Revista Dituria islame 197-234.PDF

DITURIA ISLAME

Reviste mujore, fetare, kulturore e shkencore

Boton

Kryesia e Bashkesise Islame te Kosoves
Prishtine

Kryeredaktor
Mr. Rexhep Suma

Redaksia

Bahri Simnica, Driton Arifi,

Mr. Fahrush Rexhepi,

Mr. Flamur Sofiu, Nexhat Ibrahimi,

Mr. Qemajl Morina, Sabri Bajgora,

Dr. Sulejman Osmani

Gazetar ne redaksi

Ramadan Shkodra

Lektor

Isa BaJQinca

Korrektor

Skender Rashiti

Kopertina & Red. teknik

Ymridin Trinaku

Operator kompjuterik

Nuhi Simnica

Adresa

"Dituria Islame",

Rr. "Bajram Kelmendi", nr. 84.

10000 Prishtine

Tel & Fax. 038/224-024

www.dituriaislame.net
E-mail: dituriaislame@hotmail.com
dituriaislame@yahoo.com

Parapagimi:

Evrope 25 € Amerike 40 USA $

Shtypi:
"Koha" - Prishtine

Doreshkrimet dhe fotot nuk kthehen!

E d i t o r i a I i

Dituria islame, eksploruese e realitetit

Ne kete muaj u mbushen 24 vjet nga dalja e numrit te pare te revistes 'Dituria
Islame". Ajo eshte here nje reviste e dashur dhe e afert per lexuesit per permbaj-
tjen dhe formen e saj te ve^ante islame. Ajo ne kopshtin e madh te shtypit shqip-
tar eshte nje peme me lule dhe me fruta, qe nuk i kane pemet e tjera. Dituria
Islame ne numrat e saj perhap nje material publicistik te shkriftuar jashte ste-
reotipit apo monotonise politizuese. Ne te, ^do gje eshte e natyrshme dhe aspak
snobiste dhe tendencioze. Me keto veti ajo shkon drejt persosjes se identitetit te
saj dhe ngritjes lart te figures se saj dhe bashkepuntoreve qe ka ajo, dhe vjen
duke joshur perhere e me shume lexues. Ka arritur te krijoje nje profil te vetin
mjaft te ve^ante, pasi nuk mjaftohet thjesht me informimin e lexuesit, por edhe
ploteson njohurite e tij me rubrikat qe sjell. Ajo tanime eshte shnderruar ne nje
eksploruese te realitetit jo ne nivel republike, po edhe me gjere. Ajo ka vendin
e saj ne skenen e medies ne trojet shqiptare, si nje reviste dinamike dhe e shka-
thet, qe brenda ketyre viteve ka mundur jo vetem te mbijetoje, por edhe te ko-
nkurroje ne tregun e veshtire dhe kaotik te shtypit te sotem.Po fryma e gjalle e
revistes, ndjeshmeria e larte, shqetesimi i vazhdueshem per gjendjen e myslima-
neve ne keto troje, te gjitha keto bene qe ajo te zere vend te respektuar ne mes
simotrave te saj. Ajo arriti te siguroje nje komunikim aq te deshiruar te revistes
me lexuesin. Kjo reviste asnjehere nuk i ka dhene opinionit ate qe ka dashur, por
e ka ndier nevojen dhe obligimin qe t'i jepte ate qe duhej trajtuar, duke llogar-
itur se ai meriton nje respekt dhe orientim te duhur ne kohe dhe hapesire. Profili
i revistes "Dituria Islame", tashme i krijuar e i formesuar, garanton dhe e lehte-
son rrugen e metejshme te saj, e njeheresh rrit pergjegjesine per te ngritur me tej
profesionalizmin, shpirtin e gares, te kerkimit dhe te iniciatives. "Dituria Isla-
me" i ngjan nje godine te ndertuar me shume mund e shume sakrifica e sfida te
medha, po me durim dhe me pasion, muaj pas muaji e vit pas viti, tulle pas tulle,
dhe, ne nje sfide mbi te cilen fillimisht shume pak do te besonin, i rezistoi sis-
temit me te eger qe ka njohur njerezimi, pra komunizmit. Kjo reviste eshte
udhehequr nga deshira per te prezantuar per vendin nje ze te pergjegjshem, te
pavarur, jashte kushtezimeve te pushtetit politik e ekonomik, qe gjithmone pre-
ferojne masmedie servile. Dhe kjo ka percaktuar suksesin, vertet gradual por
gjithnje me te qarte e solid. Eshte nje gazete simpatike qe brenda logjikes se
ekonomise se tregut, ka arritur te beje me te gezuar 24-vjetorin dhe nje rruge te
gjate e pune te mbare ne misionin e saj fisnik.Urime per 24-vjetorin e daljes se
revistes "Dituria Islame" dhe me Emer te Zotit do te jemi ne sherbim te plote te
informimit te popuUit tone dhe do te kete befasi te kendshme ne numrat dhe
rubrikat e saj ne te ardhmen.

Ne kete numer

pos te tjerash *

Mesazhi i Presidentit amerikan

drejtuar Botes Islame

4

Dukuria e lypjes ne mes nevojes
dliemaslitrlmlt-[21

7

ArgumentemblNjeslnee

Krljuesjt I

m

Domethenia akaidologjike
e pershendetjes Islame
"es-selamu alejkum" _

israja dhe Ml'raxhi, mrekulll te
jashtezakonshme

Aktuale _^H

dituria islame / 227

Ne shenjester

Mesazhi i Presidentit amerikan drejtuar Botes Islame

Perse Presidenti Barak Obama
zgjodhi Egjiptin ?!

Qemajl Morina

Presidenti aktual i ShBA-se, Ba-
rak Obama, gjate fushates se tij
zgjedhore u kishte premtuar
myslimaneve se, ne rast se do te
zgjidhej ai ne postin e Presidentit, bren-
da nje periudlie prej njeqind ditesli do t'i
drejtoliej Botes Islame me nje ijalim
rasti, ne te cilin do te dilte me propozime
konkrete per permiresimin e marredhe-
nieve me kete pjese te botes. Sepse ato
isliin keqesuar dukshem nga paraardliesi
i tij, Presidenti Xhorxh W. Bush.

Bota Islame ka nje potencial njerezor
prej me shume se nje miliard e gjysme
banoresh, te cilet jetojne ne 57 shtete ne
te gjithe meridianet e rruzullit tokesor.
Kurse nje numer i madh i myslimaneve
jetojne te shperndare ne vende te ndry-
shme te botes, perfshire edhe vete
ShBA-ne. Kjo bote ka nje rendesi stra-
tegjike per ShBA-ne, kur dihet se ne
keto vende gjenden burimet me te me-
dha te naftes.

Ne mesin e analisteve dhe komentue-
sve te Botes Islame, pati parashikime te
ndryshme se cili nga metropolet e Botes
Islame do te kishte fatin prej nga Presi-
denti amerikan Barak Obama, do t'i
drejtohej Botes Islame me nje fjalim aq
te rendesishem, i cili do te bente kthese
ne marredheniet ne mes ShBA-se, si
fuqia me e madhe boterore, dhe Botes
Islame me nje popullate vitale, por edhe
me nje potencial me resurse te medha
ekonomike. Prej metropoleve me te per-
folura ishte Xhakarta, kryeqytet i Indo-
nezise, per shkak se eshte vendi qe ka
me se shumti popullate myslimane ne
bote, 300.000 milione, si dhe per shkak
se Presidenti aktual amerikan, Barak
Obama kishte kaluar nje pjese te femije-
rise se tij ne ate vend. Prej metropoleve
te tjera permendej Stambolli dhe shume
kush mendoi se fjalimi qe Presidenti
Obama mbajti me 6 prill ne parlamentin
e Turqise ne Ankara, ishte fjalimi qe ki-
shte premtuar. Ishte perfolur edhe Riadi,
kryeqyteti i Mbreterise se Arabise Sau-
dite, per shkak se aty gjenden dy vende
te shenjta te myslimaneve. Ndersa Kaj-
roja ishte permendur me se paku si nje

metropol prej nga Presidenti Obama
mund t'i drejtohej Botes Islame, per disa
arsye.

Vizita e fundit qe Presidenti egjiptian
i kishte here Uashingtonit, ishte ne vitin
2004. Kohet e fundit marredheniet ne
mes Egjiptit dhe ShBA-se nuk ishin ne
nivelin e duhur, per shkak te mosrespek-
timit te te drejtave te njeriut nga ana e
Qeverise egjiptiane, ne ve9anti pas burg-
osjes se drejtorit te Qendres per te drej-
tat e njeriut, Sadudin Ibrahim, i cili
kishte edhe nenshtetesi amerikane. Po
ashtu edhe pas arrestimeve te vazhdue-
shme te anetareve te Levizjes egjiptiane
per ndryshime -"Kifaje" (Mjaft), qe be-
nte policia egjiptiane. Per kete arsye, te
gjithe gazetaret dhe analistet e opozites
ose qe nuk ishin ne anen e qeverise, me-
ndonin se Kajroja nuk mund te ishte
vendi i preferuar, prej nga presidenti
amerikan mund t'i drejtohej me mesazh-
in e tij, shume te pritur, nje miliard e
gjysme myslimaneve nga te gjitha anet e
botes. Lajmi i mbajtjes se Fjalimit te
Presidentit amerikan, Barak Obama,
eshte pritur mire nga qeveria dhe partia
ne pushtet, per se ambasadori i Egjiptit
ne Uashington, Nebil Shukri, ne emer te
qeverise ka dale me nje deklarate per
medie, ku ka permendur shkaqet per se
Obama zgjodhi Kajron per nje ngjarje
aq te rendesishme, duke shprehur gatish-
merine e qeverise se vendit te tij qe te

siguroje nje vend adekuat prej nga ai do
t'i drejtohej me mesazhin Botes Arabe
dhe Islame. Ne mesin e perparesive, qe
posedon Egjipti ne krahasim me vendet
e tjera islame, ambasadori permendi nu-
mrin e madh te popullates (tetedhjete
milione banore), universitetin me te vje-
ter islam ne bote - "El-az-harin", tradi-
ten e tolerances dhe diversitetin fetar. "E
verteta e Islamit qendron ne tolerancen,
pranimin e tjetrit e jo ne fanatizmin e
tij", -pohoi ambasadori egjiptian ne Ua-
shington.

Nderkohe, opozita ka mendim krejte-
sisht te kundert. Keshtu levizja "Velle-
zerit myslimane", e cila ne parlamentin
egjiptian perfaqesohet nga 85 deputete,
eshte partia me masive opozitare ne
Egjipt, zevendeskryetari i saj, Muhamed
Habib, per agjencine Rojters tha: "Ad-
ministrata amerikane po punon per in-
teresat e saj", duke pohuar se fjalimi i
Presidentit Obama, qe do ta mbante ne
Egjipt "nuk ka kurrfare vlere". Sipas tij,
"deklaratat dhe fjalimet duhet te zbato-
hen ne terren, sepse politika nuk nderto-
het ne fjalime por mbi vepra".

Ndersa Xhorxh Is-hak, koordinator i
pergjithshem i Levizjes egjiptiane per
ndryshime "Kifaje (Mjaft)", per te per-
ditshmen saudite qe botohet ne Londer
"Ash-sharkul awsat", pohon se nga fjali-
mi i Presidentit Obama, me 4 qershor ne
Egjipt, "nuk do te kete asgje te rendesi-

dituria islame / 227

shme", per te shtuar - "politika amerika-
ne do te vazhdoje t'i perkrahe regjimet
diktatoriale, me shume se parimet demo-
kratike, duke preferuar stabilitet, ne ve-
ndet e Lindjes se Mesme, ashtu sif
kishte deklaruar ish-Ministrja amerikane
e Shtetit Kondoliza Rajs ".

Zedhenesi i Shtepise se Bardhe - Ro-
bert Gibbs, per zgjedhjen e Egjiptit ki-
shte pohuar se ishte vend i pershtatshem
ne shume aspekte, ai perfaqeson "zem-
ren e Botes Arabe". Ndersa pyetjes se
gazetareve per abuzimin e te drejtave te
njeriut nga regjimi i Mubarakut, Presi-
dentit egjiptian, ai i qe pergjigjur shkurt:
"Rendesia e fjahmit dhe deshira e Presi-
dentit (per t'iu drejtuar Botes Islame),
eshte me e rendesishme se caktimi, zgje-
dhja e vendit ku do te mbahet fjalimi".

Pothuaj te njejtin vleresim kishte dhe-
ne edhe ambasadorja amerikane ne Kaj-
ro, Margaret Scoby, e cila kishte pohuar
se Egjipti eshte shteti kryesor ne raj on
dhe se zgjedhja e Presidentit amerikan
Barak Obama per ta vizituar ate me 4
qershor, dhe per t'iu drejtuar prej aty
Botes Arabe dhe Islame verteton kete
rol. Amerika e di shume mire vleren dhe
peshen e Egjiptit. Presidenti amerikan
prej Egjiptit do te deklaroje se vizita e tij
ne Lindjen e Mesme ka per qellim t'i
jape nje shtyrje procesit te paqes dhe
stabilitetit ne rajon, dhe te vertetoje obli-
gimin e ShBA-se per krijimin e dy
shteteve ne kete pjese te botes. Ajo per-
mendi edhe rolin qe luan Egjipti ne lu-
iitimin e terrorizmit ne Lindjen e Mesme,
per te perfunduar se pa angazhimin e
Egjiptit, nuk do te kete paqe dhe sta-
bilitet ne rajonin e Lindjes se Mesme.
Ketu qendron edhe shkaku perse Presi-
denti amerikan Barak Obama, zgjodhi
Egjiptin per t'iu drejtuar me mesazhin e
tij historik Botes Arabe dhe Islame.

Mesazhi ne nivel te
aspiratave te myslimaneve

Me 4 qershor vemendja e popujve
arabe dhe myslimane ishte e perqendru-
ar ne Kajro, ku Presidenti amerikan, Ba-
rak Husejn Obama, nga amfiteatri i
madh i Universitetit te Kajros iu drejtua
nje miliard e gjysme myslimaneve ne te-
re rruzullin tokesor, me nje Fjalim rasti,
i cili ishte pritur me nje kureshtje te pa-
pare ne Boten Islame.

Mediat boterore dhe ato te Botes Ara-
be e Islame konsideruan Fjalimin e Pre-
sidentit Obama, si nje dore te zgjatur te
miqesise, hapjen e nje faqeje te re te ba-
shkepunimit ne mes Shteteve te Bash-

kuara te Amerikes dhe Botes Arabe e
Islame. Me siguri, procesi i paqes ne Li-
ndjen e Mesme, perfundimi i konfliktit
arabo-izraelit, stabilizimi i Irakut e Af-
ganistanit si dhe ndryshimi i imazhit te
Uashingtonit ne Boten Islame, - ishin
pikat ne te cilat Presidenti amerikan e
kishte fokusuar Fjalimin e tij.

Kjo perputhej me deshiren e popujve
myslimane - sipas anketave me te reja -
qe Presidenti amerikan te perqendrohej
tek respekti i Islamit, ne gjetjen e nje
zgjidhjeje per formimin e shtetit palesti-
nez, paraqitjen e garancise per terheqjen
e shpejte te forcave amerikane nga Iraku
e Afganistani si dhe te zbatoje iniciati-
ven arabe per paqe me Izraelin ne Lind-
jen e Mesme.

Nderkohe qe Qendra Amerikane per
Demokraci ne Lindjen e Mesme pub-
likoi raportin, ne te cilin kerkoi nga
presidenti Barak Obama, qe ai te perqe-
ndrohej ne kater tema kryesore: E para:
Te jete real ne premtimet e tij. Te mos
premtoj ate qe nuk mund ta realizoje.
Realiteti eshte rruga me e sigurt per
ShBA-ne. E dyta: te per9oje mesazhin
tek arabet dhe myslimanet se ShBA-ja
deshiron te bashkepunoje me ata dhe jo
t'ua imponoje vullnetin e vet. E treta:
Realizimi i paqes. Presidenti duhet t'u
premtoje myslimaneve se Amerika do t'i
zgjidhe problemet e rajonit, i para prej
tyre - konflikti arabo-izraelit. E katerta:
ShBA-ja do te perkrahe fuqishem te dre-
jtat e njeriut dhe proceset demokratike
ne Boten Arabe dhe Islame.

Kurse Stefan Kuk, hulumtues ne Ins-
titutin per Lindjen e Mesme ne Keshillin
e Marredhenieve te Jashtme, mendon se
Fjalimi i Presidentit Obama duhet te pe-
rqendrohet ne tri pika kryesore: E para:
Mesazhi per paqen ne Lindjen e Mesme
te jete i fuqishem. Kerkesa e palestine-
zeve per themelimin e shtetit te tyre

kombetar te perkrahet si e drejte e pat-
jetersueshme dhe legjitime. E dyta: Te
demantohet ne menyre te prere propaga-
nda se myslimanet nuk jane te gatshem
per proceset demokratike. E treta: Te de-
klarohet boterisht se, me mbylljen e ka-
mpit te Guantenamos dhe me ndalimin e
torturave, Amerika po u kthehet parime-
ve te saj autentike te demokracise.

Kete Ijalim, si? e permendem me lart,
Presidenti Barak Obama e kishte prem-
tuar qe gjate fushates se tij zgjedhore,-
se ai do t'u drejtohej myslimaneve nga
nje kryeqender e Botes Islame. Kete pre-
mtim ai e realizoi me 4 qershor, duke
zgjedhur Egjiptin nga 57 vendet islame,
si vendi me nje civilizim te lashte, me
mbi dhjetemije vjet kulture shkrimi dhe,
ne te njejten kohe, i njohur ne Boten Is-
lame, si nje vend me nje tolerance dhe
bashkejetese ne mes myslimaneve dhe
kopteve te krishtere. Ne Kajro gjendet
Universiteti me i vjeter islam, Al-Az-ha-
ri, i cili vite me pare kishte festuar 1000-
vjetorin e themelimit te tij. Nga kjo kala
e diturive islame, jane pajisur dhe paji-
sen edhe sot myslimanet nga te kater
anet e rruzuUit tokesor.

Nderkohe qe Universiteti i Kajros,
prej nga do t'i drejtohej Presidenti Barak
Obama Botes Islame, vitin qe shkoi fes-
toi 100-vjetorin e themelimit te tij. The-
melimi i kesaj vatre te diturise u be me
angazhimin dhe sakrificen e papare te
familjes mbreterore shqiptare te dinasti-
se se Mehmet All Pashes. Themelues
dhe rektor i pare i tij ishte princi, e me
vone mbreti, Fuadi i Pare. Vete Univer-
siteti per nje kohe quhej Universiteti
"Fuadi i Pare".

Ky fjalim vjen si nje hap i studiuar
mire nga ana e Presidentit Barak Oba-
ma, pas nje periudhe te ftohjes se mar-
redhenieve ne mes ShBA-se dhe Botes
Islame, te cilat pasuan pas akteve tragji-
ke te II Shtatorit 2001 dhe deklaratave
te ashpra te ish-Presidentit amerikan
Xhorxh W. Bush, te cilat rezultuan me
pushtimin Afganistanit dhe Irakut.

Me ardhjen e Barak Obames ne krye
te administrates se re ne Uashington, te-
nsionet kane nisur te ulen. Keshtu, sipas
nje ankete te Gallupit, te publikuar keto
dite, autoriteti i ShBA-se ne Egjipt ne
kohen e Xhorxh Bushit ishte vetem 6%,
kurse ne kohen Presidentit Obama ka
arritur ne 29%. Kjo rritje verehet edhe
ne vendet e tjera arabe dhe islame. Zgje-
dhja e nje presidenti amerikan me ngjy-
re, me rrenje afrikane, ne familjen e te
cilit ka myslimane, ka ndikuar qe my-

dituria islame / 227

slimanet ta kthejne besimin e tyre te
luhatur ne sistemin dhe parimet e demo-
kracise amerikane.

Fjalimi i presidentit amerikan Barak
Hysejn Obama ne Kajro, i cili percolli
mesazhe te paqes, te respektit dhe te
bashkepunimit te ndersjelle, do ta ktheje
besimin e luhatur te Botes Islame tek
Amerika, gjate viteve te kaluara.

Jam i bindur thelle se Fjalimi i Presi-
dentit Obama do te kete efekte pozitive
edhe ne njohjen e Kosoves nga vendet
arabe dhe islame.

Kthese e re
ne marredheniet dypaleshe

Fjalimi i Presidentit amerikan, edhe
pse nga mbajtja e tij me 4 qershor, kane
kaluar disa dite, vazhdon te jete i pran-
ishem ne te gjitha mediet e Botes Arabe
dhe Islame.

Me kete rast vlen te theksohet se si
perkrahesit, por edhe kundershtaret e
Fjalimit, pajtohehen se ai ishte me perm-
bajtje te ngjeshur e domethenes dhe se
Presidenti amerikan, Barak Obama,
brenda 50 minutash, sa kishte ne dis-
pozicion, u beri nje veshtrim te gjere
marredhenieve te Botes Islame me
Shtetet e Bashkuara te Amerikes me te
gjitha baticat dhe zbaticat qe kane pasur
deri ne ditet tona, duke premtuar per nje
fillim te ri.

Ne komentet dhe analizat qe iu bene
fjalimit te Presidentit amerikan, qofte ne
mediat e Botes Islame dhe qofte ne ato
perendimore, te profesioneve dhe nive-
leve te ndryshme, mbreteronte mendimi
se ky fjalim eshte nje hap shume i qellu-
ar, i cili mund te eliminoje disa stereo-
tipe qe ekzistonin tek te dyja palet per
njeri-tjetrin ne te kaluaren, qe kane qene
pengese per perparimin e marredhenieve
ne mes tyre.

Presidenti Obama paraqiti formulime
te reja per tema te njohura, qe deri me
tash nuk ishin trajtuar nga asnje presi-
dent amerikan. Prej tyre, sa per ilustrim
po permendim "dhunen tragjike", e cila
eshte rezultat " i ndarjeve ne mes shiite-
ve dhe sunive, ne vefanti ne Irak". Eshte
per t'u permendur dhe qendrimi i tij per
respektimin e te drejtave te maroniteve
ne Liban dhe kopteve ne Egjipt, lidhur
me 9eshtjen e te drejtave dhe lirive feta-
re. Me interes ishte angazhimi i tij per
nje bote ku asnje shtet te mos posedonte
arme berthamore. Kjo ne menyre teorike
kishte te bente me Izraelin dhe jo vetem
me Iranin. Me rendesi te vefante ishte
edhe obligimi i tij se ai do te angazhohet
"personalisht" per krijimin e dy shtete-

ve, qe nenkupton shtetit palestinez ne

rripin e Gazes dhe ne anen perendimore

te lumit Jordan.

Eshte e vertete se marredheniet ame-

rikano-islame gjate tete vjetve te kaluar

ishin te tendosura, per shkak te invazio-

nit amerikan ne Afganistan (tetor 2001),

per te cilin Obama tha se ishte "i domos-

doshem", dhe invazionit amerikan ne

Irak (mars 2003), te cilin Presidenti

Obama e quajti si "zgjedhje jona". Po

ashtu ajo qe rendonte marredheniet ne

mes Amerikes, ne nje ane, dhe Botes

Islame, ne anen tjeter, ishte perkrahja pa

rezerve e Administrates amerikane per

Izraelin. Ngjarjet tragjike te 11 Shtatorit

2001 vetem sa ngriten edhe me shume

tensionet.

Gjate ketyre muajve te administrates
se Presidentit Obama, u bene perpjekje
te vazhdueshme per tejkalimin e tensio-
neve te trasheguara nga e kaluara. Presi-
denti Obama, ne disa prononcime te tij,
shprehu gatishmerine per nje fillim te ri
me Boten Islame. Kete ai e beri me ras-
tin e fjalimit inaugurues si President i
ShBA-se me 20 janar 2009, ne biseden e
pare te tij, si President i ShBA-se me
televizionin satelitor "Al-arabija", me
rastin e urimit te viti te ri Iranian - Nev-
ruzit, ne muajin mars. Gjithashtu ne fja-
limin e tij ne Parlamentin turk, me
dergimin e ministres se shtetit Hilary
Klinton ne Xhakarte te Indonezise, ne
nje vizite te pare ne nje shtet mysliman.

Fjalimi i Presidentit Obama ne metro-
polin e Egjiptit, ne Kajro, i cili njihet
edhe si qytet i nje mije minareve, eshte
kulmi i ketyre perpjekjeve per t'iu afru-
ar Botes Islame, nje premtim qe ai ki-
shte here gjate fushates zgjedhore.

Perpjekjet e pareshtura te Presidentit
Obama per permiresimin e marredhenie-
ve ne mes ShBA-se dhe Botes Islame,
jane ne interes te ndersjelle, apo sif e
quan ai shpesh "interes kombetar ame-
rikan".

Ne Ijalimin e tij ne Kajro, ai, per te
mos i lenduar ndjenjat e myslimaneve,
asnjehere nuk e perdori fjalen "terrori-
zem", po ne vend te saj perdori fjalen
"ekstremizem", per se reaguan ashper
ekstremistet e krishtere amerikane, duke
e konsideruar kete si nje lloj kompromi-
si.

Gjate fjalimit te tij, Presidenti Obama
perdori tete ajete te Kuranit, per te desh-
muar vlerat njerezore e humane te Kura-
nit.

Ne baze te pervojes se tij katermuaj-
she, deklaratave dhe synimeve te tij, ja-

ne kater faktore qe Presidentin Obama e
bejne te pranueshem per fillimin e nje
epoke te re ne marredheniet me Boten
Arabe dhe Islame:

1 . Pranimi dhe autoriteti qe ai gezon ne
masat popullore arabe dhe islame,
gjate fushates zgjedhore, si dhe pas
zgjedhjes President i ShBA-se. Ne
nje ankete te organizuar nga Instituti
"Muhamed Anvar Es-sadat", ne Uni-
versitetin Meriland te ShBA-se, prej
9-25 mars, del se 33% e qytetareve te
6 vendeve arabe kane pershtypje poz-
itive per ShBA-ne, kurse 48% prej
tyre kane pershtypje pozitive per
Presidentin Obama.

2. Suksesi i Presidentit Obama, gjate
muajve te shkuar per reformimin e
nje fjalori te ri kundruall Botes Isla-
me, pastrimi i tij nga teoria amerika-
ne e epersise si dhe terminologjise se
vrazhde. Refuzimi i teorise se "konf-
liktit te civilizimeve" te Samuel Han-
tingtonit, se Islami eshte armik i
ShBA-se pas renies nga skena te Ba-
shkimit Sovjetik, teori qe e propaga-
ndonin ekstremistet e djathte ne te ka-
luaren. Presidenti Obama ne fjalimin
e inaugurimit te tij ne Shtepine e Ba-
rdhe, pati deklaruar se ai ben perpjek-
je per nje qasje te re ndaj Botes
Islame te mbeshtetur "ne interesa te
perbashket dhe ne respektin e nder-
sjelle". Nderkohe qe ne Parlamentin
turk, ai mohoi se Uashingtoni eshte
ne lufte me Islamin, duke thene:
"ShBA-ja nuk eshte e as nuk do te
jete asnjehere ne lufte me Islamin",
duke shtuar "civilizimi dhe kultura
islame ne ShBA jane ne perparim te
vazhdueshem".

3. Presidenti Obama, ne bashkepunimin
e tij me Boten Islame niset nga "rea-
liteti si eshte" e jo nga pikepamja se
si "duhet te jete".

4. Per te qene sa me afer problemeve te
Botes Islame, Presidenti Obama qe
diten e dyte te punes se tij ne Shtepi-
ne e Bardhe emeroi dy emisare te
larte dhe me pervoje ne marredheniet
nderkombetare ne vendet e krizave,
Xhorxh Michel ne Lindjen e Mesme
dhe Richard Holbruk ne Pakistan.

Shpresojme se Fjalimi i Presidentit
Obama, mbajtur me 4 qershor ne amfi-
teatrin e madh te Universitetit te Kajros,
do te beje nje kthese te madhe ne mar-
redheniet e ShBA-se me Boten Islame.

dituria islame / 227

Hadith

Dukuria e lypjes
ne mes nevojes dhe mashtrimit - (2)

Dr.Sulejman Osmani

Q

me, nerfte- 1

endrimi i Islamit ndaj duku-
^ rise se lypjes dhe trajtimit te
lypesit si individ, duiiet slii-
kuar nga aspekte te ndrysli-
me, negate- moral, social, dlie slioqeror,
po mbi te gjitiia nevojiten trajtimi dhe
paraqitja e problemit nga pikepamja fe-
tare. Nese per 9eshtjet me te imeta jete-
sore duhet te adresojme zgjidhjen e tyre
duke u bazuar ne burimet fetare, atehere
kjo dukuri gjithsesi meriton nje qasje me
serioze. Ne 9do trajte, si nevoje apo ma-
shtrim, e mire apo e keqe, pergjigjja du-
het te jete e bazuar.

Dukuria e lypjes,
semundje apo varshmeri

Thirrjen e Islamit per humanitet dhe
solidaritet me te gjithe ata qe kane nevo-
je, nuk duhet ta kuptojme si mundesi te
hapjes se deres se lypjes dhe shtrirjes se
dores duke kerkuar, derisa kjo e keqe ka-
lon ne semundje varshmerie dhe mund
te gjeneroje nje rrjet kriminaliteti qe
shprehet ne forma te ndryshme. Nuk ka
dyshim se ai qe ben vepra te liga, meso-
het me to, dhe pastaj i trajton si te zako-
nshme. Besoj se pamjet e ndryshme ne
shoqerine tone jane pergjigjja me e mire
per kete. Ate qe e dirigjon interesi i cak-
tuar, ne kete rast ai material, e shtrin
pertoke duke e zhveshur nga vlerat nje-
rezore dhe virtytet morale. Ai perdhos
krenarine e vet per nje 9mim shume te
ulet.

Keshilla si sadaka

Sa here na ndodh qe te shohim nje
njeri te rritur, te afte fizikisht e psikik-
isht, me pamje te mire, i cili afrohet du-
ke u perulur dhe me mimika te ngrysura
kerkon lemoshe. Ne rastet e tilla gjithse-
si duhet te ofrojme sadaka, por tani ajo
duhet te jete ne forme keshille, qofte
edhe me nje fjale te mire. Pejgamberi
a.s. thote: "Edhe fjala e mire eshte sada-
ka". Gjersa i thua se po te jap per kete e
ate qellim, ose e refuzon, - do te ishte
mire te mos leshosh nga rasti te drejtosh
keshillen, e cila ndoshta do te behej
shkak per ndryshimin e karakterit te tij,
dhe do t'i sherbente me shume se ndih-
ma me para.

Nje shok i Pejgamberit a.s., Hakijm
bin Huzam, thote: "Kerkova nga Pejga-
mberi a.s. e ai me dha. Kerkova heren
tjeter, e ai me dha e pastaj me tha: "O
Hakijm! Vertet pasuria eshte e dashur
dhe e embel per njerezit, prandaj ai qe e
merr -qe i jepet- duke qene i kenaqur
shpirterisht (ai qe e jep) do te kete bere-
qet ne te, ndersa ai qe e merr me insistim
(pa deshiren e atij qe e jep), nuk do te
kete bereqet ne te. Ai do t'i ngjaje atij qe
ha e nuk ngopet. Dora e larte (ajo qe jep)
eshte me e mire se ajo qe shtrihet (ker-
kon)". Hakimi thote se i paska thene: "O
i derguar i Allahut! Pasha Allahun, une,
pas teje, kurre me nuk do te kerkoj asgje
nga askush derisa ta le kete bote. Me
pas, Ebu Bekri e therriste Hakijmin qe
t'i jepte, por ai refuzonte te merrte. Po
ashtu veproi edhe Umeri, por as prej tij
nuk merrte. Umeri thoshte: "O myslima-
ne! Dua te jeni deshmitare se une po i
ofroj Hakijmit te drejten e tij nga preja e

r

luftes, por ai vazhdimisht po refuzon ta
marre". Pas vdekjes se Pejgamberit a.s.,
Hakijmi nuk mori nga askush asgje deri-
sa e la kete bote." (Buhariu dhe Musli-
mi)

Ndihme per dalje
nga varferia

Allahu na ka mesuar se ne Muhame-
din a.s. kemi shembullin me te mire, e
kjo perfshin te gjitha segmentet e jetes.
Ai paraqet modelin shembullor si ne te-
ori, po ashtu edhe ne praktike. E gjithe
ajo qe thote, vepron, ose e pelqen ai, per
ne eshte ligj qe duhet ta marrim si mod-
el. Imitimi i tij i jep jetes kreativitetin e
duhur, sepse na meson menyren e sakte
te veprimit ne situata nga me te ndrysh-
met.

Pse te mos sillemi me lypesin ashtu
si9 beri vete Pejgamberi a.s., qe tregohet
ne hadithin baze te temes, qe e trajtuam
ne pjesen e pare. Gjersa ai kishte ardhur
prane dhe kishte shtrire doren, i Dergua-
ri i Allahut me shume guxim dhe me
men9uri kerkoi (per lypesin) ndonje bu-
rim te mundshem perfitimi, te cilin ai
ndoshta do te mund ta kishte ne shtepine
e vet! A thua cilit nga ne do t'i shkonte
mendja se nje qilim dhe ibriku i ujit do
te mund te ishin objekt perfitimi dhe rru-
ge per daljen nga varferia! Vertet ishte
nje zgjidhje shume praktike, qe do te
mund t'i sherbente shumekujt nga ne.
Berthama e propozimit ka te beje me
perpjekjen per ndryshimin e mentalitetit
dhe mendimit negativ qe kishte sunduar
lypesin, i cili nuk shihte rrugedalje nga
gjendja e tille. Ai mori udhezimin qe te
orientohej ne nje kah tjeter, te punonte
dhe te angazhohej duke sjelle te mira per
veten dhe familjen. Trajtimi i Pejgambe-
rit a.s. kishte per qellim zgjidhjen e pro-
blemit te tij social ne planin afatgjate,
kur ai nuk do te shtrinte me doren dhe
nuk do te ishte barre e shoqerise. Ai, me
doren e vet, i vuri bishtin sopates dhe
mori masa per te ndryshuar gjendjen e
tij. Veprimi i Pejgamberit a.s. synonte
aktivizimin e tij dhe angazhimin ne pu-
ne, qe ai per nje kohe prej pesembedh-

dituria islame / 227

jete ditesh, te mos shihej atypari, dhe me
pas do te vinte per t'i treguar se si kishin
shkuar punet.

Vertet qe projekti kishte pasur suk-
ses, ngase ai me punen e here kishte plo-
tesuar nevojat familjare dhe kishte
mbledhur ca te holla te tjera. Kishte
nisur e mbara.

Shikuar nga pikepamja jone, e trajti-
mit te lypesit, kujt do t'i shkonte mend-
ja qe nje njeriu te tille, qe nuk posedon
me shume se nje qilim dhe ibrik, t'i
thuhej te hulumtonte pas rreskut dhe te
fitonte vete, nga puna e tij!? Gjersa ka
mundesine e fitimit te ligjshem, ne asnje
menyre nuk ben te shtrihet dora e lypjes.
Gjithsesi, lypesit duhet t'i ndihmojme
dhe t'i japim qe te dale nga kriza e jo t'i
ndihmojme te vazhdoje ne varferi. Besoj
se ky eshte perceptimi me i drejte, bazo-
het fuqishem ne argumente dhe ka
mbeshtetje ne trajtimin e Pejgamberit
a.s.. Shume me e ndershme eshte ta me-
sosh dike qe te peshkoje vete, sesa t'i
japesh nga nje peshk 9do dite.

Ne kete paraqitje duhet te kemi per
mbeshtetje brumin e teresishem te argu-
mente ve fetare, te tubojme fakte nga
perditshmeria e shoqerise islame, e cila
per ne eshte shembelltyre ne te gjitha
kahet e jetes. Sigurisht se ketu ka shume
arsye per vleresimin e situatave te ndry-
shme dhe per veprime sipas nevojes.

Lypja ne menyren tjeter

Ne parim Islami urren lypjen dhe e
denon ate. Ketu nuk eshte fjala per shtri-
rjen e dores dhe kerkimin e lemoshes,
por gjithsesi kemi te bejme edhe me lyp-
jen si nje instrument perfitimi, qe e gje-
jme ne karakterin e atyre qe e kane here
tradite te kerkojne nga te tjeret 9do gje
qe atyre u pelqen. Per individet e tille
eshte shume lehte te kerkojne nga te tje-
ret dhe per kete nuk vihen ne siklet as-
pak. Eshte me interes te dime se Islami
urren edhe pyetjet qe behen pa nevoje
ngase edhe kjo llogaritet si nje forme e
lutjes-lypjes qe ne situata te caktuara ul
personalitetin e njeriut. Ashabet e respe-
ktonin kete ndalese te Pejgamberit a.s.
dhe, ne anen tjeter, deshironin te vinte
ndonje njeri i men9ur nga beduinet, ta
pyeste e ata te degjonin.

Shembulli i Ymetit me te mire nuk
mund te identifikohet vetem me ndonje
fragment nga jeta, por shfaqet ne teres-

ine saj. Myslimani duhet te jape nje per-
formance te mire edhe ne paraqitjen e
9eshtjeve me elementare, ngase edhe ato
jane pjese e jetes se njeriut dhe shprehin
karakterin e tij. Muhamedi a.s. i mesonte
shoket e tij qe te mos lypnin nga te tje-
ret. Kjo keshille kap edhe lypjen e gjese-
ndeve te ndryshme, per te cilat njeriu ka
nevoje apo edhe kerkimin e sherbimit pa
ndonje arsye te justifikueshme. Besim-
tari duhet te jete aktiv, t'i sherbeje vetes
dhe te tjereve, e jo te behet barre duke
kerkuar sherbime te vazhdueshme per
9eshtjet qe ai mund t'i kryeje vete.

Sa ka te atille qe vazhdimisht rrine
ulur duke ndjekur veprimet e te tjereve e
ne anen tjeter, vete as e mban mend se
kur ka pire nje gote uje nga dora e vet.
Sa ka te atille qe ne biseda te rendomta i
degjon te thone "nuk punoj asgje qe sa e
sa kohe". Ndoshta duke ndenjur dhe
ndjekur zhvillimet ne shtepi, shume 96-
shtje nje person i tille i merr me paragjy-
kim dhe gjen arsye te hidherohet pse
dikush nuk po i rri gati per t'i plotesuar
deshirat para se ky t'i shprehe ato. Kjo
gjendje eshte e natyrshme, ngase njeriu
duhet ta zbraze energjine e vet, nese jo
duke u angazhuar, se paku kete e ben du-
ke sajuar paragjykime.

Pjese e nje mentaliteti te tille jane
edhe shume njerez qe, te mesuar ne nje
jete paraziti, me kerkesa per sherbime te
vazhdueshme, nuk mund t'i rehatojne
tere familja. Miresia ndaj prindit apo di-
kujt tjeter, nuk nenkupton qe ai te shke-
putet nga jeta duke pushuar tere
aktivitetin. Kalimi ne jeten pasive dem-
ton aktivitetin e tij fizik, po ashtu dem-
ton edhe karakterin dhe dinjitetin e tij.

Mentalitet varshmerie

Mendoj se dukuria e lypjes ne nje stil
tjeter, e paraqitur si akt humanizmi, na
ka demtuar shume dhe ka krijuar nje
mentalitet varshmerie nga te tjeret. Puna
ne kurbet per ne paraqet arterien kryeso-
re prej nga merr infuzion shoqeria jone
dhe ka krijuar nje mireqenie te domos-
doshme materiale per shume njerez. Ky
eshte nje realitet i dukshem ne mesin
tone. Shohim njerez qe, me mundin e ty-
re, kane ndryshuar shume jeten, dhe ve-
tes e familjes i kane krijuar kushte me te
mira. Ne anen tjeter, puna ne kurbet ka
prodhuar anen tjeter negative, jane shfa-
qur pasoja serioze qe jane shume objek-

tive ne mesin tone. Nje anetar i familjes
punon ne kurbet, ndersa tere familja
jetojne nga mundi dhe djersa e tij. Ai pu-
non ne nje vend te huaj, i lodhur, i merz-
itur, me ndjenjen se i shkoi ymri ne
kurbet, duke punuar pa e drejtuar kurre
kurrizin, shpeshhere pa e pare rriten e
femijeve te vet, e ne anen tjeter, ne ve-
ndlindje, qendron familja e cila he per
he ben nje thirrje per te kerkuar edhe ca
te holla "se kemi mbet pa to". Familja
thone 'kemi dale ne selamet, ngase kemi
nje ne kurbet' e fqinjet u lakmojne me
ndjenjen qe shprehet haptas "ah me
mujt' edhe na me e qit' nja qatje"!

Eshte fakt i pamohueshem se, krahas
shume te mirave, kurbeti ka sjelle edhe
pasoja te shumta. Merreni me mend, nje
anetar punon ne kurbet, e ne anen tjeter,
dhjete e me shume rrine kot se koti duke
mos punuar asgje! Ata hane mundin e
kurbetqarit, edhe pse kane mundesi qe
vete te bejne shume pune te tjera te do-
bishme, me te cilat do t'i ndihmonin ve-
tes dhe atij. Te shume njerez sikur eshte
krijuar bindja se, nese ke dike ne kurbet,
te tjeret rrine e bejne sefa. Ky perceptim
ka krijuar gjenerata parazitesh qe me
kohe nuk kane mundur te lidhen me
trendin e jetes. Ne shume raste eshte kri-
juar nje komoditet fals, te cilin koha e ka
treguar si te deshtuar. Arat nuk mbillen
me grure e bereqete te tjera, ato mbeten
djerre, ngase puna dhe lodhja kompen-
sohen nga mundi i kurbetqarit. A nuk
eshte edhe kjo lypje me ijale e veper?!

Tani nuk kam per qellim te qaj hallin
e kurbetqarit, ngase ai nuk perthekohet
dot, por vetem dua te terheq vemendjen
nga pasojat negative qe per ne ka prod-
huar mbeshtetja ne ndihmen e tyre. A
nuk paraqet kjo nje dukuri te lypjes, ani
pse ne nuk e kemi trajtuar si te tille. Ly-
pja si fenomen kap nje fushe me te gjere

8

dituria islame / 227

te paraqitjes, ndersa ne shume here fla-
sim vetem per ate segmentin ekstrem,
kur dikush e shtrin doren para teje.

Mos kerkoni sherbime,
punet beni vete

Pa dyshim kjo dukuri duhet trajtuar
ne te gjitha aspektet. A nuk eshte lypje
edhe kur dikush, me te pare nje gjesend
te mire, e kerkon dhe te ve ne situate te
palakmueshme. Dhunti e Allahut nuk
jane vetem mjetet materiale, letrat me
vlere a meteliket, ato jane te panumerta.
Gjithsesi, ketu bejne pjese pasuria toke-
sore dhe te mirat qe burojne prej saj. Aty
Allahu ka here rreskun per ne, e megji-
thate ne i injorojme miresite e Tij duke
mos i shfrytezuar. Arat pa bereqet, ku-
llotat pa bageti, fshatrat pa banore, e
shume pamje te tjera - jane deshmi per
keto qe po themi.

Muhamedi a.s. shokeve te vet ua ter-
hiqte verejtjen rreth kerkimit te ndihmes
apo kryerjes se ndonje sherbimi, te cilin
ndonjeri mund ta bente vete. Ata ishin
shume te kujdesshem ne zbatimin e po-
rosive te tij, e dinin se ne to qendron
urtesia.

Njeri nga shoket e tij, qe quhej The-
vban, thote: "Pejgamberi a.s. tha: "Kush
ma premton mua nje gje, une atij i prem-
toj Xhenetin!" I thashe: Une. E ai ma
ktheu: "Mos kerko (mos lyp) asgje nga
njerezit." Me pas Thevbani i qendroi be-
snik zotimit ne ate mase, sa, edhe kur
ishte hipur mbi deve dhe i binte shigjeta
ne toke, nuk kerkonte nga dikush qe t'ia
jepte. Ai zbriste vete, e merrte dhe hipte
serish ne deve". (Transmetojne Ahmedi,
Ebu Davudi, Tirmidhiu, Nesaiu, Iben
Maxhe).

Po ashtu, nje shok tjeter, quhej Avf
bin Malik el Eshxheij, thote se nje grup

prej nente, tete a shtate vetash, ishim du-
ke ndenjur me Pejgamberin a.s. e ai na
tha:" A nuk ma jepni besen (betimin), e
ne kishim frike nga betimi yne. Ne i tha-
me se ta kemi dhene betimin, o i Dergu-
ar i Allahut. Ai prape tha: "A nuk ma
jepni betimin (kete e perseriti tri here), e
ata me ne fund i shtrine duart duke thene
se tashme ta kemi dhene betimin, pra,
per 9fare do te te betohemi? Pejgamberi
a.s. tha:" Ta adhuroni Allahun dhe te
mos i beni shok per asgje, te falni nama-
zet, t'l nenshtroheni Allahut, - pastaj,
duke peshperitur si ne menyre te fshe-
hte, tha: " Dhe te mos kerkoni asgje nga
njerezit." Transmetuesi thote se i kam
pare disa prej tyre ta zbatonin kete bese
ne ate mase, sa edhe kur i binte shigjeta
ne toke (gjersa ishte hipur mbi shtazen
bartese), zbriste dhe e merrte vete pa
kerkuar ndihmen e te tjereve". (Trans-
meton Muslimi)

Pejgamberet jetonin
nga mundi i vet

Njeriu duhet te jetoje nga mundi dhe
djersa e vet. Ne kete aspekt shembulli
me i mire jane te derguarit e Allahut.
Ata, me gjithe poziten e tyre ne shoqeri
dhe mundesine qe te jetonin ne kurriz te
te tjereve, angazhoheshin sikur te ishin
njerez te rendomte. Allahu ne Kuran na
ka treguar se Nuhu a.s. kishte ndertuar
anijen, qe te shpetonte ata qe besuan.
Gjersa ai punonte, pabesimtaret tallesh-
in dhe e nen9monin me shume perbuzje.
Megjithate, ai vazhdonte punen. Ademi
a.s. punonte token dhe bente punen e
lavertarit; Zekerijai ishte zdrukthetar,
ndersa eshte e njohur se Musai a.s. bente
punen e bariut, bile per disa vjet rresht,
ndersa Idrisi a.s. punonte si rrobaqepes.
Davudi a.s., megjithese ishte mbret, ki-
shte profesion perpunimin e hekurit. Ai
prodhonte mburoja dhe mjete te tjera
lufte. Kete e ka sqaruar Allahu ne ajetet
kuranore. Duke lavderuar dhe 9muar pu-
nen e tij, Pejgamberi a.s. thote: "Askush
nuk ka ngrene ushqim me te mire (me te
ndershem) se ai qe fiton nga puna e do-
res se tij. Pejgamberi i Allahut, Davudi
a.s., ushqehej nga puna e dores se tij."
(Ebu Davudi, Nesaiu dhe Tirmidhiu)

Edhe vete Muhamedi a.s. -ne te cilin
kemi shembullin me te mire- ne rinine e
tij te hershme ruante delet per nje 9mim
te caktuar, dhe shoqerohej me barinj te

tjere. Me vone, per shkak te nevojave
me te medha dhe afmiteteve te tij, Ebu
Talibi -xhaxhai i tij- i kishte propozuar
te kalonte ne tregti, ndoshta do te fitonin
me shume. Kur bashkeshortja e tij, Aj-
sheja, eshte pyetur per ate qe bente Pej-
gamberi a.s. ne rrethin familjar, - ishte
pergjigjur se bente punet e shtepise, ma-
dje edhe e milte dhine.

Leximi ne lutjet e tij na e ben te qarte
sa shume eshte lutur duke kerkuar prej
Allahut qe ta ruante nga varferia, per-
taceria, pamundesia, paaftesia, dembelia
dhe shume veti te tjera te kesaj natyre.
Ai thoshte se Allahu e do besimtarin
profesionist. (Taberaniu dhe Bejhekiu.)
Pastaj ne nje hadith: "Besimtari i forte
eshte me i mire dhe me i dashur tek
Allahu se i dobeti, megjithese ne te dy
ka miresi. Behu i kujdesshem per ate qe
te sjell dobi, mbeshtetu tek Allahu dhe
mos u deshpero..."

Hadithi paraqet inkurajim te qarte per
pune dhe angazhim, mbjell ne shpirt ve-
tebesimin e duhur, per t'u hyre puneve
duke kerkuar ate qe Allahu ka caktuar.
Njeriu duhet te kujdeset per pune te mira
dhe te jete aktiv, kurse bereqetin e jep
Allahu. Bujku ben punen e vet duke he-
dhur faren ne are, ndersa Allahu eshte Ai
Qe e ben te mbije, te rritet dhe te jap try-
tin.

Allahu nuk ^on bereqet
tek ajo qe merr nga lypja

Aty re qe shtrijne doren e lypjes ose
zgjatin gjuhen per te kerkuar, duhet t'u
themi se kjo eshte ve9ori e njerezve qe
kane humbur dinjitetin dhe u ka dale uji
nga fytyra. Ata shpeshhere marrin nga
njerezit ate qe nuk ua japin me deshiren
e tyre. Te tjeret fitojne duke punuar e de-
rdhur djersen, ndersa ti, ate qe eshte arri-
tur me shume mund, e merr me nje gjest
apo deklarim verbal. Meteliket qe i
mbledh, nuk t'i japin te gjithe duke u
lutur per ty dhe duke te uruar. Ka shume
prej tyre qe kete e bejne pa deshire dhe
ne urrejtje ndaj teje, sa per te te hequr
qafe.

Tregon Muaviu se Pejgamberi a.s. ka
thene: "Mos insistoni ne lypje, ngase,
pasha Allahun, nuk ndodh qe dikujt t'i
jap si rezultat i lypjes se tij, perderisa
une e urrej kete, e Allahu t'i jape bereqet
ne ate qe i kam dhene".

dituria islame / 227

Ne vigjilie te Israse

Israja dhe MKraxhi,
mrekulli te jashtezakonshme

Mr. Rexhep Suma

Israja dhe Mi'raxhi kane ndodhur.
Ne Kuran nje kaptine e tere quhet
El Israe, ne ajetin e pare te se ciles
AUahu xh.sh. thote: "Pa te meta
eshte Lartmadheria e Atij qe robin e Vet
e kaloi ne nje pjese te nates prej Mes-
xhidi Haramit (prej Qabese) gjer ne Me-
sxhidi Aksa (Bejti Mukaddes), rrethinen
e se ciles Ne e kemi bekuar, (ia beme
kete udhetim) per t'ia treguar atij disa
nga argumentet Tona. Vertet, Ai eshte
degjuesi (i fjaleve te Muhamedit), pa-
mesi (i puneve te Muhamedit)." (Kuran,
17:1). Dijetaret kembengulin ne qendri-
min se ai qe pergenjeshtron Israne dhe
nuk e beson ate, eshte pabesimtar (kafir)
me ixhma te myslimaneve, ngase e mo-
hon Kuranin. Israja eshte udhetimi toke-
sor i Muhamedit a.s. me ndihmen e
Allahut prej Mekes ne Jerusalem, dhe
kjo brenda nje pjese te kohes se nates.
Ne kete mrekulli manifestohet nderimi i
Madherise ndaj vules se te derguarve
dhe fuqia e pakufishme e Tij ne shfaqjen
e fudirave te jashtezakonshme. Kurse
Miraxhi eshte udhetim i tij ne qiell, ku u
ngrit deri ne ate shkalle, saqe asnje njeri
me pare nuk kishte arritur ne ato hori-
zonte dhe as qe kane njohuri per ate
sfere perve9 Allahut xh.sh..

