatiti udheheqesin e
13
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR 2009
dituria islame 232.indd 1 3
^
20/11/2009 11:36:10
^
DOSJA E HIXHRETIT
"MOS U BRENGOS,
VERTETALLAHUESHTE
ME NE! E ALLAHU ZBRITI
QETESINE (SEKINEN)
E VET MBI TE, DHE
E FUQIZOI ME FUQI
(USHTARE)QEJUNUKE
PATE, DHE E BERI FJALEN
E ATYRE QE NUK BESUAN
METEULTEN,KURSE
FJALA E ALLAHUT ESHTE
ME E LARTA. ALLAHU
ESHTE I FUQISHMI, I URTI"
( ET-TEVBE, 40. )
shkathet, i cili i dinte rruget dhe
kthesat, qe mund te shpetonte
me ndihmen e tij ne rast rreziku,
ndonese ai ishte nje idhujtar
qe quhej Abdullah ibn Urejkit,
prandaj nuk ndalohet perdorimi i
jomyslimaneve ne geshtjet teknike
nese jane besnike ndaj geshtjeve
te myslimaneve, besnike ndaj
sekreteve dhe gjendjeve te tyre.
4- Pergatiti shpellen ne te cilen do
te fshihej, qe te zvogelohej mundesia
per kerkimin e tij , e te qetesoheshin
kurejshitet. Ajo ishte shpella
"Thevr". Shpella Thevr ndodhej ne
jug te Mekes, ne anen e kundert te
rruges per ne Medine, dhe kjo mund
t'i hutonte idhujtaret.
5- Pergatiti se kush do t'u sillte
ushqim atyre te dyve gjate diteve
sa do te qendronin ne shpelle, e po
ashtu edhe kush do t'u sillte lajme,
e ajo ishte nje grua, ne menyre qe
njerezit te mos dyshonin ne te,
ishte Esma bint Ebu Bekr, nje vajze
qe ngjitej ne kete mal, ku burrat
lodheshin gjate ngjitjes.
6- Pergatiti se kush do te vinte per
t'ua fshire gjurmet e tyre me delet
e veta, e ai ishte Amir ibn Fuhejre,
bariu i deleve te Ebu Bekrit.
7- Pejgamberi a.s. rregulloi se kush
do te flinte ne vendin e tij, kur do te
dilte nga shtepia, e ai ishte Ali ibn
Ebu Talibi r.a..
8- Rregulloi se kush do t'i kthente
gjerat qe lane amanet, pronareve te
vet, e ai prape ishte Aliu. Edhe pse
idhujtaret ishin ne mospajtim me
Pejgamberin a.s. dhe ne armiqesi
me te per thirrjen qe bente ai,
ata megjithate besonin se ai ishte
besniku qe nuk tradhtonte, dhe i
besueshmi qe nuk genjente! Prandaj,
ia paten besuar atij pasurine me
te gmuar te tyre, ia dorezuan atij,
edhe pse kishin mospajtime me te!
E Pejgamberi a.s. nuk kishte thene:
Kjo eshte pasuria e idhujtareve qe
na nxoren nga shtepite tona dhe
na e moren, atehere edhe ne t'i
marrim ato me vete... Jo, ai nuk i
tradhtoi ata qe e kishin tradhtuar,
prandaj e urdheroi Aliun qe, pasi te
shpemgulej, t'ua kthente pronareve
te vet ato amanete.
NGA MESIMET E SHPERNGULJES:
SHPRESA
Pejgamberi a.s. i rregulloi geshtjet
ashtu si duhej, me nje shkathtesi nga
mendja e njeriut gjerat qe mundet,
dhe, pasi i pergatiti kushtet,
rezultatet ia la Allahut xh. sh.. Per
kete arsye, kur u fsheh ne shpelle,
ndersa idhujtaret e kerkonin ne gdo
vend sa arriten edhe ne shpelle dhe
qendruan para saj, Ebu Bekri r.a. i
kishte peshperitur Pejgamberit a.s.
ne vesh: "O i Derguar i Allahut,
sikur ndonjeri prej tyre te shikoje
nen kembet e tij, do te na shohe",
pra, sikur t'i shkonte ndonjerit prej
tyre ne mendje e te perkulej pak
per te shikuar poshte, do t'i shihte
shume qarte. Ketu Pejgamberi a.s.
iu drejtua Ebu Bekrit me besimin
prej besimtari, me besimin e sigurt
qe mbeshtetet tek Zoti i tij, duke i
thene: "O Ebu Beker, gka mendon
per dy veta, i Treti i te cileve eshte
Allahu" (Hadithin e transmetojne:
Buhariu dhe Muslimi nga Ebu
Bekri r.a. . ) "Mos u brengos, vertet
Allahu eshte me ne! E Allahu zbriti
qetesine (sekinen) e Vet mbi te, dhe
e fuqizoi me fuqi (ushtare) qe ju nuk
e pate, dhe e beri fjalen e atyre qe
nuk besuan me te ulten, kurse Fjala
e Allahut eshte me e larta. Allahu
eshte i Fuqishmi, i Urti" (Et-Tevbe,
40.)
"Dhe e fuqizoi me fuqi (ushtare)
qe ju nuk e pate": prandaj dijetaret
thone: Nuk ka pasur aty asnje dru
sig eshte thene ne disa transmetime,
as peUumba qe te kene bere fole e
as merimange. Druri dhe pellumbat
nuk permenden ne asnje transmetim,
as te vertete e as te dobet, ndersa per
merimangen ekziston nje transmetim
qe e kane bere te dobet (daif) disa
dijetare, kurse disa dijetare te tjere
e kane bere te mire (hasen). Kurani
tregon qarte se aty nuk kishte pasur
ushtare qe shihen, e merimanga eshte
ushtare qe shihet, mirepo Allahu
po thote: "E AUahu zbriti qetesine
(sekinen) e Vet mbi te, dhe e fuqizoi
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR2009
14
dituria islame 232.indd 1 4
^
20/11/2009 11:36:11
^
DOSJA E HIXHRETIT
me fuqi (ushtare) qe ju nuk e pate"
(Et-Tevbe, 40), ushtare qe nuk shihen:
"E ushtrine e Zotit tend nuk e di kush
perveg Atij" (El-Muddeththir, 31. )
"Edhe ushtrite (ndeshkuese)
te qiejve e te Tokes jane vetem te
Allahut dhe Allahu eshte i fuqishem
e i urte". (El-Fet'h, 7. )E keshtu
shpetuan Pejgamberi a.s. dhe
shoku i tij, e shkuan se bashku me
udheheqesin ne Medine.
Gjate rruges ai verejti se dikush po
i ndiqte, e ai ishte nje kalores hipur
mbi kale, qe kaleronte ne shkretetire
si te ishte ndonje zog duke flu turn ar.
Pejgamberi a.s. tha: "Ndoshta ai
eshte Suraka ibn Malik", ndersa
Suraka kishte degjuar se kurejshitet
i kishin premtuar nje shperblim
te madh atij qe do te vinte me
Muhamedin dhe Ebu Bekrin te gjalle
apo te vdekur. Dy shperblime, secili
prej tyre nga njeqind deve, sasi e
madhe. Kishte lakmuar Suraka qe t'i
gjente ata te dy qe ishin shperngulur
dhe ishin te paarmatosur, prandaj
mendonte se do te mund t'i
rrembente ata te dy dhe te kthehej
me ta.
Mirepo Pejgamberi a.s. u lut:
"O Allah, na largo Surakan", e
kembet e para te kalit te tij fiUuan t'i
shafiteshin ne dhe. Filloi te therriste:
"Me shpeto, o Muhamed", - u ngrit,
u perpoq disa here qe t'i ndiqte
ata, mirepo Pejgamberi a.s. E luste
Allahun qe ta largonte prej tyre.
Pastaj tha: O Muhamed, ta jap besen
se po kthehem, e edhe te tjeret qe
jane duke te kerkuar, do t'i kthej,
do t'u them se nuk eshte ne kete
drejtim. Pejgamberi a.s. i tha: "(^ka
mendon ti, o Suraka, nese Allahu do
te t'i vere byzylyket e Kisrase"?! 1
tha: Kisra ibn Hurmuzit? Pejgamberi
a.s. i tha: "Kisra ibn Hurmuzit".
Dhe me te vertete, ne kohen e
sundimit te Omer ibn Hatabit r.a.,
erdhi preja e luftes nga Persia, e ne
te ishin edhe byzylyket e Kisrase.
Omer ibn Hatabi thirri: Ku eshte
Suraka ibn Maliku? 1 tha: Une jam
ai, o udheheqes i besimtareve.
Omeri i tha: A te kujtohet ajo dite
kur Pejgamberi a.s. te pati thene
keshtu e keshtu? 1 tha: Po, e kujtoj
e nuk e harroj. Atehere Omeri i
tha: Eja te ti ve byzylyket e Kisrase.
la vuri byzylyket e Kisrase, e tha:
Falenderimi 1 qofl:e Allahut, i Cili
e poshteroi Kisra ibn Hurmuzin
me mosbesim, dhe e nderoi Suraka
ibn Malikun me Islam, qe eshte nje
beduin dhe urinon ne kembe! Ky
beduin, i cili nuk i di as rregullat e
urinimit, i ve byzylyket e Kisrase.
Ky eshte nje mesim tjeter, mesimi i
shpreses. Pejgamberi a.s. edhe pse
ishte jashte Mekes, ishte i ndjekur,
po nuk i mungonte shpresa se ai
ishte fituesi, se fitorja do te vinte
dhe nuk kishte dyshim ne te, sepse
Ymeti i tij do t'i glironte mbreterite
e Kisrase dhe te Kajserit, e Allahu
xh. sh. ia ka realizuar ate qe i
kishte premtuar. Duhet te ndalemi
e te mendojme per ngjarjen e
Hixhretit, e t'i marrim mesimet
prej tij, mesimet e perpjekjes per
ngritjen e shtetit dhe shoqerise
myslimane, mesimet e planifikimit
dhe rregullimit te ^eshtjeve sipas
mundesive te njeriut, e te tjerat
t'ia lere Allahut. Ky eshte mesimi i
mbeshtetjes ne Allahun (tevekkuli).
Mesimi tjeter eshte shpresa; ne
nuk deshperohemi e as i humbim
shpresat nga Allahu, edhe nese
na shtohen vuajtjet, edhe nese na
acarohet gjendja, - ne besojme me
besim ne te cilin nuk ka dyshim, se
pas nates vjen dita, pas veshtiresise
vjen lehtesimi, dhe eshte e
pamundur te vazhdoje gjendja
e njejte perhere: "Ne, keto dite i
nderrojme (u japim ne perdorim)
mes njerezve" (Ali Imran, 140. )
Perktheu: Mr. Faruk Ukallo (Burimi:
"Ligjeratat e Shejh El Kardavit", pergatitur
nga Halid Essa'd, mektebetu vehbeh, Kajro,
2003, vellimi V).
15
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR 2009
dituria islame 232.indd 15
^
20/11/2009 11:36:12
^
DOSJA E HIXHRETIT
Mr. sci. Flamur SOFIU
Kuptimi i hixhretit dhe disa nga porosite e tij
Fjala Hixhret eshte nje shprehje
qe te shumten e rasteve tek njerezit
nenkupton emigrimin prej nje vendi
ne nje vend tjeter me qellim te fitimit
te pasurise ose me qelKm te nje jete me
nje standard me te mire.
Me shprehjen Hixhret myslimanet e
pare te shoqerise islame nenkuptonin/
shenonin emigrimin duke leshuar
vendin, vetem e vetem per ta ngritur
lart Fjalen e Allahut te Lartesuar dhe
jo per perfitime materiale. Kete e
argumenton vete rasti, sepse ata qe
qene shpemgulur prej Mekes, nuk
ishin te varfer dhe as rober, por ishin
prej parise kurejshite dhe ata nuk
kishin nevoje per pasuri edhe as per te
permiresuar standardin e jetes.
Dijetaret myslimane, kur shpjegojne
kuptimin e Hixhretit, theksojne kater
kuptime:
1. emigrimi prej nje vendi
jomysliman, ku nuk ka siguri, ne nje
vend tjeter jomysliman, ku ka siguri;
2. emigrimi prej nje vendi
jomysliman ne nje vend mysKman;
3. emigrimi prej nje vendi mysliman
ne nje vend mysliman, qe e ka kufirin
te siguruar;
4. emigrimi edukues (largimi prej
mekateve).
Per sa i perket Hixhretit-emigrimit
prej nje vendi jomysliman, ku nuk ka
siguri, ne nje vend tjeter jomysliman,
ku ka siguri, eshte ndodhia e
shpemguljes se nje numri te caktuar te
myslimaneve per ne Habesh (Etiopi).
QeUimi paresor i asaj shpemguljeje
ishte qe myslimanet te shpetonin
prej torturave dhe mundimeve qe u
shkaktonin poKteistet kurejshe. Por,
ajo qe duhet cekur, eshte se as ne ate
hixhret nuk ishte synimi per qeUime
materiale, sepse ne mesin e emigruesve
nuk kishte te varfer e rober, po
shumica prej tyre ishin te pasur dhe u
perkisnin famUjeve kurejshe qe ishin
pari e popuDit. Prandaj prej urtesive
te shumta te emigrimit ne Habesh
(Etiopi), mund te permendim keto:
a. Transmetimi i thirrjes islame
jashte Mekes. Kjo mund te verehet ne
faktin se myslimanet kishin emigruar
ne Etiopi ne menyre kolektive. Po te
ishte ky emigrim vetem si shpetim
prej torturave, atehere pa dyshim
qe i Derguari a.s. do t'i urdheronte
mysKmanet te shpemdaheshin neper
fise te ndryshme.
b. Emigrimi jashte GadishuUit
Arabik eshte bere, sepse thirrja islame
eshte globale dhe nuk eshte rajonale,
d.m.th. eshte fe per njerezimin mbare
dhe jo per nje popull te ve^ante.
c. Te ndikohet ne arrogancen e
arabeve qe ndoshta ata te ndaleshin
nga torturimi i besimtareve, sepse
shoqeria injorante arabe ishte
gjithmone e ngarkuar me fanatizmin
klanor, prandaj ne kete emigrim kishte
shume nga te afermit e arabeve.
Emigrimi ne Etiopi ishte hapi i pare
me te dHn synohej ruajtja e mesazhit
islam, ndersa hapi i dyte ishte kerkimi
i ndonje vendi qe do ta perkrahte dhe
ndihmonte perhapjen e thirrjes islame.
Pra, i Derguari i AUahut a.s., kur e
pa se ne Meke nuk kishte kurrfare
mundesish per ta vazhduar perhapjen
e mesazhit islam, atehere mendoi te
gjente ndonje vend ku do te ishte i
sigurt dhe i mbrojtur per ta perhapur
thirrjen islame. Ne keto rrethana, ai
ishte i mendimit qe te behej emigrimi
prej Mekes ne Medine, dhe kete
dijetaret myslimane e kane konceptuar
si emigrimi prej nje vendi jomysliman
ne nje vend mysliman.
Meqe emigrimi ne Etiopi ishte
nje emigrim pergatitor, edukues,
informues dhe shpalues i thirrjes
islame jashte Gadishullit Arabik,
ndersa emigrimi ne Medine, perve^
ketyre urtesive qe perfshin, kishte edhe
nje qellim shume madheshtor, qe ishte
konsolidimi i shtetit islam.
AUahu i Lartesuar ka dashur qe ne
Medine te realizohej synimi paresor
i myslimaneve, konsolidimi i shtetit
islam, ngase ne kete menyre do te
mundesohej perhapja dhe shpjegimi
ne menyre te lirshme i mesazhit islam.
Prandaj mund ta themi ne menyre
shume te qarte se zgjedhja e Medines si
vend ku do te konsolidohej per here te
pare shteti islam, ishte zgjedhje hyjnore
prej Krijuesit te Madherishem.
I Derguari a.s. kishte marre disa
hapa te duhur para se te vendosej qe
te behej Hixhreti ne Medine dhe qe ky
vend te ishte qendra e shtetit islam. Si
hapa te tiUe kane qene:
1. Pergatitja e Medines ne aspektin
informativ, qe ta pranonte fene islame.
^
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR2009
dituria islame 232. indd 16
^
20/11/2009 11:36:12
^
DOSJA E HIXHRETIT
I Derguari a.s. kishte kerkuar nga nje
delegacion i Medines i perbere prej
gjashte apo tete vetash te fisit Hazrexh,
qe te pranonin fene islame dhe ata e
kishin pranuar fene islame. Me pastaj
ata kishin perhapur fene islame ne
Medine, madje nuk kishte mbetur
asnje shtepi e Ensareve ku te mos
permendej i Derguari i AUahut a.s..
2. Beslidhja e pare e Akabes. Ne
kete beselidhje kishin ardhur afro
dymbedhjete veta si perfaqesues
te fiseve Hazrexh dhe Evs, per t'i
dhene besen se ata do te mbronin dhe
perkrahnin mesazhin dhe misionin
e te Derguarit a.s. Ata i Derguari a.s.
i pati urdheruar te ktheheshin ne
Medine dhe te pergatiteshin per t'i
pritur emigrantet myslimane qe do te
shpemguleshin prej Mekes.
3. 1 Derguari a.s. e kishte derguar
Mus'ab bin Umejrin ra. si shpjegues
dhe mesues te mesimeve islame ne
Medine menjehere pas beselidhjes
se pare ne Akabe. Ajo qe shtyri te
Derguarin a.s. qe ta zgjidhte Mus'abin
ra. per ta kryer kete detyre, ishte fakti
qe ai kishte pergatitje dhe aftesi te
duhur per ta kryer kete detyre.
4. Beselidhja e dyte ne Akabe.
Kjo beselidhje pothuajse ishte
parapergatitja e fundit per fu marre
vendimi qe mysKmanet te emigronin
ne Medine.
5. Zgjedhja e disa personave qe
te angazhoheshin per te pergatitur
populKn e tyre ne momentet kur te
fillonte emigrimi i myslimaneve te
Mekes tek ata. Ky veprim ishte pa
dyshim njeri prej veprimeve shume
strategjik nga ana e te Derguarit a.s,
para se te fillonte emigrimi-Hixhreti.
6. Dhenia e lejes per t'u bere
emigrimi-Hixhreti. Kur u dha leja per
t'u shpemgulur ne Medine, besimtaret
filluan te shpemguleshin ne menyre te
fshehte, qofte ne grupe kolektive dhe
qofte ne menyre individuale.
QENDRMI I KUREJSHEVE NDAJ
HIXHRETIT
Kurejshet nuk mund te qendronin
indiferente ndaj veprimit te
myslimaneve qe emigronin prej
Mekes, prandaj filluan qe t'i denonin
e t'i mundonin myslimanet qe kishin
mbetur ende ne Meke. For kjo nuk u
mjaftoi, prandaj ata u tubuan ne Daru
Nedve dhe fiUuan te diskutonin se
gfare te vepronin me te Derguarin a.s.,
dhe si perfundim ishte marreveshja
qe te eKminohej Muhamedi dhe ne ate
komplot te mermin pjese te gjitha fiset.
Po ashtu ajo qe duhet theksuar ketu,
eshte se paria kurejshe nuk lejonin
kurrsesi qe masa e gjere e popvillit te
degjonte shpjegimet e Muhamedit,
vetem nga frika se mos Muhamedi
do t'u merrte pushtetin dhe fuqine
sunduese qe kishin, dhe nuk e kishin
brenge fare besimin e tyre.
HIXHRETI I TE DERGUARIT A.S.
ISHTE I PL ANIFIKUAR SHUME MIRE
I Derguari i AUahut a.s., kur vendosi
te shpemgulej, i kishte marre te gjitha
masat e duhura dhe kishte krijuar
kushtet e mundshme, ne menyre qe
shpemgulja e tij personale te ishte
e suksesshme. Ne pergatitje e siper,
kishte mbajtur parasysh disa faktore:
njeriun, kohen, vendin dhe levizjen
e fshehte. Pa dyshim qe i Derguari
i AUahut a.s. per keto geshtje kishte
diskutuar me Ebu Bekrin ra. e me
Aliun ra. dhe i ishte permbajtur
renditjes se ketyre faktoreve pa
shperfiUur asnje nga keta faktore.
Faktori njeri: I Derguari a.s.. i kishte
dhene secUit detyren e caktuar, d.m.th.
Aliut ra. i kishte caktuar te qendronte
ne shtratin e te Derguarit a.s. me qeUim
qe ne kete menyre te vonohej veprimi
dhe levizja e poUteisteve kurejshe; Ebu
Bekrit r.a. i kishte caktuar detyren qe
te pergatiste gjerat e nevojshme per
udhetim, sepse ai do t'i bashkohej atij
gjate rruges per ne Medine; bijes se
Ebu Bekrit, Esmas, i kishte caktuar
detyren qe t'u siUte ushqimin atyre
perderisa te qendronin ne shpeUen
Theuretj..
Faktori kohe: I Derguari a.s. kishte
planifikuar edhe kohen kur duhej te
dUte prej shtepise. Kishte dale ne mes
te dites per te shkuar ne shtepine e Ebu
Bekrit, pikerisht ku ne ate kohe kishte
shume pak levizje njerezish, dhe me
pastaj te dilnin gjate nates, nga nje dalje
e fshehte prej shtepise se Ebu Bekrit,
me te vetmin qeUim qe te mos hetohej
daija e tyre.
Faktori vend: I Derguari a.s. kishte
caktuar daljen nga ana e prapme e
shtepise se Ebu Bekrit dhe strehimin
ne shpeUen Theur, e cUa gjendej
ne anen jugore te Mekes, ndonese
drejtimi i rruges per Medine ishte
ne anen veriore te Mekes. Me pastaj
kishte shkuar neper nje rruge nga nuk
kishte kaluar askush ne ate drejtim
per te shkuar ne Medine, dhe i ishte
shmangur rruges qe ishte e njohur nga
te gjithe se shpinte ne Medine.
Faktori levizje e fshehte: I Derguari
a.s. levizjen e tij per t'u shpemgulur
e kishte bere ne menyre te fshehte,
duke dale mu ne mes te dites kur nuk
kishte levizje njerezish, per te shkuar
ne shtepine e Ebu Bekrit ra. dhe prej
andej kishin dale naten nga ana e
prapme e shtepise, vetem e vetem qe te
mos hetohej levizja e tyre.
Pa dyshim, gdokush qe i mendon
dhe studion keto veprime dhe
respektimin e renditjes se ketyre
faktoreve, do t'i kuptoje veprimet e
perpikta qe kishte bere i Derguari a.s..
me rastin e Hixhretit te tij.
17
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR 2009
dituria islame 232.indd 1 7
^
20/11/2009 11:36:12
^
DOSJA E HIXHRETIT
POROSITE DHE URTESITE QE NA
JEPHIXHRETI:
Porosite dhe urtesite e Hixhretit
jane shume, por ne do te vegojme
disa pre] tyre:
1. Muhamedi a.s. i kishte bere te
gjitha perpjekjet qe te mos binte ne
duar te politeisteve kurjeshe, edhe
pse e dinte se veprimi qe ishte duke
bere, ishte ne pajtueshmeri me
Urdhrin e AUahut te Lartesuar.
2. Planet e perpikta gjate
shpemguljes se tij, na bejne me dije se
duhet te kihen programe te veganta
ne veprimet tona dhe kurrsesi te mos
bazohemi vetem ne faktin se e kemi
qellimin te mire, dhe te veprojme pa
kurrfare plani e programi.
3. Nga gdo mysliman kerkohet
te jape mundin e tij per te vepruar
di^ka, pa harruar mbeshtetjen dhe
kerkimin e ndihmes prej Allahut te
Lartesuar.
4. Emigrimi ne Etiopi ishte nje
hap me rendesi, si ne planin e
brendshem po ashtu edhe ne te
jashtmin. Ne planin e brendshem
myslimaneve u ofrohej mundesia t'u
shmangeshin torturave barbare te
idhujtareve mekas, si dhe shqetesimit
te shpirtit idhujtar mekas me rastin
e depertimit te myslimaneve ne vise
te tjera, kurse ne planin e jashtem
paraqiste shtrirjen e Islamit edhe ne
viset jashte GadishuUit Arabik.
5. Ata qe jane te pafe, do te
angazhohen gjithmone per t'i
shtypur dhe torturuar myslimanet ne
menyra dhe me metoda te ndryshme.
6. (^do sakrifice qe duhet te beje
myslimani, duhet ta beje vetem
e vetem qe te arrije kenaqesine e
Allahut dhe te mos ndikohet nga
bukurite e kesaj bote.
7. Myslimani duhet te jete i
vendosur dhe i bindur se duhet te
angazhohet dhe te perballet me te
gjitha sfidat qe i dalin ne jete, kurse
arritja e suksesit eshte qe vjen prej
Allahut te Lartesuar.
8. Suksesi i nje pune nuk varet
vetem prej faktit se njeriu e ka
nijetin te mire, por duhet te merren
parasysh doemos te gjitha shkaqet
per zbatimin e ndonje veprimi.
Nexhat IBRAHIMI
Persiatje rreth
rendesise dhe
rolit te hutbes
ne Islam
Hutbja eshte mediumi me i
rendesishem dhe me stabU mysKman
pergjate tere historise mysKmane.
Rendesia e saj manifestohet ne faktin
se hutbja ne pikepamje sheriatike-
juridike paraqet pjese perberese
dhe te pashmangshme te namazit te
xhumase per te gjithe myslimanet
madhore, te shendoshe fizikisht dhe
ne pikepamje mendore. Hutben e
mban imami, hatibi respektivisht
personi i kualifikuar me arsimim fetar
islam, te cilin e autorizon institucioni
fetar i vendit (Bashkesia Islame),
per t'i dhene hatibit legjitimitetin
institucional dhe juridik (el-murasele).
Hutbja mbahet gdo te premte, ne te
njejten kohe, qe paraqet kontinuitet,
rreguUshmeri dhe dinamizem ne vijen
komunikuese ndermjet institucionit,
hatibit dhe mases besimtare.
Institucioni i hutbes lindi ne kohen
e Muhamedit a.s., ai vete ka qene
hatibi i pare. Qe atehere e sot, hutbja
mbeti menyra komunikuese me e
qendrueshme pavaresisht nga menyra
dhe metoda e mjete te ndryshme
te predikimit mysliman. Mirepo,
rendesi per hutben ka edhe permbajtja
e hutbes, perzgjedhja e femes, menyra
dhe forma e prezantimit te femes se
hutbes tek recipientet, dhe faktore te
tjere. Eshte me rendesi jo me te vogel
qe ne percaktimin e permbajfjes se
hutbes te kihen parasysh edhe disa
faktore, ne shikim te pare dytesore:
- Heterogjeniteti i xhematit. Aty
marrin pjese njerez moshash dhe
strukture te ndryshme arsimore,
ekonomike, poKtike dhe sociale;
- Ne xhematet e qytetit zakonisht
niveli arsimor eshte me i larte; ka
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR2009
dituria islame 232.indd 1 8
^
20/11/2009 11:36:12
^
DOSJA E HIXHRETIT
me shume intelektuale, studente e
nxenes dhe pergatitja dhe interpretimi
duhet te jene ne shkalle me te larte, ne
perputhje me masen e besimtareve;
- Degjuesit bashkekohore ne xhami
posedojne njohuri elementare islame
nepermjet librit, gazetes, revistes
dhe kohet e fundit, nepermjet
radio-televizionit e intemetit, dhe
kete faktor dixhet ta mbaje gjithnje
parasysh hatibi;
- Permbajtja e temes dixhet te
jete koherente me kohen dhe me
strukturen e degjuesve; ajo duhet te
kete, para se gjithash, karakter e ton
fetar dhe te jete brenda percaktimit
fetar, pa hamendje dhe konfuzion
ideor, duke mos shperfillur as nivelin
arsimor dhe te thirrjes se tyre.
Gjate mbajtjes se hutbes, hatibet
duhet t'i kushtojne rendesi edhe
menyres dhe formes se komunikimit,
duhet te aftesohen ne venien,
mbajtjen dhe zhvillimin intensiv te
komunikimit me xhematin e tyre.
Shkenca e komunikimit bashkekohor
eshte zhvilluar thellesisht, prandaj
per hatibet ka rendesi absorbimi
dhe pervetesimi i te gjitha metodave
te nevojshme per oratorine e
hatibit dhe te hutbes. Shperlillja e
ketyre faktoreve mund te demtoje
permbajtjen dhe prezantimin e mire
te hutbes. Ne anen tjeter, per masen
e degjuesve eshte me rendesi ta
kuptojne se hatibet jane kryesisht tre
llojesh:
1. Hatibet qe e kane pergatitur
hutben dhe e lexojne; per ta thuhet se
jane te bezdisshem e monotone;
2. Hatibet qe e flasin ate qe e
kane shkruar dhe e kane mesuar
permendsh temen; per keta thuhet se
jane mashtrues dhe artiste te xhematit;
3. Hatibet qe paraqiten ne
minber pa pergatitje paraprake.
Keta improvizojne dhe per te tUlet
besimtaret thone se jane me te
suksesshmit, pa marre parasysh se
ne hutbet e tyre mund te shfaqen
parregullsi, gabime dhe pasaktesi
materiale e doktrinare.
Rekomandohet qe hatibi
bashkekohor te posedoje te tri keto
tipare te siperme, te cilat do t'i
parafrazonim keshtu: hatibi duhet
te pergatitet, ta shkruaje hutben
paraprakisht, qe porosia e tij te jete
aktuale, e dobishme, e gjalle, me nje
fjalor te kapshem per masat dhe pa
improvizime te thata e bajate. Hatibi
duhet te lirohet nga interpretimi i
thate i hutbes, te jete origjinal dhe i
pavarur; i ve^ante dhe i argumentuar,
pa perzierje mendimesh dhe
shkoUash etj. etj. Hatibi, po ashtu,
duhet t'i kete parasysh edhe disa
kerkesa shtese te degjuesve, te cilat
nuk jane te shkruara, po qe kuptohen
dhe shtrohen nga secili degjues:
Kush je dhe ^'deshiron te flasesh;
Kujt deshiron t'i drejtohesh; Sa eshte
kohezgjatja e bisedes; (J'synon me
hutben?
Duke i pasur parasysh te gjithe
faktoret, hatibi porosine e hutbes
se tij do ta trajtesoje ne varesi nga
struktura e degjuesve. Hatibi duhet
t'i kete parasysh rrethanat e kohes
dhe t'i periille nevojat shpirterore te
degjuesve, po dhe aiiesine kritike te
gjykimit. Per ta thyer monotonine
e monologut te hutbes disi, hatibi
duhet ta zhvilloje hutben e tij edhe
me pyetje-pergjigje, por edhe te
ndaloje pas namazit te xhumase
dhe te bisedoje me te interesuarit
per plotesime ose per paqartesi te
caktuara.
