DITURIA ISLAME
Reviste mujore, fetare, kulturore e shkencore
Boton
Kryesia e Bashkesise Islame te Kosoves
Prishtine
Kryeredaktor
Bahri Simnica
Redaksia:
Agim Hyseni, Burhan Hoxha,
Jakup Qunaku, Miftar Ajdini,
Muharrem Ternava, Rexhep Lushta,
Sabri Bajgora, Zaim Baftiu
Gazetar ne redaksi:
Ramadan Shkodra
Lektor
Isa Bajginca
Korrektor
Skender Rashiti
Kopertina & Red. teknik
Ymridin Trinaku
Operator kompjuterik
Nuhi Simnica
Adresa:
"Dituria Islame",
Rr. "Bajram Kelmendi", nr. 84.
10000 Prishtine
Tel & Fax. 038/224-024
www. dituriaislame. net
E-mail: dituriaislame@hotmail. com
dituriaislame@yahoo. com
Parapagimi:
Evrope 25 € Amerike 40 USA $
Shtypi:
"Koha" - Prishtine
Doreshkrimet dhe fotot nuk kthehen!
2008 - Viti i Shqiptareve
Tani mejemi ne prag te perfundimit te ketij viti kalendarik (2008), i cili, me te
drejte, konsiderohet si nje nder vitet me te rendesishme ne historine e shqiptareve,
ndaj dhe me plote kuptimin efjales, e meriton epitetin - Vit i shqiptareve.
1 7 shkurti i vitit qe sapo e lame pas qe nje nder momente me te rendesishme te
popullit shqiptar te Kosoves, ngase ne kete date, Institucionet e Kosoves ne koor-
dinim te plote mefaktoret relevante nderkombetare, shpallen Pavaresine e Kosoves,
nje moment ky ipritur thuajse nje shekull pas shpalljes se Pavaresise se Shqiperise
(1912).
Per kete arsye, Viti 2008 do te mbetet pergjithmone ne kujtesen e shqiptareve si
vit i realizmit teprojektit madhor - themelimit te shtetit tepavarur e sovran dhe per
njejete te lire e me dinjitet ne vendin e tyre.
Mirepo, kurjemi tek 1 7 shkurti duhet thene se pervegqe eshte date e rendesishme
historike per Kosoven dhe popullaten e saj, ne te njejten kohe paraqet edhe nje vije
ndarese midis te shkuares dhe te ardhmes.
Perveg shpalljes se avaresise se vendit ne 2008, shqiptaret e Kosoves paten edhe
momente te tjera madhore historike. Po me 1 7 shkurt 2008, Kuvendi i Kosoves mi-
ratoi simbolet e shtetit, ndersa nje moment tjeter me peshe historike qe edhe nen-
shkrimi i Kushtetutes se Kosoves me 7 prill e cila hyri nefuqi me 15 qershor 2008.
Momenti me i rendesishem pas Pavaresise gjate 2008, qe procesi i njohjes se
Kosoves nga faktoret relevant nderkombetare, si SHBA-te, shumica e vendeve te
BE-se, Turqise, Japonise etj., keshtu qe deri me tani shtetin e Kosoves e kane njo-
hur 53 shtete nga mbare bota.
Nje ngjarje tjeter e rendesishme per shqiptaret ne vitin qe po e leme pas eshte
edhe Samiti i NATO-s ne Bukuresht, ku Shqiperia edhe zyrtarisht mori ftesen per
anetaresim ne NATO, me sefaktori shqiptar e ne raj on merr peshe, ngase ne fillim
te vitit 2009 Shqiperia pritet qe te behet anetare me te drejta teplota e Aleances me
te madhe ushtarake - NATO-s. Zaten, kjo Aleance pati rolin vendimtar ne glirimin e
Kosoves me 1999 ngaforcat serbe.
Popullata e Kosoves gjate ketij viti ka njohur edhe te arritura te tjera, si pajisja
me pasaporta te Kosoves, pastaj akreditimi i diplomateve te pare kosovare ne qen-
drat me te rendesime te botes etj..
Mirepo, gjate ketij viti Kosova dhe institucionet e saj paten edhe sfidat qe i per-
balluan me sukses.
Tani kur kemi krijuar shtetin, nga ne lypset qe ta funksionalizojme ate, ngase
kemi shume pune per te bere, sidomos neplanin ekonomik e social, kemi numrin me
te madh te papuneve ne Evrope per koke banori, kemi te ardhurat me te uleta epen-
sionale thuajse minimale dhe nje ekonomi te brishte.
Te shpresojme se, me ndihmen e Allahut, viti ne vijim do jete viti i konsolidimi
dhe i rritjes ekonomike. Aminl
Ne kete numer
pos te tjerash
Mesazhi i Myftiu te Kosoves -
Kurbani - sakrifica
Mr. Nairn ef. Ternava
11
Haxhi dhe Kurbani determinojne,
secili ne menyren e vet, vlerat me
Pershendetie, Qabe e Shenjte
fisnike e me madheshtore per
13
shoqerine
4
Namazi i nates
Si t'i qasemi dhunes
ne emer te fese
Ibrahimi dhe Ismaili
6
shembelltyre e sakriiices
dhe flijimit
Haxhi strumbullar
19
i devotshmerise kulmore
8
Aktuale
56
dituria islame / 220-221
Hytbe
Mesazhi i Myfliul te Kosoves - Mr. Nairn el. Ternava i mbajtur ne Hytben e
xhamise #/ Sulllan Murat" te Prishtines ne festen e Kurban - Bajramit
Haxhi dhe Kurbani determinojne,
secili ne menyren e vet # vlerat me f isnike
e me madheshtore per shoqerine
"Besimtare te nderuar! Vellezer e
motral
Sot eshte nje dite e madhe festive -
Dita e Kurban-Bajramit, dita qe bashkon
zemrat e myslimaneve anembane botes,
per te perjetuar me shpirt e me ndjenja
gezimin dhe harene, duke madheruar e
falenderuar Allahun e Gjithepushtetsh-
em per begatite e Tij qe na ka dhuruar.
Qdo feste, ne vete permban mesazhe
e porosi, por festa e Kurban - Bajramit
eshte nje feste shume e vecante, sepse
mesazhet dhe porosite e saj percohen jo
vetem nepermjet fjaleve, por edhe ne-
permjet zemrave e veprave te mira. Kjo
feste permban keshilla e porosi shume
domethenese, te cilat na ndihmojne per
organizimin e mirefillte te jetes sone ne
kete bote, ngase ne to perfshihet aspekti
shpirteror, ai social e human dhe, pervec
te tjerash, manifestohen me tere delires-
ine hyjnore barazia, uniteti, solidariteti e
sakrifica.
Jeta e njeriut ne kete bote, duhet te
jete nje jete e devotshme, jete qe ne vete
permban vlerat me sublime e me madhe-
shtore, sepse pa keta komponente, ajo
do ta humbiste kuptimin e saj te verte-
te."
I Madhi Allah, ne Librin e Tij fisnik
urdheron e thote:
"Thuaj: namazi im, kurbani im, jeta
ime dhe vdekja ime jane thjesht per
Allahun, Zotin e boteve!" (El-En' am:
162)
Me kete feste nderlidhen dy momente
shume te rendesishme per besimtaret
islame: Kryerja e kushtit te peste te Isla-
mit-Haxhit, dhe prerja e Kurbanit.
Se pari, Haxhi rrezaton dhe demonst-
ron barazine universale ne mes njerezve,
pa marre parasysh perkatesine etnike,
regjionale, racore a gjuhesore. Pa marre
parasysh poziten e tij shoqerore, arsimo-
re e materiale. Ata qe te gjithe, te veshur
me ihram, nje petk i bardhe qe simboli-
zon petkun e devotshmerise dhe thjesh-
tesise njerezore, u perkushtohen lutjeve
dhe ibadetit ndaj Krijuesit, te angazhuar
per fisnikerimin e shpirtit, me lot pendi-
Myftiu i Kosoves, Mr. Nairn ef. Ternava
mi te sinqerte dhe me zotimin per anga-
zhim te paluhatshem ne rrugen e drejte,
ne rrugen qe e ka urdheruar e pelqyer
Krijuesi i gjithesise.
Haxhi eshte demonstrim i universali-
tetit te kesaj feje dhe i vellazerimit te
pergjithshem te myslimaneve. Eshte nje
perkushtim i perbashket ndaj Zotit, duke
reflektuar gatishmerine per t'i sakrifiku-
ar interesat shpirterore e materiale ne
sherbim te Allahut xh.sh. dhe duke riku-
jtuar se Qabeja eshte edhe drejtim shpir-
teror i te gjithe myslimaneve. Lidhur me
obligueshmerine e Haxhit-kesaj dispozi-
te te larte islame, Allahu xh.sh. ne Kur-
an urdheron e thote: "Vizita e Qabese
per hir te Allahut, eshte detyrim per ate
qe ka mundesi". (3: 97)
Kurse casti i dyte madheshtor i kesaj
feste, eshte prerja e Kurbanit, qe fillet
institucionale i ka tek Ibrahimi a.s. dhe
Ismaili a.s., ndodhine e te cileve besim-
taret e perkujtojne me pietet ne cdo
Kurban-Bajram.
Prerja e Kurbanit ngerthen ne vete
edhe aspektin social, ngase, ne menyren
me te mire te mundshme, te pasurit
shprehin solidaritetin me nevojtaret dhe
skamnoret. Kurse ne kohen e sotme, kjo
ka peshe dhe rendesi edhe me te madhe,
sepse me shume se kurre, sot njerezimi
ka nevoje per ndihme reciproke, per sol-
idaritet, per perkrahje dhe bamiresi.
Vellezer te nderuar!
"Haxhi dhe Kurbani determinojne,
secili ne menyren e vet, vlerat me fisni-
ke e me madheshtore per shoqerine, se
pari dashurine e respektin ndaj Allahut,
e kjo vlere krijon premisat per nje jete te
rehatshme ne kete bote, ku duhet te mbi-
zoteroje paqja ndaj dhunes e konfliktit,
dashuria ndaj urrejtjes, respekti ndaj
nencmimit, bujaria ndaj koprracise, de-
votshmeria ndaj degjenerimit, arsyeja
ndaj egos dhe lumturia ndaj vuajtjeve.
Fatkeqesisht, sot bota vuan ende nga
konfliktet e armatosura qe sjellin vdekje
e padrejtesi, sjellin tmerr e dhune, sjellin
varferi e debim te popullates se pafajsh-
me. Prandaj, te lutemi ne kete dite, qe ne
kete bote te krijohen kushte e premisa
per t'u shuar konfliktet; te lutemi qe te
mbizoteroje arsyeja per te parandaluar
dituria islame / 220-221
gjakderdhje te reja. Mbase, qe te gjithe
pajtohemi se njerezimi sot ka nevoje per
paqe e mirekuptim dhe jo per dhune e
konflikte. Nuk duhet harruar se misioni
yne ne kete bote eshte jeta me dinjitet
dhe jo me konflikte e dhune".
Besimtare te nderuar!
Per ne kjo feste, si edhe ky vit qe po
leme pas, jane me te vecante, kemi arsye
per me shume gezim e falenderim, ngase
tashme e kemi bere realitet shtetin tone,
per te cilin jane sakrifikuar e martirizuar
bijte me te mire e bijat me te mira te ke-
tij populli. Falenderimi I qofte Allahut
qe na mundesoi ta presim kete dite dhe
t'i shohim udheheqesit tane tek perpiqen
te konsolidojne ne vijimesi institucionet
tona.
Kete vit, per te paren here, haxhinjte
tane ne vendet e bekuara, ne Meke e
Medine dhe Arefat, Mina e Muzdelife u
jane bashkuar miliona haxhinjve nga
tere bota, ballehapur e krenare, si shtetas
te Republikes se Kosoves, duke perfaqe-
suar me shume dinjitet vendin tone me
te gjitha vlerat e tij, qe eshte nje ndjenje
e vecante per te gjithe ne dhe sigurisht
edhe nje arsye me shume per festim.
Haxhinjte tane, sot, ne kete mengjes
te bekuar, tashme kane zbritur nga rraf-
shnaltat e Arefatit e Muzdelifes dhe ia
kane mesyre Mines se bekuar, duke E
lutur Allahun me perkushtim, per falje
mekatesh, per paqe e tolerance, per ndi-
hme te varferve e nevojtareve, per mire-
qenie te te gjithe njerezve, pavaresisht
nga besimi, gjuha, vendi apo ngjyra e ty-
re. Ata sot luten per ndaljen e gjakderdh-
jeve gjithandej neper bote, per ndaljen e
konflikteve dhe perleshjeve te popujve e
qyteterimeve, te cilat fatkeqesisht po
ndodhin ne disa vende te botes. Islami
eshte fe e paqes dhe nuk ka asgje te per-
bashket me dhunen dhe krimet qe sot
ndodhin ne shume vende islame.
Te nderuar vellezer e motral
Ne jemi deshmitare se ditet e fundit
vendi yne po ballafaqohet me sfida te
hapura, por shpresoj dhe jam thelle i bi-
ndur, se ato do t'i perballojme me suk-
ses. Por, per kete na nevojitet uniteti
veprues i te gjithe faktoreve institu-
cionale, politike e qytetare .
E ritheksoj edhe nje here, ne si popull
e si shoqeri, mbesim thelle te perkushtu-
ar e te angazhuar per promovimin e har-
monise dhe mirekuptimit nderfetar e
ndernacional brenda dhe jashte vendit
tone.
Le te jete kjo dite e Bajramit, mome-
nti kyg, kur ne, duke mbrojtur vlerat dhe
dinjitetin tone si popull i nje shteti te li-
re, sovran e te pranuar nderkombetari-
sht, t'i tregojme botes mbare, se do te
arrijme ta ndertojme kete shtet, te cilin e
fituam me shume vuajtje e sakrifica. Me
ndihmen e Allahut dhe te miqve tane, si
dhe me angazhimin tone te sinqerte, do
ta bejme Kosoven nje oaze te paqes, ku
secili qytetar, pa marre parasysh etnine e
tij, ta ndieje veten krenar e te dinjitet-
shem.
Ne fund, E lus Allahun e Madherish-
em, qe haxhinjve tane t'ua kete pranuar
Haxhin.
E Lus te Gjithepushtetshmin, qe atyre
dhe neve te na i pranoje sakrificat dhe
kurbanet.
Dhe, krejt ne fund, me lejoni qe te
gjithe besimtareve, ne veganti te semu-
reve, jetimeve, invalideve te luftes,
familjeve te deshmoreve dhe bashkat-
dhetareve tane kudo gjenden jashte At-
dheut tone te shtrenjte - Kosoves, atyre
ne Maqedoni, ne Malin e Zi dhe ne Ko-
soven Lindore, t'ua uroj festen e madhe
te Kurban-Bajramit!
Me fat ju qofte festa e Kurban-
Bajramit!
Myftiu, Mr. Nairn Ternava
Prishtine, 08.12.2008
dituria islame / 220-221
Ne shenjester
Si l # i qasemi dhunes
ne enter te fese?!
Mr. Qemajl Morina
Sulmi fizik ndaj Xhabir Hamitit
qe ndodhi kohe me pare, nga
persona te panjohur beri qe ce-
shtja e dhunes fetare te behet
objekt diskutimi ne faqet e shtypit ditor
te Kosoves. Interesimi ishte i madh, se-
pse ishte sulmua nje personalitet i larte i
Bashkesise Islame. Dr. Xhabir Hamiti
eshte sekretar ne Fakultetin e Studimeve
Islame te Prishtines dhe ligjerues i lend-
es se tefsirit. Kurse ne zgjedhjet e fund-
it te nivelit qendror qe u mbajten gjate
muajit tetor, ne Bashkesine Islame, ai u
zgjodh kryetar i Kuvendit te Bashkesise
Islame te Kosoves. Kjo kishte bere qe
sulmi ndaj tij te konsiderohej edhe sulm
ndaj Bashkesise Islame, ashtu sic ishte
thene ne deklaraten per opinion te pub-
likuar nga ana e Kryesise se Bashkesise
Islame.
Ne mungese te kapjes se aktoreve te
aktit kriminal nga ana e policise, kishte
mbet vend per spekulime se kush mund
te qendroj pas ketij veprimi. Ne opinion
i pergjithshem ekzistonte mendimi se
pas ketij akti mund te qendrojne eleme-
nte ekstrem islam. Kjo akuze e pa
mbeshtetur ne fakte beri qe ne forume te
ndryshme islame, te kete reagime prej
me te ndryshmeve per shkak te nje aku-
ze te ketille, sic e quanin ata paushall.
Reagimet qe vinin nga forume te ndry-
shme islame, te cilat ne te shumten e ras-
teve ishin drejtuar ne adrese te Dr.
Xhabirit, por edhe te Bashkesise Islame
si institucion, ishin tejet ofenduese, qe
nuk u benin nder forumeve dhe indi-
videve prej nga ato drejtoheshin. £do
forum apo shoqate qe veten e atribuon
me islam, duhet te jete shume i kujdes-
shem ne shprehjet dhe vokabularin qe ai
perdor, se per ndryshe me sjelljet dhe
shprehjet e tij, ai mund ta demtoj shume
islamin dhe kauzen e tij.
Po ne kete fatkeqesi, nuk mbeten te
heshtur edhe ata individ, te cilet per
shqiptaret duan nje islam sipas kutit te
tyre, duke u dale ne ndihme viktimes, qe
ne kete rast ishte Dr. Xhabiri, qe ne emer
te sulmit ndaj fundamentalisteve islamik
te sulmojne cdo gje ka te bejne me isla-
min dhe myslimanet. Disa prej tyre
shkojne aq larg sa qe rastin e Dr. Xha-
birit e krahasojne me ngjarjet e shekullit
te pare te Islamit. Andaj, analizat, vesh-
trimet dhe opinionet e tyre nuk jane me
pak te demshme dhe me qellimkeqija se
ata qe perfaqesojne krahun me ekstrem
te islamit. Me kete rast nuk do te ndalem
ne analizen e atyre shkrimeve, sepse kjo
do te jete objekt trajtimi i nje teme te
vecante. Por, ajo qe vlen te thuhet me
kete rast eshte se ne asnje menyre nuk
duhet te shfrytezohet fatkeqesia e askujt
Periston
Kur rezilet mbrojne
fene islame
Fene islame nuk ■*
tojne cdP ^
xkWZ
m
\ t
it
t
««*fi^
Shkelqtinl n* nesjeu *»
Sftn e fese ^
(i
,-V*"^
ft*
VPTjisP
&*«■
WW*
te»*R
••Sf££*•■ , * ,, *
***££&***
X%iW
dituria islame / 220-221
per tu sulmuar asnje religjion, per shkak
te gabimeve qe bejne besimtaret e tij. Ne
mesin e besimtareve te cilit do besim
mund te kete besimtare te mire dhe te
keqij te denje dhe te padenje, mirepo me
kete nuk duhet te fajesohet religjioni,
cilido qofte ai, por individi, i cili devijon
principet dhe parimet e atij religjioni.
Andaj, gjera te ketilla mund te ndod-
hin edhe tek ne ne Kosove, por ne asnje
menyre Island, apo cili do besim tjeter
nuk duhet te jete fajtore per te keqij at, te
cilat i bejne pasuesit e tij.
Kosova me gjithe krajatat e shumta
me te cilat u ballafaqua, gjate dy deka-
dave te fundit te shekullit njezet, por
edhe ketij dhjetevjeteshi te mileniumit te
trete, ne aspektin fetar nuk pati prob-
leme qe vlen te theksohen. Me gjithe
provokimet e shumta, populli i Kosoves
u tregua i permbajtur dhe nuk lejoi asnje
here qe te luhet me karten e fese. Sepse
ajo eshte shume e ndjeshme dhe me pa-
soja te paparashikueshme per cilen do
shoqeri qofte ajo. Ne vecanti per shoqe-
rine tone, per shkak te diversitetit fetar,
etnik e gjuhesor dhe pozites se Kosoves
ne nje udhekryq ku bashkohen Lindja
me Perendimin dhe Islami me Krishteri-
min.
Pas perfundimit te luftes dhe kthimit
te shqiptareve nga exili i imponuar nga
okupuesit serb. Ne Kosove invaduan me
qindra shoqata humanitare si te Lindjes
ashtu edhe te Perendimit, me qellim qe
ta ndihmojne popullin e Kosoves nga
pasojat e agresioni serb. Si cdo kund
edhe ketu ne prapaskene zhvilloheshin
edhe aktivitete te propagandas fetare, ku
secili deshironte te fitoje sa me shume
simpatizues ne anen e tij. Ne vecanti, ne
momentet e pas luftes, kur njerezit kane
nevoje per shume cka.
Ne kete aspekt, mediat tona, me teper
nen ndikimin e mediave boterore, se sa
nga te dhenat burimore paralajmeronin
rrezikun e mundshem e depertimit te is-
lamit ekstrem, apo nga ajo qe ne media
njihet si rryma vehabite, e cila mund te
perhapej nga shoqatat islame qe po
vepronin ate bote ne Kosove.
Zakonisht kjo mund te ndodh pas kra-
jatave dhe lufterave, kur njerezit kane
nevoje per nje mbeshtetje shpirterore, te
cilen mund ta gjejne ne fete dhe besimet
e ndryshme. Kete, e din shume mire per-
sonat pergjegjes qe punojne dhe vepro-
jne ne kuader te shoqatave te ndryshme
humanitare, qofshin ato islame apo te
krishtera, sepse ato kane sektoret per
propagande fetare.
Ne Kosove, ku perqindja e popullates
se besimit islam (eshte mbi 90%) u ka
dhene legjitimitet te plote veprimit te
shoqatave humanitare islame, ashtu sic
nuk ka munguar edhe aktiviteti i shoqa-
tave humanitare te krishtera me qellim
te perfitimit te aderuesve dhe simpatizu-
esve te rinj ne nje terren te ri, por qe per
shkak te se kaluares komuniste rinia mu-
nd te konvertohet ne nje besim te ri. Ne
veganti kur asaj mund ti shtohen stimul-
set qe ato mund te ofrojne per rinine ko-
sovare, si dhe orientimit properendimor
te establishmentit politik, pas ndihmes
se pakursyer qe Perendimi ne momentet
me te veshtira i dha popullit te Kosoves.
Ne keto rrethana, ne Kosove po zhvi-
llohej nje lufte joe barabarte ne mes va-
zhdimesise se popullit te Kosoves ne
identitetin islam apo kthimit te tij ne rre-
njet e tij te kahershme te krishtera. Kjo,
propagande ne fillim te dekades se fund-
it te shekullit njezet nuk po vinte nga
qarqet kishtare, por ajo po vinte nga me-
ndjet me te ndritura te inteligjences
shqiptare. Nje intelektual i yni, emigri-
min e shkrimtarit tane te madh, Ismail
Kadare nga Tirana ne Paris e kishte per-
shkrua emigrim te shqiptareve nga Li-
ndja ne Perendim dhe kishte profetizuar
se pas ketij akti pritet konvertimi kolek-
tiv i shqiptareve nga feja Islame ne fene
e Krishtere. Vet polemika e zhvilluar
kohe me pare lidhur me identetin e shqi-
ptareve, ne mes dy koloseve te mendim-
it shqiptar Ismail Kadarese dhe Rexhep
Qosjes deshmon me se miri per rendes-
ine e tij.
Ne keto rrethana, te cdo popull insti-
nktivisht aktivizohet ndjenja e vetemb-
rojtjes per ruajtjen e identitetit. Kjo
ndjenje u aktivizua edhe tek populli
shqiptar jo vetem ne Kosove, por edhe
ne Shqiperi. Edhepse ne kushte dhe rre-
thana jo barabarta ruajtja e identitetit is-
lam jo vetem se u ruajt, por ai edhe
shenoi nje perparim te dukshem. Kjo
verehet ne pjesen me vitale te shoqerise
kosovare, ajo eshte tek te rinjte dhe te
rejat. Kjo mase mbrojtese tek ne koso-
varet eshte manifestuar me nje fana-
tizem te rralle gjate sundimit afer nje
shekullor te okupimit serb.
Andaj, qasja sterotipe, qe i eshte bere
deri me tash kesaj dukurie, qofte ne
media, apo ne qarqe shkencore, nuk ka
zbuluar diagnozen e duhur, sepse nuk ka
pasur rezultate te duhura. Shfaqja e du-
kurive fetare ne shoqeri, done nje studim
shume dimensional dhe multidisiplinar
per te arritur rezultate te duhura, te cilat
per fat te keq tek ne deri me sot nuk jane
prezente. I tere faji per dukuri te ketilla
ne te shumten e rasteve i drejtohet Bash-
kesise Islame, e cila asnje here nuk i ka
ikur pergjegjesise, por ajo nuk mund te
jete pergjegjese e vetme per tere ate qe
ndodh ne shoqerine tone.
dituria islame / 220-221
Ligjerate
Haxhi strumbullar
i devotshmerise kulmore
*
Dr. Qazim Qazimi
Xhematlinj te nderuar, vellezer dhe
motra, ju telespektatore qe po na ndiqni
permes ekraneve televizive ne Kosove
dhe jashte saj, kudo qe jeni, ne trojet
shqiptare dhe ne mergim, vellezer mys-
limane, paci paqen e Allahut, meshiren
dhe bekimin e Tij.
Tenia bosht per te cilen do te flas ne
kete dite festive, eshte:
Haxhi strumbullar
i devotshmerise kulmore
- Lashtesia e Qabese ne
raport me krijimin e njeriut -
Ne ajetet 30, 31 dhe 32 te sures "El-
Bekare", Kurani hedh drite mbi ngjarjen
me te rendesishme te historise njerezore,
ate te krijimit te njeriut te pare- Ademit
a.s.. Natyrisht, se kjo dije autentike
eshte shume me thelbesore, me e sakte
dhe krejtesisht origjinale me premisa
hyjnore karshi spekulimeve te ndrysh-
me, te ashtuquajtura shkencore-darvin-
iste, qe propagandojne teorine e evolu-
cionit dhe procesin e krijimit te njeriut.
Duke ditur se Kurani eshte ligjerim i
Allahut, ai na pajis me dituri te thelle e
te sakte, dituri e cila na meson dhe na
jep informacion jo vetem ne lidhje me
krijimin e njeriut, por gjithashtu edhe
mbi qellimin e ketij krijimi.
Permes nje intonimi te pergjithshem,
Kurani apelon:
"O njerez! Vertet Ne ju krijuam ju
prej nje mashkulli e nje femre dhe ju
beme kombe e fise, qe te njiheni ne mes
jush. Pa dyshim se me i nderuari prej
jush tek All-llahu, eshte ai qe eshte me i
devotshmi." 1
Ndersa Pejgamberi Muhammed, ne
menyre te prere, thote: "Ne Islam nuk
lejohet te kete dallim ne mes te bardhit
dhe te ziut e as ne mes te arabit dhe jo-
arabit tjeterfaresh pervec permes devot-
shmerise".
Sikunder me ajetin kuranor te siperci-
tuar, po ashtu edhe me hadithin e Muha-
mmedit a.s., ajo me e cmueshmja virtyti
qe vleresohet mbi te gjitha tek Allahu,
per myslimanet eshte devotshmeria.
Nuk ka dyshim se devotshmeria ishte
kriter i vlerave hyjnore qe nga krijimi i
njeriut te pare, Ademit a.s.. Zoti xh. sh.
Ademin a.s. e shpalli pejgamber dhe ia
Dr. Qazim Qazimi
mesoi te gjitha gjerat e nevojshme. Ne
Kuran thuhet:
"Dhe ia mesoi (All-llahu) Ademit
emrat e te gjitha gjerave". 2
Meka si vend i shenjte, me nje qyte-
terim te lashte mbahet ne mend qe nga
ndertimi i Qabese (Faltores se pare ne
fytyre te tokes per falje dhe devotshme-
rise cila eshte cilesuar si Shtepi e
Allahut, ne te cilen adhurohet Ai dhe
nuk i behet shok:
"Shtepia (xhamia) e pare e ndertuar
per njerez, eshte ajo ne Beke (Mekke), e
dobishme dhe udherrefyese per mbare
njerezimin". 3
Kjo faltore e shenjte dhe absolutisht e
para ne rruzullin tokesor, gjate historise
u ndertua e rindertua disa here. Per te
eshte thene se eshte shtepia e pare e vene
ne toke, rreth se ciles beri tavaf Ademi
a.s. dhe njerezimi pas tij.
Ne nje variant tjeter e gjejme se per te
paren here e ndertoi Shiti, i biri Ademit
a.s., pastaj e rindertuan pejgamberet ba-
be e bir - Ibrahimi a.s. me Ismailin a.s..
"Kur Ibrahimi dhe Ismaili ngriten
themelet e Qabese, u luten: O Zoti yne,
pranoje prej nesh (kete veper)! Me te
vertete, Ti je Ai qe degjon dhe di gjithc-
ka". 4
Ibrahimi a. s. ishte i lindur ne Meso-
potami, sipas disa te dhenave ne qytetin
e vjeter Ur te Babilonise dhe, pas bredh-
jeve te tij ne mes Shamit e Egjiptit, ai
pasardhesit e tij i vendosi ne Meke ne
nje treve jopjellore, prane Shtepise se
shenjte, dhe u lut per ta. Ne Kuran kjo
paraqitet keshtu:
"O Zoti yne! Une vendosa disa nga
pasardhesit e mi ne nje lugine qe nuk
mbillet (qe nuk eshte e pelleshme), pra-
ne Shtepise Sate te Shenjte. Zoti yne!
Beji ta falin namazin dhe bej qe zemrat
e njerezve te ndiejne dhembshuri per ta
si dhe furnizoi me fruta, ndoshta behen
falenderues!". 5
Transmetohet nga Ibni Abbasi r.a. se,
kur Ibrahimi a.s. perfundoi ndertimin e
Qabese, atij i erdhi urdher nga Allahu qe
t'u leshonte nje kushtrim njerezve per ta
vizituar Qabene:
"Thirri njerezit per ne haxhillek: ata
do te vijne kembesore dhe kalores me
deve (te rraskapitura) prej te gjitha vise-
ve te largeta" 6 .
Ibni Abbasi shton se Zerin e Ibrahi-
mit a.s. e degjuan gjithandej g'ka ne mes
Tokes e qiellit; madje, pergjigjja ndaj
kushtrimit deshmohet edhe me realitetin
sesi njerezit vijne prej vendeve me te
largeta, nga te gjitha anet e botes, duke
thene: (lebbejke Al-lllahumme lebbejke)
- Te jemi pergjigjur, o Zoti yne, Te jemi
pergjigjur), dhe qe atehere Qabeja shen-
jterohet dhe vizitohet panderprere.
Dikur heret ne lashtesi, Meken e ad-
ministronte fisi Xhurhum dhe me pastaj
fisi arab-Huza'atu, deri me ardhjen e
Kusajjit ibni Kilabit nga fisi Kurejsh
(njeri nga gjyshat e hershem te Pejgam-
8
dituria islame / 220-221
berit Muhammed a.s.), i cili i largoi te
tjeret prej aty me force dhe shtriu push-
tetin e tij ne Meke.
Nje kohe te gjate arabet trasheguan
fene e gjyshit te tyre Ibrahimit a.s., duke
besuar Zotin Nje e te Vetem dhe predi-
konin fene e Tij.
Ne Meke, aty ne afersi te Qabese, li-
ndi edhe pejgamberi i fundit, Muhamm-
edi a.s., i cili pjesen me te madhe te jetes
se tij (40 vjet para se te shpallej dhe 12
te tjere pas shpalljes pejgamber) e kaloi
ne Meke. Meqe ne ato kohe Qabeja ker-
cenohej per t'u shkaterruar nga dhembi i
kohes, do ta rindertonin kurejshitet dhe
gurthemelin (Haxheri esvedin, ne the-
mel), me pajtimin e te gjitheve, do ta
shtronte Muhammedi a.s. 7
Pas pejgamberise se Muhammedit
a.s., Qabese iu kthye distinacioni i saj i
pare, u be faltore, ku adhurohet e ma-
dherohet Nje Zot i Vetem- All-llahu
xh.sh., madje ajo u be edhe kible, pike
drejtimi per t'u falur, epiqender, nga dre-
jtohen te gjithe myslimanet nga mbare
bota, dhe vazhdon te trajtohet si vendi
me i shenjte ne fytyren e Tokes.
Me ardhjen e Islamit si fe monoteiste,
Faltorja e pare, Qabeja, fitoi ne peshe
dhe qe atehere e ne vazhdim, vizita e
saj- Haxhi do te behej obligim i detyrue-
shem, se paku nje here ne jete, per te
gjithe myslimanet e moshes madhore, te
cilet jane te afte fizikisht e psikikisht
dhe qe kane mundesi fmanciare per ta
vizituar, per te kryer Haxhin. Per kete qe
themi, i referohemi ajetit kuranor:
...Per hir te All-llahut, vizita e shte-
pise (Qabese) eshte obligim per ate qe
ka mundesi udhetimi tek ajo, e kush nuk
beson, All-llahu nuk eshte i nevojshem
per (ibadetin qe bejne) njerezit". 8
Kurse Muhammedi, a.s. apelonte:
"O njerez, Allahu jua ka obliguar
haxhin, prandaj bejeni ate".
Transmetohet nga Ibni Abbasi se Pej-
gamberi, a. s. me nje rast tjeter ka thene:
"Nxitoni ta kryeni haxhin, ngase as-
kush nga ju nuk e di se cfare mund t'i
ndodhe (neser)".
Haxhi eshte nje prej pese shtyllave-
detyrimeve kryesore, mbi te cilat eshte
ngritur Island. Ai nuk mund te zevende-
sohet me asnje ibadet dhe as bamiresi
tjeter. Realizohet ne kohe dhe hapesire
te caktuar, saktesisht ne dhjetediteshin e
pare te muajit Dhul-hixhe (sipas kalend-
arit henor), dhe vizitohen vendet e she-
njta te percaktuara bazuar ne burimet
themelore te Islamit. Qellimi i kryerjes
se Haxhit nuk eshte ceshtje humanizmi,
turizmi, verimi, kalimi pushimesh apo i
motivuar nga epshe, teka, pasione, per-
jetime e qejfe te natyres jetesore. Haxhi
eshte ibadet kulmor, nje slide me mu-
ndime dhe sakrifica te medha.
- te vendosesh per te marre rrugen e Ha-
xhit me te gjitha peripecite qe ka ai;
- te veshesh rrobat e vecanta te Haxhit-
ihramin ne pikekufirin e caktuar;
- te vizitosh Qabene, te sillesh rreth saj
duke u lutur e medituar per vlerat e
saj;
- te falesh namaz para vendqendrimit-
Mekami-Ibrahimit, ndertuesit te Qa-
bese;
- te nxitosh ne mes dy kodrinave: Safa
dhe Merve, ku bridhte e ema e Ismai-
lit, Sa'ji;
- te pish uje prej Kroit te Zem-zemit, per
te cilin Pejgamberi a.s.ka thene:
"Uji me i mire ne faqen e dheut eshte uji
i Zemzemit; ne te ka ushqim qe te
ngop, dhe sherim nga semundja. 9 ;
- te falesh ne Mesxhidi Haram, ku nje
namaz ka vleren e njeqind mije na-
mazeve;
- te kalosh naten ne ambientet ku per
kurban Ismaili u zevendesua nga
dashi;
- te kalosh diten me ibadet ne Arafat,
vendi ku u takuan Ademi e Hava;
- te qendrosh ne Xhebelu Rahmeti, nga
ligjeroi Muhammedi a.s.;
- t'i falesh te bashkuara (xhem'an) aksh-
am e jaci ne Muzdelife;
- te hedhesh gure ne pikat ku u gjuajt
shejtani per djallezine e tij, ne Mine;
- te kthehesh per t' i bere edhe nje vizite
faltores me te lashte-Qabese;
- te qendrosh e te banosh ne Meke, ve-
ndlindja e Muhammedit a.s.;
- te vizitosh shpellen Hira, vendin ku
Muhamedi u shpall pejgamber;
- te vizitosh Medinen, vendstrehimin
dhe Kryeqytetin e pare te Islamit;
- te falesh ne Xhamine e Pejgamberit, ku
nje namaz ka vleren e nje mije nama-
zeve;
- te nderosh e te admirosh vendbetejat e
fitoreve te myslimaneve, - Bedrin,
Hendekun, Uhudin, Xhamite me re-
ndesi te vecante ne Medine dhe rreth
saj, - eshte me teper se kenaqesi,
eshte me teper se nje nder, eshte me
teper se nje admirim, eshte dhunti me
ndjenja dhe emocione te papershkru-
ara, eshte obligim fetar dhe perkush-
tim meritor qe ka per qellim te kapet
strumbullari i devotshmerise kulmo-
re, pastertia shpirterore, vlerat subli-
me njerezore si dhe prehja shpirterore
e paarritur ndonjehere para Haxhit,
dhe e paperseritur asnjehere pas Ha-
xhit, dhe qe behet vetem per hir te
Lartmadherise se Tij, All-llahut kri-
juesit te Gjithesise.
Pejgamberi a.s. tekstualisht ka thene:
"Kush e ben haxhin per All-llahun e
nuk e ka zhytur ate dhe nuk ka bere me-
kate, ai kthehet prej tij i paster nga gjy-
nahet, sikur ate dite kur e ka lindur e
« 10
ema
Ne nje transmetim te Taberaniut per-
mendet qe Ebu Hurejre ta kete degjuar
pejgamberin-Muhammed duke thene:
"Asnjehere nuk do te ndodhe qe nje
haxhi te beje tehlil (te thote: La ilahe il-
ia Allah) dhe tekbir (Allahu Ekber) e te
mos pergezohet me Xhennet".
Ky eshte Haxhi me obligimet, rende-
sine dhe vlerat e tij sublime, dhe per-
gezimi me Xhenet eshte shperblimi i
Haxhiut.
Xhematlinj te nderuar! Edhe per ata
qe nuk kane mundesi ta bejne Haxhin,
Allahu i Madheruar e ka bere te mund-
shme qe edhe zemrat e ketyre besimta-
reve t'i freskoje me vepra te mira, apo
thene ndryshe, me nje forme tjeter, ne
nje mase, edhe ata mund te shuajne zja-
rrin e mallengjimit per viziten e kesaj
shtepie. Keto vepra te mira afrohen me
Haxhin, dhe ata qe i bejne, kane gati
shperblimin e haxhilereve dhe te atyre
qe kryejne umren.
Per ne qe nuk jemi sot ne Haxh, qen-
drimi ne xhami pas faljes se namazit te
sabahut, derisa te linde dielli e pastaj fa-
lja e dy rekateve (ne kete) rast te Bajra-
mit, shkruhen si sevape te Haxhit apo te
Umres. Tirmidhiu transmeton nga Ebu
Umame, se Pejgamberi a.s. ka thene:
"Kush e fal sabahun me xhemat, pas-
taj ulet dhe e permend Allahun derisa te
linde dielli, e pastaj ngrihet dhe fal dy
rekate, - arrin shperblimin e nje haxhi
dhe umreje te plote, te plote, te plote".
Edhe falja e jacise dhe sabahut me
xhemat, eshte krahasuar me Haxhin dhe
Umren.
"A nuk jua ka bere Allahu namazin e
jacise me xhemat, si dicka qe kap vleren
e nje Haxhi, dhe namazin e sabahut me
xhemat, si dicka qe kap vleren e nje
Umreje?!".
Vellezer e motra, Island eshte fe qe
perfshin te gjitha aspektet e jetes shpir-
terore e materiale te njeriut; eshte fe qe
ne vete permban rruget e posagme te lu-
mturise dhe te miresise; eshte fe qe
zgjidh te gjitha problemet e fares se nje-
rezimit. Sipas Islamit, trupi dhe shpirti i
njeriut kane nevojat e tyre, dhe ato duhet
te respektohen e te baraspeshohen tere-
dituria islame / 220-221
sisht. Islami llogarit e mban parasysh te
gjitha elementet dhe aspektet e natyres
se njeriut dhe kujdeset per qenien e nde-
rlikuar te prirjeve materiale e shpirterore
te tij. Islami percakton sistemin e jetes
ne baza morale, shpirterore po edhe ma-
teriale.
Ne jete, pervec perjetimeve te dhimb-
shme, te veshtira, te rrezikshme, dhe vu-
ajtjeve te shumta, ka edhe perjetime te
bukura, te lumtura dhe shume gazmore.
Bile, hareja e lumturia jane me te shpre-
hura ne jete, sesa hidherimi e vuajtja,
por duhen ditur menyrat dhe format e
jetesimit te tyre. Eshte feja ajo qe na me-
son per ta arritur lumturine dhe tejkalim-
in e veshtiresive ne dy botet. Eshte Feja
islame ajo qe na meson se, pos botes
materiale kalimtare (Dynjase), ekziston
edhe bota shpirterore e amshueshme
(Ahireti). Jeta fizike dhe kjo bote jane te
perkohshme, kurse shpirti dhe bota e pa-
stajme (Ahireti) jane te amshueshme.
Vellezer te nderuar! Ishte dite e she-
nuar dhe kenaqesi e vecante kur disa nga
hanxhinjte tane udhetuan per here te
pare me pasaporta te Republikes se Ko-
soves, por nuk duhet harruar se - diten
kur ne po pergatitemi per ta festuar kete
feste te madhe me me te dashurit tane,
diten kur ne ketu po falim namazin e
Bajramit te Kurbanit ne Kosoven e lire;
diten kur me miliona haxhinj sot, pas
shume obligimeve dhe puneve te mundi-
mshme te Haxhit, gjuajne guret ne nje
vend te percaktuar ne hapesire dhe kohe;
diten kur ata i bejne edhe nje vizite
Qabese per qellime madhore; diten ku
me miliona myslimane te tjere presin
kurbane, flijojne ne shenje obligimi dhe
solidarizimi me sakrificen e qenies njeri
- gatishmerise se Ismailit a.s. qe te behej
kurban, jo vetem per te treguar devotsh-
meri ndaj Allahut dhe respekt ndaj ba-
bait te tij, Ibrahimit a.s., por, edhe per
mireqenien e gjithe njerezise, sot, ne ke-
tu, krahas festimit, kemi obligim moral e
shpirteror, atdhetar e fetar, qe t'i perkuj-
tojme dhe te lutemi per ata shpirtra te
medhenj qe sakrifikuan dhe flijuan ve-
ten e tyre, duke u bere kurban per mire-
qenien e te gjithe neve, por gjithsesi ob-
ligimi yne eshte edhe me i madh, qe
edhe ne familjet e tyre, ne kete feste te
madhe, te hetohet ambient festiv, e te
mos ndihen te harruar, te braktisur apo
ne varferi te skajshme dhe - vetem kesh-
tu fitohen sevapet e medha.
Vellezer dhe motra, Bajrami per bes-
imtaret duhet te sjelle dashuri, miqesi,
afrim, vellazerim, pajtim e mirekuptim
ne mes njerezve. Eshte degjuar Pejgam-
beri Muhammed te kete thene:
"Nuk lejohet per myslimanin ta brak-
tise vellane e tij (te mbaje hidherim ndaj
tij) me teper se tri dite". Prandaj, Bajra-
mi nuk do te jete bajram, po qe se nuk
perballojme hidherimet, zemerimet e
urrejtjet ne mes nesh. Pra, shtrini doren
njeri-tjetrit, uroni e perhajroni ne kete
feste te madhe, vizitoni te afermit, fare-
fisin, fqinjet, miqte, dashamiret dhe fa-
toni e pergezoni, sepse keto vlera jane
pjese perberese e Bajramit dhe e tradites
sone te lavdishme.
Zot i Madh e i Vertete, Zot i jetes dhe
i vdekjes, Zot i dites se beses! Ne, ketu,
nga kjo toke jona e bekuar dhe ne kete
dite te madhe, jemi te kthyer drejte Qa-
bese se madheruar, andej ku haxhinjte
po kryejne Haxhin, Ty po Te falemi, Ty
po Te adhurojme, Ty po Te lutemi, dhe
vetem prej Teje mireqenie e mbaresi ke-
rkojme, prandaj na i prano te falmet dhe
lutjet tona! Amin Ve El-hamdu lillahi
Rabbi El-Alemin!
Fusnotat:
* Ligjerate e mbajtur me 8 dhjetor 2008 ne xham-
ine "Sulltan Murat" te Prishtines me rastin e
festes se Kurban- Bajramit)
1. Kur'ani, sureja El-Huxhurate, ajeti 13.
2. Kur'ani, sureja El-Bekaretu, ajeti 31.
3. Kur'ani, sureja Ali Imran, ajeti 96.
4. Kur'ani, sureja El-Bekaretu, ajeti 127.
5. Kur'ani, sureja Ibrahim, ajeti 37.
6. Kur'ani, sureja, El-Haxhxh, ajeti 27.
7. Grup autoresh, "Es-Siretu En-Nebevijetu Li-
Ibni Hisham", pjesa e pare, bot. i trete, fq. 204,
fusnota 5, Bejrut, 1391 h. (1971).
8. Kur'ani, sureja, Ali Imran, ajeti 97.
9. Hadithi sahih (autentik).
10. Transmetim nga Buhariu.
10
dituria islame / 220-221
Ligjerate
Kurbcmi-sakrifica
Muhamed ef. Hoxha
Te gjitha falenderimet dhe lavderimet
jane vetem per Allahun, Krijuesin e gji-
thesise, Ate E falenderojme per te gjitha
te mirat qe na ka dhene, na krijoi ne for-
men me te bukur, na dalloi nga krijesat e
tjera duke na persosur me mendje e
logj ike te shendoshe.
Permes Pejgamberit te fundit, Muha-
medit a.s., na dergoi programin hyjnor,
Kuranin e madherishem.
Te gjitha salavatet dhe selamet qof-
shin per Muhamedin a.s., edhe per te de-
rguarit e tjere qe nga Ademi a.s., njeriu i
pare ne siperfaqe te tokes, dhe te tjeret
me radhe, te gjithe i besojme, sepse
eshte nje prej kushteve te besimit. Gjith-
ashtu jemi te vetedijshem se te gjithe te
derguarit e Allahut kishin nje mision,
kuptohet secili tek populli i vet, qe t'i
therrisnin njerezit per te besuar Nje te
Vetmin Allah. Te gjithe ishin te zgjedhu-
rit dhe te derguarit e Zotit, dhe qe te gji-
the, pa perjashtim, ishin shembull se si
duhet t'u shmangemi veprave dhe vese-
ve te liga, vetem e vetem qe te ecim per-
para drejt perparimit dhe prosperitetit,
kuptohet duke zbatuar porosite e Allahut
Fuqiplote dhe keshillat e Muhamed Mu-
stafase s.a.v.s. Vetem ne kete menyre
mund te shpresojme se do te fitojme
meshiren dhe kenaqesine e Zotit te Ma-
dheruar, edhe ne kete bote, edhe ne Bo-
ten tjeter.
Vellezer te nderuar!