Ekzistojne shume mendime per ko-
hen ne te cilen ka ndodhur Israja dhe
Mi'raxhi:

Taberaniu mendon se Israja ka ndo-
dhur ne vitin ne te cilin Allahu e ka
nderuar Pejgamberin a.s. me graden Pej-
gamber. Kurse Neveviu dhe Kurtubi
mendojne se ngjarja ka ndodhur ne vitin
pese te pejgamberise. Dijetari El-Men-
sur Fevri mendon se ngjarja ka ndodhur
naten e njezeteshtate te muajit Rexheb te
vitit dhjete te pejgamberise.

Disa te tjere mendojne se ka ndodhur
gjashtembedhjete muaj para Hixhretit
ose ne muajin Ramazan te vitit dymbe-
dhjete te pejgamberise. Po ashtu nje
grup tjeter ndajne mendimin - nje vit e
dy muaj para Hixhretit ose ne muajin
Muharrem te vitit trembedhjete te pejga-

0* ^ "^ iSr'^ iS^ 0^

{ -dj*. l^V ^jji\

mberise. Kurse grupi i fundit mendon se
kishte ndodhur nje vit para Hixhretit ose
ne muajin Rebiul-evvel, te vitit trembe-
dhjete te pejgamberise. Allahu alem!

Oferta e Allahut xh.sh. vjen
ne kohen e ngushellimit

Ne vitin 10 te pejgamberise, i deshpe-
ruar nga vdekja e xhaxhait-Ebu Talibit, i
cili ishte mbeshtetes i tij jashte shtepie,
dhe nga vdekja e bashkeshortes se tij-
Hatixheja, e cila ishte mbeshtetese dhe
qetesuese e tij ne shtepi, - dhe i lodhur
nga refuzimet e mundimet qe i benin
mushriket e Mekes, - Muhamedi a.s. qe-
tesohet e ngushellohet me ftesen qe i
beri AU-Uahu xh.sh. per t'u takuar me te
ne hapesirat e larta qiellore.

Kjo eshte njera prej muxhizeve (ngja-
rjeve te jashtezakonshme) te Muhamedit
a.s., krahas muxhizes me te madhe te tij,
qe ishte shpallja e Kuranit, i cili ka qene
e do te mbetet i paarritshem e i paperse-
ritshem. Sipas shumices se historianeve,
kjo ngjarje ka ndodhur ne naten e 27 te
muajit Rexhep, nje vit para se Muhame-
di a.s. te shperngulej nga Meka ne Med-
ine. Kjo ngjarje, e cila quhet Isra (udh-
etim nate prej Mekes deri ne Mesxhidul
Aksa, Jerusalem) dhe Miraxh (ngjitje ne
sferat e larta qiellore), permendet si ne
Kuran, ashtu edhe ne hadithet e Pejgam-
berit a.s.. Ne kete ajet permendet vetem

njeri udhetim, Israja, kurse per Miraxhin
flitet ne suren en-Nexhm, ajetet 1-18:
"Pasha yllin kur bie (prej se larti posh-
te)! Shoku juaj (Muhamedi qe ju e njih-
ni) nuk ka humbur, e as qe ka devijuar
(nga e verteta). Dhe ai nuk flet nga de-
shira e tij. Ai (Kur'ani) nuk eshte tjeter
perve9 shpallje qe i shpallet. Ate ia me-
soi Ai fuqiforti (Xhibrili). Qe ka mendje
precize dhe qe u perqendrua ne formen e
vet (reale). Dhe ai (Xhibrili) ishte ne ho-
rizontin e larte (nga lindja). Pastaj u le-
shua dhe iu afrua. E ishte afer sa dy
harqe (dy kute) apo edhe me afer.Dhe i
shpalli robit te Tij ate qe ia shpalli. Ze-
mra nuk mohoi ate qe pa (me sy). A po i
beni polemike atij per ate qe ka pare?
Ate (Xhibrilin) e ka pare edhe heren tje-
ter. (E ka pare) tek Sidretul Munteha. Qe
prane saj eshte xhennetul Me'va (kopsht
strehimi i...) Atehere kur Sidren e mbu-
loi 9ka e mbuloi. Shikimi (i Muhamedit)
as nuk lakoi e as nuk tej kaloi. Ai (Muha-
medi) vertet pa disa nga shenjat me te
medha te Zotit te vet". (Kuran, 53:1-18)
Ibnul-Kajjimi vazhdon: "Fjalet e
Allahut te Lartesuar, ne suren En-Ne-
xhm: "Pastaj iu leshua dhe iu afrua."
(En-Nexhm: 8) tregojne tjeter menyre te
afruari nga ai ne rrefimin "mbi lartesim-
in - ngritjen e nates", sepse afrimi ne su-
ren "En-Nexhm" eshte afrim i Xhibrilit
dhe te leshuarit e tij, sif thone Aishja

10

dituria islame / 227

radijAllahu anha dhe Ibni Mes'udi, nde-
rsa vete teksti kete e verteton. Kurse "af-
rimi dhe leshimi" ne kete hadith tregon
qartas se ky eshte afrim dhe leshim i
Allahut . Ne suren "En-Nexhm" qend-
ron edhe kjo: "Ate e ka pare edhe heren
tjeter te Sidretu-1-Munteha." (En-Ne-
xhm: 13-14). Kjo ka te beje me Xhibri-
lin, te cilin Resulullahu e ka pare me
pamjen e vet dy here: te paren here ne
toke dhe te dyten here ne Sidretu-I-Mu-
nteha, e Allahu e di me se miri.'"

Nje udhetim
dhe shume ^udira

Naten e Miraxhit Pejgamberi a.s. pa
shume 9udi: Sidren e kishte mbuluar dri-
te prej Zotit dhe e kishin rrethuar mela-
iket; e pa Bejtul Ma'murin, pa Xhenetin
dhe Xhehenemin, e pa edhe Xhibrilin ne
ate formen e vet, e pa edhe shume gjera
te tjera te 9uditshme, e syri i Pejgamberit
nuk lakoi as djathtas as majtas, por ishte
i perpikte ne vemendje e ne shikim.-

Ne kete udhetim iu bene obligim pese
kohet e namazit qe kane viere sa 50 na-
maze. Namazi mbetet shtylla e fese, dhe
lidhja ditore ne mes robit dhe AIlahut.Ne
kete udhtim ai eshte ngritur me shpirt e
trup dhe kjo eshte e vertetete, ngase Fu-
qia e Allahut mbulon gjithfka. Si te mos
kete ndodhur kur njerezimi, ne saje te
zbulimeve teknologjike, ka arritur te flu-
turoje dhe te notoje ne hapesiren e pafu-
nd te kozmosit."

Obligimi i namazit ne qiell eshte sin-
jalizim se rendesia e namazit eshte me
peshe te madhe ne krahasim me te gjitha
obligimet e tjera qe jane urdheruar ne
toke, dhe vertet ai qe e fal ate, e ngre Is-
lamin dhe ai qe e shkaterron, e ka shka-
terruar fene.Miraxhi i myslimanit eshte
namazi me ane te te cilit ngrihet tek i
Madhi Zot nga rutina ditore dhe konflik-
tet e interesat e uleta te kesaj bote. She-
nja e sinqeritetit te namazit eshte qe ai
(namazi) ta mbroje myslimanin nga
gjerat e ulea, si dhe te turperohet ne va-
zhdimin e mekatit. Nese namazi nuk e
ngre personin ne kete shkalle, atehere ky
eshte namaz fals. Namazi eshte pasterti
per njeriun e gjalle."

Ne namaz njeriu I lutet Fisnikut e jo
koprracit, kerkon ndihme prej Tij. My-
slimani asnjehere nuk e le namazin pa e
falur .".. Qe lane namazin, e u dhane pas

namazit (trupor), e me vone do te hidhen
ne fdo te keqe (ose ne Gaja)". (Kuran,
19:59). Per keqardhje eshte sot, kur shu-
me njerez me emra te pro fete ve, ashabe-
ve etj. as qe e dine se nga eshte hyrja ne
xhami, dhe as qe i falin dy reqate res-
pekti per AUahun xh.sh..

Ibnuj-Kajimi thote se Muhamedi a.s.
e ka perjetuar Isra'ne si udhetim te ver-
tete trupor, qe ka filluar nga Mesxhidul
Haram ne Meke e ka mbaruar ne Bejtul
Mukades ne Kudsi Sherif. Ka udhetuar
me Burak (nje mjet me te cilin Muham-
edi a.s. eshte ngjitur ne qiell) me per-
cjelljen e Xhibrilit. Ka mberritur ne
Kuddus, ku eshte falur ne xhami me Pe-
jgamberet e tjere, e ky eshte here imam
i tyre, ndersa Burakun e ka lidhur ne ha-
llken e deres se xhamise. Ate nate ndo-
dhi ngritja e Muhamedit a.s. nga Bejtul
Mukadesi ne qiellin e pare, e nen udhe-
heqjen e Xhibrilit, i cili e shpie ne katet
e hapesires se panjohur te Allahut. Aty e
takon Ademin, babane e gjinise njerezo-
re. E pershendet me selam e ai ia kthen
me mireseardhje dhe i pergjigjet me se-
lam dhe e pranon pejgamberin e tij.
Allahu ketu ia tregon shpirtrat e shehi-
deve ne anen e djathte, dhe shpirtrat e
fatkeqijve ne te majten. Nga aty Muha-
medi a.s. ngrihet ne qiellin e dyte, ku
merr lejen per te hyre. Aty e takon dhe
pershendetet me selam me Jahjain, te
birin e Zekerijait, dhe Isain a.s., te birin
e Merjemes.Ata i pergjigjen me selam, i
deshirojne mireserdhje dhe e pranojne si

pejgamber. Me pas ngrihet ne katin e
trete dhe takon Jusufm, edhe me te per-
shendetet dhe ai e pranon si pejgamber
te fundit, kurse ne qiellin e katert tako-
het me Idrisin, i cili po ashtu i deshiron
mireseardhje si pejgamber.

Ne qiellin e peste takohet me Haru-
nin, te birin e Imranit, kurse ne qiellin e
gjashte takohet me Musain, te birin e
Imranit. Duke leshuar qiellin e gjashte,
Musai fillon te qaje. E pyesin: ^'te shty-
ri te qash?" Ai pergjigjet: "Po qaj per ate
se populli i ketij djaloshi, i cili ka ardhur
pas meje si Pejgamber, do te jete me i
madh ne Xhenet sesa populli im". Pas
kesaj bisede Muhamedi a.s. ngrihet ne
qiellin e shtate, ku takohet me Ibrahi-
min. Me pas Muhamedi a.s. ngrihet gjer
ne Sidretul Munteha, e prej aty ne hori-
zontin me te larte te Allahut xh.sh.. Af-
rohet shume afer Allahut xh.sh., pastaj
iu afrua e u leshua afer, aq afer sa dy ha-
rqe apo edhe me afer. Dhe Ai i shpalli
robit te Vet ate qe ia shpalli, si dhe iu be
obligim namazi.'

Pasi Xhibrili a.s. Muhamedin a.s. e
ktheu serish ne Meke ne po te njejten
nate, te nesermen ne mengjes Muhamedi
a.s. i lajmeroi shoket e vet po edhe kure-
jshitet, qe nuk besonin pejgamberine e
tij dhe kete ngjarje.

t 2j

dituria islame / 227

11

Myslimanet te patundur
ne pranimin e kesaj ngjarjeje

Tregimi i kesaj ngjarjeje, per mysli-
manet plotesisht te bindur ishte edhe nje
shkas plus per t'i besuar akoma me teper
Muhamedit a.s.; per myslimanet e luhat-
shem ishte nje shkas per t'u larguar nga
Islami, kurse per mosbesimtaret shkas
per t'u thelluar akoma me shume ne mo-
sbesim. Kur keta mosbesimtare e degju-
an kete rrefim, menduan se me ne fund
gjeten nje arsye per t'u tallur e per te
mos i besuar atij, dhe filluan ta pyesnin
per Mesxhidi Aksane se sa dritare e dyer
kishte e te tjera gjera, qe ata i njihnin.
Vete pergenjeshtrimi i kurejsheve qe i
bene Pejgamberit a.s. lidhur me kete,
tregon se Israne dhe Miraxhin ai i ka
perjetuar edhe me shpirt edhe me trup,
dhe se kjo nuk eshte ndonje enderr qe
mund ta kishte pare Pejgamberi a.s., se-
pse, po te ishte enderr, ose vetem ndon-
je udhetim shpirteror, nuk do te shkak-
tonte kaq reagime te medha tek pabes-
imtaret e Mekes, sepse endrra te tilla ose
te ngjashme mund te shihte fdokush. Per
vertetesine e kesaj ngjarjeje transmeto-
hen edhe mjaft prova te tjera qe Pejga-
mberi a.s. u ka ofruar pabesimtareve, si9
eshte pershkrimi i qytetit te Jerusalemit
dhe xhamise el-Aksa, ashtu sif ia perfy-
tyroi All-llahu xh.sh. kur njerezit qe nuk
i besonin, kerkuan prej tij t'ua pershkru-
ante keto; pastaj rrefimi per hoUesite e
pozites se karvanit qe ishte nisur prej
Shami drejt Mekes, - te gjitha keto e te
tjera te permbledhura ne koleksionet e
haditheve autentike.

Ne qiell kishte pare ngrenesit e pasu-
rive te bonjakeve, duke perjetuar vuajtje
te renda. Buzet i kishin si turinjte e de-
veve. Pertypnin kafshata te zjarrit te
Xhehenemit, dhe gure te skuqur qe gul-
fonin nga shpinat e tyre. Kishte pare
shfrytezuesit e kamates, me stomaqe te-
jet te medha, per 9'shkak nuk mund te
leviznin nga vendi. Para tyre kalonin ith-
taret e Faraonit dhe, derisa ata i digjte
zjarri i Xhehenemit, keta shkelnin mbi
ta.

Kishte pare laviret duke mbajtur ne
duar mish te majme e te fresket se bash-
ku me mish te lig e te qelbur. Hanin nga
i ligu dhe e linin ate te parin - mishin e
mire.

Kishte pare gra te cilat femijet e huaj
ua kishin atribuar burrave te vet. Ato
pergjithmone do te mbesin te varura per
gjinj.Gjate shkuarjes dhe gjate kthyerjes
kishte pare karvane mekase. I kishte sin-
jalizuar udheheqesit e karvanit per deve-
ne e humbur dhe kishte pi uje nga enet e
mbuluara te tyre, ndersa ata flinin. Pas-
taj e kishte mbuluar enen perseri. Te gji-
tha keto provonin vertetesine e rrefimit
te tij, te cilin e ka treguar te nesermen
pas kthimit nga udhetimi.*" E dime se
Ebu Bekrin e kane quajtur "Siddik" -
vertetdashes, per arsye se ishte njeriu i
pare qe besoi ne vertetesine e kesaj ngja-
rjeje (Isra dhe Mi'raxh) ne momentin
kur te gjithe e mohonin^

Duke u mbeshtetur ne njohurite e Pej-
gamberit a.s., shenjat-argumentet e me-
dha te Allahut xh.sh., njeriut i eshte
mundesuar per ta njohur ate qe nuk

eshte e mundur ta shohe me syte e vet
njerezore. E te degjosh nuk eshte njesoj
sikurse ta shohesh me sy. Vetem Pej gam-
beret kane mundur te durojne ne rrugen
e Allahut xh.sh. ate qe nuk munden te
tjeret.'*

Ky udhetim ishte i zgjedhur
nga ana e Allahut

Ky udhetim nga Meka per ne Mes-
xhidil Aksa, eshte nje udhetim i zgjedh-
ur nga Allahu xh.sh. dhe ne vete lidh
besimet e Njesise qe nga Ibrahimi dhe
Ismaili a.s. e der ne periudhen e shpall-
jes se Muhamedit a.s. si pejgamber i fu-
ndit.

Muhamedi a.s. si pejgamber i fundit
lidh vendet e shenjta te te gjitha feve te
Njesise. Me kete udhetim jo te zakonsh-
em, sikur eshte here nje njoftim se Pej-
gamberi a.s. trashegon vendet e shenjta
te Pejgambereve para tij, dhe mesazhi i
tij ka perfshire edhe keto vende.Ky udh-
etim sinjalizon edhe me shume se hape-
sirat kohore dhe vendore. Israja dhe
Mi'raxhi ngerthen horizonte dhe shtylla
me te gjera se kufizimi ne kohe dhe
hapesire. Pra, kuptimet e ketij udhetimi
pejgamberik jane me te thella dhe me
gjitheperfshirese sesa duket ne shikim te
pare.'

Behet me dije se pikerisht ketu qen-
dron paralajmerimi se Muhamedi a.s. do
te gjeje vendstrehimin e sigurt jashte
vendlindjes, pra Mekes, ku edhe do te
permiresohet situata e tij, dhe se do te
formoje nje qender nga e cila do te per-
hape dinin e Allahut ne mbare planetin e
Tokes.

. 48; Sahihu-1-Buhari: 1/50,
31,548-550, 11/684; Sahih-

l.Zadu-1-Me'ad: 11/47,
455,456,470,471,
1-Muslim: 1/92-96

2. Kurani, perkthim me komentim ne gjuhe
shqipe,Sherif Ahmeti, f.610, 1413, Medina).

3. Hutab Shejh Kardavi,pergatitja Halid Es-Sadi,
f.l82, vl.l, mektebe vehbe, 1997, Kajro).

4. Muhamed El-Gazali, Fikhus- sireti, bot II, 1989,
Daru Edaveti, Aleksandri, f. 160.

5. Safijurrahman El-Mubarekfuri, Errehijkul Mah-
tum, fq 164, Ubejkan, Rijad, 1999)

6. Ibn Kajim El-Xhevzije,Zadul Mead:l/48, botimi
nr 26,Erisaletu,1992,Kuvajt.

7. Nektari i Vulosur i Xhenetit, Safijurrahman El-
Mubarekfuri, Nun, Slikup, 1997, f 199

8. Ibid, f 166

9. Sejid Kutb,Fi dliilalil Kuran, f2212, daru shu-
ruk, vl.4, botimi 17, 1992, Kajro.

12

dituria islame / 227

Akaid

Argumente mbi Njesine e Krijuesit

Mr. Adnan Simnica

"Qofte falenderuar Allahu Qe krijoi
qiejt e Token dhe beri erresiren e dri-
ten. E megjithate, ata qe itukE besojne,
sajojne zota te tjere, si te barabarte me
Zotin e tyre. Eshte Ai Qe ju krijoi nga
balta, dhe pastaj caktoi nje afat ne kete
bote (vdekjen) dhe nje tjeter ne boten e
perjetshme (Diten e Kiametit). Por per-
seriju dyshoni. Ai eshte Allahu (i vetmi
Zot i vertete) ne qiej dhe ne Take; Ai di
Ofare fshihni dhe ffare tregoni, si dhe
ate qe arrini tefltoni" (El En 'am 1-3)

Kaptina El-En'am, duke qene e zbrit-
ur ne periudhen mekase, si tematike
themelore ka besimin ne Krijuesin, res-
pektivisht themelet e besimit, si: Njesine
e Zotit, Kuranin - Shpallje hyjnore dhe
ringjalljen - llogarine. Keto tematika
themelore jane te nderlidhura si teresi
dhe si te vetme qe nga fillimi e pergjate
tere kaptines. Fillohet me ballafaqimin
ndaj pabesimtareve, te cilet adhuronin
zota te tjere perve? Allahut, meqe argu-
mentet ne gjithesi dhe ne veten e tyre
mbi Njesine e Krijuesit u qendronin pra-
ne dhe nga te gjitha anet duke i sfiduar.
Fillohet me ballafaqim direkt me ta per
te verteten e hyjnise se Krijuesit, te pa-
raqitura ne: ekzistencen si teresi dhe
ekzistencen e tyre, duke spikatur, mbi
ekzistencen madheshtore, deshmi te sje-
11a ne tri ajetet e siperpermendura.

Ne ajetin e pare paraqet ekzistimin e
gjithesise si teresi, ne te dytin ekzistimin
e njeriut si teresi, kurse ne te tretin pa-
raqitet mbikeqyrja absolute dhe gjithe-
perfshirja e Krijuesit ndaj te dyjave:
gjithesise dhe njeriut.'

Koment

Ai perdori shprehjen "beri" e jo
shprehjen "krijoi", sepse krijimi
behet nga asgjeja, ndersa "beri"
thuhet per nje gje te krijuar dhe
qe percaktohet synimi i saj

"Qofte falenderuar Allahu Qe krijoi
qiejt e Token dhe beri erresiren e dri-
ten. E megjithate, ata qe nukE besojne,
sajojne zota te tjere, si te barabarte me
Zotin e tyre".

Fillon ajeti i pare i kesaj kaptine me
falenderimin ndaj Krijuesit, ngase falen-

derimi ndaj Tij eshte 9eshtje ekzisten-
ciale doemos ne natyrshmerine e njeriut.
Krijuesi, 9do njeriu i ka dhene shkakun
e falenderimit ndaj Tij dhe kjo me dhu-
ntite e shumta qe i ka dhuruar, prandaj
9do falenderim I perket vetem Atij. Me
kete rast ai, para se t'i shfrytezoje keto te
mira, falenderon ate qe ia ka sjelle ato,
keshtu edhe ti, o njeri, kur erdhe ne kete
bote, gjete te gjitha qe te duhen ne sher-
bimin tend dhe ti nuk here asnje angazh-
im per to, gjete Diellin qe lind, ajrin qe
thith, ujin qe pi, token qe e punon, dhe te
gjitha dhuntite e tjera, prandaj a nuk me-
riton te falenderohet Krijuesi? Gjithsesi,
po. Njerezimi, kur perfitoi shume nga
zbulimi i llambes elektrike, mori inicia-
tive per ta shperblyer Edisonin, i cili pati
zbuluar mjetin qe ben drite vetem per
nje vend te caktuar, e 9fare falenderimi
meriton Krijuesi i Diellit, i cili shndriti
tere Token? Pra, i tere falenderimi I ta-
kon doemos vetem Krijuesit - Allahut
xh.sh., ngase Ai eshte i vetmi dhurues i
dhuntive per ne.^

Kaptinat qe kane filluar me falenderi-
min ndaj Allahut, jane pese, dhe perqe-
ndrohen ne disa synime, si: Kur Allahu
xh.sh. thote: "Falenderimi I takon vetem
Allahut, Zotit te boteve", shprehja "Zot"
d.m.th. se Ai ka marr persiper edukimin
e krijesave me nje mision dhe synim te
qarte, ndersa ky edukim perfshine pa dy-
shim edhe komponentin fizik, lendor
dhe ate shpirteror, per kete arsye ne kete

kuader Allahu xh.sh. perfshin tere gji-
thesine, prandaj thote: "Falenderimi I
takon vetem Allahut, Zotit te boteve".
Nganjehere Allahu Fuqiplote thekson
vetem programin e Tij hyjnor, si: "Fale-
nderimi I takon vetem Allahut qe ia
shpalli robit te Vet librin...", e nganjehe-
re Ai thekson gjerat, sendet qe duken, si:
"Qofte falenderuar Allahu Qe krijoi qiejt
e Token dhe beri erresiren e driten".
Ketu Krijuesi ka sjelle sendet qe duken,
si qiejt, Toka, erresira dhe drita, e ngan-
jehere Ai sjell shembuj, - te padukshmen
me te dukshmen, si: "Falenderimi I qo-
fte Allahut, Krijuesit te qiejve e Tokes,
Sunduesit te engjejve me nga dy pale, tri
pale e me nga kater pale krahe..." Pra, i
tere falenderimi I perket vetem Allahut
me plot te drejte dhe hak.

Allahu xh.sh. meriton falenderim,
ngase krijoi qiejt e Token dhe gjith9ka
ka ne to, e me pastaj beri erresirat dhe
driten. Me kete rast Ai perdori shprehjen
"beri" e jo shprehjen "krijoi", sepse kri-
jimi behet nga asgjeja, ndersa "beri"
thuhet per nje gje te krijuar dhe qe per-
caktohet synimi i saj. D.m.th. erresira ka
ekzistuar pas krijimit te qiejve dhe To-
kes, ngjyrat e te cilave ndryshojne nga
njera-tjetra, si: erresira e shpelles, e de-
tit, e tokes etj., per kete arsye Allahu
xh.sh. thote: "erresira njera mbi tjetren,
saqe nuk mund ta shohe ai as doren e
vet"'. Gjithashtu eshte permendur shpre-
hja "erresirat" para "drites", sepse lloji i

dituria islame / 227

13

erresires ka ekzistuar para drites, meqe
materia e gjithesise ishte nje tym i erre-
suar, fakt i permendur edhe ne hadith, ku
thuhet: "Allahu i ka krijuar krijesat ne
erresire, me pastaj ua ka paraqitur driten
(udhezimin), kush e ka marre driten,
esiite udhezuar, e kush ka gabuar (nuk e
ka marre driten), ka liumbur".'

Dijetaret thone se erresirat dhe
drita nuk duhet analizuar vetem
nga aspekti fiziko-lendor, por
edhe nga ai kuptimor

Ligjvenesi ne ajetin qe kemi ne fjale,
ka ve9uar falenderimin ndaj Tij per
shkak te krijimit te qiejve diie Tokes,
ngase ato mbajne te gjitlia krijesat. Kur
jemi tek erresirat dhe drita, dijetaret tho-
ne se kjo nuk duhet analizuar vetem nga
aspekti fiziko-lendor, por edhe nga ai
kuptimor, sepse Allahu xh.sh. shprehjen
"erresira" e ka perdorur ne shumes, me-
qenese shkaqet e tyre jane te shumta,
kurse shprehjen "drite" ne njejes, ngase
ajo ka vetem nje shkak, prandaj Allahu
xh.sh. thote: "Dhe kjo eshte rruga (feja)
Ime e drejte (qe e caktova per ju), pra
permbajuni kesaj, e mos ndiqni rruge te
tjera e t'ju ndajne nga rruga e Tij". (El-
En'am 153), rruget e tjera jane shume,
ndersa rruga e Allahut eshte vetem nje,
d.m.th rruget e shejtanit jane shume, dhe
rruget e njerezve jane shume, ne varesi
nga deshirat dhe pasionet e tyre, e rruga
e Allahut eshte vetem nje - Islami.

Allahu i Madheruar ka lavderuar Ve-
ten e Tij dhe i ka mesuar njerezit qe ta
falenderojne, ngase krijimi i qiejve e To-
kes dhe berja e nates e dites, e bejne te
domosdoshem falenderimin ndaj Tij.
Krijimin nga Allahu te qiejve, Tokes dhe
te gjith9kaje ne to dhe ne mes tyre, e ka-
ne para sysh edhe pabesimtaret, por nuk
e pranojne. Kete e pershkruan edhe Kur-
ani: "Nese ti i pyet ata: Kush i krijoi
qiejt e Token? Me siguri do te thone:
"Allahu!" Thuaj: Allahut I qofte falend-
erimi! " Por shumica e tyre nuk e dine"."

Allahu xh.sh. ka krijuar qiejt

e Token para ^do gjeje

ne gjithesi, dhe askush

nuk ishte i pranishem

gjate krijimit te tyre

Ndersa pabesimtaret, per shkak te
mosbesimit te tyre dhe mohimit qe kane,
Krijuesin E barazojne me te tjeret, ose
ata adhurojne idhujt e tyre qe i quajne

zota, perve9 Allahut xh.sh., ose I bejne
Atij shok - ortak ne adhurim. Allahu
xh.sh. ka krijuar qiejt e Token qe nuk
ishin fare, dhe askujt nuk i perket te py-
ese: Si i krijove qiejt e Token? Ngase Ai
thote: "Une nuk i bera ata deshmitare te
krijimit te qiejve dhe te Tokes, e as te
krijimit te atyre vete; dhe sigurisht qe
Une nuk mund t'i marr si ndihmes ata qe
te tjeret i fojne ne humbje". (El-Kehf
51)

Pra, Allahu xh.sh. ka krijuar qiejt e
Token para 9do gjeje ne gjithesi, dhe
askush nuk ishte i pranishem gjate kriji-
mit te tyre, prandaj askujt nuk i perket te
pyese: Si jane krijuar ato? Gjithsesi du-
het te mbeshtetemi dhe te besojme ate
9fare na ka informuar Krijuesi i tyre,
Allahu xh.sh.. Mbeshtetur ne kete, te
gjitha opsionet e dhena lidhur me kriji-
min e tyre nga dijetaret e ndryshem
shkencetare, duhet te merren vetem si te
tilla, meqe nuk mund te vertetohen, se-
pse nuk kishte pare askush krijimin e
qiejve dhe te Tokes. Dhe sikur pjesa e
ajetit qe theksuam me lart: "dhe siguri-
sht qe Une nuk mund t'i marr si ndihmes
ata qe te tjeret i 90jne ne humbje", para-
lajmeron ardhjen e te tilleve, te cilet te
tjeret i 90jne ne humbje dhe japin Uoj-
Uoj mendimesh pa pasur prova, ngase
nuk kishin pare krijimin e qiejve dhe te
Tokes. Dijetaret nuk kane qene te pran-
ishem as ne krijimin e njeriut e as nuk
kane pare menyren e krijimit te tij, dhe
derisa nuk besojne Allahun, atehere disa
thone: Njeriu e ka origjinen nga maj mu-
ni. Per kete arsye Allahu xh.sh. na e me-
son menyren e sjelljes dhe veprimit me
te tillet: "Mos iu qas asaj per se nuk ke
njohuri, sepse te degjuarit, te paret dhe
zemra, per te gjitha keto ka pergjegjesi"
(El-Isra 36), prandaj ne gjithesi duhet
mbeshtetur ne fjalen e Fuqiplotit ne aje-
tin vijues, ku sqarohet qarte krijimi i
njeriut.'

"Eshte Ai qe ju krijoi nga balta dhe
pastaj caktoi nje afat ne kete bote (vdek-
jen) dhe nje tjeter ne boten e perjetshme
(Diten e Kiametit). Por ju perseri dysho-
ni" (El-En'am 2)

"Eshte Ai qe ju krijoi nga balta dhe
pastaj caktoi nje afat ne kete bote (vde-
kjen) dhe nje tjeter ne boten e perjet-
shme (Diten e Kiametit). Por ju perseri
dyshoni"

Krijuesi Absolut, pasi na sqaroi kri-
jimin e qiejve dhe te Tokes, ne fiUim na
informon per krijimin tone, duke sqaru-
ar se na ka krijuar nga dheu, ndonese
gjith9ka ka krijuar nga uji, ngase ujin e

ka perzier me dhe, i cili eshte bere ar-
gjile, e me pastaj eshte bere balte e zeze
e prishur (me ere te keqe), e me pastaj
balte e thare (si ene balte e pjekur). Ja,
keshtu jemi krijuar ne dhe askush nuk ka
prezantuar ne kete krijim, por ne besoj-
me fuqishem ne sqarimin hyjnor. Dijeta-
ret shkencetare, kur analizuan balten,
gjeten ne te permbajtje te shume ele-
menteve kimike, e shume prej tyre ek-
zistojne ne perberjen e njeriut, te cilat u
perdoren per krijimin dhe zbukurimin e
tij, dhe kjo per te vertetuar fjalen hyj-
nore, ku thuhet: "Ne do t'ua bejme atyre
te mundshme qe te shohin argumentet
Tona ne horizonte dhe ne veten e tyre
derisa t'u behet e qarte se ai (Kurani)
eshte i vertete". (Fussilet 53)

Asnje nga njerezit nuk kishte pare
krijimin tone, ndonese ne shohim dhe
perjetojme vdekjen e njerezve vazhdi-
misht, e vdekja eshte e kunderta e jetes,
ashtu si9 shohim shkaterrimin e ndonje
ndertese nga njerezit, dhe me kete rast
punetoret te parat i heqin dritaret, te cilat
ishin vendosur te fundit me rastin e
ndertimin te saj, dhe ja, keshtu jane edhe
vdekja e perfundimi i jetes. Se pari lar-
gohet shpirti, me pastaj trupi thahet e
behet balte e thare, e me pastaj balte e
prishur me ere te keqe, d.m.th. qelbet,
dhe ne kontakt me ujin behet dhe. Ne
baze te kesaj, ne besojme bindshem ate
per se na ka informuar Allahu xh.sh. lid-
hur me krijimin tone dhe te qiejve e
Tokes.'

Momentin e vdekjes,

te cilin nuk e di askush,

fakt i sqaruar ne shume

vende ne Kuran

Afati i pare i permendur ka te beje me
momentin e vdekjes, te cilin nuk e di as-
kush, fakt i sqaruar ne shume vende ne
Kuran, si: "...e kur t'u vije afati i tyre, ai
nuk mund te shtyhet per asnje moment,
e as te shpejtohet". (El-A'raf 34). Ndersa
afati i dyte i permendur ne ajet, ka per
qellim Diten e Kiametit, te cilen gjitha-
shtu nuk e di askush, nje fakt i sqaruar
ne shume vende ne Kuran, si: "Te pye-
sin ty (Muhamed) per 9astin (katastrofen
e pergjithshme) se kur do te ndodhe:
Thuaj: "Ate e di vetem Zoti im, kohen e
tij nuk mund ta zbuloje kush perve9 Tij".
(El-A'raf, 187) Pas gjithe ketyre desh-
mive, njerez, akoma po dyshoni ne
ringjalljen tuaj, e Allahu ju krijoi nga
uji, e ju beri jete ne mitren e nenes, a nuk
eshte kjo mahnitese!?'

14

dituria islame / 227

Njeriu mund te dije ardhjen e shka-
qeve dhe parashenjave qe sinjalizojne
afrimin e vdekjes, dhe kjo nga njohurite
(zbulimet) qe ka dashur t'u jape Allahu
njerezve nepermjet shkences dhe dijeta-
reve, mirepo kjo nuk i perket se fshehtes
- gajbit, ngase ne disa raste nje i semure
sherohet, dhe mjeket thone: ndodhi
mrekulli! Ndersa, per sa i perket afatit te
dyte qe permendet ne ajet, ne per te nuk
kemi njohuri, e Allahu xh.sh. kete e ka
theksuar ne mesin e pese feshtjeve te
fshehta: "S'ka dyshim se vetem Allahu e
di kur do te ndodhe Kiameti, Ai e di kur
e leshon shiun, Ai e di se 9'ka ne mitra
(te nenave), nuk e di kush perve? Tij se
9'do t'i ndodhe (9'do te punoje) neser,
dhe askush nuk e di, perve9 Tij, se ne
9'vend do te vdese. Allahu eshte me i
dijshmi, me i njohuri". (Lukman, 34.)

Fuqiploti ketu ka theksuar vendin,
por jo edhe kohen, ndersa ne pjesen "ca-
ktoi nje afat ne kete bote (vdekjen)",
d.m.th. caktoi per 9donjerin afatin e vde-
kjes, e me pastaj te gjitha afatet e tjera
per 9do gje. Keto afate ndodhin sistem-
atikisht, derisa te vije afati i ndodhjes se
Kiametit, e, megjithekete: "Por ju perse-
ri dyshoni", meqe argumentet qe ka
sjelle Allahu xh.sh. ne keto ajete, jane te
mjaftueshme dhe garantuese qe ne baze
tyre te mos dyshoje askush, edhe pse pas
gjithe kesaj ka njerez qe dyshojne ne te
verteten dhe e mohojne ate.

Prandaj, ajeti i pare argumenton mbi
njesine e Krijuesit, ndersa i dyti argu-
menton mbi ringjalljen"

Nuk ka asnje send ne gjithesi

qe ekziston nga qenia e tij

i pavarur perve^ Allahut

"Ai eshte Allahu (i vetmi Zot i ver-
tete) ne qiej dhe ne Toke; Ai di qfare
fshihni dhe gfare tregoni, si dhe ate qe
arrini tejltoni".

Krijuesi per Vetveten ka zgjedhur
emrin Allah, i cili eshte gjitheperfshires
i te gjithe emrave te tjere te Tij, te cilet
tregojne aspektin absolut te Tij, dhe as-
kush nuk mund te quhet me kete emer
perve9 Tij. Ketu ka ardhur emri Allah,
gjitheperfshires i te gjitha cilesive dhe
emrave te Tij, per shkak te pershtatsh-
merise permbajtjesore me dy ajetet para-
prake, te cilat argumentojne Njesine e
Zotit dhe adhurimin qe I duhet here ve-
tem Allahut.' Allahu xh.sh. i ka sfiduar
pabesimtaret, duke u thene: "A di per Te
ndonje emnak (adash)?!" (Merjem, 65)

Prandaj, pabesimtaret e dine kete gje
dhe askush prej tyre nuk e emerton as-

kend me emrin Allah. Nuk ka asnje send
ne gjithesi qe ekziston nga qenia e tij i
pavarur perve9 Allahut, prandaj te gjitha
sendet e tjera nuk ekzistojne vetvetiu,
por jane te varura dhe te krijuara nga
Krijuesi - Allahu xh.sh.. Sa per ilustrim,
te marrim goten e ujit, e cila nuk eshte e
domosdoshme per te pire uje me te, me-
qe njeriu mund te pije edhe me gojen e
tij, mirepo zbulimi dhe prodhimi i kesaj
gote ka kerkuar dituri dhe urtesi, dije te
cilen Allahu ia ka dhene njeriut dhe ka
kerkuar prej tij qe ta shfrytezoje. Zbuli-
mi dhe prodhimi i gotes dhe i gjerave te
ngjashme me te, konsiderohen luks tek
njeriu dhe jo nga te domosdoshmet per
te ekzistuar ne jete, prandaj 9fare te the-
mi per te domosdoshmet, si Dielli,
Hena, ajri dhe uji? Per zbulimet dhe pro-
dhimet qe ben, njeriu kerkon nga te tjer-
et shperblim, qe te perfitoje materialisht,
e po atehere 9fare themi per Ate qe kri-
joi 9do gje dhe i Cili nuk i krijoi ato per
te perfituar prej tyre Ai, por per te perfi-
tuar krijesat e Tij? Njerezit e dine kush e
prodhoi Uamben elektrike, por 9fare te
themi per Ate qe krijoi Diellin, yjet. To-
ken dhe njeriun? Allahu, me miresite e
Tij, na tregoi se Ai i ka krijuar te gjitha,
dhe askush asnjehere nuk u paraqit per
te kundershtuar kete dhe per te preten-
duar se ai e ka krijuar gjithesine. Per-
derisa eshte keshtu, njerezit duhet ta
pranojne se Ai qe krijoi dhe shpiku gji-
thesine, eshte Allahu. Derisa Allahu
xh.sh. na ka informuar se Ai ka krijuar
9do gje ne gjithesi, atehere ne duhet ta
respektojme dhe adhurojme Ate, ngase
9do gje ne gjithesi I nenshtrohet vetem
Atij: "Ate E madherojne shtate qiejt,
Toka dhe gjith9ka gjendet ne to. Dhe
nuk ka asnje send qe nuk E madheron,
duke I shprehur falenderim Atij, por ju
nuk e kuptoni ate madherim te tyre (se-

pse nuk eshte ne gjuhen tuaj). Ai eshte i
bute dhe fal shume". (El-Isra'e, 44)

Allahu per krijesat e Tij ka
lene shume 0shtje qe ata
t'i zbulojne kohe pa kohe
dhe te perfitojne prej tyre

Krijimi i qiejve e Tokes dhe i gjith-
9kaje ne to, argumenton mbi precizitetin
e ketij krijimi nga Krijuesi Fuqiplote, i
Cili eshte i pashoq, dhe gjith9ka ne gji-
thesi E madheron Ate, por ne nuk kup-
tojme nje madherim te tille. Allahu
xh.sh. na informoi se Ai eshte i vetmi i
adhuruar me plot te drejte ne gjithesi:
"Ai eshte Allahu (i vetmi Zot i Vertete)
ne qiej dhe ne Toke; Ai di 9fare fshihni
dhe 9fare tregoni". Dhe, derisa eshte i
madheruar atehere, gjithsesi njerezit du-
het te adhurojne vetem Ate, por ka te
atille qe nuk E adhurojne, dhe per kete
arsye edhe Allahu ka percaktuar shper-
blimin dhe ndeshkimin ne boten tjeter.

Duhet ditur se nje send qe nuk eshte
zbuluar dhe nuk kuptohet ende, nuk do-
methene se nuk ekziston, ngase Allahu
per krijesat e Tij ka lene shume 9eshtje
qe ata t'i zbulojne kohe pa kohe dhe te
perfitojne prej tyre, si: gravitacioni i to-
kes ka ekzistuar edhe para se ta zbulonte
njeriu dhe ka kryer punen e vet para se
ta kuptoje njeriu rolin e tij, qe e ka per-
mendur edhe Kurani: "Allahu i mban qi-
ejt e Token, qe te mos zhduken, e nese
ato zhduken, s'ka askush, perve9 Tij, qe
mund t'i mbaje". (Fatir, 41)

Krijuesi Fuqiplote ka krijuar sistemin
e gravitacionit, qe qiejt dhe Toka te kry-
ejne rolin e tyre dhe t'i ruaje nga zhduk-
ja, duke here qe gravitacioni te ruaje
gjithesine nga shkaterrimi me precizitet.
Pra, gravitacioni ka ekzistuar edhe para
se njeriu ta zbulonte. Allahu xh.sh. tho-
te: "Shikimet njerezore nuk mund ta arr-

dituria islame / 227

15

ijne Ate, nderkohe qe Ai i arrin shikimet
e te gjitheve. Ai eshte shume i kujdessh-
em, hollesisht i njohur". (El-En'am,
103) Kete ne besimtaret e besojme fuqi-
shem, ngase Qenien e Allahut nuk mund
ta shohin syte tane, kurse Ai di giith9ka
qe eshte e fshehte per ne, prandaj ka
shume sende ne gjithesi, qe syte tane
nuk i shohin, edhe pse ekzistojne dhe
Allahu i ka krijuar dhe i ka here ne sher-
bim te njeriut. Njeriu nuk e sheh gravita-
cionin, nuk e sheh as shpirtin, i cili i jep
jete njeriut dhe, nese largohet nga ai,
njeriu mbetet nje kufome e ngurte. As-
kush nuk e ka pare shpirtin, as prekur
apo shijuar, e, perderisa njeriu nuk mund
te shohe keto qe jane te krijuara, atehere
si mund ta shohe Allahun, Krijues te 9do
gjeje? Nese duket me shqisat tona, Ai
nuk do te ishte Zot. Ose endrra qe sheh
njeriu, a eshte e pranishme ne trupin e
njeriut? Apo 9'eshte? Ose butesine - du-
rimin ndaj nje feshtje apo dikujt tjeter, a
mund ta shohesh ti? Keshtu eshte edhe
feshtja e trimerise, te cilen njeriu nuk e
sheh, sepse nuk di formen ose shijen e
saj. Pra, Ai qe i sistemon dhe rregullon
keto 9eshtje te gjithesise, eshte Krijuesi
i Cili nuk shihet nga syte tane'°.

Emri Allah eshte nje shprehje qe per-
dorim dhe e kuptojme se Ai eshte Kriju-
esi i gjithesise, dhe ti, njeri, derisa e
zbulove televizorin p.sh. per te s'ke pa-
sur emer, dhe pas zbulimit eshte quajtur,
kurse Emri i Allahut ka ekzistuar gjithn-
je, i njohur e i mesuar nga pejgamberet.
Ekzistenca e Allahut eshte e pavarur dhe
askush nuk mund te paragjykoje me
shqisa Qenien e Tij, Ai eshte absolut ne
gjithesi dhe eshte i pashembullt. Njeriu

erdhi ne kete bote dhe pyeti se kush e
krijoi? Dhe ja, Allahu informoi Ademin
a.s. dhe pasardhesit e tij: Ai i ka krijuar
dhe eshte Zoti i tyre. Me pas ka derguar
pejgambere, qe t'i informoje njerezit per
programin, Emrin dhe cilesite e Tij, i Ci-
li eshte Krijues i gjithesise dhe fdo sendi
tjeter.

Shprehja kuranore: "Ai eshte Allahu
(i vetmi Zot i Vertete) ne qiej dhe ne To-
ke", ka per qellim te pohoje te verteten e
pamohueshme se Allahu eshte i vetmi
Krijues dhe eshte i adhuruar e i madhe-
ruar ne qiej dhe ne Toke.

Kjo eshte e ngjashme me ajetin tjeter,
ku Allahu xh.sh. thote: "Ai eshte qe ne
qiell eshte Allah dhe ne toke Allah".
(Ez-Zuhruf, 84)

Disa qe nuk kane njohuri te thuketa
islame, kete ajet mund ta kuptojne gabi-
misht duke menduar se eshte nje Zot ne
qiell e nje ne Toke. Jo, nuk eshte ky kup-
timi i ketij ajeti, por ne te vihet ne dukje
kjo: Allahu eshte i vetmi Zot, i Cili
adhurohet ne qiej e ne Toke.

Allahu di te fshehten
dhe te dukshmen

Keto shprehje Kurani i ka perdorur
per te futur ne funksion mendjen njere-
zore dhe mendjemprehtesine e njeriut,
ne menyre qe ne te gjitha kohet te riper-
terihen kuptimet dhe mrekuUite e Kura-
nit famelarte.

Allahu di te fshehten dhe te duksh-
men, dhe mbi kete baze vijne shperblimi
dhe ndeshkimi, prandaj mos mendo,
njeri se, mund te shpetosh nga llogarid-
henia para Krijuesit, ngase Ai, derisa di
te fshehten, di edhe te dukshmen. Po te

thoshte vetem: "Ai di 9fare fshihni", e
nuk do ta theksonte "te dukshmen" ne
ajet, atehere dikush do te mendonte se
Allahu di vetem te fshehten, sepse Ai
Vete nuk duket nga syte tane, meqe
eshte i fshehte - gajb. Jo, nuk eshte kesh-
tu, ngase, edhe nese Ai eshte per ne i
fshehte - gajb, Ai di te fshehten dhe te
dukshmen, dhe dija e Tij nuk pret qe nje
send, per ta njohur, te dale haptazi, por e
di para se te dale sheshazi ne te gjitha
kohet absolutisht. Allahu xh.sh. na me-
son se dija e Tij perfshin 9do gje: "And-
aj, nese ben shprehjen - lutjen haptazi,
Ai e di te fshehten, madje edhe me
shume se kjo". (Ta Ha, 7)

Pra, Allahu di te fshehten, dhe 9do gje
para se te publikohet ka qene e fshehte,
dhe para se te ishte e fshehte ka qene
edhe me e fshehte tek Ai.

Ndersa ajeti ka perfunduar me pjesen:
"...si dhe ate qe arrini te fitoni", per te
here nje pershtatshmeri me pjesen pa-
raprake, ku tregohet se Allahu di te
fshehten dhe te dukshmen, duke treguar
mbikeqyrjen e madhe ndaj asaj qe vep-
ron njeriu, e qe eshte argument mbi llog-
arine ndaj tij."

Para gjithe kesaj krijimtarie madhe-
shtore qe deshmon mbi Njesine e Kriju-
esit, dhe para gjithe kesaj madheshtie te
krijeses njeri, para gjithe Hyjnise se
Krijuesit, i Cili eshte Krijues dhe Mbi-
keqyres i qiejve dhe i Tokes, i Cili di te
fshehten dhe te dukshmen, - me gjithe
keto qe jane argumente te pamohuesh-
me, njerezit perseri mohojne dhe dysho-
jne, nje gje e 9uditshme kjo, ngase kjo
nuk ze vend ne kete sistem te gjithesise,
dhe as perputhet me natyrshmerine nje-
rezore e as me mendjen e shendoshe.'^

Referencat:

1. Sejid Kutb, Fi Dhilalil Kuran, veil, i dyte, f.e
1023, vitilbot. 1996 Bejrut.

2. Tefsiri i Muhamed Muteveli Esh-Sharaviut,
veil, i gjashte, f.e 3492, pa vit botimi, Kajro.

3. Tefsir El-Meragi, Pjesa e shtate, botimi i pare
1946, f. 7071, ndersa hadithi transmetohet nga
Abdullah ibni Omeri ne koleksionin e Ahmedit
dhe Termidhiut.

4. Muhamed Mahmud Hixhazi, Tefsir El-Vadih,
veil, i pare, f. 585, viti i bot. 1992, Kajro. Nder-
sa ajeti nga kaptina Lukman 25.

5. Tefsiri i Sharaviut,f 3495.

6. Tefsiri i Sharaviut, f 3497.

7. Tefsir El-Vadih 586.

8. Imam El-Alusi, Ruhul Meani fi Et-tefsir El -
Kuran El- Adhim ve Es-Seb'ul Methani, pjesa e
shtate, f 89, botim nga "Ihja Et-Turath El-
Arabi", Bejrut.

9. Imam El-Alusi, f 89.

10. Tefsiri i Sharaviut f 3500 -3501.

11. Imam El-Alusi 91.

12. Sejid Kutb f 1023.

16

dituria islame / 227

Akaid

Domethenia akaidologjike
e pershendetjes islame

^^es-selamu alejkum^^

Orhan Bislimaj

Te qenet 'mysliman' ne kuptimin
parimor, konsiston pranimin e
fese islame dhe nenshtrimin e
pahamendshem ndaj rregullave
dhe deytrimeve qe ajo i obligon, respek-
tivisht i rekomandon per pjesetaret e saj.
Secili nga pejgamberet e derguar per
njerezimin, prej pejgamberit te pare,
njekohesisht dhe njeriut te pare - Ademit
a.s. e gjer te pejgamberi i fundit, Mu-
hamedi a.s., kane predikuar nje shpallje
unikate, me te cilen jane ngarkuar nga
Allahu i Madheruar. Te gjithe ata, i kane
bere me dije njerezimit mbare se
Shpallja nga Allahu Fuqiplote, permban
sistemin e persosur jetesor, sipas te cilit
ata duhet t'i pershtatin sjelljet e tyre, ne
aspektin e besimit dhe te veprave, ne je-
ten e tyre private dhe publike. Shoqeria
qe ka pranuar thirrjen e pejgambereve,
bashke me te, ka pranuar edhe te gjitha
normat edukativo-arsimore dhe moralo-
etike. Prej normave te moralit dhe eduk-
ates, nje rendesi te vefante ka implikuar
edhe respektimi i kodit te miresjelljes
dhe pershendetjes, si nje tipar qe kontri-
buon ne mase te madhe ne permiresimin
e marredhenieve ndernjerezore dhe
ndershoqerore.