Nuk eshte teper te theksohet ky
rast:
Kur delegadoni i Ta'ifit po behej gati
per tu kthyer, Muhamedi i dha ketij
guvematori te ri udhezimet qe vijojne:
"tejeshzemergjerene
ceremonitC fetare publike
dhe merre parasysh si
kriternevqjenemete
DOBEnTNEMESINETE
PRANISHMEVE,SigJANE
PLEQTC, FEMIJETJE DOBETIT
aESEMUREDDHETEAlYRE
QE JANE PER NGUT PER
SHKAKTEPUNEVEQEKANE."
(Ibn Hisham, f. 917, sipas:
Muhammed HamiduUah,
Muhammedi a.s. ,1, Jeta dhe vepra,
fq. 368. )
Nga ky kontakt, hatibi e sheh
shkallen intelektuale te degjuesve,
e sheh interesin e tyre por edhe
verejtjet eventuale (gjestikulacionet,
shprehjet me te shpeshta, emocionet
e pa/frenuara etj.). Per sukses te
hutbes, hatibi duhet te komunikoje
me shpesh me degjuesit, duhet
t'i njohe burimet per pergatitjen
e hutbes (literaturen, mjetet e
informacionit, artikujt, internetin
etj.), vegse nese keto burime
merren formalisht, ato e topitin
dhe e veshtiresojne komunikimin
ndermjet hatibit e degjuesit dhe
e bejne hatibin me teper nje foles
lajmesh ne televizion. (Jdo ligjerate
duhet te argumentohet me ajete
kuranore, me hadithe te Pejgamberit
a.s. dhe me mendime te dijetareve te
pakontestueshem. Hatibi ne minber
nuk eshte ne kateder shkencore
dhe para auditoriumit shkencor,
prandaj gjate ligjerimit i lejohet te
shprehe emocionet dhe ndjenjat e
tij gjate demonstrimit te ligjerates,
por assesi nuk ben qe hatibi te
bertase, te ulerije, te qaje dhe te beje
veprime e skena teatrale, si^ jemi
mesuar te shohim ne disa raste tek
disa hatibe tane. Zeri i larte gjate
ligjerates, te qaret dhe veprimet
teatrale, sipas psikologeve dhe
eksperteve te retorikes, zvogelojne
aiiesine e perceptimit te porosise
se hutbes drejtuar degjuesit. Po
ashtu, hatibet duhet ta trajtojne
masen degjuese me korrektesi, dhe
jo me qortime si ndaj femijeve apo
devijanteve. Hutbja ka perparesi
kundrejt formave te shkruara dhe
elektronike, sepse eshte e gjalle,
dinamike, e transformueshme ne
ton dhe emocione, sipas nevojes
e kohes, dhe hatibi kete epersi
duhet ta perfille. Ne te kunderten,
hutbja do te tretet dhe humbet ne
rendesine e saj para komunikimit
elektronik dhe vizual te radio-
televizionit, te internetit dhe
formave te tjera komunikuese ne te
ardhmen.
19
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR 2009
dituria islame 232.indd 1 9
^
20/11/2009 11:36:12
^
E K O N O M I
Dr. Islam HASANI
Islami inkurajon per pune dhe zhvillim
Dhenia e Zekatit eshte nje prej
pese shtyllave te Islamit, sepse
Islami Zekatin e ka bere detyre
per ^do mysliman, qe ta jap per te
varfrin, ne menyre qe ta inkurajoje
ndihmen apo lemoshen dhe
njekohesisht ta dekurajoje kulturen
e varesise, e cila konsiderohet
rrenim i dinjitetit njerezor.
Saktesisht, Kurani (Fjala e Allahut te
Madheruar) dhe Syneti (tradita e te
Derguarit te Allahut) kane treguar
rendesine e punes dhe ushqimin
e familjes nga ai fitim. Pejgamberi
a.s. ka thene: "Askush nuk ka
ngrene ushqim me te mire sesa
ate qe eshte fituar nga duart e tij"
(Buhariu). Kurani thekson rendesine
e punes ne ajetin vijues: Dhe thuaj:
"Veproni, All-Uahu do ta shohe
vepren tuaj, edhe i derguari i Tij e
besimtaret, e me vone do te ktheheni
te njohesi i se fshehtes dhe te
dukshmes, e do t'ju njoftoje per ate
qe vepruat. (At-Teube:105) Kurani
dhe Syneti tregojne nje interesim
te ve^ante per mireqenien e
pergjithshme te njerezve/ perderisa
qendrimi unanim i fukahenjve
(juristeve islame) eshte se mireqenia
shoqerore dhe lirimi i njerezve nga
veshtiresite, eshte synim kryesor i
Sheriatit. Zhvillimi ekonomik apo
zhvillimi ne pergjithesi duhet te
jete ne perputhshmeri me normat e
Sheriatit dhe gdo here ne sherbim te
njeriut.^Mesimet islame e bejne te
qarte se individeve u jane dhuruar
interesa te ndryshme, talente, aftesi,
pozita te ndryshme shoqerore si dhe
status ekonomik e pasuri nivelesh
te ndryshme. Keto dallime krijojne
kushte per varesi dhe marredhenie
te perbashketa. Ne te vertete,
dallimet dhe Uojllojshmerite jane
vegori te brendshme te shoqerise
njerezore. Allahu xh.sh.ka thene:'A
thua ata e percaktojne meshiren
(pejgamberllekun) e Zotit tend? Ne
kemi percaktuar nder ta gjendjen e
jetes ne kete bote; Ne kemi dalluar
disa ne shkalle me te larte se te
tjeret, qe te shfrytezojne njeri-tjetrin
per sherbime. E meshira (caktimi
per pejgamber) e Zotit tend eshte
shume me e dobishme se ajo qe ata
grumbuUojne". ( Ez-Zuhruf: 32)
KRITERI PER TE MARRE
SHPERBLIMIN BOTEROR,
JETESA E NJERIUT VARET NGA
PERPJEKJA E TIJ
Ndonese Islami e konsideron
se aftesia e nje individi, interesi
apo kapaciteti natyror per
kryerjen e puneve te caktuara,
jane parapergatitje, kjo nuk do
te thote qe pozita sociale dhe
ekonomike e nje personi eshte e
paracaktuar. Per me teper, kriteri
per te marre shperblimin boteror,
jetesa e njeriut varet nga perpjekja
e tij. Ne te vertete, Allahu xh.sh.
nuk e ndryshon gjendjen e njeriut
(popullit) perveg nese ata vete
marrin masa per te ndryshuar
gjendjen e tyre.^ Islami e konsideron
Zekatin nje obligim, qe te fitoje
mjetet e jeteses nga puna e vet, dhe
i inkurajon ata qe t'i ndihmojne
njerezit qe te behen te pavarur
financiarisht. Ne te vertete, i
Derguari i Zotit, Muhamedi a.s.,
ishte vete tregtar, si dhe disa prej
shokeve te tij punuan pune krahu
e zeje te ndryshme. Eshte vertetuar
se, duke punuar per te siguruar te
ardhurat e jeteses, njeriu pajiset me
dinjitet dhe gradohet me pavaresim,
ndersa lypja e lemoshes dhe
mbeshtetja ne ndihmen nga te tjere.
kur personi ka mundesi fizike qe
te punoje, konsiderohet poshterim.
Ka shume hadithe qe theksojne
ose vegojne rendesine e punes,
sigurine ne vete, te jesh i pavarur
dhe krenar per punen tende, edhe
nese ajo pune eshte si pastrues a
sherbetor me te ardhura te vogla,
apo edhe nese ajo pune eshte e
rende. Ne te kunderten, lypja e
lemoshes per shkak te pasivitetit dhe
pertacise, konsiderohet degradim
dhe eshte krejtesisht dekurajuese.
Hadithi ne vazhdim e ilustron kete
^
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR2009
20
dituria islame 232. indd 20
^
20/11/2009 11:36:13
^
E K O N O M I
perspektive: Nje njeri ne mesin
e njerezve ne Medine erdhi te
Muhamedi a.s. dhe i kerkoi pak
ushqim. Megjithese Muhamedi a.s.
nuk ishte i gatshem per te refuzuar
nje kerkese per ndihme, ne te njejten
kohe ai nuk e inkurajoi lypjen dhe
varesine nga tjetri. Prandaj ai e
pyeti njeriun: "A nuk keni asgje
ne shtepine tuaj?" "Po," ia ktheu
njeriu,- nje mbulese (qaiqai) nje
pjese nga e cila ne e veshim, kurse
pjesen tjeter ndonjehere e shtrijme
ne dysheme, dhe nje ene prej druri,
prej se ciles pime uje". "SUlmi ato
ketu", - i tha Muhamedi a.s.. Ai
atehere i mori gjerat dhe i pyeti disa
nga shoket e tij: "Kush deshiron t'i
bleje keto dy gjera?" "Une" - tha njeri,
- "per nje derhem". Nje tjeter tha:
"Une do t'i marr per dy derheme".
Muhamedi a.s. i shiti te dy gjerat
per dy derheme dhe ia dha njeriut
(te hoUat) e i tha: "Me nje derhem
bli ushqim per familjen tende dhe
me tjetrin bli nje sepate e ma sill
mua". Njeriu u kthye me sepate.
Muhamedi a.s. i vuri nje bisht me
duart e tij dhe e keshilloi njeriun:
"Shko e mblidh dru, dhe une nuk
dua te te shoh per dy jave". Njeriu
shkoi larg, mblodhi dru, i shiti ato
dhe fitoi dhjete derheme. Me disa
nga parate e fituara bleu ushqim,
kurse me te tjerat bleu rroba.
Muhamedi a.s. atehere i tha: "Kjo
eshte me mire per ty sesa t'i lejosh
(vetes) lypjen, qe te te behet shenje ne
fytyren tende ne Diten e Gjykimit" .
(Ebu Davudi). Te njejtin synim ka
edhe nje hadith tjeter, ne te cilin
theksohet: "eshte me mire per juve
te mermi nje litar dhe te pritni dru
(nga mali), t'i bartni ato me shpinen
tuaj dhe t'i shitni, (si mjet per te
fituar te ardhurat tuaja), me mire se
te kerkoni nga nje person per di^ka, e
ai mund t'ju jape ose te mos ju jape".
( Buhariu dhe Muslimi). Ketu eshte
nje pergjegjesi e paster per sigurine
ne vetvete: " Ate qe permbahet dhe
shmang lypjen, AUahu e mbron
kunder varferise, dhe ate qe kerkon
apo perpiqet per mjaftueshmeri/
pavaresi, AUahu do ta beje ne gjendje
te pavarur." (Muslimi).
LEMOSHA NUK ESHTE
(HALLALL) E LEJUAR AS PER TE
PASURIT DHE AS PER NJEREZIT
EAFTE
Eshte e qarte se Islami perkrah
faktin qe njeriu nuk duhet te varet
nga lemosha apo ndihma, nese
ai/ajo mund te fitoje mjete jetese te
mjaftueshme, per familjen a tij\saj
me perpjekje te tij\saj. Muhamedi
a.s. ka thene: "Lemosha nuk eshte
(hallall) e lejuar as per te pasurit dhe
as per njerezit e afte" ( Tirmidhiu);
"Kushdo qe ka ushqim per nje dite
e nje nate, eshte e ndaluar per ate
te kerkoje lemoshe" ( Ebu Davudi)
dhe ai qe deshiron te permbahet
nga kerkimi i lemoshes, do te jete
i mbrojtur nga Allahu, dhe ai qe
kerkon vetesigurim, do te jete i
vetesiguruar nga Allahu" (Buhariu).
Islami nuk e pranon apo miraton
kerkimin e lemoshes, ne menyre qe
njerezit te mund te ruajne dinjitetin
e vet dhe te zhvillojne vetesigurine,
megjithese nese te varfrit jane ne
varferi te skajshme dhe te shtyre
qe te kerkojne ndihme financiare,
atehere ata konsiderohen te
pafajshem. Ne te vertete, te gjithe
ata qe jane te afte per pune, jane te
porositur te punojne, ne menyre qe
t'i fitojne te ardhurat e tyre. Askush
qe eshte fizikisht dhe nga mendja i
afte, nuk duhet te behet i varur nga
familja e tij\saj.
SISTEMI EKONOMIK I
HARTUAR SIPAS ISLAMIT,
ESHTE SISTEMI QE ESHTE
I GARANTUAR PER SUKSES
DHE U PERSHTATET TE GJITHA
KOHEVE DHE TE GJITHE
POPUJVE
Ndonese qe te gjitha punet qe
kryhen, duhet te jene te dobishme
dhe te perputhen me Sheriatin,
per besimtarin nuk lejohet te
involvohet ne ndonje pune apo
biznes qe ne vete permban gjera te
ndaluara sipas Sheriatit. Asnje pune
nuk konsiderohet e parendesishme
per sa i perket qellimit ose
shperblimit a denimit ne kete bote
dhe ne boten tjeter. El-Gazali, nje
dijetar qe i takon shekullit 11, duke
folur per heshtjet ekonomike dhe
rendesine e punes, se secili njeri
duhet te punoje dhe te angazhohet
te pakten te mos i behet barre
shoqerise, e ka permendur
rastin e Omerit r.a., tek i cili ka
shpjeguar rendesine e punes edhe
me tutje, duke u treguar njerezve:
"Asnjehere, asnjeri nga ju nuk
duhet te mendoje se duaja (lutja)
per ushqim pa punuar, do te beje
pune, nga qielli kurre nuk bie
ari e as argjendi".Ne te vertete,
Islami i inkurajon punet, te cilat
sjellin ndryshimin e perhershem
te jetes se njeriut. Muhamedi a.s.
ka thene: "Prej puneve qe Allahu
me se shumti i pelqen, eshte
puna qe zgjat, edhe nese eshte e
vogel". ( Muslimi) dhe: " Kur nje
njeri vdes dhe puna e tij nuk sjell
me shperblime perverse nga tri
gjera: dhenia e lemoshes, dituria
prej se dies njerezit perfitojne,
ose nje femije i mire (fetar), i cili
lutet per ate" (Muslimi). Perkrahja
dhe mbeshtetja ekonomike per
qendrueshmeri, eshte prej puneve
te lavderuara dhe qe meritojne
shperblim nga i Gjithemeshirshmi.
Te gjithe popujt, pa marr parasysh
mbeshtetjen apo percaktimin
ideologjik, mundohen te arrijne
zhvillim ekonomik, dhe mireqenia
sociale te jete ne nivel te kenaqshem
per popullin e vet. Populli yne
duhet te beje te njejten gje, me
nje prirje dhe vullnet te mire, per
shkak se per nje kohe te gjate ka
qene i privuar nga te drejtat dhe
zhvillimet ekonomike per shkaqe
politike dhe ideologjike. Zhvillimi
yne duhet te filloje prej mendjeve,
fjaleve dhe veprave, te cilat duhet
te jene ne pajtueshmeri me mesimet
islame. Sistemi ekonomik, i hartuar
sipas Islamit, eshte sistemi qe
eshte i garantuar per sukses dhe u
pershtatet te gjitha koheve dhe te
gjithe popujve.
(1) El-Bekare,201. (2) Muhamad Umar
Chapra,Tovards a Just Monetary System,
(Leicester: The Islamic Foundation, 1985. fq.
35.(3) Er-Rra'ad, 11
21
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR 2009
dituria islame 232. indd 21
^
20/11/2009 11:36:13
^
PERSONALITETE
Mustafa ERISH
Ummu Kuhja r.a.
SHKAKTARE PER ZBRITJEN E AJETEVE TE TRASHEGIMIS
Ummu Kuhja r.a. ishte nje zonje
ashabe , ne emrin e se dies zbriten
ajetet e trashegimise...
Nje zonje e lumtur ngase eshte
here shkaktare qe te largohet nje nga
zakonet e kohes se injorances . . .
Nje zonje ashabe, e cila eshte bere
shkaktare qe te ndriqohet qeshtja
e mosdhenjes se trashegimis se nje
zonjeje dhe vajzave te saja dhe te
zhduket padrejtesia....
Ajo ishte Medinase. Ishte
bashkeshortja e Evs ibni Sabit r.a.
Kur filloj te ndrigoj drita e Islamit
Medinen, Ummu Kuhja se bashku
me te shoqin u bene mysliman.
I Derguari i Zotit (s.a.v.s) kur
emigroi ne Medine, se bashku me
te shoqin hyjn ne sherbim te tij.
Vazhdimisht u munduan te jene
prane tij. (Jdo lloj sherbimi moren
persiper ne paqe dhe hxite.
Bashkeshorti i Ummu Kuhjas r.a.
mori pjese ne luften e Uhudit. Ne
fushaten e luftes tregoi trimeri te
madhe dhe ne fund ra deshmor. Pas i
mbeten bashkeshortja dhe tre vajzat.
Me trashegimin qe e la
bashkeshorti, Ummu Kyhja do te
kujdesej per femijet, e tyre edhe nene
edhe baba do t'i behej qe mos te
kerkojne ndjenjen e dhembshurise se
tij.Por nga koha e Injorances kishte
mbet nje zakon i keq. Bashkeshortja
dhe vajza nuk mundej te mermin
pjese nga trashegimia. Ngase Arabet
e Injorances thoshin; "Trashegimin
mund ta marrin vetem ata qeluftuan
dhe qe e mbrojten atdheun",
keshtuqe grate dhe femijet mbetnin
te larguar nga trashegimia.
Trashegimine qe e la pas Evsi e
kishin uzurpuar djemte e xhaxhait
te tij. Gruas dhe vajzave nuk i kishin
dhene asgje. Ummu Kuhja r.a. erdhi
pran ResuluUahut dhe i tregoi kete
gjendje. Tregoi qe mbeti pa shprese.
i Derguari asaj i tha: "Kthehu ne
shtepin tende do te shohim se
AUahu ^ka do te na urdheroje?".
Pas kesaj ngjarjeje zbriti ky ajet
Kur'anor. AUahu i Lartesuar nuk dha
rast qe te zgjaten duart ne hakkun
e jetimit. Kuptimi i ajetit eshte
keshtu: "Meshkujve ju takon pjese
nga pasuria qe e lene prinderit e te
afermit (pas vdekjes), edhe femrave
ju takon pjese nga ajo qe lene
prinderit e te afermit, le te jete pak
ose shume ajo qe lene, ju takon pjese
e caktuar (nga Zoti). ( El -Maide,7)
Pas zbritjes se ketij ajeti i derguari
a.s. i dergoi nje lajm djemeve
te xhaxhait, qe ua kane marre
trashegimin duke i thene: "Largoni
duart nga trashegimia e Evs'it dhe
asgje mos e shpemdani.".
Ummu Kuhja r.a. perveg
zemerimin qe e ndjeu per vdekjen
e burrit asaj iu shtua edhe zemerimi
per mos marrjen e trashegimis,
keshtu qe ajo mbeti ne nje gjendje
te veshtire.Vuajtjet edhe me shume
iu shtuan.AUahu ne nje kohe
te shkurter ia largoi pikellimin,
shqetesimin dhe padrejtesin, me
zbritjen e ketij ajeti. Pas nje kohe
zbriti ajetin e 11 te sures Nisa ku
tregoi se si trashegimia duhet te
ndahet ne mesin e prinderve, vajze-
djale dhe te afermve. Keshtu eshte
kuptimi i ketij ajeti: "AU-llahu ju
urdheron per (geshtjen e trashegimis)
femijet tuaj: per mashkullin
hise sa per dy femra; nese jane
(trashegimtare) vetem femra, dy e
me shume, atyre ju takojne dy te
tretat e pasurise qe trashegohet;
nese eshte nje femer, asaj i takon
gjysma; per prinderit, per secilin nga
ata, ju takon e gjashta nga ajo qe ka
lene (i vdekuri) nese ka femije; e ne
qofte se (i vdekuri) nuk ka femije e
ate e trashegojne (vetem) prinderit.
atehere nenes se tij i takon nje e
treta; ne qofte se ai (i vdekuri) ka
vellezer, nenes se tij i takon vetem nje
e gjashta, (kjo e drejte ne trashegim
behet) pasi te kryhet (vasijeti) qe ka
lene dhe pasi te lahet borgji; ju nuk
dini se kush eshte me afer dobise
suaj, prinderit tuaj ose femijet tuaj.
(Ky percaktim eshte) Urdher nga
AU-llahu. Vertet AU-llahu eshte me i
Dijshmi, me i Urti ( En -Nisa, 11).
Dijetaret duke i komentuar ajetet,
kan pasur kujdes qe mendimi dhe
puna e njeriut te jete large nga detajet
dhe te mos shkohet ne tepric dhe ne
gdo geshtje te sillet me drejtesi. Sipas
Islamit ne drejtesine trashegimore,
ne mesin e ndarjeve (hiseve) e
obUgimeve eshte gjetur mesi i tyre,
me shume eshte dhene atyre qe jane
detyruar te hargjojne me shume,
me pak i eshte dhene trashegimia
qe haregjojne pak. Sipas Islamit ne
drejtesin familjare mashkuUi eshte ai
qe kur martohet duhet te jap meherin.
Dhe eshte i detyruar te bej shpenzimet
e dasmes. Edhe pas marteses eshte
i nevojshem t'i ndihmoj farefisit te
aferm nese kane mundesi dhe eshte i
nevojshem ti mbikeqyr bashkeshorten
dhe femijet, atyre t'i mundesoj
ushqimin, t'i veshmathe qofte edhe
nevojat me te vogla.
Pra keto jane shkaqet qe
pergjithesi, pjesa e trashegimis se
mashkuUit eshte sa i dy femrave.
Ajetet e trashegimis qe zbriten
per Ummu Kuhjan r.a. ashtu sig
urdherohet ne ajet, prej pasurise se
burrit merr nje te teten, pasurin e tre
te dytes e marrin vajzat, dhe pasurin
e mbetur i eshte dhene djemve te
xhaxhait te Evs'it.
AUahu qofte I kenaqur nga ajo.
AMIN.
Perktlieu nga turqishtja Esma Morina, Marre
nga revista "ALTINOLUK" Nr247 shtator 2006
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR2009
22
dituria islame 232.indd 22
^
20/11/2009 11:36:13
^
Shkencore
P J E S A
JusufZIMERI
Ryshfeti
dhe Uzurpimi
i pasurise
ALLAHU XH.SH. NE KURANIN FISNIKTHOTE: "DHE
MOS E HANI PASURINE E NJERI-TJETRIT NE MENYRE
TE PALEJUAR, E AS MOS U PARAQITNI ME TE (ME
RYSHFET) TE GJYKATESIT PER TE GRABITUR NE MENYRE
TE PADREJTE NJE PJESE TE PASURISE SE NJEREZVE,
KUR JU E DINI (SE ATE PO E HANI PA TE DREJTE).'
^
23
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR 2009
dituria islame 232.indd 23
^
20/11/2009 11:36:14
^
E K O N O M I
SHKAKU I ZBRITJES SE AJETIT
Mukatil b. Hijani thote se
shkaku i zbritjes se ketij ajeti eshte
zenka ne mes Kajs b. Abasi el
Kindiut, i cili akuzonte Abdan b.
Eshve el Hadremiun per te drejten
e pronesimit te nje parcele toke.
Meqenese rastin e kishin ngritur
deri tek i Derguari i Allahut a.s,
Allahu xh. sh., per te zgjidhur
kontestin ne mes tyre, zbriti ajetin
e lartpermendur.^
Nese e kundrojme ajetin nga
kendveshtrimi i radhitjes, verejme
se eshte i radhitur pas ajetit qe
sqaron dispozitat e agjerimit.
Urtesia e kesaj radhitjeje qendron
ne faktin se, se ajeti i siperm sqaron
se besimtari islam gjate agjerimit
te tij, eshte larguar nga te ngrenet,
te piret dhe marredheniet intime
bashkeshortore, qe ne esence jane
te lejuara, vetem e vetem per te
arritur kenaqesine e Allahut xh.
sh., pastaj per te bere pastrimin e tij
shpirteror dhe fizik, me qellim qe te
jete sa me i fresket dhe sa me afer
Krijuesit te tij, ky ajet kuranor qe po
diskutojme , perveg faktit qe sqaron
se ngrenia e pasurise se tjetrit pa
te drejte, ne esence eshte veprim i
ndaluar (haram), dhe ne anen tjeter
motivon njerezit per grindje, zenka
dhe pergaje, ai gjithashtu sqaron
edhe se ngrenia e pasurise se tjetrit
pa te drejte, perverse zbeh besimin
e njeriut, eshte edhe pengese per
arritjen e kenaqesise shpirterore
permes ibadetit dhe gradualisht
e largon njeriun nga adhurimi.
Pra, lidhshmeria ne mes dy
ajeteve, ajetit qe sqaron dispozitat
e agjerimit dhe ajetit qe sqaron
dispozitat e ngrenies se pasurise se
huaj, qendron ne urtesine se, derisa
agjerimi eshte nga format me te
lashta te komunikimit te njeriut me
Krijuesin e tij dhe e afron njeriun
drejt meshires se Allahut xh. sh.,
- ngrenia e pasurise se huaj eshte
fuqi qe e terheq njeriun ne drejtim
te kundert krahasuar me agjerimin,
pra gradualisht njeriun e shkeput
nga lidhjet e tij me Krijuesin e vet.
DISPOZITAT JURIDIKE ISLAME QE
DALIN NGA AJETI
Edhe pse ky ajet eshte
gjitheperfshires, duke u bazuar
ne shkakixn e zbritjes se ketij ajeti,
nenkuptohet se qeUimi final i ketij
ajeti, per se dhe ishte zbritur, eshte
ndalimi i perdorimit te pasurise
se huaj, me ane te menyrave te
ndryshme djallezore si ryshfeti,
mashtrimi, korrupsioni etj., dhe
veganerisht permes metodes se
ixzurpimit.
MITO - RYSHFETI
Duke u mbeshtetur ne ajetin e
permendur me pare, verehet se
ryshfeti eshte veprim i ndaluar nga
pikepamja islame. Kete e verteton
edhe hadithi i i transmetuar nga
Thevbani: "I derguari i AUahut e
ka mallkuar mitedhenesin, dhe
mitemarresin dhe ndermjetesuesin ne
mes tyre" .^
Ajo qe na terheq vemendjen ne kete
rast ne veganti, eshte ryshfeti i dhene
ne organet e drejtesise, pikerisht ne
institucionet shteterore. Krimi eshte
edhe me i rende atehere kur, permes
krimit institucional, deligjitimohet
e drejta e dikujt, dhe njekohesisht
legjitimohet padrejtesia permes
organeve te drejtesise, organe keto qe
jane pergjigjese edhe nga pikepamja
islame, edhe juridikisht po edhe
moralisht, per te mbrojtur drejtesine e
jo per ta devijuar.
(Jeshtja tjeter per te cilen na
sinjalizon qarte ajeti uranor, eshte
fakti se ryshfeti zakonisht jepet per
te pervetesuar ate qe nuk i takon
mitedhenesit, pra per te bere krim
ndaj tjetrit.
Ne rastet kur mitedhenesi, permes
ryshfetit, mendon se juridikisht ka
legjitimuar te drejten e tij pronesore
te ndonje pasurie, ajeti na jep te
kuptojme se legjitimimi i gjykatesit
permes nje aktvendimi qe merr ne
favor te mitedhenesit, nuk e ndryshon
esencen e se drejtes pronesore, dhe
kjo nuk e liron nga pergjegjesia para
Allahut xh. sh., sepse vendimi i
gjykatesit nuk e ndryshon dispoziten
nga e ndaluara (harami) ne te lejuar
(haUaE). Nje legjitimim i rrejshem
juridik pronesoro mund te behet
edhe nga gjykatesi, i ciK nuk eshte
perfshire ne procesin e ryshfetit, po
vendimin e merr ne baze te deshmive
nga deshmitaret, te diet mund te kene
qene mitemarres per te deshmuar
para gjykatesit, dhe e tere kjo behet pa
dijen e gjykatesit. Ne rastin konkret,
gjykatesi duhet te marre aktvendim
ne baze te provave fizike, pra ne
baze te asaj qe deshmohet, kurse
brendesine e din Allahu xh. sh. dhe
ai gjykon sipas asaj qe nuk e sheh
gjykatesi.
Ryshfeti eshte nje krim qe i sjeU
fatkeqesi jo vetem individit po edhe
mbare shoqerise. Ne shoqerine ku
funksionon ryshfeti, nuk funksionon
sistemi ligjor dhe drejtesia, prandaj ne
kete menyre neperkemben te drejtat
esenciale te individit, sepse krijohet
bindja se, per t'i reaKzuar te drejtat
e tij, njeriu duhet te jape patjeter
ryshfet.
Ne anen tjeter, ryshfeti e bene
njeriun te nengmuar e te perbuzur,
sepse ai vetvetiu e ndien se, per
interesa te vogla te jetes se kesaj
bote, ka shitur unin dhe autoritetin
e tij. Mitemarresi, ashtu edhe sikur
mitedhenesi, gjithnje jetojne ne frike
dhe panik * , sepse ne veten e tyre
perjetojne ndjenjen e krimit dhe
frikesohen qe eventualisht te mos
zbulohen. Njerezit e tille, qe jane te
dhene ndaj pasurise, nuk zgjedhin
menyren dhe rrugen per te realizuar
interesin e tyre, prandaj jane te
mallkuar nga i Derguari i Allahut (sal-
lall-Uahu alejhi ve sel-leme).
UZURPIMI I PASURISE SE TJETRIT
Uzurpimin "el Gasbu", juristet
islame ne aspektin terminologjik
islam e kane perkufizuar "Marrje
e pasurise se gmueshme pa lejen e
pronarit te saj, duke i hequr te drejten
e pronesise".
Krahas ajetit kumor te theksuar ne
fiUim per ndalimin e pronesimit te
pasurise se huaj pa lejen e pronarit,
kemi edhe shume ajete te tjera, nga te
cilat edhe ajetin uranor, ku thuhet:"
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR2009
24
dituria islame 232. indd 24
^
20/11/2009 11:36:14
^
E K O N O M I
Dhe mos e hani pasurine e njeri-tjetrit
ne menyre te padrejte, perpos tregtise,
ne te cilen keni pajtueshmeri ne mes
jush" .^
Krahas ajeteve, ka dhe shume
hadithe qe ndalojne kete veprim, nga
te cilat jane - hadithi qe transmetohet
nga Talha b. Abdullah b. Auvfi, se
vertet Abdurrahman b. Amr b. Sehli
e kishte informuar ate se Seid b.