Jo vetem ju qe jeni ketu ne kete shtepi
te Allahut, por edhe te gjithe besimtaret
e tjere kudo qe jane e qe na ndjekin nga
ky vend i shenjte, ne kete dite gezimi e
hareje e ne kete moment te bekuar, te
gjithe ju ju pershendes me pershendetjen
me te bukur e me kuptimplote: Es-sela-
mu alejkum! Paqja, meshira, begatite
dhe te gjithe te mirat e Zotit qofshin per
ju. Kjo dite eshte nje dite feste , dite e
madhe per te gjithe ne. Dita e Kurban-
Bajramit dita e sakrifices, kohe kur te
gjithe ata besimtare nga mbare bota qe
paten mundesine, ashtu sic kerkojne
edhe dispozitat islame, tani jane ne per-
fundim e siper te kryerjes se kushtit te
peste te Islamit, Haxhit. Ata tani jane ne
Qabene e ndritshme dhe i bejne lutjet e
tyre, qe Allahu t'ua pranoje mundin, sa-
krificen dhe Haxhin e tyre, po edhe ne
nga ky vend, E lusim te Madhin Allah
Muhamed ef. Hoxha
me te njejtat lutje dhe shtojme lutjen qe
haxhinjte tane te na kthehen shendoshe e
mire ne Kosoven tone .
Bajramet per ne myslimanet jane fe-
sta hyjnore, te cilat fillojne me tekbire
(madherim). Kete e thekson nje hadith
fisnik i Pejgamberit a.s., ku thuhet:
"Zbukuroni Bajramet (festat) tuaja me
tekbire", gjithashtu ne ajetin 185 te sures
El-Bekare thuhet:
"Te madheroni Allahun per se ju
udhezoi dhe qe ta falenderoni".
Tani me lejoni, qe ne pika te shkurtra,
te them digka rreth sakrifices, ose sig
eshte e njohur me gjuhen e popullit
KURBANIT.
Ne kuptimin gjuhesor, Kurbanin do ta
perkufizonim: "te afrohesh, mjet qe te
afron me Zotin, me Krijuesin", ndersa
ne literaturen islame, per Kurbanin do te
gjejme se ka kete kuptim: "te theresh nje
kafshe te pershtatshme, sipas kushteve
te caktuara fetare, me qellim adhurimi".
Kurbani kryesisht theret ne ditet e Kur-
ban-Bajramit (ne tri ditet e para te tij).
Ne Kuranin e madherishem do te gje-
jme se Kurbani eshte nje adhurim ne te
gjitha fete hyjnore,dhe ate e bazojme ne
ajetin 34/ kaptina El-haxh.
"Per cdo popull Ne kemi caktuar nje
Kurban (ritual), qe ata te permendin
Emrin e Allahut gjate flijimit te kafshe-
ve, qe Ai ua ka dhuruar per ushqim, Zoti
juaj eshte nje Zot i vetem, prandaj per-
uljuni vetem Atij. Dhe jepu lajme te
mira atyre qe jane te perulur". (Haxh:
34)
Gjithashtu, Kurani na tregon edhe per
shume ngjarje dhe shembuj te ndrysh-
em, qe kane ndodhur ne periudhat e me-
parshme. P.sh., flitet per kurbanet qe dy
djemte e Ademit i flijuan per Zotin, dhe
se njerit prej tyre iu pranua e tjetrit jo.
(Maide: 27-29). Kete ngjarje, qe tregoh-
et ne Kuran, me pak ndryshime do ta
gjejme edhe ne librat e tjere te shenjte,
qe ishin edhe para Kuranit.
Besimtare te nderuar!
Para se gjithash, duhet ditur mire se
adhurimet behen, sepse jane Urdher i
Zotit dhe se ne adhurimet qe kryhen me
Urdhrin e Zotit, ka shume urtesi qe per
dike mund edhe te jene te njohura, po
sigurisht se ka edhe te tjere qe keto ur-
tesi nuk i dine.
Kur Kurbani kryhet, me permendjen
e Emrit te Zotit para aktit te therjes, do
te kuptojme se Zoti i Madherishem, i
dha ne dispozicion, njeriut si krijesa me
e bukur dhe me e persosur, gjithe te mi-
rat qe ekzistojne ne kete bote, e ne rastin
konkret edhe kafshet qe ne i bejme Kur-
ban, por ne asnje moment nuk duhet ha-
rruar se te gjitha ato te mira jane prone e
Allahut, qe na i ka dhuruar neve per te
perfituar prej tyre.
Kurbani eshte shprehje e heroizmit,
sakrifices dhe, para se gjithash, e bindjes
dituria islame / 220-221
11
se njeriut qe ai te shpie drejt rruges per
te fituar kenaqesine e Zotit Fuqiplote.
Per kete bindje dhe sakrifice, me se miri
do te mesojme nga Kurani famelarte, ku
e gjejme te pershkruar gatishmerine e
Ibrahimit per ta bere Kurban jo me pak
se te birin, Ismailin, te cilit as qe i shkoi
mendja te kundershtonte nje gje te tille,
sepse behej fjale per zbatimin e Urdhrit
te Zotit Fuqiplote.
Kurani e tregon keshtu kete ngjarje:
"Ibrahimi u lut: O Zot, me jep nje dja-
le te mbare". Dhe ne i dhuruam atij nje
djale me mendje ne koke. Kur femija u
rrit sa mund te vraponte, i tha atij: "Biri
im, une shoh ne enderr sikur po te ther
ty, si t'ia bejme kesaj, c'mendim ke"? I
biri iu pergjigj: "Baba, ti mos u lodh du-
ke menduar, po beje ate qe te urdherohet
prej Zotit. Me deshiren e Zotit, edhe
mua do te me shohesh te durueshem".Te
dy iu binden urdhrit te Zotit dhe, kur
Ibrahimi e shtriu djalin per ta therur, i
thirrem atij: "Ibrahim, e vertetove endr-
ren tende duke e zbatuar. E hoqem prej
teje barren per te therur tet bir. Keshtu i
shperblejme Ne te miret. Vertet kjo ishte
sprove e madhe. Dhe i dhame atij nje
Kurban ne vend te te birit.
"Dhe ndaj tij Ne lame nje kujtim te
mire per popujt pasardhes, ne menyre qe
te thone: "Paqja qofte per Ibrahimin".
Keshtu i shperblejme Ne te miret"
(Safat, 100-110).
Sic po shihet, Kurbani rrit shpirtin e
bindur ndaj Allahut, ne kete menyre
njeriu do te shfaqe perkushtimin e tij te
sinqerte dhe do te beje perpjekje per t'u
afruar me Zotin duke shprehur falender-
imin ndaj Zotit per te mirat qe i ka dhene
edhe permes Kurbanit, sakrifices, sepse
pikerisht ky Kurban, nese behet vertet
vetem per hir te Allahut, do te beje afri-
min ne mes Zotit dhe robit.
Por duhet te kuptojme faktin se qelli-
mi thelbesor i Kurbanit nuk eshte thjesht
derdhja e gjakut, por, mbi te gjitha, qell-
im jane perkushtimi, morali, devotshme-
ria dhe gatishmeria e besimtarit qe te
sakrifikoje per Allahun xh. sh..
Sepse ne Kuran thuhet:
"Nuk eshte as mishi as gjaku qe arrin
tek Allahu, por eshte perkushtimi juaj,
qe arrin tek Zoti" (El-Haxh, 37).
Gjithashtu, Kurbani ka shume urtesi
per sa i perket jetes sociale. Kurbani
mbjell ne shoqeri shpirtin vellazeror, ba-
shkepunimin, ndihmesen dhe shpirtin e
sakrifices, ndihmon ne gjetjen e nje lloj
baraspeshe ne shoqeri, ndikon ne kalim-
in e hendekut midis shtresave te ndry-
shme shoqerore duke i nxitur te gjithe
ata qe kane shpirt te paster, drejt bash-
kepunimit te mirefillte dhe konstruktiv.
Per te varfrit, qe nuk kane mundesi te
blejne mish dhe qe, per fat te keq, ne
shoqerine tone, nje shtrese qe rritet per-
dite e me teper, Kurbani eshte nje mund-
esi mjaft e mire qe edhe keta njerez te
pajisen me nga nje pjese nga ky mish i
kurbaneve. Kurbani e edukon njeriun e
pasur te jape dhe te shperndaje nga pa-
suria e tij, per te fituar kenaqesine e
Zotit; e nxit ate te ndihmoje te tjeret dhe
te ndieje thelle ne ndergjegje kenaqesine
per ndihmen qe u afron te tjereve. Ke-
shtu, i pasuri, jo vetem qe ka zbatuar nje
nga urdhrat e shumte te Allahut Fuqi-
plote, po ne te njejten kohe, ai qe jep dhe
shperndan te mira materiale per hir te
Allahut, do te shpetoje edhe nga nje ves
qe ne Islam eshte shume i urryer, qe
eshte koprracia dhe pasioni i tepert per
pasurine e kesaj bote..
Kur thuhet kurban, pergjithesisht ku-
ptohet kafsha e therur pas namazit te Ba-
jramit. Kete therje do ta bejne personat
qe i plotesojne kushtet e percaktuara nga
ana fetare e qe sipas Islamit e kane vax-
hib (detyrim) te therin kurban .Therja e
Kurbanit mund te behet vetem gjate tri
diteve te para te Bajramit.
Ne Kuran, Allahu i drejtohet keshtu
Profetit (a.s.):
"Fal namaz per Zotin tend dhe ther
Kurban". (Keuther, 2)
Nese Muhamedit a.s. i eshte urdheru-
ar qe te fale namaz dhe te there Kurban
per Zotin, kjo vetvetiu kuptohet se do te
jete urdher edhe per ne si ndjekes dhe
praktikues te Islamit. Do te kuptojme
nga pervoja, se Kurbani eshte nje detyr-
im qe ne nje mase te madhe eshte pranu-
ar dhe po praktikohet ne jeten fetare nga
besimtaret. Me rendesi eshte ketu te per-
mendim se Kurbani po praktikohet, sic
po shihet, kohen e fundit edhe tek nje
pjese e madhe e besimtareve te cilet lene
pas dore ose, thene me mire, nuk u kush-
tojne nje rendesi te merituar detyrimeve
te tjera te dores se pare-farzeve, sic jane
namazi, zekati ose agjerimi. Por nje gje
te ben pershtypje qe gjithashtu verejme
edhe shume laramani rreth kohes se the-
rjes se Kurbanit, vendit, ndarjes se tij e
keshtu me radhe.
Prandaj eshte mire qe njerezve t'u be-
het me dije se Bashkesia Islame ne Rep-
ubliken e Kosoves, bashke me Keshillat
vendore te Bashkesive Islame, jane mo-
bilizuar dhe mirepresin te gjithe te inte-
resuarit, te cilet, ne pamundesi per te
therur Kurbanet e tyre ne menyre indivi-
duale, bejne therjen, paketimin dhe
shperndarjen e mishit te Kurbanit ne
menyre te organizuar. Nga ky mish i
Kurbanit do te perfitojne te gjithe ata qe
kane nevoje, qofshin individe ose insti-
tucione, sig ka ndodhur edhe ne te kalu-
aren.
Te nderuar vellezer besimtare!
E lusim Allahun e Plotfuqishem, qe
ne kete dite feste, zemrat tona te shkel-
qejne me driten e Imanit te paluhatshem
ne Krijuesin e Gjithesise. Le te jete kjo
nje dite kur ne te jemi ne ndihme te ve-
llezerve tane qe jane ende te pastrehe.
Te kujdesemi per familjet e deshmoreve
dhe jetimet, sepse kjo dite eshte dite e
solidarizimit ne mes nesh. Allahu na i
pranofte lutjet tona. Amin!
* Ligjerate e mbajtur me 8 dhjetor 2008 ne xhami-
ne "Sulltan Murat" te Prishtines me rastin e fe-
stes se Kurban- Bajramit)
12
dituria islame / 220-221
Persiatje
Pershendetje, Qabe e Shenjte
Hatixhe Ahmedi
Per Qabene e Shenjte dhe Medi-
nen e Ndritshme kane degjuar
dhe i kane pare ne foto e televi-
zion te gjithe. Por nuk jane te
shumte ata qe i kane vizituar keto vende
te shenjta dhe kane pasur rastin t'i sho-
hin nga afer. Keto dy vende per te gjithe
besimtaret myslimane paraqesin rendesi
te madhe, si dy qendra te rangut me te
larte, ku vizitoret marrin epitetin haxhi
dhe kryejne kushtin e peste te besimit
islam, i cili eshte nje nga pese kushtet e
domosdoshme te Islamit.
Haxhinjte shkojne e marrin gjithe
kete rruge te gjate, vetem e vetem qe ta
pershendesin Token e Shenjte, ta vizito-
jne Qabene e Ndershme dhe ta pershen-
desin te Derguarin a.s., dhe ne gojen e
secilit haxhi kumbojne fjalet: 'O i Derg-
uar i Allahut, erdhem te te pershendesim
ty, qellimi yne i fundit eshte te dergojme
salavate duke thene: 'Essalatu vessela-
mu alejke Ja Resulallah'. Ne brendine e
shpirtit, secili haxhi, teksa e sheh Qabe-
ne, e pershendet Resulullahun me ze-
mer, duke thene: 'Paqja dhe shpetimi
qofte per ty, o i Derguar i Allahut, une
erdha te te vizitoj, erdha ne token ku li-
nde ti, ku ta shpalli Allahu fene e verte-
te, ne token qe ishte burim i Islamit ose
ne token nga e cila e gjithe bota u mbush
me drejtesi'.
Sa i lumtur eshte secili vizitor qe
Allahu ia beri te mundur te fale namaz
ne 'Qabene e Shenjte dhe ne Medinen e
Ndritshme, ku ndodhet Ravdatul Mutah-
hare', vend ku Allahu Fuqiplote shper-
blen me njeqind e pesedhjete mije here
me shume se ne vendlindjen e tij. Ah,
edhe shume me i lumtur duhet te jete kur
ka parasysh se namazin e fali, inshaallah
Allahu ia shperblen, por per te ia vlen
edhe vetem nje here te lutet ne pranine e
varrit te Pejgamberit, duke thene: 'Ja
Resulallah, ma bej te mundur shefaatin
(ndermjetesimin) tend ne boten e ardh-
me .
Besimtari i vertete, per vite te tera
eshte i permalluar per kete vend, ky mall
e kjo dashuri vetem vjen duke iu shtuar,
dhe nuk mund te cmallemi ndryshe per-
verse kur shkojme prane Resulullahut,
prane Qabese se Shenjte. Per te arritur
deri ne keto vende, duhet te kalojme
shume fusha e male, shume lugina e lu-
menj, shume dete e oqeane, madje edhe
kontinente, duke kaluar neper qiellin e
mbushur me re te dendura e vranesira te
shumta, ose, thene me thjesht, duke flu-
turuar andej, tani arrijme tek vendlindja
e Pejgamberit a.s..
Te shkosh ne haxh ndoshta nuk eshte
edhe aq veshtire per ate qe ka mundesi
financiare, por te zhytesh ne perqendrim
te thelle tek Allahu ne ato vende, nuk
eshte e lehte. Dikur, kur teknologjia
ishte e varfer per te shkuar ne Haxh, ne-
vojitej shume mund, madje dikush, edhe
po te punonte tere jeten, nuk do ta sigu-
ronte ate shume te hollash. Hie me shu-
me se para njeqind vjetesh, mbreteronte
nje gjendje e tille. Fteses per te shkuar
ne Haxh, do t'i pergjigjeshin i gjithe qy-
teti ose fshati, por shpenzimet e rruges e
benin te pamundur. Ndersa sot, thuajse
secili nga njerezit, ka mundesi te shkoje,
porse mungon mundesia tjeter, tani jo
ajo financiare, por mundesia shpirtero-
re! A e dini se si vepronin gjyshet tane
me parate e grumbulluara per vite te tera
per Haxh: edhe pse i fitonin me djersen
e ballit, ata, megjithekete, ne fund shko-
nin dhe i kembenin ato me parate e far-
ketarit, duke mbajtur parasysh faktin se
farketari i fitonte parate me me shume
mund e me me shume djerse.
Per te arritur ne shkallet e larta te de-
votshmerise, haxhinjte duhej te prisnin
ore te tera, minuta te panumerta dhe nuk
ankoheshin nga kjo pritje vetem e vetem
qe atje te shkonin dhe t'u pranonte
Allahu ibadetin e tyre. Ajo qe nuk ka
ndryshuar qe nga kohet e lashta e deri
tash, eshte se te gjithe haxhinjte qe marr-
in ate rruge, nijjetin e kane te paster, ata
shkojne ne Shtepine e Allahut, ata jane
mysafire te Krijuesit dhe te te Derguarit
te tyre.
Me nje nijjet te tille, shkojne te gjithe
haxhinjte dhe per te gjithe kjo dere eshte
e hapur. Nga kjo dere qe hapet, nuk mja-
fton vetem te hyhet, por njekohesisht
edhe te mendohet: 'Para Lartemadherise
se kujt po drejtohem dhe ne 9'drejtim
me shpie kjo dere? Por edhe te lutemi
qysh nga fillimi: 'O i Derguari i Allahut,
na prano ne!'. Nuk eshte e pelqyeshme
te shkelet ajo toke duke qene i nevriko-
sur, duke nxituar, duke vrapuar dhe ne
nje gjendje te tille, sa haxhiu te humbe
kontrollin ne pergjithesi. Haxhinjte duh-
et t'i kene sjelljet qe i la trashegim Pej-
gamberi a.s.Ymetit te tij te dashur, sapo
te shkelin dheun e shenjte, duhet te lu-
ten: 'Erdha ne vizite tek ti, o i Derguari
i Allahut, inshaAllah me pranohet ibade-
ti, dhe me mundeso qe sa me shume te te
dergoj salavate ty, ma bej te mundur ta
vizitoj Ravdai Mutahharan (Varrin e
shenjte te Pejgamberit), duke te derguar
salavate.'
Nje nga castet me madheshtore qe
perjeton secili besimtar, eshte kur e sheh
per here te pare Qabene e Shenjte; keto
jane momente te papershkrueshme, te
rreqethura trupi, rrjedhje lotesh nga syte,
pendim i sinqerte per gjithgka qe ka nda-
luar Allahu.
Por edhe nje takim tjeter eshte i pa-
pershkrueshem, kur afrohemi brenda ca-
drave perballe Xhamise. Ky eshte vendi
me pamjen me te bukur, thote secili nga
dituria islame / 220-221
13
ata qe e vizituan kete vend. Tani qendro-
jne prane varrit te Pejgamberit a.s. prane
kupoles ngjyre jeshile, me kete mbesht-
jelles te gjelber eshte i mbeshtjelle Varri
i Shenjte i Resulullahut s.a.s.
Emocionet qe perjeton njeriu ne keto
momente, veshtire se mund t'i shpjego-
je me fjale, mungojne fjalet, mungon te-
ksti, mungon gjithcka qe te perkufizohet
nje ndjenje e tille. Qabeja qe kemi para
vetes, eshte gur i Xhennetit, daton qe
nga Ibrahimi a.s., gjyshi i Pejgamberit
tone, ne Ymeti i tij, sa kohe kane kaluar,
ketu lindi me i dashuri i Allahut, ai qe
Allahu e shkroi emrin e Vet se bashku
me emrin e tij. Por njekohesisht haxhiu
perjeton emocione te papershkrueshme
edhe kur e viziton Varrin e tij te Shenjte;
tani e pershkojne ndjenja dhembshurie,
sepse perfundi asaj kupole pushon krije-
sa me e dashur e Allahut, Zoteria i te dy
boteve, krenaria dhe shpetuesi i njerezi-
mit, Zotria yne, Muhammed Mustafaja
s.a.s.
Eshte shume me rendesi vizita e Va-
rrit te Resulullahut; nuk eshte e udhes qe
te depertohet vetetimthi ne ate vend, po
perkundrazi, aty duhet te qendrohet me
gjate, te meditohet, te perqendrohet me
thelle vemendja ne kupolen e gjelber.
Secili nga haxhileret duhet te ktheje pra-
pa memorien e tij dhe te dije se ky vend
dikur ishte nje kopsht me hurma, sa de-
kada do te kene kaluar qe ky vend te
behej keshtu, sa peripeci perjetuan my-
slimanet derisa erdhen ne kete pozite, -
duhet ditur se ky meditim ngerthen me
vete sevabin me te madh te haxhillekut.
Per secilin haxhi nevojitet qe qysh ne
hapin e pare te shkeljes se tij ne Token e
Shenjte, te beje dua, te lutet, sepse kjo
eshte esenca e Haxhit qe e shenderron
haxhiun ne natyrshmerine e tij te pare, e
zhvesh nga gjynahet duke ia veshur pet-
kun e paster te deliresise se tij. Nuk du-
het harruas as nje gje tjeter, per cdo cast
duhet falenderuar Allahu per begatite e
tij te panumerta qe na i dhuroi, ashtu sic
shprehet ne Kuran:
To edhe nese perpiqeni t'i numero-
ni dhuntite (te mirat) e All-llahut, nuk do
te mund te arrini t'i percaktoni ato. Me
siguri All-llahu shume fal dhe shume
meshiron." (Nahl, 18), d.m.th. ato jane
aq shume, saqe nuk kemi mundesi t'i ra-
dhisim. Ne keto caste, ti, o haxhi, duhet
te falenderosh Allahun edhe per kete be-
gati, qe ta beri te mundur ta vizitosh kete
vend te Shenjte, ku per here te pare u
shpall Kurani Famelarte nga ana e
Allahut te Madheruar tek i Derguari i
Tij. Duhet falenderuar Zoti qe te ballafa-
qoi me keto miresi, te vizitosh token nga
e cila u be perhapja e misionit me te she-
njte, pra e Islamit. Sepse ata qe e vizit-
ojne kete toke dhe Varrin e Pejgamberit
a.s., jane sihariquar per meriten e shefa-
atit (ndermjetesimit) te tij Diten e Ma-
dhe te Gjykimit. Por ketu nevojitet dicka
tjeter, nevojitet durimi, sepse duhet prit-
ur duke pasur parasysh numrin e madh
te haxhinjve qe presin per nje vizite te
tille, sepse ne keto dite Resulullahu ka
edhe mysafire te tjere perpos nesh. Se-
cili nga keta mysafire vjen nga nje race,
komb, gjuhe dhe kulture tjeter, por secili
prej tyre ka nje pike te perbashket, ka
besimin e njejte, qe e lidh, e vellazeron
me shume se cdo gje tjeter.
Kur ndodhemi prane kesaj turme, e
kuptojme se vertet gjithe ky numer i
madh njerezish, te gjithe keta jane Yme-
ti i Muhammedit a.s.. Ne nje ane e me-
ndojme themelimin e pare te shtetit
islam ne Medine, mu prane asaj Xhamie
madheshtore, e ne anen tjeter qe dikur i
tere qyteti shtrihej ne siperfaqen e xha-
mise dhe imagjinojme numrin e perkra-
hesve te Pejgamberit, edhe pse per ate
kohe ishte i madh per periudhen e misi-
onit te tij, por ne anen tjeter, habitemi
per ardhjen e nje numri kaq shume te
madh te haxhinjve te Ymetit te Muham-
medit a.s. nga te kater anet e botes.
Nganjehere duhet te shkeputemi nga
kjo kohe e te mendojme se ja, ketu falte
namaz hz. Aisheja; aty vraponte hz. Fa-
timeja r.a., per t'i hequr nga shpina
Alejhisselamit plendesin; ketu shprehu
besimin myslimania e pare grua, hz.
Hadixheja r.a.. Ja, po ne keto vende ulej
Resulullahu dhe ua kumtonte vahjin
(shpalljen) ashabeve (shokeve) te tij.
Duhet te imagjinojme se pikerisht bre-
nda dyerve te Xhamise se Medines vra-
puan nipat e dashur te Resulullahut per
ta perqafuar me dashuri ate, e per te cilet
thoshte: 'jane dy drita te mia te kesaj bo-
te', ngrihej per ta, kur hynin ne xhami, i
ulte ne prehrin e tij te bekuar dhe vazh-
donte ligjerimin. Ja ku jane ashabet qe
presin te hyjne ne radhet e Islamit; ja ku
eshte vendi ku hz. Bilalli tek po e kend-
on ezanin e pare dhe nga ky vend e ke-
ndonte cdo here. Por, per nje cast, duhet
te hiqet perdja nga syte tane dhe te nder-
rohet skena. Kudo perreth na vershojne
zera dhe turma te medha njerezish. Por,
9 'eshte e verteta, para Hiresise se te De-
rguarit duhet te qendrohet ne heshtje.
Allahu ne Kuran na porosit qe besimta-
ret t'i ulin zerat para Pejgamberit te tyre,
ne te kunderten mundi i tyre pa e verej-
tur fare do t'u shkoje kot. Allahu xh. sh.
thote:
'O ju qe keni besuar, mos e ngrini ze-
rin tuaj mbi zerin e Pejgamberit dhe mos
iu ngermoni atij si i ngermoheni njeri-
tjetrit, e te zhduken veprat tuaj a duke
mos ditur ju.' (Huxhurat, 2).
Per kete shkak duhet te qendrojme
me edukate dhe durim, ne menyre qe te
presim kohen e pranimit te veprave tona
madhore. Pra duhet pritur, sepse tani
eshte koha qe ta deshmosh veten se je
vertet mysafir i Allahut. Po pra, mysafiri
duhet te jete i edukuar dhe durimtar. Se-
pse, kur shkojme diku mysafir, si duhet
te jene sjelljet tona? Patjeter ne pershtat-
je me rregullat e zotit te shtepise. Nuk
duhet te luajme rolin e femijes se llastu-
ar, i cili lazdrohet ne pranine e nenes se
tij kur shkojne diku. Prandaj, patjeter na
duhet durim, na duhet saber, kjo eshte
fjala dhe vepra qe duhet ta shoqeroje ha-
xhiun ne gdo hap. Sepse ka shume raste
kur duhet te realizohet kjo, ngase duhet
pritur gjate ne tavaf, ndonjehere lodhesh
duke qendruar ne kembe e ndonjehere
edhe duke qendruar ulur, te dhembin
mesi, gjunjet, te mpihen kembet, saqe te
thote mendja te qendrosh vetem me nje
kembe, po pernjehere duhet te te kujto-
hen fjalet e tua, kur thoshe: 'u flijofshin
nena, babai dhe shpitrtat tane per hir te-
ndin, ja Resulallah, u befsha kurban ne
rrugen tende'!. Kjo d.m.th. se me i re-
ndesishem eshte shperblimi dhe se edhe
ne kete rast Ahireti nuk duhet larguar
nga zemrat tona.
Kur shkojme ne Haxh, eshte e rende-
sishme te bejme iradet: ne Qabe te falim
namaz, i cili na shperblehet me qindra e
mijera here me shume se ne vendlindje,
te lexojme Kuran, qe arrin shumefishin e
shperbilmit ne keto dite madheshtore,
me qarte, kur jemi ne Meke, te kemi pa-
rasysh se ndodhemi prane Shtepise se
Allahut, prane vendlindjes se Pejgambe-
rit a.s., ndersa kur jemi ne Medine, du-
het te kemi parasysh se aty kemi Varrin
e Shenjte te Resulullahut, dy njerezit me
te dashur te tij, qe jane te varrosur prane
tij; kush e viziton e sheh ne detaje ate
vend, sheh mihrabin e Pejgamberit, nga
i cili u ishte drejtuar si imam ashabeve,
dhe te gjitha gjerat qe jane te rendesish-
me aty.
Aty duhet te na kujtohet dhoma e hz.
Aishes, nenes se besimtareve, ku priste e
percillte delegacione te shumta qe vinin
ta pyesnin rreth geshtjeve fetare ne per-
gjithesi dhe ne veganti per ceshtjet e
14
dituria islame / 220-221
gruas. Sa i lumtur duhet te jete ai njeri
qe Allahu ia mundesoi qe edhe ne kete
vend te fale dy rekate namaz. Ky vend
eshte nje prej kopshteve te Xhennetit,
sepse permban shtepine dhe mihrabin e
Pejgamberit a.s., e dihet se zoteria me i
mire e me i devotshem ishte i zoti i kesaj
prone, pra Pejgamberi a.s.. Nje poet ne
nje vjershe thote: 'Sikur Xhenneti te jete
i gjate, vetulla e tij eshte Medina. Prand-
aj, edhe kur ndodhemi ne Medine, duhet
te kemi parasysh se jemi brenda nje
nimeti (begatie) te madhe. Kjo eshte ko-
psht i Xhennetit, aty eshte pronari i bu-
rimit te Kevtherit. Pa dyshim qe burimi
i bekimit te ketij vendi qendron, sepse
ketu gjendet njeriu qe shperndau te ver-
teten, drejtesine, meshiren dhe cdo e mi-
re tjeter buroi nga ky vend. Ketu eshte
dielli i njerezimit, shndritja e mendjes
njerezore dhe ai qe ua prehu zemrat nje-
rezve. Ketu eshte vendi ku lindi Island
duke filluar nga shpella Hira, dalenga-
dale duke u forcuar me pastaj, per te
shndritur tere boten. Ah sa fatlume jane
ata qe kane nderin te qendrojne afer ketij
Ambasadori te famshem te Allahut!
Me shume kenaqesi le t'i dergojne sa-
lavate nga afer drites se dy boteve, duke
thene: 'Esselatu vesselamu alejke Ja Re-
sulallah, essalatu vesselamu alejke Ja
Habiballah.... Essalatu vesselamu...'
'Paqja dhe shpetimi qofshin per ty, o i
Derguar i Allahut, Paqja dhe shpetimi
qofshin per ty, o i Dashuri i Allahut, Pa-
qja dhe shpetimi qofshin per ty ....'. Gji-
thashtu nuk duhet harruar te pershende-
ten edhe shoket e tij besnike (ashabet).
Dihet shume mire se haxhiu eshte i
ngarkuar me nje sere detyrash, dinamika
kuptohet se ben te veten edhe nese jemi
te detyruar qe te shumten e rasteve nam-
azin ta falim duke u ngutur, inshaAllah
prape ai namaz arrin shumefishimin e
shperblimit. Gjithnje duhet te mendojne
se ndodhen ne nje vend ku duate- lutjet
e tyre nuk kthehen prapa, ata jane ne Qa-
bene e Madheruar dhe prane Varrit te
Resulullahut, duhet te luten gjate-gjate,
me sinqeritet dhe me zemer. A thua sa
do te kishin deshire besimtaret e sinqerte
te ishin ne keto vende dhe te arrinin ne
kete shkalle, t'u mundesohej atyre qe te
benin ibadet dhe te benin dua, te luteshin
ne keto vende?. Pa dyshim qe kjo do te
ishte deshire e te gjithe besimtareve.
Gjate lutjeve, kuptohet se porosi e
Pejgamberit eshte qe lutja te behet per te
gjithe Ymetin e Pejgamberit a.s., sepse
nuk duhet menduar vetem per vete. A
nuk thote Pejgamberi a.s.: 'Nuk eshte
mysliman i vertete ai besimtar i cili nuk
deshiron per vellane e tij ate qe deshiron
per vete?! Kjo eshte porosia dhe ky me-
sazh i Resulullahut, qe duhet te shoqe-
roje secilin besimtar nga Ymeti i tij.
Kur ne zbatojme porosite e tij, behe-
mi pjese e ndershme e karakterit te tij te
padiskutueshem, morali i tij i paster be-
het motiv jete qe na shoqeron ne gdo
hap, e edhe kur shkojme prane Varrit te
tij Shenjte, jemi faqebardhe dhe balle-
hapur, sepse vepra jone perputhet me
fjalen dhe vepren e tij fisnike. Kete e de-
monstron etika jone, e cila buron nga ve-
prat, fjalet, porosite dhe sjelljet e tij te
pastra, qe na mbajne te gjalle deri me
sot, edhe pas katermbedhjete shekujsh.
Ndersa, nese nuk u permbahemi poro-
sive, fjaleve, veprave dhe sjelljeve te tij,
a thua c'na nevojitet te jemi prane tij?!
Por prape themi se sa te lumtur jane
ata qe kane mundesine per kete vizite, le
t'ua dine vleren ketyre diteve, t'i kalojne
me ibadet dhe lexim te Kuranit, ne me-
nyre qe, kur te ndahen nga keto vende, te
mos shkaktohet rrjedhja e loteve nga
syte e tyre si pasoje se nuk munden t'u
perkushtoheshin obligimeve sa paten
mundesi, por le te jene lotet e tyre nga
pikellimi se po largohen nga Shtepia e
Shenjte, Qabeja e Ndershme dhe nga
Medina e Ndritshme.
Prandaj, u qofte rruga e mbare! I per-
cjellim me dua dhe lakmi. Allahu u mu-
ndesofte gdo te mire dhe te arrijne ne
graden me te larte te shperblimeve qe ua
garanton Allahu haxhinjve. I porosisim
t'u dergojne selame edhe per ne Qabese
dhe Resulullahut, sepse, edhe pse nuk
patem mundesi, kemi mall te madh e ze-
mer te lidhur per atje. Udha e mbare, ha-
xhinj, selam shume nga ne Qabese dhe
Resulit a.s!
dituria islame / 220-221
15
Fikh
Namazi i nates
Amer Halid
Namazi i nates eshte prej iba-
deteve me te dashura tek
Allahu i Lartesuar dhe shper-
blehen e kane vlere qe me se
shumi. Ai qe fal namaz nate, pergatitet
per Ahiret dhe Zotin e tij e takon i ge-
zuar dhe i pergezuar me Xhenet.
I derguari i Allahu na ka keshilluar
shume per te falur namaz nate, dhe kjo
per shkak te rendesise se madhe te tij
dhe shperblimit te madh per te. I dergu-
ari ka thene: "O ju njerez, perhapeni se-
lamin, ushqeni nevojtaret, mbani lidhjet
farefisnore dhe faluni naten kur njerezit
e tjere flene, qe te qete te hyni ne Xhe-
net." 1 Per ata qe falen naten, shperblim
eshte Xheneti. Ata jane rob te dalluar ne
dynja dhe Ahiret.
Ne rreshtat vijues do te njihemi me
hollesisht me namazin e nates dhe vle-
ren e tij :
Vlera e namazit te nates
Namazi i nates eshte i vlefshem per
shume arsye. Ne vijim po permendim
disa prej tyre:
1 . Pastrimi i zemres: Namazi i nates e
pastron zemren, saqe adhurimi i Allahut
mbetet synimi i vetem. Ibn Kajimi thote:
"Vertet dy njerez mund te falen ne nje
rresht-saf dhe pas nje imami, por midis
namazeve te tyre te kete dallim sa ne
mes qiellit e Tokes". Kjo domethene se
ne zemren e njerit ka synime te shumta,
kurse ne zemren e tjetrit synim i vetem
eshte adhurimi i Allahut dhe kenaqesia e
Tij.
2. Realizimi i frikes ndaj Allahut
xh.sh.: Kam pasur rastin te falem nje he-
re prane nje njeriu, i cili, kur imami mori
tekbirin fillestar, filloi te qante. U cudita
nga kjo sjellje e tij dhe, me te perfunduar
namazin, e pyeta: Pse fillove te qaje
ende pa filluar imami te lexonte Kuran?
E ai m'u pergjigj: Kur imami tha
"Allahu Ekber" (Allahu eshte me i
Madhi), u frikesova se mos po behem
genjeshtar duke qene dikush ne zemren
time me i madh se Allahu xh.sh..
3. Fitimi i kenaqesise se Allahut
xh.sh.: Kur myslimani fal namaz nate, ai
me kete behet i vecante, dhe kjo per fak-
tin se ata qe falin namaz nate, nuk jane
te shumte. Me te falurit naten, myslima-
ni i afrohet Allahut dhe fiton kenaqesine
eTij.
4. Falja naten eshte cilesi e robve te
Meshiruesit. Allahu i Lartesuar i ka ve-
cuar per te mire ata qe ngrihen naten per
adhurim, duke i quajtur rob te Meshiru-
esit. Eshte i Lartesuari Qe thote: "E ro-
berit e Zotit jane ata qe ecin neper toke
te qete, e kur atyre u drejtohen me fjale
injorantet, ata thone: "Paqe!. Dhe qe per
hir te Zotit te tyre, naten e kalojne duke
i bere sexhde dhe duke qendruar ne
kembe (falen)" (El-Furkan: 63,64)
5. Falja naten eshte cilesi e besimtar-
it. Allahu i Lartesuar thote: "Argumentet
tona, i besojne, ne te vertete, ata qe kur
keshillohen me to, bien ne fytyra (bejne
sexhde), qe madherojne Zotin e tyre ne
shenje falenderimi dhe ata nuk bejne
kryelartesi. I heqin trupat e tyre prej dy-
shekeve, duke e lutur Zotin e tyre nga
frika dhe nga shpresa, dhe nga ajo qe Ne
u kemi dhene (pasuri) atyre, ata japin."
(Es-Sexhde:15,16)
6. Falja naten i jep falesit pozite te
lavderuar. I Madherishmi thote:" Dhe ne
nje pjese te nates zgjohu me te (me
Kur'anin-namazin), eshte e sigurt se
Zoti yt do te te ngreje ty ne nje vend te
lavdishem" (El-Isra 79). Pra askush nuk
mund te jete i barabarte me ate qe fal
namaz nate. Zoti xh.sh. thote: "(A jobes-
imtari e ka gjendjen me te mire) Apo ai
qe kohen e kalon ne adhurim, duke bere
sexhde, duke qendruar ne kembe, i ruhet
(denimit te) botes tjeter dhe shpreson ne
meshiren e Zotit te vet? Thuaj:" A jane
te barabarte ata qe dine me ata qe nuk
dine? Po, vetem te zotet e mendjes marr-
in mesim" (Ez-Zumer 9). Allahu i Larte-
suar i dergon cdo nate te derguarit e Tij
ne qiellin e kesaj bote dhe i therret njere-
zit duke u thene: "A ka dikush qe kerkon
digka tani, e t'ia jap". S'do mend se ai qe
nuk falet naten, privohet nga tere kjo e
mire.
7. Namazi i nates eshte nderi i besim-
tarit: Pati zbritur Xhibrili a.s. tek Muha-
medi a.s. dhe i pati thene: " Dije se nderi
i besimtarit eshte namazi i tij i nates".
8. Zakon i myslimaneve te mire. Pej-
gamberi a.s. thote: "U keshilloj me na-
maz nate, sepse eshte tradite e te mireve
qe ishin para jush, eshte afrim tek Zoti
juaj, fales i mekateve dhe ruajtje nga te
keqijat". 2 Ne nje transmetim tjeter:
"...dhe largim i semundjes nga trupi". 3
9. Pergatitje per Ahiret:" Vertet udhe-
timi ne boten tjeter eshte shume i gjate
dhe pikerisht namazi i nates eshte perga-
titje per kete udhetim. Ebi Dherri pati
qendruar njehere afer Qabese dhe u ki-
shte thene shokeve te tij: "A nuk eshte e
vertete se kur dikush nga ju deshiron te
udhetoje, pergatitet per rruge? Po, ashtu
eshte, i paten thene. Atehere ai u pati
thene:" Udhetimi i botes tjeter eshte
shume me i gjate sesa udhetimet qe ju
beni ne kete bote". Atehere na keshillo
si te pergatitemi per te, - i kishin thene
ata. U ishte pergjigjur duke u thene:
alii dlJl g^s j iLuttii (y qjtjL (yL
6 u .jiji 4JJI j^ & i^oji & ^jji 6 #iiU ^ji
d22ta<5 £'*** jiJi al^j
16
dituria islame / 220-221
"Kryeni haxhin per gjerat e medha qe do
te ndodhin, falini dy rekate namaz ne
nate te erret per vetmine e varrit, dhe
agjeroni nje dite shume te nxehte per
shkak te dites se gjate te tubimit.
10. Falja e namazit te nates eshte pa-
sim i Pejgamberit a.s.. Allahu xh.sh. tho-
te: "Ju kishit shembullin me te larte ne te
derguarin e Allahut, kuptohet, ai qe
shpreson shperblimin e Allahut ne boten
tjeter, ai qe ate shprese e shoqeron duke
permendur shume shpesh Allahun". (El
Ahzab: 21)
I derguari i Allahut na ka keshilluar
shume per te falur namaz nate duke the-
ne: "Perhapeni selamin, ushqeni nevojt-
aret, mbani lidhjet farefisnore dhe faluni
naten, kur njerezit e tjere flene, qe te
hyni te qete ne Xhenet." 4
1 1 . Myslimani I afrohet me se shumi
Zotit te tij kur eshte duke falur namaz
nate, duke E adhuruar Ate dhe duke ker-
kuar meshire dhe falje prej Tij. Pejgam-
beri a.s. thote: "Robi me se afermi Zotit
eshte kur falet ne pjesen e fundit te na-
tes, prandaj, nese mund te jesh prej atyre
qe permendin Allahun ne kete kohe,
atehere behu." 5
12. Me namaz nate fitohet pergezimi.
Allahu i Lartesuar nga mesi i robve te
Tij ka dalluar disa me pergezim qe ne
kete bote. Keta jane pikerisht ata qe falin
namaz nate. Transmetohet nga Ebi Der-
dau se Pejgamberi a.s. ka thene: "Tre
njerez Allahu xh.sh. i do dhe i pergezon:
ate qe, kur e kerkon nevoja, lufton me
tere ate qe ka vetem per hir te Allahut,
keshtu qe ose vritet (bie shehid) ose i
mundeson Allahu te fitoje, dhe kjo i
mjafton. E Allahu per te thote: "Shihni
si duroi ky rob per hir Timin"; ate qe ka
grua te mire dhe shtrat te bute e te rehat-
shem, por megjithekete, ngrihet dhe fal
namaz nate. E Allahu xh.sh. per te thote:
"I braktis deshirat e tij dhe Me perkujton
Mua, e sikur te donte, do te flinte"; dhe
ate qe eshte ne udhetim e udhetaret qe
jane me te rrine zgjuar ose edhe flene,
kurse ai rri zgjuar, kur eshte lehte po
edhe veshtire.
Namazi i nates
i Pejgamberit a.s.
Sahabet kane pershkruar si ka qene
namazi i nates se Pejgamberit a.s., ne
menyre qe edhe ne ta pasojme ate kur
falemi naten. Nga ky pershkrim i tyre do
te veconim:
- Pati ardhur nje njeri tek Ajsheja r.a.
dhe i pati thene:" Oj nene e besimtareve,
me trego gjene me interesante qe ke pare
tek Pejgamberi a.s.. "E cila gje nuk ka
qene interesante tek ai"? - i pati thene
ajo duke iu pergjigjur: "Njehere erdhi
Pejgamberi a.s. dhe u fut me mua nen
j organ e me tha: "Me lejo te adhuroj per
nje cast Zotin tim", e une i thashe: E dua
pranine tende afer meje dhe e deshiroj
kete (por shpreha pohimin tim). U ngrit,
filloi te falej dhe te qante. Pashe sesi ia
lagnin lotet gjoksin. Duke qare beri ruk-
une, e edhe sexhden dhe keshtu vazhdoi
deri ne mengjes. Kur erdhi Bilalli per
namazin e sabahut dhe e pa duke qare, e
pyeti: "Pse po qan, o i derguar i
Allahut"? Pejgamberi a.s. iu pergjigj: "E
si te mos qaj, o Bilall, kur sonte me zbri-
ti ky ajet kuranor:" Ne krijimin e qiejve
e te Tokes, ne ndryshimin e nates e dites,
ka argumente te qarta per ata qe kane
arsye e intelekt. Per ata qe Allahun E
permendin me kujtim kur jane ne ke-
mbe, kur jane ulur, kur jane te shtrire,
dhe thellohen ne mendime rreth krijimit
te qiejve e te Tokes (duke thene): Zoti
yne, kete nuk e krijove kot, i Lartesuar
qofsh, ruajna prej denimit te zjarrit."
(Alilmran, 190, 191)
- Transmetojne se Pejgamberi a.s. fa-
lej naten aq shume, saqe kembet i enjte-
shin, ndersa Ajsheja r.a. njehere i pati
thene: "O i derguar i Allahut, (pse falesh
kaq shume) a nuk t'i ka falur Allahu te
gjitha mekatet", kurse Pejgamberi a.s. i
qe pergjigjur: "A te mos jem rob falend-
erues?!"
- Ibni Abbasi r.a. pati bujtur njehere
tek tezja e tij, Mejmuneja r.a., e cila ishte
gruaja e Pejgamberit a.s. Thote: "Une u
shtriva ne gjeresine e dyshekut, qe ki-
shin, kurse Pejgamberi a.s. dhe familja e
tij u shtrine ne gjatesine e tij. Pejgamberi
a.s. fjeti deri ne gjysme ose pak para gjy-
smes se nates. Pastaj u zgjua, u ul dhe
me duar ferkonte fytyren per ta larguar
gjumin. Pastaj lexoi dhjete ajete (nga
fundi i kaptines Ali Imran), dhe u ngrit e
falej. Une bera njesoj si ai dhe u ngrita
prane tij, e ai vendosi doren e tij mbi ko-
ken time dhe ma drodhi veshin e djathte,
qe te me ikte kotja. Pastaj fali dy rekate,
perseri dy, prape dy, prape dy, prape dy
dhe pastaj fali namazin e vitrit (fali nje
rekat vitri), pastaj u shtri derisa erdhi
myezini per namaz, u ngrit, fali dy reka-
te te shkurtra dhe doli e fali namazin e
sabahut. 6
- Transmeton Safvan Bin El'Muatal
Es'Selmij duke thene: "Isha njehere me
Pejgamberin a.s. ne nje udhetim dhe do-
ja te shihja se si falej Pejgamberi naten.
Fjeti, pasi fali namazin e jacise, dhe
andej nga mesi i nates u ngrit dhe lexoi
dhjete ajetet e fundit te kaptines Ali
Imran. Pastaj pastroi dhembet me mis-
vak, mori abdest dhe fali dy rekate, nuk
e di cfare zgjati me shume - qendrimi ne
kembe, rukuja apo sexhdeja. Pastaj
shkoi dhe fjeti. Pastaj u ngrit perseri dhe
lexoi dhjete ajetet e fundit te kaptines
Ali Imran. Pastaj pastroi dhembet me
misvak, mori abdest dhe fali dy rekate,
nuk e di cfare zgjati me shume - qendri-
mi ne kembe, rukuja apo sexhdeja. Pas-
taj shkoi dhe fjeti. Peseri u ngrit dhe beri
te njejten gje, dhe keshtu vazhdoi te be-
nte si beri heren e pare, derisa fali na-
mazin e sabahut.
Gjera qe preferohen
per ate qe fal namaz nate
Adabet e namazit te nates
1. Para se te bjere ne gjume, te beje
nijet per t'u ngritur per namaz nate,
keshtu qe edhe nese nuk mund te ngri-
het, do te shperblehet sikur te jete falur.
Pejgamberi a.s. thote: Vertet veprat
shperblehen sipas qellimit dhe secilit i
takon ajo per se ka vendosur".
2. Pasi te jete zgjuar, te marre abdes
dhe t'i pastroje dhembet me misvak.
3. Te filloje namazin e nates me dy
rekate te shkurtra, pas te cilave mund te
fale sa te doje.
4. Te falet aq sa ka mundesi, per fak-
tin se Allahu xh.sh. thote: "Allahu nuk e
obligon asnje njeri pertej mundesise se
tij." (El-Bekare:286), dhe, nese e rendon
gjumi, atehere duhet te lere namazin dhe
te fleje, ne menyre qe te mos beje gabi-
me gjate leximit te Kuranit ne namaz.
5. Te lutet me lutjen me te cilen lutej
Pejgamberi a.s. kur falte namaz nate: "O
Zot, bej drite ne zemren time, dhe ne te
paret tim, ne te degjuarit tim, ne anen
time te djathte, ne anen time te majte,
bej drite mbi mua dhe perpara meje, dhe
me jep mua nje drite te madhe".