Perkufizimi i formes se
'selamit' si pershendetje

'Selami' eshte shprehje (pershendet-
je) unikate per te gjithe pjesetaret e Isla-
mit. Ai shprehet ne gjuhen arabe. Forma
e plote e pershendetjes islame 'selam'
eshte keshtu: i pari qe e fillon pershend-
etjen, thote: 'es-selamu alejkum', dhe
mund t'ia shtoje pjesen: 've rahmetulla-
hi', domethene-"es-selamu alejkum ve
rahmetullahi". Ndersa i dyti qe e kthen
pershendetjen, thote: 've alejkum selam
ve rahmetull-Llah', dhe, sipas mundesi-
se, i shtohet edhe pjesa 've berekatuhu'.
Sepse, me se paku duhet kethyer per-
shendetja e njejte, kurse me se shumi (e
mira e se mires) eshte qe pershendetja t'i
kthehet duke ia kapercyer, e kjo behet
duke i shtuar ne fund fjalen 've bereka-
tuhu'.' Ky konstatim ka mbeshtetje ne
ajetin kuranor, ku Allahu i Madheruar i
porosit besimtaret:

"Kur pershendeteni me ndonje per-
shendetje, ju ktheni pershendetje edhe

me te mire, ose kthenie ashtu. Allahu
llogarit per 9do send." (Kurani, En-Nisa,
86)

Domethenia e pershendetjes
"es-selamu alejkum"

Pershendetja islame 'selam' me te
vertete ka domethenie te gjere. Ajo ka-
rakterizohet per nje kuptim unikat ne
gjuhen arabe, ndersa perkthimi i saj fjale
per fjale ne gjuhen shqipe, pothuajse,
eshte i pamundur. Kur i hapim fjaloret e
gjuhes, veme re dhe vertetojme se noci-
oni 'selam' ka nje, dy, tre, kater, pese e
me teper kuptime shume domethenese.
Teufik Mufti9, ne lidhje me dometheni-
en e nocionit 'selam', permend disa kup-
time. Sipas tij, 'selam' domethene: te
jesh shendoshe e mire; te jesh i padem-
tuar; i sigurte; i delire, i panjolle, shemb-
ullor; te jesh besnik, te deshmohesh; te
jesh i perkushtuar (ndaj Zotit); shpetim;
mireqenie; paqe, etj.^ Perve9 kesaj, 'se-
lam' eshte edhe Fjale e AUahut te Ma-
dheruar, sikurse thote i Lartmadheruari:

"...Selam, thenie e Zotit Meshirues"
(Kurani, Jasin:58). Edhe me shume, 'se-
lam' eshte edhe njeri nga Emrat e bukur
te AUahut te Madheruar.

Ndersa, nga pikepamja morfologjike,
perkufizimi i 'es-selamu alejkum' per-
behet nga dy pjese: es-selamu dhe ale-
jkum, qe domethene 'selami qofte mbi
ju'. Kesaj fraze i mbeshtetet edhe fjala

tjeter kompletuese: ve rahmetullahi (me-
shira e AUahut). Pra, es-selamu alejkum
ve rahmetullahi - selami dhe meshira e
AUahut qofshin mbi ju. Kurse, kur kthe-
het pershendetja, atehere vetem behet
nderrimi i dy pjeseve perberese te per-
shendetjes, qe tingellon 've alejkum se-
lam' - edhe mbi ju qofte selami. Po ashtu
edhe kesaj i mbeshteten edhe dy fjale te
tjera kompletuese: "ve rahmetullahi ve
berekatuhu"- meshira e AUahut dhe be-
reqeti i Tij. Pra, 've alejkum selam ve ra-
hmetullahi ve berekatuhu'- edhe mbi ju
qofte selami, meshira dhe bereqeti i
AUahut.

Sipas ketij konfiguracioni, ne siperfa-
qe kemi tri fjale qe e bejne madheshtor
'selamin' si pershendetje, e ato jane: 'se-
lami', 'rahmeti' (meshira e AUahut) dhe
'bereketi' (begatite e AUahut). Qe te tri
fjalet kane kuptime te medha dhe te re-
ndesishme per jeten e njeriut - besimtar-
it. Perpos kuptimeve te ndara qe ruan ne
vete secila prej tyre, kane edhe nje lidhje
shkakore qe e karakterizon njera-tjetren.

Ne kete rrafsh, 'selami' si fjale e pare,
identifikon 'besimin islam', sipas nje
ajeti kuranor, ku theksohet se Allahu i
Madheruar, 'selamin' e ben sinonim te
imanit'. Ndersa pervetesimi i 'selamit'
(imanit) nga nje njeri, pa dyshim eshte
dhurata me e madhe e mundshme. Ky
pervetesim, eshte shkak per meshiren e
vertete te AUahut xh.sh. ne kete bote dhe
ne boten tjeter. E kur te nje njeri ekzisto-

dituria islame / 227

17

jne keto te dyja imani, patjeter se atij
njeriu i eshte dhene miresi i madhe (be-
reket).

Bazat e 'selamit'
si pershendetje

Ekzistojne shume citate nga bazat e
fese, qe 'selamin' si pershendetje islame
e bejne pjese te moralit dhe etikes se la-
rte te myslimanit. Eshte gabim te mend-
ohet se 'selami' si pershendetje, eshte
nje risi ose se eshte pershendetje e nje
kombi te caktuar dhe se nuk ka baza ne
fe. Perkundrazi, pershendetja islame 'se-
1am' ka baza te qarta dhe decidive ne
Kuranin famelarte dhe ne Synetin e Mu-
hamedit s.a.v.s..

Allahu i Madheruar, ne Kuran i po-
rosit besimtaret qe, kur te hyjne ne ndo-
nje shtepi te huaj, te marrin leje nga
familjaret dhe, ne kontaktin e pare me
ndonjerin prej tyre, t'i pershendesin me
'selam': "O ju qe besuat, mos hyni ne
shtepi te huaj a pa kerkuar leje dhe pa
pershendetur njerezit e saj (me selam).
Kjo eshte me mire per ju, ne menyre qe
te merrni mesim" (Kurani, En-Nur: 27)

Pejgamberi s.a.v.s. ne nje thenie te tij,
ndersa na meson rregullat e miresjelljes,
thote se dhenia dhe pranimi i 'selamit'
konsiderohen prej 5 detyrimeve qe mys-
limani ka ndaj myslimanit. Transmeton
Seid bin El-Musejjeb se Ebu Hurejra r.a.
ka thene: E kam degjuar Pejgamberi
s.a.v.s. duke thene:

"Myslimani ndaj myslimanit i ka pe-
se obligime: kthimin e selamit, viziten e
te semurit, faljen e namazit te xhenazes,
pergjigjjen ndaj fteses se tij dhe lutjen
per meshire nga Allahu kur teshtin.""

Pastaj, ne nje hadith tjeter, Pejgamb-
eri s.a.v.s pershendetjen e 'selamit' e llo-
garit pikerisht prej atyre elementeve qe
ndikojne drejtperdrejt ne nxitjen e da-
shurise reciproke te myslimanet. Ne ha-
dithin qe transmeton Ebu Hurejra r.a.,
Resulullahi s.a.v.s. ka thene:

"Nuk do te hyni ne xhennet derisa te
besoni, dhe nuk do te besoni derisa te
duheni ne mes veti. A doni t'ju tregoj per
nje gje, qe, nese e veproni, do te duheni:
jepni selam ne mesin tuaj.'" Dhe hadithe
te tjera.

Ymeti islam dhe pershendetja
'es-selamu alejkum'

Secili popuU ka veforite dhe identite-
tin e vet. Ymeti i Muhamedit a.s., pa
marre parasysh largesite territorial dhe
te kufijve, apo dallimet e tjera, eshte nje
dhe unikat ne pikepamjet e fese, sepse
ka nje besim, nje moral fetar, prandaj
edhe e ka pershendetjen e vet te vefante,
qe njihet me emertimin 'selam'. Me kete
deshiroj te theksoj se pershendetja isla-

me 'es-selamu alejkum' nuk eshte prone
e asnje populli apo kombi. Ndonese
eshte ne gjuhen arabe, ajo nuk eshte e
arabeve ne menyre te ve9ante. Ne te
vertete, aq sa kane te drejte arabet qe te
pretendojne se ajo eshte pershendetja e
tyre, po aq ka te drejte 9do komb tjeter,
pjesetar i fese islame, qe te thote se ajo
eshte e tyre. Sepse 'selami' eshte 'gjuha'
e fese islame dhe me te mund te komu-
nikojne dhe duhet te komunikojne te
gjithe ata qe Islamin e njohin per bes-
imin e tyre dhe fene e tyre.

Le ta themi edhe kete, se kombi arab
ka pershendetjet e veta ekskluzive, siku-
rse 9do komb tjeter, p.sh. miremengjes
(sabahul hajr), miredita (neharukum
se'idun), mirembrema (mesaul hajr),
mirupafshim (ilel-likai) etj. Te njejtat
pershendetje i kemi edhe ne si komb
shqiptar. Pa dyshim edhe keto konside-
rohen pershendetje, porse me pershend-
etjen e 'selamit' nuk krahasohen dot.
Kete do ta shohim me tutje, kur te vijme
te njesia 'domethenia besimore e per-
shendetjes'.

Pretendimi paradoksal se pershendet-
ja islame e 'selamit' eshte e ndonje ko-
mbi te caktuar, eshte e barabarte sikur te
themi se Kurani eshte i ndonje kombi te
caktuar apo, saktesisht, i arabeve, perse
ka zbritur ne gjuhen arabe, apo edhe ,te
themi me paradoksalisht, se feja islame
eshte e kombit arab, per shkak se Kurani
eshte ne gjuhen arabe dhe se Pejgamberi
eshte nga gjiri i tyre. Kjo nuk qendron
absolutisht. Madje, pohimi i ketille tre-
gon cektesine e njohurive ne raport me
njohjen e fese islame. Kembengulesia ne
kete paraqet nje gabim sa te panevojsh-
em, aq te pajustifikueshem.

Defmitivisht, pershendetja islame,
'selam' eshte e te gjithe myslimaneve pa
dallim ngjyre, kombi, fisi apo gjinie, per
arsyen e vetme, sepse eshte pershendet-
je fetare dhe buron nga Kur'ani dhe
Sunneti i ResuluUahit s.a.v.s.

Historiku i pershendetjes
islame 'selam'

'Selami' ka nje histori te gjate tek
njerezimi ne pergjithesi. Realisht ajo
eshte e vjeter sa edhe vete njeriu. Ne ha-
dithe te Pejgamberit a.s. vertetohet se
prej normave morale te miresjelljes, qe
Allahu i Madheruar i pati mesuar njeriut
te pare, Ademit a.s., menjehere pas kriji-
mit te tij, kishte qene edhe mesimi i per-
shendetjes 'es-selamu alejkum'.

Ne hadithin qe transmeton Imam Bu-
hariu nga Ebu Hurejra r.a., Pejgamberi
s.a.v.s. ka thene: "Pasi qe Allahu e krijoi
Ademin a.s., i tha: Shko dhe jepu selam
atij grupi te melaqeve qe qendrojne ulur,
dhe degjoji mire se si po ta kthejne per-

shendetjen, sepse ajo do te jete pershen-
detja jote dhe e pasardhesve te tu. Ai
(Ademi a.s.) u tha: es-selamu alejkum!"
Ata ia kthyen: ve alejke-s-selam ve rah-
metullahi. Pra ia shtuan fjalen 've rah-
metull-Llahi'.'"

Ky hadith na qarteson dy te verteta:
1. te verteten se 'selami' historikisht prin
ndaj 9do forme tjeter te pershendetjeve,
dhe 2. 'selami' si pershendetje nuk fillon
vetem me zbritjen e Kuranit dhe dergim-
in e Muhamedit a.s. per pejgamber, por
eshte shume i hershem. Ky eshte edhe
nje argument shtese se 'selami' nuk
eshte aspak pershendetje ekskluzive e
arabeve, por e te gjithe njerezve (mysli-
maneve), sepse Ademi a.s. eshte babai i
te gjithe njerezve.

Edhe me shume se kaq, po ashtu nga
historia do te vertetojme se 'selami' si
pershendetje islame, e ka trasuar rrugen
e vet origjinale pergjate gjithe historise
se njerezimit, ne 9do epoke. Ne Kuranin
famelarte lexojme se, kur Ibrahimit a.s. i
kishin ardhur dy meleke myzhdexhinj
(sihariques) per lindjen ne te ardhmen te
djalit te tij te ardhshem, Ismailit a.s., pi-
kerisht 'selami' kishte qene pershendet-
ja ndermjet tyre. Le ta lexojme ajetin
kuranor, qe na e rrefen saktesisht kete
ngjarje: ?

"Edhe Ibrahimit i paten ardhur te der-
guarit (engjejt) tane me myzhde dhe i
thane: 'selam'. Ai u pergjigj: 'gjithnje
pa9i selam' dhe nuk vonoi t'ju sjelle nje
vi9 te pjekur". (Kurani, Hud: 69).

'Selami' si pershendetje eshte
obligim per myslimanet

'Selami', pa dyshim, konsiderohet
prej 9eshtjeve obliguese/detyruese per
myslimanet. Ne konceptin islam, persh-
endetja islame 'selam' eshte e pazevend-
esueshme nga asnje pershendetje, sepse
eshte pershendetje qe Allahu e ka urdh-
eruar, kurse i Derguari s.a.v.s. i Tij na ka
mesuar se si ta perdorim ne jeten tone te
perditshme. Perdorimi i tij nuk eshte
9eshtje vullneti, po eshte 9eshtje urdhri
dhe detyrimi. Zevendesimi pa arsye nga
ndonje pershendetje tjeter, konsiderohet
akt i palejueshem. Sepse, ne ajetin e me-
poshtem, Allahu i Madheruar 'selamin'
e ka vertetuar se eshte pershendetje prej
Allahut dhe eshte e bekuar nga Ai. I La-
rtmadheruari, ne Kuran, thote: "... Kur
te hyni ne ndonje shtepi, pershendetni
(ata qe jane ne to) me nje pershendetje te
caktuar nga Allahu (me selamun alej-
kum) qe eshte e bekuar dhe e kendshme.
Keshtu Allahu ua sqaron argumentet, qe
t'i kuptoni." (Kurani, En-Nur: 61). Edhe
Pejgamberi a.s., e ka obliguar pershen-
detjen me 'selam'. Transmetohet nga
Bera bin Azib r.a., i cili ka thene: "Na ka

18

dituria islame / 227

urdheruar Pejgamberi s.a.v.s. per shtate
gjera dhe na ka ndaluar nga shtate te
tjera. Na ka urdheruar per: viziten tek te
semuret, faljen e namazit te xhenazes,
lutjen per shendet per ate qe teshtin,
kthimin e selamit, ndihmen ndaj te te de-
mtuarit, pergjigjen ndaj ftuesit dhe per-
mbushjen e betimit.'"

Ndersa ne nje hadith tjeter, Pejgamb-
eri a.s. urdheron qe 'selami' si pershend-
etje, te prije para 9do bisede tjeter kur te
takoheni me ndonje njeri (mysHman). Ai
thote:

"Kush ju flet ju para se t'ju jape se-
1am, mos iu pergjigjni derisa te filloje
me selam".** Te kesaj natyre, hadithet ve-
rtet jane shume. Po keshtu neper hadithe
te shumta mesohen rregullat e dhenies
'selam' ndaj te tjereve. Per shembull, ka-
loresi i jep 'selam' kembesorit, ndersa
kembesori i jep 'selam' atij qe eshte
ulur. Pastaj i riu fiUon i pari me 'selam'
ndaj te moshuarit, grupi i vogel pershen-
det grupin e madh, e keshtu me radhe.

'Selami' eshte pershendetja
per Pejgamberin a.s.

Allahu ne Kuran i ka urdheruar besi-
mtaret qe, kur ta pershendesin Pejgam-
berin s.a.v.s., ate ta bejne duke i derguar
'salavate' dhe 'selame' (dua): "...O ju
qe keni besuar, madherojeni, pra, ate
(duke rene salavate) dhe pershendeteni
me selam." (Kurani, El-Ahzab:56).

Pervef kesaj, 'selami' eshte pershen-
detje edhe per Allahun. Ne nje hadith qe
transmetojne Buhariu, Nesaiu dhe te tje-
re nga Abdullah bin Mes'udi r.a., mund
te kuptohet qarte se 'selami' si pershend-
etje eshte edhe per Allahun, mirepo Pej-
gamberi a.s. i ka ndaluar ashabet qe te
thone: 'es-selamu alall-LLahi' - selami
qofte per Allahun, per shkak se njeri nga
Emrat e Tij te bukur, me te cilin e ka
emertuar Allahu xh.sh. Qenien e Vet,
eshte edhe 'Es-Selam'. Kjo do te thote
se Allahu eshte vete "Selami" dhe nuk
ka nevoje per 'selam'. Per kete kane ne-
voje krijesat e Tij. Ne lidhje me kete,
Ibni Mes'udi r.a. transmeton: "Para se te
obligohej tesheh-hudi (et-tehijjati), ne
kendonim ne namaz: selami qofte per
Allahun, selami qofte per Xhibrilin dhe
Mikailin. Pejgamberi s.a.v.s. tha: Mos
thoni keshtu, sepse Allahu i Madheruar
eshte Es-Selami, vefse thoni: Pershend-
etjet, lutjet dhe gjithe te mirat I perkasin
Allahut, ndersa selami, rahmeti dhe be-
kimi i Allahut qofte mbi ty, o i Derguari
i Allahut. Selami qofte mbi ne dhe mbi
te gjithe roberit e mire te Allahut. De-
shmoj se nuk ka zot tjeter pervef Allahut
dhe deshmoj se Muhamedi eshte rob dhe
i derguar i Tij.'"

Me 'selam' te gjallet
i pershendetin te vdekurit

Nga praktika profetike, transmetohet
se Pejgamberi a.s., perve9qe selamin ua
jepte te gjalleve, ate ua drejtonte edhe te
vdekurve, sa here qe kalonte prane va-
rrezave, ose kur i perkujtonte ata. Trans-
metohet nga Sulejman bin Burejdete, e
ky nga babai i tij r.a., se Resulullahi
s.a.v.s. i mesonte ashabet qe, kur te ka-
lonin prane varrezave, te kendonin kete
lutje:

"Es-selamu alejkum (shpetimi qofte
mbi ju), ju banore te ketyre varrezave,
besimtare dhe myslimane, ne dashte
Allahu, edhe ne do te vijme tek ju. Ker-
kojme falje tek Allahu per ne dhe per
ju."'°

'Selami' eshte pershendetja e
banoreve te Xhennetit

Pershendetja islame 'selam', perve9-
qe eshte pershendetje e myslimaneve ne
kete bote, eshte pershendetje edhe e ba-
noreve te Xhennetit. Ne dhjetera vende
ne Kuran, Allahu ka vertetuar se banoret
e Xhenetit do te pershendeten me 'se-
lam'. Engjejt do t'u thone: "selamun ale-
jkum, me durimin tuaj gjetet shpetimin,
sa perfundim i lavdishem eshte ky ve-
nd". (Kur'ani, Er-Rra'd:24). Pastaj ajeti:
"Te cileve, duke qene te paster, engjejt
ua marrin shpirtin, duke u thene: 'sela-
mun alejkum'- gjetet shpetimin, hyni ne
Xhennet per hir te asaj qe vepruat".
(Kurani, En-Nahl:32)."

Po ashtu, kete e vertetojne edhe shu-
me hadithe te Pejgamberit a.s.. Ne nje
hadith Resulullahi s.a.v.s. thote: "Adhu-
rojeni te Gjithemeshirshmin, jepni
ushqim dhe jepni selam, do te hyni ne
xhennet me selam. '"-

Domethenia besimore e

'selamit' dhe epersia e tij

ndaj ^do pershendetjeje tjeter

Deri ketu, pergjithesisht pame speci-
fikat e pershendetjes islame 'es-selamu
alejkum'. Kemi verejtur se 'selami', si
ijale, eshte thenie e Allahut te Madhe-
ruar; se ai ka domethenie te gjere dhe me
permbajtje te thelle; se 'selami' eshte
pershendetja e pare e njeriut te pare
Ademit a.s.; se 'selami' eshte pershend-
etja e melekeve, qe i kishin here Ibra-
himit a.s.; se 'selami' eshte pershendetja
per Pejgamberin a.s.; se 'selami' eshte
pershendetja per te vdekurit, se 'selami'
eshte pershendetja e banoreve te Xhe-
nnetit; se 'selami'..., me nje fjale dhe
mbi te gjitha, eshte, ashtu sikurse thote
Allahu i Madheruar ne njerin prej
ajeteve qe kemi cituar me lart: 'eshte nje
pershendetje e caktuar nga Allahu, e qe
eshte e bekuar dhe e kendshme.'

Nuk jane vetem keto ve9orite e 'sela-
mit' si pershendetje. Jo, ato jane edhe
me shume, saqe ne, disa mund t'i identi-
fikojme e disa nuk mund t'i dime. Nje
eshte me rendesi, qe pershendetja islame
'es-selamu alejkum' eshte unikate, e ve-
9ante, me vlere te pazevendesueshme
dhe e pakrahasuar me asnje pershendet-
je tjeter nga formulimet njerezore. Le te
pyesim, cilat jane ato vlera besimore
(akaidore) qe 'selamin' si pershendetje,
e bejne te ve9ante dhe atraktive? Prej
vlerave besimore, me kryesoret jane tri
sosh:

1. 'Selami' eshte reflektim i besimit
stabil ne Allahun e Madheruar. Fakti se
'selami' eshte ve9anti e myslimaneve
dhe me te nuk lejohet t'i pershendetim
jomyslimanet, tregon se e verteta e tij,
mbi te gjitha, eshte nje e vertete besimi.

dituria islame / 227

19

Pranimi i konceptit te 'selamit' si persh-
endetje, eshte njekohesisht edhe pranim
i besimit islam dhe, e kunderta, refuzimi
i tij eshte refuzim i nje vlere qe ka rende-
si fetare dhe besimore.

Per asnje pershendetje tjeter perve9
per 'selamin', Allahu nuk ka thene se
eshte pershendetje prej Tij. Po ashtu, per
asnje pershendetje tjeter Allahu i Ma-
dheruar nuk ka deklaruar se ka ndonje
vlere, perve9 per 'selamin', te cilin e ka
cilesuar si pershendetje 'te bekuar' (mu-
bareketen) dhe 'te kendshme' (taj-jibe-
ten) (En-Nur:61). A ka deshmi me te
madhe per myslimanin, per te vertetuar
epersine e nje vlere kundrejt te tjerave,
sesa deshmia e Allahut te Madheruar?
Pa dyshim se nuk ka. Allahu i ka ditur
dhe i di dhe do t'i dije te gjitha pershe-
ndetjet e karakterit njerezor, por 'selam-
in' e ka here te jete pershendetja e Tij, jo
vetem per kete bote, por edhe per ba-
noret e Xhennetit, qe eshte edhe nje de-
shmi shtese per miresine e 'selamit'.
Sepse giith9ka qe i atribuohet Xhennetit,
vlera e saj eshte jashte fdo krahasimi.
Cila prej pershendetjeve njerezore i ka
keto begati? Sigurisht, asnjera.

2. 'Selami' eshte fjale e Kuranit dhe e
Synetit. Me lart kemi permendur ajetet
qe theksojne tekstualisht se 'es-selamu
alejkum' eshte pjese e citateve kuranore.
Funksionalizimi i 'selamit', ne raportet
ndershoqerore, gjithsesi e ka kete fryme,
pra, ate te respektimit te nje urdhri dhe
fjale te Kuranit dhe Synetit te Pejgambe-
rit s.v.a.s., per dallim prej te gjitha per-
shendetjeve te tjera te llojit njerezor, qe
nuk kane nje synim te tille. Ndersa eshte
fare e qarte se citimi i nje fjale te Kura-
nit, ne kuptim te funksionalizimit te ur-
dhrit te Kuranit dhe respektimit te tij,
konsiderohet veper e lavderuar tek
Allahu i Madheruar, dhe e shperblyer.
Po keshtu eshte edhe me aplikimin e nje
dispozite nga Hadithi i Pejgamberit
s.a.v.s.. Ne nje hadith, qe e transmeton
Imam Termidhiju nga Ibni Mes'udi r.a.,
Pejgamberi s.a.v.s. ka thene:"Kush le-
xon nje shkronje nga Libri i Allahut, atij
per kete i takon nje e mire, ndersa kjo e
mira eshte me dhjetefishin e saj. Nuk
them: elif lam mim, se jane nje shkron-
je, porse elif eshte nje shkronje, lam nje
shkronje, mim nje shkronje".'^

Per sa i perket 'selamit', eshte evide-
nt fakti se ai eshte nje sintagme kuranore
qe ka pjesen e vet te pamohueshme ne
kete hadith te Pejgamberit a.s.. Sipas ke-
saj, pershendetja 'es-selamu alejkum' si
fjale e gjuhes arabe, ka tete shkronja
(s,l,m - a,l,j,k,m), qe here dhjete sevape
japin shumen prej tetedhjete sevapesh, e
kur kesaj t'i shtojme edhe sevapet qe pa-
sojne nga respektimi i nje norme ku-
ranore, perfundojme se shperblimi per

dhenie-marrjen e 'selamit' eshte shume i
madh.Ne kuader te kesaj, 'selami' si nje
sintagme kuranore, ka edhe nje vlere tje-
ter. Imam Ebu Hanife r.a., rreth ajeteve
te Kuranit, thote: "Te gjitha citatet (aje-
tet) e Kuranit ne kuptimin e tyre si fjale
(e Allahut) jane te barabarta si nga vlera
(ne kontekst te shprehjes), ashtu edhe
nga madheria (ne kontekst te domethe-
nies). Perve9 disa ajeteve, te cilat perpos
qe kane vleren e vet si Fjale e Allahut,
ato e kane edhe vleren per shkak te kara-
kteristikes se permbajtjes.'""

E 'selami', pa dyshim, i ka keto vlera,
sepse, perve? e tjerash, eshte edhe nje
prej Emrave te Allahut e Emrat e Allahut
pa dallim, pa dyshim qe kane domethe-
nie te madhe.

3. 'Selami' eshte lutje per ate te cilit i
drejtohet. Argumenti qe e verteton se
'selami' ka karakter te lutjes, eshte rreg-
ulli besimor se me kete pershendetje nuk
lejohet te pershendeten jomyslimanet.
Kjo, sepse 'selami' si domethenie, bart
nje urate te madhe dhe lutje qe konsiston
shpetimin, sigurine, paqen nga te keqijat
etj., cilesi keto qe Allahu i ka here meri-
ts per ata qe E besojne Ate. Mbi keto pa-
rime, Allahu i ka ndaluar myslimanet qe
te luten per jomyslimanet dhe, as te mos
i pershendesin me 'selam'. Kurore e ke-
saj eshte praktika e Pejgamberit s.a.v.s.,
i cili, per shkak te mosbesimit te xhaxh-
ait te tij Ebu Talibit, nuk kishte here lutje
per te.

Le ta zeme se edhe pershendetjet e
karakterit njerezor kane karakter te lut-
jes per ate te cilit i drejtohen. P.sh., nese
i themi "miremengjes", me kete bashke-
biseduesit po i urojme nje mengjes te
mire. Te ngjashme jane edhe uratat e tje-
ra, si: miredita, mirembrema, tungjatje-
ta, mirupafshim, etj.. Te gjitha keto jane
nje Uoj urate ne vete. Mirepo, cili eshte
perimetri qe karakterin e 'selamit', si lu-
tje ndaj besimtarit, e ben te ve9ante, nga
karakteri i pershendetjeve te tjera te llo-
jit njerezor? Kesaj pyetjeje i pergjigjemi
keshtu: 'selami' si lutje eshte i pakraha-
sueshem me asnje pershendetje tjeter,
sepse, kur myslimanin e pershendesim
me 'selam', ate e kemi uruar, apo per te
jemi lutur me nje domethenie shumedi-
mensionale qe perfshin: paqen, sigurine,
shpetimin dhe te tjerat me radhe, dhe te
gjitha keto domethenie qe i inkorporon
'selami', i adresojme tek Ai, i Cili ka
mundesi t'i plotesoje te gjitha keto te
mira, e Ai eshte Allahu i Madheruar. Pra,
nepermjet 'selamit' bejme nje lutje, dhe
kete lutje ne te njejten kohe e drejtojme
tek Allahu, qe t'i dhuroje shendet atij qe
po e pershendesim. Ky eshte qellimi i
'selamit' dhe 9do veper qe e ben besim-
tari, ate e drejton tek Allahu, si Dhurues
i vetem i te gjitha te mirave, qe gezon

njeriu, ne dallim prej pershendetjeve te
tjera te karakterit njerezor, te cilat per-
pos qe kane nje domethenie shume te lo-
kalizuar, kane karakter formal. Sepse, ta
urosh dike me pershendetjen 'miredita'
ose 'mirembrema', kjo do te thote qe me
kete urate, t'i shprehesh nje admirim pe-
rsonal, por pa e adresuar tek Ai i Cili ka
mundesi qe kete 'miredita' apo 'mirem-
brema' ta shnderroje ne realitet.

Prandaj, per te gjitha keto arsye dhe
te tjera, pershendetja 'es-selamu alejk-
um', eshte unikate dhe e pakrahasuesh-
me me asnje pershendetje te karakterit
njerezor.

Referencat:

1. Krahaso: Ebu Beker El-Xhezairi, "Minhaxhul
Muslim", boton 'darul kutubis-selefijeti', Kaj-
ro, 1406 h. fq. 101.; Mustafa Sapahiq "Kultura
islamske ishrane" boton 'Zeri Islam', Prizren
1420/2000, fq. 80.

2. Teufik Muftic "Arapsko - srpskohrvatski rjec-
nik", Sarajeve, 1984, botimi i dyte, vell.l, fq.
1558-1560; Ibrahim Mustafa, Hamid Abdul Ka-
dir, Ahmed Hasan eZ-Zijat, Muhamed Alij
Nexhar, 'El-Mu'xhemu'1-Vesit'- 'A, boton Dar-
ud-da'veti, Stamboll, Turqi, 1989/1410, fq.446.

3. Shi ajetin: Kur'ani, En-Nisa:94.

4. Sahihul Buhari, kitabu'l-xhenaizi (babu: el-
emru bit-tibai'1-xhenaizi), hadithi nr. 1164.

5. Sahihu'l-Muslim, Kitabul imani, (babu: bejanu
ennehu la jed'hulul xhennete ilel muminune)
hadithi nr. 81 (citim sipas CD-se).

6. Sahihul Buhari, Kitabul-isti'dhan (babu: bede-
u's-selam), hadithi nr.5759. (citim sipas CD-se).

7. Sahihul Buhari, Kitabul medhalimi vel gasbi
(babu: nasrul madhlumi), hadithi nr. 2265.

8. Muttefikun alejhi, sipas: Ebu Beker El-Xheza-
iri, "Minhaxhul Muslim", op.cit. fq. 101.

9. Suneni i Nesaiut, Kitabus-sehvi (babu:ixhabut-
tesheh-hudi), hadithi nr. 1260; Sahihul Buhari,
Kitabul-isti'dhan (babu: es-selamu ismun min
esmail-Lahi teala), hadithi nr. 5762. (citim sipas
CD-se).

10. Suneni i Ibni Maxhes, Kitabu:Ma xhae fil xhe-
naizi, (babu: ma xhae fima jukalu idha dehalel
mekabir), hadithi nr. 1536 (citim sipas CD-se)

11. Po ashtu ne lidhje me kete shih ajetet:lbrahim:
23, El-Hixher: 46, El-Ahzab:44, Ez-Zumer: 73,
Kaf:34, etj.

12. Suneni i Termidhiut, kitabul-et'imeti an Resu-
lilahi (babu: ma xhae fi fadli it'amit-ta'ami),
hadithi nr. 1778. Transmetuesi thote se hadithi
eshte 'hasenun sahihun' - i vertete ne shkallen
'i mire'.

13. Sunenu Termidhij, "Kitabu fedailil Kur'ani",
babu: ma xhae fimen kare'e harfen. Hadithi nr.
2835.

14. Ebu Hanife 'El-Fikhul-Ekber', cituar sipas: El
Mul-la Alij bin Sulltan Muhammed, El-Kari,
"Sherhul fikhil ekber li Ebi Hanifete En-Nu'-
man", tahkik Mervan Muhamed Esh-Sha'ar,
'daru'n-nefais, botimi i pare - 1417/1997, Bej-
rut-Libon, fq.20.

Ne numrin e kaluar eshte perv-
jedhur nje gabim teknik. Ne
artikuUin autori i shkrimit "Veprat
Penale lendime trupi (me pak se
mbytje)" eshte Jusuf Zimeri e jo
si? eshte shkruar Nexhat Ibrahimi.
Kerkojme falje.

20

dituria islame / 227

Fikh

Operacionet plastike-zbukuruese

(Pikepamje juridike-islame rreth tyre)

Driton Arifi

Si kurmjehere me pare, sferat e
shkencave te ndryshme mjeke-
sore sot ofrojne mundesi shu-
medimensionale para njeriut, i
cili s'ka dileme se eshte i prire nga na-
tyra qe te mos pajtohet me rrethanat
ekzistuese, mbase as te mjaftohet me
dhuntite qe i gezon nga Krijuesi Fuqi-
plote. Ai meton gjithnje te posedoje ate
qe nuk i eshte dhuruar. Gjegjesisht, leviz
ne nje hapesire ne mes iluzionit dhe
deshires se pangopur, si dhe ne mes re-
alitetit qe ai jeton. Allahu - i Lartma-
dherishem- duke dashur te na e rikujtoje
dhuntine e krijimit te perkryer, ndaj nesh
si njerez, na drejtohet e na thote: "Vertet
Ne e krijuam njeriun ne konstruktin me
te persosur". (Suretu Et-Tine - 4).

Gjate perpjekjes per te komentuar
kete ajet kuranor, Prof.Sejjid Kutubi,
shprehet shume bukur duke thene: 'Nga
ky ajet shfaqet qarte kujdesi qe Allahu
kishte fiUimisht per ta perkryer konstr-
uktin e njeriut. . .Dhe, specifikimin e nje-
riut ne kete pozicion, por dhe ne te tjera,
Ai e ka perkryer konstruktin dhe fizio-
nomine e tij, eshte sinjal i perkujdesjes
se Allahut te Madherishem - qe pati ndaj

atij si krijese dhe, pavaresisht nga

dobesia qe ka njeriu ne karakterin e tij
qe shpesh e shtyn te devijoi nga natyrsh-
meria e te beje 9rregullime, e gjithe kjo
eshte nje shenje se ai ka nje vlere te ma-
dhe tek Allahu, madje edhe ne tere sis-
temin e kesaj ekzistence".'

Nga gjerat qe njeriu kishte endjen gji-
thnje te ndryshonte, eshte edhe fiziono-
mia dhe konstrukti i tij fizik. Por nje
deshire e tij vjen duke u rritur gjithnje e
me shume ne kohen, kur shkencat e mje-
kesise moderne nuk kursejne asgje per
t'i ofruar njeriut mundesi marramende-
se, te cilat s'do mend se, ne suaza te
mundesive te tij, do te deshironte t'i
shfrytezonte maksimalisht.

Ne kete kontekst, deshiren e njeriut
per ndryshimin e pamjes se tij, ka tende-
nce te fuqishme qe ta plotesoje kirurgjia
plastike-zbukuruese.

Se pari do theksuar se operacioni ose
kirurgjia plastike - estetike eshte dege
dhe specializim i kirurgjise se pergjith-
shme.

Shumedimensionaliteti
i kirurgjise plastike

Megjithate, kjo dege perfshin opera-
cione te natyrave te ndryshme, madje ne
baze te kesaj gjitheperfshirjeje do te ve-
rejme qe dijetaret islame kane nxjerre
vendimet e tyre sheriatike.

Termi "operacione plastike", i cili si i
tille perdoret me se shpeshti nga kirurget
gjegjes te kesaj shkence, perfshin ne
pergjithesi keto lloje:

1. Operimet qe behen per shkak te
djegies se ndonje pjese te trupit nga zja-
rret e ndryshme, ose deformimet qe i
shkaktohen njeriut si pasoje e fatkeqesi-
ve natyrore, eventualisht nga te papritu-
rat ne trafik. Keto nderhyrje kirurgjikale
kryesisht behen ne fytyren e njeriut.
Nderhyrja kirurgjikale behet duke ngji-
tur ne pjesen e deformuar nje pjese nga
trupi i shendoshe, qe me pastaj te rikthe-
het perafersisht ne gj endjen e tij norma-
le.

Edhe pse eshte feshtje e diskutuesh-
me nese hyjne operacionet e tilla ne ku-
ader te atyre plastike, megjithate ne do
t'i trajtojme si te tilla, sepse shumica e
atyre qe kane shkruar ne lidhje me kete
teme, i kane konsideruar si te tilla. Per sa
i perket normes se Sheriatit, themi se
operacionet e kesaj natyre jane te lejua-

ra, ngase bejne pjese ne suaza te sherim-
it te ligjshem, per se jemi te sigurt se
Allahu i Madherishem nuk synon te na
privoje neve si njerez prej tij.

Madje sherimi i tille ka ndikime poz-
itive edhe ne anen psikike te te semurit,
qe te mos e ndieje veten te izoluar dhe
asocial per shkak te te metave qe mund
t'i shkaktohen atij si rezultat i defor-
mimeve te lartpermendura.

2. Operimi i deformimeve ose te me-
tave me te cilat lind njeriu, si:lindja e fo-
shnjes me buze te 9are, me hunde te
devijuar, ose me nofulla te paperputhsh-
me me njera tjetren (gje qe veshtireson
procesin e pertypjes), gishterinj te ngji-
tur, gishterinj te tepert (si rastet e atyre
qe kane nga gjashte gishterinj ne nje do-
re, e te ngjashme), pastaj te meta ne kaf-
ke ose kudo tjeter ne trupin e njeriut.
Edhe kjo kategori e operacioneve konsi-
derohet sikurse e para- e ligjshme ne pi-
kepamje sheriatike-, sepse rastet e tilla
nuk jane te natyrshme dhe, as kompati-
bel me gjendjen e shendoshe te njeriut,
prandaj rikthimi i funksionit te ndonje
organi, ose sherimi i ketyre te metave,
me te cilat ka mundesi te linde njeriu,
eshte 9eshtje e aprovuar nga juristet isla-
me.

3. Operimi me qellim te zbritjes se
peshes se tepert, duke marre nga trupi i
njeriut me mbipeshe copeza nga dhjami
ose mishi i tij, ne menyre qe t'i normali-
zohet pasha e tij e madhe. Ne kete rast,
nese nuk ka mbetur rruge tjeter me e
perballueshme per organizmin e njeriut.

dituria islame / 227

21

sikur eshte dieta ose ndonje veprim i
ngjashem, dhe trashesia e tille pengon
jeten normale te njeriut, atehere nje gje e
tille eshte e lejuar per evitimin e kesaj
mbipeshe, qofte edhe me nderhyrje kiru-
rgjikale.^

4. Operacionet plastike - estetike ose
zbukuruese, te cilat jane me te perhapu-
rat ne Evrope e ne Amerike, si: operimet
qe kane te bejne me perzgjedhjen e for-
mes se hundes, pastaj terheqja e lekures
se fytyres ose e ndonje pjese tjeter te
trupit (per t'i evituar rrudhat qe shfaqen
pasi te kete filluar mplakja e njeriut),
zgjerimi bebezes se syrit ose ngushtimi i
saj, krijimi i boshllekut dhe zbrazetirave
ne mes dhembeve ose sharrimi i tyre. Ne
kete kuader hyjne edhe tatuazhi, damko-
sja (shenjimi i fytyres me figura te ndry-
shme duke perdorur hekurin e nxehte),
ndukja e vetuUave ose dhenia e formave
te ndryshme, si dhe heqja e shtreses se
siperme te lekures se fytyres per t'i dhe-
ne ngjyre ose estetike tjeter (Smerilimi).

Deshira per ndryshim te
fizionomise, pasion
i shfrenuar djallezor

Me qene se keto lloj operacionesh
plastike-estetike sot kane marre permasa
te medha anekend botes, por edhe perf-
shijne lloje e forma te ndryshme, kjo na
dikton qe te ndalemi e t'i qasemi me ho-
llesisht kesaj kategorie.

Thjesht, vetem nga perceptimi i pare
ndaj te gjitha ketyre lloj eve te nderhyr-
jeve kirurgjikale qe u theksuan ne kate-
gorine e katert, krijohet pershtypja qe
asnje prej tyre nuk ka te beje me nje do-
mosdoshmeri ose nevoje, te cilen njeriu
do te perpiqej ta plotesonte gjithsesi. Qe
te gjitha, me shume i ngjajne nje manie
te shthurur ose nje deshire te devijuar
tek nje shtrese e caktuar e shoqerise, per
te cilet nuk paska ndonje vend me te re-
ndesishem per te shpenzuar shuma te
medha te hollash, ve9se ta bejne kete ne
modifikimin e fizionomise se tyre, te ci-
len Allahu e persosi ne 9do aspekt. Endr-
ra dhe iluzioni anormal per t'iu ngjasuar
figurave te "famshme", kryesisht te artit,
muzikes e sportit, po i shtyjne nje numer
gjithnje e me te madh te te pasurve, e
statistikat tregojne se shumica prej tyre
jane femra, qe kerkojne kirurgji plastike.
Aty, te tillet gjejne vendin me adekuat
per t'i dhene lamtumiren e fundit fizio-
nomise se tyre te natyrshme, e cila u
eshte shnderruar ne nje pamje irrituese
qe sjell vetem kompleks dhe jostabilitet
shpirteror per ta.

I Lartmadherishmi Allah, kete dukuri
e definon shume bukur ne Librin e Tij
Fisnik, duke theksuar se prirjet e tilla
jane te motivuara nga armiku i njeriut,
djalli i mallkuar, i cili me tere forcen
mundohet ta devijoje njeriun nga rruga e
vertete. Allahu thote: "(Djalli eshte per-
betuar se) Do t'i shmange (nga e verte-
ta), do t'i beje te shpresojne ne gjera te
kota; do t'i urdheroje dhe ata do te shqy-
ejne veshet e bagetive; do t'i urdheroje
dhe ata do te ndryshojne krijimtarine (do
te shemtojne krijesat) e All-llahut. E
kush e ben mik djallin, e jo All-llahun, ai
ka deshtuar sheshazi." (Sure Nisa -119).

Ky eshte nje deklarim tejet i hapur
nga ana e djallit te mallkuar, fjalet e te
cilit i citon Zoti ne Kuran, se prej syni-
meve te tij eshte qe t'i nxise njerezit qe
ta ndryshojne fizionomine dhe formen
ne te cilen Allahu i Madherishem i ka
persosur njerezit.

Qendrimi juridik islam per
secilen nga keto lloje opera-
cionesh plastike-zbukuruese

1. Tatuazhi - Eshte vizatim i pashlye-
shem qe behet ne lekuren e njeriut me
ane te mjeteve te ndryshme." Nje feno-
men i tille ka zanafillen qysh ne kohet e
lashta. Thuhet andej para 4000 vjetesh
zbatohej tek egjiptasit e vjeter, me vone
edhe tek romaket, e me pastaj nga shu-
mica e popujve te tjere. Tatuazhet te po-
pujt e vjeter me shume kishin karakter
kulti dhe besetytnish, qe i benin njerezit
per t'u ruajtur nga te ligat e demonit ose
te krijesave te frikshme, por sot karak-
teri dhe qellimi pse njerezit i bejne ato,
ndryshon rrenjesisht. Nje fenomen te
tille e gjejme te kishte ekzistuar edhe tek
arabet. Qysh ne kohen e te Derguarit
s.a.v.s. ekzistonin persona qe benin figu-
ra te ndryshme ne trupin e tyre, por ai
ishte mjaft i vendosur gjate perpjekjes
per ta eliminuar kete dukuri.

Transmeton Muslimi ne Sahihun e tij
se Abdullah ibn Mes'udi r.a. kishte
thene: "Allahu i mallkofte ato qe bejne
tatuazh dhe ato qe kerkojne t'u behet,
ato qe i ndukin qimet (e vetullave) dhe
ato qe kerkojne t'u nduken; ato qe bejne
veprime per t'i larguar dhembet qe te
duken me te bukura, dhe ato qe ndrysho-
jne natyrshmerine e krijimtarise se
Allahut" dhe thote: "kishte degjuar nje
grua nga fisi Beni Esed qe quhej Um
Ja'kub, kete hadith, ndersa ajo dinte
edhe te lexonte Kuran, dhe kishte ardhur
tek une e m'u drejtua: "(^'eshte puna e
nje hadithi qe e kam degjuar se e ke the-

ne ti" (pastaj ia citoi hadithin). E Ab-
dullah ibn Mes'udi iu pergjigj: "Q'kam
une qe s'e mallkoj ate qe e ka mallkuar i
Derguari i Allahut ""

Veme re se ne kete hadith ndalesa
eshte shoqeruar me mallkim, gje qe tre-
gon se nje gje e tille eshte prej mekateve
te medha, por arsyeja pse ndalesa eshte
drejtuar per femrat eshte, ngase nje
dukuri e tille ishte me e perhapur tek ato.
Megjithate nje vendim i tille sheriatik
vlen njesoj edhe per meshkujt, prandaj
le te jete kjo 9eshtje e kristalizuar mire,
e te mos merret pretekst nga dikush qe
t'i toleroje vetvetes te marre nje veprim
te tille.

Prandaj, duke u bazuar ne kete hadith
te sakte e te qarte, por edhe ne shume te
tjera te ngjashme, dijetaret kane konstat-
uar me konsensus se tatuazhi eshte i
ndaluar rreptesisht-haram, ngase nuk ka
asnje arsye qe e detyron njeriun te beje
nje gje te tille.

Madje, edhe mjeket vene ne B
dukje demet dhe efektet anesore
qe shkaktohen nga nje nderhyrje
e tille ^

Gjate perzgjedhjes se ketij hadithi,
vura theksin mbi tatuazhin, ngase kjo sot
pothuajse eshte dukuria qe po merr per-
masa gjithnje e me te medha, po edhe
sepse nuk ka asnje lloj mospajtimi ne
mes dijetareve islame ne lidhje me kete
vendim sheriatik.

Madje, edhe ne aspektin shendetesor
e mjekesor, mjeket vene ne dukje demet
dhe efektet anesore qe shkaktohen nga
nje nderhyrje e tille, pa pasur kurrfare
nevoje, ne lekuren e njeriut.

2. Ndukja e qimeve te vetullave. Ne

te njejtin hadith qe u theksua me lart,
permendet shprehja (Namisat edhe Mu-
tenem-misat), qe gjuhesisht shprehja
(Nems) nenkupton "ndukjen e qimeve
dhe tehollimin e tyre".*

Ndersa dijetaret e kater medhhebeve
kane mendime te ndara ne lidhje me fak-
tin se f'ka per qellim kjo "ndukja e qi-
meve".

Juristet hanefite mendojne se behet
fjale per ndukjen e qimeve qe ben grua-
ja per t'iu zbukuruar te huajve (jo bash-
keshortit te saj), pa pasur nevoje dhe pa
qene e domosdoshme, ngase nga kjo
ndukje ajo ndien dhimbje dhe perseku-
tohet, po, nese e ben kete veprim per t'iu
zbukuruar bashkeshortit te vet, s'ka te
keqe qe t'i heqe ato qime qe ka ne fy-

22

dituria islame / 227

tyre, madje edhe nese kete e ben nga
vetuUat e saj.'

Malikitet mendojne se 9do ndukje e
qimeve ne fytyre eshte e ndaluar, ngase
me te behet ndryshimi i krijimtarise se
Allahut.

Shafiitet mendojne se eshte e ndaluar
ndukja e qimeve te vetullave per t'i te-
hoUuar qe te marrin forma te ndryshme
me qellim te zbukurimit, nese keto be-
hen pa lejen e burrit; dhe, bazuar ne
kete, konstatohet se, nese gruaja e ben
kete me lejen e burrit, atehere lejohet.

Por hanbelitet ne mendimin me te
sakte te tyre konsiderojne se ndukja e
qimeve te vetullave ose te fytyres ndalo-
het nese behet nga femrat me qellim qe
te shfaqen ne nje forme qe nuk e kane,
ose nese e bejne kete gje me synimin qe
t'u perngjasin grave te pandershme.

Duke u bazuar ne mendimet divergje-
nte, shume dijetare bashkekohore kane
ardhur ne perfundimin qe lejohet ndukja
ose heqja e qimeve ne mustaqe e ne mje-
ker, ose eventualisht ndermjet vetullave,
nese ato jane te medha tej mase,ose te
bashkuara fare, ngase gjera te tilla kon-

siderohen te meta per femrat, por jo te
behet tehollimi i tyre deri ne ate mase, sa
te deformohen fare, ose t'u ngjajne atyre
femrave qe nuk njihen se kane friken e
Allahut.'

Mbjelija e flokeve, nese kane

rene nga ndonje semundje

ose vetvetiu, shume prej

dijetareve e lejojne

Ndersa, per sa i perket mbjelljes se
flokeve, nese kane rene nga ndonje sem-
undje ose vetvetiu, shume prej dijetare-
ve nje gje te tille e konsiderojne te
lejuar.

3. Terheqja e lekures se fytyres, he-
qja e shtreses se siperme te lekures se
fytyres (per ta ndryshuar fizionomine e
jashtme), rikonstruktimi i hundes, ve-
sheve, dhembeve, zgjerimi bebezes se
syrit ose zvogelimi i saj; - qe te gjitha
keto nderhyrje plastike - zbukuruese
jane te ndaluara-haram. Kete vendim e
ka marre Akademia e Fikhut Islam ne
seancen e saj te 18, mbajtur me 9-14
korrik, 2008 ne Malajzi."

Ne kete seance eshte theksuar: "Per te
qene i lejuar operacioni plastik, duhet t'i
plotesoje patjeter keto kushte:

a) Qe operacioni te realizoje nje interes
qe Sheriati islam e ka ne konsiderate,
si rikthimi ne funksion i ndonje or-
gani, rreguUim i nje te mete, ose rik-
thimi i nje organi ne krijimtarine e tij
te natyrshme;

b) Qe nga operacioni te mos shkaktohet
ndonje dem qe eshte me i madh sesa
dobia qe shpresohet nga ai, e kete gje
e konstatojne ekspertet mjekesore,
por edhe te besueshem;

c) Qe nderhyrja kirurgjikale te behet me
lejen e te semurit;

9) Qe te mos ekzistoje asnje rruge tjeter
per sherim, qe te kete efekte me te
vogla negative se vete operimi;

d) Dhe, qe ky operim i kesaj natyre te
mos bjere ndesh me ndonje tekst she-
riatik, sif theksuan ne hadithin qe
interpretuam me heret." Nga gjithe
kjo qe u shtjellua ketu, jemi munduar
te veme ne pah konceptin islam se
Allahu synon qe ne te ruajme natyr-
shmerine e konstruktit tone, si deshi
te na krijonte Ai, e te mos e shkembe-
jme kete dhunti te perkryer te Tij me
9faredo lloj "oferte" mashtruese qe na
mundesohet nga ata qe nuk ua vene
veshin fare kufijve te se lejuares e se
ndaluares ne Legjislacionin Hyjnor.

Referencat

1. Fi dhilalil Kur'an, Prof. Sejjid Kutub (fq. 393\
6). Daru Shuruk Bot. i 35. Kajro -2005.

2. Dirasat fikhijje fi kadaja tib-bij-je muasireh,
grup autoresh (523-555\2), Bot. i pare 2001.
Daru Nefais. Jordani.

3. Fjalor fjalesh dhe shprehjesh te huaja, Mikel
Ndreca, (fq; 684), Prishtine. 1986.

4. Shih:Tekmilet fethul-mulhim fi sherh Sahih
Muslim, Muhamed Tekijj El-Uthmani (Had. nr:
2125, fq 116\4) Bot. i pare. 2006. Darul Kalem.
Damask.

5. El-kamus el-Muhit, Fejruz Abadi, (fq; 585),
Bot: i dyte. 2003. Dar Ihjau Turath El-islamij.
Bejrut.

6. Hashijet ibn Abidin, Ibn Abidin (fq; 373\6).
Bot.l dyte. 2003. Dar El-kutub El-ilmijje.
Bejrut.

7. Dirasat fikhijje fi kadaja tib-bij-je muasireh,
Grup autoresh (523-555\2), Bot. i pare-2001.
Daru Nefais. Jordani. Pastaj, Hallalli dhe hara-
mi, Dr. Jusuf Kardavi (fq;102). Prishtine. 2002.