Zejdi kishte thene: "E kam degjuar
pejgamberin (sal-laU-Uahu alejhi ve
sel-leme) duke thene: "Kush ben
padrejtesi (uzurpon me dhune) ne
nje pjese te tokes, vertet (Diten e
Gjykimit) do t'i varen ne qafe shtate
toka".' Dhe pastaj hadithi tjeter: "Nuk
lejohet pasuria e myslimanit perverse
kur ajo jepet me deshiren e tij"7
PASOJAT NGA UZURPMI
1. ZULLUMI - MEKATI
Uzurpimi i pasurise se tjetrit pa
te drejte, konsiderohet mekat, per
te cUin do te kerkohet pergjigje para
AUahut xh.sh.dhe kjo verehet qarte jo
vetem nga ajeti i siperpermendur, po
perforcohet edhe me shume ne hadithe
te pejgamberit (sal-lall-Uahu alejhi ve
sel-leme). Nje nga hadithet, permes te
dHt i Derguari i AUahut (sal-laU-Uahu
alejhi ve sel-leme) ndalon atakun ndaj
pasurise se huaj, eshte edhe hadithi
qe flet per te drejtat e myslimaneve,
ku thuhet: "Kush ia merr nje pjese te
pasurise nje mysHmani (pa te drejte)
AUahu atij do t'ia obUgoje zjarrin
e Xhehenemit dhe do t'ia ndaloje
Xhenetin" Nje i pranishem i tha: A
edhe nese ajo pasuri eshte e lehte, e
vogel)? Pejgamberi a.s. tha: "edhe nese
eshte nje fije kashte".
Marrja e pasurise se tjetrit
konsiderohet krim dhe terror ndaj
tjetrit (zuUum), e zuUumi eshte prej
mekateve te renda, i dli peshon
shume Diten e Gjykimit, prandaj kjo
edhe eshte arsyeja pse Pejgamberi
(sal-laU-Uahu alejhi ve sel-leme) i
porosit besimtaret islame dhe ua
terheq verejtjen duke u thene :"Ruaju
nga zuUumi (padrejtesia), sepse
zuUumi diten e Kiametit paraqitet ne
zuUume".**
Nese shoqeria islame, me
parimet e saj fondamentale, eshte
e perkushtuar te luftoje me dinjitet
terrorin, padrejtesine dhe zullumin,
atehere kjo dukuri nuk ka vend
ne kete shoqeri, mirepo, perderisa
secili Individ mbron vetem
interesin individual apo te familjes
se ngushte, ne te tilla kushte kjo
semundje ze vend te rendesishem
ne ate shoqeri. Pikerisht ketu
fshihet edhe urtesia e ajetit uranor,
qe e theksuam ne fillim, me te cilin
urdhir u drejtohet myslimaneve
mbare, sepse askush nuk do te
jete imun nga ky krim, nese nuk
bashkohen forcat per ta luftuar
bashkerisht kete semundje. Duke
marre parasysh realitetin se zullumi,
keqperdorimi i pasurise se huaj, nuk
mund te behet nga nje individ, porse
duhet te kete patjeter edhe ndihmes,
- edukatori i njerezise, Muhamedi
a. s., na meson duke thene: "Kush
ecen (shoqerohet) me zullumqarin
per ta ndihmuar duke e ditur se ai
eshte zuUumqar, edhe ai ka dale nga
Islami i tij".
Argumentet ne kete drejtim jane
te shumta, por ne kete rast do te
kisha theksuar vetem fjalen e imam
Gazaliut, i cili ne vepren e tij Ihjau
ulumu ed-din, duke u mbeshtetur
ne argumentet e shumta autentike,
vjen ne kete perfundim: "ZuUumqar
(kriminel) nuk eshte vetem ai qe ben
zullum (krim), po zuUumqare jane
edhe ata qe e shohin zullumqarin
duke bere zullum, e nuk e ndalojne".
2. RIKTHIMI I SENDIT TE
UZURPUAR
Te gjithe dijetaret islame
- fukarenjte jane unike ne mendimet
e tyre se, nese sendi i uzurpuar
ekziston ende, uzurpuesi detyrohet
t'ia riktheje pronarit te vertete ose
trashegimtareve te tij legjitime.
Rikthimi i prones se uzurpuar
vertetohet me hadithin e Pejgamberit
(sal-laU-Uahu alejhi ve sel-leme),
ku thuhet: "Dora e garanton ate
qe e marre derisa ta ktheje ate tek
pronari". Po ashtu ne kete drejtim
ekziston edhe hadithi tjeter, ku
Pejgamberi (sal-laU-Uahu alejhi ve
sel-leme) ka thene: "Mos t'ia marre
dikush nga ju sendin shokut te tij,
as me seriozitet e as ne loje, e nese
ndonjeri prej jush e gjen shkopin e
shokut te tij, le t'ia ktheje atij".^
3. SIGURIMI I SENDIT
TE UZURPUAR NESE
SHKATERROHET
Ne rastet kur sendi i uzurpuar
shkaterrohet ne doren e uzurpuesit
dhe eshte nga sendet qe transferohet,
sipas hanefinjve, ose edhe nga
mobiljet dhe rrobat, sipas dijetareve
te tjere, atehere uzurpuesi duhet te
siguroje kompensim per te.
Nese sendi i uzurpuar dhe i
shkaterruar ne doren e uzurpuesit
eshte nga sendet qe gjenden ne
treg, atehere, sipas konsensusit
te dijetareve islame, uzurpuesi
detyrohet t'ia bleje te njejtin send
dhe t'ia riktheje pronarit te vertete.
Po nese nuk ka te sende te tilla,
atehere deyrohet te kompensoje
kundervleren kishte ai send diten e
uzurpimit te tij.
Nese lindin konteste ne mes
uzurpuesit dhe pronarit te vertete te
sendit lidhur me uzurpimin, ose me
sasine dhe Uojin e tij, atehere fjala
perfundimtare eshte e uzurpuesit,
duke e shoqeruar me betim.
Nese uzurpuesi teuton qe
pasurine e uzurpuar me vlere te
ve^ante, ta fshehe duke thene se
ishte shkaterruar vetvetiu, ose se e
paskesh humbur, dhe per kete nuk
ka prova te mjaftueshme, atehere
gjykatesi islam ka te drejte ta privoje
nga liria, derisa te beje prova juridike
dhe te bindet se, sikur ta kishte, do
t'ia kishte treguar, e pastaj te paguaj
kundervleren e tij, sepse rikthimi
eshte esencial, kurse kundervlera
eshte pasuese.
(1) Suretul Bekare : 188(2) Dr. Vehbe Zuhejli,
Tefsirul munir fil akideti vesh-sheriati vel
menhexhi 1/163, Darul fikri Damask. Imam
Kurtubiu, el xhamiu li ahkamil Ku'an 2/337(3)
Imam Ahmedi. (4) Seid Hava, el Islam f . 648,
Daru es-selam, botimi i II Kajro (5) Suretu
en-Nisa : 29 (6) Imam Buhariu . (7) Buhariu.
(8)Ahmedi nga Enes b. Maliki. (9) Imam
Ahmedi.
25
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR 2009
dituria islame 232. indd 25
^
20/11/2009 11:36:14
^
A K T U A L E
Hire HALIMI
Edukimin islam ne Evropen Juglindore
KONFERENCA NDERKOMBETARE MBAJTUR NE UNIVERSITETIN E VJENES, 23-26 TETOR 2009
Prania dhe shtirni i numrit te
myslimaneve, ndertimi i xhamive
dhe objekteve fetare islame, numri
i madh i nxenesve myslimane ne
shkoUat publike, ne Europe dita-dites
po paraqesin nje sfide te karakterit
te vegante, qofte per politiken
lokale e ekonomike, dhe qofte per
legjislaturen e shoqerise se kohes
qe po jetojme. Sipas nje raporti te
publikuar ne mars 2005 nga Federata
Nderkombetare e Helsinkit per te
Drejtat e Njeriut (FNH), rreth gjendjes
se myslimaneve ne Bashkimin
Europian, numri i pergjithshem i
myslimaneve qe jetojne ne Europe,
vleresohet te jete me shume se 20
milione.^
PopuUsine myslimane te Europes
se sotme e perbejne pjesetare te
nadonaliteteve te ndryshme, qe kane
emigruar ne vendet e Bashkimit
Evropian, nje proces ky qe vazhdon
ende ne ditet e sotme. Nje numer i
konsiderueshem i emigranteve vijne
nga vendet e Europes Juglindore,
te cUat aspirojne te jene pjese e
Bashkimit Europian. Per kete arsye
eshte shume me interes qe femijeve
myslimane qe rriten ne kete rajon, t'u
mundesohet nje edukim i tille qe se
bashku me identitetin e tyre fetar, te
rriten duke kultivuar edhe identitetin
europian, ne menyre qe te mund
te integrohen pa probleme dhe pa
veshtiresi ne shoqerine europiane. Nje
edukim fetar i aprovuar nga Bashkimi
Europian, mund te kontriboje
ne arritjen e harmonise ne mes
identitetit Islam dhe atij europian.
Prandaj, vendet si Shqiperia, Bosnja
e Hercegovina, Bullgaria, Greqia,
Kosova, Kroacia, Maqedonia, Mali
i Zi, Rumania, Serbia, SUovenia dhe
Turqia, te cilat shekuj me radhe
kane jetuar me komunitete islame
autoktone, jane te detyruara qe, ne
keto kondita te reja, te ridefinojne
poziten e fese ne shoqerite e tyre. ^
Nje rol shume te rendesishem ne kete
proces ka edhe bashkepunimi ne mes
institucioneve te ndryshme edukative
ne Europen Juglindore, ne menyre qe
t'u gjendet pergjigje pyetjeve, te cUat
per Europen e sotme paraqesin sfida
te reja, si:
a. Cilat probleme dhe pyetje
sfidojne sot jetesen e perbashket te
njerezve me perkatesi te ndryshme
fetare ne Europe, dhe si mund te
kontriboje teoria e edukimit fetar
islam ne ballafaqimin me to?
b. Si te sistemohen temat fetare
- islame me vlerat modeme, sig
jane: te drejtat e njeriut, pluralizmi,
demokracia, liria e te shprehurit etj.?
Kjo ishte pikerisht edhe arsyeja e
organizimit te nje konference, e cila
ne Vjene mblodhi pedagoge dhe
udheheqes fetare te institucioneve
edukative nga vendet e Evropes
Juglindore, te cilat ne gjirin e tyre per
shekuj me radhe kane komunitete
myslimane, per te pershkruar
situaten e Edukimit Islam ne
vendet nga te cilat ata vijne, si dhe
per te diskutuar se gfare mund te
perfitohet ne kete kontekst nga
shkembimi i pervojave te ndryshme.
Kjo konference u organizua dhe u
mbeshtet nga Universiteti i Vjenes,
ne koordinim dhe bashkepunim
me Fakultetin e Filozofise dhe
Edukimit, me „Departamentin e
Edukimit dhe Zhvillimit Njerezor"
si dhe "Departamentin e se Drejtes
Filozofike - e Drejta e Fese dhe
Kultures - Edukimi i Fese Islame".
Perveg institucioneve te
lartpermendura, si partnere te
konferences ne fjale, ishin edhe:
"Ministria Federale Austriake e
Hulumtimit Shkencor", "Kooperimi
Austriak", "Instituti i Krahines se
Danubit dhe Evropes Qendrore", nga
"Asociacioni i Kultures Austriake" si
dhe nga Federata Austriake "Mondi
Grup".
Keshtu ne pasditen e dates
23 tetor u be hapja solemne e
Konferences, ku te pranishmeve u
uroi mireseardhjen shefi i Institutit
te Pedagogjise se Fese Islame Prof.
Dr. Ednan Asian, duke i njoftuar
mysafiret per qellimet dhe motivet
e organizimit te konferences.
Gjithashtu pershendetje dhe fjalim
rasti para te pranishmeve bene edhe:
Prof. Dr. Arthur Mettinger
- Zevendesrektor i Programit te
Zhvillimit Edukativ Nderkombetar,
Dr Johannes Hahn - Minister
Federal i Shkences dhe Hulumtimit;
Anas Schakfeh - Kryetar i
Bashkesise se Besimit Islam ne Austri,
ndersa fjalimin e gjate pershendetes
e mbajti Dr. Mustafa Cerig - Reisul
Ulemaja i Bashkesise Islame te Bosnje
e Hercegovines, i cUi ligjeroi temen
"Domethenia e edukimit fetar per
paqe dhe dialogu ne Ballkan."
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR2009
26
dituria islame 232. indd 26
^
20/11/2009 11:36:14
^
A K T U A L E
Ne sesionin e pare te konferences,
me kumtesa u paraqiten ligjeruesit
nga trojet shqiptare: Dr. Ramiz
Zekaj - Drejtor i Institutit Shqiptar te
Mendimit dhe Qyteterimit Islam; Dr.
Xhabir Hamiti - Kryetar i Kuvendit
te Bashkesise Islame te Republikes se
Kosoves dhe njekohesisht Profesor
ne Fakialtetin e Studimeve Islame
te Prishtines, dhe Dr All Pajaziti
- Profesor ne Universitetin e Evropes
JugHndore - Tetove, te diet para te
pranishmeve prezantuan gjendjen
aktuale te Edukimit Islam ne Shqiperi,
Kosove dhe Maqedoni.
Ferveq kenaqesise dhe privilegjit
qe patem te gjithe ne nga prezantimi
i denje i Kgjeruesve tane shqipfoles.
Ne kete konference ishte interesant
sidomos referimi i Dr. Xhabir Hamitit,
i cili tek te pranishmit zgjoi kureshtje
te ve^ante, sepse permes tij fliste vendi
me i ri i pavarur ne Europe dhe ne
bote - Republika e Kosoves. Ajo qe i
impresionoi dhe u terhoqi vemendjen
degjuesve ne fillim te fjaHmit te tij,
ishte edhe pershendetja drejtuar
pubHkut ne tri gjuhe: gjermane,
angleze dhe boshnjake.
Dr Hamiti te pranishmeve u
prezantoi format dhe mjetet e
"Edukimit Islam ne Kosove", ne te
kaluaren dhe ne te sotmen: xhamite,
medresete dhe Fakulteti i Studimeve
Islame, si dhe mjetet e informimit
bashkekohor, te shkruara dhe
elektrordke. Pastaj ai u ndal edhe ne
problemin qe kohet e fundit ka zgjuar
debat ne shoqerine kosovare: orvatjet
e Bashkesise Islame te Kosoves per
futjen e lendes fetare ne shkoUat
pubKke. Meqe Kosova eshte nje shtet
demokratik-shekuUar ne baze te
Kushtetutes se re, shkoUat pubKke
ne Kosove nuk ofrojne mundesi per
ndjekjen e mesimit fetar islam dhe as
te atij katolik, ne daUim nga shkoUat
serbe, ne te cUat praktikohet nje gje
te tiUe pa u perfillur ligjet ne fuqi te
Kosoves.
Ai tha se Ministria e Arsimit e
Kosoves, pervegse nuk ka ende as
lende alternative per fene dhe as
lende mbi historine e religjioneve,
ajo gjithashtu tani per tani nuk eshte
e gatshme te marre ne shqyrtim
kerkesen e BIK-se, me arsyetimin se ajo
zbaton vetem ligjin dhe rreguUoret mbi
arsimin pubKk, te cilat nuk parashohin
qe ne kuader te kurrikules, te jete edhe
edukimi fetar ne shkoUat pubUke te
Kosoves.
Ne kete drejtim Dr. Hamiti kerkoi
perkrahjen e te gjitheve, duke i
siguruar se drejtuesit fetare ne Kosove
shekuj me radhe kane ditur, dine dhe
mund te edukojne te rinjte ne frymen
e tolerances dhe mirekuptimit me te
gjitha besimet e tjera ne vend.
I pranishem gjate ligjerates se Dr.
Xhabir Hamitit ishte edhe Sekretari i
pare i Ambasades se Kosoves ne Vjene,
z. HUmi Zogiani.
Ne diten e permbyUjes te punimeve
te konferences, pas kumteses se
Prof. Dr Ednan Asian-it me tituU
"Mundesite dhe sfidat e Edukimit te
fese Islame ne Evrope", ne nje tryeze
te perbashket u paraqiten edhe Prof.
Dr Richard Potz - zevendesdekan i
Shkencave juridike ne Universitetin
e Vjenes, Dr Genciana Egro -Qendra
e Studimeve Albanologjike - Tirane,
Prof. Dr Ismet BushatUg - Dekan
i Fakultetit te Shkencave Islame
te Universitetit te Sarajeves, dhe
Dr Bemhard StUlfried - Kryetar i
Organizates Kulturore Austriake,
te diet komentuan rrjedhen e
konferences duke e cUesuar ate te
suksesshme dhe duke u pajtuar
njezeri per perfundimin se shembuUi i
Austrise ne zhvUlimin e edukimit fetar
ne shkoUat pubUke mund te jete model
i rendesishem per f u zbatuar edhe per
vendet e BaUkanit.
Duke shfrytezuar nga rasti pranine
e ketij grupi intelektualesh fetare qe
erdhen me ftese te Universitetit te
Vjenes, organizata kulturore turke
"WONDER" ne Vjene, ftoi disa nga
mysafiret ne nje tribime te hapur
ne saUen e konferencave te kesaj
organizate, Udhur me temen "E
ardhmja e minoriteteve ne Europen
Juglindore", ku, para nje numri te
madh studentesh dhe intelektualesh,
ligjeruan Prof. Dr. Ismet BushatUg nga
Bosnja e Hercegovina, Dr Gendana
Egro nga Shqipeiia, Dr Xhabir Hamiti
nga Kosova, Dr.I brahim Jalimov
nga BuUgaria dhe Murat Jusuf nga
Rumania.
Me kete rast Dr Xhabir Hamiti,
te pranishmit i njohu me gjendjen
aktuale ne Kosove pas shpaUjes se
Pavaresise, me poziten e mysUmaneve
dhe me gjendjen aktuale poUtike e
ekonomike te vendit. Ai, perveg te
tjerash, falenderoi shtetin e Turqise
per perkrahjen qe i ka dhene
para Pavaresise dhe vazhdon t'i
jape pas Pavaresise Kosoves, e ne
menyre te vegante organizaten per
bashkepunimin dhe ndihmen qe
u ofron studenteve te Fakultetit te
Studimeve Islame te Prishtines rreth
akomodimit ne Vjene.
Kior kemi parasysh peshen qe ka
Austria ne Bashkimin Eixropian, si dhe
prestigjin qe ka Universiteti i Vjenes
si institudon edixkativo - arsimor ne
Europe e me gjere, mbesim vertet te
impresionuar nga gatishmeria e tyre
per te trajtuar problematiken e edukimit
islam neper shkoUa, nje geshtje jetike
per vazhdimesine e kultivimit te besimit
ne nje fryme te shendoshe me metoda
pedagogjike bashkekohore. Prandaj, le
te sherbeje ky rast edhe nje here si ftese
per institudonet tona, qe edhe ato f u
bashkohen ne ide vendeve si Austria,
dhe kesaj geshtjeje kaq te rendesishme
per shoqerine, t'i japin vendin qe
meriton.
(l)http://islamiceducationinsee.univie.ac.at. (2)
Po aty.(3)
27
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR 2009
dituria islame 232. indd 27
^
20/11/2009 11:36:15
^
PERSONALITETE
Besart SHALA
Trashegimia shkencore e Ibn Nefisit
Ala el-Din Ebu el-Hasan AH ibn
Ebi-Hazm el-Karshi el-Dimashki,
i njohur si Ibn el-Nefis, ishte nje
dijetar my slim an arab i shekullit
XIll. Ai ishte mjek, anatomist,
iiziolog, kirurg, oiiamolog, psikolog,
sociolog, lilozof, romansier dhe
shkrimtar i fantastikes shkencore,
futurist, astronom dhe kozmolog,
gjeolog, filolog dhe historian. Ibn
Nelisi ka qene po ashtu hafez i
Kuranit, haditholog, teolog dhe
jurist Shafii. Kishte lindur ne
Damask te Sirise, kurse punoi ne
Kajro te Egjiptit.
Ibni Nefisi eshte me se tepermi i
njohur si mjeku i pare qe pershkroi
qarkullimin pulmonar, kapilar dhe
ate koronar, qe jane baza e sistemit
te qarkullimit te gjakut, dhe ai
konsiderohet si baba i iiziologjise
se qarkullimit dhe si fiziologu me i
madh i mesjetes.
Ai gjithashtu ishte ithtar i
mjekesise eksperimentale, autopsise
dhe analizave mjekesore tek
njerezit. I pari shpjegoi konceptin e
metabolizmit dhe zhvilloi sistemin
e tij te ri nelisian te anatomise.
iiziologjise, psikologjise dhe
pulsologjise, dhe keshtu zevendesoi
doktrinat e Ibn Sinait dhe Galenit,
duke i diskredituar shume per
teorite e tyre te pasakta per sa u
perket eshtrave, muskujve, zorreve,
organeve ndijimore, gurmazit,
stomakut dhe anatomise se gati gdo
pjese tjeter te trupit te njeriut. Ibn
Nefisi po ashtu beri skicime per te
ilustruar pjeset e ndryshme te trupit
ne sistemin e tij te ri fiziologjik.
Perveg kontributeve te tij
mjekesore, ai shkroi edhe ne
disiplinen islame, si dhe mbi
letersine artistike arabe; shkroi
novelen e tij teologjike me elemente
te hershme f antastiko-shkencore,
permes se dies ai shprehu
shume nga qendrimet e tij fetare,
filozofike dhe shkencore mbi tema
te ndryshme. Ky punim ishte nje
perpjekje e Ibn Nefisit per te pajtuar
logjiken me Shpalljen hyjnore, duke
nxjerre ne pah racionalizmin e
pikepamjeve islame.
BIOGRAFIA
Ibn Nefisi u lind me 1210 ne
Damask te Sirise, ku vijoi studimet
ne kolegjin e mjekesise Bimaristan
el Nuri. Mesuesi i pare i tij kishte
qene Muhadhdhib el-Din Abd el-
Rahim b. Ali, i njohur si el-Dakhvar
(v.l230).i
Si koleg te studimeve, me pastaj
edhe te punes, pati Ibn el-Kuff
el-Masihin (1233-86)^ i cili ishte
kirurg i famshem i asaj kohe. Perveg
mjekesise, Ibn Nefisi mesoi edhe
disiplina te tjera te ndryshme, duke
perfshire Letersine Arabe, Fikhun,
Kelamin dhe Filozofine e hershme
islame. Ai se shpejti arriti te behej
ekspert i shkolles juridike shafiite
dhe mjek specialist.
Me 1236 Ibn Nefisi shperngulet
per ne Kajro ku iu dha detyra e
udheheqesit te mjekeve te Egjiptit.
Atje ai sherbeu ne spitalin El-Nasir^
dhe me pas kaloi per te punuar
ne spitalin Mensuri Kalavun ku u
emerua edhe si drejtues i saj.
Me 1242 botoi punimin e tij te
famshem Komentimi i librit te Ibn
Sinait Ligji i Mjekesise, kapitulli i
Anatomise, qe permbajti shume
zbulime te reja anatomike, nga te
cilat me i rendesishmi ishte zbulimi i
qarkullimit pulmonar dhe koronar.
Shume shpejt pas atij botimi, ai
filloi shkrimin e vepres se tij Libri
Gjitheperfshires mbi Mjekesine, dhe
deri me 1244 ai botoi 43 vellime te
kesaj vepre, kur ishte ne moshen
rreth 34 vjeg.
Per disa dekada rresht ai qe ne
gjendje te shkruante materiale per
rreth 300 vellime te tjera, edhe
pse fatkeqesisht, para se te vdiste,
arriti te botonte vetem 80 vellime
te kesaj vepre. Megjithese ne
gjendje jo te pakompletuar, Libri
Gjitheperfshires mbi Mjekesine
ishte enciklopedia me e madhe deri
ne ate kohe dhe vazhdon te jete nje
nder enciklopedite me te medha te
mjekesise deri me tash. Per kete liber
ai ishte shperblyer shume mire ne
pikepamje financiare, saqe arriti te
behej njeri nder njerezit me te pasur
te kohes se tij.
Ibn Nefisi u rrit gjate kohes se
trazirave politike qe ndodhnin
ne Siri dhe Egjipt. Behet fjale per
periudhen e Kryqezatave dhe
invazioneve mongole. Pas plagkitjes
se Bagdadit me 1258, Siria se shpejti
ishte okupuar perkohesisht nga
Perandoria Mongole (me 1259), dhe
prej andej ata do te zbrapseshin nga
suUtani Baibars i Egjiptit ne betejen
e Ain Xhalut me 1260. Sikurse
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR2009
28
dituria islame 232. indd 28
^
20/11/2009 11:36:15
^
PERSONALITETE
tradicionalistet e tjere te kohes se tij,
Ibn Nefisi besonte se ato invadime
mund te kishin qene ndeshkim
nga ana e Zotit ndaj myslimaneve
per shkak te devijimit te tyre nga
Syneti i Pejgamberit alejhi selam.
Plagkitja e Bagdadit me 1258,
qe shkaktoi humbje te medha te
librave te rendesishem, eshte pasuar
nga aktivitete te intensifikuara
shkencore te Damaskut dhe Kajros,
keshtu qe, si shume dijetare te tjere
islame, po sidomos Ibn Nefisi,
shkroi enciklopedi gjigante, ne
menyre qe te ruhej trashegimia
shkencore e Botes Islame.
Gjate viteve 1260/70 ai ishte mjeku
personal i sulltanit Zahir Baibars.
Ibn Nefisi vdiq me 18 dhjetor 1288
(me 21 Dhul Ka'de 687 hixhri) dhe
pas vdekjes i la donation shtepine,
biblioteken dhe ordtnancen e tij
spitalit Mensurija.*
TRASHEGIMIA SHKENCORE
Gjate dhe pas jetes se tij,
enciklopedia e mjekesise ne
80 vellime e Ibn Nefisit, Libri
Gjitheperfshires mbi Mjekesine,
perfundimisht kishte zevendesuar
vepren e Ibn Sinait Ligji i Mjekesise,
si autoriteti mjekesor ne Boten
mesjetare Islame.
Deri me tash 28 vellime te ketij
libri jane gjetur, dhe ata tash per
tash jane ne procesin e redaktimit,
kurse 2 vellime tashme jane botuar.
Tri doreshkrime mbi kirurgjine,
vellimet perberese 33, 42 dhe 43 te
kesaj vepre jane gjetur ne Damask
dhe ne Biblioteken Mjekesore Lane
te Universitetit te Stanfordit.^
Po ashtu, deri tash jane gjetur
edhe disa pjese te kesaj vepre, te
cilat bejne fjale per urologjine,
ne fushe ne te cilen, duhet te
theksojme se Ibn Nefisi ishte nder te
paret qe pershkroi bama te testuara
klinikisht per mjekimin e disa
semundjeve urologjike.
Nje punim tjeter me rendesi nga
shkencat e mjekesise eshte edhe El-
Muxhaz fi el-Tibb (Permbledhje e
mjekesise), nje liber voluminoz prej
rreth 500 faqesh.
Fillimisht ne kete liber Ibn Nefisi
flet per parimet e pergjithshme.
Ne paragrafin e pare flet per
teorine e mjekesise dhe aty nder
te tjera, elaboron simptomat dhe
shenjat e semundjeve, e pastaj
edhe praktiken e mjekesise per te
dhene shpjegime rreth shkences
se ruajtjes se shendetit, si dhe per
shkencen e mjekimit dhe trajtimit te
semundjeve.
Ne paragrafin e dyte Ibn Nefisi
vazhdon me shpjegimin e barnave/
medikamenteve dhe dietes; pas
elaborimit te pergjithshem te ketyre
dy temave, vazhdon radhitjen
alfabetike te barnave te thjeshta,
per te folur me pastaj rreth barnave
te perbera, duke prezantuar disa
rregulla te tyre dhe shembuj te
perberjes se barnave sheruese.
Ne paragrafin e trete te ketij
punimi Ibn Nefisi flet per semundjet
e organeve dhe sistemeve ne tere
trupin, duke pershkruar diagnoza
dhe menyra te mjekimit.
Dhe ne fund, paragrafi i katert
i ketij punimi, ben fjale rreth
semundjeve qe nuk jane specifike
per ndonje organ te vegante, si Ethet,
Enjtjet, Ulcera, Lebera, Murtaja,
pastaj per thyerjet dhe nxjerrjet nga
vendi, per te vazhduar mbi kujdesin
per lekuren, floket dhe peshen e
trupit dhe, ne fund, flet per helmet
dhe menjanimin e tyre.
Disa pjese te librit bejne fjale per
otolaringologjine dhe nje kapitull i
vegante pershkruan infeksionet e
veshit otitis media dhe otitis externa.
Ai kete te dyten e pershkroi si
"inflamacion i jashtem i veshit" dhe
ketu prezantoi konceptin e ndarjes
se gjendjes ne fazen e hershme dhe
ne ate me te vonshme kronike, e cila
eshte e ngjashme me klasifikimin
modern te semundjeve te veshit.
Ai po ashtu e pershkroi mjekimin
e tyre dhe prezantoi perdorimin
e uthulles, e cila perdoret ende,
edhe ne kohet moderne, kunder
infektimeve te vesheve.
Ibn Nefisi ka shkruar po ashtu nje
liber voluminoz mbi oftalmologjine,
qe quhej Libri i ilustruar mbi
Oftamologjine eksperimentuese,
ne te cilin ka dhene nje numer
kontributesh te tij origjinale ne
kete fushe. Libri eshte i ndare
ne dy paragrafe: Mbi teorine e
oftamologjise dhe Bamat e thjeshta
dhe te perbera oftamologjike.^
Ai zbuloi po ashtu shume trajtime
te reja per glaukomen dhe per
dobesimin e te pamit ne njerin sy,
kur syri tjeter eshte i prekur nga
ndonje semundje.
Nga punimet me te famshme te
Ibn Nefisit eshte edhe komentimi
i tij ne 20 vellime i vepres se Ibn
Sinait Ligji i Mjekesise, ku Ibn
Nefisi sqaron probleme shkencore,
nxjerr perfundime te logjikshme
dhe shpjegon veshtiresite ne
mjekesi. Pjesa me e famshme e ketij
komentimi eshte Sharh Tashrih el-
Kanun Ibn Sina (Komentimi mbi
Anatomine), ku Ibn Nefisi beri
zbulimin e qarkullimit pulmonar
dhe atij koronar.
29
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR 2009
dituria islame 232. indd 29
^
20/11/2009 11:36:15
^
PERSONALITETE
Kete doreshkrim, i cili daton nga
viti 1242, me 1924 e kishte zbuluar
mjeku Dr. Muhiju Al-Dein nga
Egjipti, ne nje biblioteke shteterore
te Berlinit, ku po studionte historine
e mjekesise arabe ne Fakultetin e
Mjekesise te universitetit "Albert
Ludwig" te Gjermanise. Ky
doreshkrim konsiderohet te jete nga
librat me te mire shkencore, ku Ibn
Neiisi shpjegon me saktesi tema nga
anatomia, patologjia dhe fiziologjia.
Punimi qe eshte nje komentim
kritikues per librin Ligji i Mjekesise,
diskrediton nje numer te madh
teorish te gabuara qe mbroheshin
nga Ibn Sinai e Galeni, dhe permban
nje numer te madh korrigjimesh
dhe vezhgimesh origjinale nga Ibn
Nefisi.