Koha e namazit te nates
Lejohet falja e namazit te nates ne ci-
lendo kohe prej pas namazit te jacise e
deri ne fillimin e kohes se namazit te
sabahut, por preferohet vonimi i tij ne
treshen e fundit te nates.
Numri i rekateve te ketij namazi: I
Derguari a.s. falte njembedhjete rekate
namaz nate. Ajsheja r.a. transmeton e
thote: "Pejgamberi a.s. nuk falte me shu-
me se njembedhjete rekate namaz nate
as ne muajin Ramazanit dhe as jashte
tij"
Preferohet falja e ketij namazit perhe-
re (per gdo nate), dhe kjo per faktin se,
kur eshte pyetur Pejgamberi a.s. se cilat
jane veprat me te dashura tek Allahu
xh.sh., ka thene: "Jane ato qe kryhen rre-
gullisht (vazhdimisht) edhe nese jane
pak". 7
Adhuruesit e Allahut naten
1. Abbad ibu Besher: I Derguari a.s.
pati kerkuar prej Abbad Ibn Besherit r.a.
t'u bente roje myslimaneve ne njeren
prej betejave. Gjate kohes sa ai ruante,
filloi te falte namaz nate dhe nderkohe
njeri prej armiqve e kishte goditur me
shigjete ne krah. Ai kishte nxjerre shig-
dituria islame / 220-221
17
jeten nga krahu dhe kishte vazhduar na-
mazin. Pastaj e kishte goditur ne krahun
tjeter dhe ai perseri kishte nxjerre shi-
gjeten dhe kishte vazhduar namazin.
Kur qe goditur per te treten here, kishte
bere rukune, sexhden dhe, pasi kishte
dhene selam, e kishte zgjuar njerin prej
shokeve, i cili pastaj e kishte pyetur:
"Pse nuk me zgjove me heret?" Abbadi
i qe pergjigjur:" Ne namazin tim isha
duke lexuar nje prej sureve te Kuranit,
leximi i se ciles eshte me i dashur per
mua sesa vete jeta (dalja e shpirtit-renia
shehid).
2. Omer Ibn Hattabi r.a.: Omeri r.a.
kishte dy vija te zeza nen syte e tij (ne
faqe) nga lotet qe i dilnin gjate namazit
te tij te nates.
3. Ibn Mes'udi: Transmetohet se, kur
vinte nata dhe njerezit flinin, Ibn Mes'-
udi r.a. falej dhe nga ai degjohej nje gu-
mezhime (ushtime) si gumezhima e
bleteve.
4. Enes Ibn Maliku r.a.: Njihet se
Enes Ibn Maliku naten e ndante ne tri
pjese: Ne pjesen e pare falej vete, pastaj
e zgjonte gruan tij per t'u falur ne pjesen
e dyte, e cila pastaj e zgjonte te bijen qe
te falej ne pjesen e trete te nates. Pastaj
naten tjeter gruaja zgjohej e para dhe,
pasi falej ne pjesen e pare te nates, e
zgjonte Enesin r.a. qe te falej ne pjesen e
dyte, i cili, pasi perfundonte, e zgjonte te
bijen per t'u falur ne pjesen e trete, kesh-
tu qe gjate tere nates ne shtepine e Enesit
r.a. falej namaz.
Kane thene per namazin e nates:
1 . Hasen ibn Aliu r.a.: "Nese nuk mu-
nd te falesh naten dhe te agjerosh diten,
dije se nga te mirat je i privuar dhe se ke
shume mekate".
2. Sherbetorja e Hasen El-Basriut r.a.:
Hasen El-Basriu r.a. kishte nje sherbeto-
re, te cilen e kishte derguar te sherbente
diku tjeter. Pas nje kohe i ishte kthyer
duke i thene:" Me kthe tek ti, o zoteria
im, me ke derguar tek njerez qe nuk fal-
kan namaz nate, ata falkan vetem pese
kohet e obliguara.
3. Njeri nga Tabiinet: Kam pare ne
enderr nje grua qe e pyeta: Kush je ti?
Me tha: "Jam HURI e Xhenetit. I thashe:
A pranon te martohemi, e ajo m'u per-
gjigj: "Me fejo se pari, o zoteria im", e
une e pyeta: E cili eshte kushti juaj? Me
tha: "Namazi i shumte i nates".
4. Omer ibn Hatabi r.a. "Nuk ka mbe-
tur nga kenaqesia e kesaj bote pervec tri
gjerave:" Falja e namazit te nates, taki-
mi me vellezer myslimane dhe falja e
namazit me xhemat".
5. Fudajl ibn Ajad: "Gezohem kur te
perendoje dielli e te vije nata, qe njerez-
it te flene e une te mbetem vetem me
Allahun e Madheruar (duke falur namaz
nate).
6. Hasen El-Basriu r.a.: Eshte pyetur
Hasen El'Basriu r.a. se pse ata qe falin
namaz nate, jane njerezit me fytyrat me
te bukura? Eshte pergjigjur: "Sepse ata
vetmohen me Allahun ne namaz nate e
Ai u jep drite nga drita e Tij".
7. Djaloshi besimtar: I eshte thene nje
djaloshi qe falej tere naten: "Q'te shtyn
ta besh kete"? Eshte pergjigjur: "Kur te
permendet Xhehenemi, me shtohet frika
prej tij, e kur te permendet Xheneti, me
shtohet deshira per te hyre ne te, keshtu
qe nuk mund te fie."
8. Suhejbi, djalosh nga Basra: Trego-
het se nje djalosh nga Basra, qe quhej
Suhejb, falej tere naten. Zonja e tij, tek e
cila sherbente, i thote: "Falja jote tere
naten te pengon ne punet e dites", e ai i
pergjigjet: "Nuk me merr gjumi (nuk
mund te fie), kur te kujtoj zjarrin e Xhe-
henemit".
9. Nje nga njerezit e devotshem:
Eshte pyetur njeri nga tabi'inet e devot-
shem: "Si i ke punet me naten"? Eshte
pergjigjur: "Ne momente jam ne mes dy
gjerave: I gezohem nates kur vjen, dhe
merzitem kur vjen agimi, keshtu qe nuk
jam plotesisht i gezuar asnjehere".
10. Nje tjeter thote: "Sikur Allahu i
Madheruar atyre qe falen naten, t'ua ko-
mpensonte shperblimin, me kenaqesine
qe ata ndiejne gjate faljes, kjo do te ishte
me e madhe sesa vete shperblimi".
11. Disa dijetare thone: "Ne kete bote
nuk ka momente qe u perngjajne kena-
qesive te banoreve te Xhenetit perve9
asaj qe ndiejne namazlinjte ne zemrat e
tyre gjate nates, nga biseda e embel qe
bejne".
Gjera qe na ndihmojne
per te falur namaz nate
Si te pergatitemi per namaz nate
Ne vazhdim do te paraqesim disa gje-
ra konkrete, te cilat ndihmojne per te fa-
lur namaz nate:
1. Mosngrenia teper naten. Nje njeri i
devotshem pati thene: "O rob te Allahut,
mos hani shume e pastaj te pini shume e
te fleni shume, dhe pas vdekjes te pen-
doheni shume".
2. Mosmundimi i tepert gjate dites.
Nese gjate dites e mundon veten shume
me pune, nuk do te kesh mundesi te
zgjohesh naten per t'u falur.
3. Largimi nga mekatet: Sufjan Thev-
riju thote: "Nuk kam mundur te fal na-
maz nate pese muaj rresht per shkak te
nje mekati qe kam bere". I eshte thene:
"E gfare mekati ke bere"? Eshte pergji-
gjur: "Kam pare nje njeri duke qare dhe
kam thene per te se po qante per sy e fa-
qe .
4. Falja e namazit te nates ne menyre
graduale: Kur filloni te falni namaz nate,
mos u falni menjehere (me te paren) gjy-
sme nate ose nje te treten e saj, por kete
bejeni gradualisht. Pejgamberi a.s. tho-
te: "Vertet kjo fe eshte e forte (solide),
andaj thellohuni ne te ngadale".
5. Nje gjume i shkurter pas drekes
(El-Kajluletu): Transmetohet se, kur hy-
nte ne treg dhe degjonte bisedat e zhur-
mat e njerezve, Haseni r.a. thoshte:
"Mendoj se nata e ketyre njerezve ka qe-
ne jo e begate, sepse keta nuk flene pas
dreke".
6. Ngrenia pak: Disa te devotshem
kane thene: "E sa ushqime pengojne na-
mazin e nates, e sa shikime pengojne le-
ximin e nje kaptine nga Kurani. Vertet
robi ha nje lloj ushqimi ose kryen ndon-
je veper, e keto e pengojne te fale namaz
nate. Dhe ashtu sic ndalon namazi nga te
keqijat, po ashtu edhe te keqijat ndalojne
nga namazi dhe punet e tjera te mira".
Perktheu dhe pershtati
nga arabishtja:
Muharrem Ternava
Fusnotat:
1 . Transmeton Hakimi
2. Transmeton: Hakimi dhe Bejhekiu
3. Transmeton: Taberaniu
4. Transmetojne: Hakimi, Ibn Maxheja dhe
Tirmidhiu
5. Transmetojne: Tirmidhiu dhe Nesaiu
6. Transmetojne: Ahmedi, Buhariu dhe Muslimi
7. Muttefekun alejhi.
18
dituria islame / 220-221
Histori
Ibrahim! dhe Ismaili
shembelltyre e sakrifices dhe flijimit
Ajni Sinani
ate gjithe jetes se tij ne
^ sherbim ndaj Allahut,
m^ Ibrahimi a.s. lutej qe te
kishte pasardhes, dhe sa
me shume qe kalonin vitet e plakej, aq
me shume i shtohej deshira per te pasur
femije: "Zoti im, me dhuro (nje femije)
prej te mireve!" (Es Saffat: 100). Allahu
ia plotesoi deshiren ne pleqeri dhe e me-
shiroi duke e gezuar me Ismailin a.s.:
"Ne e gezuam ate me nje djale qe do te
jete i bute (i sjellshem)." (Es Saffat:
101). Per Ibrahimin a.s. Ismaili i vogel
nuk ishte vetem nje femije i shumeprit-
ur, por ishte kurorezim i nje deshire pas
nje kohe te gjate vuajtjesh, fryt i jetes se
tij dhe manifestim i meshires se Zotit
ndaj tij. Ismaili u rrit ne shtepine e Ibra-
himit a.s. plot gezim, i rrethuar me dash-
urine aterore te babait. Por Allahu kishte
nje plan dhe kishte vendosur qe gjerat te
merrnin nje rrjedhe tjeter, per Ibrahimin
dhe Ismailin.
Ibrahimi a.s. kishte pare enderr se i qe
urdheruar ta bente kurban, per hir te
Zotit, birin e tij, Ismailin 13 vjecar. Atij
i ishte dashur te priste 83 vjet qe t'i lind-
te nje djale dhe te ndiente e te manifesto-
nte dashurine aterore ndaj tij. Kjo ishte
nje sprove e veshtire per te. Ibrahimi I
ishte nenshtruar dhe dorezuar Allahut
plotesisht me tere qenien e tij dhe pa ku-
shte, sepse ai bartte ne vete fuqine e bes-
imit dhe premtimin e dhene. Fuqia e fese
dhe imani i tij i paluhatshem kishin bere
qe ai te ishte i gatshem ta conte ne vend
Vullnetin e Allahut dhe te jepte cdo gje
nga vetja e tij. Duke e vene ne sprove
Ibrahimin, Allahu deshi qe ai te deshmo-
nte besimin dhe fene e tij.
Eshte veshtire te pershkruhet gjendja
e Ibrahimit. Mjafton te perfytyrohet ajo
skene, dhe na kaplon rreqethja. Si mund
ta merrte Ibrahimi djalin e tij, frytin e je-
tes, gezimin e zemres, qe e kishte pritur
gjithe jeten, e ta shtrinte ne toke dhe te
vinte thiken ne qafen e tij, per ta therur?!
Mirepo, kur Allahu i kerkoi Ibrahimit
nje gje te tille, ai nuk u mundua te gjente
pretekste te ndryshme per t'iu shmangur
punes, dhe as qe u perpoq ta kuptonte
arsyen e urdhrit, por vendosi ta realizo-
nte ate ne Emer te Zotit dhe per hir te
Tij. Ky ishte nje veprim madheshtor, se-
Ibrahimi, babai i pejgambereve, eshte dashur te sprovohet me
nje sprove te jashtezakonshme, sepse ai ishte prej Ulul azmit dhe
ishte halilullah (mik i Allahut). Ai eshte i njohur ne histori si
shkaterrues i madh i idhujve, kampion i monoteizmit te paster
dhe luftetar i pakompromis kunder miteve e injorances
politeiste. Ai qe njeri i sakrifices, demaskues i shtypesve,
tiraneve, hipokriteve dhe egoisteve.
pse per Zotin duhet te sakrifikohet cdo
gje, madje edhe me shume se jeta. A e
kuptojme ne dhe a e vleresojme si dhe sa
duhet personalitetin madheshtor te Ibra-
himit a.s.?
Ibrahimi do ta kishte me lehte qe ai
vete te therej nga Ismaili! Dhe jo ta the-
rte Ismailin e ri, kurse babai plak te jeto-
nte. Por ky ishte Urdher i Zotit, prandaj
Ibrahimi i tregoi te birit per kete gje dhe
kerkoi te merrte mendimin e tij. Keshtu
ne Mina u be nje bisede e jashtezakon-
shme ne mes babait dhe te birit: "...ai
(Ibrahimi) tha: "O djali im, une kam pa-
re (jam urdheruar) ne enderr te te pres ty.
Shiko, pra, cka mendon ti?" (Es Saffat:
102).
Fjale te frikshme! Ismaili kishte mu-
ndesi te mos pergjigjej, apo te kerkonte
prej babait te tij qe te hiqte dore nga nje
gje e tille dhe te shihte mundesine per
ndonje zgjidhje tjeter. Mirepo, Ismaili i
vogel qe pajisur me forcen e imanit, pra-
ndaj nuk u hamend dhe nuk tregoi pa-
vendosmeri per asnje cast, po kerkoi nga
i ati qe ta kryente Urdhrin e Allahut. Is-
maili me kete vendosmeri te tij, tregoi
nje shembull veteflijimi te papare, per
hir te asaj qe eshte e shenjte. Ai iu nen-
shtrua plotesisht Vullnetit te Allahut
dhe, per t'i dhene zemer t'et, i tha fjalet
ngushelluese: "O babai im, beje ate qe
urdherohesh, e ti do te me gjesh mua,
nese do All-llahu, prej te durueshmeve!"
(Es Saffat: 102).
Ibrahimi a.s. mund te provonte t'i be-
nte interpretime te ndryshme endrres se
tij, ne menyre qe t'i shmangej zbatimit
te urdhrit duke e interpretuar urdhrin per
"therjen" e Ismailit ne kuptimin metafo-
rik, se me te kerkohej mbytja e "egos" e
jo e Ismailit, apo dicka e ngjashme. Por,
ashtu sikurse i biri, edhe i ati iu nensh-
trua urdhrit te Allahut pa kurrfare luhat-
jeje. Keshtu dashurine ndaj Allahut ai e
vuri mbi dashurine ndaj vetes, pejgam-
berine mbi djalin e tij dhe bindjen ndaj
Zotit - mbi bindjen ndaj familjes.
Permes hedhjes se gureve tek tri shty-
llat gjate Haxhit, ne e gjuajme Iblisin e
dituria islame / 220-221
19
mallkuar, qe u mundua ta mashtronte Ib-
rahimin a.s. qe te mos e zbatonte Urdhr-
in e Allahut. Ibrahimi a.s. e kishte lidhur
zemren me Allahun. Shkoi tek vendi i
prerjes. Kembet i kishin ngrire, por me-
gjithate eci dhe nuk u kthye. E vendosi
Ismailin te shtrire me fytyre ne toke, qe
te gjente force per zemren e thyer dhe
duart e shtangura. Thika, me meshiren e
Allahut, nuk e preu Ismailin. Atij iu
dhurua nje dash dhe Allahu i thirri duke
i thene: "O Ibrahim! Ti tashme zbatove
endrren! Ne keshtu i shperblejme te
miret"! (Es Saffat: 104, 105).
Urdhri nuk kishte per qellim qe te fli-
johej jeta e Ismailit a.s., vecse ishte nje
keshille qe njerezimi ta kuptonin esenc-
en e vertete te kesaj jete kalimtare. Ishte
sinjalizim se dashuria ndaj Allahut eshte
mbi cdo dashuri tjeter. Allahu ne Kura-
nin fisnik thote: "Pasuria dhe femijet ja-
ne stoli e jetes se kesaj bote". (El-Kehf:
46). Keto dy gjera e bejne jeten te bukur.
Nga te gjithe ne, Allahu ka kerkuar qe te
flijojme pasurine, gjene e dyte. Kurse
vetem nga Ibrahimi a.s. ka kerkuar te fli-
jonte gjene e pare, femijen e tij. Gatish-
meria e Ibrahimit a.s. per te flijuar te bi-
rin, do te ishte nje mesim per njerezimin
se, per hir te Allahut, duhet te sakrifiko-
het pasuria dhe cdo gje ne kete bote.
Nga ndodhia e Ibrahimit a.s. me Is-
mailin a.s., kuptojme se, kur ekziston
vullneti per t'u kryer Urdhri i Allahut,
shperblimi mund te arrihet edhe nese
nuk realizohet sakrifica. Allahu e larte-
soi Ibrahimin a.s. ne shkallen me te larte
te sakrifices, pa e flijuar Ismailin. Ai e
ngriti Ismailin ne shkallen me te larte te
flijimit te vetes per Zotin, pa u realizuar
nje gje e tille, sepse veprat vleresohen
sipas qellimit.
Ne ditet e sotme pjesa derrmuese e
njerezve jeten e tyre ia kushtojne karri-
eres, pozites, popullaritetit, fames dhe te
mirave materiale. Lojalitetin e tyre ia
dedikojne familjes, popullit dhe atdheut
te tyre. Shembulli i Ibrahimit a.s. dhe
Ismailit a.s., na tregon se lojalitetin dhe
besnikerine absolute jemi te obliguar
t'ia dedikojme vetem Zotit. Permes bi-
ndjes sone ndaj Zotit, ne kuptojme se
cfare qendrimi duhet te mbajme ndaj fa-
miljes, atdheut, kombit apo te mirave te
kesaj bote, dhe assesi te kunderten.
Ngjarja e Ibrahimit a.s. dhe Ismailit a.s.,
nuk flet per vuajtjen e njeriut, vecse na
udhezon per persosjen e anes njerezore,
te liruarit nga burgu i instinktit dhe
egoizmit, drejt lartesimit dhe fisnikerim-
it te shpirtit.
Mendesia shekullariste kerkon qe
besnikeria dhe lojaliteti te shprehen ndaj
kombit, shtetit dhe familjes, kurse Isla-
nd na meson se e gjithe jeta jone duhet
te jete ne sherbim te permbushjes se ob-
ligimeve te Krijuesit. Allahu i Madheri-
shem deshi qe Ibrahimi a.s. t'u mbante
leksion njerezve. Ai na mesoi te sakrifi-
kojme jeten, pasurine e femijet tane, per
hir te geshtjeve te shenjta. Meqenese Ib-
rahimi e dha kete provim, sepse ai qe ne
gjendje te bente ate qe nuk eshte kerkuar
prej asnje njeriu tjeter, Allahu xh.sh. e
quajti ummet, i barabarte me nje popull
te tere. Ai u quajt ummet, sepse e kaloi
provimin e gjithe ummetit:
"Vertet, Ibrahimi ka qene shembell-
tyre e te mirave, adhurues i All-llahut,
besimtar i drejte dhe nuk ka qene nga
idhujtaret." (En-Nahl: 120).
Tek Ibrahimi, Ismaili dhe Haxheri -
kemi shembullin e nje familjeje te nen-
shtruar ndaj Urdhrave te Allahut. Ibra-
himi a.s. duhet te jete shembull yni se si
duhet ta edukojme familjen me bindjen
ndaj Krijuesit, ne situata te mira dhe te
veshtira. Femijeve tane duhet t'ua rrefe-
jme historine e Ismailit, i cili me forcen
e imanit te tij, qe i gatshem te flijonte
veten.
20
dituria islame / 220-221
Ekskluzive
Interviste me Myftiun e Kosoves, Mr. Nairn Ternava
Jam i kenaqur qe i Madhi Zot xh.sh.
me ka mundesuar te jem ne krye te BIK-se
ne kohen kur Kosova fitoi pavaresine
Myftiu i rizgjedhur i Kosoves, Mr. Nairn Ternava, flet per te paren here pas rizgjedhjes edhe per nje man-
dat 5-vje^ar per nje medie te shkruar ne Kosove, per rezultatet dhe sfidat e mandatit te pare, per
strategjine dhe prioritetet per kete mandat, per angazhimin e tij dhe te Bashkesise Islame ne arenen
nderkombetare per njohjen e Kosoves; per hezitimin e Botes Arabo-islame per te njohur Kosoven si shtet;
per sulmin ndaj kryetarit te Kuvendit te BIK-se; per debatin mbi Islamin tradicional e bashkekohor; per
fetvate dhe kompetencen per te dhene fetva dhe per planin 6-pikesh te Ban Ki Munit
t;
D.I.: I nderuari Myfti, dite me pare
Trupi Zgjedhor i Bl-se ju rizgjodhi ne
krye te BIK-se, g 'do thote kjo perju, pri-
vilegj, sfide apo pergjegjesi?
Myftiu Nairn Ternava: Bismilahi-
rrahmani- rrahim, une permes lexuesve
te revistes "Dituria Islame", edhe nje he-
re deshiroj te falenderoj Trupin zgjedhor
te BIK-se, per besimin qe me dhane
duke me rizgjedhur ne krye te BIK-se.
Sigurisht qe Trupi zgjedhor ka pasur
motiv dhe arsye per te me besuar edhe
nje here kete mandat, kete pergjegjesi,
kete sfide po edhe kete privilegj. Besoj
qe kjo per mua eshte edhe sfide, edhe
privilegj, por me teper eshte nje pergje-
gjesi. Te jesh ne krye te nje institucioni
sic eshte Bashkesia Islame e Kosoves,
vertet eshte pergjegjesi e madhe jo ve-
tem para besimtareve, por edhe para
Krijuesit Suprem, Allahut xh. sh., ngase
punojme e veprojme ne rrethana jo te
pershtatshme sa duhet, per ardhmerine e
Islamit ne kete vend ku i Madhi Zot na
ka krijuar. Megjithate, une si kryetar i
Bashkesise Islame, si Myfti i Kosoves,
ne bashkepunim me te gjithe nepunesit e
Bashkesise Islame, me imame neper
xhami, me keshillat e Bashkesise Isla-
me, me te gjitha institucionet e BI: Me-
dresene, Fakultetin e me te gjitha sa
jane, besoj qe do t'ia dalim qe edhe gjate
ketij mandati te punojme me tere poten-
cialin tone ne avancimin e cdo gjeje qe
eshte e mire, dhe ne luftimin e te gjitha
dukurive negative te pranishme ne
shoqeri. Besoj qe ketu do te japim nje
kontribut shume te madh, edhe Trupi
zgjedhor, dhe Kuvendi i Bashkesise Isl-
ame te Kosoves, qe bashkerisht t'i bash-
kerendojme punet dhe te arrijme suksese
te reja.
D.L: Keni qene ne krye te Bashkesise
Islame te Kosoves 5 vjet, si do e perkufi-
zonit me pakfjale mandatin e shkuar?
Myftiu Nairn Ternava: Une per vet
jam shume i kenaqur qe i Madhi Zot
xh.sh. me ka mundesuar qe te jem ne
krye te BIK-se edhe ne kohen kur Koso-
va fitoi pavaresine, te jem myftiu i fu-
ndit po them ne Kosoven e lire, po pa
status, dhe i pari ne shtetin e ri te Koso-
ves. Besoj qe kjo eshte nje begati qe i
Madhi Zot ma ka dhuruar si individ, dhe
per kete sigurisht ndiej nje pergjegjesi
jashtezakonisht te madhe. Mandati qe
shkoi, ka pasur shume sfida, sepse Ko-
sova kalonte neper etapa jashtezakonisht
te veshtira.
dituria islame / 220-221
21
D.L: Gjate mandatit te shkuar keni
pasur rezultate dhe sfida, cilat nga re-
zultatet qe keni arritur, dhe sfidat me te
cilat jeni ballafaquar, do 1 7 vegonit?
Myftiu Nairn Ternava: Bashkesia
Islame e Kosoves ka pasur sfida te shu-
mta, ka pasur pergjegjesi te shumta, por
edhe ka punuar shume. Them sfida, nga-
se koha neper te cilen kaloi vete Kosova
dhe perpjekjet e vazhdueshme te popull-
it te Kosoves, Qeverise e institucioneve
te Kosoves, bene qe vertet te vinte shpa-
llja e pavaresise se Kosoves. Kjo beri qe
edhe Bashkesia Islame e Kosoves te je-
pte nje kontribut te jashtezakonshem.
Eshte dashur qe per nje kohe te gjate,
vertet te punojme shume edhe brenda
Kosoves, dhe sidomos jashte Kosoves,
tek faktori nderkombetar, duke u mund-
uar per te sqaruar ashtu sic duhej, gjend-
jen ne Kosove, ashtu sic ishte, ngase ju
e dini qe nepermjet Kishes Ortodokse te
Kosoves, e zoteris Artemije dhe Kishes
Ortodokse te Serbise, ne cdo tubim e ne
takime qe kishin ata, ne akuzoheshim
edhe si Bashkesi Islame, mirepo edhe si
popull, se vertet Kosova pas pavaresise
do te jete nje shtet fundamantalist, xhi-
hadist, nje shtet kriminal e shume e
shume akuza te tjera. Dhe, nese deri
para statusit te Kosoves Bashkesia
Nderkombetare kishte te qarte vizionin
politik te Kosoves, asaj i mungonte qar-
tesimi i vizionit fetar ne Kosove, per se
neve na eshte dashur te trokasim ne shu-
me dyer te Evropes, Amerikes, te Lindj-
es e Perendimit, per te qartesuar se
vertet ky popull i takon me shumice ab-
solute besimit islam, ky popull nuk eshte
prej dje mysliman, eshte tash e 600 vjet,
dhe te gjitha keto shpifje e akuza qe vij-
ne nga kishat serbe, si nga ajo e Beogra-
dit po ashtu dhe e Prishtines, jane akuza
pa vend, te cilat kane qellime thjesht
politike, per te pamundesuar avancimin
e Kosoves si nje shtet sovran e i pavarur.
Mendoj qe, ne bashkepunim edhe me
institucionet e Kosoves duke u gjendur
edhe ne si nje faktor me rendesi perkrah
institucioneve te Kosoves), ia kemi arrit-
ur ketij qellimi dhe kemi bere qe edhe
shume faktor e nderkombetare te ndry-
shojne konceptet ne raport me Kosoven,
edhe ne aspektin fetar, dhe tash, pas
pavaresimit te Kosoves, po shihet se ne
kemi pasur shume te drejte.
Prej sfidave te tjera, me te cilat eshte
ballafaquar Bashkesia Islame e Kosoves
ne mandatin qe shkoi, ishe se brenda
...nese deri para statusit te Kosoves
Bashkesia Nderkombetare e kishte te
qarte vizionin politik te Kosoves,
asaj i mungonte qartesimi i vizionit
fetar ne Kosove, per se neve na eshte
dashur te trokasim ne shume dyer te
Evropes, Amerikes, te Lindjes e
Perendimit, per te qartesuar se
vertet ky popull...
Kosoves eshte dashur te ruhet nje unitet
i besimtareve, te bashkerendohen punet
mire, pastaj jemi munduar te kemi nje
dialog nderfetar me dy besimet e tjera
tradicionale te Kosoves, dhe ketu besoj
qe ja kemi dale, edhe pse kohet e fundit
Kisha Ortodokse Serbe e Kosoves, e
them qellimisht - e Kosoves, heziton te
marr pjese ne takime te kesaj natyre.
...une e kam thene edhe njehere dhe
po e riperseris se Kosova nuk eshte
shtet laik, nuk eshte shtet laik as me
planin e Presidentin Marti Ahtisari,
por eshte shtet shekullar...
Pastaj, elhamdulilah prej Zotit, dihet
erdhi pavaresia dhe sot Kosova eshte e
pavarur e u krijuan mundesi per te bere
nje pune edhe me te madhe, dhe sigur-
isht qe edhe ne si Bashkesi Islame e Ko-
soves, do te kerkojme pergjegjesi edhe
me teper edhe prej vete punetoreve te
Bashkesise Islame, mirepo nga Qeveria
dhe nga institucione tjera te Kosoves do
te kerkoj edhe realizimin e shume deshi-
rave e kerkesave tona.
D.L: I nderuari Myfti, gjate mandatit
te shkuar Kosova ka kaluar neper situa-
ta te ndryshme, rikujtojme trazirat e
marsit 2004, procesin negociator per
status, 1 7 shkurtin e ketij viti, miratimin
e Kushtetutes se vendit. Ku ishte Bash-
kesia Islame dhe roli i Myftiut te Koso-
ves gjate ketyre proceseve dhe ne keto
ngjarje?
Myftiu Nairn Ternava: Une perkufi-
zova veprimet e Bashkesise Islame me
lart, por mund te them se Bashkesia Isla-
me e Kosoves ka qene aty ku e ka pasuar
vendin e vet, besoj qe ka bere me teper
sesa ka pasur mundesi, ka dhene fakte
per kete. Rsh. gjate bisedimeve ne Vje-
ne, BIK nuk eshte ftuar asnjehere per te
marre pjese direkt ne keto bisedime,
megjithate anetaret e Ekipit tone negoci-
ator kane qene dhe kane vizituar disa
here Bashkesine Islame te Kosoves. Ba-
shkesia Islame e Kosoves ka derguar ne
Vjene, permes delegacionit tone, nje
elaborat te plote per demet qe ka bere
Serbia dhe Miloshevici gjate dy vjetve
te fundit te Luftes ne Kosove ne rren-
imin e shkaterrimin e objekteve islame,
gje qe eshte pritur jashtezakonisht mire.
Megjithate, gjate konsultimeve qe kane
pasur anetaret e Grupit negociator me
Bashkesine Islame, vlen te theksohet se
ketu ka qene per konsultime edhe Albert
Rohan, kane qene edhe te tjere, dhe ne
kemi dhene nje kontribut te mire ne kete
drejtim. Pastaj, per sa i perket ceshtjes
se Kushtetutes se Kosoves, vlen te thek-
sohet se Bashkesia Islame e Kosoves
nuk ka qene dhe nuk eshte teresisht e ke-
naqur me vendin dhe poziten qe kane
fete ne Kushtetuten e vendit, madje ne
per kete i kemi derguar edhe verejtje me
shkrim Komisionit Kushtetues, kemi
bere verejtje te perbashketa edhe me Ki-
shen Katolike. Eshte e vertete qe askush
nga Komisioni Kushtetues nuk ka qene
asnjehere ne Bashkesine Islame per te
diskutuar me ne ne lidhje me kete prob-
lematike, por Bashkesia Islame dhe
Kisha Katolike kemi kerkuar dhe pastaj
jemi takuar ne Qeverine e Kosoves kemi
diskutuar per verejtjet tona, madje edhe
kemi dhene alternativa konkrete, dhe,
me gjithe pakenaqesite qe kemi pasur ne
si dy bashkesi fetare, ne veganti Bashke-
sia Islame e Kosoves, ne kete takim ata
jane treguar te pamundshem qe te bejne
ndonje ndryshim ne projektkushtetuten
e atehershme ose Kushtetuten e tashme
te Kosoves.
..nuk deshiroj qe pergjegjesine qe
kemi une dhe Bashkesia Islame, t'ua
hedhim te tjereve, por ne kete drej-
tim Qeveria e Kosoves ka bere
shume pak, e perserise shume pak,
ne raport me Boten Arabe dhe ate
Islame.
Bashkesia Islame e Kosoves ka pasur
verejtjen e saj edhe per sa i perket perku-
fizimit te Kosoves si shtet laik. Une e
kam thene edhe nje here dhe po e riper-
seris se Kosova nuk eshte shtet laik, nuk
eshte shtet laik as me planin e Presiden-
tin Marti Ahtisari, por eshte shtet she-
kullar, prandaj une edhe permes kesaj
interviste, i ftoj perfaqesuesit e instituci-
22
dituria islame / 220-221
oneve te Kosoves te bejne dallimin ne
mes laicizmit dhe shekullarizimit, qe
eshte nje dallim jashtezakonisht i madh.
Mund te themi qe Kosova eshte shtet
shekullar, po jo assesi shtet laik, sepse
Kosova ka besimtaret e saj dhe populli i
Kosoves eshte besimtar.
Thene te drejten, besoj qe ne te ardh-
men duhet te ndryshojne disa nene te
Kushtetutes se Kosoves. Ju e dini qe une
nuk kam marre pjese ne aktin e promo-
vimit te Kushtetutes se Kosoves, megji-
thate duhet thene se eshte e arritur e
madhe per ne si shtet e popull qe tani
kemi Kushtetuten tone, me gjithe verejt-
jet qe kemi, te cilat shpresoj qe ne te ar-
dhmen do t'i rregullojme. Ne duhet te
jemi koshiente se kjo kushtetute ndoshta
ka ardhur e gatshme dhe nuk kane mu-
ndur te bejne me shume njerezit tane-
respektivisht Komisioni Kushtetues, por
debati per kushtetuten ka qene nje
diskutim me teper formal sesa real e
permbajtjesor.
Mund te them se do kemi nje lloj
rikonstruktimi te brendshem ne
Bashkesine Islame te Kosoves, e kete
jo vetem ne infrastrukture po edhe
ne kapacitete njerezore
Megjithekete, sigurisht qe akti i pava-
resise se Kosoves eshte akti me madhor
qe ka ndodhur tek kombi shqiptar, ne
vecanti per ne ne Kosove, ka qene nje
ndjenje e papershkruar. Ne ate dite jemi
ndier shume krenare, jo vetem une si
Myfti i Kosoves por te gjithe nepune-
sit e Bashkesise Islame te Kosoves, se-
pse per ate dite kane dhene shume me
shume se shume institucione te tjera,
per kete ekzistojne dokumentet, per
kete eshte deshmi edhe gjaku i derdh-
ur edhe i hoxhallareve, - 34 hoxhalla-
re kane rene deshmore, prandaj jemi
ndier krenare e ballehapur, dhe ka
qene nje akt qe vertet eshte pritur per sa
e sa dekada, prandaj nuk te shpjegohet
ndryshe vetem se te falenderojme Kriju-
esin Suprem qe na ka bere te mundur-
kjo gjenerate jona ta perjetoje kete, edhe
pse shume e shume baballare tane kane
shkuar me kete de shire qe te shohin
diten e pavaresise se Kosoves.
Pavaresia e Kosoves duhet kuptuar
drejt, e jo te mendojme qe u shpall Pava-
resia e Kosoves dhe mori fund cdo gje e
tash te rrime parazite, por duhet pune ne
te gjitha fushat e jetes. Po e shohim qe
shoqeria e Kosoves ka shume halle e
brenga, e per t'i zgjidhur keto, ne duhet
te punojme te gjithe qe shtetin qe e kemi
shpallur e te pranuar nderkombetarisht,
tash sa me pare qe ta veme ne funksion,
ta funksionalizojme dhe ta konsolidojme
ne cdo segment institucional te shtetit, ta
bejme Kosoven vend ku jetohet me din-
jitet ne paqe, harmoni e mireqenie.
D.L: Para dhe pas pavaresise se ven-
dit kenipasur nje aktivitet te gjerejashte
Kosoves, si ne Lindje ashtu edhe ne Pe-
rendim, me qellim paraqitjen e realitetit
ne Kosove si dhe nje lloj lobimiper njo-
hjen e realitetit te ri ne Kosove, sajeni i
kenaqur me rezultatet e arritur a?
Myftiu Nairn Ternava: Po, sigurisht,
une e thashe edhe pak me siper se duhet
me shume pune e angazhim i te gjitheve,
por se pari dua te them se me vjen mire
qe Pavaresia e Kosoves apo shteti yne
deri tash eshte njohur nga 53 shtete, qe
eshte nje e arritje e madhe ne kete drej-
tim, por sigurisht jemi te kenaqur, se kjo
do edhe me shume pune.
Une jam angazhuar nga vete Bashke-
sia Islame e Kosoves, si para ashtu edhe
pas pavaresise se vendit, dhe kjo nga de-
shira qe te punoj per vendin tim. Mendoj
qe kam kontribuar aq sa kane lejuar
mundesite e rrethanat. E them edhe nje
here se asnjehere nuk ka kerkuar kush
nga ne zyrtarisht qe te bejme e te ndih-
mojme apo te lobojme per njohjen e pa-
varesise se Kosoves, megjithate ne kemi
Bashkesia Islame i ka bere kerkese
edhe Qeverise e edhe Parlamentit qe
te shikohet mundesia e ndarjes se
buxhetit per bashkesite fetare, ne
vecanti per sigurimin e rrogave, nese
jo per dicka tjeter. Une mendoj qe
nuk do te ishte ndonje barre e
madhe per buxhetin e Kosoves kjo.
Ta marrim, sikur Qeveria te kishte
dhene per Bashkesine Islame te
Kosoves diku afer 10 milione euro ne
vit, - nuk do te ishte ndonje shume e
madhe dhe nje praktike e tille me
shume sukses zbatohet qe moti ne
Turqi, pastaj ne Slloveni e Kroaci.
qendruar neper shume shtete, si ne Lind-
je ashtu edhe ne Perendim.
Ne nuk jemi qeveri e Kosoves, por,
sic e thashe, ne do ta bejme punen tone,
sepse kjo na perket, kemi marre pjese
aktive neper shume kongrese, neper shu-
me seminare, kemi pasur takime te shu-
mta ne nivele edhe me kryetare shtetesh,
te ministra e kryeministra dhe ne vazh-
dimesi kemi kerkuar njohjen e Kosoves.
Ketu une deshiroj, ndoshta nuk eshte e
tepert, te theksoj qe 10 dite para Pavare-
sise se Kosoves ne takim me Mbretin e
Arabise Saudite, nder te tjera, kam ker-
kuar edhe njohjen e Pavaresise se Koso-
ves. Pastaj kete e kam bere edhe ne
takim me Kryeministrin e Bahrejnit, ate
te Katarit dhe shume e shume ministra te
tjere. Pastaj ne Egjipt e ne vende te
ndryshme, po edhe nje here duhet te
them, nuk deshiroj qe pergjegjesine qe
dituria islame / 220-221
23
kemi une dhe Bashkesia Islame, t'ua he-
dhim te tjereve, po ne kete drejtim Qe-
veria e Kosoves ka bere shume pak, e
perserise, shume pak ne raport me Boten
Arabe dhe ate Islame.
D.L: Myfti, as 8 muajpas shpalljes se
Pavaresise se Kosoves, me gjithe anga-
zhimet kohet efundit, si te spektrit insti-
tutional e politik te Kosoves, ashtu edhe
te Bashkesise Islame e shoqerise civile,
po edhe te sponsorizuesve te Pavaresise
sone, - ende shtetet e Botes Arabe e Isla-
me hezitojne te njohin Kosoven, - si e
shihniju kete hezitim dhe apritet te thy-
het kjo bllokade qe eshte e pakuptimte
karshi nesh?
Myftiu Nairn Ternava: Ju e dini se
deri tash ende asnje delegacion zyrtar i
Kosoves nuk ka vizituar asnje qeveri te
shteteve arabe; tash se fundi ka qene
ministri i Puneve te Jashtme, ka vizituar
Sekretarin e Pergjithshem te Konferenc-
es Islamike ne Xhide, qe eshte nje pune
e mire dhe ne e perkrahim shume.
Une besoj qe, sikur te ishin kombin-
uar punet me mire me te gjithe faktoret
qe jane ne Kosove, do te ishte bere nje
delegacion i perbashket e t'i vizitonte
kater - pese shtete ne vende te ndryshme
te Botes Arabe. Kjo do te kishte ndikuar
pozitivisht ne njohjen e pavaresise se
Kosoves. Une perseri do te angazhohem
aq sa kam mundesi, keshtu me 3-5 janar
2009 do te marr pjese ne nje konference
shume te madhe nderkombetare ne Ka-
jro, ne te cilen marrin pjese pjesemarres
nga mbare bota;pastaj nga 17-22 janar
do jem ne Ligen Boterore Islame ne Me-
ke, qe eshte nje rast jashtezakonisht i
mire per kontakte me te gjitha vendet
islame, dhe te kerkoj prej tyre njohjen e
Pavaresise se Kosoves.
Une nuk do te pushoj se punuari dhe
besoj qe ne te ardhmen e afert do te vije
koha per ta njohur pavaresine e Kosoves
edhe vendet arabe. Mirepo vlen te thek-
sohet qe edhe politika serbe eshte shume
aktive, sidomos ne Egjipt dhe ne Algje-
ri, ne keto dy vende qe kane banore me
shume se vendet e tjera, dhe po ndikoh-
en sigurisht nga politika e tyre. Deri tash
eshte treguar qe politika e tyre ka arritur
te pakten te stagnoje disa shtete qe te
mos njohin pavaresine e vendit tone.
Kuptohet edhe presioni rus eshte i pran-
ishem ketu.
Ka pune shume te medha per t'u bere,
ne duhet te bejme edhe me teper, mirepo
kjo nuk do te thote qe Bashkesia Islame
e Kosoves nuk e ka bere punen e vet, e
ka bere dhe e ka kryer ne rrethana qe na
jane te njohura te gjitheve.
D.L: Myfti, cila eshte strategjia juaj
per mandatin e ri qe sapo keni marre,
ngase konsiderojme se, edhe prioritetet
po edhe realiteti, ne Kosove krahasuar
me mandatin e pare, kane ndryshuar?
Myftiu Nairn Ternava: Po, fatbar-
dhesisht qe kane ndryshuar per se miri
dhe vertete eshte ashtu dhe une e besoj
ate, por Bashkesia Islame e Kosoves po
them duhet te kuptoje pergjegjesine qe
ka, se pari; se dyti, Bashkesia Islame e
Kosoves nuk ben assesi te lejoje futjen e
ndonje elementi te huaj brenda saj dhe
nepermjet atij elementi te shkaktohen
mosmarreveshje te shumta, te papritura
brenda Bashkesise Islame te Kosoves,
sepse sot eshte hapur kjo mundesi ne
Kosove.
Ne Kosove ka tentativa, sic e kam
thene edhe me heret, edhe te orga-
nizimit jashte Bashkesise Islame te
Kosoves, ne emer te fese, dhe kjo
shkon direkt ne dem te myslimaneve
te Kosoves, sepse nuk eshte e kote
thenia "percaj e sundo"!
Si prioritet tash ne kete mandatin e ri
qe kam, une i kam dhene si detyre vetes
dhe Bashkesise Islame qe do te kerkoj
ne vazhdimesi prej institucioneve tona,
prej Qeverise e Parlamentit, qe edukata
fetare te futet ne shkolla; do te kerkoj
dhe sigurisht qe edhe Parlamenti e edhe
Qeveria do ta kene parasysh kete, sepse
kjo eshte nje kerkese e popullit dhe se
populli nuk do te pushoj e se kerkuari
kete. Edhe Bashkesia Islame e Kosoves
nuk do te pushoj e ne kete drejtim, e mua
me vjen forte mire qe nje pjese e popul-
lit tone tashme ka filluar te mesoje per
fene neper shkolla, sic jane vellezerit
tane qe jetojne ne Maqedoni dhe ata ne
Presheve, Bujanoc e Medvegje. Kemi
ngelur vetem ne - Kosova e Shqiperia
dhe besoj qe edhe ketu do te zgjidhet ky
problem. Ne te ardhmen e afert nje nga
standardet e Evropes do te jete edhe fu-
tja e edukates fetare neper shkolla, e nuk
ben t'i shmangemi ketij realiteti; ne du-
het ta fusim mesimin e lendes se edu-
kates fetare neper shkolla.
Myslimanet e Kosoves duhet te gezo-
jne te gjitha te drejtat qe kane mysli-
manet neper Evrope, qe kane pakicat
islame neper Evrope. E kam thene dhe
po e riperseris se une nuk do te kerkoj
asnjehere me shume sesa te drejtat qe
kane pakicat islame ne Amerike, pastaj
ne Zvicer, ne Gjermani e Angli dhe gje-
tiu ne Evrop; ato te drejta qe gezojne
myslimanet atje i duam edhe ne ketu,
sepse ata i gezojne te gjitha te drejtat e
ne ende jo, cka do te thote se Evropa e
ka kaluar kete problem dhe u ka dhene te
gjitha te drejtat myslimaneve atje, gje qe
ketu ne Kosove nuk i kemi.
Por nje gje duhet ta bej te qarte, ne
edhe deri me tash ne vazhdimesi u kemi
derguar kerkesa institucioneve tona per
kete problem dhe ne nje vend ku kerko-
het qe shumica e besimit islam te reali-
zoje nje te drejte qe e kane pakicat mys-
limane ne Evrope, sigurisht se ne do te
shprehim pakenaqesine tone, e do t'u
drejtohemi me letra edhe instancave me
te larta nderkombetare deri ne realizimin
e kesaj te drejte.
Pastaj, si prioritet numer dy, ta quaj
keshtu, eshte ndertimi i Qendres se ma-
dhe Islame ne Prishtine, e cila qe sa
kohe flitet e perflitet ende. Komuna e
Prishtines eshte ajo qe nuk ka dhene
pergjigje me shkrim, pergjigje me goje
po, se aty ku ka qene Tjegullorja, aty do
te jete Qendra Islame. Une do te punoj
qe te realizoj kete projekt madhor.
Pastaj une kam kerkuar dhe do te ker-
koj prape qe lagjet e Prishtines qe nuk
kane xhami, sic jane Dardania, pastaj
Arberia, Kodra e Diellit, pra ne te gjitha
lagjeve ku ka besimtare, duhet t'u krijo-
jme mundesi per t'u falur. Me kete rast
dua te them, ndonese me vjen shume
keq, po qe nga paslufta e deri tash, ko-
muna e Prishtines per xhami ka ndare
vetem nje vend, - tek Fusha e Pajtimit,
apo, sic njihet ne popull, Bunari i Hajra-
tit, ndersa ka shume vende te lira qe ko-
muna mund t'i ofroje per ndertimin e
xhamive, ne menyre qe qytetareve tane
t'u krijojme kushte qe te falin namazin
ne kushte normale e jo ne bore, Hoc e
shi.
Gjate ketij mandati do t'i kushtoj nje
rendesi me te madhe geshtjes se infor-
mimit dhe do te perpiqem qe xhamatlin-
jve tane t'u krijojme mundesi qe te mar-
rin informacione dhe njohuri fetare per-
mes radios e TV-se, te cilat shpresoj t'i
kemi shpjet.
Nje prioritet do te jete edhe ndertimi
i xhamive atje ku nuk ka, dhe riparimi i
atyre qe kane nevoje.
24
dituria islame / 220-221
Nje kujdes te posacem do t'i kushto-
jme restaurimit te xhamive tona te vje-
tra, qe kane vlere monumentale.
Nje organizim jashte vijes institu-
cionale nuk i duhet Kosoves.