8. Karar Mexhma' Fikhul Islamij, Senca e 18,
mbajtur me 14 korrik,2008. Malajzi.

9. Ibid.

dituria islame / 227

23

Fikh

Aborti nen prizmin fetar

Hatixhe Ahmedi

^ka nenkupton aborti?

Aborti nenkupton eliminimin e emb-
rionit nga mitra e nenes, me thjesht te
copetuarit dhe mbytja e tij me ane te
mjeteve apo pirjes se gjerave te ndrysh-
me, ose renia e tij nga lendimi. Me fjalen
embrion nenkuptojme fillimin e zhvilli-
mit te foshnjes nga sperma e mashkullit
dhe vezoret e femres, qe vendoset nga
dita e pare ne mitren e nenes. Dikur abo-
rti ziivilloiiej ne menyra te ndrysiime,
duke perdorur mjete diie ila9e kurse sot
realizoiiet me mjete mjekesore, me ane
te operacioneve qe shkaktojne cope-
timin dhe shkaterrimin e embrionit.

Koha kur filloi
te diskutohej aborti

Ne Kuranin famelarte dhe ne Hadi-
thet e shenjta nuk mund te themi se kemi
ndonje ajet dhe hadith qe flet kryekeput
per kete teme, ose me thjesht, aborti nuk
eshte cekur drejtpersedrejti, ose 9fare
denimi ka ajo qe vret me deshiren e vet
embrionin e sapokrijuar ne mitren e saj.
Neper librat e Fikhut kjo teme shqyrto-
het duke filluar nga fundi i shekuUit te
pare hixhri, se pari ze vend ne kapitujt e
se drejtes se ndeshkimit, ku behet fjale
per mbytjen me qellim apo pa qellim te
embrionit. Pastaj kjo teme u shtjeUua
nga kater imamet muxhtehide, qe dhane
mendimin e tyre me anen e ixhtihadit
pas shekulht te katert hixhri, duke disku-
tuar se deri kur dhe per cilat arsye lejo-
het heqja e embrionit nga mitra e nenes,
ose me saktesisht deri ne 9'kohe eshte i
lejuar (xhaiz) aborti. Kjo teme u shtjel-
lua nga te kater imamet e medhhebve,
per se secih nga prej tyre dha mendimin
e vet, qe do ta shpjegojme me detahsht
ne vijim.

Ne Kuranin famelarte ndalesen e abo-
rtit mund ta nxjerrim ne shprehjen uni-
varsale p.sh. "ve'dul- benat", ku behet
fjale per "varrosjen e vajzave te gjalla",
duke i mbytur ato. Dijetaret kane per-
funduar se keto fjale, edhe pse nuk flasin
krykeput per mbytjen e embrionit po ne
menyre universale, kuptohet se ka te
beje me kete teme. Gjithashtu kjo teme
ne ve9anti saktesohet ne ajetet qe flasin

"Dhe mos mbytni njeriun qe AU-Uahu ka ndaluar (mbytjen e tij),
perve? me drejtesi (qe e kerkon sheriati). E kush mbytet pa te drejte
(pa faj), kujdestarit te tij Ne i kemi dhene te drejte (te kerkoje drejtes-
ine), e ai te mos kaloje kufirin ne mbytje derisa ai eshte i ndihmuar
(prej Zotit)" (Isra, 33).

per "mbytjen e padrejte te njerezve e qe
(eshte e ndaluar)", e ne keto ajete perf-
shihet edhe mbytja e embrionit.

1. Ne suren El-En'am, ajeti 98,
Allahu thote: "Ai eshte qe ju krijoi (fill-
oi) prej nje njeriu; aty (mbi toke) jetoni
(qendroni) dhe nen te do te pushoni. Ne
i sqaruam argumentet nje populli qe di te
kuptoje." Ne kete ajet Allahu thote se
njerezit i ka krijuar nga nje njeri. Se nje-
riu nje kohe qendron ne mitren e nenes,
na tregon edhe ajeti 151 po ne kete sure,
ku thuhet: "te mos i mbytni femijet tuaj
per shkak te varferise...mos e mbytni
njeriun, sepse mbytjen e tij e ndaloi All-

llahu, perpos kur eshte me vend". Pra,
ndalohet rreptesisht mbytja e njerezve
(nefs) dhe e femijeve (evlad).

Embrioni gjithashtu hyn ne radhen e
njerezve "nefs", krijese qe ka shpirt e ne
kete rast behet fjale per femijen (veled-
evlad) qe kryekeput hyn ne kete kon-
tekst.

2. Ne suren Mumtehine, Allahu thote:
"O Pejgamber, kur te vijne besimtaret qe
te japin besen se: nuk do t'i shoqerojne
asnje send AU-Uahut; se nuk do te vjedh-
in; se nuk do te bejne kurveri; se nuk do
t'i mbysin femijet e tyre; se nuk do te
genjejne me ndonje shpiije per (femijen

24

dituria islame / 227

e huaj qe kane marre) se eshte i tyre; dhe
se nuk do te te kundershtojne ne ate qe i
urdheron, atehere, prano zotimin e tyre
dhe lute All-llahun t'i fale ato, se All-
llahu eshte mekatfales dhe meshirues."
Pejgamberi a.s. kerkoi te betoheshin
grate dhe t'ia jepnin fjalen per mosvep-
rimin e disa gjerave te ndaluara (gjynah-
eve) dhe krimeve (xhinajetun), ne mesin
e ketyre gjynaheve dhe krimeve (xhina-
jeh) eshte edhe "mbytja e femijeve". Ne
keto ajete ben pjese edhe embrioni i fe-
mijes ne mitren e nenes.

As ne hadithet e Pejgamberit a.s. gji-
thashtu nuk eshte permendur tema rreth
pengimit te shtatezenise, ehminimi dhe
mbytja e embrionit me deshire. Kur per-
mendet tema e "azlit" (te derdhurit e
spermes jashte mitres se gruas), nuk be-
het fjale per mbytjen e embrionit, po per
pengesen e bashkimit te spermes me ve-
zore, qe ne kohen e Pejgamberit a.s. qu-
hej "mbytje e fshehte". Disa dijetare te
fikhut (fakihe) kete 9eshtje e nderlidhin
me "fryerjen e shpirtit"; atehere kur em-
brioni behet i gjalle dhe merr formen e
vet, ne ate situate e ndalojne abortin me
deshire, pos nese rrezikohet shendeti i
nenes.

Rastet e aborteve apo deshtimeve te
embrionit kane ngjare ne kohen e Pejga-
mberit a.s. dhe ne kohen e halifeve te
drejte (hulefai rrashidineve), por kjo ku-
ptohet, nuk ka te perbashket me abortin
e diteve te sotme, ve9se me abortin qe
shkaktohet nga lendimi.

Veprimi i abortimit permendet ne nje
rast ne nje hadith, te cilin e transmeton
Ebu Hurejre, ku thuhet: "Derisa rrihesh-
in ne mes tyre dy gra nga fisi Hudhejl,
njera prej tyre e gjuajti tjetren me gure
dhe mbyti ate dhe foshnjen ne barkun e
saj. Me kete rast lenda per procedure
gjyqesore u ngrit tek Pejgamberi a.s., i
cili gjykoi dhe mori aktvendimin: "Dija
e femijes se saj eshte pese deve, dhe di-
jen e gruas se vrare duhet ta paguaje fa-
milja e vraseses 100 deve.'"

Ndersa ne kohen e Hulefai Rrashidi-
neve (Prijesve te Drejte) kemi nje rast
kur Imam Bejhekiu na rrefen se nje dite
Omer Ibn Hattabi r.a. kishte ftuar nje
grua te vinte tek ai. Kur degjoi per kete,
ajo u frikesua pa mase duke thene: "E
mjera une, 9'ka Omeri me mua"!? Deri-
sa ishte duke shkuar rruges, nga frika se
pse e kishte ftuar Omeri r.a. ne rezide-
ncen e tij, ajo abortoi foshnjen, e cila,
pas nje vaji te shkurter, vdiq menjehe-
re."

Abort! sipas shkences
se Fikhut

Ne shkencen e Fikhut dispozitat nda-
hen ne detyrime (farz), detyra te dores se
dyte pas farzit (vaxhib), te rekomandua-
ra (mendub), te lejuara(mubah), te pape-
Iqyeshme (mekruh) dhe te ndaluara
(haram). Dijetaret e Fikhut i kane anal-
izuar veprat duke u bazuar ne keto
dispozita kryesore dhe largimin apo
shkaterrimin e embrionit e kane shpje-
guar duke e ndare ne dy alternativa:

A lejohet (xhaiz) apo nuk lejohet?

Ndeshkimi qe duhet te aplikohet kur
shkaktohet aborti me qellim apo nga le-
ndimi.

Per sa i perket shkences se Fikhut, ne
lidhje me abortin ajo eshte e bazuar ne
faktin se duhet te percaktohet nese em-
brioni eshte i gjalle dhe eshte formuar si
njeri. Kur vertetohet se embrioni eshte
formuar ne formen e njeriut, i eshte dhe-
ne shpirti, ne kete rast asnje dijetar i Fi-
khut nuk e lejon nxjerrjen e tij; meqe
dihet fort mire se Islami e ndalon mbyt-
jen e njeriut, gjithashtu ndalon edhe pe-
ngimin e lindjes se femijes, i cili tashme
e ka marre formen e njeriut, pra i eshte
dhuruar shpirti. Duke u bazuar nga keto
qe thame, shihet se kjo eshte nje ndalese
e rrepte. Nese disa dijetare te Fikhut,
edhe pas kesaj periudhe (d.m.th. pas 120
ditesh) kane lejuar abortimin, atehere
mund te supozojme qe keta dijetare te
Fikhut ose nuk kane pasur dije te mjaf-
tueshme rreth kesaj fushe, ose kane ma-
rre dije te gabueshme mjekesore rreth
"botes se embrionit".

Diturite e mangeta
dhe te gabueshme

Imam Gazaliu, i cili njihet si ekspert i
lendes se Fikhut, ne librin e tij te njohur
"Ihjau ulumiddin", kur e permend 9esht-
jen e "azlit", thekson edhe eliminimin e
embrionit, duke e shpjeguar ne kete me-
nyre:

Imam Gazaliu thote se "azli" nuk i
perngjan varrosjes se vajzave per se gja-
lli (ve'd), sepse me "azlin" nuk shkaterr-
on nje gje te formuar, por e parapengon,
ndersa largimi ose shkaterrimi i asaj qe
eshte krijuar dhe formuar, ndalohet.

Ky embrion kalon neper etapa te
ndryshme, derisa te formohet plotesisht.

E para etape apo formimi i pare eshte
kur sperma e mashkullit hyn ne mitren e
gruas dhe perzihen e formohet nje leng
qe i jep leje per jete frytit. Prishja e kesaj
forme te bashkimit eshte krim (xhina-
jeh).

Pastaj kur ky leng trashet dhe vjen ne
formen e copes se mishit, eliminimi i tij
eshte krim (xhinajeh) edhe me i madh.
Kur i fryn meleku i shpirtit dhe merr for-
men e njeriut, krijohet dhe formesohet
plotesisht, ne kete rast krimi (xhinajeh)
behet edhe me i madh. Ndersa krimi
arrin kulmin duke u here edhe shume me
i madh kur embrioni nxirret i gjalle nga
mitra e nenes dhe mbytet.... Fillimi i
krijimit te njeriut nuk eshte vetem kur
ndahet sperma e mashkullit, ve9se arrih-
et kur ajo deperton ne mitren e nenes
dhe perzihet me ujin e gruas", - thame
keshtu, sepse femija nuk krijohet vetem
nga uji i mashkullit, porse nga perzierja
e lengerave te 9iftit. Kjo formohet nga
bashkimi i ujit te 9iftit ose nga uji i ma-
shkullit dhe nga gjaku i menstruacion-
eve te femres.^

Imam Gazaliu ka vdekur ne vitin 505
(II II), d.m.th. ne fillimin shekullit VI
hixhri. Sipas asaj qe na mesoi me siper.
Imam Gazaliu na shtyn qe tani duhet te
shohim si erdhi ne nje perkufizim te tille
dhe ne 9fare menyre i kane vleresuar di-
jetaret e tjere te Fikhut dispozitat e tyre
rreth embrionit:

Neper shume burime fetare hasim tek
dijetare te ndryshem, si shembulli i
Imam Gazaliut, qe spermen e mashkullit
dhe vezoret e femres i quajne uje (ma'),
e dihet shume mire se femija krijohet
nga keta dy komponente.

Kur kryhet perzierja e dy ujerave
(ma'), e quajne si di9ka te gjalle ne vend
qe ta quajne ekzistence, ose gjeja e cila
pergatitet qe me pastaj t'i jepet shpirti,
pra edhe vete bashkimit te vezes, ose fo-
rmimin e saj e quajne gjallese.

Pas bashkedyzimit te vezes, qe gjith-
ashtu pershkruhet ne Kuran e thuhet se
pastaj vijne fazat e tjera, te cilat quhen
"alekah" "gjak i ngjizur" dhe "mudgah"
"cope mishi". Shkencat mjekesore as sot
nuk na mesojne per gjakun e ngjizur dhe
formimin e nje cope mishi te pashpirt.

Gjithashtu edhe fakti se embrioni kri-
johet nga uji qe del nga mashkuUi dhe
nga uji i femres, ose nga gjaku i mens-
truacioneve te femres, jane njohuri qe
nuk perputhen me mjekesine bashkeko-
hore.

Rreth fryrjes se shpirtit, kemi nje ha-
dith qe do ta citojme me poshte, ndersa
se me cilat pune do te merret dhe nga
9fare do te ndikohet njeriu pas krijimit -
nuk kemi njohuri rreth kesaj dispozite.

Ne baze te gjithe ketyre njohuri ve te
mangeta, merr fuqi mendimi i Imam Ga-
zaliut se qysh nga vendosja e spermes ne

dituria islame / 227

25

miter dhe bashkimi i saj me vezoret, ne-
nkuptohet "fillimi i krijimit te nje nje-
riu" dhe shkaterrimi i saj perben nje
krim. Kjo na ben te kuptojme se verteto-
het nje e vertete, e cila eshte me se e qa-
rte.

Hadithi qe ka te beje
me fryrjen e shpirtit

Ne nje hadith qe transmetohet ne dy
koleksionet e medha te hadithit, ate te
Buhariut dhe te MusHmit, kur Pejgam-
beri a.s. po shpjegonte krijimin e njeriut
dhe caktimin e tij (kaderin), ai pati thene
keshtu: "

"Seciht nga ju krijueshmeria e tij ne
barkun e nenes se tij i zgjat 40 dite de-
risa te formohet, pastaj aty ne te njejten
kohe (periudhe) ky embrion formohet ne
"alaka", ne gjak te ngjizur, pastaj ne te
njejten periudhe formohet ne "mudga",
cope mishi. Pastaj dergohet meleku e i
fryn shpirtin e tij dhe i jep urdher (i cak-
ton) kater gjera: Furnizimin (rresk), di-
ten kur do te vdese (exhel), punet qe do
t'i veproje (amel) dhe gjendjen e tij ne
jeten e Perjetshme; e shkruan se a do te
jete banor i Xhennetit apo i Xhehenne-
mit."'

Kur hasim ne transmetime te tilla,
duhet te shtjellojme patjeter mire perm-
bajtjen e hadithit (metn), atehere duhet
te shohim transmetuesin e pare zinxhiror
nga Pejgamberi a.s., duhet te themi se
"kane gabuar ose jane ngaterruar", sepse
ne te kunderten gjerat qe bien ne kunde-
rshtim dhe shpjegimet qe nuk perputhen
me te verteten e ndeshen me Pejgambe-
rin a.s., nje mysliman eshte e pamundur
t'i pranoje. Rreth zhvillimit te embrionit
ne barkun e nenes, flitet gjithashtu ne
Kuran ne suren Mu'minun, ajeti 14:
"Me pas, ate pike uji e heme cope gjaku,
e ate gjak te ngurte e beme cope mishi, e
ate cope mishi e shnderruam ne eshtra,
dhe eshtrave ua veshem mishin, pastaj
ate e beme krijese tjeter (me shpirt). I la-
rte eshte Allahu, me i miri Krijues"! Pra
ketu flitet per nje zhvillim te njejte sikur
qe behet ijale ne hadithe. Kjo ndodh,
ngaqe eshte nje argument dhe rikujtim
(ibret) per njerezit, qe te kuptojne se
Allahu i Madheruar ekziston, krijon, ba-
shkon, ka vuUnet dhe force, prandaj keto
ajete jane gjurme qe pershkruajne madh-
eshtine e tij Hyjnore.

Transmetuesit e haditheve (ravinjte)
disa fjale nuk i kane transmetuar origji-
nal, ashtu sikur kane dale nga goja e
Pejgamberit, d.m.th. kane gabuar ne ren-
ditjen e fjaleve dhe jo ne permbajtje.

Rreth mosdyshimit te tille ndaj hadithe-
ve dhe shkakut te nxjerrjes se kesaj dis-
pozite, na mundesohet te kuptojme nga
pikat qe do t'i citojme me poshte- e qe
nenkuptojne rendesi te vefante duke i
hapur rrugen se vertetes:

Numrat qe na paraqiten rreth fryrjes
se shpirtit jane te ndryshem, duke filluar
nga 40, 42, 45 dhe 120 dite. Dihet se
meleku i fryn shpirtin ne nje kohe te
kufizuar tek te gjithe, prandaj, sipas ke-
saj, te merren si te sakta qe te gjitha,
eshte e pamundur.

Te percaktuarit e gjinise nga ana e
Krijuesit pas 40 ditesh eshte i paperpu-
thshem me te vertetat qe sjell shkenca,
sepse gjinia e femijes sipas arritjeve te
tanishme percaktohet dhe vertetohet
qysh nga ditet e para te shtatzenise (she-
mbull kur kryhet fekondimi artificial me
ane te injeksioneve).

Specialistet e mjekesise se kesaj dege
na e bejne te ditur se zemra e femijes fi-
llon te rrahe ne fundin e javes se trete te
shtatzenise, ne diten 24-25 fillojne te
krijohen syte dhe veshet, gjithashtu fili-
zat e kraheve dhe te kembeve, ndersa ne
diten e 30 krijohet lensa e syve, ne diten
e 36-42 krijohen boshlleqet apo ndasite
ne mes gishtave te kembeve e te duarve
si dhe ana e jashtme e veshit do te jete
formuar.

Shtjellimi i ketyre haditheve ne kete
rast lidhet me faktin se "kur e kemi fja-
len per abortin, duhet te kursehemi shu-
me", edhe pse nuk kane te perbashket
asgje me abortin, sepse flasin per kriji-
min (halk) dhe caktimin (kader). Per
kete shkak dijetaret e hadithit (haditho-
loget) kete hadith e kane radhitur duke e

transmetuar ne kapitujt "Krijmi-(Halk)"
dhe "Caktimi-(Kader)".

Tani na mbetet te shohim se a e lejoj-
ne fukahenjte (dijetaret e Fikhut) abo-
rtin, duke u bazuar ne dispozitat e tyre te
Fikhut, sipas njohurive te tyre (akl) dhe
njohurive baze te transmetuara nga Pej-
gamberi a.s. (naklul- hadith). Pra, se ne
cilat argumente jane mbeshtetur dijeta-
ret e medhhebeve, per kete do te japim
nje permbledhje qe vijon:

Medhhebi Hanefi

Ky medhheb ka vendosur rregullen-
dispoziten se nuk lejohet shkaterrimi i
embrionit pas 120 ditesh, ndersa per sa i
perket faktit nese lejohet para 120 di-
tesh, dalin dy mendime te ndryshme.
Grupi i pare e lejon; ky grup e lejon
duke u mbeshtetur ne hadithin qe e per-
mendem me lart, se para 120 ditesh nuk
eshte krijuar ende di9ka qe i perket fe-
mijes, nuk ka di9ka qe ka te perbashket
me njeriun, por vetem gjak, cope mishi,
nuk jane here ende te qarta organet,
d.m.th. keta dijetare jane deklaruar pre-
razi qe ende nuk ka formim te nje krijese
qe ka shpirt."

Grupi i dyte nuk e lejon abortin. Ky
mendim i dijetareve te Fikhut te medh-
hebit hanefi bazohet ne faktin se, pa pa-
sur ndonje arsye dhe shkak te forte, nuk
lejohet shkaterrimi i fetusit (embrionit)
edhe para 120 diteve; sepse, kur kryejme
ritualin (ibadetin) e Haxhit dhe kur ha-
xhiu i vesh ihramet, i ndalohet mbytja e
fdo gjallese (gjuetia), bile edhe thyerja e
vezes se zogut, "veza eshte baze- themel
i zogut, zogu krijohet nga veza", prand-
aj, duke u bazuar ne kete dispozite, nuk

26

dituria islame / 227

e kane pare te lejueshme. Edhe ne kete
rast mbytja apo abortimi i fetusit nen-
kupton te behet gjynah, porse vepruesi i
ketij gjynahu nuk e mbart gjynahin dhe
fajin sikur te atij qe mbyt nje njeri qe
lind dhe jeton nje kohe.' Ne librin El
Fetava el- Hanijje, jane dhene dy shem-
buj qe pasqyrojne arsyen e forte te abor-
tit ose "arsyen qe paraqet rendesi dhe
lejon abortin", e ato jane:

Nese nje grua qe e ka femijen ne gji,
mbetet shtatzene dhe per kete i nderpri-
tet qumeshti, e burri i saj nuk ka te holla
per te paguar me qira nje grua qe do t'i
jepte gji femijes, kurse femija qe thith,
ka gjasa te vdese nga uria; ne kete rast
lejohet abortimi i embrionit i cili nuk ka
mbushur ende 120 dite dhe eshte ende
ne forme gjaku, ne menyre qe ta shpeto-
je nje femije qe ka ardhur ne jete.

Shihet nese femija mbetet ne gjysme
te rruges dhe nese ka mundesi te linde
apo nuk ka mundesi te linde: ne qofte se
femija ka vdekur ne barkun e nenes,
nxjerrja e tij duke e copetuar (abortimi)
lejohet. Ne qofte se femija eshte gjalle,
ta nxjerresh ate duke e copetuar (aborti)
per ta shpetuar nenen, nuk lejohet; sepse
ketu dy shpirtra jane te njejte dhe ai qe
mbytet, nuk e meriton dhe nuk ka faj
ndaj saj.

Sikur qe shihet me lart, grupi i dijeta-
reve te medhhebit Hanefi, te cilet e lejo-
jne abortin para 120 ditesh, mbeshteten
ne njohuri te gabueshme rreth asaj se
krijesa qe gjendet ne mitren e nenes,
eshte njeri apo nje grumbull gjaku ose
cope mishi. "Derisa embrioni nuk leviz

ne mitren e nenes, dhe kjo levizje nuk
shkaktohet nga gazrat po nga femija qe
eshte brenda, nuk mund te vendoset se
ka femije". Nese themi keshtu, kjo eshte
nje mungese e madhe e njohurise. Dihet
shume mire se ne ditet e sotme, pas pe-
sembedhjete ditesh, pas kontrolleve dhe
teste ve, merret vesh nese ka femije ne
mitren e nenes apo jo; gjithashtu dihet se
qysh ne katerdhjete ditet e para krijohen
shume organe dhe dallohen qarte. Ne sa-
je te ketyre njohurive, te japesh fetva ne
ditet e sotme se sipas medhhebit Hanefi,
lejohet abortimi i femijes para 120 di-
tesh, eshte e pamundur, nje fetva e tille
numerohet si pjesemarrje apo perkrahje
ne krim.

Medhhebi Maliki

Dijetaret e medhhebit Maliki nuk e
lejojne mbytjen dhe abortimin; ky vle-
resim nga ana e tyre shihet qarte ne lib-
rin Derdir.'

Medhhebi Shafii

Disa nga fukahenjte qe i japin dispoz-
itat e tyre sipas ketij medhhebi, lejojne
abortimin duke u bazuar ne pika te njej-
ta sikur -u bazuan dijetaret e medh-hebit
Hanefi- por derisa keta e lejuan, disa
dijetare tjere, si Imam Gazaliu, e ndalu-
an rreptesisht duke e here haram, dhe
mendimi e pikepamja e fundit jane pran-
uar nga ky medhheb.'

Medhhebi Hanbeii

Sipas mendimit te dijetareve te fikhut
Hanbeii, nuk lejohet abortimi i femijes
pas katerdhjete ditesh. Ndersa dijetaret e
Fikhut te ketij medhhebi qe e lejojne
abortimin para katerdhjete ditesh- jane
te bazuar ne pikat e meparshme- qe, si9
e shpjeguam, jane njohuri te mangeta.

Imami i medhhebit Zahirijje Iben Ha-
zmi, nenen qe aborton femijen para 120
ditesh e denon me ndeshkim financiar
(xheza' malijje), ndersa asaj qe aborton
pas 120 ditesh, sipas ketij imami, duhet
t'i zbatohet mbytja (kisas) ose te realizo-
je dijen, e cila ne terminologjine e juris-
prudences islame quhet girre (Girre
quhet pagesa ne vlere pese deve, ose si
kundervlere pesedhjete dinare ari, ose
peseqind derheme argjend). Ky qendrim
i tij na ben te kuptojme se ai eshte kund-
er abortit te femijes qysh nga dita e
pare."

Prandaj ne fene tone ndalohet rrepte-
sisht aborti pa arsyet qe u ceken me lart,
ndersa veprimi i tille konsiderohet ha-
ram (veper e ndaluar). Aq me shume kur
behet fjale per mbytjen e femijes qe
eshte ne mitren e njeriut, nga frika e var-
ferise, sepse nenkupton te veprosh ndaj
shpirtit qe nuk posedon te drejte, ne kete
rast ke kryer nje krim (xhinajeh) duke
mos i dhene te drejten e femijes, prandaj
kjo veper hyn ne gjynahet e medha. Ne
hadithin qe transmetohet ne Kutubus-
sitte: "Njeriu ne barkun e nenes 40 dite
qendron si sperme (nutfe), pastaj shnde-
rrohet ne embrion (aleka) edhe ne kete
forme qendron 40 dite, me pastaj she-
nderrohet ne cope mishi (mudga) dhe ne
kete forme mbetet 40 dite. Pas kesaj i
jepet shpirti". Prandaj dijetaret abortin e
lejojne vetem per dy arsye te forta, si? i
permendem me lart, duke fiUuar prej
muajit te pare e deri ne muajin e katert.'

Referencat

1. E drejta familjare ne Islam, Grup autoresh,
botim i Mexhlisi Shura BIM, 1996.

2. Imam Gazali, "Ihjau Ulimiddin".

3. Buhari, "Babu Bed'ul- halk" 6, dhe Muslim,
"Babul Kader".

4. Iben Abidin III, 176 dhe Iben Humam, II, 495.

5. El- Fetava el- Hanijje, III, 410.

6. Derdir, II, 266- 267.

7. Shebramel, VI, 179.

8. Muhalla', XI, 31 dhe Zejdan el- Mufessal, III,
119- 127.

9. Reddul Muhtar.

dituria islame / 227

27

Ahlak

VIera e punes ne fene islame

Prof. Dr. Ahmed Umer Hashim

Islami eshte fe e punes; kete e ver-
tetojne shume ajete kuranore dhe
hadithe te Pejgamberit a.s.. I Larte-
suari thote: "Ai eshte qe token jua
beri juve te pershtatshme, prandaj ecni
neper pjese te saj dhe shfrytezoni bega-
tite e Tij, meqe vetem te Ai eshte e
ardhmja". (Suretu El-Mulk, 15).

Syneti i Muhamedit a.s. sqaron se,
ajo qe fiton myslimani me doren e tij,
llogaritet puna me e ndershme qe mund
te beje. Imam Buhariu transmeton nga
Mikdadi, se Pejgamberi a.s. ka thene:
"Nuk ka ngrene askush ushqim me te
mire, sesa ai qe ushqehet nga puna e du-
arve te tij, si dhe pejgamberi i Allahut,
Davudi a.s. kishte ngrene nga puna e
duarve te tij".

Puna eshe krenari islame

Prandaj, Islami i mbikeqyr pasuesit e
tij me dinjitetin njerezor, i udhezon ata
per krenari islame dhe ngritje me perpa-
rim e zhvillim te vazhdueshem. Puna qe
ben myslimani, pa marre parasysh se
ffare eshte, e madhe apo e vogel, - eshte
me e mire tek AUahu xh.sh. sesa te ker-
kohet lemoshe nga njerezit. Imam Buha-
riu transmeton nga Abdullah ibn
Zubejri, se Pejgamberi a.s. ka thene: "Po
qe se ndonjeri prej jush e merr litarin e
tij dhe shkon ne mal, e pastaj kthehet i
ngarkuar me dru mbi shpinen e tij, man-
dej e shet ate, AUahu xh. sh. fytyren e
atij myslimani do t'ia mbroje me vet
punen e tij. (E kjo pune e ndershme)
eshte me e mire sesa te kerkoje lemoshe
prej njerezve, nese ata i japin apo e refu-
zojne".

Perderisa u be e qarte se puna ka kete
vlere kaq te madhe, AUahu xh.sh. sqaroi
kushtin e vertetesise se punes dhe qelli-
mit te tij. Kushti i vertetesise se punes
eshte kryerja e obligimeve fetare, ne me-
nyre qe puna qe ben myslimani, te mos
jete ne kundershtim me to. AUahu xh.sh.
ne Kuran thote: "E kur te kryhet namazi,
atehere shperndahuni ne toke dhe kerko-
ni begatite e AU-Uahut, por edhe perme-
ndeni shpeshhere AU-Uahun, keshtu qe
te gjeni shpetim". (Suretu El-xhumua,
ajeti 10).

Orvatja e myslimanit duhet te jete per
AUahun xh.sh., ngase Atij I takon i tere

nderi e respekti. Te mos jete puna pen-
gese e permendjes se Allahut xh.sh., po
perkundrazi (Urdhrat e Tij) duhet te sho-
qerohen me perkushtimin me te madh,
duke I permendur Ate dhe duke pasur
drojen e Tij. Kur puna bie ne kundersht-
im me ndonje obligim fetar, atehere
besimtari duhet t'i perkushtohet atij ob-
ligimi, dhe kurrsesi ta lere ate e te jepet
pas tregtise, sepse ajo qe eshte tek
AUahu, eshte me e mire. Me nje rast Pej-
gamberi a.s. ishte duke ligjeruar ne hyt-
be diten e xhuma, kur papritmas erdhi
nje karvan tregtaresh nga Shami, te cilin
e drejtonte Dihjetu ibn Halife El Kelbi.
Ne ate kohe, varferia kishte prekur shu-
micen e populUt te Medines.

Ne kete karvan kishte edhe artikuj
ushqimore, per te cilet popuUi kishte ne-
voje te madhe, prandaj, me arritjen e
karvanit, fiUoi te binte tupani si shenje
lajmerimi. Pikerisht ne kohen kur Pejga-
mberi a.s. ligjeronte ne hutbe, disa nje-
rez, duke e lene Pejgamberin a.s. ne
kembe, dolen me shpejtesi, e Pejgamb-
eri a.s. atyre qe mbeten ne xhami, u tha:
"Po t'ju bashkoheshit edhe ju atyre e te
mos mbetej askush prej jush ne xhami,
atehere lugina (i tere qyteti) ishte perf-
shire nga zjarri. AUahu xh. sh. e urdhe-
roi te derguarin e Tij, qe ata myslimane,
te cilet e braktisen ate, t'i edukoj dhe t'i
qortoj, pasi u kthyen ne xhami: "Po, kur
ata shohin ndonje tregti ose ndonje ahe-
ng mesyjne atje, kurse ty te lene ne

kembe. Thuaju: "Ajo qe eshte tek AU-
Uahu, eshte shume me e mire se defrimi
dhe tregtia, e AU-Uahu eshte furnizuesi
me i mire!". (Suretul xhumua, ajeti 11).

Kur feja islame nxiti per punen dhe
kur punetoreve u dha nje vend te meritu-
ar, - punen e vendosur ne kuader te mbu-
rojes nga 9do nivel i ulet qe mund te
frreguUoj rendin shoqeror. Pra, puna
mbrohet me ligjin shtetetor, ne menyre
qe te garantohet suksesi i punetoreve.
Feja islame rrethin e punes e ka zgjeru-
ar, duke perfshire edhe dobite e 9do
njeriu qe punon aq sa mundet, per per-
miresimin e jetes se tij dhe te shoqerise
islame. Ne nje hadith qe e shenon Imam
Muslimi ne Sahihun e tij, transmetohet
se Pejgamberi a.s. ka thene: "Nuk ka
mysliman qe mbjell nje fidan dhe ha di-
kush prej tij, qofte edhe nese vjedh di-
kush, per mbjellesin eshte sadaka".

Njeriu qe punon, perfiton per vete, po
edhe per te tjeret. Ebu Musa transmeton
hadithin, qe e kane shenuar Buhariu dhe
Muslimi, se Pejgamberi a.s. ka thene:
"Qdo mysliman duhet te jape sadaka.
Dikush nga te pranishmit i tha: E 9ka
mendon, nese nuk ka? Punon me duart e
tij, ngase prej asaj pune ka dobi per vete,
pastaj edhe jep sadaka, - u pergjigj Pej-
gamberi a.s.. Po nese nuk gjen pune? -
pyeti. Le t'i ndihmoje atij qe ka nevoje,
- ia ktheu. Po nese nuk mundet? Le te
urdheroje per te mire, - iu pergjigj. Po
nese nuk e ben ate? - Le ta ndaloje veten

28

dituria islame / 227

nga e keqja, sepse edhe ajo eshte sadaka,
-perfundoi".

Pejgamberi yne na ka rekomanduar
vazhdimin e punes ne jeten e perditsh-
me, duke e nenvizuar vleren e madhe te
saj, qofte ajo e madhe ose e vogel, qofte
ajo tregti apo difka tjeter. Ebu Seid El-
Huderi transmeton se Pejgamberi a.s.
ushqente devene vet, i riparonte kepucet
vete, i arnonte teshat, pastronte shtepine,
kujdesej per delet, hante buke se bashku
me sherbetorin, i ndihmonte atij ne blu-
arjen e drithit, ashtu si9 nuk turperohej
t'i bartte gjesendet e tij, nga tregu deri
ne shtepi".

Shembull i mire eshte
mbjelija e vierave ideale

Te gjitha keto modele, e edhe shume
te tjera, krijojne shembullin me te mire,
te cilin 9do mysliman duhet ta kete ne
konsiderate, qe te perfitoje nje plan te
drejte per jeten e tij te perditshme. Ai
shembull eshte, mbjelija e vierave idea-
le, te cilat, nese piqen ne shoqeri, do te
japin fry tin e vete permes individeve
dhe grupeve njerezish, per te ngritur
vleren e punes. Feja islame i ngre pune-
toret ne nivelin e atyre qe luftojne ne
rrugen e AUahut, kushtimisht, nese puna
e tyre e here eshte ne baze te sinqeritetit.
Mirepo, nese puna e tyre i perngjan asaj
qe behet sa per sy e faqe dhe per mend-
jemadhesi, atehere vlera e asaj pune
shkon ne rruge te shejtanit.

Nje njeri kalon afer Pejgamberit a.s..
Shoket e tij verejten lekuren e tij qe i
kishte rene nga mundimet e tij ne pune,
dhe i thane: O i derguar i Allahut, sikur
te ishte kjo ne rrugen e Allahut?
Resulullahu s.a.v.s tha: "Nese ka dale
per te punuar per femijet e tij te vegjel ,
ai eshte ne rrugen e Allahut. Kurse, nese
ka dale per te punuar sa per sy e faqe e
krenari, ai eshte ne rrugen e shejtanit".

Per sa i perket fushes se punes dhe
prodhimit ne pergjithesi, feja islame me
perkushtimin me te madh te mundur,
eshte kujdesur ne te gjitha fushat e pu-
nes dhe menyrat e shfrytezimit dhe te
zhvillimit te prodhimtarise. Per punen
ne bujqesi, Allahu i Lartesuar thote: "Ai
edhe token e beri te shtrire per krijesat.
Ne te ka peme te Uojllojta, ka edhe hur-
ma me shporta te mbeshtjella. Edhe
drithe me kashten e tij edhe bimet aro-
matike (ose ushqyese). (Suretu Er-Rra-
hman, ajetet 10-12). Si dhe ajeti tjeter:
"Dhe prej saj nxori ujin e saj dhe kul-

losat e saj". (Suret En-Naziat ajeti 31).
Mandej ne suren Jasin thuhet: "Dhe per
ata eshte argument (per fuqine e Zotit)
toka e vdekur, te cilen Ne e ngjallim,
nxjerrim prej saj drithe nga i cili ata
hane. Dhe ne te Ne u kemi bere kopshte
hurmash e rrushi dhe ne te u kemi dhene
burime (uji). Keshtu qe ata te hane nga
ato fruta dhe nga ato qe prodhojne vete
duart e tyre. A i gezojne keto dhe nuk
falenderojne?". (Suret Jasin, 33-35).

Myslimanet e kane kuptuar
vleren e angazhimeve ne siper-
faqen e tokes, ashtu si? e kane
kuptuar edhe ? muarjen e punes,
prandaj punen e kane bere te
barabarte me xhihadin ne rrugen
e Allahut

Enesi r.a. transmeton nje hadith, qe e
kane shenuar Buhariu dhe Muslimi, se
Pejgamberi a.s. ka thene: "(^do mysli-
mani qe sharton nje peme ose e mbjell
ate, e pastaj shpezet, njerezit apo kafshet
hane fruta prej asaj peme, - do t'i shkru-
het lemoshe".

Shoket e Pejgamberit a.s. kishin kup-
tuar vleren e punes dhe dobite e saj, pra-
ndaj edhe vleresonin se fdo perpjekje
per pune mund te krahasohet me xhiha-
din.

Ibn Xhevzi, ne librin e tij "Jeta e
Omer ibn Hatabit", thekson se Omeri
r.a. ka thene: "Te vdes ndermjet dy lugi-
nave apo ne maje te bjeshkes, duke ker-
kuar me pune dhuntite e Allahut, qe ta
mbroje fytyren time, eshte me e dashur
tek une sesa te vdes si luftetar". Kjo de-
klarate e Omerit r.a. nuk ka per qellim te
zvogeloje vleren e luftes ne rrugen e
Allahut, por ka per qellim shtytjen per
pune, ngase, pa pune dhe pa dhenie nga
pasuria, nuk mund te behet as lufta, dhe
as do te shfaqej civilizimi.

Per punen ne industri, Allahu i Lar-
tesuar, kete e permend ne disa ajete: "...
Ne e kemi zbritur edhe hekurin ne te
cilin ka force te forte dhe dobi per
njerez, ...". (Suretul-Hadid, 25).

"(I thame) Puno kemishe te plota
(nga hekuri) dhe ato thuri me saktesi.
Dhe beni vepra te mira (o familje e Da-
vudit), se Une vezhgoj ate qe punoni
ju". (Suretu Sebe'e, ajetet 11-12). Ma-
ndej vazhdon ajeti tjeter: "... Nga leshi i
eger i tyre, petka e shtroja, dhe t'i shfry-
tezoni per nje kohe. All-llahu, nga ajo qe
krijoi Ai, ju beri edhe hije, e ne kodra

vendstrehime, edhe petka qe ju mbrojne
prej te nxehtit dhe petka qe ju mbrojne
ne lufte. Ashtu All-llahu ploteson te mi-
rat e Tij ndaj jush, ne menyre qe te dore-
zoheni (te besoni)". (Suretu En-Nahl,
80-81).

Islami eshte dorelire ne plotesimin e
nevojave dhe kushteve te punetoreve, ua
shumefishon sevapet atyre qe marrin
pjese ne punet e dobishme, e sidomos
kur prodhojne te mira per mireqenien e
vendit dhe ndertimin e tij, ose prodhojne
mjete mbrojtese, si arme lufte, ngase me
to mbrojne fene, vetveten dhe atdheun e
tyre.

Ebu Davudi transmeton nga Ebi Ha-
madi, se Muhamedi a.s. ka thene:
"Allahu xh.sh., per nje shigjete do t'i
fuse ne xhenet tre veta: Prodhuesin e
shigjetes, i cili me mjeshterine e tij e llo-
garit te miren, ate qe gjuan me shigjete,
dhe bartesin e saj".

Rreth punes se tregtise, feja islame i
ruan te drejtat e njeriut, ua pastron pasu-
rine e tyre nga 9do fitim i paligjshem,
ashtu si9 ka ndaluar ngrenien pa te dre-
jte, perve9 nese eshte tregti e bere ne ba-
ze te marreveshjeve. Allahu i Lartesuar
thote: "O ju qe besuat, mos e hani mallin
e njeri-tjetrit ne menyre te palejuar, per-
pos tregtise ne te cilen keni pajtueshmeri
ne mes jush, dhe mos mbytni veten tuaj
(duke mbytur njeri-tjetrin). Vertet, All-
llahu eshte i meshirueshem per ju". (Su-
retu En-Nisa, 29).

Feja islame i ka nxitur njerezit ne
pergjithesi, dhe ata me mendje te mpre-
hte ne ve9anti, qe te merren me gjerat e

dituria islame / 227

29

dobishme qe gjenden ne hapesire, derisa
te behet normalizimi i jetes.

Tregtari i sinqerte, krahasohet
me pejgambere e shehide

Allahu i Lartesuar thote: "(Zoti im) I
Cili per ju e beri token si djep, per te mi-
ren tuaj hapi rruge neper te, leshoi shiun
prej se larti, e kjo mundesoi qe te mbijne
bime te Uojeve te ndryshme. Hani dhe
kuUotni kafshet tuaja (nga ato bime).
Vertet, per te gjitiia keto (qe u permend-
en) ka argumente per ata qe kane mendje
te shendosiie". (Suretu Ta Ha, 53-54).

Feja islame e ka ruajtur pasurine e
njerezve dhe tregtine e tyre nga e keqja
e mashtrimit dhe nga pasojat e genjesht-
res, ashtu si9 e ka mbrojtur nga uzurpa-
toret e pangopur dhe nga lakmite e
njerezve. Prandaj edhe e ka quajtur treg-
tine pune te ngritur mbi sinqeritet dhe
besnikeri. Sepse, tregtari i sinqerte dhe
besnik eshte numeruar ne nivelin me te
larte te njeriut, saqe eshte krahasuar me
pejgambere e shehide. Kete na e vertet-
on hadithi, te cilin e transmeton Hakimi,
se Pejgamberi a.s. ka thene: "Tregtari i
sinqerte dhe besnik, eshte i shoqeruar
me pejgambere, me te sinqertet dhe me
shehidet".

Kurse ne fushen e angazhimit rreth
kultivimit te kafsheve shtepiake, veme
re se feja islame nuk ka anashkaluar as-
nje Iloj dobie nga perfitimet e tokes, te
detit apo qiellit. Sepse, ne to kemi ushqi-
me, bime, kafshe dhe shpeze, te cilat
jane dhunti nga te perfitohet, por duhet
pasur kujdes se si behet menaxhimi i
tyre. Allahu xh.sh. thote: "Nga kafshet
(shtepiake krijoi) edhe sosh per ngarkim
(per t'u hipur) dhe sosh, prodhimi i te
cilave perdoret per shtroje (leshi i tyre)
ose per therje. Hani nga ajo qe All-llahu
ju dhuroi, e mos ndiqni gjurmet (rruget)
e shejtanit, sepse ai eshte armiku juaj i
hapur". (Suretu El-Enam, 142). Allahu
xh.sh. ne nje ajet tjeter thote: "Pastaj, Ai
eshte qe nenshtroi detin, qe prej tij te ha-
ni mish te fresket, e prej tij te nxirrni sto-
li qe i mbani (i vishni), e i sheh anijet si
fajne (lundrojne) ne te (me ushtime e
fajne ujin ne det). Jua nenshtroi qe te
shfrytezoni nga begatite e Tij dhe ashtu
te falenderoni (Zotin)". (Suretu En-Na-
hle, 14). Nje ajet tjeter vjen ne te njejten
sure: "Zoti yt i dha instinkt bletes: "Nde-
rto shtepi neper kodra (male), neper dru-

nj (peme) dhe neper 9atite qe ndertojne
ata (njerezit). Pastaj ha nga te gjitha (llo-
jet) frutat dhe futu neper rruget e nen-
shtruara (e te mesuara) prej Zotit tend.
Nga barqet e tyre (te bleteve) del leng,
ngjyra e te cilit eshte e ndryshme dhe ne
te cilin ka sherim (bar-ilaf) per njerez.
Edhe ne kete ka arsye per ate popuU qe
mendon thelle". (Suretu En-Nahl, 68-
69).

Pejgamberi a.s. ka thene: "Delja eshte
bereqet, deveja eshte krenari e familjes
se saj, kuajt nderlidhen me shume te
mira e begati deri ne Diten e Gjykimit".

Feja islame shpejton proceduren e
punes dhe te prodhimit nje hap e me
pare, duke here lidhje ne mes interesit
individual dhe atij shoqeror. Pastron rru-
get e punes nga veprat e pandershme, si
pertacia, mashtrimi, monopoli, eksploa-
timi etj..

Pejgamberi a.s. ka thene: "Kush ben
monopol te ushqimit per 40 dite, eshte
perjashtuar nga meshira e Zotit, dhe fdo
njeri qe zgjohet i uritur ne nje vend, pop-
ulli i atij vendi eshte i perjashtuar nga
meshira e Allahut te Lartesuar". (Tra-
nsmeton Ahmedi).

Keshtu, ne shohim se si feja islame
ka drejtuar tere forcen e mundshme dhe
te gjitha mundesite per t'i plotesuar
nevojat e shoqerise. Prandaj, 9do mysli-
man duhet te sakrifikoje sa te mundet
per lumturine e popullit te tij dhe t'i lar-
goje punet e liga prej njerezve, e ta shpe-
jtoje veten me ndihmen qe u ofron te
tjereve, duke bashkepunuar me ta.

Osmani r.a ngarkesen e karvanit
e ka dhen sadaka per AUahun
xh.sh., per myslimane te ngrate
dhe te varfer

Ibn Abasi r.a. thote: Ne kohen e su-
ndimit te Ebu Bekrit r.a., popullin e god-
iti nje thatesi dhe nje varferi e skajshme.
Njerezit shkuan te halifi, kerkuan prej tij
keshilla si te dilnin nga kjo situate. Ai u
tha: Shkoni, dhe beni durim. Ne fund te
asaj dite u perhap lajmi se karvani i Os-
man ibn Affanit r.a., prej 1000 devesh,
kishte ardhur i ngarkuar me miell, vaj e
artikuj te tjere ushqimore nga Shami.
Kur Osmani r.a. zbarkoi barret me ush-
qim ne shtepine e tij, aty erdhen tregtaret
per te blere mall e Osmani r.a. u tha: Sa
me lini mua fitim? Ata i thane: Nje der-
hem ose dy (ne nje kg.) e ai tha : Me ka-

ne dhene me shume se kjo qe po me
ofroni ju. Tregtaret i thane: T'i japim ka-
ter derheme. Me eshte ofruar me shume,
- ua ktheu Osmani r.a.. Ata thane: Te ja-
pim pese derheme, ai tha: Me kane dhe-
ne me shume, e ata i thane: Ne Medine
nuk ka tregtare te tjere pervef nesh, kush
eshte ai qe te ka dhene me shume se ne?
Osmani u pergjigj: Nuk ka dyshim se
Allahu me ka dhene mua per 9do derh-
em dhjete. A jepni ju me shume? - Pyeti
Osmani r.a.. Tregtaret thane: Jo. Osmani
u tha: Une kerkoj deshmi nga AUahun
xh.sh., qe gjithe ate ngarkese te karvanit
do ta jap sadaka per AUahun xh.sh., per
myslimane te ngrate dhe te varfer.

Dhe, ne fund, feja islame e ngarkon
fdonjerin krahas punes se tij, duke e li-
dhur me pergjegjesine e tij. I kufizon
pergjegjesine 9donjerit per punen e tij,
derisa te bindet per shkallen e pervetesi-
mit te tij dhe sinqeritetit qe ka. Pergjegj-
esia e 9donjerit varet nga natyra e punes
se tij te caktuar, ne kuader te asaj qe kry-
en. Kjo eshte pune, e cila nuk ndryshon
nese ka te beje me burre apo grua, me
emir apo sherbetor. Qdo njeri e ka per-
gjegjesine per ate qe i eshte besuar. Ne
lidhje me kete qe u tha, kemi hadithin e
Muhamedit a.s., te cilin e transmeton
Ibni Omeri r.a.. Ne hadith thuhet se e
kam degjuar Pejgamberin a.s. duke the-
ne: "Te gjithe ju jeni barinj-roje dhe te
gjithe jujeni pergjegjes per grigjen tuaj.
Imami (kryetari i shtetit) eshte pergjegj-
es per grigjen e tij (per tere shtetin).
Burri eshte bari ne familjen e tij, dhe ai
eshte pergjegjes per grigjen e tij (per tere
familjen). Edhe gruaja eshte bareshe ne
shtepine e burrit te saj, dhe pergjegjese
per grigjen e saj; sherbetori eshte bari i
pasurise se zoterise se tij dhe pergjegjes
per grigjen e tij. Dhe te gjithe ju jeni
barinj dhe pergjegjes per tufen tuaj".
(Transmetojne Buhariu, Muslimi dhe
Termidhiu).

Perktheu dhe pershtati

nga gjuha arabe:

Bajrush Ahmeti

Marre nga: " Minberul-islami" ,
nr. 5, Qershor 2005

30

dituria islame / 227

Rendesia e thirrjes ne islam
dhe metoda e saj

Mr. Fahrush Rexhepi

Perpjekjet per t'i thirrur njerezit
ne fe dhe ne besim te vertete,
jane te vjetra sa edhe vete feja.
Nga Kur'ani mesojme se njere-
zit ne fillim ishin te nje feje, kurse me
vone ata vete u per9ane duke krijuar per-
fytyrime te ndryshme, si per krijuesin e
gjitiiesise, aslitu edhe per kete bote dhe
boten tjeter. Allahu xh.sh. ne Hdhje per
kete ka njoftuar qarte ne Kuran: "Njere-
zit nuk ishin tjeter ve9se te nje feje, e u
perfane. E sikur te mos ishte caktimi i
hershem nga Zoti yt, do te perfundoje
(me denim) mes tyre, per ate qe ishin
perfare".'

Mirepo te vetmit qe mbeten ne rrugen
e vertete te besimit, jane ata qe besojne
ne Zotin Nje, qe besojne ne engjejt e Tij,
ne librat (qitabet) e Tij, qe besojne ne
Pejgamberet e Tij dhe qe besojne ne bo-
ten tjeter. Keta besimtare, qe me per-
kushtim I nenshtrohen Krijuesit te vet,
jane pjesetaret e besimit islam. Keta bes-
imtare nuk I bejne Zotit rival, nuk I trill-
ojne idhuj dhe nuk I bejne shoq Atij.
Keta besimtare nuk ushtrojne dhune ne
mes njerezve dhe keta jane bartes te me-
sazheve te paqes, madje edhe ndaj kund-
ershtareve te tyre dhe ndaj injoranteve.
Ne Kuranin famelarte thuhet: "E roberit
e Zotit jane ata qe ecin neper toke te qe-
te, e kur atyre me ijale u drejtohen injo-
rantet, ata thone "Paqe".^

Islami eshte oferte publike
per te gjitha kohet

Si9 shihet nga ky ajet, Allahu xh.sh.
zgjodhi per njerezit dhe per besimtaret,
qe ata te jetojne kudo ne toke, pa penge-
sa ne levizje dhe ne qarkullim te lire,
dhe qe toka te jete pa kufij. Kete model
te jetes Allahu xh.sh. ua propozoi njere-
zve ne mbare boten si zgjidhje shpetim-
tare, e cila do te parandalonte konfliktet
dhe lufterat per territore e per pasuri, du-
ke parandaluar keshtu urrejtjen, domin-
imin dhe shfarosjen e nje populli apo te
nje vendi.