Libri Sharh el-Advija el-
Murakkaba (Komenti mbi barnat
sheruese), ishte komentim i
pjeses se fundit te librit Ligji i
Mjekesise nga Ibn Sina persa i
perket farmaceu tikes, qe eshte
shkruar nga Ibn Neiisi para se
ta shkruante komentin e tij mbi
kapitullin e anatomise po te ketij
libri me 1242. Komenti mbi barnat
sheruese, megjithate, permbante
kritika ndaj doktrinave te Galenit
per sa u perket zemres dhe eneve
te gjakut dhe deri diku bente fjale
edhe per sistemin e qarkullimit te
gjakut. Ky punim me vone eshte
perkthyer nga Andrea Alpago
(v.1520) prej Bellunos, i cili kishte
jetuar ne Siri per 30 vjet, para se te
kthehej ne Itali me nje koleksion
librave te mjekesise arabe. Versioni
i shtypur i ketij perkthimi ka qene
ne dispozicion ne Venecie qe nga
viti 1547.
Punimi i Ibn Nefisit mbi pulsimin,
ku ai kritikoi dhe korrektoi teorite
e Ibn Sinait dhe Galenit, po ashtu
eshte perkthyer ne gjuhen latine nga
Andrea Alpago dhe eshte botuar ne
Venedicie me 1547.
Dihet se komentimi i Ibn Nefisit
mbi anatomine, qe pershkruante per
te paren here qarkuUimin pulmonar
dhe koronar, po ashtu ishte i
disponueshem ne Venedicie edhe si
doreshkrim arab, dhe supozohet qe
edhe ky te kete qene perkthyer nga
Andrea Alpago.
Kjo ishte menyra se si u njoh
Perendimi me idete dhe teorite e Ibn
Nefisit mbi qarkullimin pulmonar
dhe sistemin kardiovaskular. Keto
zbulime nuk ishin te njohura per
opinionin e gjere ne Evrope gjer
ne vitin 1616, kur u plasuan nga
fiziologu anglez William Harvey,
konstatime keto qe ishin bere nga
Ibn Nefisi 370 vjet me perpara.
Punimet e Ibn Nefisit mbi barnat
sheruese dhe pulsimin mund te
kene ushtruar edhe tek pershkrimet
e dhena nga fiziologet evropiane
si: Michael Servetus (v.l553), i cili
ishte shpallur si heretik nga ana e
kishes dhe ishte djegur per shkak
te hulumtimeve te tij shkencore ne
mjekesi.^
Servetusi, i cili vete nuk ishte
ithtar i trinitetit, thuhet te kete qene
i interesuar per fene Islame dhe te
kishte njohuri rreth Kuranit.
Punimet e Ibn Nefisit mund te kene
ndikuar po ashtu edhe tek fiziologet
e njohur, si: Realdo Colombo (v.l559)
dhe WilUam Harvey (1578-1657).
Nga punimet e tjera ne mjekesi
te ketij dijetari te madh, vlen t'i
permendim edhe veprat Risalat
el-A'ada'a(Ese mbi organet) dhe El-
Shamel fi el-Tibb (Liber referimi per
mjeket).
Biografet, historianet dhe
recensuesit myslimane, qe nga
shekulli i trembedhjete e kendej Ibn
Nefisin e konsideronin si mjekun me
te madh ne histori; disa e quanin si
Ibn Sinai i dyte, ndersa disa te tjere
e konsideronin ate me te madh se te
gjithe paraardhesit e tij.
Dijetaret si Imam Dhehebiu dhe
el-Isnavi ate e konsideruan "te
patejkalueshem ne mjekesi gjate
jetes se tij dhe te pakrahasueshem
ne pergatitjen e trajtimeve dhe
konkluzave mjekesore". Nderkaq,
biografet si Taxh el-Din el-Subki dhe
Ibn Kadi Shuhba, paten shkruar:
"Per sa i perket mjekesise, askush ne
bote nuk ka qene si Ibn Nefisi".
1. M. Th. Houtsama dhe T. W. Arnold, E. J.
Brill's First Encyclopaedia of Islam 1913-1936,
f.94, botues: Brill Academic Publishers, 1993.
(2) Toby E. Huff, The Rise of Early Modern
Science: Islam, China and the West, f.l67,
botues Cambridge University Press, botimi
i dyte, 2003.(3) M. Th. Houtsama dhe T. W.
Arnold, E. J. Brill's First Encyclopaedia of
Islam 1913-1936, f.94, botues: Brill Academic
Publishers, 1993.(4) Po aty(5) Helaine Selin,
Encyclopaedia of the History of Science,
Technology, and Medicine in Non-Western
Cultures, f.410, botues: Kluwer Academic
Publishers,1997.(6) Po aty(7) Arthur Earl
Walker, Edward R. Laws dhe George B.
Udvarhelyi, The Genesis of Neuroscience, f.62,
botues: Thieme Medical Publishers, 1998.
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR2009
30
dituria islame 232. indd 30
^
20/11/2009 11:36:15
^
"^112?" H '^'^]j* »
i^i
^1
dituria islame 232.indd 31
20/11/2009 11:36:17
ftj ^ |o^
e H
i3 fciat
s «
J^ '♦*
^ -
■a is S BJs?- .-,■=■§■ "
ti s| jl i S
zr^ ^-^ ^u s^ ^
^^ _ >u ,«^
^^ XU -^ iKk ■(P'
S Eii
^ *
.^!
4> £
^1
i.^
E±
fl
1^
s
11
£ s.
fS
is
'B >a
V XL.
E
-^^
fl^
^^
s
».t;
s=*
w
z'e
^.9i
S
gKi
s.
G a
K
tf =
sSi
&
H
^^
^s
^ ■! **
1 3 B-i
"1 ^ -Wl B_
fa -s ^
■RS
3«
&
•V"*w"V-'V ^ 'V**^F-'V*i-'V-i-"-w'*^****rf*Vrf^*i** ^w^ ^« k^ '^o- t-P ^i
0'^ '^* '®''^'
dituria islame 232.indd 32
^
20/11/2009 11:36:20
^
'E I
^*j ^
II It
flj- X IKI
1
a* T
M .!2
■5 ^ !=—•£.
le;
'El J3s
J3 ^:^ ^
S^ =B^
3 E 'S. S ^ ■*! — .'=
- I5
^'gf^
1 TS "C ^ '
m Jl S-^
ass
■s a.
B 5
= ^
S if
\Z 3
3 if. a
^f S =:
— "S "»
: » -s = ^
K.-
: l£ « ,
¥1^1-
,~ ™- ^ E ^
8j:
I Ss
eS .™ ■S-=
^s- SB g e e - s
E -a
"3*== "ill. B
"-lis Hi «
S E _ 1. ■'■J ^
a
— HJ
^ ^
^-^ »
e.s
a-s^
-I w ^
S^^
dituria islame 232.indd 33
20/11/2009 11:36:23
20/11/2009 11:36:24
^
BOTA ISLAME BASHKEKOHORE
Mr.SamirB.AHMETI
ALGJERIA
TE DHENA STATISTIKORE':
- Emri nderkombetar ne anglisht:
Algeria.
- Emri zyrtar: Algjeria.
- Sistemi i qeverisjes: Republike.
- Siperfaqja: 2,381,741 km^.
- Numri i banoreve: 35,700,000 (2009).
- Dendesia: 13.3 (banore ne 1 km^).
- Muslimane: 99%, 1% katolike.
- Kryeqyteti: Algjeri.
- Qytetet e tjera kryesore: Annaba,
Tilimsan, Konstantine, Mila, Oran.
- Grupet etnike: 99% arabe (prej tyre
14% berbere), 1% europiane.
- Gjuhet kryesore: arabe (zyrtare),
berbere dhe Irenge.
- Njesia monetare: Dinari algjerian 1
DZD = 0.00943563 EUR.
- Viti i pavaresise: 1962.
- Feste kombetare: 1 nentori - Dita e
revolucionit.
POZITA GJEOGRAFIKE:
Algjeria eshte shtet af rikan, i cUi
shtrihet ne pjesen veriore te kontinentit
dhe kufizohet nga perendimi - me
Marokvin ne nje gjatesi 1559 km dhe
me Saharen Perendimore 42 km;
nga Hndja - me Libine 982 km; nga
verilindja - me Tixnizine 965 km; nga
juglindja - me Nigerine 956 km; nga
jugperendimi - me MaHn 1376 km dhe
me Mauritanine 463 km. Ka dalje ne
detin Mesdhe, me nje gjatesi 1622 km.
Per nga madhesia, ze vendin e dyte,
menjehere pas Sudanit dhe ne bote
renditet e dhjeta^.
ALGJERI: Si kryeqytet, shtrihet
ne bregdetin mesdhetar, mu ne
mes te rruges bregdetare, e cila
nga Hndja e lidh Tunizine me
Marokion, qe gjendet ne perendim
te vendit. Algjeri konsiderohet prej
qyteteve me te bixkura te bregdetit
mesdhetar, perkatesisht te pjeses
jugore te Mesdheut. Gjithashtu,
ne rajon konsiderohet qender
kulturore, ekonomike dhe poKtike.
Ka nje popuUsi prej rreth 3. 917. 000
banoresh, afersisht nje e dhjeta e
popuUsise se republikes. Njihet edhe
me emrin Algjeri i Bardhe, per shkak
te mbizoterimit te ngjyres se bardhe
neper ndertesat e qytetit^.
Algjeria ka afersisht 20 universitete,
perveg instituteve dhe fakulteteve te
Tjera, qe funksionojne te pavanxra''.
Algjeria ka gjithsej 136 aeroporte,
28 prej te cUave funksionojne per
udhetime te rreguUta, 24 per udhetime
te parreguUta dhe 84 aeroporte te tjera
jane te paasfaltuara. Po ashtu ka edhe
porte detare dhe rruge hekurudhore^.
HISTORIA E ALGJERISE
Algjeria ne kohet e vjetra ishte
e banuar nga fiset berbere, te
cUat konsiderohet se te parat
banuan Afriken Veriore. Berberet
konsiderohen me te drejte autoktone,
si banoret me te lashte te vendit.
Romaket kishin pushtuar tokat
berbere ne vitet 46-44 para eres sone.
Pas ndarjes se Kishes se krishtere ne
vitin 395 te eres sone dhe ekzistimit te
Perandorise Romake ne dy kontinente
- ne ate perendimore ne Rome dhe
lindore ne Kostandinopoje - sixndimi
i romakeve ne Afriken Veriore u
reduktua. Kurse, me shkaterrimin e
Perandorise Romake ne shekuUin V,
berberet arriten te pavaresoheshin
ne nje pjese te madhe te territorit te
tyre. Mirepo gjendja e berbereve qe
veshtiresuar me ardhjen e vandaleve,
te diet okupuan vendin e tyre.
Rrethanat e berbereve ndryshuan me
shkaterrimin nga ana e vandaleve dhe
nga nderhyrja ushtarake e romako-
bizantineve. Sundimi i ketyre te
fundit ne tokat berbere perfundoi me
(jHrimin e mysHmaneve ne shekulKn
VII, gjegjesisht ne kohen e halifit te
trete te mysHmaneve - Uthman ibn
Af-fanit r.a., ne vitin 26 h / 646 m..
Pastaj, pasuan ^lirimet ne periudhen
e svindimit emevit (41 h / 661 m - 132
h / 750 m), per te vazhduar sundimin
e tyre abasitet (132 h / 750 m - 656
h / 1258 m). Mandej fisi Benu Ziri
ne tokat e Algjerise se sotme ngriti
shtetin e tij, te ciHn e pasuan fatiminjte,
murabitet dhe muvehidinet deri ne
vitin 669 h / 1270 m, kur fisi Benu Zian
mbizoteroi kixnder muvehidineve.
Fisi Benu Zian u perqendrua me sell
ne TiHmsan - qytet ne Algjerine e
sotme. Pas renies se Andaluzise (1492
m), lufterat detare dhe ato tokesore
te mysHmaneve kunder spanjoUeve,
nuk pushuan. Mirepo, komandanti
i forcave ushtarake te Perandorise
Osmane, Hajrud-din Barbarosi, ne
vitin 918 h / 1512 m, ne nje lufte te
veshtire kunder spanjoUeve, arriti t'i
debonte ata dhe t'i shpetonte tokat e
Algjerise se sotme. Pra, qe nga viti 1518
m keto toka u bene pjese e Perandorise
Osmane, dhe ashtu qene deri ne vitin
1830 m, kur trupat ushtarake franceze
filluan okupimin e Algjerise. Pushtimi
francez i Algjerise u kurorezua ne vitin
1871, kur i tere territori algjerian ra
nen kontroUin dhe varesine e Frances.
Pavaresine nga Franca Algjeria e fitoi
me 5 korrik 1962. Qe nga viti 1954 1
Nentori konsiderohet teste kombetare
e vendit, dita e Revolucionit, qe shenon
filHmin e lufterave guerile me synimin
per pavaresine e vendit nga francezet''.
HISTORIA E PERHAPJES SE
ISLAMIT NE ALGJERI:
Ne vitin 26 h / 646 m haHfi i
myslimaneve, Uthman ibn Af-fani
shkarkoi Amer ibn Asin - mekembesin
e Egjiptit, dhe ne vend te tij emeroi
Abdullah ibn Sa'din. Ibn Sa'di filloi
35
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR 2009
dituria islame 232.indd 35
^
20/11/2009 11:36:24
^
BOTA ISLAME BASHKEKOHORl
dergimin e disa grupeve ushtarake
neper vendet e Afrikes Veriore
- territore te pagliruara, ashtu sig
kishte vepruar Amri me pare. Ato
grupe ushtarake benin vezhgimin e
atyre territoreve nga te gjitha anet,
per t'u siguruar nga vendet perreth.
Kur Ibn Sa'di mbodhi informadone te
mjaftueshme rreth e perqark vendit,
kerkoi leje nga halifi i mysKmaneve,
Uthmani r.a., per te depertuar ne zonat
e tjera, ne menyre qe te perhapte fene
islame, e halifi i kishte dhene leje per
ate veprim^ .
Pra, qe nga koha e Uthmanit r.a.
kishte fiUuar te perhapej feja islame ne
menyre te pjeserishme ne disa pjese
te territorit te Algjerise se sotme. Por,
ne keto vende feja islame vazhdoi te
perhapej me permasa te medha vetem
ne kohen e sixndimit te Muaviut ra.
-halifit te pare te dinastise Emevite.
Muaviu r.a. ne vitin 55 h / 674 m,
ne vend te Ukbe ibn Nafi-ut, caktoi
mekembes te Afrikes Veriore Ebu
-1- Muhaxhir Dinarin. Sundimi i
Ebu Muhaxhirit konsiderohet fiHimi
i depertimit te rreguUt te ushtiise
myslimane neper ato zona, ngase
te tjeret para tij nuk qendronin gjate
ne zonat ku depertonte ushtria
myslimane, po sulmonin dhe pastaj
ktheheshin ne Fusfat. Ebu Muhaxhiri
filloi glirimet ne Algjeri dhe qytetin
Mila - qy tet ne Algjerine e sotme
- mori per qender te ushtrise se tij.
Andaj, Ebu Muhaxhiri Uogaritet i pari
qe shkoi neper ato zona me ushtrine
myslimane dhe qendroi aty me
synimin per t'i vendosur mysKmanet
neper ato vise. Pra, Ebu Muhaxhiri, me
te drejte konsiderohet i pari qe vendosi
kembet e tij ne Magribin e Mesem
- keshtu quhej asokohe Algjeria. Me
poKtiken e tij te drejte afatgjate, Ebu
Muhaxhiri, me butesi dhe dashamiresi,
arriti te perfitonte zemrat e berbereve.
Ajo politike e tij soUi rezultate pozitive,
keshtu qe prijesi i berbereve Kusejle
dhe nje numer i madh i popullit te
tij, perqafuan fene islame. Pas ketij
depertimi te Ebu Muhaxhirit me
ushtrine islame, ai vazhdoi me glirime
te tjera dhe me perhapjen e fese
islame, kesaj radhe me ndihmen edhe
te mysHmaneve te rinj nga radhet
e berbereve, derisa arriti pergjate
periferive te Tiknasit - qytet ne
Algjerine e sotme'^.
KLIMA
Klima e shkretetires ne Algjeri
eshte klime dominuese, qe zoteron
ne me shume se 80 % te vendit,
kryesisht e shtrire ne jug te vendit.
Gjate dimrit ne disa pjese te vendit,
me reshje te pakta atmosferike, klima
eshte e bute dhe e ngrohte. Pergjate
bregdetit mbisundon thatesira,
kurse ne rrafshnalta te vendit dimri
i ftohte. Vera eshte e thate dhe teper
e ashper, me temperatura te larta, te
cilat arrijne me shume se 32 grade
Celsius. Ne veri te vendit, prane zones
bregdetare, shtrihen malet Atlas,
si vargmale paralele, te cilat bejne
nderprerjen e rripit bregdetar te detit
Mesdhe. Lumi kryesor ne vend eshte
lumi Kelif (Shelif ), i gjate 724 km, i cUi
buron nga malet Atlas dhe derdhet
ne detin Mesdhe. Ne brendesine e
territorit te vendit, mbrapa maleve
Atlas, klima eshte teper e thate dhe
me temperatura te larta, qe arrijne
deri ne 49 grade Celsius gjate dites dhe
10 grade Celsius gjate nates. Pika me
e larte e reliefit eshte ne pjesen jugore
ne brendi te Sahares se vendit; ajo
arrin lartesine mbidetare 3.003 metra.
Pika me e ulet eshte -40 metra nen
nivelin e detit'.
GJENDJA EKONOMIKE
Ekonomiae Algjerise bazohetme
shiime ne bujqesi, ngase kjo Hogaritet
dega me e rendesishme e zhviUimit te
vendit. Mirepo, shumica e tokes se vendit
eshte joprodhuese, prandaj edhe bujqesia
eshte e mundshme te funksionoje dhe
te zhviUohet vetem ne pjeset bregdetare
dhe ne zonat e rraf sheve te vendit.
Ne Algjeri mbOlen kryesisht drithera,
panxharsheqer, patate, dhe fruta -keto
te fundit kryesisht perdoren per eksport
ne vende me te zhvilluara - si portokaUi,
grejp fruti, Hrnorii, rrushi, hurmat dhe
uUinjte. Kurse, per sa i perket blegtorise,
kultivohen dele, dhi dhe gjedhe. Nevojat
ushqimore te vendit permbushen
kryesisht me prodhime vendore,
perafersisht deri 40 %. Algjeria eshte
e anetaresuar ne OPEC dhe ne Afrike
renditet e treta per rezerva te naftes. Nafta
dhe gazi natyror (renditet e dyta ne bote),
te cilat i siguron Sahara qe gjendet ne jug
te Algjerise, kane ndihmuar shume ne
zhviUimin ekonorruk te vendit. Pasuri
te tjera natyrore te vendit konsiderohen
edhe hekuri, fosfati, larani, plumbi dhe
zinku^".
Literatura e konsultuar:
(1) - Vladimir ZOTO; Endklopedi gjeografike e
botes, fq:. 6. Dasara, 2007, Tirane. Amir B. Ahmeti;
ATLAS I BOTES ISUyVIE, fq:. 33. Logos-a, 2009,
Shkup. ATLAS islamskoga svijeta / redakdja i autoii
tekstova Ahmet Alibasi? ...; fq:. 26, 29. Sarajevo, 1004.
(2) - Vladimir ZOTO; Endklopedi gjeografike e
botes, fq:. 6. Dasara, 2007, Tirane. http://ar.wikipedia.
org/wiki. http://sq.wikipedia.org/wiki/Algjeria.
(3) - http://ar.wikipedia.org/wiki. (4) - http://www.
khayma.com/education-tedinology /un-aljarial\tm.
(5) - Amir B. Ahmeti; ATLAS 1 BOTES ISLAME, fq:.
33. Logos-a, 2009, Shkup. (6) - http://sq.wikipedia.
org/wikVAlgjeria. Vladimir ZOTO; Endklopedi
gjeografike e botes, fq:. 6. Dasara, 2007, Tirane.
Dr. Shevki Ebu Halil; Atiesu DuveU -1- Alemi
-1- islami, fq:. 51. Botimi i pare. Darul Fikr, 1422 h
/ 2001 m, Damsk. (7) - Dr. All Muhammed Es-sal-
labi; Uthman ibn Af-fani r.a., fq:. 217. Botimi i pare.
Darul Fexhr- lit-turath, 1425 h / 2004 m, Kajro. (8)
- Dr. Abdul Hamid Husejn Ham-mude; Tarihu d-
develeti -1- arabij-jeti -1- islamij-jeti, fq:. 617, 618. (Uber
elektronik, i huazuar nga intemeti). Grup autoresh;
Tarihu -1- Kuruni -1- Vusta fi sh-sherki ve -1- Garbi
fq:. 123, 124. 1983-4, Algjeri. (9) - http://sqwikipedia.
org/wiki/Gjeografia_e_Algjeris. Vladimir ZOTO;
Endklopedi gjeografike e botes, fq:. 6. (10) - http://
sq.wikipedia.org/wiki/Algjeria. Vladimir ZOTO;
Endklopedi gjeografike e botes, fq:. 7. Amir B.
Ahmeti; ATLAS I BOTES ISLAME, fq:. 33. Logos-a,
2009, Shkup. Dr. Shevki Ebu Halil; Atiesu Duveli
-1- Alemi -1- islami, fq:. 51. Botimi i pare. Darul Fikr,
1422 h/ 2001m, Damsk.
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR2009
36
dituria islame 232. indd 36
^
20/11/2009 11:36:25
^
w
RULTURORE
P J E S A
Rrustem SPAHIU
Ne vigjilje te
nderrimit te
motmoteve
"Tek AUahu numri i muajve eshte
dymbedhjete (sipas Henes), ashtu
si eshte ne librin e AU-Allahut pre]
dites kur krijoi qiejt dhe Token. Prej
tyre kater jane te shenjte. Kjo eshte
fe e drejte. Pra mos e ngarkoni (me
mekat) veten tuaj ne ata (kater muaj).
Luftoni te gjithe idhujtaret pa dallim,
si^ ju luftojne ata ju pa dallim, e dijeni
se AU-Uahu eshte me ata qe ruhen
(nga te keqijat). Pasi kemi plotesuar
obligimet e haxhit e kurbanit dhe e
kemi perqelle muajin dhul-hixhe,
takohemi edhe me nje muaj tjeter te
shenjte, i ciK ben pjese ne grupin e
muajve te shenjte eshhuru-hurum, ne
muajt Rexheb, Dhul-kadde dhe Dhul-
hixhe. Per shkak te shenjterise dhe
ndodhive, ne ta eshte e ndaluar lufta
dhe derdhja e gjakut.
^
37
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR 2009
dituria islame 232.indd 37
^
20/11/2009 11:36:25
^
E S E
Muaji muharrem eshte muaji i pare
ne kalendarin e hixhretit, ne te cilin
evokojme me shume kujtime ne rrugen
e veshtire te pejgambereve te AUahut
dhe sidomos ne rrugen jetesore te
Pejgamberit te fundit Muhamedit
a.s. Me shpemguljen e tij prej Mekes
ne Medine, shenohet epoka e re, nje
shenje i perparimit dhe perhapjes se
fese se besimit ne nje Zot xh. sh.. Kjo
eshte themeli i vlerave te reja morale
dhe njerezore. Per shkak te rendesise
historike te kesaj ndodhie, kete
myslimanet e kane caktuar per fillim te
epokes se kalendarit te tyre.
Gjate ketyre viteve jane afruar
viti i hixhretit dhe ai gregorian.
Viti i hixhretit eshte viti henor dhe
llogaritet ne baze te nderrimit te
Henes dhe eshte me i shkurter se
viti diellor 10 dite. Edhe ne kete fakt
shihet persosmeria e fese se AUahut
dhe drejtesise se tij. Per 36 vjet te
gjithe muajt e vitit lunar kalojne
neper te gjitha stinet e vitit. Keshtu,
p.sh., mysBmanet muajin Ramazan
e agjerojne ne te gjitha stinet e vitit.
Ne kete menyre agjeruesit kudo qe
te jetojne, ne menyre te barabarte e
ndiejne veshtiresine e agjerimit, nje gje
qe nuk do te ishte e mvindur nese koha
Uogaritet sipas vitit diellor.
Myslimanet nuk e festojne vitin e
hixhretit me pompozitet, me defrime,
qe njerezit te jepen pas permbushjes
se pasioneve te tyre, sig ndodh ne
festimin e Vitit te Ri gregorian ne tere
boten. Edhe ne kete teste, si edhe
ne festat e tjera, myslimanet e gjejne
kuptimin e plote dhe rendesine e
duhur te festave, ne vend te kenaqesive
trupore. Lumenj alkooli rrjedhin
ne naten e Vitit te Ri dhe njerezit e
dehur shkaktojne dhune te panumert,
plagkitje dhe vrasje, e degradojne
njeriun dhe gjithgka qe lidhet me
njeriun. Per shkak te veprimeve
kriminale qe ndodhin ate nate, njerezit
do te duhet qe nga frika te ikin, dhe
jo t'i gezohen asaj teste. Sipas ketij
shembuDi te festimit, per fat te keq, po
marrin ngjyrime te ketilla edhe disa
festa tona dhe manifestime, si festimi
i Bajramit, synetit, dasmave etj.. Jemi
deshmitare te ndodhive fatkeqesisht,
si grindje ne xhami, plagosje me arme
te zjarrta etj. - si rezultat i sjeUjeve te
ketilla
Muaji muharrem eshte i
rendesishem edhe per shkak te dites
se dhjete, te cUen dijetaret myslimane
e kane quajtur si dite te meshires se
Zotit, sepse ate dite i Madherishmi ka
treguar rahmet ndaj disa pejgambereve
te tij - duke i shpetuar nga mundimet
e medha. Keshtu, permendet qe Ademi
a.s. dhe hazreti Hava, diten e dhjete
te muajit muharrem jane amnistuar
nga mekati qe kishin bere ne Xhenet,
ne menyre qe ne toke, pas shume
mundimeve, te gjenin njeri-tjetrin dhe
te vazhdonin jeten bashkeshortore.
Shpetimi i Nuhut a.s. nga vershimi
i pergjithshem gjithashtu ka ndodhur
ne diten e dhjete te muajit muharrem,
derisa bashkatdhetaret e tij te
padegjueshem ishin viktima te asaj
kataklizme te pergjithshme.
AUahu xh. sh., per shkak te
padegjueshmerise, zhduku
pasardhesit e Lutit, Shuajbit e Hudit
- duke i shpetuan ata po ne kete dite.
Ne kete dite Ibrahimi a.s. shpetoi
nga zjarri i Nemrudit. Po ne kete dite
Ejupi a.s. u sherua nga semundja e
tmerrshme. Me 10 muharrem peshku
i detit nxori ne bregdet Junusin a.s. Po
ashtu Jakupit a.s. iu kthye te pamet
qe e kishte humbur duke qare per
humbjen e te birit Jusufit a.s. dhe Jusifi
a.s. ne kete dite u nxor nga pusi ku e
kishin hedhur vellezerit e tij zUiqare.
Musai a.s. me izraelitet, me nje siguri
te madhe, kaloi ne detin e hapur
dhe keshtu me popuUin e tij shpetoi
nga dhuna dhe roberia e faraonit. I
Madherishmi AUah xh. sh. Isain a.s. e
ngriti ne qiell diten e dhjete te muajit
muharrem.
Ne diten e dhjete te mixharremit
myslimanet e gjithe botes shfaqin
devotshmerine e tyre duke agjeruar.
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR2009
38
dituria islame 232.indd 38
^
20/11/2009 11:36:25
^
E S E
"AGJERIMI ME I DOBISHEM Mr. Ejup haziri
PASAGJERIMITTE
RAMAZANiusHTEAGJERiMi pprballe vetvetes
NE MUAJIN MUHARREM,,
Pejgamberi a.s., pasi kishte arritur ne
Medine, e kishte kuptuar se jehudet
e agjeronin diten e dhjete te muajit
mixharrem dhe i kishte pyetur: Perse
e beni kete? ata iu pergjigjen: Se kjo
eshte nje dite e zgjedhior ne te cUen
Allahu i ka shpetuar izraelitet nga
armiku i tyre, dhe per kete arsye kete
dite Musai a.s. e agjeronte, ime kam
me shiime te drejte ndaj Musait se ju,
keshtu qe pejgamberi filloi ta agjeronte
kete dite dhe i urdheroi myslimanet qe
ta agjeronin .
Pejgamberi a.s. shume here e
ka lavderuar agjerimin ne muajin
mioharrem, dhe kjo shihet nga keto
hadithe: "Agjerimi me i dobishem pas
agjerimit te Ramazanit, eshte agjerimi
ne muajin mixharrem.,, "Pejgamberi
a.s. ishte pyetur per agjerimin ne
muajin muharrem, e ai ishte pergjigjur:
"Ky eshte agjerim qe fshin gabimet
(mekatet) nga viti i kaluar,,.
Duke lutur Allahun e meshirshem,
ju uroj nje vit me fat dhe te suksesshem
ne punet e dynjallekut dhe Ahiretit - ne
vitin 1431 te hixhretit e 2010 mUadi dhe
duke ju rekomanduar qe diten e 10 te
muajit muharrem ta agjeroni dhe gjate
ketij muaji te kendoni dua, sidomos
duane nga ajeti 10 i sures Kehf. "Kur
djelmoshat u strehuan ne shpelle e
thane: "O Zoti yne, na dhuro nga ana
jote meshire dhe na pergatit udhezim
te drejte ne tere geshtjen tone!"
(1) Kurani, perkthimi Sherif Ahmetit, sure Teube, ajtei
36. (2) Sahihu Buhari, botimi ne gjuhen shqipe. (3)
Sahihul Mxislim, botiini ne gjuhen shqipe . (4) Ibid.
NE DITEN E DHJETE TE
MUHARREMIT MYSLIMANET
E GJITHE BOTES SHFAQIN
DEVOTSHMERINEETYRE
DUKE AGJERUAR.
Jeni duke qendruar ne kinema
dhe ne gdo moment pritni qe
filmi -per te cilin keni ardhur- te
filloje, shikoni sallen e kinemase qe
eshte e stermbushur me njerez qe
kane ardhur per te njejtin qellim.
Syte e tyre i jane drejtuar aparatit
kinematogralik dhe me endje te
madhe presin fillimin e filmit. Vjen
edhe gasti i caktuar dhe ne ekran
dalin skenat e para. Si do te ndihesh
nese krejt papritmas, iillon filmi qe
do te elaboronte nje pjese te jetes
sate, qe do te kete pergjuar ndokush
pa dijen tende? Sa fillon filmi,
fillojne edhe skandalet, marrezite
dhe mekatet e tua te vazhdueshme!