Kosoves nuk i duhet ndonje rryme
tjeter fetare, e kemi te kultivuar ketu
e 600 vjet fene islame dhe nuk do te
lejojme asnjehere, po e perserise
edhe kesaj radhe, qe dikush nga
jashte te luaje me fatin e mysli-
maneve te Kosoves, vecse kjo do te
arrihet vetem edhe nese, po them, te
gjitha institucionet e Kosoves i krye-
jne obligimet qe kane...
Pastaj do te jene me prioritet hapja e
kurseve per mesimin e Kuranit perme-
ndsh-hivzit e keshtu me radhe, keshtu qe
mund te them se do te kemi nje lloj riko-
nstruktimi te brendshem brenda Bashke-
sise Islame te Kosoves, e kete jo vetem
ne infrastrukture po edhe ne kapacitete
njerezore.
D.L: Myfti, gjendja e te punesuarve
ne BIK, dhe sidomos e imameve ne
shume rrethe te Kosoves, eshte e rende,
nuk kane te siguruar rroge mujore, nuk
kane sigurim pensional, nuk kane as sig-
urim shendetesor, si e shihni zgjidhjen e
ketyre problemeve, a ka ndonje strategji
konkrete, qe edhe imamet tane dhe te
punesuarit e tjere te kene minimumin e
kushteve per pune?
Myftiu Nairn Ternava: Une ne lidhje
me kete pike qe po e thoni ju, them qe ne
jemi te organizuar mire, dhe diku afer
70% te imameve mund te themi se mar-
rin pagat mujore anekend Kosoves; kjo
eshte nje e mire e madhe per ne. Mirepo
kemi edhe vende te largeta neper fsha-
tra, ku imamet nuk kane page mujore,
po marrin kryesisht nga vetekontributi i
qytetareve te atij rrethi ku jane te anga-
zhuar. Duhet ta dije opinioni se ne kemi,
nese llogarisim ne tere Kosoven, afer
2000 te punesuar dhe te sigurosh mini-
mum 500 mije euro ne muaj prej ndih-
mave vullnetare te popullit; kjo eshte nje
sfide jashtezakonisht e madhe, kur dihet
qe ne nuk kemi asnje te hyre, ne jetojme
vetem nga populli. Per kete problem Ba-
shkesia Islame i ka bere kerkese edhe
Qeverise e edhe Parlamentit, qe te shi-
kohet mundesia e ndarjes se buxhetit per
bashkesite fetare, sidomos per sigurimin
e rrogave, nese jo per dicka tjeter, une
mendoj qe nuk do t; ishte ndonje barre e
madhe per buxhetin e Kosoves kjo. Ta
marrim sikur Qeveria te kishte caktuar
per Bashkesine Islame te Kosoves, diku
afer 10 milione euro ne vit, nuk do te
ishte ndonje shume e madhe. Nje prak-
tike e tille zbatohet me shume sukses qe
moti ne Turqi, pastaj ne Slloveni, Kroaci
e ne shume shtete te tjera. Une i permen-
da shtetet e rajonit, ku ngjashmerite tona
me te tyre jane evidente, e keto qe i per-
menda, po edhe shume te tjera, japin
rroga per teologet nga buxheti i shtetit.
Sulmi ndaj kryetarit te Kuvendit Dr.
Xhabir Hamiti, eshte nje sulm qe
eshte kryer nga njerez tinezare, te
ligj, te maskuar dhe, nepermjet sul-
mit qe i eshte bere Xhabirit, une e
kam thene se nuk eshte sulmuar
vetem Xhabiri; ne kete rast eshte
sulmuar edhe vete Bashkesia Islame
e Republikes se Kosoves...
Nese keto financohen nga Buxheti i
Kosoves, do te behen edhe sigurimet qe
i permendet ju, si sigurimi pensional e
shendetesor, sepse me marrjen e rroges
do te krijoheshin kushtet qe te ndaleshin
perqindjet per keto sigurime. Ndersa ne
kete gjendje gfare jemi ne, mund te them
se nuk qendrojme mire, ngase ende Par-
lamenti i Kosoves nuk ka miratuar ligj in
per poziten juridike te bashkesive fetare.
Ne nuk e dime se a e ben qellimisht apo,
mirepo kjo pune duhet te zgjidhet dhe
bashkesite fetare duhet te kene te zgjidh-
ur tretmanin e tyre ne kete drejtim, pra-
ndaj edhe nje here them qe kjo do te
ishte zgjidhja me fatlume ne kete drej-
tim per Bashkesine Islame te Kosoves.
D.L: Myfti, si e konsideroni sot gje-
ndjen dhe ndikimin efese ne Kosoven e
re, ne Kosoven qe po e krijojme per gdo
dite, si shtet te pavarur?
Myftiu Nairn Ternava: Une jam
shume i gezuar kur i shoh xhamite te
mbushura perplot, jam shume i gezuar
kur shoh xhemat dhe sidomos nga te ri-
njte tane. Edhe pse eshte shtuar numri i
xhamive ne Kosove, mund te them qe
andej rreth 50% falen jashte xhamive di-
ten e xhuma, dhe kjo, nga nje ane, me
gezon shume. Me gezon sepse ky eshte
edhe qellimi yne, qe feja te mberrije tek
gdo individ. Kosova tash eshte bere kre-
jtesisht nje Kosove tjeter, ne te mund te
degjohet, mund te lexohet, mund te
shkruhet gjithgka, sepse nuk ka ndonje
institucion qe kontrollon per te mos u
folur gjithcka, per te mos u lexuar gjith-
gka, per te mos u degjuar gjithgka .
Shohim se ne Kosove ka tentativa, sic
e kam thene edhe me heret, edhe te orga-
nizimit jashte Bashkesise Islame te Ko-
sove, ne emer te fese, dhe kjo shkon
direkt ne dem te myslimaneve te Kosov-
es, sepse nuk eshte e kote thenia "percaj
e sundo"! Per kete arsye vlen te thekso-
het edhe nje here se politika e Kosoves,
e them me plot pergjegjesi, nuk ka fare
qasje ne Bashkesine Islame te Kosoves,
per se une e pergezoj politiken e Koso-
ves dhe them se nuk ka pasur deri tash as
tentative per t'u perzier apo per te ndik-
uar ne punet e brendshme te Bashkesise
Islame te Kosoves. Mirepo, edhe keshtu
dituria islame / 220-221
25
e lene teresisht, sig eshte lene pa kuj de-
sin dhe pa i kryer detyrimet qe u takojne
Qeverise e institucioneve te tjera, ndaj
bashkesive fetare, kjo nuk eshte aspak
ne rregull dhe eshte e demshme.
D.L: Por, g'do te duhej te bente Qe-
veria ne kete vast?
Myftiu Nairn Ternava: Per shembull,
une e kam thene disa here edhe me heret
se ne nuk i kontrollojme kufijte e Koso-
ves dhe as Aeroportin e Kosoves. Ketu
ne Kosove tash hyn e del kush te doje;
po them ketu vijne njerez ne emer te
fese, ka njerez qe vijne ne Kosove dhe
me vete sjellin indoktrinime te natyrave
te ndryshme, gje qe neve nuk na shkon
per shtati; ka njerez te cilet vijne ne
emer te fese e rrine nga nje e dy muaj ne
Kosove dhe askush s'e di cilet jane, ku
rrine e c'bejne, dhe kjo po sjell shume
pasoja; pastaj ndodh te indoktrinohen,
sidomos te rinjte, keshtu qe kemi nje
pjese te te rinjve qe deri dje nuk kane qe-
ne te perkushtuar per fene dhe sot konta-
ktin e pare e kane me misionare te huaj,
nga te cilet aty per aty indoktrinohen
keq, jo drejt, dhe pastaj do te na duhen
4-5 vjet derisa ata te vetedijesohen e te
kthehen e te shohin realitetin e fese. Nje
indoktrinim i tille nuk i duhet Kosoves.
Nje organizim jashte vijes institucio-
nale nuk i duhet Kosoves. Kosoves nuk
i duhet ndonje rryme tjeter fetare, e kemi
te kultivuar ketu e 600 vjet fene islame
dhe nuk do te lejojme asnjehere qe di-
kush nga jashte te luaje me fatin e mysli-
maneve te Kosoves, dhe kjo do te arrihet
nese te gjitha institucionet e Kosoves i
kryejne detyrimet qe kane; nuk them qe
ky te behet shtet diktatorial, qofte larg,
shtet demokratik - po, mirepo nuk eshte
demokraci qe te beje gjithkush me cfare
te doje, edhe demokracia i ka rregullat e
veta. Ne shtepi femijet tane, nese i leme
te bejne c'te duan, kur te kthehemi, shte-
pine do ta gjejme si mos me keq. Ose
brendaperbrenda familjes, nese femijeve
tane ua terheqim verejtjen, do te kemi
nje rend e rregull. Une angazhohem per
shtet demokratik, mirepo te punohet bre-
nda suazave qe ka percaktuar Kushtetua
e ketij vendi dhe Kushtetuta e Bashkesi-
se Islame te Kosoves, po edhe rregullor-
et qe dalin nga institucionet e ndryshme.
Atehere kemi per te qene te forte, unike,
dhe kemi per te arritur qellimin e fundit,
sepse ketu ne Kosove, nese arrin edhe
ndonje rryme, ta quaj kushtimisht eks-
tremiste, perseri po them, nese arrin, -
atehere do te kete pasoja te medha edhe
per Kosoven si shtet, po edhe per ne si
shoqeri.
D.L: Myfti, dite me pare, ne rrethana
te pasqaruara, nga njerez te panjohur
eshte sulmuar kryetari i Kuvendit te
BIK-se, Dr. Xhabir Hamiti. A domethene
kjo qe ka shenja te manifestimit te dhu-
nes ndaj institucioneve dhe udheheqesve
te BIK-se?
Myftiu Nairn Ternava: Edhe ne pro-
noncimin tim te mehershem e kam thane
dhe jam deklaruar e po deklarohem edhe
nje here, se sulmi ndaj kryetarit te kuve-
ndit Dr. Xhabir Hamiti, eshte nje sulm
qe eshte kryer nga njerez tinezare, te
ligj, te maskuar, dhe, nepermjet sulmit
qe i eshte bere Xhabirit, une e kam thene
se nuk eshte sulmuar vetem Xhabiri; ne
kete rast eshte sulmuar edhe vete Bash-
kesia Islame e Republikes se Kosoves,
per se kam kerkuar dhe kerkoj me ngu-
lm nga organet kompetente, qe te gj end-
en sulmuesit dhe ata, kushdo qofshin, te
dalin para gjyqit. Une nuk po prejudikoj
qe ky mund te jete ai apo ky, derisa te
mos e japin fjalen e fundit organet kom-
petente. Ne nuk dime te akuzojme aske-
nd me saktesi, mirepo, kushdo qofshin
ata, une kerkoj edhe nje here qe organet
kompetente ta zbardhin kete sulm kaq te
lig, qe eshte bere naten, sepse te ligjte
sulmojne naten.
Sigurisht qe ky dhe nje rast tjeter qe
ka ndodhur para nje muaji ne Prizren, ku
eshte sulmuar imami i xhamise Safet
Hoxha, perbejne dy akte qe kane ndodh-
ur brenda nje muaji, dhe keto Bashkesia
Islame i denon rrepte ne njefare menyre,
po them deri tash nuk ka ndodhur qe te
goje dore dikush mbi hoxhen, mirepo,
fatkeqesisht, paska edhe te tille njerez qe
gojne dore edhe mbi hoxhen. Sigurisht
qe ky akt si i tille argumenton se ne Ko-
sove ndoshta tashme kane filluar (une
nuk po them qe ka ekstremiste ne Koso-
ve), mirepo tashme sikur kane filluar
disa qe edhe ne emer te fese, t'i zgjidhin
problemet me dajak (dhune). Kjo nuk
perkon me realitetin kosovar, nuk per-
kon as me traditen tone ne Kosove. Une
po lexoj ne shtyp, madje edhe dje kam
lexuar nje shkrim, ne te cilin Bashkesia
Islame e Kosoves merret ne thumb dhe
akuzohet per shkak se nuk ka reaguar as
me rastin e mbytjes se ish- bashkeshort-
es qe fatkeqesisht ka ndodhur ketu ne
Prishtine para me shume se nje muaji;
disa here lexoj shkrime ne te cilat ne si
Bashkesi Islame akuzohemi se nuk jemi
distancuar nga ato ngjarje. Kemi te bej-
me me vdekjen, pavaresisht kush eshte
dorasi, po nuk ben te akuzohemi ne, se-
pse ne e kemi ngritur zerin. Une vete
kam shkuar e kam pare ne familjen e vi-
ktimes, mirepo ne nuk mund te japim
perfundim per shkaqet e krimit. Kete du-
het ta beje prokuroria. Aktin si akt e
kemi denuar dhe e denojme pa asnje he-
zitim, sic kemi denuar cdo akt te tille,
ngase vrasja eshte kunder parimeve isla-
me.
26
dituria islame / 220-221
D.L.: Myfti, kohet efundit ne Kosove
eshte hapur nje debat rreth Islamit tra-
ditional tek ne, a i duhet ky debat task
Kosoves dhe a ia vlen te merremi me
kete?
Myftiu Nairn Ternava: Shikoni, Isla-
mi eshte Islam, nuk ka Islam tradicional
dhe Islam bashkekohor. Dihet se Islami
eshte Islam qe del nga burimet kuranore
dhe theniet e Muhamedit a.s. Mirepo,
ketu mund te bisedohet per qasjen ndaj
Islamit, pra per qasjen ne te kaluaren
ndaj Islamin, mbi Islamin dhe rreth Isla-
mit, dhe per qasjen tash ne kohen tone.
Eshte e vertete e madhe qe ka ndryshuar
nje qasje ne raport me Islamin, i ndikuar
edhe nga faktore te ndryshem, se pari
nga faktori i nje pjese te zhvillimit te te-
knologjise, pastaj nga aspekti i bindjes...
madje edhe nga aspekti i gjendjes ekon-
omike, sociale, politike, kulturore... dhe
ketu tek ne, ky debat nuk ben te hapet
si per Islamin, po si i qasemi ne Isla-
mit. Keto probleme ne Kosove mund te
zgjidhen mjaft shpejt, nese ekziston nje
gatishmeri per t'u zgjidhur, nese nga
faktori politik i Kosoves Bashkesia Is-
lame, me apo pa vetedije, NUK margji-
nalizohet. Perndryshe probleme te
shumta do t'i lindin politikes se Koso-
ves, jo nga Bashkesia Islame, po nga
margjinalizimi dhe nga mosmarrja me
probleme te vete besimtareve te Kosov-
es. Dhe me kete qe theksova, nuk dua te
them assesi qe do te lejojme qe Qeveria
te perzihet ne punet tona te brendshme,
ama ajo duhet t'i kryeje punet e veta. Per
shembull, ndodh te vije ketu X shoqata
prej X vendi te botes, dhe te marre rolin
e nje Bashkesie Islame ne Kosove dhe
njerezit qe jane kompetente per kete,
Qeveria a Ministria perkatese, te mos
merren fare me kete problem, dhe ai te
sillet ketu si te doje. Une nje dite pata
ketu ne zyren time nje te huaj dhe i tha-
she: "Mor zoteri, po te vija une ne shte-
tin tend dhe te beja ate qe po ben ti ketu,
c' do te me kishte ndodhur"? Ma ktheu:
"Do te burgoseshe menjehere".
Une me kete rast nuk po them t'i bur-
gosim, po t'ua tregojme udhen nga e
kane, t'u japim bileten, dhe te ikin nga
kane ardhur. Neve nuk na vyen asnje mi-
sionar p.sh. nga Tora Bora, absolutisht
nuk na duhet ketu, sepse kemi boll ku-
adro tonat.
Besoj qe institucionet tona, fatkeqe-
sisht, Islamin e kuptojne ende si dicka te
huaj en per identitetin tone, sa kohe qe
Islami eshte pjese e identitetit shqiptar,
dhe kjo nuk mund te mohohet ne asnje
menyre.
D.L: Myfti, kohet e fundi ne Kosove
po edhe me gjere ne viset shqiptare, ho-
xhallare po edhe teologe te ndryshem,
japin fetva nga me te ndryshmet, pa u
konsultuar me institucionet qejane bar-
tese te fese islame, dhe fetvate e tilla
shpesh sjellin edhe kundershtime e kon-
flikte ne mesin e besimtareve?
Myftiu Nairn Ternava: Fetva dihet se
kush jep ne Kosove. Eshte Bashkesia Is-
lame e Kosoves ajo dhe ka Komisionin
per Fetva, prandaj njerezit mund t'i drej-
tohen me shkresa te ndryshme. Ne ule-
mi, i diskutojme problemet dhe japim
feta. Megjithekete, ka prej njerezve e ka
edhe nga hoxhallaret, fatkeqesisht, qe po
i japin te drejten vetes qe te japin pergji-
gje, edhe pse Allahu ka thene "kur mos
u ndal ne ate per cka s'ke dije" ose te
gjykosh per dicka. E disa po gjykojne
me hamendje dhe po krijojne nje huti ne
mesin e besimtareve. Nuk eshte e boll-
shme vetem te njihet Islami, por Islamin
duhet te dish edhe ta interpretosh; nuk
eshte e bollshme vetem te lexosh Kura-
nin dhe Hadithet e Muhamedit a.s., e te
daleshme te thuash - ja une do te dal e ta
shpjegoj dinin. Ka shume qe e lexojne,
po nuk e kuptojne, prandaj vertet njehe-
re duhet te kuptohet si duhet e pastaj te
shtjellohen gjerat e te interpretohen
drejt, prandaj nuk eshte e drejte e asnje
imami qe te jape fetva te nivelit qe nuk i
perket atij, sic jane tema delikate per te
cilat lypset nje forum kompetent, nga
njohes te mire te geshtjeve dhe me auto-
ritet e integritet. Megjithekete, imamet
kane detyrat e veta qe t'u pergjigjen bes-
imtareve per pyetje praktike, qe kane te
bejne me fushen e fikhut.
Po duhet ta dini se edhe ketu ka inte-
resa te ndryshem, ka njerez qe marrin
edhe rroge nga shoqata te ndryshme dhe
sigurisht qe ata duhet te gojne pak uje
edhe andej nga financohen, edhe pse ne,
fatkeqesisht, nje pjese te konsideruesh-
me te tyre nuk i dime se kush jane.
D.L: Myfti keto dite per seri Kosova
eshte ne qender te debatit, por kesaj ra-
dhe per Planin 6-pikesh te Ban Ki Mu-
nit, per se spektri politik i Kosoves per
disa dite u ndodh ne amulli e tension.
Cila eshte porosia juaj per udheheqesit
shteterore e politike te Kosoves?
Myftiu Nairn Ternava: Ju e dini qe
une dite me pare kam takuar edhe Shefm
e misionit te EULEX, Iv de Kermabo, i
cili ishte per vizite tek une, dhe ne qen-
drimin e Bashkesise Islame e kemi bere
te njohur. 6-pikshi solli nje shqetesim
shume te madh per qytetaret e Kosoves,
po edhe te gjitha institucionet e Kosoves
jane marre me kete problem. Dihet qe
edhe ne mbledhjen e fundit te Keshillit
te Sigurimit jane marre me kete probl-
em, dhe aty eshte marre per baze edhe
plani 4-pikesh i Qeverise se Kosoves.
Keto dihen dhe me kthim mbrapa nuk
ka, por Qeveria jone duhet te jete edhe
me aktive dhe te ruaje unitetin veprues,
se ka pergjegjesi te madhe, sepse ka dale
nga vota e popullit. Jemi te bindur qe
Qeveria jone nuk do te pranoje me asgje
qe ka te beje me Serbine. Ne Serbine e
njohim vetem si shtet fqinj, dhe konsi-
deroj se 6-pikeshi tashme eshte jofunks-
ional dhe joaktual, por neve na duhet me
shume sygeltesi dhe nje pune me e ma-
dhe.
D.L: Myfti, ne emer te redaksise se
revistes (< Dituria Islame " dhe ne emer te
lexuesve, ju urojme per marrjen e besi-
mit qe te udhehiqni BIK-ne edhe ne 5
vitet e ardhshme. Njekohesisht ju uroj-
me, me deshirat me te mira, suksese ne
realizimin e objektivave tuajl
Myftiu Nairn Ternava: Faleminderit
prej jush dhe, permes jush, pershendes
te gjithe lexuesit, kurse juve - suksese ne
punet tuaja!
(intervistoi: Ramadan Shkodra)
dituria islame / 220-221
27
Port ret
Myderriz hafez Nexhali ef. Ahmedi -
nje jete e fere kushtuar arsimimit islam
Ferid Selimi
-m jr yderriz hfz. Nexhati
/■ /m Ahmedi, mesimet e para
I \/ m fetare arsimore i mori nga
-X. V M i ati, myderriz hfz. Ali ef.
Rexhaliu. Rrjedh nga nje familje preshe-
vare, me nje histori te gjate hoxhallar-
esh. Per me se njezet vjet ishte kryetar i
Keshillit te Bashkesise Islame te Preshe-
ves dhe anetar i Kryesise se Bashkesise
Islame te Kosoves, gati kater mandate.
Myderriz hfz. Nexhati ef. Ahmedi,
nuk eshte krejt i panjohur per opinionin
e gjere fetar islam, ne trojet shqiptare te
ish-Jugosllavise. Ai ishte nder te paret
qe, pas babait te tij, arriti te merrte titu-
llin e myderrizit, ne komunen e Preshe-
ves, asokohe kur Presheva ishte qender
kazaje dhe kishte organin e quajtur My-
ftini. Kryetar i kesaj Myftinie (Keshilli i
Bashkesise Islame i Presheves), per plot
njezet vjet ishte vete myderriz hfz.
Nexhati ef. Ahmedi.
I ati i tij, Ali ef. Rexhaliu, nga Preshe-
va (i lagjes se Efendilereve), qe kishte
sherbyer ne disa qendra te medha te Ko-
soves si myderriz, kete grade te arsimit
fetar e kishte arritur duke diplomuar ne
Stamboll. Ai, per nje kohe, per afro shta-
te vjet, punoi ne Gjakove e me pas edhe
ne Prizren (dhjete vjet) ne cilesine e dre-
jtorit te Shkolles per profesore "Darul-
mual-limin". Ne kohen kur Myderriz
Ali ef. Rexhaliu sherbente ne Prizren, i
lindi djali, Nexhatiu. Ky djale i lindur ne
Prizrenin e bukur te Kosoves, me vone
do te vazhdonte rrugen e t'et dhe do te
arrinte te behej myderriz.
Ne vitin 1912, kur forcat turke u lar-
guan nga trojet shqiptare kesodore gati
sa ishte shpartalluar Perandoria Osma-
ne, myderriz hfz. Ali ef. Rexhaliu, me
familjen, u kthye ne Presheve per te va-
zhduar veprimtarine e tij fetare.
Pasi u kthyen ne Presheve, u vendo-
sen ne nje shtepi mu afer Atik Xhamise,
ndryshe e quajtur Xhamia e Ibrahim Pa-
Hfz. Nexhati ef. Ahmedi
shes, e cila edhe sot gjendet mu ne qe-
nder te qytetit te Presheves. Kjo xhami,
sipas shenimeve historike, do te jete
ndertuar ne vitin 1678, dhe eshte e para
ne ate komune, kontribut i Ibrahim pa-
she Bushatliut, ndihmuar fmanciarisht
nga disa mehalle te qytetit te Presheves.
Aty hfz. Nexhatiu do te fillonte mesimet
e para fetare tek i ati, per te vazhduar me
vone ne Shkup (per shtate vjet), ne
Kajro (nje vit) dhe serish ne Shkup, deri
ne vitin 1934.
Pasi kreu shkollimin fillor, ne Preshe-
ve, te mesmin ne Shkup dhe nje vit te
studimeve te larta ne Kajro te Egjiptit, u
kthye ne Shkup, ku ne vitin 1934 mori
diplomen per myderriz. Per dorezimin e
diplomave te shtate talebeve te diplomu-
ar ne medresene "Meddah", ne mesin e
te cileve ishte edhe hfz. Nexhati ef. Ah-
medi, ishte zgjedhur Xhamia e Jahja pa-
shes e Shkupit. Ne shenje respekti,
myderriz Ataullah Kurtishi, drejtor i me-
dresese "Medah", hfz. Aliut nga Preshe-
va, i dha te drejten per ta bere duane e
diplomimit te ketyre talebeve. Myderriz
hfz. Nexhati ef. Ahmedi, kete profesion
e vazhdoi (zyrtarisht dhe jozyrtarisht)
deri ne vitin 1984, kur u nda nga kjo
jete.
Veprimtaria e tij e palodhshme qe u
kushtoi njohurive te fese islame dhe kri-
jimi i kuadrove te reja ne cdo drejtim te
mesimeve islame, - myderriz hfz. Ne-
xhati ef. Ahmedin e bene nje njeri shu-
me te respektuar, jo vetem ne Presheve,
por edhe ne rrethinen e Kumanoves, Bu-
janocit, Gjilanit, Kamenices etj.
Veprimtaria
e tij arsimore-islame
Myderriz hfz. Nexhati ef. Ahmedi,
kaloi neper disa shkalle shkollimi, deri-
sa arriti te behej nje myderriz i njohur
dhe i respektuar nga te gjithe nxenesit e
koleget e tij. Nxenes te tij ishin persona
te komunave te ndryshme, si nga Kuma-
nova, Bujanoci, Gjilani, Kamenica etj.,
qe me vone moren titullin "mulla" dhe u
punesuan jo vetem neper xhamite e ke-
tyre lokaliteteve, por edhe ne institucio-
ne te tjera arsimore.
Ai lindi ne Prizren me 8 tetor 1910.
Babai i tij, hfz. Aliu kishte marre ixha-
zetin ne Stamboll te Turqise, por, edhe
para tij, gjenerata te kesaj familjeje inte-
lektuale ishin te pergatitur jashtezakon-
isht mire ne profesionin teologjik islam.
Qe ne moshe te vogel, afro 10 vjec,
Nexhati Ahmedi kishte kryer me sukses
Hivzin e Kuranit Famelarte.
Pas nxenies permendsh te Librit te
Allahut, Kuranit Famelarte, kishte vazh-
duar mesimet tek i ati, duke mesuar sar-
fin, nahvin (morfologjine, sintaksen) e
gjuhes arabe, akaidin, tefsirin, hadithin,
rregullat e jurisprudences islame, astro-
nomine, irtifane etj.. Ne moshen pesem-
bedhjete vjeg, i ati e dergoi per t'u
shkolluar me tutje ne Shkup.
Per t'u regjistruar ne Medresene e
atehershme te Shkupit, te cilen e kishte
themeluar hfz. Ataullah Kurtishi, e cila
quhej "Medah", nuk e pati te veshtire,
sepse myderriz hfz. Aliu, njihej mire me
themeluesin dhe drejtorin e asaj Medre-
seje, hfz. Ataullah Kurtishin.
28
dituria islame / 220-221
Edhe pse ishte nje medrese e re, ku
hfz. Nexhatiu ishte regjistruar si nxenes
i gjenerates se pare, megjithate, per nje
kohe te shkurter, ky institucion arsimor-
fetar, arriti t'u konkurronte, si per nga
sasia ashtu edhe per nga cilesia, dy me-
dreseve te tjera qe kishte asokohe ne
Shkup, te cilat kishin nje aktivitet paksa
me te gjate se medreseja "Meddah". Ato
ishin medreseja "Isa Beu" dhe Medre-
seja Mbreterore.
Derisa dy te parat kryenin nje mision
te vertete islam, e treta (Medreseja
Mbreterore) ishte me teper nje shkolle e
kamufluar fetare sesa qe prodhonte ku-
adro fetare. Ne te vertete, ne ate shkolle
me teper perhapeshin ideologjite jugo-
sllave e me pak ato fetare. Kjo u vertet-
ua me vone, kur kuadrot e dala nga ajo
shkolle (nga Medreseja Mbreterore) u
bene komuniste.
Per kete dukuri, eshte shkruar neper
gazeta ditore te viteve tetedhjete te she-
kullit te kaluar. Keshtu, ne nje artikull te
gazetes "Rilindja", qe asokohe botohej
ne Prishtine, qe botuar artikulli: "U ni-
senper hoxhallare e u bene komuniste. "
Ky ishte vetem nje nder argumentet per
te mbeshtetur fjalet e me siperme, per
Medresene Mbreterore. Andaj, Myde-
rriz hfz. Nexhatiu, nuk kishte gabuar qe
ishte regjistruar ne medresene "Med-
dah" te Shkupit, ne gjeneraten e pare te
kesaj vatre arsimore islame.
Kjo medrese arriti te behej nje vater e
vertete arsimimi dhe edukimi sipas nor-
mave te verteta te Islamit. Sipas fjaleve
te familjareve te hfz. Nexhati ef. Ah-
medit, myderriz Ataullah ef. Kurtishi
paskesh qene nje teolog me nje diapazon
te gjere njohurish islame dhe me gjere.
Ai gjate ligjeratave te perditshme kishte
perdorur stilin e larte te te shpjeguarit,
gje qe kishte rezultuar me realizimin e
suksesshem te tri gjeneratave te nxene-
sve te tij ne marrjen e ixhazetit (diplo-
mes). Keto ijale, familjaret dhe miqte i
kishin degjuar nga myderriz hfz. Ne-
xhati ef. Ahmedi.
Gjate kohes sa ishte nxenes ne me-
dresene "Medah" te Shkupit, myderriz
hfz. Nexhati ef. Ahmedi, kishte shfaqur
deshiren per t'i vazhduar studimet diku
ne Boten Arabe. Kishte vendosur te
shkonte te studionte ne nje nga univer-
sitetet e njohura te Kajros.
Hfz. Nexhatiu me familje
Meqe gjendja ekonomike e familjes
se tij nuk ishte dhe aq e mire, i ati, per
t'ia mundesuar kete, shiti nje prone fa-
miljare qe kishin pasur ne Tabanoc te
Kumanoves.
Ne vitin 1928, Nexhat Ahmedi u nis
per studime ne Boten Arabe dhe u re-
gjistrua ne Universitetin e mirenjohur te
"El-az-ha-rit".
Duhet theksuar qe ne ate kohe, hfz.
Nexhati Ahmedi, nuk qe i vetmi shqip-
tar qe studionte Islamin ne Kajro. Perve9
tij, kishte edhe studente te tjere shqip-
tare, si myderriz Hasan ef. Nahi e shejh
Teufik Nahi nga Gjakova, Bedri efendiu
nga Shkupi e te tjere.
Nje vit akademik, myderriz hfz. Ne-
xhati ef. Ahmedi mori mesime ne unive-
rsitetin "El-az-har" te Kajros. Aty kishte
ndjekur ligjerata te dijetareve te shumte
te atehershem te Egjiptit. Perveg te tje-
reve, kishte takuar edhe shejhul-islamin
e fundit te Perandorise Osmane, te njo-
hurin Mustafa Sabriu, me te cilin kishin
shkembyer mendime rreth problemeve
te ndryshme qe kishin te benin me me-
simet islame.
dituria islame / 220-221
29
Jahja Ahmedi,
i biri i Hfz. Nexhoti Ahmed it
Gjate studimeve ne Kajro si dhe gjate
veprimtarise se tij arsimore-fetare e
intelektuale, kishte perfituar njohuri te
shumta ne te gjitha deget e Teologjise Is-
lame. Ate dijeni te nxene atje, ua trans-
metoi nxenesve te tij. E nxenesit, nuk
ishin te pakte ne numer. Per nje kohe
shume te shkurter, ai do te behej nje nga
myderrizet me te respektuar te asaj ane.
Rendesi te posacme u kishte kushtuar
gjuheve te huaja. Pervec gjuhes amtare-
shqipe, fliste e shkruante drejt arabisht
dhe turqisht (turqishten e vjeter dhe te
rene).
Ndonese kishte diapazon shume te
gjere diturish, ai ishte mjaft modest, i
urte, i durueshem dhe inteligjent. Rralle
mund te shihej i nervozuar apo i shqete-
suar. Tere kohen e lire ia kushtonte lexi-
mit, komentimit dhe analizes se ajeteve
kuranore. Njihej si nje rrefimtar i mire,
komentues i ajeteve kuranore si dhe ana-
list fetar.
Mulla Jahja Ahmedi, i biri i myderriz
hfz. Nexhati ef Ahmedit, na rrefen se e
kishte degjuar Prof. Dr. Muhamed
Orucin, djali i teologut te njohur nga
Vrapcishti i Gostivarit, i cili punon si
hulumtues ne Institutin e Kerkimeve
Shkencore te Stambollit te Turqise, duke
rrefyer nje ngjarje qe kishte ndodhur
shume vjet me perpara, kur profesor
Oruci ishte student. Ai tha: "Isha student
ne universitetin "Al-Az-har" te Kajros.
Sapo me kishte vdekur babai, M. Qemal
efendiu. Shume hoxhallare kishin ardh-
ur per ngushellime per babane tim. Ne
mesin e tyre gjendej edhe myderriz hfz.
Nexhatiu. Isha kureshtar te dija shpjegi-
min e nje verseti kuranor, ne te cilin
Allahu xh. sh. flet per pamundesine e
hyrjes ne Xhenet te pabesimtarit, duke
theksuar "se ai nuk do te hyje ne xhe-
net, derisa te perbirohet deveja per bi-
ren e gjilperes". Aty, thote ai, - kishte
shume hoxhallare, por asnjeri prej tyre
nuk arriti te me jepte shpjegimin e duh-
ur. Kur pa se asnjeri nuk do t'i pergjigjej
pyetjes se shtruar, hfz. Nexhatiu, kerkoi
nga une qe t'i jepja leje te fliste. Me pas
filloi ta shpjegonte kete verset kuranor
dhe e shpjegoi aq bukur, saqe une mora
nje pergjigje vertet akademike." - perfu-
ndoi se rrefyeri Prof. Dr. Muhammed
Oruci.
Ne Medresene e Presheves,
nxori tri gjenerata
hoxhallaresh
"Nxenes, ju keni degjuar per hfz. Ne-
xhatiun, por ne esence nuk i njihni afte-
site e tij. Ne dukje eshte mjaft modest,
por eshte jashtezakonisht i pergatitur
profesionalisht, gje qe eshte veshtire fi
gjendet shoku. " - kujton fjalet e myder-
riz haxhi Sherif ef. Ahmetit, mulla Jahja
Ahmedi, djali i hfz. Nexhatiut
Gjate Luftes se Dyte Boterore, kur
nuk funksiononte gati asgje dhe kur
ishin mbyllur anekend vendit, te gjitha
medresete, e vetmja medrese qe funksio-
nonte, ishte ajo ne Presheve. Aty, myde-
rriz hfz. Nexhatiu pergatiti kuadrot e
reja ne te gjitha deget e mesimeve isla-
me.
Si shume intelektuale te asaj kohe as
hfz. Nexhatiu, nuk kishte mundur t'i
shmangej ndjekjes dhe percjelljes se qa-
rqeve shteterore te okupatorit bullgar.
Ndersa pas perfundimit te luftes, nuk e
linin krejt te qete, pa e trazuar kohe pas
kohe as komunistet qe ishin ne krye te
pushtetit te atehershem. Pavaresisht nga
keto presione, arriti te realizonte ixhaze-
tin (diplomimin) e tri gjeneratave te nxe-
nesve te Medresese se Presheves.
Krahas punes qe bente ne medrese, per
gdo te premte, para namazit te xhumase,
mbante ligjerata ne xhamine "Ibrahim
pasha" te Presheves, si dhe ne Xhamiul-
Xhedid, e cila gjendet afer Medresese se
Presheves.
Gjate karrieres se tij, myderriz hfz.
Nexhatiu punoi tre vjet imam ne xham-
ine Xhamiul-Xhedid te Presheves, por,
per shkak te angazhimit te madh qe ki-
shte me nxenesit e medresese, u detyrua
ta linte ate profesion dhe t'i kushtohej
arsimimit te gjeneratave te reja. Me se
njezet vjet ishte kryetar i Keshillit te Ba-
shkesise Islame te Presheves. Per anetar
te Kryesise se Bashkesise Islame te Ko-
soves qe zgjedhur, per afro kater man-
date.
- Gjate nje ore mesimi, derisa isha
nxenes ne medresene "Alauddin" te
Prishtines, myderrizi i nderuar, tashme i
ndjere, Sherif ef. Ahmedi, para tere kla-
ses sime pati thene: "Nxenes, ju keni de-
gjuar per hfz. Nexhatiun, por ne esence
nuk i njihni aftesite e tij. Ne dukje eshte
mjaft modest, por eshte jashtezakonisht i
pergatitur profesionalisht, gje qe eshte
veshtire fi gjendet shoku. "- kujton fja-
let e myderriz haxhi Sherif ef. Ahmetit,
mulla Jahja Ahmedi, djali i hfz. Nexha-
tiut.
Myderriz hfz. Nexhati ef. Ahmedi
vdiq me 22 shkurt 1984 ne Presheve
duke lene pas vetes shume nxenes e di-
jetare dhe nje veprimtari te bujshme ne
teologjine islame.
Pasardhesve te tij, u la trashegim nje
kuranoteke mjaft te pasur me libra te llo-
jllojshem, per t'ua kujtuar rrugen nga do
te duhej te ecnin. Ne fund, lirisht mund
te thuhet qe myderriz hfz. Nexhati ef
Ahmedi, gjate tere jetes se tij, u mundua
te forconte besimin islam, do te thote ne
Zotin Nje; te zhvillonte dhe te perhapte
Fjalen e Allahut te Lartmadherishem
dhe fjalet e te Derguarit te Tij, Muham-
medit a.s..
Ai pati dy vellezer, njerin teolog, Va-
sfi efendiun, dhe tjetrin mesimdhenes te
gjuhes frenge, Jahjane. Nga familja e
ngushte, pas vetes la gruan, e cila jeton
ende ne Presheve, si dhe pese femije, tri
vajza dhe dy djem. Qe te dy djemte u
shkolluan. I madhi, Aliu, qe trashegoi
emrin e gjyshit, kreu studimet ne depar-
tamentin e Biologjise ne Universitetin e
Prishtines dhe i dyti, mulla Jahjai, kreu
medresene "Alauddin"te Prishtine dhe
pastaj Kursin e gjuhes arabe prane
Institutit te Gjuhesise te universitetit
"Al-Azhar" dhe tani kryen detyren e se-
kretarit te Keshillit te Bashkesise Islame
te Presheves.
30
dituria islame / 220-221
Veshtrim
Roll i medieve ne trazira shoqerore
Mr. Rexhep Suma
Televizioni qe, sic e quan Perry
Como, eshte "mbreti me trysni
te ulet i nje mbreterie me trysni
te larte", vazhdimisht kritikohet
nga studiues dhe teoriciene bashkekoh-
ore se eshte nje nga mekanizmat qe
ndihmon ne nxitjen dhe tensionimin e
situatave qe shpeshhere kane perfunduar
me gjakderdhje. "Ne qofte se ata, anojne
nga paqja, ano edhe ti nga ajo, e mbesh-
tetu ne All-llahun. Ai eshte qe degjon
dhe di" (8:61). "E posa te kthehet ai ne
toke, vepron te beje shkaterrim ne te, te
asgjesoje te korrat (mbjelljet) dhe gjalle-
sat. E All-llahu nuk e do crregullimin
(fesadin)". (2:205). 1
Edhe keto ajete kuptimplota kuranore
na vene para nje argumenti shume te qa-
rte se njeriu qe eshte zevendes i Allahut
mbi kete toke, duhet te manifestoje nje
kulture te larte njerezore dhe hyjnore, ku
media si nje zgjatim i jetes se tij duhet ta
orientoje drejt asaj qe do te jete ne she-
rbim te mirefillte te njerezimit, duke
proklamuar paqe e siguri per qeniet nje-
rezore.
Ne debatin shkencor, te organizuar
nga Unioni i Inteligjencies Shqiptare ne
Maqedoni, Klubi Demokratik dhe Fo-
ndacioni "Friedrich Ebert" (Shkup, me 2
dhe 3 qershor 2003), debatuesi Burim
Sadiku argumenton debatin e tij me fja-
let e ish-Sekretarit te Pergjithshem te
Kombeve te Bashkuara, Kofi Anan, gja-
te promovimit te Institutit per Paqe, qe
thote: "Nese mediet kane fuqi qe te
ngjallin urrejtje dhe te shkaktojne lufte-
ra, sigurisht qe ato kane edhe mundesine
te krijojne paqe dhe t'i sherbejne pa-
qes". 3
Prania e kamerave ne mbulimet e de-
monstratave publike, mund te ushtroje
influence te konsiderueshme lidhur me
sjelljet dhe qendrimet e turmes. "Eshte e
rendesishme per ekipin e BBC-se, qe
ndodhet ne vendin e ngjarjes, te arrije ne
perfundim nese kjo ngjarje eshte sajuar
apo jo vetem me qellimin per t'u xhiru-
ar prej kamerave. Pamjet prej aktivite-
teve te tilla, nuk duhet te transmetohen.
Nese transmetimi i materialeve te tilla
behet i domosdoshem, atehere duhet te
shpjegohen edhe arsyet se si ndodhi.
Ekipet e BBC-se, qe veprojne ne keso
situatash, duhet te terhiqen menjehere
kur te kene dyshime se prania e tyre po
e perkeqeson qendrimin e nje pjese te
njerezve." 4
Nga stafi i IWPR ne Londer, i cili, me
29 prill 2004, kishte publikuar nje raport
kritik dhe shume te ashper per gazetar-
ine televizive, qe kishin mbuluar ngjar-
jet e 16-17 marsit, ku OSBE-ja kishte
akuzuar televizionet me te medha se
kishin nxitur tensionin nderetnik ne
Kosove dhe kishin kontribuuar ne kri-
jimin e nje fryme persekutimi, hakmar-
rese, nepermjet raportimit te paplote,
tendencioz dhe te njeanshem.
"Pa njoftimin e pakujdesshem dhe
sensacional te ngjarjeve te 16 dhe 17
marsit, ngjarjet ne Kosove mund te ki-
shin pasur nje rrjedhe te ndryshme", thu-
het ne raport. "Ato mund te mos kishin
arritur ate nivel aq te larte intensiteti dhe
brutaliteti, qe kemi pare, apo edhe mund
te ishin shmangur krejtesisht".
Edhe RTK-ja, si medie publike, ne ra-
portin vjetor te saj, vlereson se ka pasur
shkelje profesionale te mbulimeve te
ngjarjeve te marsit. "Menaxhmenti i
RTK-se ka konstatuar se, gjate mbulim-
it te ngjarjeve te marsit, jane shfaqur di-
sa leshime te caktuara profesionale, te
cilat, ndonese te paqellimshme, jane
analizuar me shume seriozitet nga ana e
menaxhmentit. Duhet permendur se
keto leshime, nder te tjera, kane ndodhur
edhe per shkak te rrethanave shume te
nderlikuara dhe ne nje situate te mbyllj-
es se te gjitha burimeve te informimit ne
24 oret e para. Po ashtu, duhet permend-
ur qe pjesa me e madhe e ketyre leshi-
meve ka ndodhur ne transmetime te
drejtperdrejta." 5
Aplikimi i Ligjit Penal, i hartuar ku-
nder nxitjes se dhunes, trazirave ose
urrejtjes, mund te jete mjet efikas, me te
cilin u imponohet autocensura perfaqe-
suesve te medieve informative. Por, kjo
nuk do te kontribuoje per nje ambient te
pershtatshem, nese pushteti i imponohet
ose i kercenohet se do t'i parashikoje sa-
nksionet penale, te cilat bazohen vetem
ne shkallen e demit per te shprehurit e
permendur. Ne vend te kesaj, pyetja e
cila shtrohet ne shoqerine demokratike,
nuk eshte shkalla e demit, por a e propa-
gandon moderatori dhunen dhe a mund
te pritet qe deklaratat e tij te nxisin dhu-
nen. Gjykata Evropiane per te Drejtat e
Njeriut ka themeluar organ te vecante
juridik per kete fushe.
Per nje numer te caktuar rastesh te
ketilla, autoret e parashtreses kane qene
shpallur fajtore ne shtetet e veta, per
shkak te publikimit ose te emetimit te
deklaratave, per te cilat eshte konstatuar
se kane shkaktuar dhunen. Gjykata ne
shume raste ka gjykuar se pergjegjesia
penale dhe aktgjykimet ndeshkuese te
gjykatave te vendit kane shkelur lirite e
medieve informative te garantuara ne
Nenin 10 te Konventes Evropiane per te
Drejtat e Njeriut, pavaresisht nga demi i
deklaratave te shumta ne fj a ^? perveg
nese nuk kane bere thirrje per dhune. Per
Gjykaten Evropiane geshtje vendimtare
ka qene ndjekja penale per sistemin ju-
ridik te vendit, si e nevojshme per sho-
qerine demokratike. Me rastin e konsta-
timit te asaj qe u tha me pare, gjykata ka
ekzaminuar gjuhen e deklaratave ne fja-
le, kontekstin ne te cilin ato jane dhene,
dhe natyren e denimeve qe jane parashi-
kuar per autoret e parashtreses per te
konstatuar permasat e demit qe i kane
shkaktuar ato shoqerise. 6
Edhe raporti i OSBE-se akuzon medi-
et elektronike kosovare, se kane "shfry-
tezuar" vrasjen e nje djali shqiptar, me
16 mars 2004, prane qytetit. Nga masa e
tensionuar dhe e ndare e Mitrovices,
eshte krijuar ideja ne radhet e shikuesve
se ishte nje fakt i provuar qe serbet lo-
kale kishin qene pergjegjes per vdekjen
e tij.
Ne fakt, vazhdon raporti i OSBE-se,
te dhenat qe ekzistojne rreth vdekjes se
tre djelmoshave, mbeten ende te paplo-
ta, ne nje kohe qe gatishmeria e medieve
elektronike per te perfshire dyshime apo
edhe rezerva rreth vdekjes se tij, ka ndi-
hmuar ne ndezjen e pasioneve etnike.
Mediet ne Kosove heshtin. Jeta e pa-
kicave nuk paraqet asgje per shumicen e
medieve. Tregimet nga enklavat ne Ko-
sove perdoren per te deshmuar se gdo
gje "po lulezon", perderisa vetem nje
numer i vogel i medieve jane te gatshme
te merren me thelbin e problemit. Po-
litika e vazhdueshme e keqperdorimit te
serbeve te Kosoves nga ana e elites poli-
tike te Beogradit, me se shpeshti perdo-
ret per te argumentuar midis partive,
dituria islame / 220-221
31
iThe Obsen/pr
ndaj atyre qe gjenden ne pozite te vesh-
tire, e keta jane vete serbet qe jetojne ne
Kosove.