Duke pasur parasysh faktin se Islami,
si fe e vlerave universale, u ruajt i paster
duke u qendruar besnik edhe parimeve
esenciale te te gjitha feve te tjera qiello-

re, po ai vazhdon dhe do te vazhdoje te
mbetet deri ne Diten e Fundit, e vetmja
fe e vertete dhe e pranuar tek Allahu
xh.sh.: "E kush kerkon fe tjeter perve9
fese islame, atij kurrsesi nuk do t'i pra-
nohet dhe ai ne boten tjeter eshte nga te
deshperuarit".^

Besimtaret dhe popujt qe e kane pran-
uar fene islame si fe te veten, e qe I jane
dorezuar Zotit te boteve me vullnetin e
vet, pavaresisht se ne cilen kohe e ne
cilin kontinent jetojne, i perkasin nje ba-
shkesie te zgjedhur te besimtareve dhe
ata kane te drejte te prijne ne mbjelljen e
fares se vllazerimit e te paqes ndermjet
njerezve ne mbare boten. Prandaj besim-
taret islame kane te drejte te bejne thirrje
tek te gjithe njerezit, ne menyre qe ata te
besojne ne Zotin e vertete dhe t'i nen-
shtrohen teresisht Atij, e keshtu Islami si
fe e paster, e ruajtur dhe e pandryshuar,
- te mbetet oferte publike e hapur per
mbare boten, per te gjitha kohet.

Thirrja (D'avja) ne besim te vertete
ne Nje Zot, eshte e vjeter po aq sa eshte
i vjeter edhe njeriu. Per besimin e verte-
te ne nje Zot kane ftuar edhe te gjithe
pejgamberet e Allahut, nga Ademi a.s. e
gjer tek pejgamberi i fundit, Muhamedi
a.s.. Te gjithe pejgamberet qe nga Ade-
mi a.s., Nuhu, Ibrahimi, Ismaili, Isai e
deri tek Muhamedi a.s. kane qene besi-
mtare qe I jane dorezuar Zotit, pra kane
qene myslimane. Madje edhe pasuesit e
tyre, ata qe nuk kane besuar ne idhuj, po

kane besuar nje Zot te Vetem, jane my-
slimane. Allahu xh.sh. ne Kuran e ka
shpallur qarte: "Kjo fe eshte juaja dhe
eshte e vetmja fe (e shpallur), kurse Une
jam Zoti juaj, pra Me adhuroni vetem
Mua.""

Se D'avja eshte mision edhe i pej-
gambereve, na tregon Allahu xh.sh. ne
Kuran ku, duke e keshilluar Muhamedin
a.s. qe te percjelle dhe te komunikoje
mesazhin hyjnor tek njerezit mbare,
thote: "O ti i derguar! Komunikoje ate
qe t'u zbrit prej Zotit tend, e nese nuk
ben (kumtimin ne teresi), atehere nuk e
ke kryer detyren (revelaten). Allahu te
garanton mbrojtjen prej njerezve (prej
armiqve). Allahu nuk ve ne rruge te
drejte popullin qe mohon".'

^ka nenkuptojme
me thirrjen islame (D'ave)?

Sipas ajeteve kuranore, ne aspektin
etimologjik fjala D'ave mund te kete
disa kuptime si: adhurim, lutje, kerkese,
apel etj.. Me kuptimin e adhurimit fjalen
D'ave e njohim ne ajetin kuranor: " S'ka
dyshim se ata qe po i adhuroni ju, perve9
All-llahut, jane te krijuar sikur ju (njere-
zit jane me te persosur)'" Ndersa me
kuptimin e lutjes, fjalen D'ave e gjejme
ne ajetin kuranor: "Lutja e fundit e tyre :
"Falenderimi I qofte All-llahut, Zotit te
boteve!'".

Mirepo, vetem ne aspektin etimolo-
gjik nuk mund te jepet perkufizimi i sak-

dituria islame / 227

31

te i nocionit D'ave (thirrje), keshtu qe ne
perkufizimin e D'aves ne aspektin ter-
minologjik nenkuptojme thirrjen e nje-
rezve per te miren dhe te dobishmen dhe
per ndalimin nga e keqja, ne menyre qe
te arrijne kenaqesine e te dy boteve".

Nga gjithe keto perkufizime mund te
perfundojme se me thirrjen islame
(D'ave) nenkuptojme komunikimin e
mesazhit hyjnor te zbritur nga Allahu
xh.sh. tek i derguari i fundit, Muhamedi
a.s. Kjo shkence islame ka per qellim te
komunikuarit e mesimeve islame tek te
gjithe njerezit ne 9do kohe dhe vend, me
metoda dhe rruge te ndryshme, te cilat
jane ne harmoni me parimet hyjnore
islame.

VIera e thirresit

Ne baze te ajeteve kuranore dhe hadi-
theve te Pejgamberit a.s., mund te kup-
tojme se sa e rendesishme eshte thirrja
islame (D'ave) dhe sa vlere te madhe ka
D'aija-thirresi, perderisa thirrja islame
ndikon pozitivisht ne permiresimin e
njerezve dhe shoqerise duke i ftuar ata
qe te ndalohen nga veprimet e keqija
dhe te punojne vepra te mira, D'aiut
(thirresit) Allahu xh.sh. i ka dhene au-
toritet dhe privilegje te medha duke i
zgjedhur ata udheheqes ne Toke. Allahu
xh.sh. ne Kuranin famelarte kathene: "E
kush eshte ne rruge me te mire se ai qe
therret ne rrugen e All-llahut, qe ben ve-
pra te mira dhe qe thote: "Une jam prej
muslimaneve".'* Ndersa ajeti tjeter kura-
nor thote: "Dhe prej tyre Ne heme prijes
qe me Urdhrin Tone udhezojne, pasi qe
ata (qe i heme prijes) ishin te durueshem
dhe ndaj argumenteve Tona ishin te bi-
ndur".' Duke folur per vleren dhe shpe-
rblimin qe mund te kene ata qe therrasin
dhe keshillojne per rrugen e vertete isla-
me, Allahu xh.sh. thote: "Nga ju le te
jete nje grup qe therret per ate qe eshte e
dobishme, urdheron per pune te mbara
dhe ndalon nga e keqja. Te tillet jane ata
te shpetuarit".'"

Rreth vleres se D'aiut (thirresit) fla-
sin edhe shume hadithe te Pejgamberit
a.s.. Per shperblimin qe mund te arrijne
ata qe ftojne ne rruge te vertete te
Allahut xh.sh., Muhamedi a.s. ne nje ha-
dith, te cilin e transmeton Ebu Hurej-
retu, ka thene: "Kush fton ne udhezim,
ka shperblim te njejte sikur ai qe e pason
ne veper ate udhezim dhe nuk i pakeso-
het shperblimi i tyre fare". Pejgamberi
a.s. ne nje rast i drejtohet Aliut r.a. duke
i thene : "Per AU-Uahun, po te udhezoje
All-llahu nje person per shkak te kon-

tributit tend, eshte me e vlefshme per ty
sesa devete e kuqe (deve te kuqe quhen
nje lloj i tyre shume i 9mueshem dhe i
vlefshem)".

Dihet se rendesia e thirrjes eshte e
madhe, per shkak se njerezit dhe shoqe-
rite qe shpeshhere kane devijuar nga rru-
ga e vertete, kane nevoje per te. Njeriu
gjithmone ndien nevoje per udhezime
hyjnore, ne menyre qe te mos jete i hum-
bur. Me fene islame njeriu asnjehere nuk
e humb rrugen, sepse kjo fe eshte e per-
kryer dhe gjithhere ben thirrje per vir-
tyte dhe pune te mira, duke i edukuar
njerezit qe te jetojne te lumtur dhe ne ha-
rmoni ne mes tyre. Duke pasur parasysh
faktin se njeriu ka nevoje per perkuj-
desje hyjnore, ai per asnje 9ast nuk eshte
i privuar nga meshira dhe udhezimi hy-
jnor permes dergimit te pejgambereve
nga ana e Allahut xh.sh. Ne Kuran
thuhet: "Ne derguam ne fdo popull te
derguar, qe t'u thone: "Adhuroni vetem
All-llahun, e largojuni djajve (adhurimit
te tyre)".

Kush ka per obligim
te therrase ne islam

Obligim per te bere thirrje (D'ave)
per besimin ne Nje Zot, per besimin ne
te derguarit e Allahut xh.sh. dhe per ko-
munikimin e Shpalljes, kane si shoqerite
ashtu edhe individet. Davja si mision me
pergjegjesi dhe i nderuar, ishte edhe
obligim i te gjithe pejgambereve. Edhe
pejgamberi yne, Muhamedi a.s. ka perc-
jelle mesazhin hyjnor tek te gjithe nje-
rezit, sepse ashtu ishte i obliguar nga
Allahu xh.sh.. Ky mesazh hyjnor ka va-
zhduar te percillet nga gjenerata ne gjen-
erate dhe do te vazhdoje rrugen e vet
deri ne Diten e Fundit te kesaj bote. Thi-
rrja dhe percjellja e mesazhit islam eshte
obligim i myslimaneve mbare dhe eshte
ve9ori qe i dallon myslimanet nga te tje-
ret. Allahu xh.sh. ne Kuran thote: "Ju je-
ni popuUi me i dobishem, i ardhur per te
miren e njerezve, te udhezoni per mire,
te ndaloni nga veprat e keqija dhe te be-
soni ne AU-Uahun"."

Dijetaret islame ne pergjithesi kane
mospajtim ne mes tyre per sa i perket
obligueshmerise se thirrjes - nese thirrja
eshte obligim individual apo eshte obli-
gim kolektiv. Pjesa derrmuese e dijetare-
ve islame mendojne se thirrja islame
eshte farz "ajn" per 9do pjestare te fese
islame qe eshte i rritur e i pergatitur ne
aspektin profesional per te kryer kete
mision. Keta dijetare mendimin e tyre e
mbeshtesin ne argumente, te cilat kon-

firmojne obligueshmerine e D'aves ne
forma te pergjithshme dhe pa kufizime.
Ne baze te argumenteve te te dy gru-
peve, mund te themi se thirrja per Isla-
min dhe besimin ne Nje Zot, si dhe per
kryerjen e veprave te mira e ndalimi nga
e keqja, eshte obligim per te gjithe my-
slimanet, dhe kjo argumentohet nga
shume urdhra kuranore qe u drejtohen
myslimaneve. Kurse 9eshtja e dhenies se
fetfave per aspekte te ve9anta ose tema
te caktuara te Islamit, eshte obligim dhe
kompetence e grupeve te caktuara profe-
sionale, te cilat kane autoritetin dhe afte-
sine e pergatitjen arsimore per te dhene
fetfa apo komente ne 9eshtje te caktuara
islame. Mirepo nje gje nuk duhet ta harr-
ojme asnjehere - qe pas pejgambereve,
kategoria e dijetare ve eshte ajo me e
persosura per thirrjen islame, duke pasur
parasysh faktin se ata jane trashegimtare
te pejgambereve.

Cilat jane bazat per D'ave

Fillimisht thirresi duhet t'i njohe dhe
f i prezantoje bazat kryesore te D'aves
islame, te cilat paraqesin dhe simbolizo-
jne berthamen e parimeve islame. Keto
baza me se miri i gjejme te ilustruara ne
ajetin kuranor: "Nuk eshte tere e mira (e
kufizuar) t'i ktheni fytyrat tuaja nga li-
ndja ose perendimi, por miresi e vertete
eshte ajo e atij qe i beson All-llahut,
dites se gjykimit, engjujve, librit, pejga-
mbereve dhe pasurine qe e do, ua jep te
afermve, bonjakeve, te varferve, lypesve
dhe per lirimin e roberve, dhe ai qe e fal
namazin, e jep zeqatin, dhe ata qe, kur
premtojne e zbatojne, dhe te durueshmit
ne skamje, ne semundje dhe ne flaken e
luftes. Te tille jane ata te sinqertet dhe te
tille jane ata te devotshmit.'"^

Ne kete ajet kuranor shohim se besi-
mi ne Nje Zot eshte kushti themelor i
fese islame, permes te cilit deshmojme
bindjen tone se ka vetem nje Krijues Fu-
qiplote. Nuk ka dyshim se besimi ne Nje
Zot e ka shoqeruar njerezimin qe nga fil-
limi i krijimit e deri ne ditet e sotme, dhe
do te vazhdoje deri ne Diten e Gjykimit.
Meshira e Allahut xh.sh. ishte ajo qe nuk
i la njerezit ne harrese dhe pas dore, du-
ke u derguar udhezues (pejgamber) qe
t'i udhezoje ne rruge te drejte. Kete e de-
shmojne edhe shume ajete kuranore. Ne
nje ajet thuhet: "Ne derguam ne 9do po-
pull te derguar qe t'u thone: "Adhuroni
vetem All-llahun, e largoju djajve (adhu-
rimit te tyre)".'^

Nga ky ajet kuranor shohim se parim
kryesor te cilit Islami i ka kushtuar re-

32

dituria islame / 227

^tJu^j aAc AJbl ,jlua 4Jbl J>^j jm

^i'iiiir)dlih flf^

4j[£4ltl^1^JlJU^||

ndesi te ve9ante, eshte besimi i shendo-
she dhe i paster ne Krijuesin e gjithesise.
Argumentet se nuk ka Zot tjeter pervef
nje Allahu, eshte esenca dhe baza e Isla-
mit si dhe rruge hyrese ne te. Nga deshi-
ra se nuk ka Zot tjeter perve9 Allahut,
rrjedhin edhe te gjithe urdhrat, rregullat,
normat, ndalesat dhe 9do gje qe ka te
beje me adhurimin dhe me praktiken ne
Islam.

Baza e dyte e fese islame, si9 na laj-
merojne ajetet kuranore, eshte besimi ne
engjej (melaqe), qe eshte parim i fese is-
lame. Engjejt, per dallim nga njeriu, jane
krijesa krejtesisht te tjera. Ata nuk shi-
hen, nuk preken, nuk hane, nuk kane gji-
ni, dhe jane te mbrojtur nga mekatet e
nuk kundershtojne urdhrat e Allahut
xh.sh. Ne lidhje me engjejt, Allahu
xh.sh. ne Kuran ka thene: "Nuk e kunde-
rshtojne All-llahun per asgje qe Ai i
urdheron dhe punojne ate qe jane te ur-
dheruar".'"

Baza e trete e besimit islam eshte bes-
imi ne librat e shpallur nga Allahu xh.sh.
tek te derguarit e tij; ne librat qe bartin
urdhra dhe mesazhe hyjnore, te cilat
sherbejne si udhezim dhe shpetim per te
gjithe njerezit. Per kete arsye besimi ne
librat qjellore eshte prej bazave kryesore
te fese dhe te thirrjes islame ne te njejten
kohe. Me besimin ne librat hyjnore nen-
kuptojme besimin ne Tevrat, Zebur, In-
xhil, Kuran dhe ne fletushkat e tjera qe u
jane shpallur pejgambereve te meparsh-
em. Kur jemi tek librat e shenjte, duhet
te permendim faktin se, perve9 Kuranit,
te gjithe te tjeret, me kalimin e kohes,
kane pesuar ndryshime. Kurani eshte i
vetmi liber i shpallur, qe eshte ruajtur
prej 9do ndryshimi e ne te cilin jane per-
mbledhur edhe mesimet e shpalljeve te

mehershme. Per ruajtjen e Kuranit
Allahu xh.sh ka garantuar kur ka thene:
"Ne e kami zbritur Kur'anin dhe Ne do
ta mbrojme prej 9faredo ndryshimi".

Baza e katert e D'aves islame eshte
besimi ne te derguarit e Allahut xh.sh.
Allahu xh.sh. giith9ka ka ne qiell dhe ne
Toke, ne mesin e krijesave ka krijuar
edhe njeriun si qenie me te persosur. Mi-
repo ne mesin e njerezve me tutje ka
zgjedhur disa qe i ka ngarkuar me mi-
sionin e komunikuesit te mesimeve hy-
jnore. Ata jane te derguarit-Pejgamberet
e Allahut xh.sh., te zgjedhur nga mesi i
njerezve. Allahu xh.sh. ne Kuran thote:
"All-llahu zgjedh te derguar prej engju-
jve dhe prej njerezve"."

Besimi ne te derguarit e Allahut eshte
kusht ne fene islame, madje ne te gjithe
te derguarit pavaresisht nga fakti se disa
jane permendur ne Kuran e disa nuk
jane permendur. Ndersa Pejgamberi yne,
Muhamedi a.s., eshte i Derguari i fundit
dhe vula e te gjithe te derguarve, sepse
me Muhamedin a.s. eshte permbyllur
vargu shume i gjate i pejgambereve.

Ata harrojne se ne boten tjeter ■
do te pergjigjen per fdo veper,
qofte ajo e mire apo e keqe

Kushti i peste i besimit eshte te be-
suarit ne boten tjeter. Se ky kusht i bes-
imit eshte mjaft i rendesishem, kete e
shohim edhe nga Kurani famelarte, i cili
kesaj 9eshtjeje i kushton nje rendesi te
ve9ante duke mbajtur parasysh faktin se
pothuajse ne 9do faqe te Kuranit per-
mendet ose flitet per boten tjeter. Besi-
mtaret dhe njerezit duhet te kuptojne se
nuk jane krijuar ne kete bote rastesisht
dhe pa qellim. Disa njerez ecin rruges se

drejte dhe punojne vepra te mira, ndersa
disa te tjere punojne vepra te liga dhe
keshtu ndonjehere vdesin pa e kuptuar
se jeta e tyre vazhdon ne boten tjeter.
Ata harrojne se ne boten tjeter do te per-
gjigjen per 9do veper, qofte ajo e mire
apo e keqe. Ne lidhje me kete, Allahu i
Lartmadheruar ne Kuranin famelarte ka
thene: "Diten kur 9do njeri e gjen prane
vetes ate qe veproi, mire ose keq, e per
ate te keqe qe beri, do te deshiroje qe ne
mes te atij dhe ne mes te asaj te jete nje
distance e madhe (e mos ta shohe)".'"

Baza e gjashte e besimit islam eshte
besimi ne Kaderin, qe nenkupton se 9do
gje qe ndodh ne kete bote, eshte me cak-
timin e Krijuesit te Madherishem dhe ne
Dijen e Tij. Se besimi ne caktimin e
Allahut (Kaderin) eshte baze e besimit,
na tregon edhe i Derguari i Allahut, Mu-
hamedi a.s., i cili kur ishte pyetur nga
Xhibrili a.s., ishte pergjigjur: "Besimi-
Imani eshte te besohet All-llahu, te beso-
hen engjujt, librat, te derguarit, besimi
ne diten e fundit dhe te besohet ne Ka-
derin (caktimin) e Zotit, qofte e mire apo
e keqe". Per besimtarin islam nuk mjaf-
ton qe ata vetem t'i njohin bazat e besi-
mit islam, sepse nuk mund te kete besim
te paster dhe te vertete nese kete besim
apo kete baze te besimit nuk e vene ne
praktike ne jeten e perditshme permes
punes, sakrifices dhe adhurimit (ibade-
tit).

Te gjitha veprimet qe bejme ne Islam
permes ibadeteve dhe lutjeve, qe e kane
bazen ne Shpalljen hyjnore, si namazi,
zeqati, agjerimi, haxhi etj., synim kryes-
or kane rregullimin e raporteve dhe lidh-
je ve ne mes njeriut dhe Krijuesit te tij.
Nese i shikojme me kujdes ajetet kuran-
ore, do te shohim se te gjithe te derguarit
dhe te gjitha shpalljet kane urdheruar
per namaz, agjerim, zeqat,haxh si dhe
per parime te tjera te mira.

Fusnotat:
l.Hud: 118.

2. Furkan: 63.

3. All Imran: 85.

4. Enbija: 92.

5. El-Maide: 67.

6. El-Araf: 194.

7. Junus: 10.

8. Fusilet: 8.

9. Sexhde: 24.

10. All Imran: 104.

11. All Imran: 110.

12. El-Bekare: 177.

13. Enahel:36.

14. Tahrim: 6.

15. El-Haxh-xh:75.

16. All Imran: 30.

dituria islame / 227

33

Histori islame

Beselidhjet e Akabese
themeli i shtetit Islam

Abdullah Klinaku

^ ■ ^ -^ emelimit te shtetit islam
I l^\ i paraprine disa veprime
I II ^ ndrysliime fillimi-
M. A Aslit individuale e pastaj
edlie kolektive. Me ndrysliime individ-
uale kemi per qellim ndryshimin e
gjendjes shpirterore te njerezve, si me:
besimin ne Allahun s.t., nenshtrimin
ndaj Allahut dhe Pejgamberit s.a.v.s.,
mbjelljen e dashurise dhe vellazerise
ndaj tjetrit, etj., kurse me ndryshime ko-
lektive kemi per qellim thirrjen e Mu-
hamedit s.a.v.s. ne Islam, si ne Meke
ashtu edhe jashte saj, p.sh ne Taif, Hi-
xhretin, Xhihadin, Kushtetuten e Medi-
nes si dhe asaj 9fare do te trajtojme ketu
e qe eshte beselidhja e pare dhe e dyte e
Muhammedit a.s. me banoret e Medin-
es, e njohur si Besa e pare e Akabese dhe
Besa e Madhe e Akabese. Madje kjo
mund te merret edhe si akti vendimtar
per themelimin e shtetit islam. Ketu u
ndertua elita e cila do te pergatiste kush-
tet per ndertimin e shtetit ne Toke, per-
derisa ne Meke ishte ndertuar ne Koke.
Muhammedi a.s., pas beselidhjes se dyte
myslimaneve mekas u thote: "Allahu ka
caktuar per ju nje vend me te mire se
vendi juaj dhe njerez me te mire se nje-
rezit tuaj. Allahu na e ka lejuar qe te
emigrojme prej ketu, prandaj le te emi-
grojme qe te gjithe". Kab ibni Maliku
thote: "Beteja e Bedrit eshte me e njohur
ne mesin e njerezve sesa Besa e Madhe
e Akabese. Por Akabeja eshte me e
dashur per ne, banoret e Medines".

Rrethanat historike

Gjate pershkrimit te rrethanave his-
torike, do te terheqim vemendjen per
nxjerrjen e disa mesimeve tejet te rende-
sishme, fundja, per kete eshte historia.
Muhamedit s.a.v.s. ne Meke i vdiqen te
afermit e tij (Hadixheja dhe Ebi Talibi),
pastaj i deshtoi Thirrja ne Taif, ne Meke
gjendja e myslimaneve u rendua dhe
procesi i thirrjes rendohej 9do dite e me
shume. Tere keto rendonin shpirtin e
Muhamedit a.s. Ne kete preokupim per
perhapjen e thirrjes ne vitin e njembedh-
jete te pejgamberise, Muhamedi s.a.v.s.
takohet me gjashte te rinj nga Jethribi
(Medina). Ata gjashte te rinj ishin nga
fisi Hazrexh:, me i madhi i tyre ishte 21
vje9 dhe quhej Es'ad b. Zeraret.'

Ata te rinj ishin shpresa me e re e
Muhamedit s.a.v.s. dhe ata ngjallen
ndjenjen e fuqishme se fitorja do te vinte

edhe pse veshtiresite do te ishin shume
te medha. Madje qe te vinte ajo shprese
e fitores, do te shfaqeshin ne historine
islame nje grup te rinjsh i perbere nga
gjashte veta. Rinia eshte shpresa dhe ba-
rtesja e Mesazhit Hyjnor, Mesazhit me
te cilin u ngarkua Muhamedi s.a.v.s. Te
rinjte ishin ata qe ne fillim pranuan Isla-
min ne zemra, e tash te rinjte e tjere po e
pranojne ne zemra dhe do ta ndertojne
ne toke. Rinia ka detyrim qe ne shpirt ta
ndieje obligueshmerine e perhapjes se
kesaj feje dhe ndertimit te nje shoqerie
islame.

Muhammedi s.a.v.s. bisedoi me ate
grup djelmoshash, e ata pranuan Islamin
dhe i japin besen Pejgamberit s.a.v.s. se
do te punonin ne perhapjen e Islamit si
dhe u moren vesh te takoheshin vitin
tjeter ne kohen e Haxhit dhe ne vendin
Akabe, aty ku hidhen guret gjate Haxhit.

Pas nje viti ne te njejtin vend kishin
shkuar per t'u takuar po atehere jo
gjashte veta, por dymbedhjete. ^donjeri
kishte marre edhe nga nje shok ne fe.
Madje kishin pranuar Islamin edhe dy
veta nga fisi Evs, edhe pse fisi Hazrexh
ishte ne lufte te ashper me fisin Evs ne
Medine. Por nuk kishte ardhur Xhabir b.
Abdullah. Kjo njihet si Besa e pare e
Akabese, kur para Pejgamberit s.a.v.s.
dhane besen dhe perqafuan Islamin 12
veta, dhe lidhen edhe nje traktat, mbi te
cilin u lidh besa.

Pikat rreth te cilave lidhen bese:

1. Te adhurojne vetem Allahun,

2. Te mos vjedhin,

3. Te largohen nga Zinaja (marredhenie
jashtemartesore),

4. Te mos vrasin femijet e tyre,

5. Te mos shpifin dhe te mos genjejne
dhe

6. Te mos e kundershtojne Muhamedin
a.s. ne gjera te mira.^

Kjo eshte forma decidive e pikave
rreth te cilave lidhen besen me Pejgam-
berin s.a.v.s.

Ne kete kohe duhet te nxjerrim nje
mesim tejet me rendesi nga fusha e stra-

tegjise se veprimit individual ne Dave.
Individi qe deshiron t'i shtoje radhet e
veta me njerez qe fillojne te praktikojne
fene dhe te largohen nga te ndaluarat,
duhet te veproje individualisht me nje
nga nje, dhe ne te njejten kohe edhe te
veproje e te ushtroje aktivitete te pergji-
thshme per te here thirrje per te mira
edhe per ndalime nga e keqja. Megji-
thate, ne qender te veprimit le te kete
individet dhe jo masen, sepse ajo nuk
kaperdihet lehte.

Pas nje viti u takuan prape medinasit
me Muhamedin s.a.v.s., por ne rrethana
shume me serioze, me nje numer 75 ve-
tash dhe ne siguri me te larte, sepse do te
merrej vendimi per emigrimin e mysli-
maneve mekas dhe Muhamedit s.a.v.s.
ne Medine. Ne kete takim, qe kishte
ndodhur diten e trete te qendrimit ne Mi-
na, ne mes te nates, para ketij grupi nga
Medina u shfaq Muhamedi s.a.v.s. me
axhen e tij, Abbasin. Abbasi foli i pari,
pastaj e mori fjalen Muhamedi s.a.v.s.
dhe pasi lexoi Kuran, falenderoi Allahun
dhe paraqiti pikat rreth te cilave duhej te
pajtoheshin medinasit. Pikat ishin keto:

1. Te jeni te degjueshem dhe te bindur
ne 9faredo rrethane;

2. Te furnizoni kur ta keni te lehte dhe te
veshtire;

3. Te jeni te perpikte ne punet e mira dhe
ne pengimin e te keqijave;

4. Te punoni ne emer te Zotit e te mos
frikesoheni nga qortimi i askujt;

5. Te me ndihmoni kur t'ju drejtohem, te
me mbani sikurse vetveten, grate dhe
femijet tuaj. Keshtu do ta fitoni Xhe-
netin.

Pas nje diskutimi shume serioz qe u
zhvillua ne mes Muhamedit s.a.v.s. dhe
medinasve, te vetedijshem per barren
dhe detyren e madhe qe po merrnin mbi
vete, medinasit dhane besen qe te perga-
titeshin per pritjen e Muhamedit s.a.v.s.
me gjithe madheshtin e tij.

Ve^orite e beses se pare
te Akabese

Nga ve9orite e beses se pare te Aka-
bese, numerojme:

1. Behet thirrje per te besuar Allahun si
te Vetem dhe pa shoq, per shkak se
ende kishte kufer dhe shirk ne Me-
dine;

2. Perkushtimi per moral te mire, per te
mos here vjedhje e as zina, per te mos
u vrare, - te gjitha keto kishin te benin
edhe me rrethanat sociale ne Medine
edhe me obligimet islame. Ishte e re-

34

dituria islame / 227

ndesishme qe keto cilesi dhe virtyte
te theksoheshin dhe te ruheshin, se-
pse atje ne shumicen e kohes kishte
gjendje lufte, e ne kohe krizash ka me
se shumti vjedhje, dhunime, varferi e
vrasje foshnjash nga frika per varferi
etj., prandaj Muhamedi s.a.v.s. i ku-
shtoi kujdes kesaj;

3. Te fillojne pergatitjen shpirterore per
te marre urdhra nga Muhamedi
s.a.v.s., fillimisht sikur citohet vetem
per te mire, gjegjesisht kur ata ta vle-
resonin ashtu. Me kete synohej qe ata
banore te pergatiteshin qe udheheqes
te tyre ta pranonin Muhamedin
s.a.v.s. Ky vetedijesim kerkonte ko-
he, sepse - nje njeri nga vendi i huaj
vinte per te dhene urdhra ne vendin e
tyre;

4. Keto obUgime ishin individuate dhe
ndertonin personalitetin e mikprijes-
ve te Muhamedit s.a.v.s. ne dy shty-
11a: Besim dhe Moral;

5. Ata qe dhane besen, ishin te rinj ne
moshe, por ishin shume te vetedijsh-
em per obligimin qe po merrnin mbi
supet e veta dhe

6. U caktua te dergohej ambasadori i
Muhamedit s.a.v.s. ne Medine. Am-
basador qe caktuar Musab b. Umejr,
nje djalosh 21 vje9.

Ve^orite e Beses se madhe
te Akabese

1. Fillimisht u beri thirrje qe ata t'i bin-
deshin Muhamedit s.a.v.s. per 9faredo
qe ai urdheron, dhe me kete synohej
qe ta kuptonin se Muhammedi s.a.v.s.
do te ishte edhe shef i shtetit te ri.
Shteti pa hierarki, pa urdhra dhe nen-
shtrueshmeri ndaj prijesit, nuk nder-
tohet;

2. Ndertimi i shtetit dhe idese kerkon
edhe mbeshtetje fmanciare, prandaj
Muhamedi s.a.v.s. kerkoi me kohe qe
medinasit te kuptonin se per sender-
timin e kesaj Ligjshmerie, duheshin
dhe shpenzime nga pasurite e tyre,
madje edhe ne veshtiresi. Me kete Pe-
jgamberi s.a.v.s. ua beri te ditur se do
te kishte edhe pasoja ekonomike;

3. Thirrjen per te mire dhe ndalimin nga
e keqja, - ta vazhdonin dhe me kete
synohej qe shteti qe po ndertohej, te
ndertohej mbi parimet dhe vlerat e la-
rta morale, dhe te synohej perhere
drejt nje shoqerie me vlera te ve9anta
njerezore, drejt nje shoqerie qe nder-
tohet mbi ndjenjen dhe dashurine per
shtetin e jo mbi aparatin e dhunes;

4. Kerkohej nga ata qe lidhen besen, te
ishin te perpikte ne kryerjen e detyr-
ave dhe obligimeve. Ndertimi i shoq-
erise ne nivel shteteror kerkon njerez
parimore dhe te vendosur, sepse ajo
eshte forma me komplekse e organi-
zimit shoqeror;

5. Muhamedi s.a.v.s. e dinte se kishte
per t'u shkaktuar shume probleme,
luftera dhe goditje te tjera kjo rruge,
prandaj u kerkoi qe qysh ne fillim ta
kishin te qarte se veshtiresite ishin te
paevitueshme, por duhej te betohe-
shin se as atehere nuk do te ndodhte
qe te terhiqeshin;

6. Ne kete betim moren pjese 75 per-
sona, prej tyre edhe 3 gra;

7. U qartesua se Muhamedi s.a.v.s. se
shpejti do te niste emigrimin, e se ba-
shku me te edhe banoret myslimane
te Mekes;

8. U caktua udheheqja kolegjiale e per-
bere nga 12 veta, 9 nga fisi Hazrexh
dhe 3 nga fisi Evs;

9. Muhamedi s.a.v.s. ua rikujtoi se sig-
uria e tij ishte tejet e rendesishme dhe
ta dinin qarte mendinasit se Pejgam-
beri s.a.v.s. duhej te ruhej, sepse ishte
amanet i tyre.

Ambasadori

i Muhammedit a.s. ne

Medine, Musab b. Umejri

Pas beses se pare te Akabese, gjegje-
sisht pasi qe pranuan Islamin 12 veta,
Muhamedi s.a.v.s., se bashku me ta, der-
goi Musab b. Umjerin, qe t'ua mesonte
fene banore ve te Medines, dhe te kujde-
sej per zbatimin e beses qe i dhane 12
medinasit. Musab b. Umejri ishte vetem
21 vje9, por ishte i men9ur, rridhte nga
nje familje e mire, ishte nga te paret qe
kishte pranuar Islamin dhe thuhet qe ku-
jdes te ve9ante i kushtonte veshjes dhe
dukjes sejashtme. Dituria, men9uria, fu-
qia e tij e besimit, sjellja e mire, pamja
dhe pedanteria e tij, rinia e tij qe per9o-
nte entuziazmin dhe fuqine, - te gjitha
keto Musab b. Umjerin e bene njeriun
me te merituar per te qene ambasadori i
Muhamedit s.a.v.s. Per sukseset e tij nuk
dyshohet, ai atje ua mesoi njerezve fene,
shtoi numrin e besimtareve, qetesoi situ-
aten dhe u nderpre lufta e vazhdueshme
ne mes dy fiseve qe ishin ne lufte, ne
mes fiseve Evs dhe Hazrexh, si dhe per-
faqesoi denjesisht personalitetin e Mu-
hammedit s.a.v.s. ne kete mision.

Mus'abi kishte banuar ne shtepine e
Es'ad b. Zeraretit, dhe po therriste njere-
zit ne Islam, derisa nuk mbeti asnje shte-
pi ensaresh pa u here myslimane, burra e
gra, perve9 shtepive te Umejjeh b. Zej-
dit, Hat-metit dhe Vailit. Ata kishin poe-
tin Kajs b. Uselit, te cilin e degjonin. Ky
ua ndalonte te pranonin Islamin, por di-
ten e Hendekut, ne vitin pese te hixhre-
tit, edhe ata pranuan Islamin.^

Mus'ab b. Umejri kthehet ne Meke,
pak para kohes se Haxhit ne vitin trem-
bedhjete te pejgamberise, dhe lajmeron
Resulullahun s.a.v.s. per sukseset e arrit-
ura. E lajmeron per fiset e Jethribit, per
pasurine, fuqine dhe begatite e tyre.

Udheheqja kolegjiale

Pas Akabese se madhe, rregullimi
shoqerore ne Medine ndryshoi, sepse
atje Islamin e pranuan pothuaj te gjithe.
Ky pranim i Islamit ndali luften e perg-
jakshme dhe te pakuptimte ne mes dy
fiseve, sikur u theksua, sjelljet individ-
uate ndryshuan dhe raportet ndernjere-
zore u rregulluan. Muhamedi s.a.v.s., i
vetedijshem plotesisht per ndryshimin e
sjelljeve shoqerore, mendoi edhe per
ndryshime ne udheheqje. Anarkine e
meparshme nuk e pranoi, po as sistemin
e teresishem sheriatik nuk e obligoj, ve-
9se gjeti nje forme tjeter te qeverisjes.
Nder shkaqet mund t'i numerojme: cak-
timi i vetem nje individi, nuk mund t'i
unifikonte fiset per shkak se kishte ende
injorance, lejimi i vazhdimit te gjendjes
se meparshme ishte anarki dhe kjo nuk
pranohej, obligueshmeria e rregullimit
te teresishem islam nuk ishte e mundur
per shkak te pavetedijesimit te duhur si
dhe qellimi ishte formimi i nje shoqerie
te tille islame qe deri ne emigrimin e
Muhamedit s.a.v.s. te ishte e gatshme
per te pranuar 9faredo urdhri. Muhamedi
s.a.v.s. per kete udheheqje caktoj 12 ve-
ta, per se njerezve u tha: "Zgjidhni dym-
bedhjete veta nga mesi juaj. (^donjeri
prej tyre do te jete pergjegjes per njerez-
it e vef .

Pas kesaj kerkese, 9 perfaqesues i
zgjodhi fisi Hazrexh dhe 3 fisi Evs. Kur
u krye zgjedhja, Muhamedi s.a.v.s. ker-
koi prej tyre premtimin e forte (betimin)
dhe u tha: "Ju jeni mbrojtes te popullit
tuaj dhe dorezanet e tyre, si9 kane qene
Havarijjunet - Nxenesit mbrojtes te Isait
a.s., te birit te Merjemes, kurse une jam
mbrojtes i popullit tim, perkatesisht i
myslimaneve." Qe te gjithe u pajtuan me
kete, keshtu qe ne Medine, perve9qe
ndryshoi gjendja shpirterore, ndryshoi
edhe gjendja juridike dhe u vendos nje
forme e re transicionale e qeverisjes deri
ne shtetin islam.

Referencat:

1. Zadu-1-Me'ad: 11/50; Ibni Hisham: 1/429.541,
Nektari i Vulosur i Xhenetit, Safujurrahman
Mubarek Furi, Prishtine 2004, fq 161.

2. Sahihu-1-Buhari, kaptina pas kaptines: "Bukuria
e imanit": 1/7, kaptina: "Delegacioni i ensare-
ve": 1/550.551. Teksti eshte nga kjo kaptine dhe
nga ajeti: "Kur te te vijne besimtaret..." (55, 13)
e ne koleksionin e Buhariut 11/727 dhe kaptines
per mashtrimet dhe kefaretin: 11/1003.

3. Per me gjer shih, Nektari i Vulosur i Xhenetit,
Safiju-Rrahman Mubarek Furi, perkthim shqip,
2004 Prishtine, apo Es-Siretun-Nebeujje, Li-
Ibni Hisham...

dituria islame / 227

35

Qasje

Respektojme kufijte e Allahut

Rrustem Spahiu

Falenderojme Allahun, Zotin e
te gjithe boteve. Qofte i beku-
ar Muhamedi a.s., paqja dhe
bekimi i Allahut qofshin per
te, familjen e tij te ndershme dhe ashabet
etij.

Njeriu eshte krijese e kufijve

Jeta e tij eshte e kufizuar me vdekjen.
Pamja e tij fizike eshte caktuar me gjin-
ine. Njeriu, duke ndertuar shtepine e vet
ne kete bote, me vetedije kufizon jeten e
vet ne nje siperfaqe te caktuar qe e rre-
thon. Edhe horizontet e diturise se njeri-
ut jane te kufizuara. Sado qe te jete i
arsimuar dhe i urte, njeriu ndesh kufij te
pakaluar te njohurise. "Te pyesin ty per
shpirtin:thuaj vetem Zoti im e di, e juve
ju eshte dhene vetem pak dije'" (El-
Israe, 85)

Jeta e njeriut nuk mund te
zhvillohet ne liri te pakufishme

Por njeriu, me i kufizuari eshte ne
rregullat dhe normat e sjelljeve morale,
kuptimin e plote te te cilave e meson ne
mesimet e Shpalljes se Zotit.

Te gjitha shpalljet kategorikisht per-
serisin se njeriu as mundet dhe as guxon
te beje 9do gje qe i bie ndermend, e as qe
mund t'i plotesoje te gjitha epshet qe e
sprovojne e as qe mund t'i plotesoj te
gjitha ato kerkesa te tij, te cilat zakonisht
i deshiron ose i synon instinktivisht.
"Mos mbyt, mos vidh, mos bej kurveri"^
-jane ndalesat e zeshme hyjnore dhe ku-
fijte e te gjitha feve monoteiste. Se jeta e
njeriut nuk mund te zhvillohet ne liri te
pakufishme dhe se kufijte e se lejuares
dhe te ndaluares ne sjelljet njerezore,
jane gjithmone fati i sigurise dhe lumtu-
rise, na tregon edhe rrefimi kuranor mbi
ndalesen hyjnore.

Dhe ne i thame: "O Adem, jetoni ti
dhe gruaja jote ne xhenet, hani e pini ne
te sa te doni dhe nga te doni, por mos iu
afroni kesaj peme, se do t'i beni padrej-
tesi vetes".^ (El-Bekare, 35).

Eshte interesant se ne Kuran nuk per-
mendet druri si kufi hyjnor i lirive te
hazreti Ademit e hazreti Haves, nuk per-
shkruhet dhe nuk sqarohet se si duket ai
dru, as lloji e as cilesite e tjera te tij.
Kurani kete e ve ne pah ne kuptimin e
ndaleses hyjnore me theks ne parimin e
kufijve universale hyjnore, per te vene
ne pah bazat e ndalesave e jo vete objek-
tin ose lenden e ndaleses.

Pra, njeriu, edhe pse logjikisht eshte
qenie e vetedijshme, bile edhe ne kush-
tet e jetes ne Xhenet, ne fdo kohe e ha-
pesire te veprimit te tij, patjeter duhet te
kete kufij te caktuar. Liria e vertete nje-
rezore eshte e pandare nga respektimi i
kufijve hyjnore.

Thyerja e kufijve te Allahut,
njerezit i shpie ne deshperim dhe
pashprese

Ne hadithin qe regjistron Dare Kutni
dhe e transmeton Thalib el Husheni r.a,
Pejgamberi a.s. tregon se burimi i 9do
ndalese morale dhe urdhri hyjnor eshte

36

dituria islame / 227

urtesi e meshire, dhe rruga e arritjes se
meshires se Tij dhe kryerjes se detyrave,
dhe se fati njerezor eshte shpetimi dhe
siguria ne respektimin e kufijve te
cekur/

Allahu i ka caktuar detyrat, mos i
leshoni dhe mos i shkaterroni; i ka cak-
tuar kufijte, mos i kaloni; i ka ndaluar te
ndaluarat, e mos i thyeni; e ka heshtur
disa gjera nga meshira ndaj jush, e jo
nga harresa, prandaj mos u merrni me
to.

Si9 shihet ne pamje te pare, Pejgam-
beri a.s. termin kufijte e permend me
termin detyra dhe ndalesa. Vetedijen
njerezore per ekzistimin e kufijve juridi-
kisht e percjellin edhe detyrat konkrete,
obHgimet veprat e mira dhe ndalesat eti-
ke, te cilat nuk lejohet te thyhen.

Duhet ta kujtojme se thyerja e kufijve
te Allahut, njerezit i shpie ne deshperim
dhe pashprese. Pasi mbyti vellain e vet,
Kabilin, ne pendim te thelle dhe i hum-
bur per shkak te krimit te here, e ndjek
dhe e mundon brenga shpirterore. Ne su-
ren Shpella, i Madherishmi Allah na tre-
gon hidherimin dhe dhembjen e thelle te
njeriut te cilit Allahu ia zhduk frytet per
shkak te mendjemadhesise dhe mos-
falenderimit.

Dhe vertet, u shkaterruan frytet e tij,
e ai fiUoi te duartrokiste per ate qe kishte

shpenzuar ne te, e ajo ishte rrenuar ne
kulmet e saj dhe thoshte: "O i mjeri une,
te mos i kisha here Zotit tim shirk
shok!'" (el-Keh'f 42). Ne letersite bote-
rore pershkruhen fatet tragjike te njere-
zve qe kishin thyer ndalesat hyjnore, per
te fituar nje fame kalimtare, dashuri, ose
per te arritur pasuri perrallore. Perso-
naliteti tragjik ne romanin "Krimi dhe
Denimi'" perjeton thyerje shpirterore
dhe psikike pasi vret plakun.

Kufijte hyjnore ne te njejten
kohe jane edhe mbrojtes te she-
ndetit emotiv dhe psikik te njeri-
ut

Xha Gorio' vdes ne lakmine paral-
izuese derisa mundohej ta merrte objek-
tin nga ai. Werteri i dashuruar, duke mos
gjetur menyre per ta kenaqur dashnoren
e marre dhe te pafat, e mbyll tragjikisht
jeten e tij me vetevrasje. ^'kuptojme
nga shembujt e lartpermendur? Ku eshte
burimi i vuajtjes dhe i tragjedise te ke-
tyre personazheve? Pertej kufijve hyjno-
re jane deshperimi, fatkeqesia, vdekja,
semundjet shpirterore etj.. Kufijte hyj-
nore ne te njejten kohe jane edhe mbro-
jtes te shendetit emotiv dhe psikik te
njeriut. Thyerja e kufijve hyjnore i 9on
njerezit ne shkaterrim te papermiresue-
shem moral dhe shpirteror. Derisa shke-

nca po hulumton klonimin e njerezve
dhe shtazeve, nderrimin e gjinise dhe
nderrimin e identitetit biologjik te njeri-
ut, si dhe prodhimin e ushqimit gjenetik
te modifikuar, ne te njejten kohe na pa-
raqiten edhe hamendjet e amshueshme
dhe dilemat morale mbi kufijte hyjnore
dhe njerezore. Ne te vertete, a guxon t'i
shfrytezoje njeriu te gjitha te arriturat
shkencore e teknologjike ne realizimin e
qellimeve dhe planeve te tij jetesore? Ku
jane kufijte ne zgjedhjen e tij te lirise
dhe te kreativitetit ? Kurani thekson se
krijesat, me vullnetin e tyre, nuk mund
te zgjedhin dhe ta imitojne Krijuesin ne
ato gjera per te cilat nuk kane dituri dhe
njohuri te duhura. Njeriu eshte ne gjend-
je te prodhoje, por nuk eshte ne gjendje
te krijoje. Zgjedhja njerezore nga vull-
neti, idete dhe, ne fund, edhe nga veprat
- nuk eshte e as qe mund te jete ne lirine
absolute dhe i pavarur nga Ai Qe eshte i
Gjithefuqishem dhe i Gjithedijshem.
Zoti yt krijon 9'te doje dhe zgjedh ke te
doje; atyre nuk u takon zgjedhje. I paster
edhe i larte eshte Allahu nga ato qe i
mveshin, i bejne shok. (Kasas, 68)8

Duke respektuar kufijte hyjnore qe ka
caktuar i Madherishmi ne Librin e Tij
dhe qe i ka gdhendur thelle ne vetedijen
e krijeses se Tij, njeriu ruan qetesine e tij
shpirterore dhe personalitetin e tij. O
Zoti yne, na i fal mekatet dhe na meshi-
ro! O Zot, mos lejo qe zemrat tona te
humbin rrugen, pasi na ke udhezuar ne
rrugen e drejte, na dhuro qetesine dhe
meshiren Tende, Ti je me te vertet Qe
dhuron shume!

Fusnotat:

1. Kur'an Isra 85 perkthimi i H.Sherif Ahmetit.

2. Bibla "Dhjete urdheresat" Shkoder 2008.

3. Bekare 35 perkthimi i H.Slierif Ahmetit.

4. Muveta Iben MaUk.

5. Kur'an el-Kehf 42 perkthimi i H.Sherif
Ahmetit.

6. Romani "Krimi dhe Ndeshkimi" botimi III.
Uegen 1997.

7. Romani "Xha Gorio" Onore De Bazak, Tirane,
2000.

dituria islame / 227

37

Nga kendi im

Religjioni dhe shteti

Pozita juridike e BIK-se

Dr. Xhabir Hamiti

Bashkesia Islame e Kosoves
eshte institucioni me i madh
perfaqesues fetar ne vend.
Mbi 90% te banoreve koso-
vare i takojne besimit islam nga ko-
munitete te ndryshme: shqiptare, turq,
boshnjake, gorane dhe ashkalinj. Bash-
kesia Islame e Kosoves gjate historise
ka pasur baticat dhe zbaticat e saj. Ne te
kaluaren e afert komuniste, BIK-se, nje-
soj me komunitetet e tjera fetare ne
vend, ka gezuar statusin e saj, me fjale te
tjera, ka qene e njohur si subjekt juridik
dhe eshte njohur nga organet shteterore.
Edhe pse, sif dihet, ne vendet ish-komu-
niste te rajonit dhe me gjere, feja ne per-
gjithesi ishte ngulfatur dhe sanksionuar
teresisht, ne sistemin socialist te ish-Ju-
gosUavise, ekzistonte nje lloj lirie dhe
liberalizmi per fene dhe ithtaret e saj.
Objektet fetare nuk ishin mbyllur per
besimtaret, lejohej te vepronin shkollat
fetare te mesme, po dhe ato te larta.

Ndarja ne mes shtetit dhe fese ka ek-
zistuar edhe ne ate kohe, po ishte krijuar
nje ure lidhjeje ne mes shtetit dhe komu-
niteteve fetare permes nje organi qe qu-
hej "Komisioni shteteror per feshtje
fetare". Po ashtu ka ekzistuar perkujdes-
ja sociale, shendetesore dhe pensional
per te gjithe punonjesit fetare pa dallim.
BIK ne kohen e ish-Jugosllavise, me sa-
ktesisht qe nga viti 1948 deri ne vitin
1993, ka qene ne ombrellen e Kryesise
se Bashkesise Islame te Republikes Fe-
derative te Jugosllavise me seli ne Sara-
jevo.

Gjendja sotshme e BIK-se

BIK eshte bashkesi fetare e pavarur
qe nga viti 1993. Ne gjirin e saj ka 25
dege - keshilla ne gjithe Kosoven,
perfshire edhe dy komuna shqiptare ne
Kosoven Lindore, - Presheve dhe Buja-
novc. Ka kushtetuten dhe rregulloret e
brendshme, permes te cilave organizon
veprimtarine e saj. Organi me i larte
eshte Kuvendi i Bashkesise Islame, i cili
perbehet nga 27 anetare te te gjitha re-
gjioneve ne vend. Organi Ekzekutiv
eshte Kryesia e BIK-se me Kryetarin e
Bashkesise Islame ne krye, i cili, sipas

kushtetutes, mban edhe postin e Myftiut.
Perve9 jetes fetare, BIK-ja sot, si edhe
me pare, kujdeset per zbatimin e fese ne
menyre sa me te denje per besimtaret e
vet, per arsimim fetar , per ruajtjen e pa-
surise vakefnore te trasheguar nga para-
ardhesit e saj etj.. Hierarkia e BIK-se
krijohet permes zgjedhjeve, ku marrin
pjese 27 anetare te Kuvendit si dhe 27
kryetare te keshillave regjionale - pra
gjithsej 54 veta. Zgjedhjet regjionale be-
hen ne 9do 4 vjet, kurse ato qendrore ne
9do 5 vjet. Myslimanet ne Kosove tani e
600 vjet i takojne drejtimit synit, te
bazuar ne shkollen juridike Hanefite.

Raportet BIK - shteti

BIK-ja ne kushtetuten e saj ka parim
sherbimin fetar dhe ate kombetar. Aty ku
eshte i gjithe populli, eshte edhe BIK-ja.
Ne ditet me te veshtira te luftes dhe rep-
resionit qe ka kaluar vendi yne, BIK,
ashtu si edhe bashkesite e tjera fetare ne
vend, me perjashtim te komunitetit
ortodoks serb, ka luajtur nje rol te re-
ndesishem ne luften 9lirimtare kunder
okupatorit serb. Pra, edhe kur Kosova
nuk ishte shtet, BIK ishte perkrah leviz-
jes se saj per shtetesi dhe mvetesi.