Shikon ekranin e zmadhuar dhe ja,
e sheh veten, sodit mendjen se a je
ne enderr apo, ajo qe sheh, eshte
realitet e jo fantazi, fshin syte se
mos valle ato pamje jane imagjinata,
por gabon, sa t'i hapesh syte, ngase
skenat skandaloze mbesin te njejta,
dhe tashme bindesh se personi ne
aparatin kinematografik je pikerisht
ti e jo dikush tjeter. Shikon perreth
vetes, sa ne te djathte e sa ne te
majte, dhe ja qe te gjithe syte e tyre
jane drejtuar nga ti. Ul koken poshte
nga turpi, fytyra te skuqet, trupi te
dridhet nga ajo qe sheh, zemerimi
te kaplon, ndersa pulsi i zemres
sate sa vjen e shtohet. Te gjitha
ato qe i sheh, jane veprimet e tua,
qe ndoshta, ne gastet e veprimit,
veten do ta kesh konsideruar
te guximshem e ndoshta edhe
revolucionar. Sheh padrejtesite e
tua karshi te demtuarve, zhytjen
tende ne nderet e njerezve, bartjen e
genjeshtres, pergojimet, premtimet
e thyera, mashtrimet e kota, mekatet
e ndryshme, sheh gjithgka, madje
edhe imtesite me te vogla, po te tera
keto skena nuk jane te ekzagjeruara,
vegse nje realitet i vertetuar me
fakte e deshmi qe tronditin rende
ndergjegjen tende, saqe fjalet, sado
te fuqishme qe te jene, prapeseprape
nuk mund ta shprehin gjendjen e
atyre gasteve. Shikon poshte dhe
lutesh qe te te hapet toka dhe ti te
zhytesh ne brendesine e saj. Ndien
se toka te eshte ngushtuar ani pse
eshte mjaft e gjere. Ngre koken
lart dhe lutesh qe Zoti te ta marre
shpirtin para se te turperohesh dhe
te poshterohesh para gjithe asaj
turme njerezish. Por, per gudi, as
toka nuk hapet dhe as qielli nuk te
bie siper, e as vdekja nuk vjen, edhe
pse ti e kerkon me ngulm.
Gjerat qe dikur ishin ne doren
tende, tashme jane ne doren e dikujt
tjeter dhe fatkeqesisht fuqia jote
per te ndaluar skandalet e tua, jane
tentativa te kota dhe krejtesisht te
pavlera. A do te ngrihesh para gjithe
atyre njerezve dhe ta leshosh sallen
e kinemase apo do te vazhdosh,
ashtu i turperuar dhe teper i
deshperuar, te shohesh marrezite
skandaloze te jetes sate? Nese
ngrihesh, pa dyshim qe te gjithe
ata shikimin e tyre do ta drejtojne
nga ti, e nese mbetesh aty atehere
poshterimi sa vjen e te shtohet.
Sigurisht qe asnjera prej ketyre nuk
do te duket ndonje zgjidhje, madje
qe te dyja te duken si nje ekuacion
algjebrik, por para vetes s'ke ndonje
rrugedalje tjeter.
Shikon oren dhe mendon se
akrepat kane ndaluar dhe se ora
nuk ecen fare. Koha te duket e gjate
dhe ato inserte filmi bejne te dukesh
sikur je ulur aty nje kohe te gjate,
per vite e ndoshta edhe per dekada.
Shqetesimet e brendshme jane te
papershkruara. Brenga, mundime,
merzitje e madhe, ngushtime te
teperta, hall e siklete, jane vetem
disa prej shqetesimeve qe te
shoqerojne ne ato gaste te veshtira
dhe kritike.
39
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR 2009
dituria islame 232.indd 39
^
20/11/2009 11:36:25
^
E S E
Mendon se si do te vije fundi, por
fundi eshte larg, dhe per te arritur
fundi, duhet kohe dhe durim i madh
per t'i perballuar ato shqetesime te
medha.
Ky ishte nje perfytyrim dhe figure
imagjinare, qe mund te ndodhe
edhe ne realitet, por nje perfytyrim
imagjinar qe i ngjan nje dite tjeter, qe
eshte realitet dhe pasqyrim real.
Ajo eshte dita kur, pas ringjalljes,
do te qendrojme perballe Zotit,
ne menyre qe te japim llogari per
vetveten tone, do te jete e gatshme
^do gje qe kemi vepruar, sa ishim
gjalle. Do te na paraqitet edhe libri i
Uogarise se perpikte. Lexo se g'thote
i Plotfuqishmi: "(Jdo njeriu ia kemi
varur ne qafe llogarine per punen e
tij dhe Ne do t'ia paraqesim Diten
e Kiametit librin, qe do ta gjeje te
hapur (e do t'i themi): "Lexoje librin
tend! Ti mjafton sot si llogaritar
kunder vetvetes!
E po, imagjinoje kete situate, i
ndalur me gjithe njerezimin, shikon
ne te djathte e fundi i njerezve nuk
shihet fare; shikon ne te majte e
gjendja eshte e njejte si ne anen
tjeter. Dielli te eshte afruar mbi
koke, djerset te mbulojne kembet,
shikimi yt eshte shume i mprehte,
shpresa sa vjen e zbehet, shpetimi
kushtezohet nga libri i dhuruar ose
nga meshira e falur e Krijuesit tend.
Para vetes ke librin tend, ku eshte
regjistruar ^do detaj i jetes sate. Nuk
mund te besosh se eshte regjistruar
tere ajo qe ke vepruar, por nuk
mund t'i mohosh faktet. Sheh se
asgje nuk eshte shtuar, nje llogari
e drejte. Lexon librin tend, apo me
mire te themi lexon marrezite e tua.
ndalesh prane mekateve, gabimeve
dhe marrezive te tua ne jeten e
kaluar. Fryma mezi del e gjuha mezi
shqipton, fytyra te skuqet kur kalon
prane te keqijave qe ke vepruar,
kembet te dridhen dhe mezi te
mbajne, por leximin e atij libri duhet
ta vazhdosh.
(^uditesh kur sheh para vetes
shume njerez, qe qendrojne
prane teje, te gjithe ata kerkojne
demshperblim nga ti. O Zot! Sa
ma veshtiresojne gjendjen! Po
ndoshta ke harruar se edhe ti i ke
veshtiresuar gjendjen dikujt. Keta
te ardhurit, jane ata te cileve u
ke bere padrejtesi ne jeten tende:
ke bere shpifje, ke neperkembe
nderin, ke genjyer, ke bartur fjale,
ke bere kete e ate, prandaj ata tani
kerkojne demshperblim prej teje.
Si do t'ia besh ketij halli? (Jka do
t'u japesh atyre ne ato momente
kritike? Do t'ua japesh te mirat e
tua, nese te mjaftojne per te gjithe
ata, e nese nuk te mjaftojne, atehere
do t'ua marresh te keqijat. Vaj halli
per llogarine tende te asaj dite te
tmerrshme, sa dite e gjate dhe sa e
veshtire do te jete! Dhashte Zoti te
mos jemi prej atyre qe ate dite do
te tmerrohen: "Dhe Libri (i veprave
te tyre) do t'u vihet perpara, e do
t'i shohesh gjynahqaret se si do te
tmerrohen nga ato qe gjenden ne
te dhe do te thone: "Te mjeret ne!
(Jfare eshte ky liber qe nuk paska
lene asnje veper te madhe a te vogel
pa e shenuar". Aty do te gjejne te
shenuar gjithgka qe kane punuar.
Zoti yt nuk i ben padrejtesi askujt."
(1) El -IsraS:13-14. (2) EI- Kehf:49
Sedat ISLAMI
Mbase mund te
E di se ky titull, paraprakisht,
do te ngjalle reagime emocionale,
si tek aktoret, qe jetojne nga filmi,
po ashtu edhe tek masa e gjere, qe
jeten nuk mund ta "imagjinojne"
pa televizion. Ata mund te japin
paragjykime te ndryshme per mua,
por, pa dashur ta lendoj askend,
me duket se artet ne kete kohe i
pergjigjen plotesisht fjales arabe
"El-funun xhunun" (artet jane
gmenduri).
Ndoshta ata artistet e mirefillte
qe ndalen dhe shikojne emisionet
me te shpeshta ne televizione,
do te binden se qendrimi im, te
pakten, eshte parimor. Duke filluar
nga reklamat televizive, emisionet
per te rinj, video-klipet muzikore,
paraqitjet skenike te aktoreve,
tendencat per ta "modernizuar"
artin dhe per te hequr tabune e
turpit ne skene, qe me mire do te
kishte qene te thuhej - tendencat
per zhdukjen e moralit, - qe te
gjitha keto gjenerojne dhe per^ojne
vetem mesazhe te shthurjes dhe
degradimit moral. Si pasoje,
rubrikat e zeza te gazetave kane
zgjeruar profilet e tyre dhe
tashme aty gjen "storie" nga me te
ndryshmet, qe dikur mund t'i kemi
degjuar vetem per popuj te tjere, po
jo dhe per ne.
Besoj se kjo pjese hyrese e ketij
artikulli nuk duhet te krijoje
pershtypjen se televizioni eshte
i refuzuar 100%. Informacionet
ditore, programet kulturore,
ligjeratat fetare, e shume emisione
te tjera me karakter edukues e
arsimor, mbase jane te nevojshme
dhe natyrisht edhe te dobishme.
Influenca dhe popuUariteti i shume
kanaleve islame, sig eshte Alrahma
TV, Peace TV, ku participojne emra
te njohur te shkencave islame, do te
ishin vetem nje justifikim shtese.
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR 2009
40
dituria islame 232. indd 40
^
20/11/2009 11:36:25
^
E S E
kete te mira edhe ne kinema
Filmi "Lord of War", i shfaqur
te dielen (17 maj 2009) ne RTV 21,
ne kuader te serise se filmave qe
ndryshojne boten, ani pse kishte
skena te pahijshme, pa te cilat
veshtire se mund te imagjinohet
nje film modem, megjithate pati
edhe elemente shume pozitive.
Me pershkrimet graduale qe i ben
shoqerise "demokratike" (kerkoj
falje nga lexuesi qe ne kete shkrim
me duhet t'i perdor kaq shume
thonjezat), duke filluar nga individi,
i cili ne emer te fitimit te parase
shkel gdo ligj njerezor dhe gdo kod
moral, madje duke mos kursyer as
familjen me te ngushte, e deri tek
figurat me kyge te shteteve, apo sot
te njohur si "pioniere" demokracie,
- filmi boten e paraqet si nje arene
bishash e egersirash, ku paqja mund
te jete pjese e fjalorit, po jo edhe e
jetes. Vendin e saj, dhunshem, e ka
zene gjaku, e ne te shumten absolute
te rasteve, gjaku i pafajshem.
Ideatore dhe skenariste te ketyre
zhanreve te dhunes, jane oratoret
me te medhenj te kohes sone, jo
per ndonje lloj proze a poezie, por
ne fjalimet qe paqen e kuptojne si
lufte, lirine si roberi, jeten si vdekje,
kulturen si shthurje, nderin si gnder,
femren si mall, gjakun si tregti,
prostitucionin si biznes, parane
si Zot. Po, ka njerez qe parane e
adhurojne ne vend te Allahut te
Madheruar!
Keto fjalime, qe do t'i quaja
tallava, jane aq misterioze, sa
jane sharllatane dhe laperdhare
edhe harabelat e tyre. Fjalen e
kam per eliten dekonstruktive te
politikes globale qe sot duket te
kete mbledhur afer vetes "ajken"
e politikaneve qe, s'do mend, jane
varrmihesit e lirise, dhunuesit
e nderit, gjakpiresit e kultures,
fantazmat e demokracise. Shume
te pakte mbeten ata emrat e te
cileve nuk hyjne ne histori te
keqperdoruesve.
Pata filluar te shkruaja nje punim
seminari per te drejtat fetare dhe,
sa here qe hulumtoja ne raportet
nderkombetare mbi te drejtat fetare
ne bote, ndieja nje neveri, shkakun
e se dies e kam ditur moti, por ja
qe per te tash u binda edhe me
shume. Mesazhi permbylles i filmit
shfaqte ate qe do ta rrumbuUaksonte
tere realitetin: Pese nga anetaret e
perhershme te Keshillit te Sigurimit,
jane shitesit me te medhenj te
armatimit, apo thene me mire,
minuesit e sigurise boterore. Keta
m'i kujtuan fjalet e Allahut:
A ATIJ QE VEPRA E VET E
KEQE I ESHTE HIJESHUAR
DHE ESHEH SITE MIRE
(A ESHTE I NJEJTE ME
ATE QE I LARGOHET
ASAJ)? NE TE VERTETE,
ALL-LLAHU E LARGON
NGAEVERTETAATEQE
DO, DHEAIEUDHEZON
ATE QE DO, PRANDAJ
Tl (MUHAMMED) MOS
SHKATERRO VETEN ME
DESHPERIMPERTA,
ALL-LLAHU E Dl SHUME
MIRE ATE QEBEJNE
ATA". KURANI, KAPTINA
FATIR, 8
Ata jane veprimi i te cileve u
asgjesua ne jeten e kesaj bote, e
megjithate ata mendojne se jane duke
bere mire". Kurani, kaptia El Kehf, 104.
Nejse, ndoshta keta me fjalen "siguri"
synojne skandale, kaos, trazira, luftera
civile, luftera shteterore!
Nuk e di se sa do te ndikoje ai
film dhe ky artikuU ne rizgjimin e
gjumasheve, te drejtat e te cileve
shkelen ne emer te demokracise,
nderi i te cileve gnderohet ne emer te
nderit, liria e te cileve roberohet ne
emer te lirise, por jam me se i bindur
se ne kete sketerre, ku vjen ere tymi,
gjaku, mashtrimi, manipulimi, fjalet
nuk do te bejne pune, premtimet
nuk do te reaKzohen, gjaku nuk do
te "shtrenjtohet", retorika nuk do te
nderroje, ani pse do te kundermoje
tinguj dashurie e respekti, roberia nuk
do te kete fund, keqperdorimet do te
vazhdojne. . . .
Le te shpresojme se keto imazhe te
kesaj arene do te na shfaqen ne enderr
dhe, edhe pse te frikesuar e te trishtuar,
megjithekete do te zgjohemi nga
gjumi!
41
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR 2009
dituria islame 232.indd 41
^
20/11/2009 11:36:26
^
P O E Z I
Shehulislam Jahja
Stamboll 1561 -Stamboll 1644
Eshte i biri i shehulislam Bajramzade Zekerija Efendiut.
Konsiderohet si shehulislami me i gmuar nder
shehuKslamet osmane pas Ebussuud Efendiut. Mesimet
e para i mori nga i ati qe ishte, njekohesisht, edhe nje
poet i mire, pastaj mori mesime dhe nje arsim te mire nga
dijetari i madh i kohes, Abdylxhebbarzade.
Qysh ne moshe te re punoi si muderris ne medresete
Atik Ali Pasha, Haseki SuUtan dhe Sahn, pastaj si kadi ne
Halep, Damask, Egjipt, Edrene, Burse dhe Stamboll, si
kazasker ne AnadoU dhe Rumeli. Varri i ketij poeti i ciU u
suaU tri here ne poziten e shehulislamit dhe vdiq ne kete
detyre, ndodhet prane varrit te te atit ne SuUtan Selim.
Shehulislam Jahja ka qene nje person me rendesi, i
respektuar shume nga suUtanet e kohes dhe burrat e
shtetit dhe i pyetur shpesh per punet e shtetit.
Krahas zoterimit te nje morali te larte, thjeshtesise,
aftesise per ta perdorur vnUnetin dhe per te marre
vendime te qelluara, Shehulislam Jahja ka qene serioz,
me sjellje te holla, njeri i fjales se mprehte dhe i bisedes
se kendshme, ne te njejten kohe, poet i fuqishem. Ne
poezite, ve^anerisht ne gazelet, ka perdorur nje turqishte
te pasforcuar, te thjeshte e te kuUuar. Me zoterimin e
gjuhes dhe me shprehjen e lehte e te rrjedhshme, ka
ndikuar edhe mbi poetet e kohes se vet, edhe mbi ata te
periudhave te mepastajme.
Perveg divanit turqisht, ka lene nje Sakiname (kenge
per sakiun) prej 77 bejtesh (dyvargshesh), perkthimin
e "Nigaristan"-it te Kemal Pashait si imitacion per
"Giilistan"-in e Saadiut, kritiken me tituU "Manzume-
i Fera'iz" per vepren "Cami'ii'd-diirer" te Muhsin-i
Kajseriut, vepren "Arapga Kaside-i Biirde Tahmisi" dhe
permbledhjen me fetvate (vendimet juridike-fetare) e
dhena prej tij gjate gjithe detyres si shehulislam, me
tituU "Feteva-yi Yahya", te pergatitur prej shehulislamit
bursalli Mehmed Efendi. Qenia e Jahjait eshte pare si
meshire per shtetin. Ai pati thene:
Xhybeja dhe gallma a mos ijapin njeriut shenjteri?
Gazel
Nineza e syrit paprd nefaqen e te dashures sheh;
Nga ajo dritare syri ne mes te nje lulishteje sheh!
Koha vjen, merr prape ne dore kupen eflorinjte
Narcizi sybojqiellte ne livadh, veg pranveren sheh!
Even tende te lehte pret tefryje vark' e zemres;
Ka kohe qe ne breg te mundimit ngafryn era sheh!
Me te degjuar se po vjen per ne kopsht, o shpirt,
Jasetnini i dritheruar ngjitet murit, rrugen sheh!
S'i ve re, kush eshte burre, kko sjellje, o Jahja;
As poshterimit s'ia hedh syte,\as nderimin sheh!
%
Nga Anlologji e poezise klasike turke I poezia e divanit, 2009,
perktheu Mithat Hoxha, perzgjodhi E.A.
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR2009
42
dituria islame 232.indd 42
^
20/11/2009 11:36:26
^
Familiare
P J E S A
isa TERSHANA "ALU\HU URDHERON DREfTESI,
BAMIRESI,NDIHME1E
Fpi^-h;)7^mpnt afermve,endalonnga
■ ^ , T^ u M ■ IMORAUlEn,NGAENEVER[njRA
I moralit one bashkesise dhe dhuna. ju keshilion
seshendoshe ashiuqetemerrnimesim-^^
Lidhur me permbajtjen e ketij ajeti,
Ibni Mesudi ka thene: "Ky eshte
ajeti qe permblodhi ne permbajtjen
e vet me se shumti udhezime e
keshilla per sjellje te mira, dhe ceku
veset e shemtuara, prej te cilave
lypset larguar". Zoti xh. sh. e njeh
me se miri njeriun, sespe Ai Vete e
krijoi. E dinte se nje nder krijesat
me te nderlikuara eshte ai. Njeriu
^
43
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR 2009
dituria islame 232.indd 43
^
20/11/2009 11:36:26
^
A H L A K
eshte i pajisur me aso fuqish te
cilat e terheqin nga e mira, po edhe
me asosh qe anojne nga e keqja.
Prandaj, Allahu i Lartmadheruar
nga meshira e Tij, nuk deshi qe kjo
krijese te sillet verdalle ne rruzuUin
tokesor e te mbetet i hutuar, por
e pa te nevojshme dergimin e
pejgambereve dhe librave te shenjte
kohe pas kohe me udhezime dhe
keshilla, me qellim qe njeriu te
aktivizoje anen pozitive te tij.
Njeriu, perveg te tjerash, eshte
qenie shoqerore dhe, si i tille, eshte
i detyruar te jetoje ne familje apo
ne bashkesi, qe do te thote se njeriu
nga vete natyra e tij eshte i krijuar
te jetoje me te tjeret. Vete jeta ne
bashkesi kerkon kushte e rregulla te
cilat duhet t'i respektoje gdo individ,
me qellim te arritjes se harmonise ne
marredheniet ndernjerezore.
Mirepo nuk ka bashkesi te
shendoshe, po qe se nuk ka individe
te shendoshe, sa kohe qe nuk ka
individe te shendoshe pa moral.
Pra, normat e moralit jane ato qe
dirigjojne sjelljet e pergjithshme te
njeriut ne bashkesi. Baze e normave
te moralit eshte feja, per arsye se ato
norma nuk mund te respektohen si
duhet, nese nuk burojne nga ndonje
ligj i shenjte, sig eshte Sheriati.
Tek njeriu ekzistojne dy Uoje
prirjesh: te larta dhe te uleta
(shpirterore dhe emocionale); ato te
lartat duhet te zhvillohen, ndersa te
uletat (epshet) duhen kontrolluar-
sunduar. Ne grupin e emocioneve te
uleta ben pjese emocioni i egoizmit.
Ky emocion mund te kontrollohet
vetem nepermjet prirjes me te larte
dhe me te forte, e cila lidhet me
bindjen e vetedijshme se njeriu
i takon botes me te larte, se dies
duhet t'i nenshtrohet gjithgka. Pa
kete bindje, njeriu do ta kishte
veshtire per te respektuar ndonje
ligj a rreguU, bile edhe atehere kur
ato rregulla jane kunder interesave
personale te tij. Kete e ben vetem
besimi ne Krijuesin-Feja. Mu per
kete arsye, dijetari i njohur Lajbinci
me plot te drejte thote: "Patjeter
duhet te besojme, qe te jetojme
moralisht".
Gete thote: "Epokat e zhvillimit
dhe ngritjeve te fuqishme kane
qene gjithmone epokat e besimit te
fuqishem".
Platoni, shume shekuj me heret,
pati thene: "Kush shkaterron dhe
sulmon fene, ai ka shkaterruar
moralin". Pra, morali eshte
fundament me se i nevojshem per
jeten e gdo individi apo bashkesie,
prandaj pa moral nuk mund te
imagjinohet jeta e njeriut dhe e
bashkesise. Pra, morali eshte pjese e
pandashme e njeriut. Gjithmone fati
i njerezve eshte varur nga niveli i
moralit te tyre, qe do te thote se baze
dhe kusht per jete te lumtur ne kete
bote, eshte respektimi i normave
morale. Morali eshte ligj i cili ia
cakton njeriut detyrat qe ka ndaj
vetvetes dhe rrethit, qellimi i te cilit
eshte lumturia ne kete dhe ne boten
tjeter. Mu per kete arsye, Islami - fe
- dallohet nga te gjitha kulturat dhe
qyteterimet e tjera te meparshme
nga fakti se theksin kryesor e ve ne
moralin. Prandaj morali eshte porosi
kryesore e fese. Muhamedi a.s., ne
lidhje me kete, ka thene:
"VERTEX JAM DERGUAR T'I
PLOTESOJ VLERAT MORALE-
(MORALET E LARTA)"^
Perveg te tjerash, ndjenja per
moral eshte e lindur ne natyren
e njeriut. Kjo shihet ne faktin
se gjithmone gjate historise
ka ekzistuar nje standard i
pergjithshem i sjelljeve morale,
duke u vertetuar ose mohuar nga
disa. Edhe pse kjo ndjenje ndryshon
nga individi tek individi, vetedija
njerezore perseri ka dhene pak a
shume gjykimin e vet te perbashket
ne favor te disa kualiteteve morale
si te mira, sa kohe qe disa te tjera
i ka quajtur si te keqija. P. sh.:
Drejtesia, bamiresia, sinqeriteti,
durimi, bujaria, pajtimi ndermjet
njerezve etj., ne histori kane qene te
lavderuara gjithmone, po te shohim
se g'thote Kur'ani per to:
"...Allahu urdheron drejtesi".
Ketu se pari permendet drejtesia.
Zoti xh. sh. eshte i drejte pa dyshim
dhe me drejtesi te plote e precize
krijoi dhe rregulloi gjithe g'ka ne
ekzistence. Gjithesia, bota-Toka e
qielli jane mekembur e perforcuar
vetem ne baze te drejtesise se
persosur. Mirepo objekt i drejtesise
se urdheruar ne kete ajet, eshte
njeriu, sepse njeriut i lypset
domosdo drejtesia, qe te mund te
ekzistoje ne bashkesi. Askush nuk
eshte i zoti t'i kryeje vete nevojat e
veta. Per te pergatitur qofte edhe
nje kafshate te bukes, kerkohen
angazhimi dhe bashkepunimi
i disa njerezve. Drejtesia, e cila
eshte urdheruar ne kete ajet dhe e
cila duhet te zbatohet ne te gjitha
fushat e jetes, pa dyshim duhet te
jete drejtesi e vertete, e mbeshtetur
ne baza te shendosha e te sigurta.
Sigurisht qe nuk do te gjejme rruge
tjeter, dhe as arsye, qe te mendojme
per ndonje drejtesi tjeter perveg
kesaj qe na meson Kur'ani-feja.
Rruga e drejte e pershkruar ne
Kur'an, buron prej Zotit, prej Atij
qe krijoi gjith^ka. Islami kerkon
prej njeriut qe se pari te zbatoje
drejtesine ne vete qenien e tij.
Kerkon prej tij qe te vere barazi te
plote per nevojat e veta lendore e
shpirterore. Te mos lejoje qe njera
prej tyre te dominoje mbi tjetren.
Pas drejtesise ne vete qenien e
njeriut, Islami kerkon zbatimin
e saj edhe ne te gjitha fushat e
marredhenieve ndernjerezore, ndaj
te gjithe njerezve, pa marre parasysh
racen, kombin, gjinine, gjendjen
ekonomike, poziten etj... Drejtesia
ne nivelin me te larte, per njeriun
mund te konsiderohet: Njohja dhe
respekti ndaj Atij Qe meriton te
njihet per Krijues.
"BEHUNI TE DREJTE,
SEPSE AJO ESHTE ME AFER
DEVOTSHMERISE"^
Bamiresia eshte vetia e dyte e
urdheruar ne kete ajet. Bamiresi
kryesor eshte Zoti, dhe te mirat e
Tij jane te pakufishme. Megjithate,
Ai e diti mire qe, perveg bamiresise
se Tij te pergjithshme, njerezve u
nevojitet edhe bamiresia e njeri-
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR 2009
44
dituria islame 232.indd 44
^
20/11/2009 11:36:26
^
A H L A K
tjetrit. Njeriun gjithnje e ndjekin
veshtiresi te ndryshme ne kete jete,
qe nga lindja e gjer ne vdekje. Ai ka
nevoje te ndihmohet sa eshte femije,
ne kohen e pubertetit, ne pune e
ne mendime. Ate e mundon me
vone geshtja e jeteses, ekonomise,
e pozites dhe e autoritetit etj..Per
te gjitha keto njeriu ka nevoje per
ndihme, per njerez te diet bejne
mire dhe me bamiresine e tyre u
lehtesohet jeta. Te gjitha keto i di
Zoti xh.sh. prandaj ka urdheruar te
bejme mire. Te besh mire, d. m. th.
te deshirosh per vellane tend ate qe
deshiron per veten tende.
NDIHME TE AFERMVE
Porosia per ndihme dhe kujdes
ndaj te afermve eshte e nje rendesie
te vegante. Mbarevajtja me te
afermit ze vend te rendeshishem ne
parimet e fese islame. Arsyetimi i
mos-harmonise me te afermit, nuk
gjen vend kurrsesi ne fene islame.
Mjaiion te permendim gjykimin qe
na e dha Pejgamberi a.s. kur tha:
"Zoti nuk pranon ndihmen-sadakane
e nje personi qe u jep te tjereve, gjersa
nga te afermit e tij ka te tille, te diet
kane nevoje per ate ndihme" .
CILAT JANE ANET NEGATIVE
TEK NJERIU, QE PERMEND
KUR'ANl ?
Anet negative qe jane te
pranishme te njeriu, Kur'ani i
permend me qellim qe te largohemi
prej tyre. Te tilla jane:
Imoraliteti, te neveriturat, dhuna,
rrena, mashtrimi, mendjemadhesia,
zilia, pergojimi etj..
"e ndalon nga Imoraliteti"
Sipas mendimit te shumices se
komentatoreve te Kur'anit ketu
qellim eshte prostitucioni (zinaja)
me te gjitha llojet dhe mjetet qe
shpien nga ajo. Zoti xh.sh. nuk
deshiron ta pengoje njeriun nga
realizimi i deshirave dhe epsheve,
por vetem ka caktuar rruge e
rregulla per shfrytezimin e tyre
ne menyre qe ato te mos i sjellin
kurrfare demi, po vetem dobi.
Vertet ai ndaloi zinane, por lejoi
martesen me kurore etj..
"E neveritur"d.m.th: (^do veper a
gfaredo qendrimi i papershtatshem,
jonjerezor. Megjitheqe edhe ketu
kemi nje kuptim te gjere, i cili
perfshin veprat, sjelljet, qendrimet
... qe nuk perputhen me normat
morale islame e qe demtojne sjelljet
humane te njerezve.
"Dhuna"d.m.th: Qendrim e
sjellje djallezore, te cilat kane per
qellim pergarjen, kane per qellim
qe disa te dominojne me fuqi mbi
te tjeret. Me fjale te tjera, zullum
dhe padrejtesi. Kete ves Zoti i
Lartmadheruar e urren shume, dhe
jo pse Atij 1 ben ndonj dem, por per
shkak se zullumi eshte shkaktar i
shkaterrimit te bashkesive-njerezve.
(Jdo pupull qe ka humbur e eshte
zhdukur, per ato si shkak ishte
zullumi.
Muhamedi a.s. ka thene:"Asnje
send nuk do te jete me i rende ne
peshojen e besimtarit ne Diten
e Gjykimit se morali i mire. Dhe
vertet Allahu xh. sh. e urren te
pamoralshmin dhe fjalendytin"^.
"Eshte pyetur Muhamedi a.s. se
gfare i shpie njerezit me se shumi
ne Xhennet, tha: Devotshmeria
ndaj Allahut dhe morali i mire."^
"Kush beson Allahun dhe Diten e
Gjykimit, le te flase mire, ose le te
heshte".""
Dijetari anglez. Lord Davenport,
thote: "Arsyeja pse feja islame
eshte perhapur me shpejtesi, eshte
rendesia e madhe qe ajo i jep
moralit ".