Keta, me njeren kembe jane ne "shte-
pine shekullore te tyre", kurse me tjetren
"ne shtetin ame", pa qene te vetedijshem
per disfaten e idese per territorin e pas-
truar etnikisht nga shqiptaret. Serbet e
Kosoves per mediet ne Kosove nuk jane
asgje me me rendesi se ndonje problem
i sherbimeve komunale. Gjithashtu, vra-
sjet e motivuara etnikisht, per mediet ne
Kosove paraqesin nje teme, per te cilen
nuk flitet e as nuk shkruhet. 7 Duke kalu-
ar ne aspektin tjeter, qe ka te beje me
rolin e medieve serbe, qe fatkeqesisht
vazhdimisht sot e kesaj dite jane peng i
pushteteve serbe, te cilat ushqejne dhe
mbjellin urrejtje dhe armiqesi ndaj po-
pulates shqiptare ne Kosove, - mediet
serbe gjithnje kane prodhuar dhune dhe
nxitjen e hakmarrjes e te urrejtjes se pa-
meshirshme te shqiptareve te Kosoves,
vecanerisht ne lajmet qendrore te RTS-
se, ku politikat hartuese synonin qarte qe
te mobilizohej popullata ne menyra te
ndryshme per t'i dale ne mbrojtje tokes
dhe te djepit te kultures serbe, sic thote
mitologjia e tyre shekullore. Po ashtu,
ka pasur emisione te hapura, ku edhe
jane kerkuar mbledhje te hollash per t'u
solidarizuar me serbet e Kosoves, te di-
et RTS-ja i paraqiste si te pambrojtur
nga forcat paqeruajtese te NATO-s, te
dislokuara ne Kosove qe nga qershori i
vitit 1999.
Po ashtu, ka ushqyer dhune te publi-
ku serb, duke mbajtur skena te djegies se
shtepive te serbeve dhe te pronave te
tyre, kurse toni vjelles jashtezakonisht
ndryshonte kur ne ekranet e RTS-se
shfaqej djegia e kishave dhe e monume-
nteve kulturore serbe dhe bente propa-
ganda qe haptazi t'u dilej ne ndihme
serbeve te Kosoves. Ne kete menyre,
televizioni shteteror serb orkestronte po-
litiken e urrejtjes dhe te dhunes. Ne
aspektin e medieve shihet si katalizator i
ndezjes se opinionit serb, qe te hakmer-
ret dhe te djege xhamite ne Serbi dhe
njeheresh te minoje tere procesin e paq-
es, per te cilin ishte investuar shume nga
Bashkesia Nderkombetare ne Kosove
dhe me gjere.
Numri me i madh i medieve, duke
perfshire ketu edhe ato liberale, nuk he-
qin dore nga perdorimi i paragjykimeve
ndaj simboleve te shoqerise kosovare,
duke u munduar qe te menjanojne cdo
gje te mire, pozitive apo cfaredo perpari-
mi nga pasqyra e realitetit te medieve te
Serbise. Kjo qasje, ne realitet, eshte re-
zultat i perkrahjes qe mediet i bejne atij
konsensusi, te arritur ne qendrimin poli-
tik te Serbise, i cili thote: "Ne Kosove
nuk ka perparim, dhe prandaj ajo nuk
eshte e gatshme per pavaresi".
Ne kete menyre, brezave te rinj u li-
hen "brenga" te medha per "token e she-
njte serbe", "token e mbytur ne gjak", pa
e verejtur kontekstin e perparimit te mi-
refillte te Kosoves dhe realitetit kosovar.
Nese, ne nje ane, marrim parasysh faktet
lidhur me konfliktin e armatosur ne Ko-
sove dhe realitetin kosovar sot, ndersa,
ne anen tjeter, tekste me keto tema nga
mediet e Serbise, - besoj se nuk do te
gjeni shume gjera te ngjashme.
Pra, mediet ne Serbi nuk jane medie
qe raportojne objektivisht nga Kosova,
por jane vetem bartese, thjesht, te politi-
kes shteterore serbe dhe te se pavertetes,
duke u mbeshtetur edhe me tej ne mitin
per Kosoven.
Me tutje, ne kapitullin per medie, me-
diet shqiptare akuzohen per "njoftime
nxitese dhe te njeanshme... veganerisht
me rastin e vdekjes se djelmoshave shqi-
ptare te Kosoves." Po cfare eshte dashur
te bejne mediet atehere?
Te mos raportojne fare?! Apo, te
fshehin, sikur edhe ky raport, te verte-
ten. Besoj se roli i medieve eshte infor-
mimi sa me i shpejte dhe me i sakte i
popullates.
Duhet nisur nga fakti se mediet pa-
rimisht asnjehere nuk duhet te prijne ne
nxitjen e trazirave sociale dhe se cdo
nxitje e tille ne kete rrafsh, mund te kete
pasoja te paparashikueshme, te cilat re-
flektohen edhe ne jeten e institucioneve
demokratike, por edhe ne zhvillimin
normal te nje shoqerie.
Por, nganjehere, mediet kosovare ma-
rrin artikuj nga gazeta te huaja, te cilat
postohen ne brendi te faqeve te poli-
tikes, qe paraqesin edhe qendrim te poli-
tikes redaksionale e jo si opinione per te
cilat medoemos nuk mbajne peshen e
pergjegjesise nga mundesia e futjes se
panikut tek qytetaret apo edhe nxitjen e
drejtperdrejte te trazirave apo te protes-
tave.
Gazeta londineze "The Observer"
shkruan per trazira te mundshme ne Ko-
sove: Rusia ka vene ne qarkullim kund-
erpropozimin e saj, nepermjet te cilit ajo
e le sovranitetin e pergjithshem ne duar
te Serbise, duke rrezikuar keshtu perser-
itjen e dhunes, edhe pse lufta ne Kosove
ka perfunduar ne vitin '99, por konflikti
nuk eshte nderprere kurre. Analiza e au-
torit ne kete te perditshme londineze,
sjell paragjykime se ne Kosove do te ke-
te trazira, duke parashikuar edhe opcio-
nin e luftes, duke sjelle disa deklarata ne
shkrimin e tij te disa familjareve, se "do
te ndizet" edhe njehere, nese nuk reali-
zohet pavaresia sa me shpejt.
Ne kete drejtim duhet shpjeguar edhe
me perfshirja apo ndikimi i medieve qe
kane nxitur dhunen publike mbi ngjarjet
qe kane ndodhur ne France.
Mediet ne mbulimin e kesaj ngjarjeje
jane ndare ne dy blloqe, mediet e jash-
tme (evropiane), qe kane vene theksin se
ngjarjet dhe protestat qe kishin shperth-
yer, nuk ishin ceshtje e pakenaqesise,
por ceshtja edhe me tutje thellohet, pasi
emigrantet jane duke zhvilluar lufte ci-
vile dhe rrenjet e problemit jane fakte se
brezi i dyte i imigranteve afrikane ka
shume pak mundesi per jeten.
Mediet franceze i shmangeshin ketij
fakti, duke minimizuar ngjarjet, duke i
quajtur ato trazira te nje grupi banditesh,
qe eshte rebeluar kunder udheheqjes se
shtetit.
Perplasjet me organet e rendit filluan
pas vdekjes se dy adoleshenteve, te cilet,
si duket, po perpiqeshin t'i shpetonin
ndjekjes nga forcat e rendit.
Ky zhvillim nxori ne siperfaqe ten-
sionet ne mes te policise dhe te rinjve te
zones. Per te paren here, trazirat tani ja-
ne perhapur dhe jashte Parisit. Banda te
rinjsh dogjen makina ne qytetin e Di-
zhonit ne lindje, ne Ruen te Normandise
dhe ne Jug, prane Marsejes.
Ne kete kontekst ishin edhe pamjet
televizive te TV-ve te Frances, ku shi-
heshin njerez qe sapo kishin bere paza-
rin dhe kalonin prane dy makinave qe
digjeshin ne nje treg ne periferi te Pa-
risit. Pronaret e dyqaneve kane frike per
xhamat e thyer apo shoferet nuk mund te
parkojne prane ketyre ndertesave, por
jane banoret ata qe me teper se kushdo
tjeter nuk mund te vazhdojne te durojne
me situaten e krijuar. Media gjermane,
RTL, raporton se protestat kane arritur
ne ate shkalle, kur njerez te zakonshem
mund te humbin jeten.Mungesa e qete-
sise ne periferi te Parisit ka vazhduar per
nje jave dhe situata po behej gjithmone
e me dramatike. Televizioni vinte ne du-
kje se numri i makinave te djegura ishte
rritur, ndertesat ishin sulmuar dhe kishte
te shtena edhe me plumba te vertete.
Siguria me te cilen foli Zhak Shirak,
se nuk kishte zona ku mungon ligji ne
France, po provohej gjithmone e me
shume te ishte gabim.
Disa kritike mediesh menduan se me
lindjen e internetit para disa vjetesh, er-
32
dituria islame / 220-221
dhi dhe fundi i televizionit. Ata pretend-
uan se shikuesit do te terhiqeshin me
shume nga nderveprimi qe ofron inter-
neti sesa nga menyra pasive tradicionale
qe ofron televizioni. Megjithate, edhe
pse interneti ka pasur nje zgjerim te me-
njehershem, televizioni ka ruajtur terhe-
qjen e tij masive per shikuesit ne te
gjithe boten. Gjate dhjete vjetve te fund-
it, shikueshmeria e televizionit ka pasur
nje rritje, keshtu qe, ne vitin 2003, koha
mesatare e shikimit ne Evrope ishte me
shume se tri ore ne dite. Ne Evropen Pe-
rendimore koha mesatare e shikimit per
te rriturit u rrit nga 195 minuta, qe ishte
ne vitin 1995, ne 217 minuta ne 2003,
kurse ne Evropen Qendrore dhe Lindore
nga 208 minuta ne vitin 2000, ne 228
minuta ne 2003. Midis vendeve te Evro-
pes Qendrore dhe Lindore, serbet dhe
hungarezet jane shikuesit me te zellsh-
em.
Ne Evropen Perendimore, Italia ka
pasur gjithnje nje pozicion te larte ne
shikimin e televizorit, ndersa vendet no-
rdike (Danimarka, Suedia dhe Finlanda)
gjithnje kane pasur kohe me te ulet shi-
kimi, nje mesatare prej vetem 162 min-
utash ne 2003. Krahas nje rritjeje te
pergjithshme te kohes se shikimit, secili
prej vendeve paraqet zakonet e vecanta,
shikimi ne varesi te kultures vendese,
ofertes se programeve, si dhe ngjarjeve
politike, shoqerore dhe kulturore ne ve-
nd.
Ne Gjermani, per shembull, me teper
se nje dekade pas bashkimit, ende ekzis-
tojne ndryshime ne kohen e shikimit, pa-
si ne Gjermanine Lindore, e cila vuan
me shume nga papunesia, shihet me shu-
me televizori se ne Gjermanine Perendi-
more - 249 minuta ne krahasim me 217
minuta ne dite, sipas te dhenave te vitit
2004. Ne pergjithesi, ngjarjet e medha
sportive, si: Lojerat Olimpike apo kam-
pionatet boterore kane tendence te rrisin
shume kohen e shikimit.
Ngjarjet politike, sidomos krizat e re-
ndesishme, po gjithashtu edhe ngjarje te
tjera te rendesishme, edhe pse jo aq dra-
matike, si zgjedhjet, gjithashtu terheqin
audienca te medha. Ne Republiken e
Maqedonise, per shembull, shikimit te
televizorit iu shtua koha, nga 259 minu-
ta ne 325 minuta ne dite, gjate krye-
ngritjes se armatosur nga grupet rebele
shqiptare ne pranvere dhe ne vere 200 1. 8
Televizioni ka perjetuar nje evolucion
mjaft te ngjashem, edhe pse jo te njeko-
hshem, si ne Evropen Perendimore
ashtu edhe ne ate Lindore. Gjate pese
dekadave te kaluara, televizioni ka kalu-
ar ne nje proces komercializimi te vazh-
dueshem.
Nga nje ndermarrje e kontrolluar kry-
esisht nga shteti per me shume se gjys-
me shekulli ne Evrope, televizioni ve-
tem ne dy-tri dekadat e fundit u shnder-
rua ne nje sistem dualist, te perbere nga
sektori publik, i cili konkurrohet gjithn-
je e me shume, shpesh duke u kthyer ne
lojtarin me te dobet, nga televizionet ko-
merciale me pronesi private.
Ne vendet e Evropes Qendrore dhe
Lindore, shteti e liroi doren e tij mbi te-
levizionet vetem ne fillim te viteve '90,
si pasoje e rrezimit te regjimeve komu-
niste ne gjithe rajonin. Regjimet komun-
iste totalitare te Evropes ish-komuniste
karakterizoheshin nga dhunime masive
te te drejtave te njeriut: vrasje, ekzekuti-
me individuale dhe kolektive, vdekje ne
kampet e perqendrimit, vdekje nga uria,
internime dhe debime, torturat, puna
skllaveruese dhe format e tjera te terror-
it fizik masiv, dhunimi i lirise se nder-
gjegjes, i lirise se shprehjes, te shtypit,
ashtu dhe te pluralizmit politik. Televizi-
oni ne kampet diktatoriale ka qene nen
mbikeqyrje dhe censure te ashper, ku
cdo gje kontrollohej para dhe pas emeti-
mit, duke iu pershtatur teresisht politik-
es se diktatoreve dhe televizionet, por
edhe mediet e tjera, ishin thjesht mjete te
propagandas shteterore. Ne kohen e pu-
shtetit te Miloshevigit (1990-2000),
pushteti kishte uzurpuar te drejten e vle-
resimit te lire nese rregulloret relevante
aplikoheshin apo jo (edhe nese apliko-
heshin, si dhe deri ne cfare mase). Ne
nje varg ceshtjesh te ndryshme, pushteti
thyente haptas kushtetuten dhe ligjet.
Shkalla e demit te shprehur nuk do te
duhej te jete kriter per ndjekjen penale
sipas ligjeve penale, te cilat ndalojne
nxitjen e dhunes ose te trazirave. Sipas
standardeve nderkombetare, te folurit e
zjarrte mund te jete fajtor per nxitjen e
dhunes ose te trazirave. Prandaj, keto
standarde i lejojne kufizimet e te folurit
te ketille. Regjimi i Miloshevi^it, ne vi-
tin 1990, shqiptaret e Kosoves i deboi
me force nga Radio dhe TV Prishtina,
me pas mbylli edhe gazeten "Rilindja",
keshtu qe edhe shqiptaret ne Jug te Ser-
bise, se bashku me shqiptaret e Kosoves,
mbeten ne terr te plote medial. Burimi i
tyre primar i informatave ishte programi
satelitor i Radio TV te Shqiperise. Fale
bindjes se regjimit, se nga mediet e shty-
pura nuk i kanosej rreziku i madh, nje
grup i intelektualeve ne Bujanofc ia doli
qe ne vitin 1994 te nxirrte revisten lo-
kale ne gjuhen shqipe "Jehona".
Shperndarja e kesaj reviste u ndalua
disa here, kurse ndermerreshin edhe ve-
prime gjyqesore kunder kryeredaktorit
te saj. 9 Mirepo, pas rrezimit te sistemeve
komuniste, e bashke me to edhe te poli-
tikave te hekurta shteterore per ndikimin
e programeve televizive, lindi deshira si
nje kerkese imediate, qe modelet pere-
ndimore te ndiqeshin dhe te vendoseshin
si norma dhe rregullore demokratike
edhe nga vete qeveritaret.
Me te filluar, i gjithe ky proces ishte
shume me i pershpejtuar sesa ne Evro-
pen Perendimore. "Evropianizimi" i
shumetrumbetuar i organizimit te siste-
meve sociale, politike dhe ekonomike,
per sektorin e medies elektronike, nenk-
uptonte nje perpjekje per t'iu pershtatur
modeleve perendimore te rregullimit, si
dhe te gjitha menyrave dhe mjeteve pe-
rendimore me te cilat funksionojne tele-
vizionet.
Ajo qe u erdhi e papritur shume veta-
ve, ishte fluksi masiv i kapitalit perendi-
mor ne industrine televizive, duke i
katandisur shpesh lojtaret vendes ne
cepat e tregut.
Referencat shkencore
1. Kur'ani fisnik ( 2:205), (8:61).
2. Marshall McLuhan: "Instrumentat e Komuniki-
mit, Media si nje zgjatim i njeriut, "Instituti i
Dialogut & Komunikimit, 2004 f. 1 5
3. Burim Sadiku .Mediumet dhe implementimi i
marreveshjes se Ohrit http://www.fes.org.mk/
pdf/Ohridskialb.pdf. 3 qershor 2003
4. "BBC-Paanshmeria dhe saktesia", botim III,
Qendra e Medias e Fondacionit Soros, 1999,
Tirane, f. 120
5 . www.rtklive.com/rtk/rp_ad_sq/2004_sq.pdf,
raporti vjetor i RTK-se per 2004
6. Monro E. Prajs dhe Piter Krug (Monroe E. Price
& Peter Krug "Ambienti i pershtatshem per me-
diat e lira dhe te pavarura", edicion elektronik,
2002 fq 121.
7. Gazetaret mund t'ia dalin mbane, Beograd -
Prishtine, 2005, Fondacionit "Fridrih Ebert"
zyra ne Prishtine, Botues Nisma e te Rinjve per
te Drejtat e Njeriut, f. 224.
8. Televizioni ne Evrope rregullimi, politikat dhe
pavaresia, open society institute(OSI), Tirane,
2005, f.39.
9.http://www.osce.org/publications/rfm/2003/08/l
2247_105_sq.pdf
dituria islame / 220-221
33
Poezi
Ali Vezaj
V a h s h i
"Ai e mbyti me te mirin njeri pas Muhamedit,
me pas e mbyti edhe me te keqin" Historianet
Shume gjak qe derdhur edhe nder arabe
Shuhej nje fis e tjetri mbetej me plage
Dhe u shkrua per keto te liga ne histori
U trazua edhe deti nga shtraV i tij
Derisa fe e Allahut nuk nguli kembe
Monstrumet e kohes mateshin me pellembe
Ish' nga Habeshi nje Harb El-Habeshij
Ebu Deseme ishte edhe ofig i tij
Lindur e rritur ne nje vend te thate
Po te shtije me heshte e kish' zanat
Dhe keto nuk jane thashe e theme
Po trimeri e tij ishte me te leme
Moti nder arabe ka qene adet
Te kene qole zoterinjte e vertete
Hiq s' bente pune trimeri e tij
Mall e kish diellin ta shohe me sy
Nisi te rrefeje Vahshiu per kete zoteri
Kurre s'e pashe te qeshe surrat i tij
Ne luften e Bedrit vete me tha ai
Hamzai i pati vrare ungjin e tij
Dhe nisi te perbehet ne Uza dhe Lat
Kurre s' do ta le pa i marre hak
Per nijete te keqija kurre s'behet vone
Keshtu thane te mogmit, keshtu edhe tash thone
Shpejt po afrohej lufte e Uhudit me gjak
Duhet vrare Muhamedin, te marrim hak
Per t'i dhene flake luftes, sa me shume gra
Kete hile me shume sherr Ebu Sufjani e tha
Egersine e tyre s'e kane me karar
Do te terbohen fare kur te shohin te vrare
Shume afer m'u afrua zoteria qe isha rob i tij
M'u ngermua ashper dhe vetullat i rane mbi sy
Po deshe prangat V i heqesh pergjithmone
Do ta besh nje nam qe mua me gezon
Ta vrasesh Hamzain qe eshte me trim
Ti do tejesh i lire, po edhe shpirti im
Me doli para edhe Hindi me tha o Vahshi
Na i shew keto plage e kot mos rri
Mesyme Uhudin dhe lufta mori zjarr
Nuk e shihje tjetrin, veq Hamzait ne balle
Bile ne krye e vinte edhe nje nishan
Ta shohin kurejshitet kush eshte trim me nam
Hiq s'po trembej Hamzai doli ne dyluftim
Para kembeve te tija u rrezua edhe nje trim
Une e zura ne thumb mire dhe hodha nje shigjete
Fort mire e godita dhe ai u rrezua vete
Nuk ia hoqa heshten, ish futur ne trup ne thellesi
Po kush nuk trembej edhe nga hije e tij
Dhe tash Hindi mbi te u versul me vrap
Ti nxjerre zemer e mushkeri
Trimit te lare krejt ne gjak
Une e mbyta Hamzain dhe zoteria mbajti fjale
Isha nje rober, tash lirshem po dale
Po ne kete fe te Zotit tash do futen me shume
Dhe me mua dikush do te kete pune
Ika atje ne Taifte gjej pak rehati
Edhe aty shehadeti ish' futur ne gdo shtepi
Nisi te me shembej edhe zalli nder kembe
Te shkoj atje ne Jemen o ne Vlargtin Sham
Kisha bere nje pune te keqe, rashe pishman shume
Nje fjale te peshuar, qe me tha njeri, me zaptoi shume
Shko me tha te Muhamedi se ai njeri s'vret
Ai qe braktis qyfrin dhe hyn ne fene e Vertete
Une me te shpejte ika ne Medine, Pejgamberi ishte ne
xhami
Hiq nuk me pa\ u afrova shume afer tij
Aty me nje fryme e thashe shehadetin
Qe e befasishme, edhe per Profetin
Me pas me shikoi dhe me tha: a je ti o Vahshij?
Po i thashe o Resulullah; ai uli shikimin e tij
Eja ulu ketu dhe me kallezo si e mbyte Hamzane
Keto fjale te Pejgamberit shpirtin keq ma vrane
Dhe rrefeva per kete ngjarje sig ish ' e vertete
Mjer per ty o Vahshi, me tha Resulullahi vete
Tani ne zemren time hyri nje brenge thelle
Po secili do te korre ate qe ka mbjelle
Nderroi jete Pejgamberi shkoi ne Ahiret
Ne vendin e tij erdh halifi me i drejte
Nje fis e kish pranuar islamin, tash u bene renegate
Lane fene e Zotit iu kthyen idhullit Lat
Me ne ze nder ta Musejleme me plot sherr
Pas Muhamedit tha une jam pejgamber
Tash po i thoja vetvetes gfare pret o Vahshi
Te vrasesh kete tradhtar, o te behesh shehid ti
Nisi lufte e tmerrshme me keta te perdale
Musejleme genjeshtari u rrinte ne balle
Me vete e mora heshten qe vrava Hamzane
Mesyva kah ai, e te tjeret s'me pane.
Tash e vura ne nishan, ta godas me mire
E kjo pune per mua hiq s'ish e veshtire
E mbyta une kete te mjere apo nje ensari
Veq Allahut Nje, kete kush mund ta dije
Dhe keshtu sosi rrefimin Vahshij el-Habeshij
Njehere si mushrik, po tash si sahabij
34
dituria islame / 220-221
Me shkas
(Ri)leximi i tekstit personal
Flamur Maloku
Ndjenjat shpirterore te vertetesi-
se e te dashurise kane nje pike
referimi, e cila eshte edhe for-
mim individual "Per Zotin e
vertete". Shprehja e ketille e botekuptimit
te filozofise, brenda ketij procesi, behet
edhe vetedije ne besimin e Nairn Frasherit,
e asaj qe eshte e paluhatshme, qe subjekti
e artikulon tani ne betim dhe pergjerim.
Keshtu qe, vepra jetesore tani eshte ne
shkallen me te larte shpirterore, ne kupti-
min e njohjes dhe te besimit.
Kenaqesia gjate leximit te nje teksti,
eshte para se gjithash, edhe rikthimi per
nje (ri)lexim te vet tekstit. Ky rikthim i le-
ximit ngadale shtresohet edhe ne kerkim, i
cili njeheresh shenjon edhe kenaqesi indi-
viduale dhe emocionale, perballe shkrimit
e metashkrimit personal. Por, ajo prape
nuk shuhet, ai sa vjen dhe rritet, edhe pse
rileximet vazhdojne, ndersa kerkimet sa
vijne e shtohen duke u identifikuar me tek-
stin. Kenaqesine e rileximit e bejne vetem
veprat e medha. Ne to edhe gjendja per-
sonale identifikohet dhe perjetohet ne
rileximin dhe ne hapesiren e shprehjes dhe
te figures, ndersa vuajtja me tekstin ndje-
het dhe perjetohet karshi shkrimit subjek-
tiv dhe rileximit te tekstit. Tere kete ndjen-
je shpirterore-individuale ta krijon edhe
teksti "Fjalet qiririt" i Nairn Frasherit.
Shkrimi subjektiv artikulohet fuqishem ne
vargun poetik, shenjat personale marrin
gjuhen e figurshme, pra personalja thekso-
het, ndersa mosharresa subjektive skicohet
perballe misionit jetesor. Jeta dhe vuajtja
precizohen, duke u deshmuar ne diskursin
e tekstit, para se gjithash me nje vetmi su-
bjektive.
Vetmia si koncept dhe si deshmi e sub-
jektit lirik arrin te formesohet ne paraqitje
dhe ne konkretizim, duke shprehur nje bo-
te te brendshme, e cila shqiptohet kuptim-
isht ne figuren e qiririt. Andaj, mbi kete
figure formulohen qendrime, pikepamje,
karshi identifikimit me te tjeret. Pra, shen-
jat personale kalojne ne kuptimin e asaj qe
jeta (subjekti) ka qene njesh me ta. Gje-
ndja subjektive, tani e shoqeruar edhe me
urtesine, filozofine, humanitetin, e ben su-
bjektin te artikuloje dhe te definoje shume
gjera te prekshme jetesore, me nje ligje-
rim, pse jo edhe emocional, mbi ate se cfa-
re eshte identifikimi dhe cilat jane arsyet e
ketij perjetimi ne shpirtin e subjektit:
Ne mest tuaj kam qendruar,
E jam duke perveluar,
Qe t 'u ap pakez drite
Naten t 'ua benj dite.
Nairn Frasheri
Subjekti tani te miren misionare per
njeriun e kesaj bote e artikulon ne gjendjen
dhe ne perjetimin personal, duke e kthyer
nga vetja, si dicka jetesore. Mirepo rikthi-
mi i kesaj gjendjeje shpirterore e ben sub-
jektin ta shqiptoje me mire tere unin e
gatishmerise, edhe pse vuajtja eshte e ma-
dhe se bashku me plaget e hapura. Prandaj,
paraqitja e plageve nga vete jeta shenjohet
si ofshame e brendshme e subjektit per te
miren e pergjithshme:
Do te tretem, te kullohem,
Te digjem, te pervelohem,
Qe t'u ndrinj mir' e te shihni,
Njeri-tjatrin te njihni.
Si duket, fryma e pergjithshme autori-
ale kerkohet dhe shenjohet deri ne vetefli-
jim. Veteflijimi e ka arsyen, qe artikulohet
ne konceptin e njohjes se madhe, qellimi-
sht e konkretizuar, dhe artikulohet ne fiksi-
onin e diskursit, ne kuptimin e bindjes dhe
te njohjes, e jo te humbjes individuale.
Mosnjohja me njeri-tjetrin eshte edhe
humbje individuale; eshte pesim, fatalitet.
Shqetesimet e ketilla jane nder fjalet kyge
per nje komunikim edhe ne shtresat e
shkrimit subjektiv.
Keshtu qe, kerkimi i shtresave dhe i fja-
leve te ketilla, te cilat kalojne ne njohje
dhe ne komunikim si shprehje dhe si para-
qitje, te cilat theksohen edhe me nje vetmi
subjektive, ne kuptimin e emocionit dhe
ne shprehjen e vet gjendjes shpirterore:
Kur me shihni qejam tretur,
Mos pandehni se kam vdekur,
Jam i gjaW ejam ndejete,
Jam ne dritet te vertete.
Unejam ne shpirtin tuaj,
Mos me kini per te huaj.
Bashkeshqyrtimi i dy gjerave individu-
ale shenjohet ne shprehjen simbolike te
nje dhembjeje, me nje ndjenje te madhe.
Askush me nuk duhet te mendoje se, me
ikjen e trupit fizik, shkon cdo gje. Trupi
fizik i kesaj bote shkon, por mbesin vepra
dhe fjala, sidomos kur ato kane peshe dhe
behen udherrefyese per jeten e tjetrit. Ketu
krejtesisht eshte Naimi, ne kuptimin e asaj
qe quhet shkrim dhe metashkrim personal.
Nepermjet rrafshit simbolik shprehet pav-
dekesia shpirterore, e cila eshte e lidhur
ngushte me dashurine njerezore ne pergji-
thesi dhe me ate atdhetare ne ve^anti:
Ne shpirtit kam dashurine,
Po digjem per njerezine,
Lermeni te pervelohem,
Nuk dua me teftohem
Dua ta djek trupin ' e shkrete
Per Zotin ' e vertete.
Shihet se ndjenjat shpirterore te vertete-
sise dhe te dashurise kane piken e referim-
it, e cila eshte formim individual "Per
Zotin e vertete". Shprehja e botekuptimit
te filozofise, brenda ketij procesi, behet
edhe vetedije ne besimin e asaj qe eshte e
paluhatshme, qe subjekti e artikulon tani
ne betim dhe pergjerim. Keshtu qe, vepra
jetesore tani eshte ne nje shkalle me te
larte shpirterore, ne kuptimin e njohjes dhe
besimit. Te gjitha keto theksohen nga vete
kuptimi, duke qene te lidhura si domos-
doshmeri totale per njeriun:
Une duke u perveluar,
Njerezit i kam nderuar.
Kam qene mik me njerine,
Andaj i di e me dine.
Tere dashuria e autorit ne strukturen e
poezise meta-theksohet duke u shtrire
edhe ne njohjen e te mirave, per te cilat ka
qene i gatshem ne gdo moment, per hir te
dashurise. Dashuria ne te njejten kohe jep
edhe gjendje emocionale, e cila identifiko-
het qe nga fillimi me figuren e qiririt. Pra,
figura e qiririt ne strukturen e poezise tash-
me ka dykuptimesi: te asaj qe identifiko-
het dhe perjetohet ne driten e dhene per
tjetrin, dhe ne shuarjen individuale. Te gji-
tha keto vijne si rezultat i miresise shpirte-
rore, qe njeriu duhet te pajtohet me njeriun
e kesaj bote, ne kuptimin edhe te vetefli-
jimit per te. Ky eshte Naimi ne shkrimin
personal qe te ben te personalizohesh ne
kohet e ndryshme te leximit e te rileximit,
ndersa perjetimet ne rilexim kryqezohen e
bashkohen ne jeten e perditshme jetesore.
dituria islame / 220-221
35
Qasje
Semundjet e Ymetit,
ne mes fitores dhe disfates
Vellezer te dashur!
Per cfare te flasim kur gjaku i mysli-
maneve rrjedh rreke ne shume vende te
botes. Qfare po ndodh me Ymetin ne
Irak, Palestine, Liban, Indi, £eceni, Af-
ganistan, Kashmir etj . ? A nuk mjafton
kjo, po duhet te luftojme edhe ne mes
veti?!
Ku jane autoritetet te thone fjalen e
tyre; ku jane lideret dhe rober te kujt
jane; - te Allahut apo te armiqve te fese?
Ku jane: krenaria islame, vellazerimi,
solidariteti, ndihmesa, fuqia e imanit?
Pergjithesisht, gjendja dhe pozita e
myslimaneve sot ne bote eshte e qarte
dhe e dukshme per secilin qe ka sy e me-
nd. Nuk duhet te jesh shume i mencur
per te pare dhe verejtur se nga gjithe po-
pujt, myslimanet jane sot me te varfrit,
me te paarsimuarit, me te semuret, me te
shtypurit dhe, me plote te drejte mund te
themi, sikur jane bere minj eksperime-
ntesh te Fuqive Boterore, tek te cilet
provojne te gjitha rendet e reja nderko-
mbetare dhe armatimin me bashkekoh-
or. E, mbi te gjitha, na u nevojitka qe
edhe ne mes nesh te zihemi, te luftojme
dhe te derdhim gjakun! E armiqte, te ke-
naqur, ferkojne duart dhe na perqeshin.
Nuk nevojitet me qene teper mendje-
mprehte per te konkluduar qe myslima-
net jane ne disfate ne te gjitha segmentet
e jetes. Pervec kesaj, shumica e tyre jane
ne disfate shpirterore dhe te gjunjezuar
ne greminen shpirterore, ne krizen e
imanit.
Duhet kuptuar se disfata shpirterore,
kjo dobesi dhe ky nencmim i myslima-
neve nga ana e armiqve te tyre, nuk kane
ardhur menjehere, pa pergatitje dhe pa
shkas. Ky eshte fryt i percarjes se Yme-
tit islam. Eshte fryt i marredhenies sone
te dobet ndaj Allahut dhe te Derguarit te
Tij. Keto dobesi dhe kete percarje i kane
shfrytezuar armiqte e Islamit, te cilet ne
vete kane thurur kurthe dhe kane plani-
fikuar sulme ndaj Islamit dhe myslima-
neve. Ne paqe na japin helm e mjalte, e
ne lufte na shfarosin pa meshire.
Pra, po flasim per dobesite dhe man-
gesite e brendshme. Natyrisht ka edhe
tradhti dhe kurthe nga Jashte, por, nese
nje shtepi eshte e ndertuar mbi themele
te forta, nese ajo eshte "Bunjanun mar-
sus" (ndertese e fortifikuar), - atehere
furtunat dhe ererat e fuqishme nuk mund
1 1 bejne asgje.
Shumica prej nesh pyesim per shka-
kun e gjitha ketyre fatkeqesive qe godi-
ten tokat islame. Shpesh i bejme vetes
pyetje te ndryshme. Sic thote Allahu i
Madheruar:
"E kur ju goditi ju nje deshtim (ne
Uhud). E qe ju ia patet dhene atyre dy-
fish (armikut ne Beder), thane: "Prej nga
kjo?" 1
Allahu i Madheruar u pergjigjet me
gjithsej pese fjale:
"...Ajo eshte nga vete ju!.." 2
Pra, Allahu i Gjithedijshem u shpje-
gon atyre dhe gjeneratave pas tyre, qe
disfata e cilitdo ymet nuk vjen vetvetiu,
por i ka shkaqet. Dhe, kur plotesohen te
gjitha shkaqet, vjen rezultati:
"Qfaredo e keqe qe mund f ju godase,
ajo eshte pasoje e veprave tuaja (te keqi-
ja) e per shume te tjera, Ai ju fal" 3
Sot myslimanet perbuzin dhe neng-
mojne njeri-tjetrin, kane kunderthenie te
shumta ne mes tyre, luftojne kunder nje-
ri-tjetrit, vriten ne mes vete, shkaterro-
jne familjet e njeri-tjetrit. Pengojne
njeri-tjetrin ne pune, mashtrojne, neper-
kembin dhe marrin hakun e njeri-tjetrit.
Ne vend te dashurise se sinqerte, njeri-
tjetrit i shkaktojne urrejtje, brenga, se-
mundje, lendime, fyerje dhe vuajtje. Per
keto perdorin armet me te renda dhe me
shkaterruese: dredhi, tradhti, magji, exh-
ine, etj. Deri kur keshtu, o Ymet, dhe per
interesa te kujt?!
Ndersa Allahu na ka dhene aq shume
gjera te perbashketa qe na lidhin dhe na
afrojne: Allahu eshte Zoti yne, Islami -
Feja jone, Muhammedi a.s. - Pejgamberi
yne, Kurani - Libri yne, Qabeja - Kibla
jone, Syneti - Rruga jone, Sheriati - Li-
gji yne.
"Kjo eshte rruga Ime e drejte, andaj
pasoni, e mos pasoni rruget e tjera, qe
t'ju shmangin nga rruga e vertete!" 4
Pejgamberi a.s. beri nje vije te drejte
dhe e quajti "Siratal mustekim", ndersa
vijat e tjera anesore i quajti rruge te she-
jtanit, ne te cilat qendron nga nje shej-
tan.
Sa here ne dite ne namaz lexojme:
"Ihdinas- siratal mustekim!" Ezani, nam-
azi, zekati, haxhi, - ne te gjitha keto na
afrojne, na bashkojne. Sig thone disa dij-
etare, sot 95% te gjerave na bashkojne, i
kemi te perbashketa, andaj a thua do te
derdhim gjakun per shkak te ndryshime-
ve minimale!
Per kete, Allahu i Madheruar tregon
qarte ne Kuranin fisnik:
"Allahu nuk e prish gjendjen e nje
populli (nuk u largon te mirat) perderisa
ata ta ndryshojne veten e tyre." 5
36
dituria islame / 220-221
Ky verset tregon qarte dy gjera shu-
me te rendesishme:
Terheq verejtjen per fuqine me te re-
ndesishme ne jeten tone, pa te cilen nuk
ka ndryshime, perparim, ruajtje te shen-
jterise dhe mbrojtje te identitetit. Kjo
eshte fuqia shpirterore (fuqia e imanit)
dhe kjo gjendet tek vete myslimanet,
dhe kjo duhet ruajtur e kultivuar.
Verseti, gjithashtu na ben te ditur qe
fati eshte ne duart tona, nga ne varet lu-
mturia dhe ardhmeria me e mire. Pra,
varet nga ne! Qfare jemi ne, e tille eshte
gjendja jone; cfare jemi ne, te tille jane
prijesit tane.
Obligim i secilit mysliman eshte te
pushoje zullumin ndaj vellait te tij.
Eshte i obliguar f ia zgjate doren e ndih-
meses, sepse Pejgamberi a.s. ka thene:
"Secili mysliman i cili nencmon mysli-
manin tjeter ne situaten kur ky e humb
nderin e tij, Allahu do ta nencmoje ne si-
tuaten kur i nevojitet ndihma e Allahut.
Ndersa secilit njeri, i cili ndihmon mys-
limanin ne nje situate kur ky e humb
nderin e tij, Allahu do f i ndihmoje ne
situate kur i nevojitet ndihma e Tij."
Pejgamberi a.s., ne hadithet e tij ka
urdheruar f u ofrojne ndihme vellezerve
te shtypur, e jo te sulmojne njeri-tjetrin.
Myslimani nuk duhet te shikoje i hesht-
ur zullumin qe i behet vellait te tij: "My-
slimani eshte vella i myslimanit, nuk e
demton dhe nuk e lejon tjetrin ta demt-
oje. Kush ndihmon vellane ne fatkeqesi,
Allahu do f i ndihmje ne nevojen e tij.
Kush menjanon nje fatkeqesi nga mysli-
mani, Allahu do f ia mbuloje nga ai (fat-
keqesine) Diten e Gjykimit", ka thene
Pejgamberi a.s. 6
Myslimanet duhet te jene si nje trap,
jo vetem teoritikisht, po edhe praktiki-
sht. Transmeton Numan ibn Beshir, se
Pejgamberi a.s. ka thene: "I sheh besim-
taret ne dashurine ne mes tyre, dhemb-
shurine ndaj njeri-tjetrit dhe sjelljen e
bukur, sikur me qene nje trap; kur nje
pjese e trapit ndien dhembjen, tere trapi
e ndien dhimbjen dhe pagjumesine." 7
Myslimanet duhet te jene si nje nde-
rtese unike e forte. Ka thene i Derguari i
Allahut a.s.: "Besimtari ndaj besimtarit
eshte si ndertese, nje pjese e perforcon
tjetren." 8
Ne kohen para Islamit, idhujtaret ndi-
hmonin vellezerit e tyre ne te mire e ne
te keq. Islami e mbajti dhe e plotesoi ke-
te institucion ne menyren si e permend
Pejgamberi a.s.: "Ndihmo vellane tend,
te cilit i behet zullum, dhe zullumqarit! I
Derguar i Allahut, e kuptoj qe te ndih-
mosh mazllumin (ate qe eshte i demtu-
ar), por, si ta ndihmoj zullumqarin?!, - e
pyeti njeri prej ashabeve te pranishem.
"Ta ndalosh te bej zullum, ne kete me-
nyre do ta ndihmosh." 9
Edhe pas ketyre fjaleve te Pejgambe-
rit a.s., si mund te shikojme te qete ne
myslimanet zullumin qe bejne jobesim-
taret ndaj vellezerve te pafajshem!? Per-
se lejojme qe myslimanet te luftojne dhe
derdhin gjaku ne mes vete per shkak te
interesit te armikut. Ne e dime shume
mire se Islami ndalon ndarjet, sektet, le-
nien e bazes, xhematit. Allahu i Madhe-
rishem ne Kuranin fisnik, urdheron:
"Respektoni Allahun e te Derguarin e
Tij, e mos u percani ne mes jush qe te
dobesoheni e ta humbni fuqine. Te jeni
te durueshem, sepse Allahu eshte me te
duraeshmit." 10
Perveg ketij urdhri hyjnor te fuqish-
em, mos u perlani ne mes jush! Por cili
eshte ilac per sherimin e semundjeve te
Ymetit?
Para se gjithash, duhet t'i kthehemi
Allahut dhe Pejgamberit a.s., burimeve
te fese, dhe te forcojme imanin, Islamin
dhe ihsanin. Te duhemi per hir te
Allahut (El muhabbetul fil-lah). Te de-
shirosh per vellane mysliman ate qe
deshiron per vete, edhe me teper. Te ndi-
hmohemi ne mes nesh, te respektohemi
dhe te kuptohemi, etj. Te bashkepunoj-
me ne miresi, sinqeritet dhe devotshme-
ri, e jo ne mekate e armiqesi. Te kemi
tolerance dhe te dime, te deshirojme te
falim. Te ndryshojme per te mire, dhe
Allahu do te ndryshoje gjendjen tone
dhe do te sheroje semundjet e permen-
dura.
Dhe, ne fund, te degjojme mesazhin e
Allahut xh.sh. drejtuar te gjithe mysli-
maneve, deri ne Diten e Gjykimit:
"E mos u dobesoni (fizikisht) dhe
mos u deshperoni (shpirterisht), derisa
te jeni me te lartet, po qe se jeni besim-
tare te sinqerte." 11
"Kjo eshte keshtu! E kush madheron
dispozitat e Allahut, ajo eshte shenje e
devotshmerise se zemrave." 12
"Zoti yne! Na dhuro durim! Na i fo-
rco kembet tona dhe na ndihmo kunder
pabesimtareve!" 13
Dr. Ali E ILJAZI
Fusnotat:
1. Ali Imran, 165.
2. Ali Imran, 165.
3. Esh Shura, 30.
4. El En' am, 153.
5. Er-Rrad, 11.
6. Buhariu.
7. Muslimi.
8. Buhariu, Muslimi dhe Tirmidhiu.
9. Buhariu.
10. El Enfale, 46.
11. Ali Imran, 139.
12. El Haxh, 32.
13.ElBekare, 250.
dituria islame / 220-221
37
Kuriozitete
A e dini se ...
- Eshtrat e njeriut jane kater here me te qendrueshme se
geliku.
- Enet e gjakut te njeriut (te kapura njera pas tjetres) jane
2,5 here me te gjata se ekuatori.
- Zogu nuk ka shqise te te nuhaturit dhe te shijes.
- Gjysma e popullsise se botes fiton vetem 5% te pa-
surise ne bote.
- Ata qe pine kafe, mendojne me shpejt dhe veprojne me
logjikisht se ata qe nuk e perdorin kafene.
- Sahara eshte me e madhe se Australia.
- Romani "Vuajtjet Verterit te Ri" te Getes (Goethe) ishte
shkaktar i nje serie vetevrasjesh.
- Shqiperia ze vendin e shtate ne bote per perdoruesit e
duhanit, 800 mije paketa shiten ne dite ose secili pi
nga 19 cigare.
- Nese do te mblidhet gjatesia e hapave qe behen nga
njerezit ne 24 ore, kjo largesi do te ishte e barabarte
me 88 vajtje-ardhje ne distancen Toke-Diell.
- Kosova me siperfaqen prej 10897 km 2 , zoteron nje po-
tencial mineral te tille, qe krahasohet me provincat me
te permendura ne Europe, si Ruri, Silecio, Sudeto etj.
- 29 Shkurti - Personat qe kane lindur ne kete date,
ditelindjen e kremtojne nje here ne gdo kater vjet.
- Nga 1m 3 dru pishe, pas perpunimit me lende te ndrysh-
me, pergatiten 2.000 pale gorape ose 500 fustane.
Keshilla
Trembedhjete urdheresa per te menduar pozitivisht
Merru me digka
Shoqerohu me miq
Duhet te jesh prodhimtar
Organizohu ndryshe
Mos u shqeteso
Ridimensiono frymezimin
Mendo pozitivisht
Mendo per te tashmen
Puno ne nje personalitet te shendoshe
Zhvillo nje personalitet te shoqerueshem
Duhet te jesh vetvetja
Elimino ndjenjat negative
Konsideroje lumturine si prioritetin numer 1
Burbuqe Dervisholli
Kur ka perfunduar ndertimi i hotelit "Huard" ne Baltimor,
ekspertet i kane vendosur kazanet per ngrohje qend-
rore dhe kane ndezur zjarrin. Atehere nga dritaret dhe
dyert e nderteses ka filluar te dale tymi dhe eshte kon-
statuar se mjeshtrit kishin harruar t'i ndertonin oxha-
qet.
Vezen me te madhe e ka bere nje struc (shpend qe
jeton ne shkretetira te nxehta) nga Madagaskari dhe
eshte e madhe sa 180 veze pulash.
Randy Gardnor qendroi zgjuar per 264 ore duke mos
treguar asnje simptome psikotike. Pas kesaj, ai fjeti
15 ore dhe, kur u zgjua, ndihej mire.
Te paret qe kishin ndare oren ne 60 minuta dhe minu-
tat ne 60 sekonda, vitin ne 12 muaj, diten dhe naten
nga 12 ore, kane qene babilonasit.
Qdo foshnje pas lindjes ka pikerisht 350 eshtra, kurse
njeriu i moshuar ka 144 me pak. Ekspertet kane zbu-
luar se shume eshtra gjate fazes se zhvillimit te njeri-
ut, shkrihen midis tyre dhe keshtu forcojne skeletin e
njeriut.
Alfabeti me i gjate eshte i gjuhes komboxhiane, me
gjithsej 72 shkronja.
Per te prodhuar 1 kg mjalte, bletes i duhet te thithe nek-
tarin e 12 milione luleve duke bere rreth 300.000 km
fluturim.
Burbuqe Dervisholli
Pavaresia
Na erdhi dita e gezimit
Na erdhi dita e glirimit
Oh sa shume kemi prit.
Qe te vije kjo dite.
Sa shume nena po qajne.
^^\ I ■■ f m ■ ■■■■■■■ I ■ ■■ I ■ ■ ■ I
Shume femije kerkojne etent
Gjaku i trimave s'u derdh kot
Na sollen Urine qe e gezojme sot
17 shkurti dita e lirise
Kjo eshte dite e pavaresise.
ne kete dite s'do ta harrojme
Deshmoret tane do t'i kujtojme
Ikrame Ibrahimi
38
dituria islame / 220-221
Histori
Ad em Selimi-Gllavica,
kolosi mid is te medhenjve te kohes
Enver Zhinipotoku
1. Trungu familjar
Nese themi kushtimisht se pjesa me e
madhe e jetes se shqiptareve ishte trag-
jedi me shume akte, atehere gjithsesi du-
het pranuar se akti me tragjik ne 130
vjetet e fundit ka qene shperngulja ma-
sive e qindra-mijera familjeve nga trojet
e tyre stergjy shore prej Sanxhakut te
Nishit, nga dhuna e organizuar shtetero-
re e pushtetit serb te Dinastise se Obre-
noviceve gjate Krizes lindore te viteve
1877-78, te cilat, pa e ditur nga do te
shkonin, kishin marre rrugen e ekzodit
per t'u vendosur ne Kosove, dhe nje pje-
se e madhe do te shpernguleshin drejt ne
Turqi, ku jetojne edhe sot.