Pas luftes, e cila la pas deme te me-
dha njerezore dhe materiale. BIK-ja, si
bashkesia me e madhe fetare nga lufta
doli shume e demtuar, sidomos ne infra-
strukturen e saj. Sella e BIK-se bashke
me arkivin qendrore u dogjen ne flake,
ndersa mbi 218 xhami ne gjithe vendin u
shkaterruan nga okupatori serb.

Me nderhyrjen e NATO-s dhe instali-
min e administrates se perkohshme te

UNMIK-ut, shoqeria kosovare po fiUo-
nte nje jete te re. Qe nga muaji qershor
1999 e deri ne shpalljen e Pavaresise me
17 Shkurt 2008, si edhe per me shume se
nje vit nga data e Pavaresise , BIK-ja ve-
pron pa nje status te qarte juridik ne qev-
erine e vendit.

BIK-ja, pra, nuk eshte e regjistruar si
subjekt juridik, dhe pikerisht kjo ka qene
dhe vazhdon te jete nje pengese e nje
hendikep i madh ne ushtrimin e veprim-
tarise se saj te drejte.

Me kushtetuten e vendit, Kosova
eshte shtet laik, por qe garanton te drej-
tat dhe lirite fetare te 9do komuniteti fe-
tar. Shteti nuk njeh asnje fe si fe zyrtare
te tij, dhe, pikerisht nga ky fakt, besoj se
edhe eshte neglizhuar rregullimi juridik
i tyre deri me sot.

Ne Kuvendin e Kosoves vitin e kalu-
ar eshte miratuar ligji per lirite dhe te
drejtat fetare, por jo edhe ligji per rreg-
ullimin juridik te tyre.

Shteti respekton festat kryesore isla-
me-Bajramin (Bid) e vogel dhe te madh.

Ka apo nuk ka shkelje te te drejtave
fetare te myslimaneve ne Kosove?

Asnje vend ne bote nuk eshte i per-
kryer ne realizimin e te gjitha kerkesave
te qytetareve te tij. Si vend i ri qe jemi -
shtet i ri i porsalindur (new born state),
pashmangshem kemi edhe 9alime. Ne
mungese te hartimit dhe aprovimit te te
gjitha normativave me te cilat do te rreg-
uUoheshin kerkesat e qytetareve, kohe
pas kohe ka pasur aty-ketu raste, kur ja-
ne shkelur edhe te drejtat fetare te indi-
videve, si9 ka qene rasti i perjashtimit te
disa vajzave nga shkoUa per shkak te ba-
rtjes se shamise ne disa shkoUa te ndry-
shme te Kosoves, sidomos ne ato te
mesme. Po ashtu mendoj se eshte shkel-
je e madhe e te drejtave fetare edhe kur
nje femre qe bart shamine, nuk i lejohet
te punoje ne institucionet publike te ven-
dit, dhe kjo, per aq sa une jam ne dijeni,
eshte e sanksionuar edhe me ligj.

Keto jane disa dukuri shqetesuese, te
cilat mendoj se, me kalimin e kohes, do
te rregullohen ne menyre institucionale.
Jo gjithmone gjerat shkojne ashtu si9
deshirojme ne te gjithe!

38

dituria islame / 227

Ese filozofike

Filozofia nga ana tjeter e botes

Gnosa ezoterike
dhe letersia e anticipimit teknik

Mr. Hamdi THAgI

Ezoterika eshte nje fjale me ori-
gjine greke dhe folja eusotheo
domethene hyj. Ku te hysh? Ne
hapesiren e se fshehtes se shu-
guruar! Hyhet ne di9ka, kalohet neper
dyert, te cilat e ndajne te brendshmen
nga e jashtmja, te dukshmen nga e padu-
kshmja, te kuptueshmen nga e pakuptu-
eshmja. Fjala eshte per besimin, per
ekzistmin e aneve te mira dhe aneve te
keqija, per dy bote, ne te cilat eshte po-
thuajse e pamundur per te ekzistuar nje-
kohesisht.

Ne te gjitha doktrinat ezoterike ne ate
brendi, ne anen tjeter te empirikes, gje-
nden sekreti i fshehur, mendimi i paku-
ptueshem, shkaku i shuguruar. Hyrja
eshte nje hapesire e brendshme, nje qe-
ndrim prane zjarrit te shenjte te se fshe-
htes, qe u lejohet vetem te zgjedhurve
ose te paracaktuarve. Jeten mund ta kup-
tojne vetem ata qe nuk e kane frike vde-
kjen, ata qe e kane frike te fshehten,
sepse driten mbinatyrore do ta shohin
vetem ata qe e kane tejpare erresiren me
te zeze. I ndryshem nga qendrimi profan
ne boten e jashtme te ngarkuar me de-
tyra, ai qendrimi ne brendi, i cili te zgje-
dhurve u ben te mundur per te qene
bashkepjesemarres te se fshehtes, i ka
joshur gjithmone njerezit, ka qene nje si
kompensim i atij racionalizmi, i cili kup-
timin e botes e ka perjetuar si totalitet te
intelektit.

Ezoterika eshte e lashte sa edhe
gjinia njerezore, ajo ka qene e
pranishme ne secilin qyteterim qe
njohim

Se ezoterika eshte e lashte sa edhe
gjinia njerezore, flasin deshmi te ndry-
shme: ajo ka qene e pranishme ne secilin
qyteterim qe njohim; ajo eshte e kulti-
vuar ne themelet e bazes kulturore te se-
ciles bashkesi; ne te jane trupezuar
mitet, endrrat dhe te fshehtat; ne te e
njohim tablone kozmologjike te epokes,
gjakimin psikanalitik per perteritjen
shpirterore, synimin per t'u ngrohur nje-
riu ne ngrohtesine e fuditshme te fab-
ules magjike, e cila na bind me shume
shprehjesi, se ata qe jane te shuguruar,
mund ta arrijne vazhdimesine vetem me
perteritjen e pareshtur shpirterore.

Sado qe ta kundershtoje historia e
mendimit shkencor kuptimin e bindjeve

dhe te besimeve ezoterike, sado qe te he-
qim dore gjate historise para deshmive
shkencore nga kultet ezoterike, - ne ba-
llin e njerezimit do te ndrijne edhe me
dy-tri pika te veses se paster dhe te she-
njte, te cilat kane qendruar atje qysh nga
kohet, kur jemi lare ne banjen e fuditsh-
me sheruese te mendimit sinkretik. Gati
asnje qyteterim i zhdukur nuk la pas ve-
tes aq deshmi per ekzistencen dhe fuqi-
ne e vet, gati asnje nuk e kundershtoi
Vdekjen, - sa e beri kete Egjipti i lashte.
Deshmitaret jane te pagoje, po njekohe-
sisht edhe shume gojetare, sepse arti dhe
kthesa flasin me gjuhen e shpirtit dhe
terhiqen neper mijevjefare mjaft dome-
thenes, e do t'i kishim te qarta shume
gjera dhe pa Librin e te vdekurve. Egji-
pti i lashte i kishte misteret, ato krijonin
kodeksin e sjelljes njerezore, prandaj ez-
oterika manifestohej ne 9do hap te jetes
publike. Misteret kryheshin ne tempuj,
po ndikimi i jetes ne tempuj kapercente
neper dyer te ngushta, te cilat boten e
jashtme e ndanin nga e brendshmja, e ne
kete menyre rrezatonin ne jeten e pergji-
thshme publike. Perteritja ne shpirt ishte
ne lidhje me perteritjen e jetes se natyr-
es. Tregimi per Isiden dhe Ozirisin, i cili
pa ndihmen e shenimeve te Plutarkut
pothuajse nuk do te kuptohej, e pershko-
nte fdo qelize jo vetem te jetes shpirte-
rore, por edhe te asaj problem qendror i
ezoterive egjiptiane dhe i te gjitha ezot-
erive te ardhshme. Vihej ne jete neperm-
jet lojes se shenjte, e me anen e grekeve,
te romakeve, hebrenjve dhe te disa pop-
ujve te tjere me pak historike, vazhdoi te
jetonte. Reflekset e ketyre mesimeve
vihen re ne shumicen e veprave artistike

te periudhave te mevonshme. Keshtu, ta
zeme se kulti i Ozirisit dhe i ezoterikes
se kristalizuar perreth tij, jetonte edhe ne
mjetet e tjera, madje pas shume sheku-
jsh, na vertetojne Metamorfozat e shkr-
imtarit romak Apul. Shpernderrimi, do
te thoshim me gjuhen e sotme, i plejbo-
jit Luc ne gomar, ka ne vete komponente
paradizuese, poezia dhe ironia u bashku-
an kunder kultit, sepse ne ate kohe Ro-
ma dekadente ishte tashme e gatshme
per ta vene ne loje te shenjten, shekullar-
izmi kishte kuptimin metaforik te shenj-
terimit te periudhave te meparshme.
Megjithate, kapituUi i fundit i Gomarit
te arte tregon se shkrimtari, per nje 9ast,
e kishte frike lirine e vet dhe atehere, ne
emer te pendeses, tregoi besnikeri ndaj
fshehtesive te kultit te Ozirisit, ose mos
kapitulli i meparshem, me nje qellim te
caktuar, neutralizoi, me qellim qe apote-
oza perfundimtare e mesimit te shkenca-
ve te fshehta dhe besnikeria ndaj temave
mistiko-magjike te Misirit te panjohur,
te triumfonin si shprehje e kundershtim-
it te nje realiteti, i cili kishte hequr dore
nga 9faredo tradite metafizike.

Ne shkrimin tjeter te ruajtur te Apulit
te njohur, me titullin Apologjia, autori u
mbrojt nga akuza se merrej me magji,
namatisje, shorti, me magjine ne pergji-
thesi, hodhi poshte shpifjet se merrej me
pune mrekuUiberese, me shtrigeri, me
bishtgjarperi; shkrimtari i Gomarit te
arte hedh poshte te gjitha ato akuza, por
kapitulli i fundit i romanit, disa te dhena
nga autobiografia e tij, pastaj edhe disa
indicie te tjera, na terheqin verejtjen se
ishte familjar me mesimet ezoterike te
kohes se vet.

dituria islame / 227

39

Spiritualizmi duhej te misherohej ne
ndonje menyre, kultet e vjetra bashko-
heshin me te rejat. Afrika, Evropa dhe

Azia shkrihen ne ezoterike, flaka e per-
jetshme ndizet nga ky vaj i ri. Krahas
Isides dhe Ozirisit, pastaj krahas mis-
tereve eleuzine, miti per Orfeun, qendri-
mi i pitagorianeve kundrejt ketyre per-
vojave te fituara neper histori, pastaj do-
ktrina e Anaksimandrit, Heraklitit, Pa-
rmenidit, Empedokles, Anaksagores, e
vertetojne vetem me fuqishem kete tra-
dite te fshehur, e cila del ne siperfaqe ne
veprat dramatike te EskiHt dhe Euripid-
it, kurse poezine e Pindarit e pershkon.
Ne kete seri, sikur e kemi harruar kultin
e Dionisit, eshte per t'u terhequr veme-
ndja tek origjina e tij iraniane. Ja edhe
nje fakt se kemi te bejme me nje konsta-
nte te caktuar te kuptimit te botes.

Vazhdimi i nje tradite

Duke studiuar traditen, kurse Kaba-
la, ne te vertete, edhe do te thote "tradi-
te", per te shuguruarit kjo doktrine, qe u
paraqit ne shekullin XIII ne mes te
hebrenjeve ne Spanje dhe France, hyn
pothuajse ne traditen e te menduarit ezo-
terik.

Ekzaltimi mistik, veprimet qe e ngr-
ene besimtarin ne ekstaza ekzaltuese, te-
knikat e ndryshme dhe veprimet okulte,
besimi ne sistemin magjik te numrave
(dhe ne njezet e dy shkronjat e alfabetit
hebraik) e, si rrjedhim i ketij besimi, dhe
supozimi se me keta numra e shkronja
ne kombinimet magjike mund te vepro-
het ne fuqite natyrore e shoqerore, jane
njera nga pikenisjet. Ate qe mund ta beje
Zoti me ndihmen e formulave magjike,
mund ta beje edhe individi, nese eshte
shuguruar ne fshehtesite e shkences. Ne-
se Ademi, njeriu i pare, u be nga argjila
dhe nga vullneti per te qene njeri, mos
do te ishte e mundshme, me ndihmen e
mendimit ezoterik, te krijohej ndonje
qenie artificiale, e ngjashme me njeriun?
Ideja e Golemit, e cila u be legjende e
pervetesuar e Getes, eshte vetem nje tre-
gim biblik per njeriun e pare, i reduktu-
ar ne pervojat okulte te ezoterikes
hebraike.

Ndoshta duhet te cekim se ezoterika
nuk merr fund me Kabalen. Levizjet e
reja shpirterore, mesimet e reja te nxitu-
ra nga dilemat e njejta dhe nga njefare
voluntarizmi i lindur i njeriut per ta
ndryshuar boten, i japin ndihmesat e tyre
per kete tradite te perditshme. Kataret,
dualizmi i tyre, bogumilet, patarenet,
poashtu kane librat e vet te fshehte, edhe
ata i mundon deshira per ta arritur gno-
sen. Poezia e trubadureve eshte nje nga
reflekset e ketij mesimi. Paqartesia e fo-
rmave te ngaterruara poetike, simbolika

e shpeshte, kulti i Zotit te Madh dhe Zo-
njat e sterbukura, si dhe disa fakte te tje-
ra, tregojne se lidhja ndermjet besimit
dhe krijimit artistik ishte jashtezakonisht
e fuqishme dhe e pershkruar nga mesi-
met mistiko-ezoterike, kurse nje loje qe
erdhi ne Evrope nepermjet romeve, tre-
gon gjeresine dhe agresivitetin e te me-
nduarit ezoterik. Fjala eshte per tarotin,
loje e letrave. Nje refleks te saj e hasim
ne Token e Shkrete.

Gnosa ezoterike ekziston edhe sot.
Njeriu gjen forma te reja te ndermjetesi-
mit ne mes prakticizmit te kote dhe me-
tafizikes se frytshme te lundrimit tone
neper galaktiken e kesaj ere planetare.
Shpresa e njeriut ndodhet gjithmone pa-
ra tij; mos nuk jane synimet tona eskat-
ologjike dhe teologjike te determinuara
nga menyra potenciale skizofrenike e te
menduarit ose shkaqet duhet t'i kerko-
jme ne disa te dhena mitike te botes sone
te perceptuar ne vete dhe rreth vetes? Te
bindur se mendjen tone e perdorim ne
menyren me te mire te mundshme, te
ndergjegjshem per faktin se qyteterimi
yne vertitet ne orbitat e shkakesise se
pergjithshme neper galaktikat e shpje-
guara ose te shpjegueshme te kesaj eres
sone planetare, do te mund te mendohej
qe gnosa ezoterike eshte hequr nga re-
ndi i dites i te menduarit njerezor. Me-
gjithate, ajo vazhdon edhe me tutje,
megjithese ne te aguarit e shpirtit para-
qiten gjithnje e me shpesh pamjet nga e
ardhmja e ndritshme (si do te thoshin es-
katologet e papermiresueshem dhe in-
xhinieret e shpirtit), ani pse kudo rreth
nesh ndodhet nje erresire qe te ha, nje
terr dhe zbrazesi, qe nuk kemi mundur ta
marrim as me mend, as me arsye.

Teknika u be gnose e eres tekno-
logjike, e fshehta ndodhet jashte
nesh

Si ne mijevje9aret e shkuar, edhe sot,
gje qe duket e pashpjegueshme, mendi-
mi njerezor, kur vjen te pragu i munde-
sive te veta, edhe me tutje heq dore nga
racionalizmi, po jo edhe nga te mend-
uarit. Por, ky te menduar eshte gjithmo-
ne ne simbioze me traditen e ezoterikes.
Edhe atehere kur shpirtrat e shkelqyesh-
em spekulative sikur "parapaguhen" ne
kete loje te parashikimit te ardhmerise
se botes dhe te llojit tone, kemi te bejme
me vazhdimin e nje tradite, per te cilen
besohet se eshte nderprere dhe se e ka
humbur kuptimin e te ekzistuarit. Por,
vendi ku vazhdon kjo gnose, nuk ndodh-
et me ne thellesine e tempujve, njohjen
nuk e ruajne me prifterinjte dhe njerezit
e tempullit. Hapesira e ezoterikes se
eres planetare ndodhet ne periferi te
shkences moderne. Futurologjia dhe
fantastika e marrin shpesh nen mbrojtjen

e tyre. Nje hibrid i futurologjise dhe fan-
tastikes eshte letersia e anticipimit shke-
ncor. Fusha e saj shtrihet nga kongreset
e shkencetareve me nam e deri tek rom-
anet obskurante ne vazhdime. Sido qe te
jete, ajo eshte bere obsesion i periudhes
sone, projeksion i mendjes njerezore, po
edhe shprehje e magjepsjes nga e panjo-
hura.

Teknika u be gnose e eres teknologji-
ke, e fshehta ndodhet jashte nesh. Odi-
seja ne gjithesi 2001 e anglezit Artur
Klark, e perpunuar ne fil nga Stenli Kju-
brik, eshte nje vizion jo i sofistifikuar,
po i trilluar i ardhmerise se njeriut. Po si
te interpretohej ndryshe ai monolit, per-
ve9se si pjese e nje rituali ezoterik, i cili
eshte tash i projektuar jashte nesh per te
njejtin funksion, te cilin e kane pasur me
pare ritualet e permendura me heret te
tradites ezoterike te pellgut te Mesdhe-
ut?

Sikunder kemi thene tashme, nje nga
ambiciet e fshehta te kabalistit ishte de-
shira per te krijuar nje qenie artificiale,
Golemin, e nga ky synim shekuUor nuk
hoqi dore as ezoterika moderne qe njeriu
te behet demiurg absolut dhe rival kinse
i Zotit. Ideja e robot-njeri-makines nuk
daton nga dita kur Karel (^apeku ia gjeti
emrin, me te cilin u regjistrua ne gjene-
alogjine e qenieve artificiale. Tradita e
njeriut artificial eshte e gjate sa edhe le-
tersia, megjithese u korrigjua si ide e
mutantit ose e androidit. Ne vend te fry-
tit te perqendrimit te brendshem, ne
vend te bashkorientimit ne vizionin e
brendshem, ne operacionet telurgjike
dhe magjike, ideja e njeriut artificial li-
dhet me kozmogonine e re te eres plane-
tare. Njeriu nuk mund t'i permbushe ato
detyra, te cilat ia vene kushtet e udheti-
meve kozmike, zbulimeve te hapesirave
te reja kozmike dhe te realiteteve te reja,
ai besimin e vet uajep qenieve artifici-
ale, po ideja qe i ka projektuar, eshte me
e dobet se vullneti i tyre per te sunduar
inventoret e vet.

Duke pershkruar nje realitet fiktiv,
nje realitet imagjinar, virtualitetit te te
cilit ben perpjekje t'i afrohet me ndih-
men e kokave shkencore, ose, qe me pa-
re, pseudoshkencore, letersia ka ne vete
tharmin e vetedijes utopike dhe, ne ins-
tancen e fundit, ambiciet e saj jane te na-
tyres ideologjike. Natyra dhe Historia i
nenshtrohen Teknikes. Puna, dashuria,
lufta, loja, komunikimi ndermjet njerez-
ve, i nenshtrohen nje ideje, mendimi i
botes nuk mund te ekzistoje me ne bote,
ajo eshte substituuar ne formulat qe u
dedikohen anetareve te sektit dhe prifte-
rinjve te tyre supreme-te diturve dhe te-
knikeve. Qendra e tempullit te lashte
eshte shnderruar ne nje laborator, ne te
cilin pergatiten recetat per mitologjine e

40

dituria islame / 227

periudhes kozmike. Megjithate, po u
perpoqem te largonim shtresen e shken-
ces dhe te teknikes ne numrin me te
madh te atyre "librave te shenjte" te ar-
dhmerise nga retorika dhe ezoterizmi,
zbulohet nje e vertete e pazakonshme,
po mjaft instruktive, se shtresa e metafi-
zikes dhe e teologjise pa Zotin eshte
pakrahasimisht me domethenese, me bi-
ndese. Idhujt jane perseri befasues, ata
paraqiten ne 9astin e jashtezakonshem,
thirrja e tyre ben tash jehone neper ha-
pesirat kozmike ne emer te mendimit
abstrakt, i cili e mendon Kozmosin, por
ky ekumenizem eshte shterp, sepse eshte
hequr njeriu, si do te thoshte Ni9e. Re-
alizohet keshtu profecia e Artur Rembo-
se, i cili kendoi: "Se njeriu mori fund".
Ky fund duket se behet forme ezoterike
e ekzistences se re, nga e cila frymezo-
het fryma spekulative e letersise, e cila
pohon se ka guxim te rrije balle per balle
me perspektivat katastrofike te ardhme-
rise, e cila nuk di me as per Natyre, as
per Histori. Por, ky mendim nuk eshte
planetar ne kuptimin e mendimit plane-
tar te Costas Axelosit, sepse nuk eshte
global, po ende i pjesshem, se ka hyre ne
enklaven e Teknikes dhe ka mbetur kesi-
soj ndermjet poezisit dhe praxisit,
meqenese e ka humbur logosin, kurse
krahas kesaj beson se e humbura nuk
mund te kompensohet me mrekuUine,
me befasine. Meqenese fatin njerezor
nuk mund ta mbushe me kuptim njere-
zor, e largon nga njeriu dhe e multipli-
kon ne hapesiren dhe ne kohen e imagji-
nates. Ne vend te pervojes jetesore, i
ofron ritualin ezoterik; ne vend te shpre-
ses-projeksionin e ardhmerise, shkurt,
ben perpjekje t'i jape kuptim demono-
gjise se Makings.

Disa projeksione
dhe situate teknike

Fotografite arketipore, me te cilat
jemi takuar qindra here ne endrra, obse-
sionet kolektive, te cilat (dikur lugeterit
dhe shtrigat, sot UFO, ose ajo qe do t'i
quanim, me kusht, takime me gjinine e
trete), kunder te cileve organizoheshin
dikur procese gjyqesore, e sot emerohen
komisione te posafme te senatit, frikesi-
met dhe pasigurite qe e kaplonin njeriun
para manifestimit te se panjohures, te se
painterpretueshmes dhe te se 9uditshm-
es, kane hyre ne thesarin e fantazmave,
te cilat vazhdojne te bejne ne menyre
autentike jeten e tyre ne gjirin e letersise
imagjinative, por ne rrethin e anticipim-
eve shkencore, te cilat sugjerojne mund-
esine e largimit te te gjitha frikesimeve
dhe pasigurive, nga te cilat kane rrjedh-
ur. Eshte pikerisht fantazia ajo qe e zbu-
loi labirintin te njeriu dhe i gjeti disa

analog] i ndermjet shtigjeve ne ndergje-
gjen e tij dhe rrugeve konkrete te histo-
rise dhe proceseve shoqerore. Fantazia,
me ndihmen e fjaleve dhe te tablove, na
i shtroi perpara formulat alkimike te
shpirtit si deshmi se ekzistojne edhe disa
realitete te reja te ndryshme nga ato qe
mund t'i vertetojme shume thjesht me
mjete empirike.

(^do qendrim ndaj arketipit, qofte ai i
perjetuar ose vetem i parandier, eshte i
tendosur emocionalisht, intelektualisht
interesant. Nga keto prekje te perfytyri-
mit dhe te konceptit, te se pavedijshmes
dhe te se vetedijshmes, 9lirohet te njeriu,
e pastaj edhe te kolektivi, nje ze me i
fuqishem, per ne vete me bindes, se zeri
yne. Ne kete dukuri mund te zbulohet
ajo qe K.G. Jung e quan "participation
mystique", menyre e bashkeveprimit
me teresine e cila eshte nje, ndonese ma-
nifestohet ne shume menyra dhe ne te
cilen fati individual paraqitet pernje-
heresh edhe si fat i te gjithe njerezve dhe
i tere botes.

Megjithese keto karakteristika jane
paraqitur shume me autentike ne ate fan-
tastiken qe na e dhuruan Nervali, E.A.
Po, Mopasani, Hofmani, Gogoli dhe
krijues te ngjashem, ne forme rudime-
ntare me ta takohemi edhe ne veprat e te
ashtuquajturit fanshke (fantastika shke-
ncore), nje gjini, e cila po i gjen gjithnje
e me shume ithtaret e vet edhe tek ne.

Menyra per t'u realizuar deshi-
rat, mund te jete dinamike dhe,
nese kjo ndikon me besnikeri,
dramatike

Supozimi logjik, se planeti yne eshte
vetem njeri ne vargun e planeteve te tje-
re, ngel edhe me tej ne fuqi, por paraqi-
ten premisa te reja: ekzistojne planete te
tjere, ne te cilet ekzistojne jeta dhe inte-
legjenca ne nivele te ndryshme. Ekzisti-
mi i kesaj mundesie ngerthen mundesine
e deshires per t'u njohur reciprokisht qe
njera ta nenshtroje tjetren, etj. Ve9 kesaj,
paraqiten mundesia dhe kerkesa e ko-
munikimit te ndersjelle, edhe e kumtim-
it te tipave te ndryshem te pervojave etj..
Menyra per t'u realizuar deshirat, mund
te jete dinamike dhe, nese kjo ndikon me
besnikeri, dramatike. Perpjekja e njohjes
fillon me procesin e rinjohjes, te udhe-
timeve, te luftes etj. Do te mund te var-
gohesin edhe nje sere situatash te para-
kerkuara, te cilat i paraprijne trajtesimit
perfundimtar te perfytyrimit tone per
ndonje qyteterim tjeter, per ndryshimet
dhe ngjashmerite e ndersjella ndermjet
tipave te kuhures, po me premisa te
ndryshme thelbesisht, te cilat dy shoqe-
ri, per nga funksioni mbase te ngjashme,
i paraqitin ne driten e ndryshimeve te
pashlyeshme.

Per kete arsye, fanshke fdlon nga
premisat arbitrare shume me shume,
ngaqe i shfrytezojne keto letersite e tjera
te determinuara ne aspektin e zhanrit:
botet dhe njerezit, perkatesisht qeniet
nga planetet e tjere, edhe nese na ngjajne
me di9ka, ndryshojne me se shpeshti
thelbesisht. Komunikimi per kete shkak
behet nje nga pengesat qendrore, qe ka-
percehet me procedimin arbitrar. Ma-
rreveshja eshte e qarte: ekzistojne disa te
verteta pozitive shkencore qe ndonje sis-
tem qe funksionon iluzorisht ne menyre
logjike, ne to nuk dyshohet, sepse, po te
dyshohej, do te hiqej mundesia e simu-
limit te largeses imagjinatave, qe per te
paqenen flet si per te qenen, kurse per te
trilluaren si rreptesisht kauzale, te deter-
minuar dhe superiore ndaj mundesive
tona te 9astit (teknologjike, po njekohe-
sisht edhe njohese).

Prandaj, para nesh paraqiten 9eshtje,
sikunder jane kauzaliteti i struktures, ar-
bitrariteti i vizionit. Me ndihmen e tyre,
disa gjera, madje edhe suksesi fenome-
nal i fanshkese ne gjithe boten, behen
me te qarta, por, sido qe te jete, fanshke
mund te merret me mend nese e perqa-
fojme te dyten si te paren, d.m.th. te pa-
mundshmen si te mundshme,obsesionin
si nje gjendje normale shpirterore, e te
vertetat e aplikuara teknologjike si vari-
ante te postulateve ekzistenciale.

Me te gjitha keto marreveshje ose
ndalesa, perkatesisht liri, te cilat vlejne
vetem ne tekst, po jo edhe ne jeten prak-
tike te bashkesise, se ciles i perkasim ne
te gjithe, fanshke mund te funksionoje
ashtu si funksionon dhe si e tille ta kena-
qe kerkesen ekzistuese te se pamund-
shmes ne funksion te se mundshmes dhe
te paqenes si tash ekzistuese.

Po aq fanshke, me shume se te gjitha
levizjet stermaniriste, si eshte per shem-
bull arti konceptualist, manipulon me
fotografi qe do te duhej te instaloheshin
ne nje sistem te konsoliduar konceptual.
Per t'u realizuar kjo sidokudo, duhet te
krijohen tregimet per zana, ne te cilat
mrekullite do te duhej te shpjegoheshin
gjithmone me ndihmen e Ajnshtajnit,
te Bromit, Hazenbergut, ose te dij eta-
re ve te tjere te medhenj, te cilet, me zbu-
limet e veta, ndryshuan jo vetem pamjen
e materies, po edhe te kesaj bote te vet-
me qe kemi. Ne praktiken letrare fansh-
ke paraqet shume shpesh formen e nje
preteksti naiv qe per njerin te flitet ne-
permjet tjetrit, qe te realizohet me kusht
tejkalimi dhe fiksioni te zevendesohet
me alegorine.

Valle, ku te hysh? Ne gnose apo ne
ezoterike, te hysh thelle e me thelle ne
muzgetire!

dituria islame / 227

41

Veshtrim

Pse vonohet ndihma e Allahut?

Dr. Safet Halilovig

Allahu i Lartesuar ne Kuranin
fisnik pohon se Ai eshte qe u
ndihmon besimtareve. Per
kete flitet ne me shume tek-
ste kuranore: "AU-llahu largon demet e
idhujtareve ndaj atyre qe besuan..." (El-
Haxh, 38); "...Obligim Yni ishte te
ndihmojme besimtaret." (Er-Rum, 47)
"All-llahu eshte mbrojtes i besimtare-
ve." (Ali-Imran, 68)

Eshte evidente se gjendja e myslima-
neve te sotshem eshte konfuze dhe prob-
lematike; se me se shumti derdhet gjaku
mysliman; se shumicen e refugjateve ne
bote e perbejne myslimanet; se gjerat e
shenjta te Islamit jane cak i perdhosjes;
se vendet myslimane dhe nje pjese e ma-
dhe e resurseve natyrore jane te okupu-
ara, etj.. Vetem ne Irak dhe Afganistan,
gjate ketyre viteve te fundit, me qindra
mijera femije kane ngelur jetime, per
shkak te vrasjes se prinderve te tyre.
Ngjarjet e para ca koheve qe ndodhen ne
Gaza, tregojne me se miri se sa e vesh-
tire dhe e nderlikuar eshte ne te vertete
gjendja e myslimaneve te sotshem. Para-
shtrohen pyetjet: Perse eshte keshtu?
Perse nuk vjen ndihma qe Allahu i Lar-
tesuar ua ka premtuar besimtareve? Per-
se gjaku, nderi, vendi dhe shenjteria
myslimane jane here te tille qe fmimi i
tyre ne siperfaqen tokesore te jete me i
liri?!

Pergjigje te sakte dhe shume te dobi-
shme ka ofruar Sejid Kutbi, r.a., ne velli-
min e shtatembedhjete te tefsirit te tij te
njohur "Fi dhiIali-1-Kur'an" gjate kome-
ntimit te ajetit 39 te sures El-Enbija'.
Q'eshte e drejta, Dhilali i Kutbit konsi-
derohet si komenti me i lexuar i Kuranit
ne shekullin 2, prandaj dhe eshte tefsiri
me tirazhin me te madh ne hbrarite dhe
bibliotekat ne tere Boten Islame.

Ndihma nuk arrin derisa Ymeti
mysliman te shfaqe tere forcen
maksimale dhe rezervat e fundit

Ndihma ndonjehere arrin me vonese
per ata te cileve u eshte bere padrejtesi,
duke mos qene te fajshem dhe te gjyku-
ar, debohen nga vendlindjet e tyre, ve-

tem pse thone: "Zoti yne eshte Allahu!"
Kurse arsyeja per kete vonim mund te
fshihet ne ndonje urtesi qe Allahu i
Lartesuar deshiron ta tregoje.

Ndonjehere nuk arrin per shkak se
struktura e Ymetit mysliman nuk eshte e
pjekur sa duhet; per shkak se nuk ka per-
jetuar vlugun e saj, ose sepse nuk i ka
mobilizuar te gjitha forcat e saj dhe per
shkak se nuk e ka motivuar secilen qeli-
ze, keshtu qe te dihen forcat dhe poten-
cialet e tyre maksimale qe do te mund te
llogariste. Sepse (me kete strukture), po
qe se do te realizohej fitorja, kjo do te
nenkuptonte edhe humbjen e saj shume
te shpejte.

Ndonjehere, ndihma nuk arrin derisa
Ymeti mysliman te shfaqe tere forcen
maksimale dhe rezervat e fundit, keshtu
qe te mos ngele asgje, pavaresisht se sa
do te jete e kendshme dhe e shtrenjte,
dhe kjo ne rrugen e Allahut nuk arrihet
me lehtesi.

Ndonjehere, per te arritur ndihma,
duhet pritur derisa Ymeti mysliman te
mos i provoje edhe fuqite e fundit dhe
derisa te mos e kuptoje se keto fuqi, pa
mbeshtetjen e Allahut te Plotfuqishem,
nuk jane te mjaftueshme per te garantu-
ar fitoren. Fitorja vjen nga Allahu, dhe
kjo, pasi te jene shfrytezuar tere ato qe
jane ne kapacitetin njerezor, e pastaj
9eshtja t'l lihet Allahut.

Ka raste kur ndihma vonohet edhe
per shkak se besimtaret, duke vuajtur e
duruar dhe duke sakrifikuar, te forcojne
lidhjen e tyre me Allahu e Lartesuar. Ne
situate te ketille atyre u behet e qarte se
nuk kane mbeshtetes tjeter pervef
Allahut, dhe as synim ndaj te cilit do te
ktheheshin ne rast nevoje perve9 Atij, te
Vetmit. Kjo lidhje konsiderohet garanci
e pare qe besimtaret, pas fitores - kur
Allahu te jape pelqimin per te - do te va-
zhdojne te qendrojne ne rrugen e drejte,
dhe jo te shkaktojne dhune e as te largo-
hen nga e verteta, drejtesia dhe miresia.

Ndonjehere ndodh qe ndihma te von-
ohet per shkak se komunitetit mysliman
ne luften e tij, ne dhenien e kontributit
dhe sakrifices, nuk I eshte mbeshtetur
ekskluzivisht Allahut te Plotfuqishem.
Mundet qe ajo lufte te jete per arritjen e
ndonje dobie, ose vetem qe te tregohet
vuUneti dhe forca perpara armikut. Mi-
repo, Allahu i Lartesuar deshiron qe lu-
fta te behet vetem per shkak te Tij dhe ne
rrugen e Tij, e zhveshur nga ndjenjat dhe
motivet e tjera, qe ndonjehere perzihen.
Te Derguarit te Allahut, s.a.v.s., i eshte
parashtruar pyetje per tre persona, nga te
cilet njeri lufton nga ndjenja e vullnetit
te zjarrte, tjetri per te demonstruar force,
kurse i treti qe te tregohet perpara te tje-
reve. E pyeten se cili prej tyre gjendet ne
rrugen e Allahut. Ai, s.a.v.s., u pergjigj:

42

dituria islame / 227

"Ai i cili lufton qe Fjala e Allahut te jete
me e larta, ai eshte ne rrugen e Allahut."
(Buhariu dhe Muslimi)

Ndihma, gjithashtu mund te vonohet
per shkak se tek e keqja, kunder se ciles
lufton Ymeti mysliman, ka difka te mire
qe ka ngelur ne te, kurse AUahu deshiron
qe ajo e keqe ta fshije ate te mire, ne
menyre qe te shkaterrohet teresisht dhe
ne te te mos ngele as edhe nje e mire sa
nje therrmije atomi.

Allahu deshiron qe

e paverteta te mbetet gjersa

te mos zhvishet teresisht,

pastaj ta zhduke ate

Ngandonjehere arrin me vonese per
shkak se genjeshtra e se pavertetes, ku-
nder se ciles lufton Ymeti mysliman,
akoma nuk u eshte zbuluar plotesisht
njerezve. Sikur besimtaret ta fitonin ate,
ajo me siguri do te haste ne ndihmetare
ne mesin e mashtruesve, te cilet akoma
nuk jane bindur ne gabueshmerine dhe
ne nevojen e zhdukjes se saj, dhe keshtu
rrenjet e saj te mbeteshin ne shpirtrat e
pafajshem, te cileve nuk u eshte zbuluar
akoma e verteta. Prandaj, Allahu i Lar-
tesuar deshiron qe e paverteta te mbetet
gjersa te mos zhvishet teresisht, pastaj ta
zhduke ate, pa ankesen e atyre, te cileve
nuk u eshte zbuluar akoma sa duhet.

Shpesh mund te ndodhe qe ndihma te
vonohet edhe per shkak se mjedisi nuk
eshte i gatshem te mireprese te verteten,
miresine dhe drejtesine qe shfaq Ymeti
mysliman. Sikur te fitonte e verteta, ate-
here do te haste ne refuzimin e mjedisit
dhe nuk do te mund te forcohej aty, ke-
shtu qe perleshja do te zgjaste derisa te
mos permiresoheshin shpirtrat qe ta pri-

snin te verteten ngadhenjyese, dhe ta ru-
anin ate.

Ndihma ka fmimin dhe ngarkesen e
vet kur Allahu e jep ate, dhe kjo pasi te
plotesohen kushtet e caktuara dhe te jete
paguar 9mimi, gjegjesisht pasi te jete
pergatitur atmosfera per pritjen dhe rua-
jtjen e saj.

"E All-llahu patjeter do ta ndihmoje
ate qe ndihmon rrugen e Tij, se All-llahu
eshte shume i fuqishem dhe gjithnje tri-
umfues. (Ai ndihmon) Ata te cilet, kur
Ne u mundesojme vendosjen ne toke, e
falin namazin, japin zeqatin, urdherojne
per te mire dhe largojne prej se keqes.
AU-Uahut I takon perfundimi i 9eshtje-
ve." (El-Haxh, 40-41)

Kush e meriton
ndihmen e Allahut?

Premtimi i Allahut, i cili realizohet
dhe nuk harrohet, eshte se do t'u ndih-
moje atyre qe E ndihmojne Ate. Atehere,
kush jane ata qe E ndihmojne Allahun e
qe e meritojne ndihmen e Tij, te Fuqish-
mit dhe te Fortit, i cili nuk do ta shper-
fille ate qe Allahun E merr per mik? Ata
jane:

"Ata te cilet, nese ua japim pushtetin
ne Toke, ua sigurojme fitoren dhe i for-
cojme, falin namazin, adhurojne vetem
Allahun dhe e forcojne lidhjen e tyre me
Te, Atij I kthehen te nenshtruar, me per-
ulje dhe dorezim... Dhe japin sadaka...
Ata jane qe te drejten e pasurise e res-
pektojne dhe e realizojne, e mundin ko-
prracine e shpirtit, jane te pastruar nga
mendjemadhesia, mposhtin cytjen e she-
jtanit, stabilizojne nevojat e komunitetit,
si dhe ate e karakterizojne me cilesine e
organizmit te gjalle, sikur qe eshte

shprehur i Derguari i Allahut, s.a.v.s., ne
nje hadith: "Besimtaret ne marredheniet
ne mes tyre: ne dashuri, meshire e butesi
- jane sikur trupi, nese semuret nje or-
gan, edhe pjeset e tjera te trupit shqete-
sohen dhe mbare organizmi vuan nga
dhembjet, pagjumesia dhe ngritja e tem-
peratures." Ata qe gjithmone kerkojne te
behen vepra te mira. Ata bejne thirrje
per kryerjen e veprave te mira dhe te
pastra, si dhe i motivojne njerezit per to,
kurse mundohen t'i largojne nga veprat
e keqija. Ata luftojne kunder se keqes
dhe se liges, duke u here keshtu nje
Ymet mysliman me epitetin se nuk qe-
ndron ne kryerjen e veprave te liga, dhe
se nuk i shmanget kryerjes se veprave te
mira, natyrisht nese eshte ne gjendje ta
realizoje ate..."

Keta jane ata qe I ndihmojne Allahut,
e qe ne fakt ndihmojne ne rrugen, ne te
cilen Ai deshiron qe t'i shohe njerezit ne
jeten e tyre. Ata krenohen vetem me
Allahun dhe me askend tjeter perve9 Tij.
Ata jane qe Allahu i Lartesuar u ka pre-
mtuar ndihmen e sigurt dhe te bindshme.
Kjo eshte ndihma qe eshte e mbeshtetur
ne kushte dhe kerkesa. Ajo eshte e kush-
tezuar me detyrime dhe ngarkesa. Cakti-
mi pas tere kesaj I takon Allahut te
Madherishem. Ai e disponon ate si9 de-
shiron, duke kthyer humbjen ne fitore, e
fitoren ne humbje. Allahut ne fund i
kthehet gjith9ka! Kjo eshte ndihma qe
mundeson realizimin e programit hyjnor
ne kete jete, mundeson fitoren e se ver-
tetes, drejtesise dhe lirise, qe kane per
qellim miresine dhe deliresine. Nen hi-
jen e saj mbeten individe, personalitete,
deshira e ndjenja...Kjo eshte ndihma e
cila ka kushtet, 9mimin dhe kerkesat e
veta. Ajo nuk i jepet askujt pa baze,
(kuturu) apo me hater. Ndihma duhet
merituar, duke i plotesuar kushtet dhe
kerkesat qe 90jne ne arritjen e saj.

Perktheu:
Mehas Alija

Marre nga revista Novi Horizonti,
nr 116, prill 2009. BeH.

dituria islame / 227

43

Kujtim

Pese vjet pa njeriun - simbol i sakrifices, qendreses e guximit

Haxhi Hfz. SABRI ef. KO^I

(1921-2004)

Ramadan Shkodra

Me 18 qershor te ketij viti
behen plote pese vjet qe
kur u nda nga kjo bote
nje nder figurat me te
shquar te kombit tone ne keto 50 vjetet e
fundit - Hafez Sabri Ko9i.

Pervjetoret jane raste te mire qe te ku-
jtojme personalitetet qe me punen, an-
gazhimin, sakrificen dhe kontributin e
tyre, lane gjurme te pashlyeshme ne rrje-
dhat e historiografise se popullit tone.

Kujtimi i personaliteteve te tilla, per-
ve9 qe eshte nje borxh ndaj atyre, eshte
edhe nje lajtmotiv e shembull per gjen-
eratat e reja se si duhet perkushtuar per
popullin tend.

- Kur kujtojme Hfz. Sabri Ko9in, kujto-

jme vuUnetin, perkushtimin e entuzi-
azmin per dije e arsim.

- Kur kujtojme Hfz Sabri Ko9in, kujto-

jme perkushtimin e tij ne edukimin
dhe fisnikerimin e popullates.

- Kur kujtome Hfz Sabri Ko9in, kujto-

jme sakrificen e qendresen qe e beri
ai ndaj pushtetit komunist.

- Kur kujtojme Hafez Sabri Ko9in, kuj-

tojme qendresen e durimin e tij te pa-
thyer ne kazamatet komuniste.

- Kur kujtojme Hfz Sabri Ko9in, kujto-

jme guximin qytetare, intelektual per
t'i prire popullit.

- Kur kujtojme Hfz Sabri Ko9in, kujtoj-

me urtesine per te udhehequr me mo-
desti e sinqeritet.

- Kur kujtojme Hfz Sabri Ko9in, kujto-

jme perkushtimin e njeriut ndaj fese,
Zotit e Atdheut ne 9do situate e ne
9do sfide.

- Kur kujtojme Sabri Ko9in, kujtojme

vizionin per nje te ardhme me te mire
te populli tone.

- Kur kujtojme Hfz Sabri Ko9in, kujto-

jme dashurine e respektin qe kultivoi
ai ne popuU dhe per popuU.

- Kur kujtojme Hfz. Sabri Ko9in, kujto-

jme njeriun e tolerances e mirekupti-
mit nderfetar.

- Kur kujtojme Hfz. Sabri Ko9in, kujto-

jme njeriun e vlerave fetare, humane
e qyteteruese.

Sabri Koqi

Njeriu qe ua ktheu shpresen
njerezve te deshperuar
nga e kaluara moniste

Ne pervjetorin e peste te vdekjes se
hfz. Sabri efendiut, kujtome me respekt
njeriun e urte qe me perkushtim udheho-
qi dhe e drejtoi Komitetin Mysliman
Shqiptar, njeriun qe e ringriti ate pas pe-
riudhes se erret komuniste; njeriun qe ua
ktheu shpresen njerezve te deshperuar
nga e kaluara moniste, kujtojme njeriun
qe shqiptareve ua kultivoi dhe ua rikuj-
toi krenarine e te qenit shqiptar i perku-
shtuar e besimtar i devotshem.

Pas te gjitha vuajtjeve, krajatave e to-
rturave qe kishte perjetuar ne burgjet e
monizmit, ne fillim te viteve '90 ua riku-
jtoi popullates ndenjen e dashurise ndaj
Atdheut, kur vendi po braktisej. Hfz.
Sabriu me nje urtesi ne predikimet e tij
popullit u sugjeronte qe ta duan e ta re-
spektojne vendin ku i ka falur i Madhi
Zot, me butesi i mesonte te mos e per-
buznin ate, po ta respektonin e ta benin
nje vend te lakmueshem per te gjithe e le
me per qytetaret e saj. Hfz Sabriu ne me-
simet dhe predikimet e tij, i bazuar ne
mesimet kuranore, u fliste popullit me
dashuri e pietet per perspektiven e Shqi-
perise.

Hafez Sabriu, me urtesi beri shume
qe te thyente bllokaden e Shqiperise dhe
te krijonte lidhje miqesie me shume po-
puj e vende, duke krijuar ura bashkepu-
nimi e mirekuptimi.

Po aq i vemendshem ishte Hfz Sabriu
edhe ndaj 9eshtjes se Kosoves, megji-
theqe rrethanat ne fillimi te viteve te
nentedhjeta ishin jo te favorshme, ngaqe
ai sapo ishte vene ne krye te Komitetit
Mysliman te Shqiperise, qe perpiqej te
riorganizohej dhe te merrte te mbaren,
kurse Kosova ishte nen okupimin e eger
serb.

Hfz. Sabriu qe iniciator

i themelimit te Unionit te

Bashkesive Islame Shqiptare

Me kete veprim, Hzf. Sabriu si nje vi-
zionar e largpames, se bashku me ish-
Myftiun e Kosoves, dr. Rexhep Boja dhe
me Myftiun aktual te Kosoves Mr. Naim
Ternava qene nder te paret qe u anga-
zhuan te benin bashkimin shpirteror te
kombit tone, megjitheqe Kosova ishte
nen regjimin e eger serb. Hfz. Sabriu si
nje njeri i urte ishte optimiste se e ardh-
mja e kombit tone do jete e ndritshme,
me shume vemendje percillte zhvillimin
e ngjarjeve ne Kosove, Maqedoni e Mai
te Zi. Dhe ne takimet e tij te shumta si
brenda ne audiencen e tij, ashtu edhe ne
vizitat qe bente ne Boten Islame gjith-
kund fliste per 9eshtjen e pazgjidhur te
shqiptareve ne Ballkan. Hfz. Sabriu vdiq
me 2004, por pas vetes la Komunitetin
Mysliman te Shqiperise te konsoliduar,
la xhamite e Shqiperise te hapura e ne
funksion primar te tyre; la Shqiperine,
ne rrugen e konsolidimit dhe e integrim-
it evropian, la Kosoven e 9liruar nga ser-
bet. Sot ne pese vjetorin e vdekjes se tij
e kujtojme me pietet e respekt, ani pse
me shume se kurre na duhet urtesia e tij,
largpamesia dhe vizioni i tij, si dhe guxi-
mi prej qytetari, intelektuali e predikue-
si te guximshem. Eshte prandaj dhurate
dhe begati e madhe per nje popull qe te
kete nje njeri kaq te madh dhe te urte si9
ishte hiresia e tij, hfz. Sabri ef. Ko9i.
Zoti e meshirofte alimin dhe njeriun e
sakrifices, Hfz. Sabri ef. Ko9in! Amin!

44

dituria islame / 227

Portret

Ebu Rejhan el Biruni

Besart Shala

Ebu Rejhan Muhamed ibn Ah-
med el Biruni, dijetar persian i
shekullit XI, u lind me 15
shtator 973 ne Havarizm, qe
atehere ishte pjese e Dinastise Abasite,
ne Uzbekistanin e sotem.'

Studioi matematiken dhe astronom-
ine nen mbikeqyrjen e dijetarit Ebu Nasr
Mensur, i cili ishte koleg i filozofit Ibn
Sina dhe i historianit Ibn Miskevejh, qe
punonin se bashku ne Universitetin dhe
qendren shkencore qe kishte themeluar
princi Ebu el Abbas Me'mun Havaraz-
mshah. Ai po ashtu udhetoi ne Azine
Jugore, ne Afganistanin e sotem, pastaj
shkoi edhe ne Indi me 1030, ku mesoi
gjuhet hinduse dhe studioi religjionin
dhe filozofme e ketij populli. Atje shkroi
librin e tij Te'rkih el-Hind (Kronikat e
Indise).

Ebu Rejhan el Biruni ishte shkencetar
dhe fizikan, antropolog dhe sociolog
krahasues (komparativ), astronom dhe
kimist, enciklopedist dhe historian, gje-
ograf, gjeodet dhe gjeolog, matemati-
kan, farmacist dhe psikolog, filozof
mysliman dhe teolog, shkollar dhe me-
sues, po ishte kundershtar i alkimise dhe
astrologjise. Ai ishte dijetari i pare mys-
liman i cili studioi Indine dhe traditat e
Brahmaneve. Konsiderohet te jete zbul-
uesi i Indologjise, baba i gjeodezise dhe,
po ashtu, ka edhe epitetin si antropologu
i pare.

Ai gjithashtu ishte nder interpretuesit
e pare te metodologjise shkencore eksp-
erimentale dhe ishte pergjegjes per prez-
antimin e metodologjise eksperimentale
ne fushen e mekanikes dhe ne minera-
logji; ishte pionier i sociologjise kra-
hasuese dhe ishte i pari qe zhvilloi
eksperimente lidhur me fenomenet as-
tronomike.

George Sarton, themelues i historise
se shkences, Birunin e ka pershkruar si
"nje nga shkencetaret me te medhenj te
Islamit dhe njeheresh, si shkencetari me
i madh i te gjitha koheve"^ ndersa
Abdelhamind I. Sabra, i cili ishte profe-
sor me fame ne Universitetin e Harvar-

Ebu Rejhan el Biruni ishte shkencetar dhe fizikan, antropolog dhe
sociolog krahasues (komparativ), astronom dhe kimist, enciklopedist
dhe historian, gjeograf, gjeodet dhe gjeolog, matematikan, farmacist
dhe psikolog, filozof mysliman dhe teolog, shkollar dhe mesues, po
ishte kundershtar i alkimise dhe astrologjise

^^^^^^^^^ 'iwh

gHMB

^HMHe^

»^

Ebu Rejhan el Biruni

dit, Birunin e cileson "mendjen me te
ndritur ne historine e njerezimit".