Morali, apo normat morale,
patjeter duhet te bazohen ne fe, per
arsye se, edhe pse njeriu posedon
te menduarit, ai perseri nuk eshte
ne gjendje te percaktoje ne menyre
te persosur marredheniet ndaj
Krijuesit, vetvetes dhe te tjereve,
sepse te menduarit e tij eshte i
kufizuar dhe relativ. Prandaj, pa
ndihmen e fese, njerezimi nuk do
te ishte ne gjendje per te caktuar
rrugen e drejte, pra pa normat
morale te cilat do te mbronin ne
menyre te barabarte interesat e
te gjitheve ne bashkesi. Sikur
t'i caktonte dhe formonte vete
njeriu, ato do te ishin relative, te
perkohshme, te kufizuara dhe
lokale. Deshmi per kete e kemi
kohen qe jetojme, kur nocionet mire
dhe keq jane relative, per dike e
mira eshte e keqe, e per dike e keqja
eshte e mire. Prandaj sot ne bote
ekzistojne norma te Uojllojshme te
moralit si: moral borgjez, kapitalist,
komunist etj.. Ne fe kemi nocionin
"mekat" si digka se dies duhet t'i
largohemi, sespse paraqet shkelje
te ligjeve te Zotit. Ndersa ateizmi
nuk di dhe as qe deshiron te dije
per Zotin, dhe mu per kete arsye
nuk ka qendrim mbi mekatin,
e nga kjo njeriut i eshte e lejuar
gjithgka vetem te mos i shkele
zakonet e vendit. Pra, eshte nevoje e
domosdoshme te ekzistoje nje Fuqi,
e cila te jete kurdohere prane njeriut,
e njekohesisht dhe panderprere te
kontrolloje njeriun dhe veprat e
tij. Kete bindje e gjejme vetem ne
fe. Tek besimtari, perveg ndjenjes
per mekatin, ekziston edhe ndjenja
e vleres. Per t'u arritur digka me
vlere, duhet sakrifikuar digka. Sa
me e madhe te jete sakrifica, aq me e
madhe eshte vepra, perkatesisht aq
me i larte eshte morali i njeriut. Per
nje veper te larte, edhe motivi duhet
te jete i larte. E pra, keto motive
mund te gjenden vetem ne fe, sepse
per vleren e tyre garanton vetem
Zoti Fuqiplote.
"(l)En Nahl,90. (2) Musnedi Ahmed b.
Hanbel. (3) EL Maidetu, 8. (4) Ahmed b.
Hanbel. (5) Ebu Davudi. (6) Buhariu dhe
Muslimi.
45
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR 2009
dituria islame 232. indd 45
^
20/11/2009 11:36:26
^
S O C I A L E
Jeton BILALLI
Vetevrasja dhe qendrimi i Islamit ndaj saj
"...DHE MOS E MBYTNI
VETEN TUAJ. VERTET ZOTI
ESHTE I MESHIRSHEM
PERJU" (^'^-^'^^'^3)1
"Vetevrasja eshte nje veprim agresiv
i kryer ndaj vetvetes"- thote Staslav
Petkovski^. Akti i vetevrasjes ka qene
i njohur qe prej kohesh, por forma
dhe motivet e saj kane ndryshuar ne
kohe te ndryshme.Ky akt vazhdon
te mbetet objekt studimi per shume
eksperte te kesaj fushe. Diku i
kuptuar si nje akt qyqar e ndonjehere
edhe si nje akt patriotik (per te mos
rene ne dore sidomos te armikut gjate
luiierave), vetevrasja ka marre shume
jete te njerezve. Aktet e vetevrasjes
historikisht kane qene me shume
individuale, por nuk mungojne as
ato kolektive. Jane te shumta aktet
individuale, shpeshhere edhe te
figurave me ndikim ne histori, si
Kleopatra, mbreteresha e Egjiptit, qe
vrau veten per shkak te humbjes se
luii:es dhe vetevrasjes se bashkeshortit
te saj;Vincend wan Ghog beri
vetevrasje nga frika e gmendurise^
. Nje prej tyre ka qene Ernest
Heminguei, nje nga shkrimtaret
me ne ze amerikane (shek. XX).
Ai perjetoi thelle tragjedine e dy
lulierave ...kishte shkrime dinamike
. . .vrau veten, nuk mundi te duronte
pasivitetin e vet.*
Gjithashtu greket e lashte,
tradicionalisht, per arsye etike
dhe praktike, nuk e perkrahnin
fenomenin e vetevrasjes, ndonese
Sokrati, filozof i njohur grek, pati
vrare veten per te mbrojtur nderin
e tij. Rastet e vetevrasjeve kolektive
kane ndodhur edhe nga ndikimi
i sekteve te ndryshme fetare sipas
pikepamjes se "afrimit drejt Zotit"
apo per shpetimin nga "fundi i
botes". Te njohura jane aktet e
tmerrshme te vetevrasjeve me masive
ne bote me 1978 ne Xhonstaun
(Guajane), kur prifti protestant
amerikan Xhim Xhons nxiti 914
ithtare te kultit te tij, qe te pinin nje
pije me cianid. Ata qe nuk deshen te
pinin helm, u pushkatuan.
Nje rast tjeter ka ndodhur po ne
Ugande, ku me shume se 500 anetare
te nje kulti apokaliptik, se bashku me
femijet e tyre, u vetedogjen ne kishe
duke besuar se botes po i afrohej fundi.
Mashtrime te tilla per te nxitur
akte te vetevrasjes masive, mjerisht
vazhdojne edhe sot e kesaj dite. Nje
shembuU i vetevrasjeve kolektive,
eshte vetevrasja e 39 pjesetareve te
sektit "Porta e qiellit" me 1977, ne
ShBA; dogma e tyre ishte se qyteterimi
njerezor ishte ne rruge e siper te
apokalipses, si dhe se shpetuesi do te
vinte me pjate fluturuese per t'i marre
me vete.^ Me nje shtrirje ne mbare
boten, numri i vetevrasjeve brenda
24 oresh ne bote tejkalon 1000-shin,
nderkohe qe brenda nje viti Uogariten
mbi 370. 000 raste, kurse numri i
tentimvetevrasjeve, eshte shumefish
me i madh. Shifrat tregojne se kjo
dukuri merr me shume jete njerezish
sesa krimi i vrasjes."*
SHKAQET E VETEVRASJES
Per fat te keq, tek ne nuk kemi
ende ndonje studim te mirefillte
shkencor rreth kesaj dukurie. Rastet
e hulumtuara ne shtetet e zhvilluara,
shpien ne perfvindimin se arsyet e
marrjes se nje hapi te ketille jane te
ndryshme dhe te ve^anta, shumica e
tyre kane te bejne me faktin se ata qe
perpiqen te bejne vetevrasje, kane nje
ndjenje se jeta nuk ia vlen te jetohet.
SHKAQET SOCIALE
Shkaqet sodale te vetvevrasjes
jane te nje natyre te vegante per
arsye se kemi te bejme kryesisht me
trajtimin e raportit njeriu-shoqeria. Ne
thelb, ne te gjitha keto raste individi
sheh veshtersi per t'u pershtatur ne
shoqerine e caktuar: "Kur njeriu eshte
krejt i shkeputur nga shoqeria, - thote
Durkheimi, ai vetevritet me lehtesisht
(vetevrasje egoiste), po ai vetevritet
edhe kur eshte teper i lidhur me
shoqerine (vetevrasje altruiste). Pra
shoqeria per te ka nje rol rregullues
ne ekuilibrin e ndjenjave dhe te
veprimtarise se individitit.^
SHKAQET EKONOMIKE
Roll i shkaqeve ekonomike ne
dukurine e vetevrasjes, ne dukje eshte
kontravers. Ne njeren ane sociologet
si shkaktar te vetverasjes e theksojne
varferine, por si shpjegohet f akti se
vetevrasjet jane dukuri te pranishme
ne vendet me standard te larte jetese,
(p.sh. vendet skandinave jane te parat
per vetevrasjet). Me te tutje shqiptaret
kane qene me te varfer sesa sot, por
rastet e vetevrasjeve kane qene te
rralla.
SHKAQET PSIKOLOGJIKE
Nga aspekti psikologjik-neuropsikiatrik
, konsiderohet se shkaqet kryesore te
vetevrasjeve jane grregulKmet mendore,
si: neurozat, depresionet e thella,
kompleksi i madh i inferioritetit. Keto
grregulKme atakojne te gjitha moshat ,
sidomos jane te vrullshme nga mosha
15-25. Ketu nuk duhet injoruar kodi
gjenetik, nese ndonjeri nga prinderit
ka pasur prirje te vazhdueshme per
vetevrasje, eshte e mundshme qe kjo te
reflektohet edhe tek pasardhesi.
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR2009
46
dituria islame 232.indd 46
^
20/11/2009 11:36:27
^
S O C I A L E
Zakonisht personat qe bejne
vetevrasje, paraprakisht provojne
nje prishje te theksuar humori dhe
te ekulibrit emodonal, qe ne gjuhen
e psikologjise quhet grregullim i
gjendjes shpirterore. Kur emodonet
qendrojne ne nje pike te ulet gjate
gjithe kohes dhe personat e humbin
interesimin per jete, kjo me vone shpie
ne gjendje depresioni.
Hialumtimet e ndryshme shkencore
kane rezultuar se 80% e personave qe
bejne vetevrasje, nje kohe para vdekjes
tregojne disa prej ketyre simptomave
- ndryshime tek personat: jane te
pikelluar , te mbyllur ne vetvete, jane
shiime te ndjeshem , nervoze, te lodhur
te pavendosur, pa vullnet, ndonjehere
te shqetesuar, hiperaktiv. . .etj.
NDRYSHIMET E SJELLJEVE:
moskoncentrimi ne pune e ne
shkoUe, ne obligimet e rendomta, pa
interesim per dukjen e tyre. Ndryshitni
ne sistemin e ngrenies: s'kane oreks
dhe dobesohen ose konsumojne
ushqim teper, humbin interesimin
per shoqeri, seks, hobi, humbin
deshiren per aktivitete, ndihen fajtore
, urrejne vetveten, nuk kane shprese
perte ardhmenetj.. Eshte interesante
te theksohet se shume probleme
shendetesore dhe psikologjike, qe
shfaqen ne moshe te rritur, zanafillen e
kane qe ne femijeri.
VETEVRASJA NE KOSOVE
Nje dukuri mjaii: e dhembshme dhe
e shfaqur mjaii: shpesh ne Kosoven e
pasluftes, eshte edhe vetevrasja, e cUa
^do dite e me shume merr jete te atyre
qe nuk gjeten rehatine shpirterore,
kenaqesine e kesaj jete, perkrahjen
familjare e shoqerore, duke mos pasur
Inaqi per te perballuar sfidat jetesore te
ketij transicioni te eger
Dr. Ferid Agani, neuropsikiater - i
pyetur per fenomenin e vetevrasjeve
ne Kosove, tha: "Koha e gjate qe
Kosova ishte nen okupimin serb
si dhe lufta e fundit ne Kosove,
jane faktoret dominante per kete
fenomen", per te theksuar me
pastaj se faktoret e vetevrasjes jane
te shumte: faktore biologjike, si
semundje psikike, pastaj faktore
psikologjike, pasojat e traumes
se luftes, papunesia, varferia,
paperspektiva ekonomike..
Gjithashtu, Agani mendon se nje
nga faktoret mjaft ndikues ne rritjen
e vetevrasjes, eshte edhe moskujdesi
per identitetin dhe mireqenien
shpirterore. Pa dyshim, Kosova e
dale nga lufta vazhdon te perjetoje
traumat e saj dhe te reflektoje nje
gjendje post-traumatike. Nuk duhet
harruar se plot familje kane pjesetare
te zhdukur, te vrare e te masakruar,
madje shpesh kane qene edhe
vete deshmitare te atyre pamjeve
te tmerrshme, pa harruar edhe
dhunimet nga forcat paramilitare
serbe. E tere kjo shtrese e popuUsise
eshte e predispozuar te kaloje ne nje
gjendje depresive, qe mund te jete nje
hap drejt vetevrasjes.
Shtresa e dyte, e dla eshte ne
rritje ose, thene me mire, eshte
dominuese sot ne Kosove, jane te
rinjte e papune, te thyer moraKsht
e pa ndonje mundesi ekonomike
per te organizuar jeten ashtu si^
kane menduar, perfshire ketu
edhe ndryshimet e gjeneratave
brenda f amiljeve, te shoqeruara nga
probleme per zgjidhje e realizime te
"dashurive ", jane shtrese potenciale
qe depresionin e tyre ta perfundojne
me vetevrasje. Ketu hyn edhe renia
morale e fetare ne pergjithesi te
keta te rinj. Shtresa tjeter jane te
rinjte e shumte qe sot e ndajne jeten
me dukuri mjaft problematike , si
alkooHzmi, narkomania, prostuticioni
dhe ne pamundesi te arritjes se
qelKmit, shpeshhere kalojne ne
depresion, e pastaj nevojiten pak
gjera per te bere vetevrasje. Shtrese
e trete do te quanim edhe nje pjese
te famUjareve, endrrat e te dleve per
punesim e per te mbajtur famUjen,
kane ardhur duke u shuar Te femrat
rastet me te shpeshta shkaktohen
nga probleme ne marredheniet
bashkeshortore etj. . .Kosova si nje
vend transidoni, e dale nga lufta,
numri i ketij fenomeni eshte ne rritje,
indeksi ishte 1. 6, ndersa sot eshte 3. 8
per 100 mije banore.*
QENDRIMI I ISLAMrr NDAJ
VETEVRASJES
Jeta eshte dhurate e AUahut dhe si
te tille Islami e konsideron te shenjte,
madje ai tere gjinine njerezore e
trajton si nje familje, e dla dixhet te
gmoje jeten ne menyre te merituar.
Prandaj, sipas Islamit, sulmi
kunder jetes-vrasja, konsiderohet,
menjehere pas mosbesimit (kufrit),
si krimi me i madh tek AUahu i
Madheruar. "Kush vret nje njeri
(pa te drejte)... eshte sit'ikishte
vrare te gjithe njerezit"(El-Maide,
32), ndersa Muhamedi a.s. ne nje
thenie vrasesin e konsideron njeri
te dale nga komiza e fese se tij,
dhe thote: "Besimtari vazhdon te jete
brenda sferes ne fene e tij perderisa
nuk derdh ndonje gjak te ndaluar".
(Buhariu). Gjithashtu i Derguari i
Zotit ka thene: "Aiqe hidhet nga
kodra (lartesia) dhe ben vetevrasje,
do te hyj ne Xhehnem. Atje do te
mbetet pergjithmone. Kush pi helm
dhe e vret veten, ai duke e mbajtur
helmin ne dore, do te pije ne zjarr te
Xhehenemit pergjithmone. Kush e
vret veten me hekur, duke e mbajtur
hekurin ne doren e tij do te godase
veten ne Xhehenem pergjithmonee
(Buhariu). Perfundoi me fjalen e Zotit:
"E KUSH lA KTHEN SHPINEN
UDHEZIMITTIM, DOTE KETE
JETE TEVESHTIRE"^^^^^ 124)
(1) Kurani- perkthyer nga H. Sherif Ahmeti,
(2) "Dituria Islame" nr. 200, (3) revista per
te rinj "Argumenti" nr. 27, (4) http:shprehu.
info/forum/viewtopik, (5) Fet'hi jekin Sfidat e
shekuUit XXI. ... i. 23, (6) Argumenti nr. 27,
(7) "Ditviria Islame" nr. 200 mars 2007, (8)
"Dituria Islame" nr. 226, maj 2009.
47
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR 2009
dituria islame 232. indd 47
^
20/11/2009 11:36:27
^
PROFILE
HatixheAHMETI
Zonja e pare e Turqise Hajrunnisa Gyl
ZONJAE QENDRUESHME DHE BUKUROSHJAME SHAMI
Hajrunnisa Gyl ka lindur ne vitin
1965 ne Beshiktash te StamboUit,
ndersa me prejardhje eshte nga
qyteti i Kajserise. ShkoUen fillore e
kreu ne lagjen Bejazit te StamboUit
ne shkoUen e quajtur 'Bejazit Koca
Ragep Pasha', shkollen e mesme
po ashtu ne StamboU, ne gjimnazin
e vajzave '(^emberlitash'. Ne vitin
1980 u martua me Abdullah Gylin.
Ajo di anglisht dhe arabisht. Eshte
nene e tre femijeve - Ahmet Munirit,
inxhinier i makinerise (1983), Kybras,
inxhiniere e makinerise, (1985)
dhe Mehmet Emres (1991). Para ca
kohesh ne uebfaqen e presidenteve
te Turqise u vendos fotografia e
saj, ku ne nje foto ajo kishte dale e
vetme, ne fotografine tjeter ishte
me bashkeshortin e saj, Kryetari i
tanishem i Republikes se Turqise,
Abdullah Gyl.
Paraqitja e saj ne rezidencen e
Kryetarit ishte shume kurioze per
njerezit, madje po aq sa ishte edhe
vete prezantimi i Abdullah Gylit.
Gazetaret vazhduan te gjurmonin
edhe me tutje me pyetjet rreth saj,
ne menyre qe t'i mermin pergjigjet e
ta prezantonin sa me mire diten kur
do te shkonte ne fronin e (Janakalase
ne Ankara. Hajrunnisa Gyl ishte
gruaja e Kryetarit te njembedhjete te
Turqise, e cila po vendosej ne kete
rezidence. Para asaj ne ate fron kishte
qene Nazmije Demirel, respektivisht
gruaja e ish-Kryetarit te Turqise,
Sylejman Demirel.
FAMILJA E ZONJES SE PARE
Zonja e pare rrjedh nga nje
familje me tradita te thella, familje e
shkoUuar po edhe mikpritese. Disa
gazetare, kur vajten ta intervistonin
per nje qendrim 10 minutash, kaluan
aty ne 1 ore e gjysme, nga mikpritja
e paimagjinueshme. Kjo shtepi
gjithmone e kishte deren te hapur
per mysafire.
"Hajrunnisaja eshte vajza jone
e pare, zemra na dridhet per te".
- shprehet babai i saj, Ahmet Ozjyrti.
Ai dhe tre vellezerit e tij ishin rritur
me mallin per te pasur nje moter. Kur
u lindi femija i pare vajze, qe gezuar
shume. Menjehere i kishte telefonuar
babait te vet dhe i kishte thene: 'Me
ka lindur nje vajze sikur top drite'.
Kur Hajrunnisaja kishte mbushur
njembedhjete muaj, babai i saj nuk
pati zemer ta dergonte vajzen e tij me
autobus ne Stamboll. Nena Fatma
Ozjyrt, per ato dite thote: "Dridhej
para vajzes, edhe me tej vazhdon te
jete i tille. Vendi i Hajrunnisase eshte
i vegante per te. Atebote ne aeroplan
mund te fluturonin vetem familja
pasanike e Sabanxhinjve, meqe
aeroplani kushtonte shume shtrenjte.
Por, kur e pashe, Ahmeti kishte
nxjerre bilete familjare per aeroplan,
sepse s'pati zemer kurrsesi ta
dergonte te bijen me autobus. Duket
qe qysh atehere Hajrunnisaja e kishte
te paracaktuar se do te udhetonte
shume me aeroplan" .
Hajrunnisaja ishte e dashur per
ta, nuk ia prishnin kurre deshirat,
gjithmone kishte deshire te vishej
bukur, rrobat e saj i pelqente dhe
i zgjidhte vete. Gjithhere ishte
moderne, e kendshme. Gjithmone
kishte mbajtur shami me stil njejte.
Marredheniet e saj me rrethin dhe
shoqerine jane gjithmone te mira.
Gjithkush e do dhe jane gezuar per te
kur u be Zonja e pare e Republikes se
Turqise.
Pershtypjet e vjehrrive per
dhendrin e tyre
CIdo fjale jo e mire qe flitet rreth
Abdullah Gylit dhe gruas se tij, i
merzit shume familjet e tyre, ne
zemrat e tyre ato fjale bien sikur
plumba.
Ne reportazhet qe u bene me
familjet e tyre, me ate te Abdullah
48
dituria islame 232.indd 48
^
20/11/2009 11:36:27
^
PROFILE
Gylit, me nenen e tij - Zonjen Adevije,
dhe babane - zoteri Ahmet Hamdiu,
po ashtu edhe me familjen e Zonjes se
pare Hajrunnisa, babane e saj Ahmet
dhe nenen Fatma Ozjyrt, ata thoshin:
"Le te jene te lumtur femijet tane, ne
nuk deshirojme me teper". Ndersa
Fatma Ozjyrtit i rritet tension! dhe
diabeti per shkak te polemikave rreth
Kryetarit. Madje familja e Zonjes
se pare kishte refuzuar shume here
intervistat vetem e vetem qe te mos
u shtohej ndonje fjale dhe ata pastaj
te merziteshin. Prandaj qe te mos
merziteshin te dy pale prinderit nga
lajmet e shpeshta te devijuara neper
gazetat e ndryshme, Abdullah Gyli
i therriste shpesh ne telefon ata.
Abdullah Gyli shquhet per sjelljet e tij
modeste. Nga kjo sjellje e mahnitshme
e dhendrit te saj, edhe Zonja Fatma
i refuzonte te gjitha intervistat, ne
menyre qe te mos ngaterrohej digka e
pastaj te merzitej dhendri i saj.
Per Abdullah Gylin, vjehrri i tij
thote: 'Abdullahu, edhe kur ishte
kryeminister, minister i puneve te
jashtme, tani edhe Kryetar shteti,
ishte dhe eshte gjithmone i njejti,
modest, dhe i dashur per njerezit,
duke mos i ndare kurre ata. Edhe
kur vjen ketu, zakonisht ben pune
duke me thene: 'Kur jam une i
pranishem, ty nuk te takon te
punosh, baba'. Ma merr kazmen
prej dore dhe vazhdon te mihe
ne kopsht. E ka shume deshire
punimin e tokes."
Zonja Fatma mundohet ta ngreje
ne qiell dhendrin e saj, madje i duket
pak tek thote: "Me duart e veta na
i qeron pemet. Dhendri yne, kudo
qe te jete, sado vone qe te vije ne
shtepi dhe sado qe te jete i lodhur,
ne vend qe ne t'ia qerojme pemet
atij, ai na i qeron dhe na i ofron
perpara. Kur qesh ai, ne fytyren e
tij gelin trendafilat. Kur e shoh ne
televizion, menjehere e kuptoj se a
eshte i merzitur apo jo?! Mjafton qe
fytyra e tij te qeshe. Prinderit shume
merziten kur u thuhet digka jo e mire
per femijet e tyre. Abdullahu di edhe
digka nga punet e kuzhines, ne nuk
e kemi ate vetem dhender, po edhe
djale" .
MARTESA E SAJ ME ABDULLAH
GYLIN
Sig e thame edhe me larte, keta
ishin me prejardhje nga Kajserija, por
jetonin ne StamboU. Kishte ndodhur
qe ata te shkonin ne nje dasme, kur
martohej vajza e halles se Abdullahut
me djalin e tezes se Hajrunnisas.
Nena e Abdullah Gylit, Adevije
hanemi, kishte kohe qe po kerkonte
nuse per te birin. Gjate dasmes i ra
ne sy Hajrunnisaja dhe mendoi me
vete se e gjeti ate qe e kishte kerkuar
nje kohe te gjate. Familja Ozjyrt ishte
nje familje me autoritet. Menjehere
ua shfaqi atyre deshiren e vet.
Kerkuesit e tjere ata i kishin refuzuar
qysh ne fillim, por kesaj ftese familja
Ozjyrt iu pergjigj me fjalet: "Eshte
e mundur." Kur e pa nena Adevije
kete sinjal, biseden menjehere ia hapi
te birit. Ne fillim Abdullahu nuk
pranoi menjehere, sepse iu duk se
vajza ishte fare e re, por, kur e takoi,
ndryshoi mendimin, ngase para
vetes kishte pare nje vajze te re ne
moshe, por shume te mengur. Edhe
Hajrunnisaja kishte mendim pozitiv,
por me kusht qe Abdullahu t'ia bente
te mundur vazhdimin e shkolles.
Abdullah Gyli pranoi, dhe menjehere
u fejuan.
Hajrunnisa Ozjyrt u martua me
Abdullah Gylin ne moshe te re. Kur
e kerkuan ne Kajseri, prinderit e saj
u merziten, meqe iu duk pak larg,
sepse Abdullahu atebote po punonte
asistent ne nje nga universitetet e
ketij qyteti. Por Abdullah Gyli me
vone do t'u premtonte se do t'ua
dergonte te bijen per gdo 15 dite ne
vizite, ne menyre qe ata te gmalleshin
me te.
Kjo martese u be me deshiren e saj,
sepse i ati i saj thote: "Sikur te mos
shprehte deshire Hajrunnisaja, nuk
do ta martoja."
Hajrunnisaja, sig thame edhe me
siper, ishte vajza e pare e familjes
Ozjyrt, ata kishin edhe dy vajza dhe
nje djale. Me shkurt, nuk ishte gje e
lehte per familjen e saj, sidomos per
babane, martesa e saj. Hajrunnisaja
lindi ne Jelldez (Beshiktash), ndersa
nuse doli nga Erenkoji. Sipas
marreveshjes se tyre me familjen Gyl,
dasma u be ne Kajseri. Babait te saj i
dhimbsej, meqe ishte e re ne moshe
dhe deshironte shume te vazhdonte
studimet, prandaj nuk mund te
ngulte kembe dhe aq. Njekohesisht e
kishte veshtire, sepse ajo ishte vajza e
pare qe duhej te largohej nga familja.
Lidhja e disa te afermve, intervenimi
i disa njerezve dhe levdatat qe do
te vinin me vone per Kryetarin e
ardhshem te Turqise, vendosen qe
babai ta pyeste vajzen, dhe, per gudi,
mori pergjigjen: "Ti e di, baba", gje
qe nenkuptonte edhe deshiren e saj
njekohesisht.
49
dituria islame 232.indd 49
^
20/11/2009 11:36:27
^
PROFILE
"Sikur te mos shprehte deshiren
vajza ime, kushdo qofte te ishte, nuk e
kisha fejuar kurre", kishte thene i ati.
Prinderit e pershkruajne Zonjen e
pare se si femije, ajo ishte shume e
zgjuar, ambicioze, qe mimdohej dhe
te punonte gdo gje. Ishte shume femije
gapken, nuk mund te qendronte ne
nje vend. Kishte deshire dhe vullnet
te madh per mesim. U mbulua me
vetedeshiren e saj. Abdullah Gyli
ua kishte dhene fjalen se ajo do t'i
vazhdonte mesimet, dhe ashtu u be,
ajo i vazhdoi.
Ajo pati nje jete shume te qete,
edhe AbduUahu, sikurse i ati, nuk ia
prishi kurre deshirat. Deshira e saj
ishte veshja, prandaj Hajrunnisaja
gjithmone vishej bukur, qysh kur
ishte vajze e pastaj kur u martua dhe
tani ne rolin e Zonjes se pare (ose
first ledy) te Turqise.
NE ARABINE SAUDITE JETOI DHE
PERFITOI SHUME
Abdullah Gylin e kishin ftuar
te punonte ne Xhede te Arabise
Saudite. Aty do te jetonin tete vjet me
radhe. Ne ate periudhe Hajrunnisaja
do te ndiqte kurse te gjuhes arabe, te
anglishtes dhe te kompjuterit. Kurset
i vijonte atehere kur i shoqi kthehej
nga puna, sepse ne kohen kur ai ishte
ne pune, asaj i duhej te perkujdesej
per Ahmetin dhe Kybrane. Kur
kthehej nga puna, per ata kujdesej
AbduUahu.
Hajrunnisaja eshte gjithashtu
lexuese e shkelqyer e Kuranit dhe e
njeh mire gjuhen arabe. Ne Xhede
ajo shfrytezoi kohen edhe per te
mesuar qe ta ngase veturen. Kete do
t'ia mesonte i shoqi ditet e fundjaves,
kur zgjoheshin heret me automobilin
e tyre Toyota dhe shkonin ne nje
vend te lire, per te ushtruar. Keshtu,
ajo, me t'u kthyer ne Turqi, qysh ne
provimin e pare e mori patenten e
shoferit.
Hajrunnisaja do te adaptohej
ne Xhede aq mire, saqe do te
deshironte te vazhdonte dhe te
jetonte atje. Njehere, kur u kthyen
ne StamboU, ajo ishte shtatzene.
Abdullah Gyli kishte konkurruar
per deputet, por Zonja e pare nuk
pati shume deshire. Ne fillim e
bindi te shoqin te ktheheshin,
dhe ai i kishte thene: "Mire, do te
kthehemi."
Por ndodhi e kunderta. Abdullah
Gyli konkurroi dhe mori pushim pa
pagese nje muaj nga Banka Islame ne
Xhede, kurse Hajrunnisaja e ktheu
bileten, sepse mjeku nuk e kishte
lejuar te udhtoj.
Ne Xhede kishin kushte te
jashtezakonshme, kurse ketu ne
StamboU ishte me ndryshe, sepse
edhe te ardhurat i kishin te tjera,
sigurisht. Edhe Banka Islame ne
Xhede do te merzitej per humbjen e
punetorit te saj te rreguUt dhe besnik.
Qe prej asaj kohe, Abdullah Gyli
po shkelte neper binaret e politikes si
nje lider qe do te mbahet ne mend.
DISA VEgORI TE SAJ
Ajo gjithmone eshte e buzeqeshur,
krenare, e forte, e qendrueshme.
Kurre nuk u luhat nga stuhite dhe
furtunat, pavaresisht nga mosha e
saj e re, kur u martua. Nje keshilltar
per te thote: " Ajo kurre nuk rreshqet.
Ne qofte se nuk eshte e kenaqur,
kurre nuk vepron digka. Ndersa kur
punon nje pune, mundohet ta punoje
ne menyren me te persosur."
Zonja e pare gjithmone shquhej si
nxenese e rreguUt dhe shembuUore.
Aktive ne gdo lende. Kete e verejme
edhe ne librezen e notave te
shkelqyeshme dhe shembuUore te
saj. Nje mesues i saj thote: "Femer
shume e zgjuar dhe e suksesshme.
Ajo mund te behet edhe lidere. Ajo
eshte krenaria ime. Eshte shume
e vlefshme per mua, e kam sikur
femijen tim. E edukuar tej mase,
vajze e familjes autoritative dhe e
suksesshme jashtezakonisht. Ishte
vajze e vendosur, kembengulese. Ne
qofte se ndonjehere merrte ndonje
note me poshte sesa kishte marre
hereve te tjera, merzitej shume
(kuptohet kjo ndodhte shume rralle).
Ishte nxenese krenare dhe aktive,
e dua shume, e dua nga zemra." - i
perfundon fjalet profesori i saj.
E te mos flasim per karakterin e
saj te bute, fytyren e saj gjithmone te
qeshur, ambiciet, qendrueshmerine,
- qe i japin shije dhe ngjyre me
te rende personalitetit te forte, te
shendeteshem dhe te bukur. Disa
gazetare Hajrunnisa Gylin e kane
radhitur si zonjen me te bukur, nga
ato qe kane qendruar deri tani ne
rezidencen e (Jankajase ne Ankara.
Andaj, kur Abdullah Gyl u zgjodh
kryetar, njerezit mendonin se glare
kryetari do te jete ai, por edhe me
shume ishin kureshtare per Zonjen
e pare. Ajo tregoi shembuUin e bijes,
nenes, zonjes dhe tani first lady -t te
pare, nga me te suksesshmet.
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR2009
50
dituria islame 232. indd 50
^
20/11/2009 11:36:27
^
ME S H K A S
Mr. Qemajl MORINA
Kush po i instrumentalizon nxenesit per shkaqe fetare?!