Haxhi Mustafa nga fshati Recice, i
rrethit te Prokupes, kishte pese djem, te
cilet dhuna e dhjetor-janarit 1877-1878,
e kesaj golgote, u dha epitetin "muha-
xhire", duke i lene pa at(e)dhe te te pa-
re ve dhe i ndau ne tri pjese per t'u nguli-
tur ne tri fshatra, qe sot mund te jene
rreth 100 familje. Rama e Shabani u ve-
ndosen ne vendin qe me vone u quajt
Gllavice (Lipjan); Ismajli e Aliu ne
fshatin Sazli (Ferizaj); kurse me i vogli,
Bajrami, ne fshatin Manastirc (Ferizaj).
Djali i madh, Rama, pati vetem nje
djale - Selimin, i cili eshte gjyshi i njerit
prej figurave te medha te Kosoves gjate
LDB-se- Adem Gllavices. Selimi (qe e
quanin me nofken "Qorri") pati kater
djem: Hysenin (6 djem), Rexhepin (1
djale), Osmanin (2 djem) dhe Hasanin
(babai i Ademit), qe e la vetem ate, me-
qe si ushtar bullgar midis viteve 1917-
18, vdiq ne Kercove. 1
Sot trungu i familjes se haxhi Mus-
tafes, ata qe jetojne ne Gllavice, Sazli,
Manastirc e gjetiu, kane ruajtur mbiem-
rin Regica, te fshatit prej nga kishin ar-
dhur te paret.
Nga keto tri dege te ketij trungu, sot
ka dhjetera intelektuale, qe kane bere
emer ne fusha te ndryshme, por mbi te
gjithe shkelqen Adem Selimi- Gllavica
(kryepersonazhi i ketij shkrimi) atdhetar
nacionalist i perndjekur, dhe shkencetar
agrokulture i permasave boterore.
Intelektual nder me te medhenjte e kohes se tij, vizionar politik i koor-
dinatave globale per fitoren e komunizmit si mashtrim i shqiptareve,
atdhetar nacionalist, agronom i profilit boteror, - Adem Selimi-
Gllavica, as nga Australia e larget, e as atehere kur ishte ne prag te
vdekjes, endrren per Kosoven e Shqiperine e lire nuk e kishte shuar
asnjehere, i bindur se bota demokratike eshte me shqiptaret, se fryma
e kohes eshte ne favor te fitores perfundimtare.
2. Shkollimi: Pergatitja
intelektuale e profesionale
Adem Gllavica lindi ne kohen e Luf-
tes se Pare Boterore, ne kohen e zise se
bukes, e njohur ne popull si "koha e qes-
atit bullgar", me 16 shtator 1916. Babai
i tij, Hasani, ishte mobilizuar ushtar bu-
llgar ne Kercove, ku vdiq pas nje viti,
duke lene gruan dhe djalin e vogel nje
vjec. Nena e Ademit, qe ishte nga fshati
Manastirc (nga familja Maxhera) nuk
pranoi ta linte teper te vogel djalin e saj,
keshtu qe deri ne moshen 6-7 vjec e ru-
ajti, pastaj u nda nga familja e madhe
Recica, per t'u martuar ne Shkup.
Shkollat fillore ne gjuhen serbo-kro-
ate ne Kosove u hapen midis viteve
1924-26, keshtu qe Adem Selimi pati fa-
tin t'i takonte gjenerates se pare te kety-
re nxenesve dhe per kater vjet ne fshatin
Llugaxhi (2 km larg vendlindjes) kreu
(^arshia e Qf&hkupit
neviiin 1<<78
dituria islame / 220-221
39
shkollen fillore 4-klaseshe si me i miri i
klases.
Ne vitin 1925 ne Shkup, me insistim-
in e anetarit te atehershem te qeverise se
Mbreterise SKS per pakicat, boshnjakut
Sulejman Rebac dhe me presionin e Li-
ges se Kombeve ne Gjeneve per te drejt-
at e pakicave, u hap nje shkolle e mesme
per myslimanet e Jugut te Serbise -
Medreseja e Madhe, qe mbante emrin e
Mbretit Aleksander Karaxhorxhevic.
"Paria e grupeve ne pushtet bente lu-
fte pa kursim midis tyre dhe, kur u du-
hej, pervetesonin popullsi e kombesi te
caktuara, me qellim qe t'ua nenshtronin
interesave te vet. Me themelimin e Me-
dresese se Madhe, synonin qe, ne te, te
zhvillohej mendimi kombetar serb dhe
qe nxenesit e saj te beheshin bartes te
asaj politike. 2
Si nxenes qe kreu filloren shkelqy-
eshem dhe bonjak qe ishte, Ademi fitoi
te drejten te regjistrohej ne Medresene e
Madhe pas mori provimin pranues. Aka-
demik Idriz Ajeti, sot nder intelektualet
me eminente te Kosoves, flet keshtu per
shokun e tij te klases para 78 vjetesh:
"Kur e si erdhi Ademi ne Shkup? Erdhi
ne vitin 1930, ne gushtin percellues, pasi
kishte mbaruar provimet pranuese ne
Medresene e Madhe, por jo vone! Ademi
mund te mos arrinte ne kohe te caktuar,
por vone (jo) kurre. I veshur me rroba te
grisura, i mbathur me opinga, vjen ne
shkolle, ne Medresene e Madhe te Shku-
pit dhe lut te hyje te drejtori Ahmet Me-
hmedbashiq - nje orientalist i njohur.
Drejtorit Mehmedbashiq Ademi ja para-
qet arsyet e voneses. Drejtori pranon
perligjjet dhe formon komision te veca-
nte ne perberjen: drejtori Mehmedbash-
iq dhe profesori i serbokroatishtes Ilija
Llopushina. Kandidati provohet ne keto
lende: ne serbokroatisht, ne histori dhe
lexim te musafit, Kuranit. Pergjigjet e
Ademit ishin te shkelqyera, leximi i Ku-
ranit e mahniti drejtorin Mehmedbashiq,
i cili dha urdher qe kandidatit t'i bli-
heshin nje pale rroba dhe drejtori gjate
gjithe shkollimit ne Medrese nuk e har-
roi Ademin si nxenes te dalluar". 3
Ne gjeneraten e gjashte te kesaj shko-
lle, pervec Adem Glavices qe kishte
numrin rendor 18, ishin edhe keta nxe-
nes shqiptare: Halit Ibishi nga Cernilla e
Ferizajt, Jusuf Ajeti, Tupalle-Medvegje,
Zeqir Bajrami, Tupalle, Idriz A. Ajeti
(Gashi) nga Pjetershtica, Shtime, Idriz I.
Ajeti, Tupalle (Akademiku i sotem), Ib-
rahim Kelmendi nga Presheva, Jusuf
Riza, Gjakove, Isa Sadriu, Prizren, Mu-
stafe Salihu, Prishtine, Mehdi Hasani,
Gostivar dhe Isak Sherifi, Gjilan.
Edhe pse ishin talebe te medresese
dhe nje pjese e mesimeve ishin fetare,
asnje prej tyre nuk u bene predikues te
fese, po qe te gjithe: shkencetare, atdhe-
tare, deshmore dhe njerez me influence
ne jeten shoqerore dje e sot. "Medreseja
ishte nje kombinim midis gjimnazit dhe
shkolles fetare. Ishte themeluar per t'u
arsyetuar para opinionit se qeveria men-
donte edhe per pakicat josllave me fe
myslimane. Shpenzimet per konvikt,
ushqim, veshmbathje, higjiene dhe edu-
kim financoheshin permes buxhetit te
Ministrise se Arsimit te Mbreterise
SKS". 4
Gjate shkollimit ne medrese per tete
vjet (1930-38) Adem Gllavica ishte yll
ndricues, nder me te miret e gjenerates.
Serish Akademik Idriz Ajeti, qe me
Ademin ishin per 15 vjet shoke te pand-
ashem ( 1930-45), thote: "Afer shkolles
sone kishte shtepine nje avokat, djali i te
cilit ishte nxenes ne Gjimnazin e Shku-
pit. Nje dite avokati vjen tek drejtori yne
dhe e lut qe nxenesi i shkolles sone, me
i miri, t'ia mesonte djalin. Propozimi i
drejtorit bie ne Ademin. Dhe Ademi te
birit te avokatit mesimin ja jepte ne
kohen kur te gjithe nxenesit e shkolles
pergatiteshin per mesimet e neserme, e
ajo kohe quhej korepeticia: pergatitja e
perbashket per mesimet e neserme"
(Perseritja e mesimeve). Ademi mori nje
shperblim te mire nga avokati dhe preu
tri pale rroba". 5
Gjate shkollimit te Ademit ne med-
rese, nderkohe ne Tetove ne nje shkolle
bujqesore mesonte djali i xhaxhait te tij,
Selimi (moshatar i Ademit), dhe qe te dy
do te studionin me vone: Ademi ne Zag-
reb agronomine, kurse Selimi ne Gjer-
mani veterinarine. (Selimi do te mbetej
ne Gjermani deri ne fund te jetes- vdiq
ne vitin 2000. Aty do te ushtronte profe-
sionin e veterinerit ne Rosenheimer-par-
alagje e Munihut, kurse do te jetonte ne
Neubiberg-afer Munihut).
Ja se 9'shkruan vete Adem Gllavica
per zgjedhjen e profesionit, ne letren qe
i dergonte te birit, Bardhylit, ne Tirane
me 21.01.1994 nga Australia: " E zgjo-
dha degen e agronomise me deshire dhe
Selimit ia rekomandova degen e veteri-
narise, sepse, pasi t'i kryenim studimet,
vetem me keto dege do te punonim ne
Kosove, e cila jo vetem qe kishte nevo-
je per ne si kuadro, si nje rajon bujqesor
e blegtoral, por, nga ana tjeter, po te
zgjidhnim dege te tjera, qeveria e push-
tuesve nuk do te na jepte te drejte te
ushtronim profesionin. Ose, po te na je-
pte kete te drejte, do te na conte ne ve-
nde te tilla, ku do te binim ne konflikt
me popullsine shqiptare, se perndryshe
do te na burgoste si shkeles te ligjit". 6
Burime me te sigurta per t'iu referu-
ar, kur flitet per jeten e Adem Gllavices
si nxenes e student, sesa ato te Akade-
mik Ajetit nuk kemi, prandaj do t'u re-
ferohemi serish: "Ne konkurset qe
shpalleshin per punimin me te mire mbi
ndonje teme, sikur bie fjala ajo: "Shkupi
gjate shekujve", Ademi do ta fitonte ko-
nkursin, edhe kete shperblim. Per pushi-
met e dimrit te vitit 1935-36, profesori i
serbokroatishtes Vido Llatkoviq, na ki-
shte dhene si detyre qe secili nxenes i
klases sone (V), gjate atij pushimi, te re-
gjistronte nga nje kenge popullore. Nder
te gjitha kenget e sjella prej nesh, varia-
nti me i mire doli ai i Ademit, qe kishte
shenuar (nuk dihej prej kujt e kishte ma-
rre kengen)- ishte kenga e Dem Ahmetit.
Profesor Llatkoviq parapelqeu variantin
e Dem Ahmetit qe sillte Ademi, te cilin
ai e perktheu serbisht dhe me redaktimin
e tij u botua ne revisten e njohur "Pri-
lozi". Ne vitin 1938-39 ne Zagreb, kur
studionim, kishim takuar pronarin dhe
kryeredaktorin e gazetes "Muslimanska
svijest", i cili na kerkoi qe serish varianti
i Adem Gllavices i kenges se Dem Ah-
metit te merrej per botim, dhe keshtu ai
u botua serish".* 7
Qe ne Medresene e Shkupit (sic tre-
gon vete ne letren e permendur te dates
2 1 .0 1 . 1 994 derguar te birit) ai ishte lidh-
ur me konsullaten shqiptare: "Me shume
mund arrita te lidhesha me konsullaten
shqiptare, sepse ishte e ndaluar qe
shqiptaret, pa autorizim nga organet e
brendshme te Shkupit, te shkonin ne
konsullate, perndryshe, po te kapeshe,
denimi ishte shume i rende, sidomos per
nxenesit e Medresese se Aleksandrit.
Por, une kisha marre parasysh edhe bur-
gun, sado i rende te ishte ai. Qe ne
moshe te re pata ardhe ne perfundim se
ne shqiptaret e pushtuar nga nje armik
shekullor, sic ishte Jugosllavia e Mbretit
te asaj kohe, duhet te punonim per gesht-
jen kombetare ne ilegalitet e nuk duhet
te trembeshim nga burgu, e as nga hum-
bja e jetes, ndryshe nuk duhet te punon-
im fare ne kete fushe'. 8
Nje shpirt kolosi, cfare ishte Adem
Gllavica, nuk mund te mos kishte te kul-
tivuar edhe ndjenjen per art. "Ademi e
donte muziken. Ne shkolle vepronte ko-
ri i shkolles, orkestra e harqeve dhe or-
40
dituria islame / 220-221
kestra e tamburave apo mandolinave. Ne
orkestren e harqeve Ademi i binte vio-
loncellos, ne orkestren e tamburave i
binte mandolines". 9
Se Adem Gllavica ishte nje atdhetar i
lindur, tregon aktiviteti i tij gjate shkoll-
imit ne medrese dhe ne Universitetin e
Zagrebit, ku u pergatit per jete, me atdh-
etarizem te cilin e pati udherrefim deri
ne fund te jetes. "Ademi printe ne pune
te zgjimit te ndjenjave kombetare; ai
kishte gjetur lidhje me zyrtarin e konsu-
llates se Shqiperise ne Shkup dhe neve
disave na furnizonte me literature shqi-
pe. Qe atehere, bie fjala, jemi njohur me
veprat e Naimit ("Bageti e Bujqesi",
"Jeta e Mehmet Ali Pashes se Egjiptit"
shkruar nga Aleksander Xhuvani) etj.
Nder projektet programore qe nderm-
jet dy lufterave boterore ishin pergatitur
per shpernguljen e shqiptareve, me seri-
ozi ishte ai i historianit dhe akademikut
serb V. Qubrilovic, i cili autoritetet shte-
terore serbe-jugosllave i porosiste qe
spastrimin etnik te shqiptareve ne Koso-
ve ta kryenin me cdo kusht, pa marre
parasysh reagimet eventuale te qeverive
evropiane. Gjate pushimeve, Ademi, qo-
fte si nxenes i medresese apo si student
ne Universitetin e Zagrebit, nuk e harro-
nte detyren e shtrenjte qe ne kontakte
me popull te zhvillonte nje aktivitet ku-
nder realizimit te atij projekti famekeq
te shpernguljes se shqiptareve". 10
Ne arkivin e fotove te Shaban Kaj-
tazit (medresant i Shkupit pese gjenera-
ta me vone), eshte gjetur e ruajtur dhe
eshte publikuar ne librin e kujtimeve te
Ibrahim Grainces "Deri ne vdekje per
atdhe", nje foto qe deshmon per aktivi-
tetin e studenteve dhe intelektualeve
kosovare ne Drenice (Baica e Kolshit)
kunder shpernguljes. Fotoja eshte e
veres se vitit 1939, kurse ne te shihen:
Halit Ibishi-student i Universitetit te Za-
grebit, Adem Gllavica-po ashtu student i
Agronomise ne ate universitet, Idriz A.
Ajeti nga Pjetershtica (mesues dhe shok
medreseje me dy te paret), Mustafe Ho-
xha (me vone jurist dhe kryetar gjyqi ne
Kosove) dhe dy njerez me influence ne
popull (Sherif Ahmeti, pushkatuar me
1945 nga forcat partizane ne Drenas,
dhe Dan Bellagoshi, i cili ka jetuar deri
me 1977".* 11
Kjo deshmon ate qe thote Akademik
Ajeti se Ademi me shoke shfrytezonte
cdo rast qe te gjendej prane popullit dhe
me popullin, qe asokohe thuaja qind per
qind ishte i pashkolluar, kurse detyren e
intelektualit e shihte ashtu sic vepronte
ai me shoke, ne zgjimin e ndergjegjes
kombetare.
Deshmitaret e kohes flasin qarte se
Halit Ibishi, Adem Gllavica, Idriz Ajeti,
etj. per cdo fundjave si medresante shtri-
nin aktivitetin e tyre me shoket e tjere ne
rrethet e Ferizajt, Lipjanit, Drenices e
Medvegjes dhe populli i quante "studen-
te", edhe pse ata ishin ende nxenes se
shkolles se mesme.
Pushtimi fashist e gjeti Ademin ne
Zagreb, dy muaj para se te mbaronte
fakultetin, i cili do te mbyllej. Eshte in-
teresant te permendet ne kete mes nje
mendim i shkeputur nga kuj timet e at-
dhetarit te njohur kosovar, Sadik Tafar-
shikut, ne nje interviste dhene revistes se
perjavshme "Zeri", botuar me 15 shkurt
1992.
"Ne vitin 1938, duke udhetuar per ne
Shkup, e gjeta nje kompozicion treni me
nja 6500 shqiptare, te cilet ishin mobili-
zuar qe te shkonin ne Zagreb. Kjo me
beri pershtypje, keshtu qe e lashe rrugen
per ku isha nisur, dhe shkova me ta ne
Zagreb. Ne Zagreb keta shqiptare do t'i
fusin ne kazermat "Zrinjski Frankopan",
te emertuar si regjimenti 33. Qellimi
kryesor i nje koloneli, te quajtur Nema-
njig, qe deri atehere kishte sherbyer si
komandant i nje regjimenti ne Gjakove,
ishte si te komprometoheshin shqiptaret
dhe te konfrontoheshin me kroatet...
Duke kuptuar kete qe po gatuhej, une do
t'u them te mobilizuarve: "Juve ju sollen
ketu qe te gnderoni femrat kroate, te vi-
dhni e te vrani kroate dhe, kur te kryhet
ky aksion i tmerrshem, keta do te formo-
jne serish banda te reja, prej kroateve, te
cilat do te vijne te armatosura ne Kosove
per t'u hakmarre". Per arsye se kete e
bera me koken time, me vone shkova ne
Sleme dhe atje u takova me Radovan
Zagovicin. Radovani kerkonte nga une
qe te bija ne kontakt edhe me ndonje stu-
dent shqiptar qe studionte ne Zagreb,
dhe se bashku me te te ndikonin sa me
shume tek te mobilizuarit qe te mos ndo-
dhte ajo qe kishin parapare qarqet sho-
viniste serbomedha. Fatmiresisht, ashtu
edhe ndodhi. (Studenti per te cilin e ka
fjalen Sadik Tafarshiku, eshte Adem
Gllavica).
12
3. Aktiviteti politiko-ushtarak
deri tie shtator 1 945
Periudha 1941-1943 Adem Gllavicen
e gjeti te angazhuar ne provimet per kry-
erjen e fakultetit, hapjen e Institutit Buj-
qesor ne Fushe-Kosove, Nenprefekt ne
Ferizaj dhe mesimdhenes ne gjimnazin
"Sami Frasheri" ne Prishtine.
Nderkohe gjate ketyre viteve kishte
filluar te leshonte rrenje Levizja Komu-
niste, te cilen asnjehere nuk e kishte si-
mpatizuar Adem Gllavica. Por, duhet
pranuar se shoket e tij te femijerise e te
shkollimit, tanime ishin bere dhe vepro-
nin si anetare te devotshem te PKJ-se:
Hivzi Sulejmani, Halit Ibishi, Idriz A.
Ajeti, Shaban Kajtazi etj. Duhet shtuar
se deri ne fund te vitit '44, kur tradhtia
sllave, e mbeshtjelle me komunizem,
doli ashiqare, intelektualet shqiptare te
kohes vepronin pa ferkime te medha, per
te miren e popullit shqiptar, qe LDB-ne
ta tejkalonin me sa me pak viktima. Si-
pas deshmive te Shaban Kajtazit (njerit
nder deshmitaret aktive te kesaj kohe ne
rrethin e Ferizajt e me gjere), Ferizaj me
rrethine deri ne luften e 1-2 dhjetorit '44
kishte vetem dy viktima ( nje i pushkat-
uar dhe nje i varur per faje hakmarre se
dhe si vrases).
13
dituria islame / 220-221
41
Pas kapitullimit te Italise (9 shtator
1943) me 20 shtator '43, me iniciativen
e rinise se atehershme, u mor vendimi qe
te mbahej nje asamble e pergjithshme.
Ky tubim u mbajt ne gjimnazin "Sami
Frasheri", ku mori pjese gjithe paria e
Kosoves, kryetare bashkish dhe intelekt-
uale eminente. U formua "Komiteti i
Rinise Nacionaliste per Mbrojtjen e Ko-
soves" me kater seksione: seksioni ush-
tarak (udheheqes Abdyl Henci); i propa-
gandas dhe shtypit (udheheqes Luan
Gashi); i fmancave (udheheqes Shasivar
Aliu) dhe i transportit (udheheqes Sali
Vala-Siqani). Udheheqes i ketij komiteti
u zgjodh Ing. Adem Gllavica, kurse de-
tyra e kesaj organizate ishte: mbrojtja e
Kosoves dhe e kufijve te saj nga bandat
cetnike, forcat bullgare dhe brigadat
komuniste shqiptare, te cilat bashke-
punonin me brigadat komuniste serbo-
malazezo-maqedonase, ne emer te inter-
nacionalizmit proletar.
Se cfare kulture kishte Adem Gllavi-
ca, per te cilin kishte vendosur populli ta
udhehiqte kete komitet, flet e dhena se ai
asokohe komunikonte ne nente gjuhe te
huaja.
Adem Gllavica kishte bindjen se Ko-
sova ishte cliruar nga pushtimi gjerman,
perkundrejt Shqiperise qe ishte pushtuar
dhe proklamonte idene se "Kosova ki-
shte rastin qe per here te pare te zgjedhe
nje pushtet te vetin shqiptar".
Sipas deshmise se Jusuf Bregut:
"Adem Gllavica, Shasivar Aliu dhe
Smajl Gorani na dhane urdher qe te da-
lim te gjithe ne rruge, sepse serbet kishin
dale me lule, me veze ne pjata plot ush-
qime per t'i pritur gjermanet, dhe ishte
rrezik qe atyre t'u jepej pushteti... Ne
perzume serbet dhe pastaj erdhen gjer-
manet. Gruaja e Adem Gllavices, Vezire
Gjuraku, djali i Smajl Dobrajes-Isaku
dhe une, dolem dhe vendosem flamurin
kombetar kuq e zi. Sa kishim bez mba-
ruam flamuj, dhe keshtu e mbushem Pri-
shtinen me flamuj kuq e zi". 14
"Pasi u vendos Komanda gjermane
ne Prishtine- thote vete Ademi ne nje le-
ter, ne, nje grup intelektualesh qe e njih-
nim gjermanishten, kerkuam takim dhe
na priti komandanti gjerman. Isha une,
Shasivari me te shoqen, Hivzi Sulejma-
ni, Hasan Tajari etj., ndersa nga njerezit
me influence moren pjese :Iljaz Agushi,
Shyqeri Beu, Ismajl Gorani, Abdyl
Henci etj. Ne kerkuam nga komanda
gjermane qe te na jepte leje qe te organi-
zonim pushtetin lokal per tere Kosoven,
dhe ajo pranoi pa medyshje".
15
Keshtu krijohet nje administrate e
perkohshme nga njerezit me te afte te
kohes. Dy vendimet me te rendesishme
qe solli ky pushtet per t'i shpetuar gje-
ndjes anarkiste, qe zakonisht paraqitet
ne shoqeri ne kohe tranzicionesh, ishin
ato qe i perkasin sigurise: se pari ndalo-
hej rreptesisht gjakmarrja midis shqip-
tareve (kush vret apo hakmerret, varej
ne litar, sic ndodhi nje rast ne Ferizaj);
se dyti kush vjedh e plackit pakicat (ser-
bet e malazezte), do te denohej me burg,
e ai qe vret, denohej me varje. Keto de-
nime, sic flasin deshmite e kohes, paten
nje efekt, sepse u krijua nje gjendje e
qete dhe stabile, edhe pse popullata, si
kohe lufte qe ishte, ishte e armatosur.
Meqe ne ate kohe Kosova ishte e
ndare ne tri zona: gjermane, italiane e
bullgare dhe vepronin dy lloj forcash ve-
ndore: nacionaliste e komuniste, nuk
ishte e cuditshme qe cdokush vepronte
sipas propagandas dhe forces qe kishte.
Eshte nje detaj interesant qe permend
Adem Gllavica, qe, sig thote, ia kishte
thene Xhafer Deva: "Degjoni mire, na
tha me nje rast Xhafer Deva, qe ishte i
lidhur me organet e larta te Qeverise
gjermane. Ne qofte se mua nuk do te me
siguronte Qeveria gjermane se, pasi te
fitoje ajo luften, Kosova me te gjitha tro-
jet e tjera shqiptare, duke perfshire edhe
Qamerine, do t'i bashkohen Shqiperise,
nuk do t'i hyja kurre kesaj pune. Madje
ata, me paten treguar edhe harten qe ki-
shin pergatitur per ta ekspozuar pas
mbarimit te luftes. Perndryshe, une ku-
rre nuk do te kisha pranuar te bashkepu-
noja me gjermanet". 16
Kjo deklarate e Xhafer Deves te kuj-
ton ate qe kishin bere ne Mbledhjen e
Bujanit me 31.12.1943 dhe 1 e 2 janar
1944 komunistet shqiptare e serbe, per
t'i mobilizuar shqiptaret ne lufte kunder
gjermaneve, se "Kosova dhe Rrafshi i
Dukagjinit pas LN^-se do t'i bashkohen
shtetit ame- Shqiperise" sic thuhet ne
rezoluten e Bujanit.
Me 28 mars 1944 KQ i PKJ-se i der-
goi nje leter Komitetit Krahinor te Ko-
soves, me te cilen denohej Konferenca e
Bujanit qe proklamonte parimin e vetve-
ndosjes per shqiptaret. Ky ishte grushti i
pare qe iu dha forcave komuniste shqip-
tare dhe atyre nacionaliste, per t'i perca-
re, pasi fara e percarjes ishte mbjelle nga
jugosllavet ne Konferencen e Mukjes ne
gusht te 1943-tes.
Gjermanet, sig dihet, e humben luften
dhe ajo qe i kishin premtuar Xhafer De-
ves, ishte e vdekur. Komunistet ishin me
te shkathet dhe me te rafmuar e perfide.
Per te fuqizuar vendimet e tyre, per te
mobilizuar shqiptaret ne lufte, mashtru-
an komunistet shqiptare andej e kendej
kufirit, nxoren Rezoluten e Bujanit, te
cilen e shfuqizuan dhe e varrosen, kur
me 8-10 korrik 1945 ne Prizren, nen try-
snine ushtarako-policore, vendosen
"unanimisht" qe "Kosova e Rrafshi i
Dukagjinit t'i takojne Serbise Federale".
Per cudi, thone deshmite e kesaj konfer-
ence, perfaqesuesi i shtetit shqiptar ne
fjalen e tij "kishte dhene pelqimin e qev-
erise komuniste shqiptare per kete anek-
" 17
sim
Kjo flet qarte se sa keq populli shqip-
tar ishte i mashtruar nga thyerja e inte-
resave te Fuqive te Medha dhe gfare
lojerash luheshin per territor ne kurriz te
ketij populli.
- vijon -
Fusnotat:
1. Shenimet per trungun familjar te familjes se
Adem Gllavices u moren nga Beqir Recica
(1922-2008) ne gusht te vitit 2007.
2. Mustafa Memiq "Medreseja e Madhe dhe nxe-
nesit e saj", Fejton, Rilindja, 30 shtator 1985,
faqe 18.
3. Fjale rasti e Akademik Idriz Ajetit mbajtur ne
Lipjan, me rastin e emertimit te Shkolles se Me-
sme Teknike me emrin "Adem Selimi-Gllavi-
ca", 14 shtator 2004, faqe 1-2.
4. Mustafa Memiq, "Medreseja e Madhe dhe nxe-
nesit e saj", Fejton, gazeta e perditshme 'Rili-
ndja", Prishtine, faqe 18, 30 shtator 1985
5. Akademik Idriz Ajeti, fjale rasti me 14 shtator
2004, faqe 2.
6. Gani Demiri-Ratkoceri, "Adem Selimi-Gllavica
monografi", Tirane, 2003, faqe 16.
7. Akademik Idriz Ajeti fjala e cituar, faqe 3.
8. Gani Demiri-Ratkoceri, "Adem Selimi-Gllavica
monografi", Tirane, 2003, faqe 16.
9. Akademik Idriz Ajeti, po aty, faqe 3.
10. Po aty, faqe 3.
11. Sherif Ahmeti (Bylykbashi)-Baica e Kolshit
Lipjan, i pushkatuar se bashku me Ibrahim (Ha-
san) Bylykbashin ne shtator 1945 ne Gllogoc
(Drenas), te cilet ishin te arratisur pas Luftes se
Drenices dhe ua kishin marre familjet peng te
dyve. Ata dorezohen qe t'i shpetojne grate e
femijet dhe i pushkatojne pa gjyq duke ua hum-
bur cdo gjurme.
12. Cituar sipas "Shtegtari i drites Sadik Tafarshi-
ku-monografi", Zgjimi, Ferizaj, 2007, faqe 175.
13. Interviste me Shaban Kajtazin, Janar 2002, Pri-
shtine (e papublikuar).
14. Skender Zogaj, "Jusuf Uka-Bregu-luftetar i pa-
epur i Ballit Kombetar", Prishtine 2002, faqe
33.
15. Gani Demiri-Ratkoceri, "Adem Selimi-Glla-
vica monografi", Tirane, 2003, faqe 27.
16. Gani Demiri-Ratkoceri, "Adem Selimi-Glla-
vica monografi", Tirane, 2003, faqe 30.
17. Deshmi te Shaban Kajtazit si pjesemarres i ke-
saj Konference dhene autorit te ketyre rresh-
tave, janar 2002.
42
dituria islame / 220-221
Opinion
Shkenca reale, vertetuese e f j a I eve te Kuranit
A t o
■
Muhamet Sheqiri
Historiku i shkurter i atomit
Tendencat per ta sqaruar natyren e ato-
mit, strukturen e tij si dhe dhenien e nje te-
orie mbi te verteten e atomit, verehen qe
nga kohet e lashta, duke filluar qe nga gre-
ket e vjeter. Keshtu Demokriti ne shekullin
-V- (460 p.e.s.- 370 p.e.s.) kishte paraqitur
tezen e tij mbi atomin, e cila njihet si hipo-
teza e atomit si therrime e pandashme.
Edhe vete termi atomos, rrjedh nga gjuha
greke, qe d.m.th / pandare.
Hipoteze te ngjashme kishte dhene
edhe Lukrecie ne shekullin -I- te eres se re,
e cila u quajt hipoteza e atomit si therrmi e
pandashme. Keto hipoteza, si e Demokritit
ashtu edhe e Lukrecies, ishin hipoteza te
mangeta per ta shpjeguar qarte defmicio-
nin mbi atomin dhe, si te tilla, ishin te pa-
qarta dhe jo te plota. Teori per atomin kane
dhene edhe shkencetare te tjere te ndrysh-
em, si F.Bacon, R.Boyle dhe Isac Neew-
ton, si shkencetare te shekullit XVII.
Po ashtu ne vitin 1801 Jon Dalton gji-
thashtu kishte dhene nje perkufizim lidhur
me atomin, sipas te cilit del se "atomet ja-
ne therrmija diskrete te pandashme, te cilat
nuk mund te ndahen nga proceset e njohu-
ra kimike".
Nga zbulimet e metejshme qe jane bere
ne fushen e fizikes dhe te kimise ne fund
te shekullit XIX dhe ne fillim te shekullit
XX, del se atomi si therrmije e pandare,
hidhet poshte.
Keto zbulime ndikuan ne renien e pike-
pamjeve dhe hipotezave te grekeve te
lashte, si Demokriti e Lukrecie, po ato nje-
kohesisht ndikuan edhe ne renien e pike-
pamjeve te Daltonit, ne vitin 1801.
Zbulimet qe u bene ne shekujt XIX-
XX, treguan qarte se atomi nuk eshte ther-
rmija me e vogel, ashtu sic ishte menduar
deri ne ate kohe, por eshte therrmije e per-
bere nga shume therrmija te tjera (grimca)
subatomike.
Sipas zbulimeve, pikepamjeve dhe te
arriturave bashkekohore shkencore, del se
atomi perbehet nga berthama atomike, e
cila eshte shume e vogel dhe ndodhet ne
qendren ku eshte e perqendruar tere masa
atomike, dhe eshte e rrethuar nga elektro-
net, te cilat sillen rreth berthames ne nje
rruge te perkufizuar.
Ne Kuranin famelart thuhet: "...Zotit
tend nuk mund fi fshihet as ne toke e as ne
qiell as sa grimca e as me e vogel se ajo e
as me e madhe...". (suretu Junus, 61)
Allahu xh.sh. eshte Ai qe e shpalli Kur-
anin si liber Hyjnor per njeriun ne toke dhe
per qartesimin e shume gjerave qe e rre-
thojne njeriun ne kete bote, e njeriu nuk ka
mundesi t'i shohe te gjitha gjerat, me per-
jashtim te atyre qe Zoti, nga meshira e tij e
madhe, ia ka mundesuar qe t'i shohe.
Allahu, Krijuesi yne, Krijuesi i gjithesise,
por edhe krijues i atomeve (grimcave), e
qarteson ne Kuranin famelarte se c' eshte
atomi ne te vertete?
Allahu ne Kuran jep pergjigje per cdo
gje per ata qe kane mend.
Allahu ne Kuranin famelarte na tregon
se ne gjithesine qe na rrethon, ekzistojne
grimca apo atome, sic quhen ne shkencen
bashkekohore, dhe njekohesisht jep nje
teori mbi atomin dhe strukturen e tij te bre-
ndshme, jep pergjigjje per njeriun shke-
ncetar, por edhe per njerezit e rendomte,
ne menyre qe ata te kuptojne rendesine e
krijimit te tyre, dhe rendesine e krijesave
qe jane ne sherbim te tyre (te njerezimit).
Ne shkencen e kimise, ku flitet per ato-
min, thuhet se atome ka ne toke e ne qiell,
por gjithashtu thuhet edhe se atome ka
edhe ne ato vende ku ne mendja nuk na
shkon fare se mund te kete dicka te tille.
Nga pikepamja fetare dhe te dhenat
shkencore, del se cdo gje e krijuar ne kete
bote, eshte ne perputhshmeri te plote me
fjalet kuranore, sepse Zotit nuk mund t'i
fshihet asgje, as ne toke e as ne qiell, as
grimca me e vogel se atomi.
Ne Kuran deshmohet, ne nje ane, per
fuqine e Zotit, e cila manifestohet ne gdo
fenomen jetesor (krijese) dhe, ne anen tje-
ter, per ekzistencen e grimcave (atomeve)
ne toke e ne qiell, te krijuara per te desh-
muar fuqine krijuese te Allahut Fuqiplote.
Nga kjo pikepamje, ne arrijme te kup-
tojme se cdo fjale e Kuranit ne veten e vet
permban kuptime qe vlejne per gdo kohe,
per cdo vend dhe per cdo njeri, fjale me
karakter te larte dhe kuptim te gjere.
Njeriu me mend, magjepset kur i sheh
mrekullite e krijuara nga Allahu xh.sh.
Allahu xh.sh., ne fillim te Kuranit per-
mend qarte ekzistimin e grimcave (atome-
ve) ne toke e ne qiell, duke e deshmuar
keshtu Fuqine e Tij.
Kurani, ekzistimin e grimcave (atome-
ve) e pershkruan ne kete menyre ne nje
pjese te ajetit kuranor: "...as sa grimca e as
ma e vogel se ajo..." Qellimi apo objekti i
kesaj pjese te ajetit kuranor, eshte qe te je-
pet pergjigje per atomin dhe njekohesisht
te tregoje funksionalitetin apo strukturen e
tij-
Shikuar nga pikepamja teorike, shume
nga shkencetaret bashkekohore atomin e
perkuflzojne si grimce te perbere nga shu-
me grimca te tjera, qe nenkupton se jane
ne perputhshmeri te plote me fjalet kura-
nore si dhe jane teori qe jane me kuptim te
njejte me fjalen kuranore, por dallojne ne
aspektin gjuhesor dhe prej kesaj del se pas
shume perpjekjesh, ndoshta shekuj te tere,
per te percaktuar teorine mbi atomin,
shkencetaret vijne ne perfundimin identik
me thenien kuranore: "... as sa grimca e as
ma e vogel se ajo..." dhe nga analiza e ke-
tyre fjaleve apo zberthimi i tyre, del se gri-
mca qe permendet ne ajet, eshte atomi dhe
me te vogla se atomi jane berthamat dhe
elektronet qe sillen rreth tij. Ky eshte nje
zberthim qe ka te beje me te arriturat shke-
ncore dhe pikepamjet bashkekohore mbi
atomin. Allahu xh.sh. e ka sqaruar mire ne
Kuran kete ceshtje me pak fjale, por me
shume kuptime duke e permendur, ne ra-
dhe te pare, grimcen ne teresi (atomin) e
pastaj berthamen e atomit apo elektronet
qe sillen rreth tij. Shkenca bashkekohore
thote se vellimi i berthames se atomit eshte
sa 1/10000 e atomit, qe domethene se
eshte shume-shume me e vogel se atomi
ne pergjithesi.
Per shekuj e vite shkencetaret jane per-
pjekur qe ta perkufizonin se 9 'eshte atomi?
Ka shume shkencetare e filozofe te cil-
et japin mendime per kete grimce te vogel,
atomin. Allahu xh.sh., ne Kuranin famela-
rte sqaron ne menyre te drejte dhe te sakte
cdo ceshtje. Shume shkencetare dhe filo-
zofe greke u perpoqen ta perkufizonin te-
orine mbi atomin, por teorite e tyre nuk u
perkrahen nga shkenca bashkekohore dhe,
si te tilla, u hodhen poshte, sepse ishin te
pasakta dhe nuk perkonin me te arriturat e
shkences bashkekohore, e cila arritjet e ve-
ta i kishte bazuar e i bazon edhe sot e kesaj
dite ne Kuranin famelarte, ne te cilin shke-
nca ze nje vend te vecante.
Keto na mesojne fjalet kuranore dhe te
arriturat shkencore:
Te gjitha te arriturat shkencore, ne
vertetesine e te cilave nuk dyshohet, jane
vertetuse se Kurani famelart, eshte e padi-
skutueshme, qe eshte zbritje prej Allahut
xh.sh., dhe kjo eshte esenca, thelbi i ketij
shkrimi, sepse 13 shekuj pas zbritjes se
Kuranit, shkenca arriti vetem nivelin sa ta
deshmoje vertetesine e fjaleve te Kuranit
famelarte per kete ceshtje,te cilen Kurani e
zberthen ne nje pjese te ajetit ose me pak
fjali, qe eshte nje nga shume mrekullite e
Kuranit.
dituria islame / 220-221
43
Analize
Edukimi modern - historia,
teorite dhe filozofia e tij
Sejid Hussein Nasr
Per shumicen e myslimaneve te
rinj, te cilet ia mesyjne Pere-
ndimit, institucionet perendi-
more te frekuentuara me se
shumti dhe ato me te cilat ata kane eks-
periencen me te perafert, jane ato te edu-
kimit. Kjo eshte po ashtu e vertete ne
njefare shkalle edhe per te rinjte mysli-
mane, te cilet studiojne ne institucionet
moderne te edukimit brenda Botes Isla-
me, institucione te cilat jane kopje e aty-
re perendimore dhe jane themeluar qysh
nga shekulli i XIII/XIX ne shtete te
ndryshme te Botes Islame, me te vetmin
qellim qe t'u ofrojne myslimaneve stu-
dime moderne. Prandaj, eshte tejet me
rendesi qe te kemi nje kuptim me te the-
lle te rolit dhe domethenies se edukimit
dhe institucioneve edukative ne Perendi-
min modern, si dhe te rrenjeve historike
te edukimit perendimor.
Sikurse edhe ne Boten Islame, gjitha-
shtu edhe ne Perendim, para periudhes
se shekullarizimit apo modernizimit gja-
te Renesances dhe shekujve XI/XVII,
edukimi ishte i nderlidhur me fene, per-
derisa institucionet e edukimit kontro-
lloheshin qofte direkt ose indirekt nga
Kisha. Per me teper, ne Evrope ekzis-
tonin edhe institucione edukimi te ndara
per minoritetin cifut kudo qe kishte nje
numer relativisht te madh cifutesh. Pra-
ndaj, shkollat ne Evropen paramoderne
synonin t'i edukonin te rinjte sipas me-
simeve teologjike, filozofike, ligjore dhe
etike te Kishes, ose, ne rastin e cifuteve
- sipas fese hebraike, kurse ne shkallen
me te larte synohej pergatitja e nxenesve
te krishtere per prifteri dhe pozita te re-
ndesishme klerikale, perkatesisht nxene-
sit cifut te beheshin rabine. Kjo situate te
kujton shume shkollat kuranore, medre-
sete dhe institucionet e tjera fetare ne
Boten Islame te vijuara nga nxenesit
qysh nga nje moshe e re. Megjithate,
edukimi ishte shume me i shtrire ne Bo-
ten Islame sesa ne Perendimin paramod-
ern.
Ne Mesjeten e hershme vete instituci-
onet edukative islamike filluan te ush-
tronin nje influence, sidomos ne fushen
e edukimit te larte, mbi homologet e tyre
perendimore, permes Spanjes, Sicilise
dhe Frances si dhe Italise. Me sakte, i
tere sistemi kolegjial, i cili u ngrit ne un-
iversitetet moderne perendimore, kishte
nje lidhje te ngushte me sistemin islamik
te medreseve, i cili ka mbijetuar deri ne
ditet e sotme ne Boten Islame. Shume
terma si 'karrige', te perdoruara ne uni-
versitetet perendimore, jane perkthim
direkt i fjales arabe kursi, si dhe shume
praktika te tjera edukimi, te cilat kane
mbijetuar deri sot ne institucionet me te
vjetra te arsimimit te larte ne Perendim,
me origjine mesjetare sikurse jane Sala-
manka, Parisi, Bolonja, Oksfordi dhe
Kembrixhi, kane ngjashmeri te thelle me
sistemin klasik te edukimit islamik.
Eshte gjithashtu me rendesi te rikujtoj-
me se institucionet perendimore te edu-
kimit, sidomos universiteti, nuk jane
pjese perberese e botes moderne dhe se
ne origjinen e tyre, sikurse edhe Kisha, i
perkasin historise paramoderne te Pere-
ndimit.
Qysh ne fillim te zhvillimit te mode-
rnizmit, megjithate, pjesa me e madhe e
institucioneve te edukimit, edhe pse jo
teresisht, u rrembyen nga forca e mod-
ernizmit dhe edukimi modern, per t'u
bere mjeti me i rendesishem per ta guar
me tej sistemin me vlere te botes mod-
erne, per perhapjen e shekullarizmit dhe
per te kritikuar pikepamjet fetare. Per-
mes institucioneve te edukimit, u perha-
pen jo vetem shkencat po edhe idete qe
kishin te benin me grumbullimin e pasu-
rise, zgjerimin e kufijve ekonomike dhe
krijimin e levizjeve me te medha sociale
brenda shoqerise, nje e vertete kjo sido-
mos ne Amerike dhe, se fundi, edhe ne
Evrope.
Procesit te shekullarizimit te edukim-
it ne Perendim i jane dashur disa shekuj
dhe ende eshte larg kompletimit. Pervec
shekullarizimit te shume e shume instit-
ucioneve mesimore, te cilat fillimisht
ishin themeluar nga kisha, - shteti them-
eloi edhe institucione te reja, qe kishin
per detyre te siguronin nje ndarje ne mes
te institucioneve fetare dhe atyre te krij-
uara nga shteti, ato organet e tjera she-
kullare. Ne disa shtete, si ne Shtetet e
Bashkuara apo ne France, kjo ndarje ne
mes edukimit fetar dhe atij shekullar ne
institucionet e financuara nga shteti
eshte ruajtur me rigorozitet, sepse qeve-
ria deshiron te jete e sigurt qe shkollat e
financuara nga buxheti publik te mos
kene ngjyrime fetare. Ne vende te tjera,
si ne Britanine e Madhe apo ne Gjerma-
ni, nuk pati nje veprim te tille, prandaj
qeverite aty mbeshtetin edukimin fetar.
Kembrixhi
44
dituria islame / 220-221
Permes universalizimit te edukimit
ne kohet moderne, qe nenkupton theme-
limin e shkollave fillore dhe te mesme,
per te edukuar gati gjithe femijet, si dhe
permes perhapjes se edukimit universi-
tar tek nje numer i madh studentesh,
edukimi shekullar ka shtrire influencen
e tij. Ne te njejten kohe, megjithate, or-
ganet fetare, katolike a protestant, kane
arritur te ruajne me sukses sistemin e ty-
re te edukimit qe nga cerdhet e shkollat
fillore e deri tek universiteti. Per me
teper, si ne Amerike ashtu edhe ne Evro-
pe, edhe kesaj dite vazhdojne te funksi-
onojne shkolla tradicionale cifute, te
quajtura Jeshivas, te cilat ne shume me-
nyra ngjasojne me medresete islamike.
Prandaj, kushdo veshtron pasqyren e
pergjithshme te edukimit ne Perendim,
mund te shohe se, perderisa kishte nje
shekullarizim te vazhdueshem te institu-
cioneve te vjetra, te cila fillimisht ishin
themeluar nga kisha te ndryshme, bash-
ke me themelimin e institucioneve te
shumta shekullare, ai mund te vereje gji-
thashtu edhe vazhdimin e edukimit fetar
ne dy anet e Atlantikut, pavaresisht nga
dallimet e medha te filozofise se eduki-
mit te ketyre dy llojeve institucioneve
edukimi, te quajtura, fetare dhe sheku-
llare.
Qellimet e arritura nga ky sistem edu-
kimi, i themeluar nga shume shtete
evropiane, dhe ai amerikan, perfshijne
propagandimin e idealeve kombetare
dhe disa filozofive si shekullarizmi i ri,
nacionalizmi, utilitarizmi, mireqenia pu-
blike, natyrisht duke perfshire edhe qe-
llimet ekonomike te dala nga ideja e
progresit material, i cili ne shekujt
XIII/XIX sa nuk u be fe ne vete. Konce-
pti i edukimit ne kuptimin klasik te tra-
jnimit te mendjes dhe shpirtit, nuk eshte
zhdukur, sidomos jo ne institucionet e
vjetra te edukimit dhe ne shkollat e fina-
ncuara nga kisha, ose kudo qe lulezoi
edukimi i arteve liberale, megjithese
eshte sfiduar seriozisht nga filozofia e
edukimit modern. Si pasoje, sidomos
universitetet, dhe permes ndikimit te ty-
re edhe shkollat e mesme dhe fillore, ne
njeren ane, jane shnderruar ne nje lloj
'kishe shekullare' per perhapjen e ideve
shekullare, kurse profesoret dhe mesue-
sit ne nje shkalle kane marre rolin e pri-
fterise se dikurshme duke zoteruar
autoritet te qarte ne fushat e tyre, sido-
mos ne fushen e shkences. Gati te gjitha
idete e rendesishme shekullare, te cilat
kane tronditur themelet e fese ne boten
moderne, sic jae evolucionizmi, ideja e
progresit, shekullarizmi doktrinar, psi-
kanaliza, etj., e kane origjinen ose jane
perhapur nga institucionet moderne te
edukimit duke u perhapur prej andej tek
pjeset e tjera te shoqerise. Ne anen tjeter,
megjithate, pikerisht ngase terheqin ne
vetvete zakonisht anetaret me mendjem-
prehte dhe me inteligjente te shoqerise,
dhe se vete ky institucion paraprin ngrit-
jen e modernizmit, universitetet kane
vazhduar te sherbejne edhe ne boten
moderne si kritike te asaj bote. Ne te
vertete, kritikat me te thuketa per idhujt
e mendimit modern, si progresi dhe te
ngjashme, kane ardhur gjithashtu nga
radhet e universitetit, keshtu qe univer-
siteti qe dikur ishte nje mburoje per te
mbrojur dhe perhapur idete moderne
shekullare, ne te njejten kohe u be nje
kritik i shume ideve te cilat tani po cope-
tojne shoqerine moderne.