Punimet shkencore

Biruni ishte nje kolos i vertete dhe
enciklopedi e gjalle njerezore; kete e de-
shmojne edhe punimet e tij ne disiplina
te ndryshme shkencore, te cilat arrijne
numrin 146 ne teresi, ku bejne pjese 35
libra mbi astronomine, 4 mbi astrolabet^
23 mbi astrologjine, 5 mbi kronologjine,
2 mbi matjen e kohes, 9 mbi gjeografi-
ne, 10 mbi gjeodezine, 15 mbi matem-
atiken (8 mbi aritmetiken, 5 mbi
gjeometrine dhe 2 mbi trigonometrine),
2 mbi mekaniken, 2 mbi mjeksine dhe
farmakologjine, 1 mbi meteorologjine, 2
mbi mineralogjine dhe guret e 9muar, 4
mbi historine, 2 mbi Indine, 3 mbi re-
ligjionin dhe filozofme, 2 mbi magjine,
16 punime letrare dhe 9 libra te paklasi-
fikuar. Ne mesin e ketyre punimeve,
vetem 22 prej tyre kane mbijetuar dhe

vetem 13 prej tyre jane botuar; 6 nga
punimet e tij qe kane mbijetuar jane mbi
astronomine/

Biruni punimet e tij i shkroi kryesisht
ne gjuhen arabe dhe persisht, pasi, per-
ve9 gjuhes se tij amtare te Havarizmit, ai
dinte te fliste, te shkruante dhe te lexon-
te ne disa gjuhe te huaja, perfshire ketu
gjuhen perse, gjuhen arabe, greke, heb-
raishte, sanskritishten dhe gjuhen e ber-
bereve, ndersa dinte te fliste edhe ne
gjuhen - turke, hinduse dhe latine.

Astronomia

Biruni ishte hulumtues dhe studiues i
dukurive astronomike, te cilat shfaqe-
shin ne gjithesi, veprimtari kjo ne te
cilen dha edhe mendime dhe konkluza, e
po ashtu ishte edhe i perpikte dhe kujdes
te vefante u kushtonte kalkulimeve, ne
menyre qe te dhenat nga vezhgimet qe i
bente, te ishin sa me te sakta.

dituria islame / 227

45

Ai supozonte se galaktika Udha e
Qumeshtit ishte koleksion i yjeve mje-
gullnaja, kurse kritikoi pikepamjet e
Aristotelit per sa i perket fizikes e koz-
mologjise dhe vuri ne pikepyetje gati qe
te gjitha aksiomat fondamentale te tij ne
fizike, sidomos theniet e tij se trupat qie-
llore orbitojne vetem ne forme rrethore,
kurse Biruni thoshte se orbitat e tyre
mund te jene edhe eliptike, 9eshtje kjo
per te cilen ofroi edhe argumente.'

Ai zbuloi po ashtu se graviteti ekzis-
ton ne sferat qiellore dlie kishte kritikuar
Aristotelin per sa i perket kesaj 9eshtje-
je, pasi ai kishte mohuar nje gje te tille,
ndersa gravitacionin e Tokes Biruni e
pershkruante si terheqja e te gjithe tru-
pave nga qendra e saj.

Ne Horasan ai vrojtoi dhe pershkroi
ne detale ekHpsin e Diellit, i cili ndodhi
me 8 prill 1019, dhe eklipsin e Henes -
me 17 shtator 1019 dhe dha shenime te
sakta ne lidhje me pozicionet e yjeve
gjate eklipsit te Henes.

Ai gjithashtu kishte zbuluar se distan-
ca ne mes Tokes dhe Diellit eshte me e
madhe sesa kishte thene Ptolemeu, pasi
ky kishte shperfillur eklipset vjetore te
Diellit.

Me 1031 Biruni kompletoi enciklo-
pedine e tij astronomike te quajtur Kitab
el-Kanun el Mes 'udi, ku i regjistroi zbu-
limet e tij dhe formuloi tabela astro-
nomike. Ky liber prezanton tekniken
matematikore te analizimit te levizjeve
planetare.

Veprimtaria e Birunit ne fushen e as-
tronomise per nje kohe te gjate ishte e
patejkalueshme. Kete e verteton edhe fa-
kti qe te dhenat astronomike te tij u per-
doren edhe gjashte shekuj me vone nga
shkencetaret me eminente, sif ishin Teki
al Din el Tusi dhe Nikolla Kopemiku.

Ai kontribuoi edhe me zbulimin e
disa instrumenteve astronomike, shkroi
traktatin e pare mbi planisferen, ose har-
ten e pare yjore, dhe prezantoi perdorim-
in e koordinatave drejtkendore per te
percaktuar lokalitetet ne hapesiren tredi-
mensionale; po ashtu shkroi edhe per as-
trolabin ortografik dhe ishte ne gjendje
te percaktonte drejtimin e kibles nga 9do
vend ne bote. Kishte punuar po ashtu nje
traktat mbi kendmatesin dhe zbuloi ho-
dometrin' e pare, nje mekanizem ky qe
ka sherbyer per matjen dhe tregimin e
distances qe ka kaluar nje mjet i caktuar.

Pershkrimi i pare i "gypit vrojtues"
po ashtu eshte gjetur ne punimet e Biru-
nit. Edhe pse gypat e hershem vrojtues
nuk kishin lente, ato i kishin mundesuar
vrojtuesit te perqendrohej ne nje pjese te
qiellit, duke eliminuar driten dhe inter-
ferencat e tjera qe gjendeshin ne natyre.

Keta gypa me vone jane adaptuar ne
Evrope dhe ndikuan ne zhvillimin e
mevonshem te teleskopit.'

Refuzimi i astrologjise

Dallimin e pare kuptimor ne mes ast-
ronomise dhe astrologjise e kishte dhene
Biruni ne shekullin XI, e me vone shkroi
punime edhe mbi pergenjeshtrimin e
astrologjise.

Arsyeja e tij per pergenjeshtrimin e
astrologjise ishte sepse menyrat e per-
dorura nga astrologet, ishin me teper hi-
potetike dhe te supozuara sesa empirike
apo shkencore, dhe arsyeja tjeter ishte
sepse pikepamjet e astrologeve binin
ndesh me parimet islame, dhe ishte e pa-
kuptimte ideja e parashikimit te se ardh-
mes ne baze levizjeve te planeteve dhe
ndodhi ve te tjera astronomike.

Gjeodezia dhe gjeografia

Biruni quhet baba i gjeodezise. Ai ne
moshen 17 vje9 kalkuloi gjeresine e ve-
ndlindjes se tij ne Havarizm, duke per-
dorur lartesine maksimale te Diellit.

Biruni po ashtu zgjidhi ekuacionin e
nderlikuar gjeodezik, ne menyre qe te
Uogariste me saktesi perimetrin e Tokes,
nje vleresim/matje e perafert me ate te
kohes moderne.

Perllogaritja e tij, e cila ishte me vle-
ren 6,339.9 km per rrezen e Tokes, ishte
vetem 16.8 km me pak sesa vleresimi qe
eshte bere ne kohen moderne, e qe eshte
6,356.7 km.

Ne dallim nga paraardhesit e tij, te
cilet matjen e perimetrit te Tokes e benin
me ane te vrojtimit te Diellit njekohe-
sisht nga dy vende te ndryshme, Biruni
zhvilloi nje metodologji te re, duke per-
dorur llogaritjet trigonometrike'* bazuar
ne kendveshtrimin ne mes rrafshines
dhe majes se kodres, nje menyre qe re-
zultoi me vlera me te sakta per matjen e
perimetrit te Tokes dhe ishte mundesia
qe matja te behej nga nje person i vetem,
nga nje lokalitet i vetem.

John J. O'Connor dhe Edmund F.
Robertson ne MacTutor History of Ma-
themtics kane shkruar: "Biruni kishte
dhene kontribute te rendesishme ne gje-
odezi dhe gjeografi. Ai prezantoi tekni-
ka per matjen e perimetrit te Tokes dhe
erdhi ne perfundim per nje vleresim, te
cilin Perendimi nuk arriti ta bente deri
ne shekullin XVI. Dhe punimet e tij per-
mbanin tabela me mbi 600 koordinata te
vendeve te ndryshme.'"

Ai kishte po ashtu mjaft shkathtesi
per te shenuar/perpiluar harta qytetesh
dhe Uogariste distancat ne mes tyre; be-
het fjale per qytetet qe gjendeshin ne
Lindjen e Mesme dhe ne Nenkontinentet
Perendimore Indiane. Ai kombinoi
shpesh te dhenat astronomike dhe ekua-
cionet matematikore, ne menyre qe te
zhvillonte metodologji per percaktimin
e lokaliteteve, duke regjistruar shkallet e
gjeresive dhe gjatesive gjeografike.

Ai kishte zhvilluar nje teknike te
ngjashme per matjen e lartesive te ko-
drave dhe thellesive te luginave, qe e
paraqiti ne punimin e tij Kronologjia e
Kombeve Antike.

Biruni diskutoi edhe mbi popullimin
e tokes dhe supozonte se % e planetit
eshte e banuar me njerez dhe thoshte se
ishujt e Azise dhe Evropes jane te ndare
nga nje det i madh, qe eshte shume i
erret dhe shume i dendur per navigacion
dhe shume i rrezikshem per ta provuar.
Me kete ai u referohej oqeanit Atlantik
dhe Paqesorit.

Mineralogjia

Biruni prezantoi metodologjine shke-
ncore ne mineralogji ne librin e tij Kitab
el-Xhevahir (Libri i Gureve te Qmuar),
dhe ketu ishte me i sakti nga shkence-
taret eksperimentues.

Libri i pershkruan mineralet, si9 jane
guret dhe metalet ne thellesi te tokes,
dhe ai konsiderohet te kete qene libri me
i kompletuar ne kohen e tij per sa i per-
ket mineralogjise. Ai beri qindra eksper-
imente gjate katalogizimit te artikujve
dhe shpesh ata i regjistronte me emra ne
gjuhe te ndryshme, perfshire gjuhet ara-
be, persiane, greke, hinduse, latine dhe
ne gjuhe te tjera. Ne kete liber ai katalo-
gizoi 9do mineral sipas ngjyres, eres,
fortesise, dendesise dhe peshes se tij.
Saktesia e matjeve te tij te peshave te

46

dituria islame / 227

mineraleve ishte pothuaj po aq e sakte sa
ne kohet moderne.

Antropologji

Ne shkencat shoqerore, Biruni eshte
cilesuar si "antropologu i pare" dhe
zhvilloi metodologji te sofistikuar per
studimet e tij antropologjike.

Sikurse edhe antropologet moderne,
ai u angazhua ne vrojtimin e tij gjithe-
perfshires te nje qyteterimi te caktuar,
duke mesuar gjuhen dhe studiuar librat e
tyre te shenjte, dhe arritjet e tij i prezan-
toi me objektivitet dhe neutralitet duke
perdorur krahasime nderkulturore.

Deri ne shekullin X, me historine
nenkuptohej kryesisht historia poHtike
dhe ushtarake, por kjo nuk ndodhi edhe
me Birunin. Ne Hbrin e tij Kitab fi Tah-
kik ma li 7 Hind (Hulumtime mbi Indi-
ne), ai nuk e regjistroi historikun politik
dhe ushtarak ne asnje menyre, po shkroi
rreth kultures, shkences dhe historise
shoqerore e religjioze. Biruni tani konsi-
derohet edhe si baba i Indologjise.

Ai beri studime te detajuara dhe kra-
hasuese ne antropologjine e njerezve,
religjionin dhe kulturen ne Lindjen e

Mesme, ne Mesdhe dhe ne Azine e Ju-
gut.

Antropologjia e religjionit qe kishte
here Biruni, ishte e mundur vetem nga
nje dijetar i cili mund te zhytej thelle ne
njohurite e nje populli dhe njekohesisht
ishte edhe pionier i krahasimit ne mes
religjioneve.

Sipas autorit Arthur Jeffrey: "Ka qene
e rralle deri ne kohet moderne qe te je-
peshin deklarata aq te verteta dhe pa pa-
ragjykime mbi religjionet e tjera, dhe u
mundua qe te gjente menyra qe studimi
i tij te ishte sa me i thuket, rigoroz dhe i
drejte".

Tradita e Birunit mbi studimet kraha-
suese nderkulturore vazhdoi ne Boten
Islame permes punes se dijetarit te njo-
hur Ibn Haldun ne shekullin XIV.

Shkenca e mjekesise

Ebu Rejhan el Biruni kishte dhene po
ashtu kontribut te 9muar ne shkenca te
mjekesise. Libri i tij Kitab el-Saidana fi
el-Tibb ishte enciklopedi gjitheperfshi-
rese e mjekesise dhe farmaceutikes, e ci-
la ben fjale per mjekesine Islame dhe ate
Indiane. Hulumtimet e tij mjekesore ki-

shin perfshire nje nga pershkrimet e para
per binjaket siameze. Ne kete punim
Biruni po ashtu kishte here analiza dhe
studime te thella ne fushen e botanikes
dhe bimeve sheruese.

Kontribute te tjera

Se bashku me Kindiun dhe Ibn Sina-
in, Biruni ishte njeri nder kimistet e pare
qe refuzuan teorine e shnderrimeve te
materialeve, qe perkrahej nga disa alki-
miste.

Ai dha kontribut te rendesishem edhe
ne matematike, posa9erisht ne fushen e
aritmetikes teorike dhe te asaj praktike,
te defmicioneve algjebrike, menyra per
zgjidhjen e ekuacioneve algjebrike, gje-
ometri dhe zhvillim te teoremave te Ar-
kimedit.

Ndersa ne fushen e optikes, Biruni, se
bashku me Ibn Hajthemin, ishin te paret
qe zbuluan se shpejtesia e drites ka kufi.
Ai po ashtu i pari zbuloi se shpejtesia e
drites eshte shume me e madhe se ajo e
zerit.'°

Biruni, edhe pse kishte bere studime
ne shume disiplina shkencore, ne te gji-
the keta lemenj kishte dhene kontribute
shume te vlefshme, nga te cilat paten
dobi gjenerata te tera qe erdhen pas tij.

Vlen te permendim se nga respekti
ndaj ketij shkencetari te madh, sipas tij
eshte emeruar krateri El Biruni ne Hene.

Fusnotat:

1. Rahman Habib, A Chronology of Islamic His-
tory, 570-1000 CE.

2. George Sarton, Introduction to the History of
Science, Vol. 1 .

3. Astrolabi eshte nje instrument astronomik his-
torik, i cili eshte perdorur nga naviguesit dhe
astronomet klasik.

4. Kennedy, E.S. Dictionary of Scientific Bio-
graphy.

5. David C. Lindberg, Science in the Middle Ages

6. Hodometri eshte mekanizem i cili sherben per te
treguar distancen e kaluar nga automobili apo
ndonje mjet tjeter; ky mekanizem mimd te jete
elektronik ose mekanik.

7. Regis Morelon, "General Survey of Arabic
Astronomy".

8. Fjala Trigonometri rrjedh nga greqishtja e vjeter
dhe perbehet prej dy fjaleve: "Trigonos" do te
thote trekendesh, "Metros" do te thote mase

9. John J. O'Connor; Edmund F. Robertson, "Abu
Arrayhan Muhammad ibn Ahmad al-Biruni",
MacTutor History of Mathematics archive,

10. George Sarton, Introduction to the History of
Science, "The Time of Al-Biruni".

dituria islame / 227

47

Rrefim historik

Shoqerim i shkurter
i nje hebreu me Isain a.s.

Shevki Sh. Voca

Isai a.s. ka lindur ne Betlehem afer
Jerusalemit', gjashte muaj pas li-
ndjes se Jahjait a.s., te cilin thuhet
se e kishte tezak. Eshte i fundit i
profeteve te derguar per bijte e Izraelit.
Ekzistojne hadithe te caktuara, te cilat
flasin se Isai a.s. dhe nena e tij, Merjem-
ja e ndershme, kur kane lindur, nuk ki-
shin qar, si 9do femije tjeter qe qan me
rastin e ardhjes ne kete bote. Kjo, sepse,
sipas transmetimeve simbolike, femijet
e porsalindur qajne per shkak se i prek
shejtani. Sipas fjaleve te Muhamedit
a.s., Isai a.s. dhe nena i tij, Merjemja,
jane te vetmet qenie ne historine e nje-
rezimit qe kane lindur ne gjendje te pad-
jallezuar.^ Isai a.s. eshte i katerti nder
pese profetet me te medhenj, te cilet jane
mbiquajtur "profetet e vendosmerise se
larte". Apelativi "Shpirti i Zotit" per Isa-
in a.s., krahas te qenit nje shprehje nder-
imi per te, eshte edhe per shkak se Zoti
e krijoi ate, ashtu si edhe Ademin, duke
e fryre prej shpirtit te Tij.'

Kur Isai a.s. ishte ne moshen tridhjete
vje9, ne diten e tetembedhjete te muajit
Ramazan" nepermjet melekut te Shpall-
jes, Gjibrilit, atij iu dergua Ungjilli si li-
ber nga Zoti, pra iu shpall profetesia,
ndersa ne moshen tridhjete e tre vje9,
Isai a.s., me ndihmen e Zotit, u ngrit lart
ne qiell. Misioni i tij me Ungjillin, librin
i cili qe zbritur nga Zoti, ishte i shkurter.
Me shpalljen e tij si profet, Isai a.s. filloi
te zbatonte menjehere detyren e dhene,
duke i here thirrje njerezimit (hebrenjve)
per besimin monoteist ne nje Zot te Ve-
tmin, qe ata te punonin sipas urdhrave te
zbritura nga Zoti. Ne ate kohe njerezimi
ishte dhene i habitur mbas te mirave
materiale te kesaj bote dhe thuajse tere-
sisht e kishte harruar besimin ne nje Zot
te Vetmin.

Njerezit interesoheshin vetem te gru-
mbuUonin pasuri pa zgjedhur menyra.
Te varfrit i kishin ngarkuar me tatime

per mirevajtjen e tempullit te shenjte,
kurse paria kenaqeshin duke i mbushur
xhepat dhe depot me ar e argjend. Nje
pjese e hebrenjve, te cileve u kishte zbri-
tur Libri i shenjte i Zotit, Tevrati, para
Isait a.s., mohonin Diten e Gjykimit.
Nuk i besonin pergjegjesise para Allahut
dhe denimit per vepra te keqija. Te tjeret
interesoheshin vetem per kete bote, qe te
kenaqeshin. E ketille ishte gjendja nder
hebrenjte, kur shndriti ylli i Isait a.s.
Allahu e kishte derguar ate per t'i nxje-
rre nga erresira ne drite. Isai a.s. nuk la
menyra pa perdorur, vetem qe t'i kthente
hebrenjte ne rruge te drejte.*

Isai a.s. nuk la menyra pa per-
dorur, vetem qe t'i kthente
hebrenjte ne rruge te drejte

Nga shume raste, veprime e ngjarje te
perjetuara gjate profetesise se Tij, eshte
shenuar edhe nje, te cilen do ta paraqes-
im ketu.

Transmetohet se si nje hebre, me nje
rast, kishte kerkuar nga Isai a.s. qe t'i

bente shoqeri gjate udhetimeve te tij, ne
menyre qe te bindej per profetesine dhe
mrekullite e tij, dhe edhe ai te behej njeri
prej besimtareve dhe ithtareve qe do te
ndiqte rrugen dhe porosite e Isait a.s. Pa
dyshim se i Derguari i Allahut xh.sh.,
Isai a.s., e pranoi kete hebre qe t'i bente
shoqeri gjate udhetimeve te veta. Ke-
shtu, nje dite prej ditesh, ata moren se
bashku nje udhetim. Pasi ecen nje kohe
te gjate, ata u ulen ne nje vend per te pu-
shuar. Pas pak Isai a.s. u ngrit te merrte
abdes per t'u falur, ndersa shoqeruesit te
vet i dha te holla qe te blinte tre somune
(Uoj buke e holle dhe e rrumbuUaket, e
gatuar me miell gruri te situr mire,
Sh.V.) per te ngrene dreke. Ai pranoi qe
te shkonte per te kryer porosine, dhe i
bleu somunet, por, kur u kthye, Isain a.s.
e gjeti ende duke u falur. Hebreu ishte
shume i uritur dhe nuk pati durim te pri-
ste derisa Isai a.s., ta kryente namazin,
dhe nderkohe hengri njerin prej somu-
neve. Pasi perfundoi namazin i Derguari
i Allahut, Isai a.s., u ulen per te ngrene.
Gjate ngrenies, Isai a.s. e pyeti hebreun
per somunin e trete, e ai i tha se kishte

48

dituria islame / 227

blere vetem dy. Pas nje kohe, prane tyre
kaloi nje gazele dhe ndaloi para Isait a.s.
Ai e shtriu gazelen per toke dhe e theri,
e pastaj iu lut Allahut xh.sh. per ta ringj-
allur, dhe Allahu xh.sh. ia pranoi lutjen -
gazela, pasi qe therur, u ngjall dhe u
ngrit. Isai a.s., duke menduar se kjo mre-
kulli qe pa hebreu me syte e vete, do ta
detyronte ate te behej i sinqerte, e pyeti
serish hebreun per somunin e trete, e ai
iu pergjigj: "Pasha AUahun, kane qene
vetem dy somune." Pastaj, duke e vazh-
duar rrugen, arriten prane nje lumi dhe u
ulen per te pushuar aty. Derisa rrinin ne
nje breg prane lumit, Isai a.s., beri tre
grumbuj te vegjel nga zalli e pastaj I
drejtoi nje lutje Allahut xh.sh., dhe ata
grumbuj u shnderruan ne ar. Pas kesaj ai
i ndau grumbujt me ar duke i thene he-
breut: "Nje grumbull me takon mua, nje
ty, kurse i treti pronarit te somunit te
trete".

Atehere hebreu, duke e ngritur zerin,
thote: "Pasha AUahun, une jam pronari
edhe i somunit te trete!" Me kete rast
Isai a.s., pasi u bind per tradhtine (pa-
besimin), kokefortesine dhe dehjen e tij
ndaj dynjase, i thote: "S'prish pune, ty te
takojne qe te tre grumbujt e arit, po une
po largohem prej teje, sepse nuk deshi-
roj ta vazhdoj udhetimin me ty".

Nga kjo ngjarje e kohes

se profetit Isa a.s., e cila

permban ne vete mjaft

mesazhe dhe mesime

Isai a.s. e vazhdoi rrugen e vet te mi-
sionit, kurse hebreu, i kapluar nga gezi-
mi, me nje sasi aq te madhe ari, filloi te
luante me te, e hidhte nga nje dore ne
tjetren, dhe duke peshperitur, thoshte:
"Kjo eshte e pabesueshme, ky eshte nje
fat i vertete, u bera pasanik!"

Derisa ai i gezohej kesaj pasurie, aty-
pari kaluan tre bandite-pla9kites. E vra-
ne hebreun dhe arin e tij e ndane ne tri
pjese te njejta. Ata ishin te lodhur e te
uritur, dhe vendosen qe te pushonin e te
hanin buke aty. Njeri prej tyre shkoi te
blinte di9ka per te ngrene, ndersa ata dy
te tjeret ndezen nje zjarr duke pritur te
tretin qe t'ua sillte ushqimin. Pas pak.

njeri prej atyre te dyve tha: "Une mend-
oj se nuk eshte keq qe ta mbysim shokun
tone kur te kthehet me ushqimin, e pas-
taj pjesen e arit te tij ta ndajme ne te dy".
Pla9kitesi tjeter pranoi me kenaqesi pla-
nin qe i propozoi shoku i vet. Nderkaq,
per sa i perket plafkitesit te trete qe
shkoi per t'ua sjelle ushqimin, edhe ai
sajoi nje plan ne vete, duke menduar qe
ushqimin e shokeve ta helmonte, keshtu
qe e tere ajo pasuri t'i mbetej vetem atij.
Mirepo, posa arriti tek shoket e vet me
ushqimin, ata e sulmuan pa pritur dhe e
mbyten. Pas kesaj ata te dy menjehere e
ndane pasurine dhe filluan te hanin.
Meqe ushqimi i tyre ishte i helmuar,
edhe ata te dy vdiqen.

Nga kjo ngjarje e kohes se profetit Isa
a.s., e cila permban ne vete mjaft me-
sazhe dhe mesime, ne pa e zgjatur me
shume, do ta trajtojme vetem njerin prej
tyre, qe ka te beje me kalimin nga kjo
bote ne boten tjeter, qe duhet ta kete
parasysh 9do mysliman e myslimane.

Njeriu nuk duhet te habitet shume
mbas kesaj bote, sepse nuk do te jete ba-
nor i perhershem i saj. Kjo bote eshte ara
e Ahiretit. Prej fillimit e deri ne perfu-
ndimin e saj, - eshte vetem nje moment,
pas te cilit vjen dita ne te cilen njerezim-
it do t'i kujtohet jeta ne te, por qe do te
pendohen shume idhet per shkak te ke-
naqesive pa kufi dhe te pamatura qe ka-
ne kaluar ne te. Allahu xh.sh. ne Kuranin
e madherishem ne kaptinen e El Hadid,
duke na pershkruar te mirat e kesaj bote
dhe kalimin prej saj ne boten tjeter, na e
terheq vemendjen duke na thene:

"Ju njerez, dijeni se jeta e kesaj bote
nuk eshte ve9se loje, kalim kohe ne ar-
getim, stoli, krenari ne mes jush dhe per-
pjekje per shtimin e pasurise dhe te
femijeve, - qe eshte sikur shembull i nje
shiu prej te cilit bima i habit bujqit, e pa-
staj ajo thahet dhe ate e sheh te verdhe,
mandej behet e thyer e shkaterruar, e ne
boten tjeter eshte denimi i rende, por ka
edhe falje mekatesh dhe dhurim kenaqe-
sie nga Allahu; pra jeta e kesaj bote nuk
eshte ve9se perjetim mashtrues." (57-
20).

Imam Buharia, ne Sahihun e tij, tra-
nsmeton nje hadith, ne te cilin Muha-
medi a.s. e porosit Omerin r. a., si dhe
Ymetin ne pergjithesi: "Vepro ne kete
bote si me qene i huaj dhe udhetar", nde-
rsa Abdullah ibn Omeri thoshte: "Kur te
zgjohesh, mos prit se do te te zere terri,
ndersa, kur te erresohet, mos prit se do te
zgjohesh. Nga shendeti yt merr per
semundjen tende, dhe nga jeta jote per
vdekjen tende". Ne nje hadith tjeter, per
preokupimet e njeriut ne kete bote, Mu-
hamedi a.s. thote: "Fillimi i saj eshte ka-
plimi i zemres me te, ndersa fundi i saj
eshte zhdukje perfundimtare. Per punet
e lejuara (hallall) te saj, do te jepet llog-
ari, kurse per punet e ndaluara (haram),
pason ndeshkimi. Kush do te kete bollek
(pasuri), do te sprovohet, ndersa kush do
te kete deshire te zjarrte per te, do te
ndieje hidherim dhe trishtim".' Ndersa
nje dijetar islam thoshte: "Si mund t'i
gezohesh dynjase kur ditet e saj i rreno-
jne muajt e saj, muajt i rrenojne vitet,
ndersa vitet e saj jeten ne teresi. Si mund
t'i gezohesh dynjase kur e di se jeta e
kesaj dynjaje te shpie nga exheli dhe
vdekja". Pra, kjo dynja, si9 po shihet, ne
te vertete eshte nje sprove per te cilen
nje numer i madh i njerezve sorollaten te
humbur neper erresire dhe pabesim, per
se jane te gatshem t'i shkelin te gjitha
normat dhe parimet morale e te zhyten
ne mekatet me te medha.

Referencat:

1 . Ibn Kethir "Kazivanja o Vjerovjesnicima", faqe,
634, 649, Zenice, 1999.

2. Cyril Glasse "ENCIKLOPEDIJA ISLAMA",
faqe 266, Sarajeve, 2006

3. Osman Nuri Toptash "VARGU 1 PROFETEVE
nen driten e Kura' nit, 3-shi", faqe 181-182, Sta-
mboU 2001, perlctliyer nga dr. Mithat Hoxha.

4. "Kaziv..o Vjeroves..." faqe, 653.

5. Bajrush Ahmeti "Historia e pejgambereve" faqe
67, Prishtine, 1978.

6. "SAFF", gusht, 2007.

dituria islame / 227

49

Nje rreze (dielli)
shprese pas stuhive te furishme

Afrim Jusufi

Pas acarit te furishem e debores
se skuqur, perseri nje rreze die-
lli po troket ne dritaren time,
pjeserisht te thyer nga zhurmat
e ketyre stuhive, qe s'e ndalin dot as
rrezen e diellit qe bie drejtperdrejt ne
fytyren time te njome e te perlotur nga
vuajtjet qe me soUi acari i gjate. Perseri
u ringjall fdo gje perreth meje pervef
kujtimit te (brishte) trishtuar qe me
ngjall dhembjen ne njeren ane, por
shpresen dhe krenarine time, ne anen
tjeter, qe me ben te mburrem se sa i forte
qe mendojne te tjeret se jam! Dhe nje-
mend i tille JAM. Ah, ky dimer sa i gjate
ishte per mua, por edhe per ata qe men-
dojne, flasin e besojne si une.

Bora u shkri e u zhduk, por me vete
nuk i mori dhembjen e Truallit te She-
njte qe u skuq si ne te kaluaren nga "ata"
qe me vrane te dashurit e Zotit (pejgam-
beret)e vellezerit e tyre pa fije meshire.
Sepse te tillet nuk paten meshire ndaj
roberve me te dashur te Zotit, te cilet i
perndoqen e i vrane barbarisht. Ndersa,
pasardhesit e tyre edhe sot i perlyejne
duart e veta edhe me gjakun e femijeve.
Bora e delire nuk i mori me vete gjurmet
e gjakpiresve, qe jane te etur per gjakun
e njerezve qe dine pse jetojne! Dhe dine
ke te adhurojne e si ta Falenderojne?

Fijet e shpeshta te bores, duke rene,
me kujtojne bresherite e panumerta te
bardha te fosforit, arme te ndaluara per
tere boten, (por jo edhe per "popullin e
zgjedhur"), qe binin mbi "Token e prem-
tuar " mbi engjejt e padjallezuar. Ato
arme vrastare i ndaluan vogelushit, te
hidhte hapin e pare ne kete pranvere. Ky
dimer i sivjetme me keto furtuna qe fry-
jne marrezisht nga jugu e veriu, nga 11-
ndja e perendimi, nga toka e deti, e nga
qielli, e Jo nga Arshualaja - e penguan
deri ne amshim Musain ta realizonte ur-
dhrin e pare qe i urdherohej nga Libri i
tij 1 shenjte "LEXO", dhe ta festonte
diten e pare te shkoUes qe aq me gezim
e priti, e luajti me ngazellim, por ja....
Mirepo keto akullnaja te ftohta e te fo-
rta, qe, ne shikim te pare, te futnin te fto-
htet ne palce, nuk arriten ta ndalnin
nenen e nderuar per ta lindur Besimin te
shendoshe, qe tani ka filluar te ece nga-

dale, i pavarur dhe me vetebesim te plo-
te e te perkrahur nga familja e gjere e tij.

Sa lot, sa vuajtje, sa dhembje, sa te
rrahura te shpeshta te zemres pa perjetu-
ar infarkt, sa ofshama e sa pikellime, sa
renkime vdekjeje te pleqve, shtatzenave,
gjysheve, invalideve e femijeve e... sa e
sa njolla te zeza me solli kjo stine e ftoh-
te e sivjetme! Me thoni, ju njerezit e be-
ses, si t'i harroj. E gjithe kjo tragjedi, me
falni ky gjenocid, ndodhi ne Mileniumin
e ri ne "ShekulUin e paqes", ndodhi ne
syte e botes, e cila pandeh se eshte "e
qyteteruar". Q'thoni, eshte bota sot e qy-
teteruar? Apo ndoshta nen masken e
qyteterimit nuk heziton ta riperserise
gjakderdhjen e Kordoves!

A zgjidhen problemet me heshtje apo
heshtja i thellon ato edhe me shume ose
ndoshta kjo heshtje ka filluar te dale nga
natyra e saj, e cila nuk lejon me te vazh-
dohet me ulje koke, sepse s'e lejon 9ilte-
ria e porosise se saj, e u thye mu atehere
kur zemra e paster pa dyfytyresi, u
mbush me vrer nga keto stuhi, u thye
nga i pari i te mbrameve (nga ku u nder-
preu hallka e Prijesise sone ) nga ku u
keput shpresa jone, qe ky ze ishte nje
{refresh) i tere Ymetit,ishte nje fi-esk
pranveror.Deri kur me me heshtje, o JU
te zotet e Mendjes, o Ju me te zgjedhurit
e Krijesave, o Ju me te Ndriturit e Njere-
zimit, o Ju qe ju kujtoj, sepse bota pret
mesazhin tuaj. E gjithe kjo ndodhi mu
ne kohen e nderrimit te motmoteve, keto
ngjarje ishin si relax per boten qe i shi-
kojne ne kolltuket e tyre ngjarjet horror
live te perkujdesur nga regjisoret me te
spikatur te bijve te "popuUit te zgjedh-
ur", a thua ku? Mu ne Token e Premtuar.
Ne token ku u puqiten shputat e u derdh-
en djerset e me te dashurve te Zotit, ne

token e Musait a.s. e Isait a.s., me te cilet
shpirterisht jane te lidhur te gjithe ve-
llezerit e mi nga njerezimi. Ne kohen
kur femijet e botes gezoheshin e luanin
duke shikuar ne qiell fishekzj arret, femi-
jet e vellezerve te mi lotonin e qanin nga
krismat e bombave, raketave, qe ndri9o-
nin qiellin ne dhomat e tyre te erresuara.
Keto ndri9ime nuk ishin artificiale, po
ishin "realy"dhe aq te fuqishme, saqe
ndalnin pergjithmone lotin e tyre dhe ua
mbyllnin syte pergjithmone, deri ate Di-
te kur do te ringjallen nen gurgullimin e
lumenjve te Parajses si deshmitaret e ke-
tij tmerri, se bashku me heshtjen tone. E
ata qe u shkaktuan dhembje, i pret per-
gjigjja nga ai qe e zgjodhi dhe e quajti
kete vend "Toke e Bekuar".

I udhehequr nga ndjenjat e pastra nje-
rezore, nuk munda te hesht pa e njoUo-
sur edhe une kete faqe te bardhe me keto
rrefime te zeza. Shpresojme, enderrojme
e besojme qe nje dite do te perendojne
keto vuajtje e te linde perseri nje dite e
re pa "engjejt" e satanizuar, por jo kurrs-
esi me heshtjen tone. Pranvera na erdhi
me luleboren e vonuar, sepse i eshte da-
shur me shume kohe per te dale nga rre-
nojat, por ajo prapeseprape na erdhi e
bardhe me mesazhin e saj te paqes, si
lajmetare e rizgjimit,e ngadhenjimit e e
flijimit. Ajo eshte dhe do te mbetet lule-
bore me te njejtin mesazh ngado qe do te
udhetoje. Pas ardhjes se lajmetareve te
rizgjimit, shpresojme se se shpejti do te
rrezoje Dielli, si di te rrezoje edhe ne To-
ken e Premtuar. Do t'i mbyllim keta rre-
shta-fjale perkujtimi me theniet me te
embla te Meshiruesit: "Perkujto (o Mu-
hamed) se me te vertete nga perkujtimi
kane dobi besimtaret". (Kur' an)

50

dituria islame / 227

^ehre-i-stan

Taxhudin Shabani

nga pamja m'u mbyllen syte dhe u kaperdine

ne kllapine e shastisur ne qark gjith^ka do te gdhije

ne mua u shfaq pamja e Tij e pafund ne fshehtesi
roberine e bera hallall qe te jem vetem 'zerre' ne
Madheshtine e Tij

hezitimin nuk e pashe dhe ne ujdi te dynjase ty te prano-

va
nga pendimi im gehren e ndryshova dhe ballin tim ne

toke e leshova

gelltitja e dheut eshte melhem i krijuar nga maja e mjaltit
nenshtrimi eshte Hyjnor atehere kur mevetesia e shndrit
rastin

dhembshuria eshte jorgan qe mbulon plagen e diteve te

sotit
zverdhimi im eshte dhenia e parzmores qe mbron me te

zotet

me Emer te Tij u besatova dhe e mesova emrin e

tjeterkujt
hakun e peshtjelle e shpalova dhe e nxora karshi Diellit

teTij

rruget e vrazhda japin drejtimin ne njeqind mije dyer te

hapura
pronesia eshte si lekura qe qerohet vetem kur te men-

dosh se ke...

duart korrin dritherat dhe ne hambar te Tij gdo gje mblid-

het
te jesh ti kokrra e grurit eshte rahmet qe askund nuk bli-

het

ne da? te jesh ziliqar je i humbur dhe mallkoje veten
se ne boten e rahmetit padukshmeria eshte qellimi i
nijetit

gdo lartesim mbeshtillet nga flatrat e melaqeve per ty o

insan
shikoje boten si pluhur te fshire dhe mbill ne shpirt me

teper ihsan

ne dege te zymbylave kendon bylbyli per te gjetur nam
ne kopshtet e meskinit dija thithet fshehurazi per te dale
matane

mos i mblidh kafazet qe te ndertosh roberine per ngrenie

e pije
ahireti ta dhuron urine dhe etjen vetem qe ndaj saj mos

te jesh karshi

kokrra kokrres i ngjan ne mbjelljen e ares atehere kur

s'ka meri
fryti eshte i njejte nese ujitet njesoj per te jetuar fdohere

ne bashkesi

lidhja kerkon lidhshmeri per litarin e vetem qe kerkon
bashkim

pendimi eshte tryeze ku ?do gjallese ofrohet aty qe te
hane ushqim

Hak Xhemali krijoi ne te dy botet pranine e shijimit te

bukurise
bukuria nuk zymtohet nese haku mes nesh gdohere

shtohet

te behesh kurban ne dite te sotit gjithgka te behet tamam
lumturia ka gardhe plot me terra, ne dashg te fitosh iman

Qehren do ta ringjall qe Fytyren e Tij gdohere do ta shikoj
meskini skuqet nga barra e marre, se deri ne vdekje do
te afshoje

ne gdo afshim kepus nga nje tulipan nga kopshti i Rah-
metit te Tij

per gdo tretje humbem ne kllapi dhe metoj te arrij me-
kame ne dashuri

ne gdo mekam me fshihesh ti, e nga ndrojtja me sku-

qesh perseri
thekem ne mes te zemres kur afersia jote me plekset si

nje gershet i zi

bebezat shkelqejne si xhevahiri i nxjerre nga xeherorja e

syve te tu
gehrja ime ne siperfaqe pret dhe nga shkelqimi yt zemra

me dritherohet

kjo dritherime nuk ka vend tjeter te shfaqet pervegse ne

zemer te me mbije
gjithe fryti eshte dhurate Hyjnore qe nga dashuria buzet

m'i mban te mpi'

do ti lag buzet me ujin e abdesit qe ndrojtja te me hiqet
ne sexhde do ta puth token qe dashuria per Dashurine
gdohere te me piqet

Atdhe Ibrahimi

RUAJE ZEMREN

Ruaje veten nga zemerimi,
shpirtin tjetrit mos ia trazo,
se shume i madh eshte shperblimi,
mbaje veten e mos u tundo.

Ruaje zemren qe te mos prishet,

se kur te prishet s'ka me viere,

ajo i ngjan lules se bukur qe pasi te rritet,

vyshket e thahet dhe s'e ka me te bukuren ere.

Zemrat tona jane bere gure,
nuk po ndiejne as dhimbje e as meshire,
Zot mos na ler te vetem kurre,
ndrigona zemrat me besim e drite.

dituria islame / 227

51

Aktuale

Myftiu i Kosoves, Mr. Nairn Ternava

Kuvendi i Bashkesise Islame te Kosoves
miratoi buxhetin per vitin 2009

Ne Prishtine, me 4 qershor 2009, u mbajt mbledhja e ,
rregullt e Kuvendit te Bashkesise Islame te Kosoves,
e dyta ne kete perberje dhe e dyta brenda nje harku te \
shkurte kohor. Ne mbledhje, perveg delegateve, qe I pranish-
em Myftiu i Kosoves, Mr. Nairn Ternava, i shoqeruar nga ane-
taret e kryesise e bashkepunetoret e tij.

Pas leximit te nje ashereje nga Kurani famelarte, qe e ken-
doi delegati nga Prizreni, Hfz. Daut Lezi, kryetari i Kuvendit te
Bashkesise Islame te Kosoves - Dr. Xhabir Hamiti, hapi [
mbledhjen me kete rend dite:
-Fjala e Kryetarit te Kuvendit te BIK-se ;

- Fjala e Myftiut te Kosoves;

- Raporti i punes njevjegare te kryesise se Bl-se te Kosoves;

- Elaborati i buxhetit, Llogaria perfundimtare per vitin 2008,

me raportin e komisionit financiar,

- Aprovimi i buxhetit per vitin 2009.

- Te ndryshme.

Pas miratimit te rendit te dites, fillimisht te pranishmeve iu

drejtua kryetari i Kuvendit te Bashkesise Islame te Kosoves,

Dr Xhabir Hamiti, i cili, pasi falenderoi Myftiun dhe bashke-
punetoret e tij per pjesemarrje, nder te tjera, thesoi: "Ky eshte

takimi yne i dyte i kuvendit ne kuader te perberjes se re, pas

takimit njoftues qe patem kohe me pare. Ashtu si? edhe jemi

akorduar ne mbledhjen e kaluar, ne ju kemi derguar rregullo-

ren e punes dhe Kushtetuten e Bashkesise Islame te Koso-
ves paraprakisht, ne menyre qe te keni te qarte permbajtjen

e tyre, dhe tani besoj se jeni te informuar mire rreth ketyre dy

dokumenteve, te cilat per ne jane te rendesishme gjate man-

datit qe na eshte besuar".

Duke folur ne vazhdim per sfidat me te cilat ballafaqohet ,

Bashkesia Islame e Kosoves dhe per rolin qe duhet te kete I

ajo, kryetari i kuvendit, Dr Xhabir Hamiti, tha:"Nje Bashkesi |

Islame e konsoliduar mire, eshte krenari, mburrje perte gjithe

ne qe punojme ne te, por edhe per vendin dhe qytetaret e saj,

ndersa, ne anen tjeter, nje organizim jo i mirefillte yni, i brishte

dhe i 9ale, na ben te dobet si institucion dhe si nepunes. Pu-

net te cilat duhet t"i kryejme ne, nuk duhet t'ua leme te tjereve. Eshte shume e vertete se vakuumin tone jane duke

e shfrytezuar te tjeret. Angazhimi yne per nje BIK- te konsoliduar me mire, nuk duhet te jete i orientuar ne interesin

e individit apo individeve te caktuar, por ne interes te pergjithshem te institucionit te BIK-se dhe te kauzes se saj e

ne interes te vendit ne te cilin jetojme".

Kryetari i kuvendit. Dr. Xhabir Hamiti, ne fjalen e tij me
tutje, u angazhua per nje rol me aktiv te kuvendit te BIK-
se ne orientimin dhe zhvillimin e Bashkesise Islame dhe
institucioneve te saj, per se ai tha: "Per te vene ne funk-
sionim te duhur kuvendin, une fillimisht propozoj qe t'i
plotesojme disa nevoja administrative dhe teknike, te
cilat jane kerkesa edhe ne Kushtetuten tone, ne baze te
dies ne punojme:

- Ne ndertesen e Kryesise, Kuvendi te kete zyre te
veten, dhe te quhet "Zyra e Kuvendit".

- Kuvendi te kete vulen e vet te ve9ante.

- Te formojme komisionin kushtetues, i cili do te puno-
je ne shqyrtimin e rregullores dhe te Kushtetutes".

Me pas delegateve iu drejtua me nje fjale edhe Myftiu
i Kosoves, Mr. Naim Ternava, i cili fillimisht tha:"Te nde-
ruar kuvendare! Per punen dhe aktivitetin e Bashkesise

Kryetari i Kuvendif te Bashkesise Islame te Kosoves,
Dr. Xhabir Hamiti

52

dituria islame / 227

Islame te Kosoves ne vija te trasha jeni te infor-
muar ne raportin e punes te Kryesise, qe ne for-
me te shkruar ju eshte derguar per shqyrtim e
miratim, per se besoj qe ju do te jepni verejtjet i
dhe vieresimin tuaj. Eshte e pamundur qe ne
ate raport qe keni marre ju, te jete perfshire tere
puna e kryesise dhe e resoreve te saj, por aty,
ne raport keni nje permbledhje te puneve dhe
aktiviteteve kryesore qe jane bere gjate periud-
hes njevjegare ne kuader te Bashkesise Islame
te Kosoves".

Myftiu foil edhe per punen qe ka bere kuven-
di i Bashkesise Islame ne legjislaturen e kaluar,
duke u shprehur se edhe kjo legjislature do te
jete ne nivel te pergjegjesise dhe obligimeve qe
ka nga Kushtetuta e Bl-se te Kosoves. Per kete
Myftiu tha:

"Kuvendi i Bashkesise Islame te Kosoves ka
qene gjithmone ne nivel te detyres dhe besoj qe
edhe ju te jeni ne nivel te detyres ashtu si? e parashohin aktet normative te Bashkesise Islame te Kosoves.
Bashkesia Islame e Kosoves punon duke u bazuar ne Kushtetuten e saj dhe ne mundesite qe ka. Per punen e krye-
sise ne periudhen njevjegare dhe interesimin eventual tuaj per te, do te pergjigjem pas diskutimit tuaj, mirepo une
mendoj qe eshte nje pune qe na ben krenare te gjithe ne. Per kete flet me se miri puna ne terren".

Duke folur per vendimet e fundit te kryesise, Myftiu u shpreh: "Te nderuar kuvendare! Jam ketu para jush qe t'ju
bej me dije se Kryesia e BIK-se vetem ne tre muajt e fundit ka mbajtur 7 mbledhje te njepasnjeshme, ku ka shqyr-
tuar me seriozitetin me te madh gjendjen dhe rrethanat ne te cilat po kalon Bashkesia Islame, dhe per kete ka marre
edhe vendimet adekuate.

Ne mbledhjet tona kemi diskutuar hollesisht te gjitha sfidat me te cilat jemi perballur, dhe sipas kerkesave kemi
marre edhe vendimet e duhura dhe jemi ne perpilimin e nje strategjie per funksionimin e Bashkesise Islame te
Kosoves ne rrethanat e reja.

Me kete rast dua t'ju informoj se ne kemi marre vendim per themelimin e Departamentit te rinise, madje per kete
kemi caktuar edhe objektin ku do te vendoset, dhe i kemi njoftuar edhe keshillat e Bl qe te bejne pergatitjet e duhu-
ra per themelimin e Departamentit te rinise dhe Departamentit te grave.

Mendojme qe, me funksionalizimin e ketyre departamenteve, jeta fetare do te marre impulse te reja. Po ashtu ne
kryesi kemi diskutuar mundesine e shtimit te kapaciteteve njerezore ne te gjitha nivelet e Bashkesise Islame te
Kosoves, po gjithnje duke pasur parasysh edhe koston financiare.Te nderuar delegate, ju njoftoj se Kryesia e Ba-
shkesise Islame te Kosoves ka formuar edhe nje komision per ndryshimin e disa neneve ne Kushtetuten e Ba-
shkesise Islame te Kosoves. Ne kete komision prej pese anetaresh, eshte edhe kryetari i kuvendit te BIK-se, e ne
presim qe, pas diskutimit dhe shqyrtimit, komisioni te dale me propozime konkrete".

Pas fjales se Myftiut, kuvendaret vendosen qe raporti i kryesise te mos lexohej fare, por te fillonin diskutimet, se-
pse delegateve u ishte derguar me kohe.

Ne diskutimet e tyre delegatet shtruan pyetje, kerkuan sqarime, dhane propozime e verejtje per raportin e Krye-
sise. Ne diskutim moren pjese nje numer i konsiderueshem i delegateve, nga te cilet vegojme keta delegate:
Husamedin Abazi, Muhamed Dermaku, Rasim Ademi, Fitim Boja, Fikret Limani, Jusuf Krasniqi, Artan Zeka, Refik
Murati, Asllan Fazliu etj.

Pas diskutimeve, pyetjeve, interesimeve dhe angazhimeve te delegateve te kuvendit- per disa geshtje dha per-
gjigje Myftiu Mr. Nairn Ternava.

Delegatet miratuan Raportin e punes njevjegare te punes se kryesise. Pasi degjuan raportin e komisionit finan-
cial qe e paraqiti anetari i komisionit, Xhavit Qerimi, delegatet me votim pako miratuan Llogarine perfundimtare per
vitin 2008 dhe Projektbuxhetin pervitin 2009.

Projektbuxhetin para delegateve e paraqiti referenti financiar i Kryesise se Bl, Kasim Gerguri.

Delegatet e kuvendit formuan edhe komisionin kushtetues, i cili do te merret me pergatitjen e Rregullores se re
te kuvendit dhe do te propozoje ndryshimin eventual te kushtetutes. Komisioni kushtetues ka kete perberje:

Dr. Xhabir Hamiti;

Resul Rexhepi;

Xhavit Qerimi;

Feim Abazi;

Fadil Hasani.

Ne fund, kryetari i kuvendit te Bl te Kosoves, Dr. Xhabir Hamiti, falenderoi delegatet per kontributin qe kane dhene
per mbarevajtjen e puneve ne Bashkesine Islame te Kosoves.

(r. shkodra)

dituria islame / 227

53

Seminar per metodat bashkekohore te mesimit te Kuranit

Nga 25-29 maj ne Prishtine ne ambientet e medresese se |
mesme "Alauddin" u mbajt seminari rajonal per metodat bash-
kekohore te mesimit te Kuranit fisnik dhe shkencave te tij.

Seminari u organizua nga Kryesia e Bashkesise Islame te I
Kosoves ne bashkepunim me organizaten per Shkence, Arsim
e Kulture ISESSCO, me seli ne Rabat te Marokut, e cila vepron
ne kuader te Konferences Islamike. Eshte hera e trete qe Kry-
esia e BIK-se organizon seminar trajnues me ISESSCO.

Ne hapje te seminarit qe i pranishem edhe Myftiu i Kosoves,
IVIr. Naim Ternava, perfaqesuesit i ISESSCOS, Jusuf Ebu Daka,
sekretari i kryesise, Resul Rexhepi, kryeimami Sabri Bajgora,
drejtori i medresese, Bahri ef. Simnica e te ftuar te tjere. Ne se-
minar moren pjese 30 pjesemarres nga te gjitha qendrat e Ko-
soves, si imame, profesore e muaiime, te diet paten rastin qe |
nga perfaqesuesit e ISESSCO-s te njihen me metodat me bash-
kekohore per mesimin e Kuranit fisnik dhe shkencave te tij.

Ne hapje te seminarit,
IVIyftiu i Kosoves, Mr Naim
Ternava, duke i pershendeturl
seminaristet, pasi ka 9muar |
bashkepunimin me ISESS-
CO-n, nder te tjerat, tha: "Je-
mi tubuar sot ne kete seminar I
qe organizohet nga ISESSCO
ne bashkepunim me Kryesine |
I e Bashkesise Islame te Ko-
soves. Kjo nuk eshte hera e |
pare qe ne bashkerisht orga-
nizojme seminare. Edhe me I
pare kemi pasur aktivitete te
I tjera te perbashketa. Mund te

them se tanime ISESSCO ka nje interesim te vegante per rajonin e
Ballkanit, dhe ka vene nje bashkepunim te mire e korrekt me perfaqesue-
sit tane, po edhe te vendeve te tjera perreth. Ne si Bashkesi Islame jemi te hapur per bashkepunim me te gjitha
asociacionet e jashtme qe kane programe dhe qellime te definuara qarte. Mirepo, seminari qe po fillon sot, ka viere
te posagme, ngase ka te beje me Kuranin-Fjalen e Allahut xh.sh.- e ju te pranishem, keni fatin qe te njiheni ne kete
seminar me metoda bashkekohore per mesimin e Kuranit. Jam i bindur qe keni shume perte perfituar nga ky sem-
inar, ashtu si? jam shume i bindur qe edhe ju keni per te kontribuar, sepse Kosova qendron mire me leximin dhe
mesimin e Kuranit nese e krahasojme me shume shtete te tjera te Botes Islame".