Sipas nje deklarate te Keshillit per Mbrojtjen e te
Drejtave dhe Lirive te Njeriut ne Prishtine, publikuar me
30.10.2009, keshillit i jane drejtuar prinder te nxenesve
te shkoUes fillore "Faik Konica" te Prishtines, ku kane
denoncuar veprimet e disa organizatave fetare brenda
objektit te shkoUes ne fjale dhe perpjekjet per manipulimin
dhe indoktrinimin e nxenesve te tyre. Sipas deklarates
ne fjale, me 23.10.2009, ne oren 16.00 brenda oborrit te
shkoUes fillore "Faik Konica" te Prishtines, para shkalleve
te hyrjes se dyte te kesaj shkoUe, nje femer u shpemdante
nxenesve nje pamflet me ngjyre, ne forme kartoline, me
tituU: "Takimi i femijeve", ne te cilin premtohen: mesime,
lojera, aktivitete, vallezime dhe befasira te tjera. Dhe ne
fund eshte adresa ku femijet mund te paraqiten: Bashkesia
e PopulKt te Zotit, rr. 'Rrustem Statovci' nr. 9 Prishtine.Ne
vazhdim te deklarates thuhet se kjo nuk eshte hera e pare
qe KMDLNJ-se i drejtohen prinderit dhe nxenesit, duke
kerkuar mbrojtje nga sjeUjet agresive dhe perpjekjet per
manipulim nga organizata te ndryshme fetare. Per kete
agresivitet, KMDLNJ i konsideron pergjegjese organet
drejtuese te shkoUave dhe Ministrine e Arsimit, Shkences
dhe Teknologjise, te diet lejojne levizjen e papengueshme
te "emisareve" te ndryshem te sekteve fetare ne objektet
shkoUore. Menjehere pas ketij rasti, pergjegjesit arsimit
te niveleve te ndryshme u prononcuan per mjetet e
informacionit, dhe kritikuan ashper nje gjest te tiUe,
duke e quajtur "pandergjegjesi te nje grupi fetar qe ne
oborr te nje institucioni shkoUor shpemdan pamflete
propaganduese". Mirepo, kjo nuk e arsyeton pergjegjesine
e drejtorive te shkoUave dhe institucioneve tona te arsimit,
qe mbajne ndaj nxenesve te tyre. ShkoUat duhet te jene nen
mbikeqyrje te plote gjate tere kohes sa gjenden nxenesit
aty keshtu qe te mos i lejohet askujt keqperdorimi i
hapesirave shkoUore, per gfaredo qellimesh qe mimd te
behen ato veprime.
Per fat te keq, nuk eshte hera e pare qe nje
propaganda e tille zhvillohet ne objektet tona
shkoUore. Nuk jane te rralla rastet kur nxenesve tane
ne shkolla u shperndahet literature nga organizata te
ndryshme fetare. Shkolla eshte nje vend i shenjte, ku,
krahas aktiviteteve te parapara me plan-programet
shkoUore, nuk duhet te lejohet asnje aktivitet tjeter.
Per sa i perket rastit konkret, duhet te hapet edhe
kallezimi penal, sepse kemi te bejme me propagande
fetare tek nxenes te shkolles fillore, qe sanksionohet
me ligjet e Republikes se Kosoves. Aq me teper kur
kemi te bejme me propagande te nje konfesioni ndaj
femijeve te nje besimi tjeter, qe mund te kualifikohet si
perpjekje per konvertim.
Deklarata e pastorit, z. Artur Krasniqit per
medie se " predikojne fene me rastin e zhvillimit te
aktiviteteve per femije ne kishe", tregon prapavijen
e ketyre tubimeve. E pra, mund te shtrohet pyetja:
A nuk eshte ky manipulim fetar te pjeses me te
ndjeshme te shoqerise kosovare dhe a nuk eshte ky
keqperdorim i ketyre tubimeve?! Sidomos kur dihet
se shumica derrmuese e atyre femijeve i perkasin
besimit islam? !Nese, deri me tash, para botes jemi
krenuar per nje harmoni dhe tolerance nderfetare te
shkelqyeshme qe kemi trasheguar nga te paret tane,
e cila ka qene per ^do levdate dhe respekt, si do t'ia
dalim ne, brezi yne, ta ruajme nje status kuo te tille,
kur nuk i kursejme as femijet nga propaganda fetare?!
Nese per nje tolerance dhe harmoni fetare dikush ka
merite, ajo merite i takon si shumices edhe pakices,
te diet diten te bashkejetojne pa pretendime per te
mbizoteruar ndaj njeri-tjetrin. Keshtu vepruan te paret
tane,dhe paten sukses. Per kete krenohemi me ta,
por se qiare do te jete e ardhmja jone - kjo mbetet ta
vertetoje koha ne te ardhmen!
kJE
4m
■_
5
K^
51
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR 2009
dituria islame 232.indd 51
^
20/11/2009 11:36:28
^
A K T U A L E
Ajni SINANI
Edukata fetare
ne shkollat publike
Pas ndryshimeve te medha ekonomike, politike
dhe sociale si pasoje e renies se sistemit monist, pas
nje periudhe te erret komuniste prej disa dekadash,
dhe sidomos me largimin e forcave pushtuese
serbe dhe me shpalljen e Pavaresise, ne Kosove jane
mundesuar kushtet per nje reforme ne realitetin
religjioz si dhe per perfshirjen e mesimit fetar ne
shkollat publike.
Te gjithe jemi deshmitare te krizes morale qe ka
perfshire shoqerine tone dhe veganerisht rinine,
krize e cila sa vjen e shtohet dita-dites. Shtrohet
pyetja a jane ne dijeni edukatoret dhe pergjegjesit
tane rreth rreziqeve qe i kanosen rinise sone
si pasoje e mungeses se besimit fetar? Njeriu i
kulturuar dhe i qyteteruar ka luftuar kunder
paturpesive dhe devijimeve gjate gjithe historise
se tij. Feja eshte treguar se eshte preventiv i
suksesshem kunder dukurive negative te tilla, si
droga, alkooli, prostitucioni, kriminaliteti, vrasja,
vetevrasja etj.. Per kete arsye lenda e edukates fetare
tashme eshte pjese e planprogrameve shkollore ne
shumicen e vendeve evropiane. E njejta gje vlen
edhe per vendet e dala nga ish-blloku socialist.
Shtetet qe nuk e kane futur besimin fetar ne sistemin
e tyre arsimor mund te numerohen me gishta.
Tek ne iniciativa qe nga paslufta, per perfshirjen e
mesimbesimit ne sistemin tone arsimor, ka hasur ne
veshe te shurdher, madje ka arritur deri aty sa nga
njerez te mbrapshte, te vleresohet si nje iniciative e
verber. Po ata qe e kane inkorporuar lenden fetare,
thuaja ne te gjitha vendet e Evropes, mos valle kane
perkrahur dhe sendertuar nje iniciative te verber?!
Kurse atyre qe thone se futja e fese ne shkolla do
te binte ndesh me laicizmin, se ajo eshte ^eshtje
private e gdo individi dhe se femijet, natyrisht,
mund te edukohen ne frymen fetare, nje gje qe
duhet ta bejne institucionet fetare, por nuk mund
te jete pune e shtetit, - ne u kujtojme se edhe
Gjermania dhe shume shtete te tjera evropiane
^
jane shtete demokratike laike, por ne to ekziston
mesimi i fese ne shkollat publike dhe askush
nuk e ve ne pikepyetje laicizmin e tyre. Po te
vleresohej sipas kesaj mendesie, gjenerata te tera
te rinise gjermane dhe te shume shteteve te tjera te
Evropes, do te privoheshin nga e drejta e mesimit
te fese. Ne Austri, krahas te tjereve, shteti paguan
mesimdhenesit myslimane qe punojne ne shkollat
publike dhe u mesojne fene islame femijeve
myslimane! Megjithate, nuk mund te thuhet se
Austria me kete ka gabuar apo ka cenuar parimet e
shtetit laik.
Greqia qe konsiderohet si nje shtet demokratik dhe
qe eshte anetare ne BE, ka kishen e saj shteterore.
Pra, ne shumicen e shteteve te Evropes, feja paraqet
qendren e sistemit te vlerave, qe meton te barte te
nxenesit ne procesin edukativo-arsimor. Feja ka rol
esencial ne edukimin moral te nxenesve dhe mund
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR 2009
52
dituria islame 232. indd 52
^
20/11/2009 11:36:28
^
A K T U A L E
'^ -1^X
i Li^- ^,
te ndryshoje karakterin dhe sjelljen e tyre. Po ashtu,
ajo kontribuon ne avancimin e vlerave pozitive dhe
zhvillimin e shpirtit te tyre. Ata qe jane kunder
mesimit fetar, mos valle nuk duan te kemi nje rini
te shendetshme?! Sepse eshte e qarte se, per sa
kohe qe do te kishte arsim fetar ne shkollat publike,
sjelljet e dukurite e shemtuara dhe te demshme do
te ishin shume me te pakta. Me Edukaten fetare
nuk humb askush.Ne nuk duhet te formojme tek
rinia jone nje moral te dyfishte, qe ne shtepi do
te kultivonte besimin e vet, kurse me ardhjen ne
shkolle, ta linte ate tek pragu i saj, sepse besimi
nuk hiqet sikurse palltoja tek garderoba. Duhet te
kujtojme se demokratizimi i shoqerise do te thote
ndryshim i marredhenieve ne mes shtetit e fese dhe,
ne kete aspekt, ne duhet te shohim vendet qe jane
demokratike. Feja eshte nje lende e detyrueshme ne
shkollat fillore dhe te mesme ne Austri, Gjermani,
Norvegji, Finlande, Britanine e Madhe, Greqi,
Rumani dhe Suedi. Kurse ne Republiken (Jeke,
ne Belgjike, Sllovaki, Spanje dhe Itali, ajo behet
sipas zgjedhjes. Prandaj nuk duhet te kete dileme
rreth faktit nese duhet te perfshihet feja ose jo ne
shkollat publike. Diskutimi dhe vemendja jone
duhet te fokusohen rreth faktit se si duhet te behet
dhe ne cilen forme? Pra, ajo te jete e detyrueshme
apo fakultative? Nese shumica deshiron te ndjeke
edukimin fetar ne shkollat publike, pse te mos e beje
kete Qeveria? Kjo eshte nje nga te drejtat themelore
te njeriut dhe sistemi aktual i mesimdhenies ne
te cilin nuk ka fe, perben shkelje te te drejtave te
besimtareve. Duke u mbeshtetur ne konventat
nderkombetare rreth se drejtes se shprehjes dhe
edukimit fetar, si nje nga te drejtat themelore te
njeriut, mund te konstatojme se ne shkollat tona
kjo e drejte eshte e kufizuar. Bashkesia Islame
e Kosoves, qe perfaqeson interesat e popullates
shumice me perkatesi myslimane, duke artikuluar
deshiren e qindra mijera prinderve dhe nxenesve,
me plote te drejte kerkon qe lenda e edukates fetare
te inkorporohet sa me pare ne sistemin tone shkollor.
Kisha katolike nuk eshte per futjen e edukates fetare
ne shkollat publike. Kurse Kisha ortodokse serbe
ne Kosove gezon trajtim te ve^ante sipas Pakos se
Ahtisarit. Ka zera qe thone se me mesimbesimin
do te favorizohej nje fe kundrejt te tjerave, por kjo
nuk eshte e vertete, sepse secili do te mesonte fene e
tij. Meqenese edukata fetare do te jete per te gjithe,
nuk kemi arsye te besojme se ajo do te inkurajonte
konflikte fetare, sepse, nese ne jemi besimtare te
mire, do te dime te respektojme me shume fene e
njeri-tjetrit. Prandaj shteti duhet ta fuse sa me pare
mesimin fetar ne shkollat shteterore. Ne Serbi dhe
Kroaci, krahas fese se shumices mesohet dhe feja
islame. Qeveria e Kosoves duhet te pergatise nje ligj
te ri mbi marredheniet ndermjet bashkesive fetare.
Se si do te percaktohen marredheniet midis shtetit
dhe bashkesive fetare, dhe veganerisht me BIK-ne,
nuk ka ndonje praktike ligjore universale. Ne Itali,
per shembull, nje ligj rregullon marredheniet ne
mes shtetit dhe Kishes katolike, kurse parasheh
marredhenie te tjera me komunitetet e tjera fetare.
Shteti duhet te mbeshtese te gjithe shtetasit e
tij besimtare per te mesuar fene e tyre. E drejta e
ushtrimit te fese eshte ajo qe duhet te jete publike.
Prandaj qeveria duhet ta mundesoje kete gje. Ne
te kunderten, njerezit besimtare do te duhej te
terhiqeshin apo te mbylleshin ne qoshe dhe skuta te
izoluara, qe te ushtronin besimin e tyre. Programet
edukuese jane thjesht mjete, dhe nuk jane qellim ne
vetvete, dhe nese qellimi humb ne nje popull, nuk
ka asnje menyre, sado e perkryer te jete, qe mund te
zgjoje dhe te mundesoje ringjalljen e tij.
53
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR 2009
dituria islame 232. indd 53
^
20/11/2009 11:36:28
^
^
INTERVISTE
"Ne qofte se nukjemi negjendje te ruajme shendetin
moral te popullates, asnje zhvilUm ekonomik nuk do tejete
i tnjaftueshem dhe nuk do tejete i till'e, q'e do te mundesoje
nje prosperitet per vendin tone. Shendeti moral i nje shteti,
eshte parakusht per gfaredo prosperiteti, prandaj mendoj
se duhet te ngreme vetedijen perkitazi me k'et'e dhe q'e te
mbeshtesim fuqishem iniciativat qe vijne per zbatimin e
lendes se edukates fetare ne shkollat fillore dhe te mesme te
Kosoves, St hapi i pare ne ket'e drejtim".
Dr. Agani
Dituria Islame: Periudha e transicionit vleresohet si e stergjatur
ne Kosove. A mendoni se shocjeria kosovare e ka perjetuar rende
kete transicion dhe po e paguan shtrenjte kete gtnitn ?
Dr Ferid Agani: Pajtohem me vleresimin tuaj se shoqeria
kosovare eshte duke e paguar haragin e ketij transidoni sodal
kulturor dhe ekonomik. Per fat te keq, ky transidon na ka
ardhur pas nje periudhe te gjate te okupimit, pra ekspozimi
ndaj nje stresi kronik, psikosodal te popullates prej vitit '90
deri ne fillim te vitit '98 dhe me pastaj gjenoddi dhe pastrimi
etmk i ushtruar gjate vitit 1999, - keto te gjitha praktikisht
paten molisur popuUaten e Kosoves dhe e paten sjeUe ne nje
gjendje mjaft te rende psikosodale, ne menyre qe me pastaj
vala e transidonit, e dla ishte e provokuar nga nje ballafaqim
me nje sistem te ri vlerash ne rrafshin e pare te vlerave
perendimore, shkaktoi veshtiresi te medha per adaptim dhe
"prodhoi" edhe shume dukuri negative sodopatologjike ne
shoqeri. Kjo vale e transidonit kulturor do te ishte shume
me e lehte dhe e perbaUueshme, sikur institudonet te ishin
ne nivel shume me te larte te pergjegjesise dhe te ishin
koshiente per gjendjen per te gjitha pasojat qe i sjeU me vete.
Megjithate, popuUata e Kosoves disi iu la vetes dhe ne radhe
te pare rinia e saj ishte shume vulonibile dhe per shume sfida
qe parashtroi koha, nuk arriti te gjente pergjigje adekuate,
prandaj kemi edhe dukuri te shumta devijante e patologjike,
te dlat jane te pranishme tek ne.
Dituria Islame: Institucioni ifamiljes dhe vlera e saj po duket
se eshte lene anash, per te mos thene eshte anashkaluar fare nga
shoqeria tek ne. Pse po ndodh kjo, kur dihet se populli yne shqiptar
ka kaluar periudha edhe me te renda ekonomike pergjate historise?
Dr. Ferid Agani: Mendoj se shoqeria jone ka qene e
ekspozuar nje kohe te gjate ndaj stresit kronik psikosodal
dhe traumave te renda, qe shkaktuan qe shtyllat e familjes,
qe jane prinderit, te jene te lodhur, te moKsur e te hutuar
dhe te ballafaqohen me rrethanat e krizes ekzistenciale, pa
qene ne gjendje t'i kushtojne rendesi roKt edukues te tyre
ndaj femijeve, me se femijet ne njefare menyre u lane me
teper ne meshiren e rrugeve dhe ne procese te ndryshme
te identifikimit me figura e personaUtete te huaja per kete
mjedis, te cilat permbajne sistem vlerash qe nuk eshte identik
me sistemin e vlerave te familjeve ne te cUat jane rritur,dhe
si pasoje te kesaj kemi grregulHme te theksuara ne familjen
kosovare, si rezultat i grregulKmeve si ne organizimin e
familjeve, ne sistemin e vlerave, rolet brenda familjes, ashtu
edhe ne proceset e komunikimit brenda familjes. Pra, te
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR2009
54
dituria islame 232. indd 54
^
20/11/2009 11:36:29
^
INTERVISTE
gjitha keto dimensione brenda familjes kane pesuar keto
ndryshime esendale, qe ne fund kane rezultuar qe familja
te binte ne nje krize e cila, me pastaj, eshte reflektuar ne
shkallen e shtuar te divorceve, tentime te vrasjeve dhe
vetevrasjeve ne Kosoven e pasluftes; eshte manifestuar me
shtimin e numrit te personave me semundje te varesise dhe
madje me raste te prostitucionit dhe trafikimit te qenieve
njerezore per shkaqe ekonomike, ne radhe te pare.
PERVEg PREVALENCES PREJ 22% TE gRREGULLIMEVE
NGA STRESI POSTTRAUMATIK , NE FUND TE VITIT
2005 KA NJE PREVALENCE TE LARTE TE DEPRESIONIT
PREJ 41.8% DHE PREVALENCE TE LARTE TE
gRREGULLIMEVE TE ANKTHIT OSE TE DISTRESIT
EMOCIONAL, I CILI ARRINTE NE 43.9%.
Dituria Islame: Tekthehemi tekprofesionijuaj, si neuropsikiater.
Ne shoqerine tone, si postkonfliktuoze qe eshte, po verehet se ndihet
e traumatizuar nga ky konflikt, edhe pse kane kaluar meselO vjet.
Q'thone hulumtimet ne kete rrafsh dhe sa po e vuan shoqeriajone
kete semundje shoqerore, ta quajme ashtu ?
DrFerid Agani: Une kam qene bashkautor i tri
hulumtimeve te medha ne nivel vendi, te gjendjes se
shendetit mendor te popullates sone, nga te dlat hulumtimi
i pare dhe i dyte jane kryer ne shtator 1999 dhe maj 2000
dhe jane realizuar nga Organizata CDC (Qendra per
parandalimin dhe trajtimin e semundjeve) nga ShBA, kurse
hulumtimi i trete eshte zbatuar ne vitin 2005 nga nje ekip
prej autoresh vendore, se bashku me Prof. Tomas Venson-in
nga Universiteti i Vjenes. Keto tri hulumtime kane deshmuar
nje shkalle te larte te traumatizimit te popullates se Kosoves,
ndersa hulumtimi i vitit 2005 ka deshmuar se prevalenca
e grreguUimit nga stresi posttraumatik, qe eshte pasoja me
serioze e traixmave te luftes nga maji i vitit 2000 kur ka qene
25%, pas gjashte vjetesh, ka rene 3%, pra ne vetem 22%. Kjo
flet se keto pasoja psikologjike me trauma te luftes vazhdojne
te jetojne tek qytetaret e Kosoves ne mase te madhe, por
ne njefare menyre ato jane "normalizuar" nepermjet
grreguHimeve te shumta te tjera te shendetit mendor, si
(preguHimet psikike (depresioni, ankthi) grreguUimet
fobike , obsesive , psikotike e deri tek grreguHimet a
semundjet psikosomatike , semundje qe i kane rrenjet ne
problematiken psikologjike, po manifestohen ne aspektin
fizik. Perveg prevalences prej 22% te grregullimeve nga stresi
posttraumatik, ne fund te vitit 2005 kemi pasur edhe nje
prevalence te larte te depresionit prej 41.8% dhe prevalence te
larte te grregullimeve te ankthit ose te distresit emocional, qe
arrinte ne 43.9%. Pra, po flasim per popullaten mbi moshen
15 vje^ e tutje. Keta jane numra shume te larte, te cHet, kur
i paraqita si pjesemarres ne konferencen e organizuar nga
NATO javen qe shkoi, e aty keto shifra qene befasuese edhe
per pjesemarresit e tjere dhe ata u bene koshiente per f aktin
se pasojat e traumave te luftes ne Kosove vazhdojne te jene
te pranishme tek shume individe e famUje te Kosoves dhe ne
menyre indirekte percaktojne shume rrjedha shoqerore ne
vend.
SHTETI KA ANASHKALUAR BDC-NE SI RESURSIN
ME TE MADH QE MUND TE LUANTE NJE ROL
JASHTEZAKONISHT TE MADH NE PARANDALIMIN
E KOMPLIMIMIT TE TRAUMAVE TE LUFTES DHE
PASOJAT PREJ TYRE
Dituria Islame: Demet materiale te luftes Kosova thuaja i ka
tejkaluar, por ajo qe eshte shqetesuese dhe mbetet, jane demet
shpirterore,traumat. A kane here institucionet tona digku ne kete
drejtim dhe si mund te sherohen keto, ndihmuar edhe ngafeja?
Dr Ferid Agani: Institucionet tona kane bere mjaft ne
lemin e shendetit mendor ne radhe te pare fale perpjekjeve
sistematike te punonjesve te shendetit mendor te Kosoves,
te cHet kane punuar ne menyre shume te mengur, te
organizuar dhe kane arritur qe te ndertojne nje sistem te ri
sherbimesh te shendetit mendor per popuUaten e zakonshme
psikiatrike, ne radhe te pare, sepse ajo ka qene prioritet dhe
eshte ndertuar nje sistem i ri sherbimesh me shtate qendra
te shendetit mendor ne komunitet, dhe shtate shtepi per
mbrojtje apo integrim ne bashkesi, dhe ne kete aspekt eshte
bere nje pune mjaft e madhe. Keto dite po ashtu eshte
iniciuar edhe nje perpjekje institucionale, qe te perpUohet
plani strategjik per parandalimin e vetevrasjeve ne Kosove
ne nivelin qeveritar, dhe mendoj se jemi ne hapat e pare
ne kete drejtim. Une kam qene kryetar i komisionit qe ka
perpUuar planin kombetar per psikotraixmat ne Kosove, pra
jane disa dokumente, por kur shtrohet ^eshtja e ekzekutimit
dhe e masave parandaluese, mendoj se kemi mangesi te
medha ne sherbimet e specializuara per trauma psikike dhe
pasojat e saj ne Kosove. Dua te theksoj se kemi nje mangesi
jashtezakonisht te madhe, sepse institucionet e vendit e kane
anashkaluar plotesisht resursin e madh brenda komunitetit,
qe quhet Bashkesia Islame e Kosoves apo Ipeshkvia e
Kosoves, dhe jane lene anash, sidomos BIK, qe me shtrirjen
qe ka ne mase dhe me numrin e madh te institucioneve
fetare e te zyrtareve te BIK-se, ka mundur te luaje nje rol
jashtezakonisht te madh ne parandalimin e kompHmimit te
traumave te luftes dhe pasojave prej tyre. Tash per tash keto
resurse nuk jane shfrytezuar fare.
Dituria Islame: Iniciativa e nisur nga BIK-ja perfutjen e lendes
fetare ne shkolla publike, eshte perkrahur edhe ngaju si PD, si po
zhvillohet ky proces dhe a ka shprese qe se shpejti te realizohet njegje
e tille?
DrFerid Agani: Eshte e vertete se ne e kemi perkrahur
menjehere iniciativen e BIK-se per zbatimin e lendes se
edukates fetare ne shkoUat pubHke te nivelit te mesem e
fillor, dhe dua te them se PD kete kerkese e ka pasur qe
nga ditet e e para te themeHmit te saj (1999), dhe kete e
kemi perseritur dy here ne mandatin e pare dhe te dyte
qe kemi pasur ne Parlamentin e Kosoves, por, per fat te
keq, s'kemi pasur mbeshtetje nga partite e tjera poKtike.
Konsiderojme qe zbatimi i lendes fetare ne shkoUat tona,
paraqet nje domosdoshmeri te kohes dhe nje prej masave te
para e shume urgjente qe duhet te ndermarrin institucionet
e Kosoves, qe nepermjet fuqizimit te personaHtetit moral
55
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR 2009
dituria islame 232. indd 55
^
20/11/2009 11:36:29
^
INTERVISTE
te te rinjve, te parandalojme shume dukuri negative. Pra,
po tentojme qe nepermjet kesaj lende, nxenesve t'u ofrohet
nje mundesi qe te krijojne ndjenjen dhe f i japin jetes se tyre
kuptim te plote, dhe, nepermjet njohurive te reja qe do te
mesonin per Zotin e Madherishem, per te derguarit e Tij, dhe
nga mesimet e tyre - ata do te kishin nje udhezim te sigurt, i
cili do te ofronte nje qetesi shpirterore dhe, me kete, edhe nje
stabOitet psikik para sfidave te jetes , me te dlat jane duke u
ballafaquar ata qe nga familja e tyre e cila nuk eshte ajo e para
20 apo 30 vjetve, kur ishin rritur prinderit e tyre, po nje familje
shume jostabile, e cila eshte ne zhviUim e siper
Dituria Islame: Nga perspektiva juaj si intelektual, si e shihni
pozicionin e Islamit ne shocjeri, ne aspektin juridik, ekonomik e ne
fusha tetjera?
DrFerid Agani: Pavaresisht nga zhvillime demokratike
ne vend, ne Kosoven e pasluftes ka ndodhur nje degradim
i pozites institudonale te institucioneve fetare qe kane
perfaqesuar besimtaret ne pergjithesi ne vend, dhe ketu BIK,
si perfaqesuese e shumices absolute te popuUates se Kosoves,
mbi 91% myslimane, sipas shenimeve relevante, natyrisht
qe eshte me e prekura ne kete aspekt dhe vine mendoj se
degradimi i BlK-se dhe Ipeshkvise te Kosoves ne statusin
e OJQ-ve pa nje status te rreguUuar kushtetues, jo Hgjor
- po kushtetues, pa nje status te rreguUuar te punonjesve te
ketyre institucioneve, te diet paraqesin nje f aktor shume te
rendesishem te kohezionit sodal dhe te stabOitetit poKtik ne
vend, ne nuk mund te presim qe ato te japin nje kontribut
esendal ne zhviUimet pozitive dhe ne proceset e shtetndertimit
te vendit. Kjo situate eshte e papranueshme dhe mendoj se
institudonet e vendit kane nje detyre dhe obligim ndaj BlK-
se dhe Ipeshkvise qe f u sigurojne nje status shume me te
avancuar juridik, i ciK f u mundesonte inkorporimin e tyre ne
te gjitha poret e jetes shoqerore , ne radhe te pare nepermjet
inkorporimit te aktivitetetev e te tyre edhe brenda sistemit
pubHk te shkoUave liUore dhe te mesme, permes zbatimit te
lendes fetare ne shkoUa, dhe natyrisht qe BlK-se dhe vlerave
spedfike islame te popviUit te Kosoves t'u jepet nje rol i
vegante ne poUtiken e jashtme te vendit, pra te shfrytezohen
te gjitha ato resurse brenda komunitetit tone , kjo trashegimi
kulturore dhe fetare qe kemi ne vendosjen e marredhenieve
vellazerore te urave te bashkepunimit me shtetet e Lindjes
se Aferme dhe te Lindjes se Mesme, ne radhe te pare me
shtetet e OKl-t me te dlat mund te realizojme bashkepunim
te mirefUlte e kuptimplote dhe nje bashkepunim i dK do te
bazohej ne interesat e mbeshtetjes redproke bazuar ne parimet
e soKdaritetit dhe deshires qe f i ndihmohet popuUit te Kosoves
ne keto dite dhe ne vitet e para te pavaresise dhe shtetformimit.
Mendoj se kjo gatishmeri nuk mungon ne shume shtete te
Botes Islame dhe mendoj se institudonet e Kosoves nuk po e
shfrytezojne me masen e duhur kete resurs dhe ky dimension
eshte qe duhet te adresohet ne menyre me gjitheperf shirese
sesa qe eshte bere deri me tash.
Dituria Islame: Jenifitues i gmimit te Asosacionit Ortopsikiatrik
ne ShBA - 2005 "Per Pune Humanitare ". Sa ju ka motivuar ky
gmim dhe sa gmohet puna humanitare ne Kosove ?
DrFerid Agani : Ky gmim paraqet nje motivadon shtese
dhe eshte nje kenaqesi qe shkencetaret dhe profesionistet e
shtetit, ne te dlin shkenca dhe arsimi jane me te avancuara
per momentin ne bote, vleresoi punen e nje shqiptari te
Kosoves dhe kjo pune vleresohet si humanitare, edhe pse une
e kam bere per popullin tim, ka qene pergjegjesi dhe obligim
qe une edhe me tutje te jem ne niveHn e bashkepunimit me
ta dhe ne vazhdimesi f u ofroj te dhena te reja shkencore dhe
profesionale per reaKtetin e Kosoves, dhe ne kete menyre f i
ndertoj urat e bashkepunimit profesional. Kjo ka ndodhur
dhe ne jemi ne kontakt te vazhdueshem, dhe me kete
jam bere edhe profesor i bashkingjitur ne Universitetin e
Timsonit. Puna humanitare tek ne nuk vleresohet sa duhet,
Kosova me se shumti ka nevoje per pune vullnetare dhe
humanitare, por kjo pune ka mbetur ne kuader te OJQ-ve
dhe nuk mbeshtetet nga institudonet e Kosoves , nuk eshte e
koordinuar dhe sinkronizuar dhe nuk eshte e mbeshtetur me
mjete finandare, qe jane te domosdoshme.
ISL AMI ESHTE SKAJSHMERISHT KUNDER gDO
VEPRIMI TERRORIST DHE ESHTE FE E DREJTUAR
NGA JETA E JO FE QE STIMULON VDEKJEN OSE
SHKATERRIMIN, PO QE STIMULON PAQEN,
NDERTIMIN DHE BASHKEPUNMIN.
Dituria Islame: Mendime te ndryshme dhe te dyshimta, qe
kryesisht po zihen ne kuzhinajo shendetesore dhe ketu edhe mediet
po instrumentalizohen per ta paraqitur Islamin sijoautokton ,
te imponuar, te dhunshem dhe sifundamentaliste myslimanet e
Kosoves. Sa po kontribuon kjo per situaten ne terren dhe apou behet
padrejtesi myslimaneve me etiketime te tilla?