Eshte e domosdoshme te nenvizojme
rolin me rendesi te institucioneve te edu-
kimit ne Perendim, sidomos qe nga
shekujt XVII/XIX, per indoktrinimin e
popullates se gjere me ideologji te ndry-
Biblioteko e Aleksondrise
dituria islame / 220-221
45
shme: nga nacionalizmi tek marksizmi,
nga komunizmi tek kapitalizmi perendi-
mor, demokracia apo ideologji te tjera,
te cilat kane mbizoteruar ne Perendimin
modern. Ketu, pikerisht per shkak te
mbijeteses se burimeve fetare te eduki-
mit te mehershem dhe mbijeteses se
shume institucioneve te edukimit me
orientim fetar, posacerisht ne Amerike,
ka ekzistuar dhe vazhdon te ekzistoje
nje konflikt i vazhdueshem me plot ten-
sion ne mes ideologjive shekullare dhe
ideve fetare.
Eshte veshtire per nje student mysli-
mane, te edukuar qofte edhe ne sisteme
edukimi semi-tradicional islamik, te
mos flasim per medresete klasike, qe te
vere re se si mesimi i disa degeve te di-
turise, ne edukimin modern eshte ndare
nga vlerat fetare. Eshte krijuar nje duku-
ri e kompartmentalizimit jo vetem te de-
geve te diturise, te ndara nga njera-tjetra
pa unitet lidhes, sikurse deshmohet ne
ikonen tradicionale te degeve te ndrysh-
me te lisit te diturise te lidhura per nje
trung, por gjithashtu eshte bere gati nje
ndarje e plote ne mes diturise dhe vlera-
ve shpirterore. Kjo mund te zbulohet ga-
ti ne te gjithe universitetet perendimore,
pervec atyre qe financohen direkt nga
organizata fetare katolike, protestante
ose cifute, ne te cilat vlerat e asaj feje u
mesohen studenteve haptazi. Per shumi-
cen e studenteve qe vijojne te ashtuquaj-
turat institucione te fmancuara nga shteti
apo institucione shekullare, ne fakt, re-
fuzimi per mesimin e vlerave shpirterore
eshte konsideruar si esencial per ndarjen
e fese nga institucionet e edukimit. Pra-
ndaj, ne mungese te kesaj, dituria eshte
ndare nga spiritualiteti dhe morali.
Per sa i perket vete moralit, pikerisht
per shkak te ndarjes graduale te sistemit
te edukimit nga origjina e tij fetare, lind
pyetja: £fare lloj morali duhet mesuar
tani nese dikush mban konsiderate per
moralin. Dimensioni etik i jetes eshte
bere relativ dhe ndonjehere edhe eshte
lene anash, pikerisht ngase mesuesit,
shteti dhe institucione te shumta pergje-
gjese, nuk kane qene ne gjendje te pajto-
hen se cfare normash etike duhet t'u
mesohen studenteve. Kjo ka rezultuar
nje krize serioze, e cila tash ka filluar te
manifestohet sidomos tek gjeneratat e
reja te Perendimit, pasi normat e vjetra
etike, te cilat madje edhe Perendimi mo-
dern shekullar i kishte trasheguar nga
Krishterimi, gradualisht filluan te shu-
heshin dhe te zhdukeshin.
Prandaj edukimi perendimor ndodhet
ne nje shkalle te madhe nen grahmen e
tensionit ne mes fese dhe humanizmit
shekullar. Pika te betejave jane shenuar
ne shume territore dhe tema qe shtrihen
qe nga evolucioni kunder krijimit, teori
te ndryshme te shoqerise, Eurocentrizmi
kunder multi-kulturalizmit, geshtja e ku-
ptimesise se jetes, problemi i lidhshme-
rise ne mes fushave te ndryshme te
diturise dhe etikes, si dhe shume tema
tjera, baze per filozofine dhe teorine e
edukimit. Tensione gjithashtu ekzistojne
edhe lidhur me faktin se cfare domethe-
ne 'objektivizem' ne ngritjen edukative
apo si duhet bere prezantimi i nje pike-
pamjeje personale dhe i nje filozofie ta-
shme te perkufizuar, brenda se ciles
duhet te ndodhe praktika edukuese. Keto
tensione dhe konflikte kane rezultuar
zhdukjen graduale nga filozofia dhe teo-
ria e edukimit edhe te vete konceptit te
se vertetes. Sot, ne shume institute mod-
erne perendimore te studimit, dikush flet
seriozisht per te verteten vetem kur be-
het fjale per shkencat natyrore dhe mate-
matikore, sa kohe qe ne ato humane, ne
shkencat shoqerore dhe te ngjashme rra-
llekush mund te degjoje nje mesues te
flase per te verteten, sepse shumica e te-
mave prezantohen ne nje menyre krejt
relative sikur te mos ekzistonte digka e
tille si e verteta. Sig u tha me heret, shu-
me filozofe moderne madje e mohojne
domethenien dhe rendesine e termit 'e
verteta'.
Kompartmentalizimi i diturise, qe
eshte karakteristike e skenes mendore
dhe intelektuale te botes moderne, jo ve-
tem qe reflektohet ne edukimin modern
po edhe shkaktohet nga ai. Nje numer
mendimtaresh te shquar perendimore
kane kerkuar ta tejkalojne kete ndarje te
tepruar, por nuk kane pasur sukses, se-
46
dituria islame / 220-221
pse nuk ekziston me nje botekuptim i
cili t'i unifikonte disiplinat e ndryshme.
Tashme ekziston nje ndarje ne mes
shkencave natyrore e matematikore, ne
njeren ane, dhe shkencave shoqerore e,
se fundi, atyre humane, ne anen tjeter,
secila me perspektiva dhe metoda te
ndryshme, perderisa ne rastin e shume
praktikanteve te ketyre disiplinave te fu-
ndit ka nje tendence per mposhtjen e
shkencave natyrore.
Ende ka mbetur dicka nga ideja e me-
hershme paramoderne e arteve liberale,
artes liber ales, te periudhes mesjetare, e
cila ngjason mjaft shume me klasifikim-
in e diturise dhe kurrikulen e pershkruar
nga disa mendimtare dhe autore klasike
myslimane. Edukimi i arteve liberale, qe
mund te gjendet ne Amerike dhe Angli,
man dicka nga uniteti i perspektives, e
cila ishte karakteristike e mesimit te Ev-
ropes mesjetare, kur qyteterimi evropian
ishte nje qyteterim fetar dhe integrues,
ne shume menyra i ngjashem me ate is-
lam, sidomos ne fushen e edukimit, por
madje edhe kjo filozofi e shenjte eduki-
mi tani eshte komprometuar ne nje shka-
lle te madhe nga theksimi i madh i
shkencave natyrore dhe krijimi i atyre
qe quhen shkenca shoqerore, te cilat per-
piqen t'ua kalojne sa me shume qe te
munden, metodave te shkencave kuanti-
tative, per t'i aplikuar ato ne shoqeri, si
te tilla. Shkencat shoqerore, per me te-
per, kerkojne t'i gelltitin ato humane. Si
rezultat, vete shkencat humane po lufto-
jne fort per te mbijetuar si humane.
Eshte me rendesi te nenvizohet ketu,
per sa i perket studentit te ri mysliman,
se shumica e myslimaneve qe vijne per
te studiuar ne institucionet perendimore,
temes se shkencave humane i qasen rral-
le seriozisht. Shumica syresh studiojne
shkencat, mjekesine ose inxhinierine,
kurse shkencat humane u duken si jo rel-
evante. Ne vete Boten Islame gjithashtu
ekziston nje krize e thelle ne universite-
tet e themeluara moderne, pikerisht
ngase sistemet nga Perendimi jane trans-
plantuar ne ate bote pa integrimin me te
vogel ne mes shkencave humane, qe du-
het te nxirren krejtesisht nga burime is-
lame, disiplinat moderne, dhe shkencave
qe jane importuar nga Perendimi.
Sidoqofte, qofte ne Perendim ose ku-
do tjeter, institucionet moderne te eduki-
mit, te cilat jane depo te diturise dhe te
cilat e konsiderojne veten si gardiane
kryesore te qyteterimit perendimor mod-
ern, brenda vetes mbajne faren e konf-
likteve te thella per sa u perket filozofise
dhe teorive te edukimit, konflikte keto
qe reflektojne dhe burojne nga ndarja e
krijuar ne lindjen e periudhes moderne
ne mes te fushes se diturise dhe fushes te
se shenjtes, sig theksohet ne fe. Shume
institucione Perendimore te edukimit ru-
ajne ende dicka nga e kaluara e tyre me-
sjetare, por ka edhe shume risi (inovaci-
one) te bazuara ne pikepamjet e njeriut,
si krejtesisht tokesore dhe jofetare, te
perkufizuara nga filozofet e shekujve
XII/XVIII dhe XIII/XIX, apo si nje dhe-
mb i vetem ne makinen sociale te mbe-
shtetur nga teoriciene pozitiviste dhe
marksiste qe nga shekulli i XIII/XIX.
Keto institucione edukimi qendrojne ne
nje gjendje te tensioneve konstante me
institucionet fetare dhe madje edhe me
humanizmin e mehershem, i cili kerko-
nte qe qenien njerezore ta shihte si nje
teresi qe ka nevoje per zhvillimin e dy
aspekteve, atij mendor dhe shpirteror.
Nuk ka dyshim se edukimi modern
perendimor ka ushtruar nje ndikim te fu-
qishem mbi Boten Islame. Ky ndikim ka
ardhur si rezultat i nje numri te madh te
studenteve myslimane, te cilet dergohen
ne Perendim dhe te cilet nganjehere jane
te hutuar tek i shohin konfliktet ne mes
te asaj qe mesohet ne ligjerata, dhe
sherbimeve te se dieles, ne mes te disa
studenteve qe jane shume fetare, dhe te
tjereve qe jane krejtesisht kunder fese, te
gjitha keto tek perfaqesojne ndarjen ne
mes vlerave etike dhe shkences ne
edukimin perendimor. Por ndikimi i
edukimit perendimor ne Boten Islame
gjithashtu ndihet edhe permes pranise se
institucioneve moderne te edukimit per-
brenda vete Botes Islame, ku sot mbre-
teron nje krize e madhe, e cila rezulton
nga konflikti i tyre me institucionet tra-
dicionale te mesimit, te cilat kane filo-
zofine e tyre te bazuar mbi harmonine e
diturise, skllaverise se njeriut ndaj Zotit,
centralizimit te Shpalljes Hyjnore dhe te
gjitha parimeve te tjera qe karakterizoj-
ne botekuptimin islamik. Ky konflikt ne
nje shkalle te larte gjithashtu mund te
shihet edhe ne shkollat e mesme dhe ne
ato fillore, ne qytetet me te medha te di-
sa shteteve islame, ku modelet perendi-
more jane kopjuar ne nje forme a ne nje
tjeter, zakonisht te varura nga rrethanat e
historise. Nje shtet i kolonizuar nga
Britania e Madhe kopjonte modelet bri-
tanike, sikurse Pakistani dhe India mys-
limane apo Nigeria; nese ka qene i kolo-
nizuar nga Franca, atehere modelet
fraceze jane kopjuar, sikurse mund ta
shohim ne Afriken Veriore, dhe, nese ka
qene i kolonizuar nga holandezet, ate-
here modelet holandeze - sikurse mund
te shihet ne Indonezi. Per me teper,
modelet amerikane te edukimit jane in-
korporuar gjithashtu ne shume toka my-
slimane gjate dekadave te fundit, shpesh
te mbivena te modeleve te mehershme
evropiane.
Sot kuptimi i edukimit modern pere-
ndimor, per nga historia dhe filozofia e
tij, eshte absolutisht esencial per stude-
ntin mysliman, jo vetem per ta mbrojtur
veten e tij/saj se cfare te studioje ai per-
son ne Perendim, por gjithashtu per te
kuptuar konfliktin perbrenda Botes Isla-
me te dy institucioneve te edukimit dhe
filozofise se tyre, te cilat prodhojne te
diplomuar qe i takojne te njejtit vend,
flasin te njejten gjuhe, por kane dy bo-
tekuptime shume te ndryshme. Keto bo-
tekuptime, per me teper, reflektohen ne
secilin nivel, qe nga roli i mesuesit, i cili
ne Islam konsiderohet te kete nje pozite
te larte ne shoqeri, deri ne ate shkalle sa
ekziston nje thenie, e cila i atribuohet
Aliut, se 'ai qe me meson nje fjale te ve-
tme, do t'i behem robi i tij', deri tek roli
i studentit brenda atij institucioni, deri
tek relacioni ne mes diturise dhe etikes,
ne mes shkences dhe fese, permbajtjes e
planprogramit, domethenies dhe qellim-
it te edukimit dhe gjithe elementeve te
tjera fondamentale qe permban edukimi.
Ne Boten Islame, sikurse edhe ne Pere-
ndim, edukimi gjithmone ka qene kryes-
or, ngase qellimi eshte qe permes
edukimit, gjenerata e re te edukohet per
te bartur dhe per te guar me perpara ide-
alet, normat dhe parimet e nje shoqerie.
Perktheu dhe pershtati
Jeton Mehmeti
Pjese nga libri
'A young Muslim 's Guide
to the Modern World"
dituria islame / 220-221
47
Debate televizive
Pjese nga debati televiziv i zhvilluar ne kanalin satelitor "a-Alem" te Bejrutit, me 4 qershor 2008, ne mes Qemajl Morines,
mesimdhenes ne Fakultetin e Studimeve Islame te Prishtines dhe Emxhed Mikatit, deputet ne Pariamentin e Serbise.
Udheheqes i emisionit: Muhamed Bishkur
Kosova: Zjarri pas pavaresise
Edhe pse nga lufta ne Kosove kane
kaluar nente vjet, lufta mediatike
dhe diplomatike per Kosoven nuk
ka te ndalur. Propaganda dhe
diplomacia serbe eshte vene ne
ofensive me tere fuqine qe ka, per
ta fituar betejen mediatike, pasi
Serbia kishte humbur betejen
luftarake. Kjo beteje nuk eshte e
lehte, sepse ajo do shkathtesi, ..^^ ^^ ^y^ oluu ,^, ^^ 3uj m j^
durim dhe mjeshteri per te perfitu-
• W4^l
' ' AjJ^" J^^'l ,^> ua ^ ^jLJj^J! c^ 4"^ - L^^r A > ^ ft '
limi^jJol\
j£slLM\ jtu U jaa : ji>*js
:4ibJI u'j^ 5
ar opinionin nderkombetar.
Serbia kete beteje po e zhvillon ne
te gjitha frontet. Por, eshte e
perqendruar ne Lindjen e Mesme,
ku ne kosovaret eshte dashur te
kemi perparesi, per shkak te identitetit tone te perbashket fetar me popujt e atyre vendeve. Megjithate, per
shkak te neglizhences sone, Serbia edhe atje ka nje perparesi te dukshme. Se si duken keto debate dhe se Serbia
nuk zgjedh mjete per te arritur qellimin e saj, - po paraqesim pjese te nje debati te zhvilluar ne kanalin satelitor
"al-Alam" ne Bejrut, me 4 qershor 2008, ne mes Qemajl Morines, nga Fakulteti i Studimeve Islam te Prishtines
dhe Emxhed Mikatit, serb i natyralizuar me origjine nga Palestina, ne emisionin javor mjaft te shikuar "Nen
hi" me temen "Kosova: Zjarri pas pavaresise", i udhehequr nga Muhamed Bishkur.
Muhamed Bishkur: Mire se vini ne emisionin "Nen hi"... Kesaj radhe do te flasim per Kosoven, kthimi ne
piken e fillimit, por kesaj radhe nga porta e pavaresise. Pavaresise e hidhur qe po perjeton Kosova. Pyetja qe
shtrohet para nesh, eshte se a eshte kjo pavaresi e mbrojtur nga Fuqite e Medha, apo pavaresi kalimtare, ashtu
si^ thone serbet? Armepushim me serbet apo mbrojtje e marre me qira ose paqe e perhershme?.
Vetevendosje.
Edhe pse Kosova ka shpallur pavaresine e saj ne shkurt te ketij viti, ajo po ballafaqohet me probleme te shum-
ta, ne aspektin politik, te kthimit te refugjateve e me probleme ekonomike. Serbia, shtet fqinj i Kosoves, e cila
ka qene shteti me i fuqishem ne ish-Federaten Jugosllave, pavaresimin e Kosoves e sheh jolegjitim. Ne kete
aspekt ajo gezon perkrahjen e plote te Rusise, aleat tradicional i saj.
Kosova, e cila ka nje siperfaqe prej 11.000 km 2 , me nje popullsi prej 2 milione banoresh, nga te diet 90% i
perkasin besimit islam. Pakica serbe ortodokse nuk arrin as 10%, kurse pjesa tjeter jane katolike.
Kosova nuk ka resurse te medha te pasurive ekonomike, keshtu qe ajo kryesisht mbeshtetet ne ndihmat e
jashtme per ruajtjen e pavaresise se saj. Kjo mbeshtetje, kryesisht vjen nga Bashkimi Evropian, ShBA-ja dhe
vendet islame. Pavaresia e Kosoves erdhi si rezultat i nje rezistence dhe lufte te gjate te popullates shumice te
Kosoves. Vetem gjate luftes se fundit 1998-1999 u vrane me shume se 10.000 veta, meqenese Serbia nuk leshonte
pe dhe donte qe me ^do kusht ta mbante Kosoven nen sundimin e saj. Ajo e konsideronte ate pjese te shtetit te
vet, bile edhe toke te shenjte serbe, ashtu si£ e quajne serbet Kosoven.
Muhamed Bishkur: "Kosova: Zjarri
pas pavaresise", eshte titulli i temes se
sotme te emisionit "Nen hi".
Ne fillim, pershendes mysafiret e
mi. Filloi me z. Qemajl Morinen, profe-
sor ne Fakultetin e Studimeve Islame
te Prishtines. Kosova ne mes nenshtri-
mit serb historikisht, deshires se ma-
dhe per vetevendosje dhe, ne fund,
pavaresise se saj, qe u arrit me shume
veshtiresi, sakrifica dhe peripeci. Per
gfare pavaresie eshte fjala? A eshte
kjo pavaresi e vertete e Kosoves?
Qemajl Morina: 17 Shkurti eshte
date e shenuar ne analet e historise
me te re te Kosoves. Ajo date ndan dy
periudha te historise. Historia e para-
pavaresise dhe e paspavaresise. Me
kete date ne mbyllim nje faqe te erret
te historise per te hapur nje faqe te re
e te ndritshme. Ne besojme se Kosova
do ta vazhdoje rrugetimin e saj drejte
stabiliteti dhe ndertimit te shtetit te ri.
Ajo do te kthehet ne nje oaze paqeje.
Ata qe nuk besojne ne pavaresimin e
Kosoves, jetojne ne iluzione.
Muhamed Bishkur: Pavaresia er-
dhi si rezultat i nje skenari te posagem
dhe me mbrojtje nderkombetare. Si
mund te kete pavaresi me tere kete
prezence nderkombetare?
Qemajl Morina: line do kisha
thene se pavaresia e Kosoves eshte
rezultat i luftes dhe rezistences se va-
zhdueshme te popullit shqiptar, qe
zgjati me shume se nje shekull. Ajo er-
dhi si rezultat i nje studimi te mire dhe
te gjithanshem te forcave politike te
48
dituria islame / 220-221
tfSBUgfaed
w
E^JfH
j^^^l
"^jj^" jii>^.Ji <k<&utfi KiL-f^ia^jis^kuj. jui
Cyj#/' J»4t2 i^V^ i^WjJ' tr* "^J- i^ 1 *" - 1 ?-* 1
■J^Ja^i\ 3tu U >** : ^3>j»j£
:4*jx!i jIjjp
jj^SQJI <JbJ*JI U-moj ^UJJ^filtJjIl^ J 4At£3 jjp *'*- -rfij-~f r tff* t - J 4*u j* _*^ ■ -^--'J* JUJil JL-*^ oajS^ j jSjmjSI? jjH^aJI bj*>a
1X4 j 1+fclJLJ ^ iSLtalt^^^) ^j JL* t>4l^ j 3_^ l^UsS jjj* jflj-J* JUtL^W L 4?^SLi^ U j ii*S ^*1 jij jjUSff 4^4j£j*l
jj jjj^l usljjj^ -LtJli Jjfltijfe .jjjiiiji'jjiJLitf-U jSjjutji l^jHaJ .^filyNI tblS jf iJiU tjyijS! jl t*jijjtfl Ai3tfl i> &J& Jfl e* JJ1
(J*ij3(l J*J*">S t£Hi**l j^Je i^jArtll ^iCi >4 4jSirtl yJp j^^ji ^1 J$WJ JwSJ^ J l^JjJbljrl &A*Jk fiy^fi jV* 1 ' ^f 1 ^?J*d J 1 J*^ *' J* U^*^
•LijjU 4i >*J 4ju11I Liy jij— ji tula jjiU <&ji Lll jjijiuaj uvjF V jJ JUjJI Liu ^ ^ jail 4£Ll ^jl jj& l^ASL-VI ^j l-v>*i jij±*ji ; jiAu ">-* -
T ji>-ji: j^jii l^HjlLJ ^Lni jA J* iiaii JUiu-l ^ I ljP Li* i ^L>> ; Jrf t> £ji jail J^um^I j jlukuI jjjii ^ l*julJ £>JaJ
» i £iiaLJ«flLil l i 1 |ii^l4±^ u *iliiljtt!i ^JA ^ j.JjiiJilU ^ t^d Liji 4^ JjLu j j l^ji^ E I jib ^ K jjffiJjfl uilj:ji4y.
Kosoves. Ishte rezultat i vullnetit te me
shume se 2 milione shqiptareve te Ko-
soves. Garanci e kesaj pavaresie
eshte fakti qe Parlamenti i Kosoves
me 15 qershor do te aprovoje Kushte-
tuten e re te Kosoves. Nje kushtetute
bashkekohore, moderne, ku te gjithe
qytetaret, pa marre parasysh perkate-
sine e tyre etnike a fetare, jane te ba-
rabarte. Me kete akt do te hapet nje
faqe e re ne historine e re te Kosoves.
Deri me tani pavaresine e Kosoves e
kane njohur 42 shtete, shumica prej
tyre vende te Bashkimit Evropian dhe
anetare te paktit NATO. Ne jemi te ve-
tedijshem se rruga jone nuk eshte e
shtruar me lule, para nesh ekzistojne
veshtiresi dhe pengesa. Megjithate,
Kosova do te vazhdoje rrugetimin e saj
per nje te ardhme me te sigurt dhe me
te mire.
Muhamed Bishkur: Z. Morina, kjo
qe po e thua ti, eshte shume e bukur..
Por, ti po flet tash per nje mbeshtetje
nderkombetare. Ne bote ekziston nje
numer i madh shtetesh qe ndoshta ka-
ne deshire ta perkrahin pavaresine e
Kosoves. Mirepo, ciletjane faktoret ne
te diet Kosova mbeshtet pavaresine e
saj, nese deshirojme te flasin ne driten
e fakteve dhe argumenteve?
Qemajl Morina: Nuk ka fuqi me te
madhe sesa vullneti dhe deshira e nje
populli qe ai te jete i pavarur. Ne ne
Kosove kemi Trupat e Mbrojtjes te Ko-
soves. Ne kemi policine e Kosoves,
prej afro dhjete mije vetash. Ne posed -
ojme nje rini te mrekullueshme. Mbi
70% e popullates se Kosoves eshte
nen moshen 30 vjege. Kosova ka per-
qindjen me te larte te lindjeve ne Evro-
pe. Ne per sigurine e brendshme te
vendit, ne te ardhmen nuk do te mbe-
shtetemi ne forcat e huaja. Kosova do
te formoje ushtrine e saj, e cila do te
jete e formuar dhe e organizuar sipas
standardeve me bashkekohore te
NATO-s, e pajisur me armatim te sofi-
stikuar bashkekohor. Presidenti Ame-
rikan ka derguar propozimin ne Kong-
resin Amerikan per armatimin e kesaj
force te sigurise.
Muhamed Bishkur: Z. Emxhed Mi-
kati, ekziston vullneti dhe deshira e
madhe per pavaresi. Kjo qe ndodhi ne
Kosove, nuk ishte rastesi, ashtu sig
pohoniju. Ekziston nje lufte dhe rezis-
tence e gjate. Ne kete rrugetim te gjate
u derdh shume gjak dhe rane shume
viktima. Ndodhen shume tragjedi. Per-
se refuzoni ju pavaresine e Kosoves,
per te cilen jane me shume se 90% e
popullates se saj?
Emxhed Mikati: Ne fillim dua te te
permiresoj per ate qe the, se Kosova
ishte nen okupimin serb. Kosova nuk
ka qene e okupuar, por aty ze fill shteti
serb prej shekullit shtate. Shqiptaret
erdhen aty ne fund te shekullit shtate-
mbedhjete. Argumentet historike, dok-
umentet e UNESKO-s e vertetojne ke-
te qe po them. Pyetja qe shtrohet para
nesh, eshte perse pavaresia erdhi ne
kete menyre dhe perse Serbia eshte
kunder saj. Eshte e vertete se ka pa-
sur perpjekje te vazhdueshme per pa-
varesimin Kosoves nga Serbia. Por,
shqiptaret nuk paten sukses asnjehere
ne perpjekjet e tyre. Tash paten suk-
ses duke u mbeshtetur ne fuqine e for-
cave te NATO-s dhe ShBA-se. Pyetja
qe shtrohet para nesh, eshte perse
Amerika po qendron ne anen e pava-
resise se Kosoves dhe cila eshte ka-
uza e drejte qe Amerika ka perkrahur
ndonjehere qe nga vitet nentedhjete te
shekullit te kaluar?!
Muhamed Bishkur: Z. Mikati, para
se te flasim per ShBA-ne, kete geshtje
do ta lame ne pjesen e dyte. Duam te
flasim per 90% te popullates se Ko-
soves qe perkrah pavaresine. Kosova
ka pasur autonomi, eshte mbajtur refe-
rendum!, por te gjitha keto jane anulu-
ar. Ne baze te kesaj, shihet se eshte
injoruar vullneti i shumices se populla-
tes se Kosoves per pavaresi. A mund
te injorohet kjo e drejte edhe tash dhe
deri kur?
Emxhed Mikati: Kjo nuk qendron
ne aspektin juridik. Nuk ekziston pop-
ull me emrin kosovar. Ekziston nje
pakice etnike shqiptare ne Kosove.
Perqindja e saj mund te jete afer 70%
e jo 90%, sepse aty ka ndodhur shper-
ngulja e pakicave joserbe si e mysli-
maneve, romeve, turqve, aty mbeten
vetem shqiptaret, te cilet organizuan
referendum. Por, nese duhet te organi-
zojme referendum, ai duhet te jete ne
nivel te Serbise dhe atehere do te sho-
him se g'do te vendose shumica. Ima-
gjinoni kete bote sikur t'i lejohej gdo
populli te formoje shtetin e vet ne to-
ken ku ai jeton. Per se kjo hipokrizi?
Palestina, sipas rezolutave te Kombe-
ve te Bashkuara, ka te drejte te jete
shtet, por kete nuk e lejon Amerika. Po
ajo e pranon pavaresine e Kosoves
duke e quajtur sui generis.
Muhamed Bishkur: Z. Mikati, nese
nisemi nga ky parim, nuk mund te gje-
jme ne vendet e botes se trete, ndonje
shtet qe mund te meritonte pavaresi te
plote. Edhe Serbia mbeshtetet kryesi-
sht ne perkrahjen e Rusise. Nuk eshte
vetem Kosova qe po mbeshtetet ne
perkrahjen e Amerikes. Do te kthehem
tek z. Morina. Emxhedi thote se his-
torikisht nuk ekziston popull kosovar,
Kosova eshte shtet jolegjitim. Refere-
dituria islame / 220-221
49
ndumi ndodhi per nje pjese te popullit
e jo per gjithe popullin.
Qemajl Morina: line ia fali z. Em-
xhedit keto gabime trashanike. Ai nuk
e njeh historine e Ballkanit. Sepse ai
eshte serb i natyralizuar, nuk eshte bir
i atij rajoni. Si palestinez qe eshte, do
te ishte me mire ta mbronte kauzen
palestineze, e jo kauzen serbe, e cila
nuk mund te mbrohet. Serbet, ushtria,
policia dhe forcat paramilitare serbe i
kane te zhytura duart e tyre me gjakun
e popullates se pambrojtur kroate, my-
slimane dhe shqiptare deri ne berryla
vetem ne luften fundit. Ai, me paraqitj-
et e tij jodinjitoze, te padrejta po ul
karakterin e vet. Prandaj ben gabime
historike kardinale. Shqiptaret asnje
here gjate historise nuk kane qene
pjese e Serbise. Iliret, qe jane te paret
e shqiptareve, kane jetuar ne Ballkan
deri ne Istri para fillimit te dyndjeve
sllave ne ate pjese te Evropes. Kosova
dhe viset e tjera shqiptare jane okupu-
ar nga Serbia pas terheqjes se Pera-
ndorise Osmane nga Ballkani ne vitin
1912.
Emxhed Mikati - nderhyn. Ky eshte
falsifikim i historise... Ju lutem, Ju
lutem...
Muhamed Bishkur: Do te ta japim
rastin te pergjigjesh, por te degjojme
pikepamjet e z. Morines.
Qemajl Morina: Per sa u perket
statistikave rreth Kosoves, po shoh se
pala serbe po manipulon me to, sig po
manipulon edhe me gjera te tjera. Ko-
sova ka marre pjese per here te fundit
ne statistiken e viti 1981. Statistika e
vitit 1991, te cilen po e permend bash-
kebiseduesi im, nuk vlen per Kosoven,
sepse, pas anulimit te autonomise,
shqiptaret kane bojkotuar gfaredo ak-
tiviteti te Serbise. Sipas statistikave
zyrtare te vitit 1981 , perqindja e serbe-
ve ne Kosove ishte 17% e jo ashtu sig
pretendon z. Emxhed Mikati. Edhe pse
serbet kishin te gjitha privilegjet dhe
autorizimet, te cilat u mundesonin aty-
re pushtet te pakufishem, ata vazhdi-
misht e kane leshuar Kosoven. Ata
nuk e konsideronin Kosoven atdhe te
tyre. Ata vinin ne Kosove per shkak te
beneficioneve dhe privilegjeve te shu-
mta qe gezonin dhe perseri kthehe-
shin ne Serbi. Vinin, qendronin per nje
kohe te shkurter, merrnin banesa,
shtepi, kredi, rroga te majme dhe kthe-
heshin ne Serbi. Vlen te theksohet se
shperngulja me e madhe e serbeve
nga Kosova ka ndodhur ne vitet nen-
tedhjete, kur ne pushtet ishte Miloshe-
vigi.
Muhamed Bishkur: Z. Mikati, ur-
dhero, e ke fjalen.
Emxhed Mikati: line nuk shoh
ndonje rendesi relevante ne te dhenat
ne te cilat mbeshtet profesor Morina.
Instituti i Statistikes i Kosoves ishte in-
stitut jolegjitim. Sipas burimeve te
UNESKO-s, serbet per here te pare
jane gjetur ne Kosove ne vitin 1683, si
dhe per here te pare paraqiten shqip-
taret pas kesaj date, pas luftes austro-
hungareze-turke...
Muhamed Bishkur: Te flasim per
kohen e tashme. Eshte shpallur pava-
resia. Pas renies se ish-Bahkimit
Sovjetik, nga gjiri i tij dolen dhe u pa-
varesuan shume shtete. Perse kjo e
drejte te mos i lejohet Kosoves? Kur
dihet se me shkaterrimin e ish-Federa-
tes Jugosllave dolen disa shtete. Per-
se nje gje e tille te mos vleje edhe per
Kosoven?
Emxhed Mikati: Pavaresmi i repu-
blikave te ish-Bashkimit Sovjetik dhe
te ish-Federates Jugosllave u be ne
kuader te ligjit nderkombetar; per sa i
perket ish-Jugosllavise, ai u tejkalua,
por megjithate pati nje lloj marrevesh-
jeje. Republikat kane te drejte pava-
resimi ne kuader te se drejtes per
vetevendosje, kurse, per sa u perket
pakicave ne kuader te autonomise, ato
nuk kane te drejte. Nuk ka te drejte qe
nje popull te kete dy shtete kombetare.
Nje shet shqiptar ne Shqiperi, dhe nje
tjeter shqiptar ne Kosove. Qeshtja
tjeter, te cilen e permendi z. Morina li-
dhur me anulimin e autonomise se Ko-
soves ne vitin 1989, - eshte anuluar
vetem nje pjese e kushtetutes se viti
1974, qe kishte te bente me shtetesi-
ne. Me keto masa ishin te pajtimit
edhe republikat e tjera. Mirepo, shqip-
taret e moren kete si shkas dhe u ngri-
ten dhe zbatuan mosdegjueshmeri
civile, pastaj bene demonstrata dhe ne
fund kaluan ne rezistence ushtarake...
Muhamed Bishkur: Mirepo, me vo-
ne ndodhen masakra ne Kosove dhe u
be shkaterrimi i Kosoves ne menyre te
organizuar.
Emxhed Mikat: Po. Kosova u shka-
terrua ne menyre te organizuar nga
pakti NATO. Para kesaj u shkaterruan
forcat e rebeluara shqiptare.
Muhamed Bishkur: Z. Morina, de-
shirojme te flasim se ciletjane faktoret,
te cilet mund ta forcojne kete pavaresi
ne te ardhmen, dhe ciletjane faktoret,
te cilet mund ta dobesojne ate? Ashtu
sig pohojne serbet, pavaresia mund te
deshtoj nje dite prej ditesh. Cilet jane
faktoret ne te cilet Kosova mbeshtet
zhvillimin e pavaresise se saj, pen/eg
vullnetit te popullit, per te cilin fole me
pare?
Qemajl Morina: Kosova ka nje po-
tential te madh te pasurive natyrore.
Sipas shkrimit te se perditshmes beo-
gradase "Blic", date 20 shkurt 2008,
Kosova ka nje potencial prej 20 miliar-
de tona thengjilli, vlera e te cilit, sipas
gmimit te sotem te tregut, arrin ne 500
miliarde dollare, prandaj e tere lakmia
e Serbise ne Kosove, nuk ka te beje
me ate se ajo eshte Jerusalemi i Ser-
bise apo toke e shenjte serbe, ose per
shkak te kishave dhe manastireve ser-
be, po per shkak te pasurive te saj na-
tyrore. Kosova do te kete nje te
ardhme te ndritshme politike dhe eko-
nomike, sepse ne deshirojme te nder-
tojme nje shtet bashkekohor, demo-
kratik, ku gdo qytetar, pa dallim etnie e
feje, do ta ndieje veten se eshte i ba-
rabarte, duke perfshire ketu edhe pa-
kicen serbe. Per kete arsye, Serbia
duhej te ishte shteti i pare qe do ta
njihte pavaresine e shtetit te ri te Ko-
soves. Sepse, nese ajo deshiron qe
pakica serbe te kete prosperitet ne
Kosove, duhet te pajtohet patjeter me
realitetin e ri te krijuar ne Kosove. line
jetoj ne Graganice, nje paralagje e Pri-
shtines, ku shumica e popullates jane
te pakices serbe. Njerezit e thjeshte
jane ne gjendje ta njohin realitetin e ri
te krijuar ne Kosove dhe ata jane jete-
sisht te interesuar te integrohen ne
shoqerine e re kosovare.
Muhamed Bishkur: Z. Emxhed,
nese gjerat jane keshtu sig po tregon
z. Morina, kur shumica jane te intere-
suar per integrimin e pakices serbe ne
rrjedhat e reja. Kjo na ben te pyesim,
per se Serbia behet pengese e kesaj
pavaresie dhe deri kur ajo do ta mbaje
kete qendrim? A ka mundesi qe ajo ta
pengoje kete pavaresi me perdorimin
e forces: Q 'deshiron Serbia saktesisht
prej kesaj pavaresie?
Emxhed Mikati: Ajo qe tha profe-
sori Morina, eshte hipokrizi politike.
Ekzistojne mbi treqind mije refugjate
joshqiptare - rome, myslimane, turq,
qe jane shperngulur prej Kosoves. Se-
rbia do te luftoje qe ata te kthehen ne
vendet e tyre, me te gjitha mjetet e
mundshme. Ekziston nje mospajtim i
madh edhe ne mes vendeve te BE-se,
edhe prej atyre qe kane njohur pavare-
sine e Kosoves per mundesine e
rishqyrtimit te vendimeve te tyre, line
besoj se Kosova e ka veshtire te ek-
zistoje si shtet i pavarur nese Serbia e
50
dituria islame / 220-221
izolon ate ekonomikisht. Gjeografiki-
sht, te gjitha portat e Kosoves ne drej-
tim te Perendimit kalojne neper Serbi.
Serbia do te beje perpjekje ta izoloje
Kosoven ne aspektin ekonomik dhe
politik e ne te njejten kohe do te beje
perpjekje t'u dale ne ndihme banoreve
te Kosoves, qe jane lojale ndaj Serbi-
se.
Muhamed Bishkur: Profesor Mori-
na, ne po flasim per zjarrin, po flasim
per pakicen serbe. Z. Emxhedi foli per
10% apo 5%. Ata ne rrethana te caktu-
ara u shperngulen prej Kosoves, ata
kane te drejte te kthehen ne Kosove.
Pyetja qe shtrohet, deri ne gfare mase
kjo pakice mund te kontribuoje ne for-
cimin e pavaresise se Kosoves apo
rrenimin e saj?
Qemajl Morina: Ne Kosove, me-
njehere pas luftes, eshte themeluar
Ministria per Kthimin e te Shperngu-
lurve, te cilen vazhdimisht e udhehe-
qin serbet. Po ashtu edhe Ministrine
per Qeshtje Sociale e udheheqin ser-
bet. Po ashtu nenkryetari i Parlamentit
te Kosoves eshte serb. Pas shpalljes
se pavaresise se Kosoves, 300 police
serbe, te cilet punonin ne kuader te
Policise se Kosoves, me urdher te Be-
ogradit, u terhoqen nga Sherbimi Poli-
cor i Kosoves, nderkohe qe Qeveria e
Kosoves edhe sot e kesaj dite ua pa-
guan rrogat e tyre dhe pret qe ata te
kthehen ne radhet e Sherbimit Policor
te Kosoves.
Muhamed Bishkur: Profesor Mori-
na, por si pas mendimit te disave kjo
nuk eshte e mjaftueshme. Ekziston
dukuria e shpernguljes se rinise serbe
nga Kosova, ndoshta per shkaqe sig-
urie, apo nga frika e hakmarrjes e te
ngjashme me keto. Vazhdimisht kemi
pakesim te numrit, ne flasim per 10% ,
ti flet per 5%, e mund te kemi pakesim
te metutjeshem te pakices serbe.
Qemajl Morina: Puna me e mire,
qe duhet te beje pakica serbe, eshte
qe ajo te lihet e lire nga Beogradi, qe
ajo te vendose vete per fatin e vet. Ajo
duhet te integrohet ne shoqerine e re
te Kosoves. Nuk mund te kete ardh-
meri per asnje pakice, nese ajo jeton e
izoluar nga shumica. Qeveria e Beo-
gradit eshte pengese dhe pergjegjese
per mosintegrimin e pakices serbe ne
shoqerine e kosovare.
Muhamed Bishkur: Z. Emxhed,
perse Beogradi po e pengon pakicen
serbe te integrohet ne shoqerine koso-
vare?
Emxhed Mikati: Kam pritur qe pro-
fesor Morina te jete me i sinqerte. Ri-
h
rt ■
nia serbe po ballafaqohet me debime,
vrasje, kidnapime. Mbi 1500 te kidna-
puarve nuk u dihet fati...
Qemajl Morina: Keto jane genjesh-
tra te propagandas serbe. Z. Emxhed
Mikati, fatkeqesisht, eshte njeri prej
zedhenesve te saj. Ne Kosove nuk ka
kidnapime, e as nuk ka ndjekje te as-
kujt. Aty gjenden forcat e KFOR-it, po-
licia e UNMIK-ut, Sherbimi Policor i
Kosoves, ndersa, per sa u perket te
pagjeturve, mbi 300 jane shqiptare,
fati i te cileve nuk dihet edhe sot e ke-
saj dite. Z. Emxhed, per gjera te ketilla
duhet te flitet me fakte e jo me genje-
shtra, sepse eshte puna e jeteve te
njerezve
Emxhed Mikati: Po, eshte e verte-
te se qeveria serbe kerkoi prej police-
ve serbe t'i braktisin radhet e forcave
te policise, sepse policia duhet te ma-
rre urdhrat nga UNMIK-u e jo nga Qe-
veria shqiptare e Kosoves.
Muhamed Bishkur: Z. Emxhed,
prania e forcave nderkombetare ne
Kosove, eshte si shkak i kercenimeve
serbe per integritetin dhe teresine to-
kesore te Kosoves. Q'e shtyn Serbine
tejete kunder pavaresise se Kosoves?
Emxhed Mikati: Kjo nuk eshte e
vertete. Eshte fakti tjeter. Agresioni
atlantik ne vitin 1999 u ndermor per te
arsyetuar nevojen e ekzistimit te Paktit
Atlantik. Tash njohja e pavaresise se
Kosoves eshte per te krijuar shtetin e
pare te paktit NATO ne bote, sakte-
sisht ne Evrope...
Muhamed Bishkur: Tash do te
kalojme ne aspektin nderkombetar te
kesaj krize. Pyetja eshte per Profesor
Morinen. Si mund te vazhdoje Kosova
kete pavaresi, duke qene nen ndikimet
nderkombetare? ShBA-ja ka interesat
e veta, por edhe disa vende te BE-se
kane po ashtu interesat e veta. ShBA-
ja deshiron te kete bazat e tyre ush-
tarake, ekonomike dhe politike ne
Evropen Lindore, e cila ne te kaluaren
ishte zone interesi e ish-Bashkimit So-
vjetik. Tash, Amerika deshiron ta shtri-
je ndikimin e saj deri ne kufijte e
Rusise. Si mundet Kosova te kete suk-
ses per ta ruajtur sovranitetin dhe de-
shiren e saj per pavaresi nga ndikimet
e jashtme, ne veganti nga ShBA-ja, e
cila deshiron qe ne te ardhmen te kete
bazat e saj ushtarake ne Kosove ne
vend te forcave nderkombetare?
Qemajl Morina: Nuk eshte e verte-
te se ne Kosove ka baza amerikane.
Aty jane bazat e Forcave Nderkombe-
tare qe veprojne ne kuader te forcave
te NATO-s. Serbia, po ashtu, dy vjet
me pare nenshkroi marreveshje me fo-
rcat e NATO-s, ne baze te se ciles
forcat ne fjale kane te drejte t'i shfryte-
zojne te gjitha bazat ushtarake ne Ser-
bi. Ne kete periudhe, Kosova ka nevo-
je per nje force, e cila do ta marre nen
mbrojtje ate nga ndonje agresion eve-
ntual nga Serbia. Edhe keto dite ne
kemi kercenime te hapura per invazion
te ushtrise serbe nga Partia Radikale,
anetar i se ciles eshte edhe z. Emxhed
Mikati. Ata vazhdimisht kercenojne se,
nese vijne ne pushtet, do ta rikthejne
ushtarakisht Kosoven nen sovranitetin
e Serbise. Andaj, ne kete situate ne
kemi nevoje per nje mbrojtje nga nje
force e fuqishme nderkombetare, sig
eshte NATO.
Muhamed Bishkur: Por, dikush
mund te kete interes nga keto baza,
ndoshta keto nuk do ta ndihmojne pa-
varesimin e Kosoves ne te ardhmen...
Qemajl Morina: Sipas Kushtetutes
se re, Kosova do ta kete forcen mbroj-
dituria islame / 220-221
51
tese te saj. Pasi te vendoset nje lloj
baraspeshe ushtarake ne rajon, ate-
here mund te ndodhe qe forcat e
NATO-s te terhiqen nga Kosova....
Muhamed Bishkur: Z. Emxhed Mi-
kati, para se te flasim per Rusine, e ci-
la po e perkrah Serbine rreth geshtjes
se pavaresise se Kosoves, g'deshiron
ShBA-ja prej Kosoves, perse e perkr-
ah pavaresine e saj? Perse Serbia ka
frike nga prania amerikane ne Koso-
ve?
Emxhed Mikati: Ne Kosove gjend-
et baza me e madhe ushtarake ame-
rikane. Ekziston frika qe kjo baze te
perdoret per aeroplanet luftarake B 52,
te cilet mund te bartin armatim bertha-
mor per te sulmuar caqe ne ish-Bash-
kimin Sovjetik dhe ne Lindjen e
Mesme, pa pasur nevoje te furnizohen
me karburante ne ajer. Ne anen tjeter,
nese deshtojne perpjekjet per instalim-
in e mbrojtjes raketore, baza amerika-
ne ne Kosove do te paraqese rrezik
per sigurine e Rusise dhe vendeve te
Lindjes se Mesme, duke perfshire
shtetet rebeluese, sig jane Irani dhe
Siria. Qeshtja e trete, destabilizimi i si-
gurise evropiane, kete e kane shpreh-
ur disa delegacione evropiane ne
takimet qe kane pasur me ne. Dihet se
tregtia e droges, armatimit si dhe ve-
primet mafioze te ndryshme, seline
kryesore e kane ne Kosove. Sipas di-
sa te dhenave, thuhet se tregtia e mi-
shit te bardhe si dhe tregtia e droges,
ne Britani eshte ne dore te shqiptareve
te Kosoves, kjo vlen edhe per Qekine
dhe disa vende te tjera. Nese do te for-
cohet ky shtet i ri, atehere stabiliteti i
Evropes do te vihet ne pikepyetje....
Muhamed Bishkur: Z. Emxhed,
ndalemi ketu. Profesor Qemajl Morina,
sipas kesaj, Kosova do te paraqese
nje bombe te kurdisur, e cila do ta rre-
zikoje tere Evropen.
Qemajl Morina: Natyrisht, ky eshte
mendimi i Emxhed Mikatit dhe Serbi-
se. Keto jane imagjinata te Serbise,
por realiteti eshte krejt ndryshe. Popu-
lli i Kosoves, nen trysnine e okupimit
serb dhe per shkak te kushteve te ve-
shtira ekonomike, u detyrua te merrte
boten ne sy, per te siguruar kafshaten
e bukes per familjet e tyre. Kurse te
gjitha tjerat qe permendi, jane shpifje
te sherbimit informativ serb dhe nuk
kane te bejne fare me realitetin. Shqip-
taret jane popull i ndershem, jane pop-
ull punetor, te respektuar ne te gjitha
vendet e Evropes. Beogradi eshte qe-
nder e krimit te organizuar per tere Ev-
ropen, qender e organizatave mafioze
prej me te ndryshmeve, ku eshte i per-
zier edhe sherbimi informativ serb.