Ndersa Jusuf Ebu Daka nga ISESSCO, per qellimin e seminarit, tha: "Me organizimin e ketij seminari, kemi per
qellim qe pjesemarresit t'i njohim me metodat me te reja per nxenien e Kuranit dhe shkencave te tij. Kete per fak-

tin se mendojme qe ta unifikojme sa me shume,
per aq sa eshte e mundur, metoden e nxenies se
Kuranit ne vendet e ndryshme. Qellimi yne eshte
te bartim pervojat e te tjereve ketu dhe njekohe-
sisht te marrim pervoja te reja.Gjithashtu kemi per
qellim qe te fusim ne perdorim edhe teknologjine
bashkekohore per mesimin e Kuranit dhe shken-
cave te tij."

Duke i pershendetur te pranishmit, kryeimami
Sabri ef. Bajgora tha: "Eshte ky seminari i trete qe
e mbajme bashkerisht me ISESSCO-n; ne pres-
im qe si edhe vitet e tjera, ky seminar te jete fryt-
dhenes, ngase hulumtohen metodat te reja per
mesimin dhe nxenien e Kuranit dhe shkencat e
tij".

(r.shkodra)

Perfaqesuesi i ISESSCOS, Jusuf Ebu Daka

Myftiu i Kosoves, Mr. Naim Ternava

54

dituria islame / 227

Myftiu i Kosoves Mr. Nairn Ternava vizitoi KBI ne Gjakove

■JPW

Me daten 06.04.2009 Muftiu i Kosoves Mr.Naim ef.Temava, ne shoqe-
rim te Prof. Ahmet Sadriut, drejtues i sektorit per shtyp dhe veprimtari
botuese, beri nje vizite pune ne KBI-se ne Gjakove.

Muftiu Ternava, u prit nga kryetari i KBIGJ-se Fatmir ef.lljazi, i cili pasi e
pershendeti dhe i uroi mireseardhje, shkurtimisht e njoftoi per te arriturat
dhe sfidat qe e percollen KBIGJ-ne gjate vitit 2008 dhe per planet e vitit
2009. Me tutje ai e njoftoi me fusheveprimin e jetes fetare ne komunen el
Gjakoves, duke cekur se me punen e palodhshme te te gjithe stafit tel
KBIGJ-se, ka arritur qe ne vitin paraprak te mos mungojne sukseset. Muftiu |
Ternava u nda i kenaqur me kete vizite, dhe nder te tjera tha: Eshte kena-
qesi e imja qe gjendem ketu, ne mesin tuaj. Une ju pergezoj per te gjithal
keto te arriturat tuaja, ju pergezoj per harmonine qe keni brenda ne Keshilll
dhe ne mesin e imameve dhe ju uroj shume suksese ne te ardhmen.l
Bashkesine Islame, metere potencialin e saj qe ka, e keni prapa; asnjeherel
mos e ndieni veten se jeni te lene pas dore sepse ne jemi te forte vetem atehere kur jemi se bashku. Mos lejoni pergarje ne
mesin tuaj edhe pse eshte deshire e disa individeve te cilet nuk e kane dert islamin, por kane derte te tjera qe ne emer te Islamit
te pergajne kete unitet aq te madh qe ka Bashkesia Islame anekend Republikes se Kosoves. Andaj inshAllah Allahu na ndihmon
ne realizimin e te gjitha detyrave, obligimeve tona qe kemi karshi Krijuesit, por edhe karshi vete muslimaneve anekend Kosoves.
Une edhe njehere ju ftoj per bashkepunim dhe deshiroj per suksese edhe me te medha ne te gjitha fushat, ne qytetin e bukur te
Gjakoves. Une si myfti nuk kam mundesi asgje te bej vet pa pasur nje unitet ne mesin e te gjithe nepunesve te Bashkesise
Islame, nje perkrahje te madhe qe duhet te kemi ne realizimin e synimeve tona.

Gjakova nderon te Derguarin e Allahut, Muhamedin s.a.v.s.

"Perjetesisht me ty". Ne nderim dhe perkujtim te personalitetit me te
shquar te njerezimit te derguarit Muhamed s.a.v.s."

"O kryetar i besimtareve! Bota sapo te kuptoi, i besoi fjales sate",
I Viktor Hygo (1802- 1885).

Keshilli i Bashkesise Islame i Gjakoves, ne bashkepunim me shoqa-
I ten nderkombetare kulturore dhe humanitare "IstambuH" nga Turqia,
medresene "Haxhi Sheh Shamia" te Shkodres, ne kuader te aktiviteteve
te veta fetare kulturore, me daten 22.05.09 (diten e xhuma), ne pallatin
e kultures "Asim Vokshi" ne Gjakove, ne oren 18, nen patronatin e kry-
etarit Fatmir ef.lljazi, organizoi programin festiv me moton "Perjetesisht
me ty", - per nderim dhe perkujtim te personalitetit me te shquar te nje-
rezimit, te derguarit Muhamed s.a.v.s., i pari i ketij lloji ne historine e
Gjakoves dhe te Kosoves. Ne kete manifestim madheshtor moren pjese qytetare, perfaqesues te kuvendit komunal, te SHPK-
se, FSK-se, KFOR-it, perfaqesues te rendeve te tarikatit, te medieve, OJQ-ve, perfaqesues te keshillave te Bashkesise Islame
te Kosoves dhe mysafire nga Shqiperia, Mali i Zi dhe Maqedonia. Fillimisht hapjen e programit e beri imami i Xhamise se Re,
tashme moderatori i mirenjohur, Munir ef.Salkurti, i cili, pas falenderimit te Allahut xh.sh. dhe dergimit te salavateve per Muha-
medin s.a.v.s., pershendeti mysafiret dhe te gjithe te pranishmit ne salle. Ai, ne pika te shkurtra beri prezantimin e programit, dhe
pikesepari u shfaq slajdi i shkurter me disa inserte, qe benin fjale per themelimin, mbarevajtjen dhe ecurine e Medresese se
Madhe gjer ne ditet tona. Me pastaj Munir efendiu ftoi ne skene pasardhesin e themeluesve, mirembajtesve dhe atyre qe brez
pas brezi punuan e sakrifikuan per te lartesuar Fjalen e Allahut, kryetarin e Keshillit te Bashkesise Islame te Gjakoves, Fatmir
ef.lljazin i cili pershendeti dhe u uroi mireseardhjen kryetarit te komunes se Gjakoves Dr.Pal Lekaj, kryetarit te Kryesise Bl-se te
Republikes se Kosoves, Myftiut Mr.Naim ef.Ternava, dekanit te FSI-se te Prishtines DrRexhep ef.Boja, perfaqesuesve te insti-
tucioneve nderkombetare dhe te gjithe te pranishmeve te tjere.Pika e pare e programit ishte shperndarja e diplomave 12
hafezeve te Institutit te hivzit "Medreseja e Madhe" ne Gjakove, te cilet ne periudhen 4-vje5are, krahas mesimeve sipas plan pro-
gramit te medresese "Alauddin" te Prishtines, kryen edhe hivzin. Hafezet e rinj lexuan nga nje ajet kuranor, e me pastaj diplomat
dhe dhuratat per ta u shperndane nga kryetari Fatmir ef.lljazi dhe drejtori i Institutit te hivzit "Medreseja e Madhe", Mr. Zymer
ef.Ramadani. Ne skene u ftua kryetari i komunes - dr. Pal Lekaj, i cili pershendeti te pranishmit, falenderoi organizatoret per
ftesen, dhe i pergezoi per kete spektakel te mrekullueshem. Pas tij fjalen e mori Kryemyftiu i Republikes se Kosoves Naim ef.
Ternava, i cili, nderte tjera, tha: "Une kam ardhur shpesh ne Gjakove, por kesaj radhe jam i kenaqur dhe i mahnitur nga ky orga-
nizim kaq i bukur e madheshtor. Pershendes organizatoret, kryetarin e KBI-se Fatmir ef.lljazin, shoqaten humanitare nga Turqia
dhe te gjithe ata qe u angazhuan rreth organizimit te ketij spektakli. Ne do te vazhdojme edhe me tutje te perkujtojme dhe te
nderojme vepren dhe jeten e Profetit tone te dashur, Muhamedit s.a.v.s...". Fjala e Myftiut Ternava u mireprit dhe u duartrokit
gjate nga te gjithe te pranishmit ne salle. Pas fjales se Kryemyftiut Ternava, u interpretuan disa ilahi nga kori i vajzave i
medresese "Haxhi Sheh Shamia" te Shkodres, nje pjese e Mevludit ne gjuhen turke dhe leximi i disa ajeteve kuranore. Programin
e beri edhe me madheshtor daija ne skene e aktorit te mirenjohur shqiptar, Reshat Arbana, i cili recitoi nje pjese te "Hytbes lam-
tumirese" te Muhamedit s.a.v.s. Ai ngjalli emocione tek te pranishmit ne salle, keshtu qe shume nga te pranishmit u mallengjyen
dhe syte e tyre u mbushen me lot per Muhamedin a.s. Ne vazhdim doll aktori Bash Lushtaku me nje monolog, per te vazhduar
me pikat e tjera te programit: kenga "O Allah" nga Violeta Kukaj Ratkoceri dhe kengetarja Rezarta Smaja nga Shqiperia, e cila
interpretoi disa ilahi ne gjuhen angleze. Ne permbyllje te programit, kryetari i KBI-se te Gjakoves, Fatmir ef.lljazi, beri shperndar-
jen e mirenjohjeve per kontribut ne bashkepunimin dhe mbeshtetjen e pakufishme ndaj KBI-se te Gjakoves - Mr Naim Ternaves,
Pal Lekajt, shoqates "IstambuH" "Denis feneri", medresese "Haxhi Sheh Shamia" te Shkodres, OJQ-se "Thirrjet e Nenave", dhe
TOP Radios.

(e.r.)

dituria islame / 227

55

Vizita ne FSI e delegacionit te Universitetit Arizona

Profesore, studiues, avokate si dhe perfaqesues fe-
tare nga shteti i Arizones vizituan Fakultetin e Studime-
ve Islame te Prishtines.

Ne krye te delegacionit ishte Prof. Dr. Stephen K. Ba-
talden, drejtor i qendres MELIKIAN per studime Ruse,
Euroaziatike dhe te Evropes Lindore, ne kuader te Uni-
versitetit Shteteror te Arizones. Ai fillimisht falenderoi
stafin e FSI-se per mikpritjen, dhe me pastaj beri preza-
ntimin e te gjithe kolegeve te tij shoqerues, s\g tha ai
nga te tri fete Ibrahimite: hebrenj, te krishtere dhe mys-
limane.

Delegacionin e vendit mik te Kosoves dhe te shqip-
tareve e priten Dekani i Fakultetit, Doc. Dr. Rexhep Boja '"
dhe Dr. Xhabir Hamiti, profesor ne FSI dhe Kryetar i
Kuvendit te BIK-se. Ata fillimisht i falenderuan mysafiret
per viziten e tyre dhe me pastaj i njohen hollesisht me
historikun e FSI-se dhe me veprimtarine e tij. Mysafiret
shprehen interesim te vepante per natyren e studimeve, ,
per programin mesimor, perstatusin e FSI-se si dhe per
nivelin e studimeve karshi institucioneve arsimore vendore dhe nderkombetare.

Dekani i ketij fakulteti te pranishmit i njoftoi per qellimin e themelimit te FSI-se si dhe per objektivat e tij. "Ne kemi men-
duar qe atehere, - tha ai, se eshte e nevojshme qe per bijte dhe bijat tona te krijojme mundesine e vazhdimit te studimeve
te larta universitare ne lemin e studimeve islame ne vendin, ambientin dhe gjuhen tone amtare, dhe ne fakt, kjo qe kemi
menduar atehere, pra ne vitin 1992, tani po tregohet se ka qene e arsyeshme dhe mire e menduar. Kuadrot qe dalin nga
ky institucion yni, deri me tani jane treguar shume te suksesshem ne fushen e veprimtarise fetare islame dhe kombetare,
me fjale te tjera jane shume te kapshem per vendin dhe ambientin ne te cilin ne jetojme.

"Studentet qe vazhdojne studimet ne kete vater arsimi, gravitojne nga te gjitha vendet e banuara me shqiptare ne
Ballkan. Perveg shqiptareve, studimet ne kete fakultet i ndjekin edhe nacionalitete te tjera pakice ne vend, si: turq, bosh-
njake, gorane, rome etj. Fakulteti ka lidhur marreveshje zyrtare bashkepunimi me Universitetin e Vjenes, Fakultetin e
Shkencave Islame te Sarajeves, te Shkupit etj. "

Dr. Boja mysafiret i njohu edhe me qasjen dhe natyren e punes se tij gjate 13 vjetve ne krye te Bashkesise Islame te
Kosoves.

Ndersa Dr. Xhabir Hamiti tha se fakulteti, si edhe me perpara, do te angazhohet edhe ne te ardhmen ne promovimin
dhe kultivimin e vierave fetare e kombetare, te cilat ne rend te pare do te jene ne sherbim te individit, vendit dhe rajonit,
por edhe ne sherbim te paqes dhe te mirekuptimit njerezor ne pergjithesi.

Mysafiret pergezuan stafin e FSI-se per punen qe po bejne, dhe u uruan suksese ne te ardhmen dhe nje bashkepunim
me te ngushte me qendrat arsimore ne bote.

Vedat Shabani

Doktori i pare kosovar ne fushen e bankimit islam

a Me 27 maj 2009, ne University of Malaya, ne universitetin me te vjeter dhe njerin nga universi-
tetet me prestigjioze ne Malejzi, Akademia e Studimeve Islame, Departamenti Ekonomi Isla-
me, z. Islam Hasan! mbrojti me sukses temen e doktoratures ne Bankim dhe Financa Islame.
Kandidati ishte regjistruar ne kete Universitet me 26 Janar 2006, ndersa me 27 Maj 2009, ka
mbrojtur temen e doktoratures ne fushen e bankimit islam me titull "Theory and Practice of
Islamic Banking in Malaysia and Its implementation in Kosova" (Teoria dhe Praktika e Bankimit
Islam ne Malejzi dhe Implementimi i saj ne Kosove), ku si geshtje studimi kishte Malejzine, du-
ke bere nje shqyrtim te mundesise se implementimit te se njejtit sistem edhe ne Kosove.
Komisioni perbehej nga gjashte anetare: Prof. Datin Dr. Norhanum Abdul Wahab, dekan i
Institutit per Studime post diplomike, Assoc. Prof. Dr. Ishak Bin Haji Sulaiman, zv. dekan i
Akademise se Studimeve Islame, Assoc. Prof. Dr. Radiah Abdul Kader, anetare e pare e
■ * dezertacionit te doktoratures. Prof. Dr. Alauddin Koto, dhe Prof. Dr. Amir Muallim, anetare

te jashtem nga Indonezia, kurse mentori kryesor Prof. Dr. Joni Tamkin bin Borhan, ishte si
i ftuar special nga department! vetem si udheheqes i programit te mbrojtjes se doktoratures.
Dr.Hasani ka perfunduar medresene e mesme "Alauddin" ne Prishtine (1989-1993).

Ai, ka diplomuar ne Fakultetin e Studimeve Islame ne Prishtine ne vitin 2002, pastaj nivelin master ne financa islame
ne "International Islamic University of Malaysia" e perfundoi ne vitin 2005 me temen "Zhvillimi i Bankimit Islam", gje
qe i hapi rrugen atij per doktorature ne aspektin teorik dhe praktik te bankimit islam. Pushes se ekonomise islame
me kete rast iu shtua edhe nje doktor i ri, ndersa Kosova u pasurua me nje kuader qe premton shume, sidomos ne
kete fushe qe deri me tani nuk ka pasur ndonje profesionalist.

Bashkim Mehani

56

diturla islame / 227

Dragash

Dua Hatmeje ne fshatin Zaplluzhe te Dragashit

Ne xhamine e fshatit Zaplluzhe te Dragashit, pas namazit te xhumase me date 05.06.2009 u mbajt dua hatme, ku per-
veg xhematit te ketij fshati moren pjese: sekretarl i KBI-se ne Dragash, Nail Halimi, kryeimami Xhafer Fejziu dhe perfaqe-
suesi i Kryeslse Fitim Flugaj.

Pas faljes se namazit kete solemnitet e hapi imami i xhamise Nail ef. Sinani, i cili pasi u shprehi mireseardhje te prani-
shmeve dhe pasi pershendeti mysafiret fjalen ia dha Fitim ef. Flugaj, perfaqesues i Kryeslse se Bashkesise Islame te Ko-
soves I cili nderte tjeta tha: Ky Kuran udhezon ne rrugen me te drejte, me te viefshme. T'i permbahemi rruges se Kuranit

dhe synetit te Pejgamberit a.s., I cili ne nje hadith ka the-
'ne: "Me i miri eshte ai qe e meson Kuranin dhe ate ua
'meson edhe te tjereve".

Ne fund nxenesve iu dhane disa dhurata dhe perti-
Ifikatat per Hatme nga Keshilli i Bashkesise Islame
loragash.

Nxenesit qe bene Hatme Kuranin jane:

1 . Fatjeta (Nysret) Veliu

2. Merybe (Elez) Ramadani

3. Djellza (Tahir) Tahiri

4. Marjeta (Sedat) Imeri

5. Safije (Misin) Sallahu

6. Zemire (Misin) Sallahu

7. Suada (Faredin) Nuhiu

8. Florentina (Tasim) Myrtezani

9. Vjolica (Milazim) Halili

10. Sara (Arsim) Mehmeti

11. Salt (Arsim) Mehmeti

12. Arif (Shpendim) Myrtezani.

Xhafer Fejziu

:k'7nn^

Edhe ne komunen e Leposavigit ndertohet nje xhami

Komuna e Leposavipit, si nje nga komunat me veriore te Kosoves, ndoshta per shumekend mendohet nje komune e
ndare nga Kosova, sepse ne te ka vetem popullate serbe, por situata eshte ndryshe, sepse ne kete komune, perveg fsha-
trave Bistrice, Ceraje dhe Koshtove e Vllahise, te cilat jane te banuara me popullate shqiptare, ne thellesine e Larget te
kesaj komune, rreth 55 km larg nga qyteti i Mitrovices, gjenden 3 fshatra te banuara me popullate boshnjake - myslimane,
te cilat, me gjithe vuajtjet dhe jeten e veshtire ekonomike e sociale, fale Allahut te Madherishem, kane arritur te mbijeto-
jne dhe te organizohen ne gdo aspekt, si ne ate kulturor ashtu edhe ne ate fetar. Keshtu, menjehere pas perfundimit te
luftes, xhemati i fshatrave Hrvatska, Kaljina Prisoje Vrba, jane organizuar dhe me vetiniciativen e nje grupi te rinjsh kane
filluar aksionin per ndertimin e xhamise, e cila ishte djegur qysh para Luftes se Dyte Boterore, me 1939, dhe qe atehere
ketij xhemati nuk i ishte lejuar te ndertonte xhami ne kete fshat.Me fillimin e ndertimit te kesaj xhamie, duke pasur parasysh
kushtet e veshtira ekonomike, xhemati i kesaj xhamie, qysh ne vitin 2007, pati vizituar Keshillin e Bashkesise Islame te
Mitrovices, per te kerkuar ndihme per ndertimin e saj. Ne fillim te vitit 2008 kryetari i KBI-se te Mitrovices, z. Rexhep
Lushta, ne bashkepunim te ngushte edhe me Myftiun e Republikes se Kosoves Mr.Naim Ternava, arriten te konkretizonin
nje donacion nga organizata islamike boterore IIRO e ndihmave nga Arabia Saudite, ne viere prej 10.000 eurosh. Kjo ka
ndihmuar ne perfundimin e puneve ne xhami dhe aktivizimin e kesaj xhamie per faljen e namazeve.Me kete donacion te
dhuruar nga kryesia e Bl-se te Republikes se Kosoves, eshte deshmuar me se miri ne praktike se Bashkesia Islame e
Republikes se Kosoves eshte institucioni i vetem ne Kosove, i cili deri me tani ka arritur te investoje edhe ne pjesen me
te skajshme te Kosoves, duke deshmuar keshtu se BIK eshte e perkushtuar qe aktivitetin e vet ta shtrije ne tere territorin
e Kosoves. Per te pare per se afermi punet qe jane kryer ne kete xhami, Kryetari i KBI-se te Mitrovices, z.Rexhep Lushta,
me 1.05.2009 vizitoi xhematin e kesaj xhamie dhe, se bashku me xhematin, falen namazin e Akshamit, ndersa pas atij
namazi, te pranishemve iu drejtua me nje fjale rasti, ku, nder te tjera, tha: "Falenderoj Allahun e Madherishem qe me mu-
ndesoi te jem sonte ne mesin tuaj, njeheresh t'ju percjell edhe pershendetjet e perzemerta te Myftiut te Kosoves, Mr.Naim
ef. Ternava, i cili me perkushtimin me te madh eshte i angazhuar qe ketij xhemati si dhe te gjithe besimtareve t'u dale ne
ndihme kudo qe kerkohet nevoja. Njeheresh ju premtoj se Bashkesia Islame mbetet e perkushtuar qe ne nje te ardhme
te afert, ketij xhemati t'i siguroje edhe imamin e rregullt, i cili do te mund te kryeje aktivitetin e vet ne ngritjen e Fjales se
Allahut ne kete vend". VIen te theksohet se imami i kesaj xhamie, Almir ef. Hajrovig, i cili per gdo xhuma udheton nga Novi-
Pazari e kryen edhe sherbimet e tjera ne kete xhemat, per nder te kryetarit te Bl-se, me nxenesit e kesaj xhamie kishin
pergatitur nje program modest me ilahi dhe kaside. Pas ketij programi, me nje ligjerate te shkurter xhematit iu drejtua edhe
teologu nga Bosnja e Hercegovina, z.Musa Sanin. Ne fund, E lusim Allahun e Madherishem qe te gjithe ata qe kane kontri-
buar per ndertimin e kesaj xhamie, t'i shperbleje me shperblimet e Tij ne kete bote dhe ne Ahiret, e KBI- i Mitrovices fale-
nderon edhe komisionin e xhamise, qe ishte dhe eshte ne kontakte te vazhdueshme me KBi-ne (zoterinjte H.Nezir
Huskovig, Shefko Salkovig dhe Hivzo Islamovig). Keta jane duke bere te pamundshmen qe kjo xhami tash e tutje te vihet
ne pronesi te KBI-se te Mitrovices.

Rexhep M. Lushta

dituria islame / 227

57

Takim me nenat dhe motrat muslimane te Gjakoves

Pas nje pauze te shkurter kane rifilluar ligjeratat
dy javore per nenat dhe motrat myslimane

KBI ne Gjakove, ne bashkepunim me Shoqaten Nderkom-
betare, Humanitare dhe Kulturore "ISTANBUL" nga Turqia, me
01 .04.09, ne lokalet e Institutit te hifzit "MEDRESEJA E MADHE"
ne Gjakove, organizoi takimin per nenat dhe motrat myslimane
me teme:
"Rendesia dhe viera e Islamit, kushtet dhe shtyllat e tij"
Ligjeruese ishte Mr.Azemine Kukaj-Kajoshi (prof, prane Me-
' dresese se Mesme "Alaudin" ne Prishtine).

Pjesemarrja ishte masovike. Ne mesin e nenave dhe motrave
kishte edhe gra intelektuale te profileve te ndryshme.

Kete takim e beri me madheshtor pranimi i Islamit e njeherit
I edhe kurorezimi, i nje protestanteje me kombesi zvicerane.

Ramona Uriich Thony, me kombesi dhe shtetesi zvicerane, e

shfaqi publikisht pranimin e Islamit si fe te saj, para Kryetarit te

Keshillitte Bashkesise Islame ne Gjakove, Fatmiref.lljazit, si dhe

para te gjithe deshmitareve te pranishem ne kete tubim, me bindje dhe vetedije te plote, me vetedeshire dhe me

sinqeritet te plote, pa kurrfare imponimi, presioni, dhune a

shtytjeje nga jashte.

Me kete rast, para te gjithe te pranishmeve, deklaroi dhe e ;*
shqiptoi me goje dhe bindje ne zemer, deshmine islame: "De- v-
shmoj se nuk ka Zot tjeter perveg Allahut, dhe se Muhamedi A
(paqja qofte mbi te) eshte rob dhe i derguar i Tij".

Me pas, organizatoret kishin pergatitur nje koktej modest
per ndere te mysafireve.

Perveg nenave dhe motrave, te pranishem ne kete mani-
festim ishin edhe imamet e KBI-se dhe pjesetaret e familjes
se dhendrit, Erenikut.

Mergimtari dhuron truallin per ndertimin e xhamise

Ne Kur'anin famelarte All-llahu i Madheruarthote: "Besimtare jane vetem ata qe i be-
suan All-llahut, te derguarit e Tij, e mandej nuk dyshuan dhe per hir te All-llahut luftuan
me pasurine dhe me jeten e tyre. Te tille jane ata te vertetit" (el-Huxhurat, 15).

Pa medyshje, njeri prej xhematlinjve - besimtareve te tille eshte Haxhi Imer Jakupi
nga fshati Krelan KK Gjakove, i cili ia fall KBI-se te Gjakoves truallin - token ne qender
te fshatit, ne siperfaqe prej 0.10.00 ha. per ndertimin e xhamise. ■

Eshte lindur me 12.08.1961 ne fshatin Krelan KK Gjakove, nga babai Imeri dhe nena
Zize. Famiija e tij jane marr kryesisht me bujqesi dhe blegtori. Kjo familje me tradite te
lashte fetare dhe kombetare, ka vazhduar edhe sot e kesaj dite kete tradite gjenerate
pas gjenerate gjer ne ditet e sodit. Ai si shume moshatare dhe bashkekombes te tij, per
shkak te gjendjes se rende ekonomike u detyrua qe te nderpres shkollimin e metut-
jeshem per t'ia mesy gyrbetit, per t'ia siguruar nje ekzistence me te mire familjes se tij.
Si i ri ishte dashamire, adhurues dhe praktikues i fese. Per ta vertetuar kete ne vitin
2007, vendos ta kryej kushtin e peste te Islamit, Haxhin.

Haxhi Imer Jakupi

Trualli i dhuruar per ndertimin e xhamise

Per kete arsye ai vendosi qe nje pjese te truallit ta dhuroj per ndertimin e xhamise. Zyrtaret e KBIGJ-se, gjithash-
tu, kane kontaktuar edhe Kryesine e Bl-se te Kosoves, gjegjesisht me myftiun e Bl-se te Republikes se Kosoves
Mr.Naim ef. Ternava, i cili eshte interesuar dhe insiston per gjetjen e donatoreve. Lusim Allahun e Madheruar qe t'i
shtoi keta bamires. Amin.

Pergatiti:
Esat ef. Rexha

58

dituria islame / 227

Hifzi i Kuranit permireson shendetin mendor

Mesimi permendsh i Kuranit ndih-
mon ne permiresimin e shendetiti
mendor.Studiuesi Dr. Ibrahim bin'
Saleh Sani, profesor i psikologjise ne
universitetin "Al-imam Muhamed bin
Saud" te Riadit, ka kryer nje hulum-
tim qe shqyrton se ata qe kane me-
suar permendsh nje numer te madh
ajetesh te Kuranit, gezojne nje nivel
me te larte te shendetit mendor, pa- ,
varesisht nga mosha, gjinia apo ni-^^-
veli arsimor. 60 Variable jane marre ne konsiderate ne kete hulumtim,
ne menyre qe rezultatet te merreshin si konsistente dhe te besu-
eshme. Rreth 70 studime hulumtuese jane kryer ne lidhje me besimin
dhe shendetin mendor, perfshire 28 ne vendet islamike.

Wilders: Stop islamizimit te vendeve tona,
stop imigrimit masiv

Gert Wilders, kryetari i Partise
antiislamike te Lirise ne Holande,i
kohet e fundit i zgjedhur ne Parla-
mentin holandez me shumicen e vo-
tave, kerkon debimin e myslimanevel
nga te gjitha vendet evropianeJ
Sipas Sabah, ne nje fjalim ne takim-
in nderkombetare per lirine e shpre-l
hjes ne Danimarke, Gert Wilders kal
ofenduaredhe nje herete DerguarinI
e Islamit a.s. dhe pasuesit e fese se
tij. Ai theksoi se duhet te ndalohet ndertimi i xhamive te reja dhe pub-
likimi i Kuranit, duke shtuar: "Myslimanet nuk kane te drejte te kene
shkollat e tyre, dhe pdo mysliman qe kryen nje krim, duhet te debohet
nga Evropa".

1/3 e xhamive te Brazilit jane te mbyllura

Mungesa e imameve dhe mos-
perkrahja financiare jane shkaqet
kryesore pse 1/3 e xhamive te Bra-
zili te jane te mbyllura dhe kjo gjei
veshtireson aktivitetin fetar te mysli- 1
maneve ne Brazil. Numri i xhamivel
ne Brazil ka arritur ne 120, po nje el
treta e tyre jane te mbyllura. Duke|
pare kete mungese, shume prej my-
slimaneve profesionesh te tjera, sip jane tregtaret dhe doktoret, po mu-
ndohen ta mbulojne kete mungese ne shtetin me te madh te Amerikes
Jugore. Halid Tekijudin, imam ne xhamine Xhurulius te Sao Paulos
thote se ne Brazil ka 120 xhami dhe faltore, kurse kemi vetem 40 ima-
me, 25% e te cileve e dine gjuhen vendore - portugalishten, si dhe disa
prej tyre kane mbaruar shkollimin e larte fetar, ndersa shumica kane
arsimim te mesem dhe disa prej tyre jane imame nga pervoja disav-
jegare.

Riperterihen indet e vdekura ne tru

Nje grup shkencetaresh nga Ko- '
legji Kings i Anglise, ne perpjekjet
per riparimin e qendrueshem te de-
mit ne trurin e te semureve nga par-
aliza, arriten te riperterijne qelizat e
vdekura. Qelizat rrenje, te cilat ne
fushen e mjekesise njihen prej zbuli-
meve me te rendesishme, kane cile-
sine e vete-riperteritjes dhe ne trup
apo ne kushte te volitshme labora-
torike, mund te shnderrohen ne qeliza dhe inde te ndryshme. Mike Mo-
do dhe ekipi i tij injektuan ne trup, mbi indet e vdekura te trurit, qelizat
rrenje te ngjitura ne topa shume te vegjel, te prodhuara nga polimeri i
tretshem. Indet e vdekura ne te cilat u vendosen qelizat rrenje, pas nje
jave filluan te gjalleroheshin dhe filloi qarkullimi i gjakut. Nga semund-
ja e paralizes gdo vit humbin jeten 5.5 milione njerez.

Komuniteti mysliman kerkon drejtesi

Komuniteti mysliman shqiptar akuzon
drejtesine shqiptare se, nepermjet nje ve-
ndimi gjyqesor, i ka cenuar te drejten e |
prones. Behet fjale per bodrumet e ish-
Mapos nr.2, sot disko-klub "Albania", qef
ndodhet para Pallatit te Kultures, ne ze-
mer te Tiranes, dhe eshte prone e Komu-
nitetit Mysliman. Disa dite me pare,
Gjykata e Tiranes ka urdheruar Zyren eli
Permbarimit te bllokoje pronen e Komunitetit, pasi ia ka lene ne shfry-
tezim shoqerise private "Suisse Manegement" sh.p.k.. Kryesia e
Komunitetit shprehet se ky vendim eshte haptazi i jashteligjshem dhe
arbitrar, prandaj kerkon nderhyrjen e autoriteteve me te larta te shtetit.
Kryesia e Komunitetit mysliman thote se para vitit 1938 e ka pasur ne
pronesi objektin, - bodrumet e ish-Mapos nr.2, (sot disko-klub "Alba-
nia"), qe ndodhet ne rrugen e Dibres, ne Tirane, pikerisht prapa Pallatit
te Kultures. E ndodhur perballe kesaj situate, kryesia e Komunitetit my-
sliman i drejtohet kreut te shtetit Bamir Topi dhe KLD-se, si dhe gjithe
organizmave nderkombetare ne Shqiperi.

ShBA: IVIasa te reja kunder duhanit

Kongresi Amerikan ka aprovuar nje |
projektvendim, i cili sjell nje kontroll te rre-
pte kundrejt cigares dhe produkteve te I
tjera te duhanit. Projektvendimi i eshte pa- 1
raqitur Presidentit Obama, per ta firmosur. [
Sipas ketij projektvendimi, reklamat ne li-
dhje me duhanin do te kufizohen, kurse I
autorizimi per rregullimet ne lidhje me ulj- 1
en e sasise se nikotines ne cigare, do t'i
jepet "Departamentit Amerikan te Ushqimeve dhe llageve". Sipas rreg-
uliimit te ri ne ligj, shoqerite e duhanit nuk do te lejohen qe neper kutite
e cigareve te vene etiketa si "Cigare light", te cilat mundohen ta tregoj-
ne me te ulet nivelin e demit te cigares per shendetin e njeriut. Pre-
sidenti Obama eshte shprehur se ai do ta firmose projektiigjin ne nje
kohe sa me te shkurterNe Shtetet e Bashkuara te Amerikes, pdo vit,
per shkak te duhanit, vdesin 440 mije njerez.

IVIbi 2400 jomyslimane pranojne
Islamin ne Jordan'

Rreth 600 jomyslimane jane konvertu-
ar ne Islam ne Jordani ne vitin 2008, duke^
e puar numrin e te konvertuarve ne katerj
vjetet e fundit ne 2419. Ne baze te shifra-
ve zyrtare, 968 jomyslimane perqafuan*
Islamin ne Jordani ne vitet 2006 e 2007.
Numri i te konvertuarve te rinj ne vitet'
2005 e 2004 ishte perkatesisht 454 e 396.
Osam Arabiyat, i cili eshte ne krye te de-
partamentit te te konvertuarve te rinj, tha se informatat e revolucionit
dhe rritja e numrit te sateliteve islam, kane qene shume te efektshme
ne futjen e Islamit nder ndjekesit e besimeve te tjera. Numri i te kon-
vertuarve ne Islam eshte ne rritje.

Garat kuranore ne Rusi

Garat kuranore u mbajten javen e
kaluar ne xhamine e madhe ne qytetin
Jakatay te Republikes se pavarur ruse
Karachai, ne Kaukazin e Veriut, me nje
shumice myslimane. 27 adoleshente dhe
te rinj kane marre pjese ne keto gara, te
ndihmuar nga Universiteti i Rusise, dhe
jane dhene shperblime per fituesit. Me
pare zhvillime te tilla te garave ishin te
ndaluara per myslimanet ne Rusi.

Policia ne Greqi pajiset me broshure qe permban
rregulla islame

Ministria e Brendshme e Greqise ka|
vendosur te shperndaje ne mesin e poli-
ceve nje broshure, e cila permban udhe-
zime mbi Islamin, ne menyre qe policet tef
njohin nga afer fene islame. Vendimi
eshte bere pas nje incidenti ne te cilin thu-
het se nje polic kishte shkelur me kembef
nje kopje te Kuranit ne Athine. Mysliman-
et bene protesta te shumta lidhur me kete^
ngjarje.

dituria islame / 227

59

Kuvajt: Nje milion kopje te Kuranit
per nje milion mysiimane

Asociacioni per ringjalljen e tra-
shegimise islame ne Kuvajt, ka fillu-
ar nje plan qe synon te shpemdaje
nje milion kopje te Kuranit famelarte,
per nje milion mysliman te varfer ne
bote. Sipas gazetes kuvajtiane Al-
Al-Ray, Fahad MasirZafiri, president
i Qendres se Informacionit per Mino-
ritete ne Kuvajt dhe vezhgues i
zbatimit te planit, ka thene: "Shume mysiimane ne bote nuk mund ta
blejne Kuranin per shkak te varferise dhe problemeve financiare", duke
deklaruar edhe: "Shumica e njerezve ne vendet islamike nuk kane ko-
pje te Kuranit famelarte". Ne lidhje me rendesine e mesazhit hyjnor, ai
tha se qarkullimi i nje milion kopjeve te Kuranit ne mesin e myslimane-
ve te varfer, ka per qellim per te perhapur misionin e Islamit ne Boten
Myuslimane dhe ne mesin e te varferve. Ky plan eshte mbeshtetur nga
solidariteti i shtepive botuese te Kuvajtit dhe njerez qe kane ndihmuar
financiarisht, te ketij vendi.

Banka e pare islame
per grate perurohet ne Emirate

Banka e pare islamike per grate
jne Abu Dhabi u inaugurua sot ne qy-
Itetin Al'ain. Dega e re e ADIB ne
lAI'ain, eshte konsideruar si banka e
le pare islamike e vepante per grate.
lOrejtori i ADIB tha: "Kjo dege eshte
Ikrijuar me qellim qe t'u ofroje sherbi-
Ime financiare grave dhe takimi i tyre
ka nevoje per investime". Promovimi i rolit te gruas dhe prania e tyre
ne aktivitetet sociale, si dhe ofrime sherbimesh me te mira financiare
dhe lirime te posapme te tyre, - jane nga objektivat e tjere te kesaj
dege.

Qendra islamike ne Oslo mbane ekspoziten
mbi doreshkrimet kuranore

Ekspozita, qe u hap te dielen, ka
per qellim te familjarizoje norvegjezet
me kulturen dhe qyteterimin islam. Si-
pas Ahmed Akiak, drejtor i Qendres
islamike ne Oslo, pervep doreshkrime-
ve kuranore dhe punimeve kaligrafike,
ekspozita gjithashtu tregon dhe aftesi-
te e myslimaneve. "Norvegjia eshte
nje shoqeri multi-kulturore dhe eshte
me rendesi qe njerezit e vendit t'i njohe nga afer me aspekte te
ndryshme te kultures islame dhe te myslimaneve me 'detyrimet e she-
njta," tha ai. Ai vuri ne dukje se qendra ka punuar per kete qellim per
tre vjet.

"Njohja e Pejgamberit a.s."
ekspozita qe u hap ne Angli

^ Me qellim te krijimit te nje pasqyre me te

mire te Islamit ne Perendim, "Njohja e pej-
gamberit a.s." eshte ekspozita qe u hap dje
ne Manchester, Angli. Sipas gazetes Okaz
nga Arabia Saudite, ekspozita po mbahet nga
Unioni studentor arabe ne Angli, kunder pro-
pagandas ndaj Islamit dhe myslimaneve ne
Evrope. Ibrahim Assini, kreu i Bashkimit, tha
se ne kete drejtim "nje numer i librave te tra-
dites profetike, kopje te shumta te Kuranit,
CD-ve dhe DVD qe permbajne te dhena per
sqarime dhe shprehje te realiteteve te Islamit dhe rreth pejgamberit
a.s., jane paraqitur ne kete ekspozite per jomyslimanet."

United
Kingtlom

If

F '^i^^taM

•^^ NE

i 1 1

Garat kombetare kuranore ne Amerike

Ne dy fusha te mesimit perme-

^'"''^■A ^n^^B^^r^ndsh dhe recitimit, garat kombetare

■ p wH^^^^^M I Kuranore do te mbahen ne Uashing-

. r V V*|P^^^kn'°'^ "^^ ^° '^^^ '^ ^°"'^ ^°^^' ^^^^^

I f * T-lfc^J^^^Korganizohen nga Shoqeria Islamike e

jAmerikes se Veriut, dhe eshte planifi-
Ikuar te mbahen ne bashkepunim me
Ishoqaten per mesimin permendsh te
..W ;-_C Jt tHB' Kuranit ne Amerike. Garat per mesi-
min permendsh te Kuranit do te mbahen ne keto tri nivele: mesimi per-
mendsh i te gjitha pjeseve te Kuranit, i njezet pjeseve te tij dhe i dhjete
pjeseve per pjesemarresit me me pak se 16 vjeg. Garat kuranore do te
perfshijne dy nivele paraprake te avancuara, per pjesemarresit ne
moshe me te vogel se 7 vjef dhe per ata ne moshe me te vogel se 11
vjep.

Mbreti i Malajzise nderon
me nje titull nderi Ihsanoglu

Gjate nje ceremonie te posagme
te mbajtur gjate festimit te pervjetorit
te Tuanku Mizan Zainal Abidin,
Mbret i Malajzis, Sekretarit te Per-
gjithshem te Organizates se Konfe-
rences Islamike (OKI), profesor
Ekmeledin Ihsanoglu u nderua nga
mbreti i Malajzise Dariah Kebesaran
iPanglima Setia Mahkota (PSM), qe
mban titullin "Tan Sri". Gjate cere-
monise, te ndjekur nga anetaret e trupit diplomatik te akredituar ne
Malajzi, Kryeministri i Malajzise, Dato Seri Najib Abdul Razak, mbajti
nje fjalim, qe u pasua nga fjalime te tjera te perfaqesuesve te trupit
diplomatik ne Malajzi.

Tunizia mban konference per dialogun midis
qyteterimeve dhe diversitetet kulturore

Nje konference nderkombetare ne temen

<© i^ "Dialogu midis qyteterimeve dhe divergjen-

cat kulturore", ka nisur te marten ne kryeqy-

wi^twt tetin tunizian. Konferenca eshte organizuar

nga Organizata Islamike Arsimore, Shkenco-

re dhe Kulturore (ISESCO) dhe Organizata

Nderkombetare e Frankofoneve (OIF). Me

shume se 100 intelektuale nga me teper se

-- ~, -■„ ; -— ■ 20 vende, do te marrin pjese ne kete konfer-

— — ^ ence 3-ditore. Konferenca do te perfshije

- ..-,^_^-_ rreth tri tema kryesore: pikerisht, permbledh-

jen e gjendjes se dialogut te qyteterimeve

dhe diversitetin kulturor; parakushtet dhe kanalet e dialogut; si dhe ba-

shkepunimi nderkombetar dhe mekanizmat e shendoshe te qendrue-

shem per nje dialog te favorizuar dhe respekt per diversitetin kulturor.

Gjykata ruse gjobit xhamine

Nje gjykate ne rajonin ASTRAHAN te
,; Rusise, gjobiti nje xhami me te holla pas an-
kesave kunder saj per shkak te zhurmes
dhe shqetesimeve te shumta gjate thirrjes
se ezanit 5 here ne dite, permes zmadhue-
sve te xhamise. Institucioni i te drejtave te
konsumatoreve dhe organizata e ruajtjes se
shendetesise te Rusise, pohuan se zerimi
ne minare ishte me i madh sesa lejohet, dhe
kjo gje e shtyri gjykaten ta gjobiste xhamine
dhe ta detyronte ate per te respektuar qete-
sine publike.

Pergatiti:
Remzi Nura

□vnsATnts

60

dituria islame / 227

Konkurs

Republika e Kosoves

Medreseja e Mesme "Alauddin" Prishtine

Nr. 93/09

Dt. 10.06.2009

Drejtori i Medresese se Mesme "Alauddin" ne Prishtine, shpall:

Konkurs

Per regjistrimin e nxenesve te rregullt ne vitin e pare, te vitit shl<oll-
or 2009/2010, si vijon:
Medreseja ame ne Prishtine:

1. Dy paralele (70 nx. - meshl<uj);

2. Nje paralele (35 nx. - vajza).

Paraleija e ndare fizike ne Prizren:

1. Nje paralele (35 nx. - meshkuj);

2. Nje paralele (35 nx. - vajza).

Paraleija e ndare fizike ne Gjilan:
1. Nje paralele (35 nx. - meshkuj).

Kushtet:

- Kandidatet duhet te kene te kryer klasen e 9-te te shkolles fillore
dhe testin kombetar dhe te mos jene me te rinj se 1 5 vjet dhe me
te vjeter se 1 8 vjet;

- Te jene te shendoshe fizikisht dhe psiqikisht.

Kerkeses duhet bashkangjitur keto dokumente:

1. Deftesa e shkolles fillore dhe e klases se 9-te se bashku me
testin kombetar;

2. Qertifikaten e lindjes;

3. Deklaraten e prindit-kujdestarit, per pergjegjesi morale dhe
materiale;

4. Propozimin e Keshillit te Bashkesise Islame, nga i cili graviton.

Dokumentacioni dorezohet ne Keshillat e Bl neper Komuna deri

me 06.07-2009.

Keshillat e Bl i dorezojne dokumentacionin sipas regjioneve ne

Medresene ame dhe ne paralelet e ndara fizike ne Prizren dhe

Gjilan me daten 07.07.2009

Pranimi-testimi, behet: Prishtine me 09.07.2009, Prizren me

10.07.2009, dhe Gjilan me 11.07.2009, prej ores 9.00.

Verejtje: Keshillat e Bl, si dhe paralelet e ndara nuk mund te pranojne

kandidat nga territoret-regjionet tjera, por vetem nga regjioni i vet.

Keshilli i Bashkesise Islame ne Peje ne mbledhjen e rreg-
ullt mbajtur me date 27.05.2009, mori vendim te shpall:

Konkurs

Per plotesimin e vendit te punes:

Kryeimam i KBI-se te Pejes

Kushtet:

Kandidati per Kryeimam duhet t'i plotesoje keto kushte:

- Te kete kryer medresene dhe Fakultetin e Studimeve
Islame ne Prishtine ose jashte vendit;

- Te kete se paku 5 vjet pervoje pune ne Bashkesine
Islame;

- Te jete i njohur nga xhemati, dhe te gezoje autoritet;

- Te kete aftesi komunikimi dhe organizimi per ^eshtje
f eta re etj.;

- Te mos kete pasur verejtje ne punen e gjertanishme ne
Bl.

Te gjithe kandidatet duhet t'i permbahen Kushtetutes se
BIK-se dhe Rregullores se punes se Keshillit te Bl-se.
Njekohesisht duhet te plotesojne kushte te posa^me
sipas rregullores se KBI-se te Pejes.

Dokumentet e nevojshme:

- Kerkesa;

- Qertifikata e lindjes;

- Qertifikata shendetesore;

- Qertifikata se nuk eshte nen hetime;

- Deshmia per karakteristikat ne pune ne Bl;

- Diploma e fakultetit (FSI-se ose nje fakulteti tjeter islam
jashte vendit, e nostrifikuar nga Kryesia e Bl);

- Deshmi per pervojen S-vje^are ne Bl te Kosoves;

- Te gjitha dokumentet te jene ne origjinal.

Verejtje:

Dokumentet dorezohen ne KBI te Pejes.

Dokumentet e pakompletuara nuk do te merren ne shqyr-

tim.

Konkursi mbetet i hapur 15 dite pas publikimit ne revisten

"Dituria Islame".

Republika e Kosoves
Bashkesia Islame e Kosoves
Keshilli i Bashkesise Islame - Viti
Nr.118/09 data 15.06.2009

Keshilli i Bashkesise Islame i Vitise, ne mbledhjen e mbajtur me 11.06.2009 mori vendimin qe te shpalle kete:

Konkurs

Per plotesimin e vendeve te punes:

Imam hatib dhe mualim, ne xhamite e fshatrave:

1. Smire

2. Gushince
Pergaditja shkollore:

I.Te kene te kryer Fakultetin e Studimeve Islame, brenda ose jasht vendit ose se paku medresene e mesme.
2. T'i permbahen Rregullores se Keshillit te Bashkesise Islame te Vitise.

Dokumentat e nevojshme:

- Kerkesa;

- Qertifikata e lindjes;

- Qertifikata shendetesore;

- Diploma e shkolles se kryer.

Verejtje:

Dokumentat e pakompletuara nuk do te shqyrtohen.

Konkursi eshte i hapur 8 dite nga dita e publikimit ne revisten "Dituria Islame"

dituria islame / 227

61

Fjaleterthore

1

1

AUTOR:
AGIM
GASH!

LLOJ

embElsire

E OULLTE

PER(£2IMI

MALETKU
GJENDET
EVEREST!

PEREMES
VETOR

1

i-

n

WLUFTON

i

=^

I
h^RMERIt

TASJA
CAZIMI

CUERMANIA

KUNDER
RECJIMIT
NEFUOI

m\u

i • >

f

I.

■

VULA

E

PROFEO^

flKTOB
STATIC

P^

MEMERS
URIA

lUAN
STAROTA

VEND

BREC-

DETAR

5H0IPTAR

t

i

DHE(L3I

.]

!E

E

•^

/

lOJ VEPf
MUZIKOR

5.'i

CLIRRfl.
5URIMI
lUJIT

HETRI

TTTUU.
TtJRK

DETAHI

HAUL

Wim.l

FICLRAT
EPUDHgRA

SINGAPORE
STAND. TIME

^

marrS

FQTON ME
NJ« APARAT

KOMPJU-
TCRIK

SHTRIMI
IRRUCfS

ELEMENT
KIMIK

(Ba)

REPUBUKA

EDH6

i»«jeu.i«

MERR
SHRRTIN

KENM-

TARI.

BEXHETI

EATDH5UT

KRYEIMAMI
IKOSOVES

tfoto)

1

t

SUEOIf

R(.
A

(UUhETA
BAJ^IPtC

KINGQOM
Of SAUDt
ARABIA

HARMONI 6
VSNDOSJES

rTAUSMI

Al(fr.)

MESATAR

JO
LARQMET

FTOHEH.
MARR
FTESS

FUTBOmm.

FETAHU

MENJAT
MUZIKORE

KOHtTE
CAKTUARA

KENGE-

TARJA

ENCJEtS.

HOXKA

MPIVA

XRyEOVTETI
KXDMiU

TOKeZtMET
EAbKO-

PLANIT

KAUJE
VESH

URDHl-
RtHJAE
FOUES

ETARIFjS

WCANIU

tFA
R

SJELLE
KOT

PFRFMF
PROWO

ATOte
(KraWnl

ERRESOHET

OE LIDHET
MS OENIMIN

RADIO
INDIA

NAPIER

JETULLAH
HAUTI

NENA.
MAMAJA

m 1 MIRI

hersmem

^

UDHE-
HEOJET

OftlOJ

LECJENDC

PUNIM

1

SERISHEM

TBtBWn

1

<

X

R

E

c

1

T

~

E

s

1

Trruu

ARISTO
KRATESM

E

L

1

M

1

N

u

E

S

S

E

L

A

M

D D

L

AUSTRIA

KERCEU
MISRI

FTOHJE

NEMUSH-

KERI

U

M

A

|a

K

M

A

L

E

ivan

r.

A

M

KERtnc

COMABI

T|-|-^"

1

R

^nBshI i |sh

A

N

1

REKUIZIT
BORE

BimLSI.

XHON

V

A

R

1

e

T

e|tBa

T

1

K

J

A

B

A

N

XH

1

tBa| l

aHe||

RISI

A

R

1

T

M

E

T

1

_kH I

R

_><_H

PRONOR

CILESIAE
(.EXURSS

R

E

S

aM

''I

K

A

D

M

1

u

M

A

T

T"^ N

iT

E

SH

T

E

L

B

iK

.^^

A

n Q

T

e

S

tIiIm

1

1
OFENDUWR

1
1
1

NOtRMARR.
TRECTARE
SWJOERORE

4

^

A

C

'

N

A

L

1

s

A

R

1

T

A

OKSICJENI

SH

T

E

R P

1

mHsh

5KLEB0ZES

T

e

tH u

Z

1

N

A

E

S|A

^

1

T

T

e[^r

'■^hl

J

62

dituria islame / 227