DrFerid Agani : Myslimaneve u behet padrejtesi e madhe,
sepse keto akuza nuk kane vend, nuk kane baze dhe nuk
mund te argumentohen as si veprime individuale, dhe as
kolektive, por si gjithkund mund te kete individe dhe grupe
qe jane te orientuara kunder sistemit dhe shoqerise, dhe jane
organet e spedalizuara qe te merren me keto geshtje. Por qe
te pergjithesohen gjerat qe ndodhin ne shtete te ndryshme
larg Kosoves, ne rrethana krejtesisht te tjera sodale, poKtike
e ekonomike, ne zonat e luftes etj. ,dhe qe f u vishet etiketa
myslimaneve si terroriste e fundamentaHste, - ky eshte nje
qendrim i paargumentuar dhe qendrim qe nuk mund te
arsyetohet ne asnje menyre, sepse e dime mire se Islami
eshte skajshmerisht kunder gdo veprimi terrorist, dhe fe e
drejtuar nga jeta, e jo fe qe stimulon vdekjen ose shkaterrimin
po qe stimulon paqen, ndertimin dhe bashkepunimin.
Kjo mveshje ndaj myslimaneve eshte nje manipuHm dhe
nje tentim i deshtuar, qe nje numer i madh i njerezve ne
bote tentohet te nxirren, te themi ne taborin e armiqve te
globalizimit, te perparimit etj.. Kjo absolutisht nuk eshte e
vertete, sepse myslimanet edhe ne histori kane qene bartes
te shume proceseve pozitive ne zhvOHmet boterore, dhe une
jam i bindur qe edhe tani do te jene te tiUe, natyrisht, duke
mos perjashtuar raste individuale dhe grupe te caktuara qe
punojne kunder paqes e stabiKtetit ne bote dhe interesave te
Islamit ne bote ne pergjithesi.
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR 2009
56
dituria islame 232. indd 56
^
20/11/2009 11:36:29
^
INTERVISTE
RTIA
Dituria Islmne: Myslimanet ne Kosove po privohen nga ushtrimi
dhe praktikimi i Islamit ne vende dhe paste publike. Si mund te
mbrohet kjo e drejte njerezore me ligj dhe respektfetar per kategorite
etilla?
Dr.Ferid Agani:Nepermjet zgjidhjeve adekuate ligjore,
dhe kjo eshte e mundur te behet, sepse praktika per kete
ekzistojne ne bote, sikur kemi legjislacionin e ShBA-se, i cili
garanton zbatimin e lire te besimit fetar ne ^faredo vendi
apo rrethanash qe te jete. Por ne Kosove nuk kemi arritur
ende standarde te tOIa demokratike ,dhe me mbeshtetjen
e subjekteve poKtike qe e shohin kete te arsyeshme ne
Kuvendin e Kosoves, me propozimin e amendamentit ne
ligjin per Krite fetare ne vend, - kjo mund te reaHzohet, sepse
kjo eshte nje domosdoshmeri. Kjo sepse, ne qofte se qytetari
kufizohet nga e drejta e reaBzimit te se drejtes se tij fetare,
atehere praktikisht ai mvind te flase edhe per Hri te cunguar te
tij ne ate vend.
ESHTE VESHTIRE TE JETOHET ME ME PAK SE 1.5 EURO
NE DITE, SIKUR JETOJNE NE FAKT ME SHUME SE 40% E
POPULLATES SONE
Dituria Islmne: Ne hijen e zhvillimeve globule , sa mendoni se
eshte prekur Kosova nga kriza ekonomike dhe a mund te vleresohet
se Kosova nuk eshte goditur apo prekur ende nga kjo krize?
DrFerid AganiiKosova eshte e prekur jashtezakonisht
shume nga kriza globale ekonomike, sepse mbi 600 mije
qytetare te saj, te cUet punojne ne Perendim, jane goditur
drejtpersedrejti dhe e kane perjetuar kete krize finandare,
keshtu qe natyrisht edhe ndihma e tyre e vazhdueshme qe
eshte derguar ne Kosove ka shenuar renie prej 25-30% te
parave qe dergoheshin ketu, prandaj kjo krize po perjetohet
me menyra te ndryshme dhe eshte veshtire te flitet edhe
per krize kur je edhe vete ne krizen me te thelle, kur ke nje
popuUate prej 40% ne varferi,dhe me 50% te papunesuar.
Keto jane rrethana te krizes ekzistuese dhe, kur i shtohet edhe
nje krize e re, nuk shenon shume ndryshime dramatike ne
perjetim, por nje numer i madh i njerezve jane ne krize me
decenie te tera dhe ata s'kane mundur te perjetojne digka me
shume, sepse eshte veshtire te jetohet me me pak se 1.5 euro
ne dite, sikur jetojne ne fakt me shume se 40% e popullates
sone. Institudonet e vendit nuk kane qene shume vigjUente
dhe azhure per te parandaluar keto efekte negative ne
ekonomine e Kosoves, e dia po tentohet te ringjaUet permes
thithjes se investimeve te huaja, nga te diat kemi shume
pak ose nuk kemi fare, dhe kapitali i huaj nuk eshte duke
ardhur ne Kosove ne vitet e para te shtetndertimit. Kjo
eshte pasoje indirekte e krizes globale finandare, sepse keto
ekonomi boterore kane probleme te medha ne vendet e tyre.
Institucionet tona kane mundur qe, me nje bashkepunim
te mirefiUte nderkombetar me miqte tane, dhe sidomos
me shtetet e OKI-te, kane mundur te gjenerojne me shume
investime per vendin, por nuk eshte punuar sa duhet ne kete
drejtim.
Dituria Islame: A jane pushtetaret tane ne sherbim te mirefiUte te
qytetareve dhe a po shkon Kosova drejt shtresezimit apo ndarjes ne
kasta?
Dr.Ferid Agani:Per pjesen e pare te pyetjes le ta japin
pergjigjen qytetaret dhe mendoj se ata e kane te qarte
perfundimin e tyre perkitazi me kete. Kosova fatkeqesisht
eshte duke u shtresezuar ne tri shtresa, ne nje shtrese te vogel
te shume te pasurve, nje shtrese shume te madhe te varferve
dhe nje shtrese e mesme qe eshte ne zvogelim e reduktim e
siper Pra me keto trende ecet nga krijimi i nje shoqerie ne te
dlen do te kete kasta, pra kasta e te pasurve dhe e te varferve,
klasa e te privilegjuarve dhe e atyre qe jane larg privUegjeve
te shtetit, e kjo nuk eshte ajo qe e kane dashur qytetaret e
Kosoves, prandaj, nese institudonet e vendit kane lejuar te
ndodhe kjo deri me tash, dhe ne qofte se ata nixk ndermarrin
masa urgjente qe kjo te ndryshoj gjate dy-tre vjeteve te
ardhshem, atehere ata me siguri nuk do te jene ne funksion te
interesit te qytetareve, po ne funksion te interesave personale,
partiake , klanore dhe perfundimisht jo ne interesat e
qytetareve, sepse qytetaret e Kosoves kane piitur edhe me
shume edhe me mire ne periudhen e pasluftes, veganerisht
pas ShpaUjes se pavaresise se vendit.
Dituria Islame:Per fund, g'deshironi t'u thoni lexuesve tane?
Dr. Ferid Agani: Une u drejtohem lexuesve te kesaj reviste
me nje mesazh qe te tentojne te ngrene vetedijen e tyre
poKtike, te jene edhe me koshiente per rrethanat ne te dlat
po zhvOlohen proceset e shtetndertimit ne Kosove, te jene
koshiente per nevojen e unitetit ne mes tyre e qytetareve dhe
te kontribuojne per unitetin e subjekteve poKtike, sepse vetem
uniteti eshte ai qe mvind ta goje Kosoven perpara. Ne qofte se
nuk jemi ne gjendje te ruajme shendetin moral te popuUates,
asnje zhviUim ekonormk nuk do te jete i mjaftueshem dhe
nuk do te jete i tille qe te mundesoje nje prosperitet per vendin
tone. Shendeti moral i nje shteti eshte parakusht per gfaredo
prosperiteti , prandaj mendoj se duhet te ngreme vetedijen
perkitazi me kete dhe qe te mbeshtesim fuqimisht inidativat
qe vijne per futjen e lendes se edukates fetare ne shkoUat fillore
dhe te mesme te Kosoves, si hapi i pare ne kete drejtim.
Intervistoi: Rexhep Suma
57
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR 2009
dituria islame 232. indd 57
^
20/11/2009 11:36:29
^
AKTIVITETE
MYFTIU TERNAVA PRITI MINISTRIN
E VAKEFEVE TE ARABISE SAUDITE
Myftiu i Kosoves, Mr. Nairn Ternava i shoqeruar nga
bashkepunetoret priti me 25 tetor 2009, ne seline e Krye-
sise se BI te Kosoves, zevendesministrin e Vakefeve te
Mbreterise se Arabise Saudite, z. Abdulaziz bin Abdul-
lah al- Ammar, i cili ne kuader te vizites qe u beri disa
vendeve te rajonit sot qendroj per nje vizite te shkurte
edhe ne Kosove. Myftiu Ternava pasi qe falenderoi
zevendesministrin per kontributin e Mbreterise saudite
per Kosoven, tha se populli i Kosoves pret qe Arabia
Saudite te jete ne perkrahje te Kosoves, sidomos presim
nje rol me te madh te Mbreterise suaj ne kuader te Kon-
ferences Islamike dhe Liges Arabe per te ndikuar tek
shtetet qe ende se kane njohur pavaresine e Kosoves, qe
kete ta bejne sa me pare.
Myftiu Ternava gjithashtu e njohu zevendesministrin
edhe me arritjen e Kosoves ne fushen e shtetndertimit
qe nga pavaresia e kendej. Myftiu mysafirin e larte
nga Arabia Saudite e njohu edhe me punen, arritje dhe
sfidat e Bashkesise Islame te Kosoves.
Zevendeministri Abdul Aziz bin Abdullah al Ammar
tha se eshte i befasuar per te mire me arritjet qe ka bere
Kosova. Al-Amar tha se Mbreteria saudite do te jete
ne krah te Kosoves ne te gjitha institucionet nderkom-
betare. Ai po ashtu tha se Ministria e Vakefit do te
ndihmoje Bashkesine Islame te Kosoves ne ndertimin e
nje infrastrukture bashkekohore, sidomos ne krijimin e
vakfeve te reje.
NGA KOSOVA KETE VIT 704
BESIMTARE NE HAXH
Organizuar nga Kryesia e Bashkesise Islame, me 9
nentor nga Kosova, ne vije tokesore me tre autobus
per ne vendet e shenjta, Meke e Medine, per te kryer
Haxhin, u nisen 141 besimtare kosovare. Per t'i percjell
haxhinjte, perpos te afermve e farefisit dolen edhe zyr-
taret e Keshillave vendore te BI si dhe perfaqesuesit e
Kryesise se BI te Kosoves, te cili u uruan rruge te mbar.
Ndersa Haxhinjet e aranzhmanit me aeroplan dre-
jte Medines u nisen me 12 e 13 nentor nga Aeroporti
Nderkombetar i Prishtines.
Sivjet nga Kosova ne organizim te Kryesise se BI te
Kosoves ne vendet e shenjta per Haxh do te jene 704
besimtare.
Kryesia e BI te Kosoves, nepermjet keshillave vendor
si tradicionalisht edhe sivjet ka bere organizimin per
shkuarjen e besimtareve tane ne Haxh. Per kete qellim
Kryesia e BI te Kosoves me kohe ka ndermarr te gjitha
masat e duhura qe nga regjistrimi i te interesuarve per
Haxh deri tek kryerja e proceduarve administrative.
Kryesia e BIK te Kosoves, me kohe ka nenshkruar
marreveshjen e Haxhit me Ministrine e Haxhit te
Mbreterise se Arabise Saudite.
Po ashtu, Kryesia me kohe ka bere edhe sigurimin
e hoteleve per vendosjen e haxhinjve fillimisht ne
Medine e me vone edhe ne Meke.
Ndersa, ne bashkepunim me Institutin Kombetar te
Shendetit Publik eshte bere vakcionimi i besimtareve
tane qe shkojne ne Haxh, sipas dispozitave ligjore.
Po ashtu, Kryesia e BI te Kosoves ka caktuar edhe
udheheqesit e haxhinjve (kete vit do te jen ne sherbim
te haxhinjve 29 udheheqes, si dhe ka bere perzgjedhjen
e ekipit mjekesore (prej 7mjekeve) i cili do te kujde-
set per gjendjen shendetesore te haxhinjve. Sivjet nga
Kosova ne organizim te BIK, per te kryer Haxhin do te
shkojne 704 besimtare duke perfshire ketu edhe stafin
percjelles.
E veganta e organizimit te Haxhit te sivjetme eshte se
per te paren here, vizat e haxhit per besimtaret kos-
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR 2009
58
dituria islame 232. indd 58
^
20/11/2009 11:36:29
^
AKTIVITETE
ovare jane kryer ne Prishtine. Kjo eshte arritur fale
kerkese se vazhdueshme te Kryesise se BI qe Ministria
e Puneve te Jashtem te Mbreterise se Arabise Saudite te
dergoj perfaqesuesit e saj ne Prishtine. Deri sivjet vizat
e haxhinjve kosovare jane marr ne misionet diploma-
tike te Arabise Saudite rreth nesh, si ne Tirane, Shkup,
Rome a Stamboll. S'ka dyshim se ketu ka ndikuar
edhe njohja e pavaresise se Kosoves nga Mbreteria e
Saudise. Per dhenien e vizave te Haxhit ne Prishtine
qendroi Mesud Harith- sekretar i pare ne Ministrine
e Puneve te Jashtme te Arabise Saudite, i shoqeruar
nga Abdullah En-Nuvejsi, te diet kryen proceduren
e vizave. Zyrtaret e Ministrise se Puneve te Jashtme
te Mbreterise se Arabise Saudite gjate qendrimit ne
Kosove u priten ne nje takim te vegante nga myli:iu i
Kosoves Mr. Naim Ternava. Myftiu Ternava i njohu
mysafiret per rezultatet e arritura te Kosoves ne fushen
e shtetndertimit, si dhe falenderoi Mbreterine saudite
per perkrahjen e Kosoves.
Myftiu, gjithashtu, i njohu mysafiret saudite edhe me
traditen e organizimit te Haxhit tek ne.
JETON BILALLI MAGJISTROI NE
KOMUNIKIME MASIVE
Me 9 nentor 2009 ne Kolegjin Universitar AAB, dega
Gazetari dhe komunikime mediale, ne Prishtine, kan-
didati Jeton Bilalli mbrojti me sukses temen e magjis-
tratures me titull "Interneti ne shoqerin moderne".
Komisioni vleresues ne perberje:
Prof.Dr. Ibrahim Berisha (Kryetar), ligjerues ne Uni-
versitetin e Prishtines.
Prof.Dr. Milazim Krasniqi (antare), ligjerues ne Uni-
versitetin e Prishtines.
Prof.Dr. Rrahman Paqarizi (mentor), ligjerues ne
Universitetin e Prishtines.
Komisioni e vleresoi larte temen e paraqitur e cila
eshte e shtjelluar per here te pare ne gjuhen tone, e
qe vleresimi i rolit te Internetit ne parametrat psiko
-social eshte nje domosdoshmeri e kohes. Temen
kandidati e ka permbledhur ne pese kapituj, duke ia
bashkangjitur edhe hulumtimin me pytesor per temat
dhe nentemat e shtjelluar ne kete punim.Ne kapitullin
e pare trajtohet historiku dhe zhvillimi i Internetit, ku
ne thekes te vegant pershkruhen sherbimet e Internetit
(E-mail, www, etj)
Ne kapitullin e dyte shqyretohet Interneti si mega-
medium, krahasimet dhe perparesit me mediet tjera.
Ne kapitullin e trete eshte paraqitur gjitheperfshirja e
Internetit ne fushe e informimit me titull "Globalizimi
informative i Internetit". Kapitullin e katert trajtohen
aspektet pozitive qe sjell Interneti ne shoqeri. Ndersa
ne kapitullin e fundit jane pershkruar efektet nega-
tive te Internetit ne shoqeri e sotme, si jane: Varesia
ndaj Internetit, dhuna ne Internet, pornografia etj. Ne
permbyllje te prezentimit kandidati ka paraqitur disa
vleresime dhe sugjerime lidhur me temen e shtjelluar.
Ne fund komisioni pas sugjerimeve te tyre e vleresojne
punimin me note maksimale dhe kandidatit i uruan
suksese te metutjeshme ne jeten shkencore.
(A. Rrahimi)
IW^
b
i
i
59
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR 2009
dituria islame 232.indd 59
^
20/11/2009 11:36:30
^
INFO
NJE VARREZE
MYSLIMANE NE
STRASBURG
Nje varreze fetare
myslimane do te ngrihet
ne Strasburg (Franca
Verilindore). Keto jane
varrezat e para myslimane
nen menaxhimin
publik ne France. Nje
marreveshje u nenshkrua
ne kete drejtim nga
kryetari i bashkise se
Strasburgut Roland Ries,
Driss Ayachour, President!
i besimit mysliman
(CRCM) dhe Muhamedi
Mosavi, Kryetar i Keshillit
freng te besimit mysliman
(CFCM).Varreza eshte
vetem per myslimanet
qe banojne ose kane
vdekur nga nje komplot
varrimi apo per familjet
ne Strasburg. Komuniteti
mysliman perfaqeson
10% te popuUsise, dhe
Islami eshte feja e trete me
e madhe e praktikuar ne
Strasburg.
HAPET DHOMA E
QENDRES ISLAMIKE
TE NJU-MEKSIKOS
Qendra Islamike e Nju-
Meksikos (New Mexico),
organizon 2-vjetorin
e hapjes se Dhomes te
shtunen, me 17 tetor,
2009. .Pjesemarresit do te
gezojne kuzhine etnike,
shetitje permes ^arshise
nderkombetare dhe turne
ne vendet myslimane
te adhurimit. Hapur
per publikun, ajo eshte
mbajtur ne Qendren
Islamike te Nju-Meksikos
1100 Yale SE Blvd. Qendra
Islame e Nju-Meksikos
(ICNM) sherben si vend i
adhurimit per afro 2.000
myslimane ne zonen me te
madhe Albuquerque.
GJYKATA
KUSHTETUESE E
TURQISE KUNDER
KUFIZIMIT TE
MOSHES PER MESIMIN
E KURANIT
Mediet turke njoftuan se
Gjykata Kushtetuese e
Turqise refuzoi kerkesen e
prokurorise se ketij vendi
ne lidhje me kufizimin
e moshes per mesimin
e Kuranit te shenjte.
Mediet turke njoftuan se
Gjykata Kushtetuese e
Turqise refuzoi kerkesen e
prokurorise se ketij vendi
ne lidhje me kufizimin
e moshes per mesimin
e Kuranit te shenjte.
Behet e ditur se, sipas
ketij vendimi te Gjykates
Kushtetuese, femijet turq
mbi moshen 12 vjeg kane
te drejte te ndjekin kurset
verore te Kurani Kerimit.
Mediet kete vendim e
kane cilesuar edhe si nje
goditje ndaj krahut laik te
vendit, i cili kembengul
per kufizimin e mesimit te
Kuranit nga te rinjte turq.
DO TE RIPAROHET
DORESHKRIMI I
KURANIT I VJETER 800
VJET, NE SPANJE
Nje numer ekspertesh ne
Universitetin e Granades
ne Spanje jane duke
riparuar nje doreshkrim
te Kuranit qe daton qe
ne shekullin 13. Ai eshte
nje nga dy doreshkrimet
e vjetra te Kuranit, i
zbuluar ne Spanje ne
fshatin Ciitar te krahines
jugore te Malagas.
Projekti i riparimit te
doreshkrimit te vlefshem
eshte planifikuar te behet
ne baze te marreveshjes te
nenshkruar ne mes Zyres
se Kultures, Administrates
dhe Marredhenieve te
Jashtme ne Andaluzi, dhe
Instituti te kulturave t
trefishta, ne bashkepunim
me universitetet vendore.
Proceset teknike dhe
studimet plotesuese per
permbajtjen e kopjes, do te
kryhen nen mbikeqyrjen e
Universitetit.
BANKA MALAJZIANE
ISLAME DO TE NGREJE
DISA VEPRIMTARI NE
BOSNJE
Tri bankat malajziane
islame jane duke u
pergatitur per te ngritur
veprimtarite e tyre ne
Bosnje, te cilat pritet te
fillojne ne fund te vitit,
tha ambasadori i Bosnje-
Hercegovines ne Malajzi,
Ensar Eminovig. Ai,
megjithate, nuk pranoi te
thoshte emrat e bankave.
Eminovig tha se bankat
jane duke u pergatitur
per te filluar veprimtarite:
"Ata kane shkembyer disa
dokumente te biznesit
dhe informacioni qe
kam, eshte se ata kane
shkuar ne nje udhe te
gjate", - tha ai ne nje
konference per medie
mbi "forumin global
te biznesit malajzian te
Bosnje-Hercegovines",
ketu te premten. Eminovig
tha se emrat e bankave
do te zbulohen ne forum,
i cili do te mbahet nga 8-
11 nentor ne Konventen
Kuching Borneo Centre
SHKRIMTARI
EGJIPTIAN
OFENDON ISLAMIN
Shkrimtari i njohur
egjiptian, AI Kumni, ne nje
interviste me televizionin
BBC, duke fyer Kuranin
e shenjte kerkoi fshirjen
e Islamit nga Kushtetua
e ketij vendi. AI Kumni, i
cili njihet per sulmet ndaj
Islamit, ne kete interviste
pohoi se gdo ajet i Kuranit
nuk mund te zbatohet
ne gdo vend e kohe dhe
tashme ka ndryshuar
koha per shume ajete
te ketij Libri. Mediet
egjiptiane me heret paten
shkruar se doktorata e
ketij shkrimtari egjiptian
ishte falsifikuar dhe se
ishte marre ne nje Institut
amerikan, i cili njihet
per dhenien e titujve
shkencore te falsifikuar.
Ai i beri thirrje popullit
egjiptian qe te besoje
ne nje "Islam te Peste',
dhe tha se 25 ajete te
Kuranit me nuk jane te
perdorueshme.
HAPET NJE SHKOLLE
ISLAME NE
CAMBRIDGESHIRE TE
ANGLISE
Ne qytetin Peterborough
ne rajonin Cambridgeshire
te Anglise, ka filluar
punen shkolla e klasave
te uleta per femrat
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR 2009
60
dituria islame 232. indd 60
^
20/11/2009 11:36:30
^
myslimane. Sipas
qytetareve myslimane
te ketij rajoni, vajzat e
tyre me shami islame,
nuk pranohen nga te
gjitha shkoUat, prandaj
jane detyruar te hapin
shkollen per t'i shkolluar
vajzat e tyre. Pergjegjesit
e kesaj shkolle kane
lajmeruar se deri me
tani ne kete shkolle
jane regjistruar 23 vajza
myslimane dhe pritet qe
ky numer te rritet edhe
BAKU PRET
KONFERENCEN PER
DIALOGUN MIDIS
QYTETERIMEVE NE
2011
Propozuar nga Presidenti
i Azerbajxhanit, Ilham
Aliyev, konferenca
Dialogu i Qyteterimeve
do te mbahet ne Baku ne
vitin 2011,"- tha Ministri
i Kultures dhe Turizmit
i Azerbajxhanit prane
Konferences se 6 te
ministrave te Kultures
te vendeve islamike ne
Baku. Sipas 'Tarand'
Abulfazl Garai'ev shtoi:
"Dialogu i Qyteterimeve
dhe Zhvillimit do te
perfaqesoje nje ^eshtje te
rendesishme.
NJE TRAJNIM PER
KESHILLTARET NE
AUSTRALI
Ky kurs zhvillohet
nga Qendra e Feve ne
Kreefit, universiteti i i
Brisbon-it, kurse me 5 e
6 dhjetor ne universitetin
"Gazali" ne Sydney. Nje
trajnim per keshilltaret
dhe udheheqesit
fetare, u organizua nga
psikologe te qendrave te
psikologjise myslimane
dhe keshillim, dhe u
financua nga Qendra
Kombetare per Kerkime
Islame ne Australi, me
bashkepunimin e Qendres
Islame te Shoqates
se grave Victoria nga
Zelanda e Re.
SHERBYESIT CIVILE
INDONEZIANE
DETYROHEN TE
LEXOJNE KURAN
Administrata e qytetit i
ka urdheruar sherbyesit
e saj civile ne komunen e
Gorontalos, per te lexuar
Kuranin gdo te premte.
Prefekti i Gorontalos,
Ezani Dambea, tha se
ai nuk ishte i kenaqur
ende me zbatimin e
udhezimeve te tij. "Disa
nepunes civile jane ende
ne gjendje per te lexuar
Kuranin rrjedhshem,"
tha ai. Ezani shtoi se
administrata e tij do te
siguroje mesues fetare per
te permiresuar aftesine e
nepunesve civile per te
lexuar Kuran.
"REFORMAT NE
VENDET ISLAMIKE"
MBLEDHJA QE HAPET
NE EGJIPT
Planifikuar nga
Fakulteti i Shkencave
Ekonomike dhe Politike
te Universitetit te Kajros,
ne bashkepunim me
Qendren per Dialog midis
Qyteterimeve dhe "Hira",
nje reviste ne gjuhen
arabe e botuar ne Turqi,
nje takim mbi "Reformat
ne vendet islamike" u
perurua sot, me 19 tetor ,
ne Lidhjen Arabe ne Kajro,
Egjipt. Sipas uebsajtit
'Haberfx', Safak Gokturk,
ambasadori turk ne Egjipt,
Ahmedi Tajjib, president i
Universitetit "Al-Az'har",
Muhamed Amare,
intelektuale egjiptiane, si
dhe nje numer i madh i
nxenesve dhe ligjeruesve
te universitetit nga Turqia
dhe Egjipti, ndoqen
ceremonine e hapjes se
takimit. Kjo u organizua
me qellim hetimin e
reformave politike,
ekonomike dhe fetare
me pervoje nga Turqia,
duke analizuar efektet e
tyre mbi marredheniet
e jashtme te vendit dhe
duke diskutuar rezultatet
pozitive apo negative
te reformave te tilla per
vendet islamike.
INFO
NIGERIA DO TE
PRESE KONFERENCEN
NDERKOMBETARE MBI
ISLAMIN
Nje konference
nderkombetare me temen
"Islami ne Nigeri qe nga
pavaresia ne vitin 1960", do
te mbahet nga 19-21 prilli,
ne Universitetin e Ibadanit,
Nigeri. Konferenca
qe organizuar nga
Departamenti i Studimeve
Arabe dhe Islame i
universitetit, me qellim te
hetimit te rolit te Islamit
dhe myslimaneve ne fusha
te ndryshme politike,
sociale, arsimore dhe
kulturore ne vend. Temat
qe do te diskutohen gjate
ketij evenimenti shkencor,
perfshijne keto geshtje:
Historia e Islamit ne Nigeri
qe nga 1960; MysUmanet ne
sferen publike te Nigerise;
Islami, myslimanet dhe
sektori i Arsimit nigerian;
Arsimi kuranor ne Nigeri;
Kultura arabe ne Nigeri;,
Islami, myslimanet dhe
Ekonomia nigeriane;
Islami, myslimanet
dhe gjendja sociale e
te semureve nigeriane;
Organizimi i Islamit dhe
myslimaneve ne Nigeri;
Islami dhe mediet; Islami
dhe (^eshtja Bio-mjekesore
ne Nigeri; Islami dhe
Siguria Kombetare; Islami
dhe Identiteti fetar ne
Nigerine bashkekohore;
Kushtetuta nigeriane dhe
ligji islamik ne Nigeri dhe
Kultura islame ne Nigeri
dhe ndikimet e saj ne
Perendim dhe Afrike.
61
DITURIA ISLAME 232 I NENTOR 2009
dituria islame 232. indd 61
^
20/11/2009 11:36:30
^
LLOJ
SHPATE
TJETEfi
PBOYTETIN
KUD5
CMAWtE
onrr
AOTK
NfTOLI
KflRliWlCCU,
lUBCtOltKJJ,
BURAhTAIil
UErtOB
iViDETJA
(ami
iSMETI
AHMETl
FlUTliBUESl
Mm!
MM
BUSTSMI
VESHIA
klENIKEL
RASTXIRSHF
IBM
LLQJ HINESAU
B0LUE5
BlflliA
EXINES
WMarrwuA
SOWANI
siUEtOU
!HOS(
PliCAMBEKIT
UIEHCAN
SOCETIljl
ACStCULT.
eiUETtZA
ESVBIT
AKTW
tum.
iNAMe
ELEWENT
KINW
SHPaLA
EPEJM'
"njBU .
ANKAKU
5H0K
IFD
NECEBDHE
FtWJEIH
LIOJ EIME
EUIBOE
JETWNt
SHKEWBmj
KEflCErnBia.
MUHAMSl
AU
EMrUKJA
E AMAm
IKCSHIN
KWACIC*
RANOB
l«5SI5c
.:J4T*— «=;i:^;. :<«'«'.■;.».,.", ..•=^.'s^
SHTET
INOUT
METHW)
EorroB
iHKENCf
1SA5N10I
SCH«CL
KENCnAWS,
l»3M
Bosun
thbisje;!
ezanifai!a
fAPZIT
TEKAMUr
iiiiii* 4iimro
VABwr
esAT
isntu
ILASHE.
LARAMAN
mMm<mM^^:^-:^
PERWER
PSONCIR
rtHHuesE
E HJIUi.
(iOLOCUI
IN5TITUT0
at EITADI.
STICA
SHIfT
HE kauka;
peecAK
TDHET
ortETrn
MAUmTANI
V<DEO
I f COSHES
50NI!A
KDEUE
EVESHn
REILHEP
MALA
■HiONn
ALLAHUT
NE orrEN
ECJVIIIMT
ENJEOeCE:
n
<>
EgcsHun
TfiUBE
PABAi:n(NlE
KWEPRDIi.
SHOlfTARE,
lAUA
BITCIISI,
BINCO
<>
^
l/ENDI
iPAVAnie
DITURIAISLAME232 I NENTOR2009
62
dituria islame 232.indd 62
^
20/11/2009 11:36:31
^ EH^^^tm^
DITURIA ISLAME
KA NEVOJE PER JU DHE
JU KENI NEVOJE PER
DITURINE ISLAME
^
*
REKLAMONI NE
DITURINE
ISLAME
^
dituriaislame232.indd 63 -fffll 20/11/2009 11:36:31
E ALLAHU ZBRITI QETESI (NE SHPIRTIN E ATIJ),
E FUQIZOI ME NJE USHTRI QE JU NUK E PATE;
E FJALEN E ATYRE QE NUK BESUAN ME TE ULETEN,
KURSE FJALA E ALLAHUT (ESHTE) ME E LARTA.
ALLAHU ESHTE ME I FUQISHMI, ME I URTI.
Et-tevbe, 40
dituria islame 232.indd 64
^
20/11/2009 11:36:34
Live Music Archive
Librivox Free Audio
Metropolitan Museum
Cleveland Museum of Art
Internet Arcade
Console Living Room
Books to Borrow
Open Library
TV News
Understanding 9/11