Klani i Zemunit eshte njeri prej ketyre
organizatave, i cili beri atentatin ndaj
ish-kryeministrit demokrat serb Zoran
Xhingjig.
Kosova eshte vend i qete, stabil.
Aty nuk ka vrasje te karakterit politik.
Nderkombetaret jane te qete, levizin te
lire dhe te gjithe jane te respektuar,
duke perfshi edhe pakicen serbe....
Kurse, per sa i perket bazes ameri-
kane ne Bonstil, rendesine dhe madh-
esine e se ciles Emxhedi e ekzagjeron
tej mase, une kam pasur rastin ta vizi-
toj dhe mund te them se eshte nje ba-
ze modeste, ku jane vendosur forcat e
KFOR-it amerikan. Prej asaj baze mu-
nd te fluturojne vetem helikopteret, e jo
edhe aeroplanet B-52, ashtu sig pre-
tendon Emxhed Mikati.
Muhamed Bishkur: A nuk ekziston
rreziku qe konflikti te marre permasa
te gjera ne mes ShBA-se dhe disa ve-
ndeve perendimore, ne nje ane, dhe
Rusise, ne anen tjeter, pasojat e te cilit
do te ishin katastrofike per Kosoven
dhe Serbine?
Qemajl Morina: Nuk besoj... Rusia
po e shfrytezon Kosoven dhe naivitetin
e politikes serbe, qe te paraqitet ne
skenen politike si fuqi boterore. Ajo ne
kete aspekt po e shfrytezon politiken
shkurtpamese te Serbise. Nuk ekzis-
ton kurrfare shansi qe te nise ndonje
lufte ne mes ShBA-se dhe Rusise per
shkak te Kosoves.
Muhamed Bishkur: Z Emxhed Mi-
kati, tash deshirojme te kalojme ne Rusi.
Federata Ruse, pas pavaresimit te Ko-
soves, po shkon ne drejtim te perkrahjes
se pavaresise se Abkazise dhe Osetise
Jugore nga Gjeorgjia. Ekzistojne shume
fakte, te cilat e bejne Rusine ne poziten e
ShBA-se per sa i perket Kosoves. Sipas
mendimit tend, perse Rusia nuk e pranon
pavaresine e Kosoves? A behet fjale per
interesat strategjike te Rusise apo per
marredheniet me Serbine dhe solidari-
tetin me te?
Emxhed Mikati: Ne fillim dua t'i ko-
rrigjoj fjalet e tua. Rusia nuk e perkrah
pavaresimin e atyre krahinave autono-
me, por insiston qe ato te gezojne au-
tonomine e tyre...
Muhamed Bishkur: Do te thote se
ajo po e perkrah pavaresine ne nje
menyre apo tjeter. Ne ato dy krahina
jane te pranishme forcat ruse.
Emxhed Mikati: Presidenti Putin,
ne nje konference shtypi ne Paris, ker-
koi dhenien e autonomise e jo te pava-
resise. Rusia do te kthehet me shpe-
jtesi ne skenen politike nderkombetare
dhe ta mbaje baraspeshen e humbur
pas shkaperderdhjes se ish-Bashkimit
Sovjetik. Ne kete drejtim ajo po e
shfrytezon ne menyre pozitive te drej-
ten nderkombetare. Rusia u mbeshtet
ne te drejten nderkombetare duke po-
huar se nuk mund te matet me dy kute
asnje geshtje nderkombetare. Nese i
japim te drejte ndarjes se Kosoves nga
Serbia, atehere duhet t'u japim te dre-
jte per ndarje te gjitha rajoneve auto-
nome, duke perfshire edhe geshtjen e
Palestines. Prandaj ruset i referohen
Kosoves ne kete aspekt, sepse ata de-
shirojne ndarjen e sferave te interesit
ne Ballkan. Ashtu sig eshte e njohur,
ata humben rajonin e Ballkanit ne tere-
si pas luftes se ftohte. Ruset tash kane
rikthyer fuqine e tyre, dhe nuk do te le-
jojne qe Amerika te mbisundoje e vet-
muar ne Ballkan. Historikisht dihet se
ai qe mbisundon ne Serbi, ai mbisund-
on ne Ballkan, ai mbisundon ne Lindje
dhe ne Perendim....
Muhamed Bishkur: Kjo do te thote
se ky qendrim i Rusise ka te beje me
interesat e saj strategjike e jo geshtje
pari mesh?
Emxhed Mikati: Ashtu sig dihet, ne
politiken nderkombetare nuk ekzistoj-
ne parime - miqesi apo urrejtje, por ek-
zistojne interesat strategjike.
Muhamed Bishkur: Kur Rusia
mbeshtetet ne Rusine, ne kete qend-
rim a eshte ajo ne nje forme apo ne nje
tjeter ne sherbim te interesave te Rusi-
se?
Emxhed Mikati: Nuk ka dyshim se
sherbimi i interesave strategjike ruse
ne kete kohe eshte ne sherbim te
mbajtjes se baraspeshes nderkombe-
tare, paqes dhe stabilitetit nderkombe-
tar. Sepse, mbetja e ShBA-se fuqi e
vetme boterore, mund te goje ne shka-
terrimin e botes, prandaj kemi nevoje
per nje balanc nderkombetar te ri.
Muhamed Bishkur: Ju lutem, pro-
fesor Morina, - fjalet qe degjuam, se
Rusia ka interesat e vet dhe deshiron
ta shfrytezoje geshtjen ne interesin e
saj, duke vendosur balancin e forces,
si mund t'u afrohet Amerika rajoneve
te ndaluara per te, ne te cilat jane inte-
resat vitale te Rusise. Perse Rusia nga
ky aspekt qe ne po flasim, po e refu-
zon pavaresimin e Kosoves?
Qemajl Morina: Rusia ka humbur
interesat e saj vitale ne kufijte e saj, si
ne Ukraine ashtu edhe ne Gjeorgji, si
dhe ne vendet e Baltikut. Nderkohe qe
Serbia, edhe pse eshte vend sllav dhe
52
dituria islame / 220-221
ortodoks, gjeografikisht eshte shume
larg saj, dhe si e tille ajo nuk paraqet
ndonje rendesi strategjike per te. Per
sa i perket Kosoves, te gjithe e prano-
jne se geshtja e Kosoves eshte rast i
vegante (sui generis), nuk ka lidhje me
asnje rast tjeter. Nuk ka lidhje as me
Osetine Jugore e as me Abkazine. Se-
pse rrugen neper te cilen ka kaluar Ko-
sova, nuk ka kaluar asnje vend tjeter.
Andaj, si rast i vegante edhe ka pasur
zgjidhje te vegante, ne kuader te se
drejtes nderkombetare.
Shkaqet perse Rusia nuk po pranon
pavaresine e Kosoves, sipas mendim-
it tim, jane te shumta, por une po per-
mend vetem ate qe Rusia do ta prom-
ovoje veten si fuqi boterore, qe mund
t'i beje konkurrence ShBA-se si dhe te
tregoje aleancen e vjeter sllavo-orto-
dokse per konsumim te brendshem.
Muhamed Bishkur: z. Emxhed,
nese flasim tash per interesat e Ame-
rikes lidhur me pavaresine e Kosoves
si dhe interesat e Rusise per te njejten
geshtje, ku qendron Serbia dhe ku qe-
ndron Kosova ne mundesine e nje
konflikti te armatosur ne te ardhmen
midis Rusise dhe Amerikes? A nuk do
te ishte me mire per Serbine qe ta
pranoje realitetin e ri te krijuar me
shpalljen e pavaresise se Kosoves
dhe vendosjen e marredhenie miqeso-
re ne mes dy shteteve. Per se ne rajon
te mos mbizoteroje paqja dhe qetesia.
Ne kete menyre do te terhiqeshin edhe
Amerika dhe Rusia nga rajoni e do te
uleshin tensionet?
Emxhed Mikati: Politika nuk njeh
termin e aktit te kryer. Termi akti i kryer
eshte shprehje e imperializmit ameri-
kan. Serbia mendon se, nese rikthehet
baraspesha nderkombetare, ajo do te
mund ta luaje rolin e mbajtjes se bara-
speshes ne mes dy superfuqive, sig e
ka luajtur gjate historise.
Muhamed Bishkur: Mirepo, pyetja
qe shtrohet, eshte nese ky veprim mu-
nd te goje ne nje baraspeshe nderko-
mbetare, nese deshton Rusia, atehere
g'mund te ndodhe?
Emxhed Mikati: Analistet strategji-
ke, te cilet ndjekin keto geshtje, shohin
se Rusia nuk eshte para deshtimit, po
eshte para suksesit. ShBA-ja eshte qe
po deshton. Rusia po kthehet ne ske-
nen nderkombetare si fuqi e re ekono-
mike, ushtarake dhe politike. Nuk
duhet harruar afrimi ruso-konezo-hin-
dus, i cili mund te krijoje nje aleance te
re. Te gjithe keta faktore tregojne se
prania ruse duhet te jete sa me e fuqi-
shme...
Muhamed Bishkur: Emxhed Mika-
ti, dua brenda nje minute te me thuash
per ardhmerine e pavaresise se Koso-
ves, si e sheh ti nga pikepamja serbe?
Emxhed Mikati: Pavaresia e Koso-
ves nuk ka ardhmeri. Sepse ajo do te
jete shtet i paktit NATO. Do te jete e
izoluar ne rast te dobesimit te paktit
NATO. Ky shtet do te perfundoje me
perfundimin e paktit NATO, fundi i te
cilit eshte vetem geshtje kohe. Sepse,
ai eshte pakt ushtarak, ekzistimi i te
cilit eshte i panevojshem, perveg per
nevojat kolonialiste amerikane ne Irak
apo ne Afganistan, ose ne ndonje ve-
nd tjeter. Ky ishte edhe shkaku i agre-
sionit ndaj ish-Jugosllavise, per te
arsyetuar ekzistencen e vet.
Muhamed Bishkur: Z. Morina, si e
shihni pavaresine e Kosoves?
Qemajl Morina: Pavaresia e Koso-
ves eshte kurorezim i nje mundi dhe
perpjekjesh te nje populli qe vazhduan
per nje shekull. Eshte pune e perbash-
ket e popullit shumice te Kosoves dhe
e Bashkesise Nderkombetare. Pava-
resia e Kosoves eshte e ndertuar ne
baza te shendosha te se drejtes nder-
kombetare te popujve per vetevendos-
je. Eshte akt i perfunduar. Kosova
eshte shteti me i ri ne harten e Evrop-
es, si rezultat i shume brezave qe der-
dhen gjakun e tyre per liri.
Pavaresine e Kosoves e kane njo-
hur shtetet me me influence te Evro-
pes me ShBA-ne krye, qe eshte nje
garanci e fuqishme per vazhdimin dhe
prosperitetin e saj.
Ne po ia leme Serbise aleancen ru-
so-kinezo-hinduse, kurse ne do mbe-
shtetemi ne aleancen perendimore,
evro-amerikane. Ne besojme thelle ne
parimet e paktit NATO, si fuqi ushtara-
ke per ruajtjen e paqes dhe stabilitetit
ne rajon dhe me gjere. Ardhmeria e
pavaresise se Kosoves eshte e sigurt
dhe ne duar te sigurta vendore dhe
nderkombetare. Megjithate, pavaresi-
sht nga ato qe kane ndodhur ne te ka-
luaren, ne besojme se Kosova dhe Se-
rbia, populli shqiptar dhe populli serb,
jane para nje kthese dhe shansi te
madh historik. Serbia duhet ta njohe
realitetin e ri te krijuar ne Kosove. Po-
pulli serb duhet te gjeje kuraje dhe gu-
xim t'i kerkoje falje popullit shqiptar per
krimet, gjenocidin dhe te keqijat qe i
jane bere ne emer te tij. Populli shqip-
tar, si popullate shumice, ka obligim qe
pjesetaret e pakices serbe t'i trajtoje si
qytetare te barabarte te Kosoves dhe
ata te integrohen ne shoqerine koso-
vare te re, ku do te sundoje ligji dhe
shteti i se drejtes. Serbia duhet te ha-
pet ndaj Kosoves, kete e ka obligim
per hir te dhembjeve, te keqijave qe
per nje shekull i ka shkaktuar popullit
shqiptar. Po kete e ka obligim edhe
ndaj pakices serbe, e cila deshiron te
vazhdoje te jetoje ne Kosove, si dhe
per hir te stabilitetit ne rajonin e Ballka-
nit. Kosova dhe Serbia do te takohen
ne Bashkimin Evropian, por si dy shte-
te te pavarura dhe sovrane. Qdo vep-
rim tjeter nga ana e Beogradit, do te
jete i demshem per vete Serbine, paki-
cen serbe ne Kosove, dhe per tere ra-
jonin. Populli shqiptar eshte i gatshem
per nje pajtim historik me popullin se-
rb, por per nje akt te ketille lypset edhe
gatishmeria e pales tjeter. Ndonese,
ne baze te asaj qe pame gjate kesaj
bisede, nga z. Emxhed Mikati, i cili ke-
tu u paraqit ne emer te Serbise, kam
pershtypjen, besoj se kete pershtypje
e kane edhe shikuesit e kanalit televi-
ziv "al-Alam", se pala serbe ende
eshte larg nje akti te ketille historik.
Muhamed Bishkur: Te falenderoj
shume, profesor Qemajl Morina, per
pjesemarrjen tuaj ne kete emision. Po
ashtu falenderoj z. Emxhed Mikatin.
Kosova - Zjarr pas pavaresise, ndosh-
ta ditet ne vijim do te na zbulojne te
ardhmen e Kosoves nen hi..
Pergatiti:
F. Morina
dituria islame / 220-221
53
Promovim
Nje studim i mirefillte nga lusha e doreshkrimeve orientate Mr. sc* Sadik Mehmeti,
"Doreshkrimet orientale ne Arkivin e Kosoves",
Drejtoria e Arkivave e Kosoves, Prishtine, 2008, iq. 201.
"...Do desheronja fort te legit mishkrimet, me nj'ato fantastike kaligrafi arabe, qe asnje
nga alfabetet rigjide europijane nuk mund t'u aferohet nga bukurija. Po nuk di, dhe
jam i deshperuar se ndofta nuk do te di kurre. Megjith keto me pelqen t'i veshtronj e
t'i prek me gishterinj. Sepse me duket se kur i prek me gishtrinj keto veprat e artit
skulptural, i afrohesh shpirtit te artistit qe i punoj".
(M it rush Kuteli "Ne Prizren, mid is te vdekurve e te gjalleve", maj 1943)
Ne Kosove, dhe pergjithesi-
sht ne trojet shqiptare, nu-
mri studiuesve qe merren
me doreshkrime orientale,
vazhdon te jete i vogel, edhe pse
albanologjia dhe historia jone ka
nevoja te shumta per studime te
mirefillta ne kete fushe. Jo se kane
munguar studiuesit tane ne kete
leme, por ky konstatim del nga kra-
hasimi i perpjekjeve te gjertanishme
me doreshkrimet dhe dokumentet e
shumta orientale qe gjenden ne qe-
ndrat e ndryshme boterore, si ne
Stamboll, Ankara, Sofje, Sarajeve,
Tirane, Shkup etj., dhe te cilat presin
doren e studiuesit.
Vazhdes se perpjekjeve ne kete
leme po i shtohet edhe nje emer i ri,
nje studiues i zellshem, mr. sc. Sadik
Mehmeti.
I lindur, i rritur dhe i edukuar ne
nje ambient ku denbabaden eshte
kultivuar dashuria per pune me shk-
rime orientale, mr. sc. Sadik Mehm-
eti do te arrije qe me kembengulje ta
vazhdoje rrugen e paraardhesve te
tij.
Qe nga fillimi i punes ne Arkivin e
Kosoves, ne vitin 1999, ne sektorin e
doreshkrimeve orientale, mr. Sadik
Mehmeti do te perpiqet t'i bashkoje
me sukses ato pjese te doreshkri-
meve qe ishin shperndare gjithandej
ne depon e Arkivit per shkak te luftes
se fundit ne Kosove, duke vendosur
secilen pjese te doreshkrimit ne
vendin e vet, per t'i kompletuar ato
doreshkrime dhe per t'i bere te per-
dorshme per studiuesit qe merren
me kete fushe.
r
\R -
ITo §>(5a &
Mmm
00
LJ3
i
C-3
1
i->
,- .,
Vf
m
w
4
+*
w:
AK
K
'/".
■■ <* i\i '*■■* " ; *> t> ■**-' ^iS
t V'— 's s^ - .'* ""
M**^* 5
Prishtine, 2008
Puna e tij me keto doreshkrime ne
Arkivin e Kosoves nuk mbaroi me
kaq, ngaqe mr. Sadik Mehmeti, i ve-
tedijshem se dituria nuk ben te mba-
het e mbyllur ne vete, po duhet te
transmetohet tek te tjeret, i hyri nje
pune, per te cilen, per aq sa dime
ne, nuk eshte bere shume deri sot
ne Kosove, perkatesisht iu pervesh
studimit dhe publikimit te ketyre
54
dituria islame / 220-221
doreshkrimeve, te cilat, pothuajse, i
kishte mbuluar pluhuri i harreses.
Punen e tij te zellshme dhe teper
te dobishme per studiuesit e doresh-
krimeve orientale, mr. Sadik Meh-
meti do ta kurorezoje me punimin e
magjistratures me titull "Valorizimi i
dokumenteve dhe doreshkrimeve
orientale ne Arkivin e Kosoves", te
mbrojtur ne Fakultetin Filozofik te
Universitetit te Prishtines.
Libri "Doreshkrimet orientale ne
Arkivin e Kosoves" ka 201 faqe,
eshte i perbere prej tre kapitujve, ka
fjalen e botuesit, hyrjen, perfundim-
in, indeksin e titujve te katalogut ne
transkriptim, indeksin e autoreve,
indeksin e kopjuesve, indeksin e va-
keflenesve dhe pronareve, indeksin
e vendeve, burimet, literaturen dhe
permbajtjen. Me nje fjale, libri eshte i
pajisur me aparaturen komplete
shkencore dhe perfill parimet e orga-
nizimit metodologjik shkencor te nje
studimi te mirefillte.
Ne kapitullin e pare autori flet per
perhapjen e doreshkrimeve orienta-
le, rrugen e perhapjes, institucionet
e perhapjes etj. Gjithashtu, me te
drejte, do te konstatoje se nje rol te
rendesishem per ruajtjen e kultivimin
e dokumenteve orientale kishin xha-
mite, mektebet, medresete, teqete:
"xhamite, mektebet, medresete, te-
qete dhe bibliotekat kane ndikuar ne
menyre te ndjeshme ne zgjerimin e
lidhjeve dhe te marredhenieve te
ndersjella kulturore shqiptaro-orien-
tale." [fq,24].
Nje institucion tjeter i rendesish-
em per ruajtjen e ketyre doreshkri-
meve, per te cilin autori Mehmeti ka
nje konsiderate te larte, eshte edhe
institucioni i vakefit.
Sa i perket pajisjes me keto dore-
shkrime me vlere madhe kulturore
per ne si komb, autori permend disa
rruge te sigurimit te tyre, si:
1. Nepermjet studenteve te kesaj
ane, te cilet jane shkolluar neper
qendrat me te rendesishme te Bo-
tes Islame, si ne Stamboll, Bag-
dad, Kajro etj.
2. Haxhileret qe kishin shkuar per ta
kryer detyrimin e Haxhit.
3. Tregtaret dhe nepunesit e ndrysh-
em qe kishin sherbyer gjithandej
ne tokat e Perandorise Osmane
etj.
Po ashtu, ne kete kapitull, autori
shkruan se kush ishin kopjuesit e
ketyre doreshkrimeve, duke vene ne
pah se kete pune nuk e kryenin ve-
tem imamet, vegse me kopjimin e
librave merreshin edhe talebet, bib-
liotekaret, ushtaret, zanatginjte etj.
Ne fund te kapitullit autori ze ngoje
edhe zejen e libralidhjes qe ishte e
perhapur tek ne, dhe sidomos ne qy-
tetin e Prizrenit, Prishtines e Gjako-
ves, po njekohesisht shpreh edhe
shqetesimin e ligjshem per mosstu-
dimin e kesaj zeje aq sa duhet nga
shkencetaret tane, duke shfaqur
shpresen se, megjithate, ne nje te
ardhme te afert, dikush do te merret
me seriozisht me studimin e kesaj
zejeje, e cila deri me tani nga disa
studiues eshte permendur vetem
kalimthi ne kontributet e tyre.
Ne kapitullin e dyte behet fjale,
kryesisht, per doreshkrimet qe gje-
nden ne Arkivin e Kosoves, duke
theksuar se nje numer i doreshkri-
meve te tilla, per nga vlera e tyre
permbajtjesore e stilistike, jane uni-
kate. Potencohet kronologjia e dore-
shkrimeve orientale ne Arkivin e
Kosoves, e cila perfshin periudhen
nga shek. XV-XX.
Autori, ne menyre shume te sa-
kte, ofron te dhena shume te holle-
sishme per keto doreshkrime, ne
menyre qe secili studiues i kesaj fu-
she apo ndonje i interesuar i fushave
te tjera, do te gjeje material intere-
sant ne kete monografi.
Duke filluar nga kronologjia e
ketyre doreshkrimeve, shtrirja krono-
logjike, numri i pergjithshem i dore-
shkrimeve qe ruhen ne Arkivin e
Kosoves, gjuha e te shkruarit, perm-
bajtja tematike, autoret, kopjuesit,
materiali ne te cilin u shkruan, lloji i
ngjyres me te cilen u shkruan, pamja
e anes se jashtme/kopertinave, lloji i
shkrimit, vakeflenesit etj., - mund te
konstatojme se te gjitha keto eleme-
nte perbejne te dhena me interes
per ata qe, ne gfaredo menyre, merr-
en me kete fushe. Shikuar nga info-
rmacioni i dhene i ketyre dore-
shkrimeve, mund te pohohet se ato
jane edhe te dhena enciklopedike.
Ne kapitullin e trete gjejme katalo-
gun e doreshkrimeve orientale ne
Arkivin e Kosoves, qe njeheresh
eshte edhe "zemra" e ketij punimi,
ku autori, pas nje hulumtimi te holle-
sishem qe u ben ketyre doreshkri-
meve, ofron informacionet me
kryesore, me qellim qe doreshkrimi i
kerkuar te gjendet sa me shpejt nga
te interesuarit e kesaj fushe. Ky kat-
alog ka pasur per baze edhe kata-
loget e vendeve te tjera te botuara
me doreshkrime orientale, si te Sta-
mbollit, Bratisllaves, Londres, Sara-
jeves, Zagrebit, Tiranes etj., gka na
ben te kuptojme se, vertet, eshte pu-
nuar sipas standardeve nderkombe-
tare te arkivistikes per perpilimin e
katalogeve.
Elementi qe, ne menyre te vegan-
te i jep shpirt edhe me shume kesaj
monografie, jane faksimilet origjina-
le, te botuara dhe te lexueshme qar-
te.
Per fund, lirisht mund te thuhet se
autori ka bere nje pune te lavderue-
shme e per t'u mbajtur ne mend nga
studiuesit e shkencave te albanolo-
gjise dhe historise ne pergjithesi,
dhe te arkivistikes ne veganti. Nje
pune qe, per here te pare, po behet
ne Kosove.
Shpresojme qe edhe doreshkri-
met orientale qe gjenden neper bib-
lioteka te ndryshme private anem-
bane Kosoves dhe qe shkaterrohen
pameshirshem nga dhembi i kohes,
do te sillen sa me pare aty ku e kane
vendin, ne institucionet kompetente,
sig jane Biblioteka Kombetare e Uni-
versitare e Kosoves, Arkivi i Koso-
ves, sepse vetem aty do te gjenden
ne doren e atyre qe jane te interes-
uar profesionalisht per to. Kjo pasuri
kombetare mund te shpetoje vetem
atehere kur tek ne te ngjallet vetedi-
ja e pergjithshme kombetare dhe kur
te ekzistoje pergjegjesia institu-
cionale per vlerat qe ka si trashegimi
kjo pasuri jona e pagmueshme. Mr.
sc. Sadik Mehmeti, me librin e tij, ka
ofruar modelin se si duhet te vepro-
jme edhe ne fusha te tjera studimi.
Nuridin Ahmeti,
Asistent ne Degen e Historise
te Institutit Albanologjik te Prishtines
dituria islame / 220-221
55
Aktuale
Nje shkendije, nje shprese!
Keshilli i Bashkesise Islam i Vu-
shtrrise, qe para luftes kishte
vetem 9 xhami, njera prej te
cilave e ndertuar para perfu-
ndimit te luftes, tash pas perfundimit te
luftes ka arritur te kete 24 xhami aktive
dhe 4 xhami ne ndertim. Ne 15 prej tyre
falen 5 vaktet, ne nje xhami tri vakte, ne
nje xhami dy vakte dhe ne shtate xhami
vetem Xhumaja.
Duke u shtuar kerkesat e xhematit per
njohuri fetare gjithnje e me shume dhe
per praktikimin e Islamit edhe nga bota
femerore, KBI-ja e Vushtrrise ka angazh-
uar Lumnije Bajram Zeqirin mualime, qe
t'i prije kesaj pjese te ndjeshme te sho-
qerise, e cila ka nevoje te edukohet ne
frymen islame.
Lumnije Bajram Zeqiri ka lindur ne
Vushtrri, ku ka mbaruar shkollen fillore
dhe te mesmen - programuese kompju-
teri.
Duke ndier zbrazeti ne shpirtin e saj
per dije fetare, ajo iu perkushtua vijimit te
mesimeve fetare ne xhami, se pari tek
imamet M.Raif Dushi, M. Selman Muzaqi
e me ne fund tek imami i xhamise se
"Qarshise" M. Ferhat Gerguri .
Pa dyshim, frymezimi me ndjenja fe-
tare, e shtyri ate qe te vijonte mesimet
ne medresene e mesme "Alauddin" te
Prishtines. Shkendijat e ketij udhezimi
Lumnije Bajram Zeqiri
ishin nga i Lartmadherishmi, i Cili e udh-
ezoi tek e Verteta, dhe nga prinderit, te
cilet i kishte krah te forte per kete rruge
te ndritshme.
Tash, Lumnije Bajram Zeqiri eshte ab-
solvente ne Fakultetin e Studimeve Isla-
me te Prishtines. Pas perfundimit te
medresese ne vitin 1996, me perkrahjen
e keshillit u aktivizua ne mesimbesim
dhe ligjerata per grate.
Me punen e saj te palodhshme, eshte
duke plotesuar zbrazetine qe kishte
mbreteruar per shekuj ne edukimin dhe
formimin e femrave me tipare fetare isla-
me. Edhe kjo pjese e shoqerise, e etsh-
me per ta njohur fene e vet, per gdo dite
vershon si lumi ne ligjeratat dhe oret e
mesimbesimit, qe organizon kjo punonj-
ese e keshillit tone. Ne bashkepunim me
keshillin, ajo mban ligjerata neper fsha-
tra, dhe rregullisht ne qytet , me orar te
rregullt te mesimbesimit ne sallen e KBI-
se te Vushtrrise.
Lumnije Bajram Zeqiri thote se vijue-
set jane te moshave te ndryshme, qe
nga 9 vjege e deri tek ato 67 vjege. Qe
nga viti 1996 e deri me tash kane ndje-
kur keto mesime e ligjerata afro nje mije
vijuese, dhe si rezultat i ketij aktiviteti,
shume vijuese jane regjistruar dhe vijoj-
ne te regjistrohen ne medresene "Alaud-
din" te Prishtines, e disa madje edhe ne
shtete arabe.
Keshilli i Bashkesise Islame i Vushtrri-
se eshte krenar se ka nje kuader te ketij
profili, qe ben nje pune te palodhshme
perfemrat, ne ngritjen e skalitjen e gruas
shqiptare me njohuri fetare islame ne
territorin e ketij keshilli.
Basri Zekolli
Zgjohu ummet 5 hapja krahet diellit qe nuk te vret!
Mehas
Sikur te ishe si nje Qale e gjalle e Kuranit sot,
Gjendja jote e hidhur do te permiresohej plot.
Venitjen vrastare sikur ta flakje tej,
Te zgjoheshe ne kembe, te kaloje pertej.
Sikur syte e tu te ngurtesuar e te thelle,
Te dritesoheshin nga Kurani - Rruga pa terr,
Te kaluaren e lavdishme do ta shikoje drejt,
Boten e sodit, te katandisuren, do ta ngrije shpejt.
Shume me ka kushtuar ngecja jote: ummet!
Ndalem e kujtohem, ku te mbeti gjithe ai kuvet.
Sa keq qe sot nuk te sheh syri dite te mbare,
E dje ne drite nxore, ate qe askush s'e kishte pare.
Eshte koha per t'u zgjuar dhe per t'lindur perseri;
Vetem trazohu e leviz, o luan, o i fjeturi!
Zogjte e tu ende i ruajne fshehur ato te zjarrta dashuri!
Pa shiko rreth vetes se si zj arret kane marre dhene,
Dhe njerezimi syhapur e zemerfjetur si e percjell fene.
Dhe kjo si pasoje e ngecjes sate vjen!
Flamujt e lartesimit varur te poshteruar kane mbet',
Nje Sur qe permbys, mos valle pret?
Apo nje te trishtuar, te hakerruar Kiamet!
Rrjedhat e jetes si ujevara te shterura kane ngel'.
Dhe nje shprese e vetme mbi siperfaqe nuk shkel.
O shpetimtar i dikurshem, qe sot je bere si nje rob i vyer,
Kemberenduar, krahekeputur, gjysme i thyer,
Sa vite te iken, dhe sa do t'te duhen ne vete per t'u kthyer?
Derisa truri yt i helmuar nuk gel i (filter prape,
Dhe zemra jote nuk gjen gjallerine ne mihrab,
Ummeti im, edhe per shume kohe do te mbetesh ne mjer-
im,
Edhe per shume kohe do te paguash te njejtin gmim.
Sikur sot te ishe si nje fjale e gjalle e Kuranit,
E bukur do te ishte bota, e madhe mejdanit,
Dhe njerezimi vallen e Zotit, nuk do ta luante rreth djallit!
Pas ketij perendimi pres te lindesh si je ne fakt vete
Dhe shpresa ime, e bere si rule e thare, te gel' te reja flete!
Zgjohu ummet, hapja krahet diellit qe nuk te vret!
56
dituria islame / 220-221
Aktuale
Sulmohet kryetari i Kuvendit te Bl-se te Kosoves Dr. Xhabir Hamiti
Te dielen, me 30 nentor 2008, rreth ores 18.45, ne Prishtine, persona te paidentifikuar, te maskuar e kane sul-
muar kryetarin e Kuvendit te Bashkesise Islame te Kosoves, Dr. Xhabir Hamitin.
Sulmi u krye ne hyrje te garazhit, rr. "Gazmend Zajmi" nr. 36. Kryekuvendari ka pesuar lendime ne fytyre dhe, pas
trajtimit ne spital, eshte leshuar ne shtepi, nderkohe qe Policia e Kosoves ka hapur hetimet.
Autoret dhe motivet e sulmit ndaj kryetarit te Kuvendit te BIK-se tash per tash jane te panjohur. Me rastin e sul-
mit kane reaguar ashper Kryesia e Bl-se te Kosoves dhe Dekanati i FSI-se, te cilat kane kerkuar nga organet e
ndjekjes qe t'i zbuloje sa me pare autoret e ketij akti te shemtuar e qyqar.
Me rastin e sulmit ndaj kryetarit te Kuvendit te Bl-se te Republikes se Kosoves Dr.Xhabir Hamiti, Kryesia e
Bashkesise Islame te Kosoves per opinionin jep kete:
Deklarate
tswMf 5 ^ Kryesia e Bashkesise Islame te Kosoves denon, ne menyren me te ashper te mundur,
/ ^^^^ m ^^^^ : sulmin fizik ndaj Dr. Xhabir Hamitit, qe u krye mbreme rreth ores 19.00, prane shtepise se
&M i lk \ tij, nga nje grup prej pese vetash, duke e konsideruar ate nje veper e njerezve te ligj dhe
qyqare.
Per sa jemi ne dijeni, ky eshte rasti i pare te sulmohet fizikisht nje nepunes i Bl-se, ped-
^_ .. a 9°9 i fakultetit dhe titullar i Bashkesise Islame, pa asnje shkak ose arsye, per se detyro-
^m f Z p * ^r^ ' iem ' * a kuptojme se sa t® nijere jane sulmuesit.
Kryesia e BIK-se, sulmin ndaj kryekuvendarit te Bl-se, e konsideron sulm ndaj te gjitha
* " ™ ~" n organeve dhe institucioneve te BIK-se, prandaj kerkojme nga organet kompetente te
pushtetit qe keqberesit t'i zbuloje sa me pare dhe ata te nxirren para organeve te drejtesise.
Kryesia e BIK-se, pa pretendim per t'i prejudikuar gjerat, eshte e vendosur dhe e paluhatshme ne veprimtarine e
saj tradicionale ketu e gjashte shekuj me pare, dhe nuk ka fuqi e cila mund te na devijoje e shmange nga rruga jone
islame tradicionale.
Sherbimi per informim
i Kryesise se Bl te Republikes se Kosoves
Dekanati i Fakultetit te Studimeve Islame te Prishtines, me rastin e sulmit te mbremshem ndaj Dr. Xhabir Hamitit,
profesor i ketij fakulteti, per opinionin e gjere del me kete
^UDM^
3t ^^^^ h
Prononcim
Dekanati i Fakultetit te Studimeve Islame te Prishtines, me shqetesim ka marre lajmin se
mbreme, ne rrethana tash per tash te panjohura, ne hyrje te shtepise se tij, eshte sulmuar
nga njerez te maskuar, sekretari e pedagogu i FSI-se, Dr. Xhabir Hamiti.
Sulmi ndaj Dr. Xhabir Hamitit eshte i papranueshem me elemente kriminale, qe rrezikon
jo vetem jeten, ne kete rast te te atakuarit, por krijon premisa per shfaqje te dhunes e shan-
tazheve, si ndaj individeve ashtu edhe ndaj institucioneve.
Atakimi i jetes se individit, per gfaredo arsye, eshte i papranueshem ne vendet ku
mbreterojne rendi e ligji, aq me teper kur sulmi behet per shkak te bindjeve ose pikepam-
jeve te ndryshme.
Autoret e ketij akti te shemtuar e kriminal, jemi thelle te bindur qe jane ne sherbim te se keqes, dhe veprimet e
ketilla ne kete faze qe po kalon Kosova, jane shume te demshme dhe demtojne rende perpjekjet per konsolidimin
e institucioneve tona.
Prandaj, me qellim qe aktet e ketilla te mos na perseriten, kerkojme nga organet e ndjekjes qe t'i zbulojne sa me
pare autoret dhe ta njoftojne opinionin per motivet qe guan ne sulmin ndaj sekretarit te FSI-se, z. Xhabir Hamitit, i
cili kohe me pare eshte zgjedhur kryetar i Kuvendit te BIK-se.
Sulmet e tilla nuk mund te ndikojne ne asnje menyre ne orientimin tone per kultivimin e vlerave tona tradicionale
islame, te cilat i kemi trasheguar shekuj me radhe.
Populli i Kosoves ka vuajtur mjaft nga maskat e nderskamcat e te tjereve, prandaj jemi te bindur se as njerezit
me maska e as mentoret e ideologet e tyre, qe sulmojne nje intelektual, nje pedagog fakulteti e udheheqes te larte
te Bashkesise Islame, nuk kane vend ne shoqerine e Kosoves.
Populli i Kosoves eshte percaktuar per kultivimin me te mire te vlerave humane, qyteteruese e fetare dhe jo raste-
sisht jemi ne mesin e popujve te rralle qe kemi kultivuar harmonine nderfetare edhe ne kohet me te veshtira.
Per ne si institucion, e jemi te bindur se edhe si popull, kultivimi i diversitetit ne mendime si dhe kultivimi i harmo-
nise nderfetare e nderkulturore, jane vlera te pagmuara te ketij populli, qe i ka kultivuar brez pas brezi.
Prandaj, as ata qe sulmojne naten me maska dhe as mentoret e tyre, nuk mund te zbehin angazhimin tone si
institucion per nje shoqeri qe respekton vlerat e popujve me besime te ndryshme.
DEKANI I FSI-se
Prishtine, 01.12.2008 Doc. Dr. Rexhep BOJA
dituria islame / 220-221
57
Myftiu Ternava vizitoi Ipeshkvin Dode Gjergji
yftiu i Kosoves me 23 dhjetor 2008, ne mesdite
ka vizituar Ipeshkvine e Kosoves ku eshte pritur
nga Ipeshkvi don Dode Gjergji me bashkepune-
tore.
"Jam ketu qe, bashkepunetoreve tuaj dhe gjithe bes-
imtareve katolike, t'ua uroj kershendellat duke ua uruar
gjithe te mirat. Festat jane momente qe na bashkojne,
por festat tona ne kete vit kane kuptim te dyfishte sepse
per te paren here i kemi festuar ne Kosoven e lire e
sovrane te pranuar nderkombetarisht"- tha Myftiu
Ternava.
"Faleminderit Myfti per gjithe kete respekt e dashuri qe
ben ndaj nesh, eshte shume e mire qe ne bashkerisht
shenojme festat tona dhe ne te njejten kohe gmojme e
respektojme festat e njeri-tjetrit. Kjo tregon me se miri
mirekuptimin tone si popull ndaj besimtareve tane" - tha
ipeshkvi Dode Gjergji.
Qe konstatim i dy udheheqesve fetar te Kosoves se eshte lajm e mesazh i mire per te gjithe qytetaret tane qe ne
kemi nje harmoni te shkelqyeshme nderfetare e cila ndikon drejtperdrejt per te krijuar nje ambient te mire per te
gjithe ne qe jemi ne kete nenqiell.
Ipeshkvi Dode Gjergji shtroj dreke per ndere te myftiut Ternava.
Myftiu priti ambasadorin e Holandes ne Prishtine, dr. Henek Vaskaman
Myftiu i Kosoves mr. Nairn Ternava ka pritur me 12 nentor
2008 ne takim njohes ambasadorin e Holandes ne Prishtine, dr.
Henek Vaskaman.
Myftiu Ternava falenderoi ambasadorin Vaskaman per viziten
dhe per perkrahjen qe i ka dhene Kosoves populli dhe qeveria
holandeze.
Ndersa ambasadori Vaskaman nga ana e tij, duke falenderu-
ar Myftiun per pritjen e ngrohte dhe miqesore, vleresoi angazhi-
min e Bashkesise Islame perofrimin e komuniteteve ne Kosoven
e pas statusit. Gjithashtu ambasadori vleresoi qendrimin parimor
te Bashkesise Islame dhe angazhimin e saj ne raport me
bashkesite tjera fetare ne vend dhe me gjere.
Myftiu Ternava u prit nga kryetari i Gjakoves dr. Pal Leka
yftiu i Kosoves Mr. Nairn Ternava ka vizituar me 23 dhjetor 2008, Kuvendin komunal te Gjakoves ku eshte
pritur nga kryetari i Gjakoves Pal Leka.
"Jam i nderuar qe ju pres sot ketu ne kabinetin tim dhe kjo
per mua eshte vizita me e rendesishme e ketij viti. Gjate man-
datit tim jam angazhuar sinqerisht qe te krijoj raporte te mira
me bashkesite fetare ketu ne Gjakove, dhe i kenaqur qe kam
nje bashkepunim te mire e korrekt me Keshillin e Bl te
Gjakoves"- tha ne fillim kryetari i Gjakoves dr. Pal Leka.
Ndersa myftiu Ternava fillimisht tha:"z. kryetar kam percjell
me vemendje punen dhe angazhimin tuaj, dhe me kete rast
ju shpreh pergezimet e mija me te mira per rezultatet e arrit-
ura ne udheheqjen e komunes suaj. Jam i kenaqur edhe me
bashkepunimin tuaj me keshillin e Bl te Gjakoves dhe pres qe
edhe ne te ardhmen te vazhdoje ky bashkepunim dhe te thel-
lohet edhe me teper ne te mire te qytetareve, sidomos ne
parandalimin e dukurive negative qe jane shfaqur ne vendin tone koheve te fundit". Myftiu Ternava tha se jam ketu
edhe per t'ua uruar kershendellat juve dhe gjithe besimtareve.
58
dituria islame / 220-221
Ne Tripoli te Libanit doktoroi haditholugu i njohur kosovar Sulejman Osmani
Te marten, me 2 dhjetor 2008 (4 dhul-hixhe 1429h.), ne Universitetin "El-Xhinan" te Tripolit ne Liban, studiue-
si yne i mirenjohur i shkences se hadithit, Mr. Sulejman Osmani - (ligjerues i lendes se Hadithit ne FSI te Pri-
shtines), para komisionit vleresues ne perberje: Prof. Dr. Mahmud Ismail - kryetar; Prof. Dr. Jusuf el Merashli
- mentor; Prof. Dr. Muhamed Durnejkah - anetar; Prof. Dr. AN Laga - anetar (Dekan i studimeve te larta pasuniver-
sitare); Prof. Dr. Husam Subat - anetar (Kryetar vakefi i rrethit- Libani Verior), mbrojti temen e doktorates me titull:
"Personaliteti i Muhamedit a.s. tek dijetaret shqiptare".
Komisioni punen e kandidatit e vleresoi me note te shkelqyeshme (Imtijaz) duke i dhene 90 pike nga gjithsej 100
te mundshme, dhe kandidatit i dhane titullin DOKTOR I SHKENCAVE ISLAMI NE LEMIN E SUNETIT DHE SHKEN-
CAVE TE HADITHIT
Punimi i kandidatit eshte permbledhur ne nje vellim 515 faqesh, i ndare ne kater kapituj.
Ne kater kapitujt e disertacionit jane perfshire tematika te ndryshme
Studimi:
Ne kapitullin e pare perfshihet "sireja", jete-
pershkrimi i Muhamedit a.s. dhe ngjarjet me
te rendesishme ne jeten e tij, derisa vdiq.
Kapitulli i dyte ka ofruar studime mbi para-
qitjen e Pejgamberit a.s. tek autoret e mevlu-
deve ne gjuhen shqipe, ku behet nje vleresim
shkencor i shume geshtjeve.
Ne kapitullin e trete ofrohen te dhena mbi
dijetaret kryesore shqiptare dhe kontributin
qe ata kane dhene ne sherbim te person-
alitetit te Pejgamberit a.s. dhe menyren se si
ata e paraqiten ate.
Kapitulli i katert hulumton kontributin qe
poetet dhe letraret dhane ne sherbim te Pej-
gamberit a.s., duke kaluar ne tema te tjera, si
paraqitja e tij ne planprogramet shkollore ne
nivele te ndryshme arsimi, duke filluar nga
periudhat e hershme.
Disertacioni perfundon me studimin mbi karikaturat fyese dhe ndikimin e tyre tek shqiptaret myslimane.
Biografi
Sulejman (Sherif) Osmani, ka lindur me 20 korrik 1965 ne fshatin Lisocke, komuna e
Kamenices; tani banon ne qytetin e Gjilanit.
Shkollen fillore e ka kryer ne vendlindje , ndersa medresene e mesme "Alauddin" te
Prishtines ne vitin 1984/1985.
Ka mbaruar Fakultetin e Hadithit, ne Universitetin Islamik te Medines- Arabia Saudite.
Ka marre pjese ne aktivitetet e lira qe organizoheshin nga Universiteti. Kete e vertetojne
deshmite e leshuara nga organet pergjegjese.
Ne vitin 1992 ka perfunduar studimet dhe menjehere eshte kthyer ne vendlindje, ku ne
muajin dhjetor te po atij viti, nga Kryesia e Bashkesise Islame te Kosoves, qe emeruar imam
ne Xhamine e Madhe te Gjilanit, e cila eshte nga xhamite me te medha ne Kosove dhe ka
nje pozite te vegante.
Sulejman Osmani per nente vjet ka qene anetar i Kryesise se Bashkesise Islame te
Kosoves, dhe anetar i Keshillit te Bashkesise Islame te Gjilanit.
Ne nje periudhe, pas luftes, nga Bashkesia Islame e Kosoves eshte caktuar kryetar i shoqates humanitare
"Bereqeti".
Sulejman Osmani nga viti 1992 eshte ligjerues i lendes se Hadithit (I dhe II, ne fillim ne te kater vitet) ne Fakultetin
e Studimeve Islame te Prishtines, si dhe mesimdhenes i lendes se Hadithit ne medresene e mesme "Alauddin",
paralelja ne Gjilan.
Ka botuar librin "Suneti baze e sheriatit", si dhe eshte bashkperkthyes i librit " Dilema rreth Islamit" nga autori
Muhamed Kutub, i cili eshte botuar (pjeserisht) ne permbledhjen "Tituj te zgjedhur mbi familjen myslimane"
(Prishtine, 2001).
Sulejman Osmani, qe nga viti 1990, eshte bashkepunetor profesional i revistes "Dituria Islame", ku ka dhene nje
kontribut te gmuar ne fushen e Hadithit.
Ka magjistruar ne Universitetin Islamik te Bejrutit (Darul fetva) me 23 maj 2005, ku mbrojti temen e magjistratures
"Kontributi i shqiptareve ne fushen e sunetit".
Dr. Sulejman Osmani
dituria islame / 220-221
59
Kronike nga FSI
Prof. Dr. Halil El-Haxhaxh, prorektor i Universitetit vizitoi FSI
Ne Fakultetin e Studimeve Islame te Prishti-
nes qendruan per vizite zyrtare profesoret
nga universiteti "AI-AI-Bayt" te Jordanise:
Prof. Dr. Halil El-Haxhaxh, prorektor i Universitetit,
si dhe Prof. Dr. Muhamed Al-Arnauti, profesor i
historise bashkekohore dhe kryetar i Qendres se
Studimeve te Botes Islame .
Prof. Dr. Halil El-Haxhaxh, para profesoreve
dhe studenteve te Fakultetit te Studimeve Islame
foli rreth gjendjes aktuale ne Boten Islame. Ai ter-
hoqi nje paralele mes gjendjes se myslimaneve ne
te shkuaren dhe te sotmen. Me kete rast profesori
El-Haxhaxh theksoi rolin e rendesishem qe ka dia-
logu, si nderetnik ashtu edhe nderfetar. Ai gjithash-
tu terhoqi vemendjen per demet dhe demtimet qe
jane duke i bere imazhit te fese islame ne pergjith-
esi dhe ne Perendim ne veganti, disa levizje
ekstreme fundamentaliste, te cilat pretendojne se
mbeshteten ne baza fetare, ndersa ne realitet ato
jane shume larg parimeve te shendosha dhe te pastra fetare, te cilat bejne thirrje per nje tolerance dhe bashke-
jetese ne mes njerezve ne pergjithesi, pa dallim.
Ndersa Prof. Dr. Muhamed Al-Arnauti, tanime i mirenjohur per opinionin kosovar, u perqendrua me shume rreth
geshtjes se neglizhences dhe zvarritjes se mosnjohjes se pavaresise se Kosoves nga Bota Arabe dhe Islame. Ai
per kete geshtje tha se faji eshte i dyanshem. Politika kosovare nuk ka bere sa duhet per te lobuar ne ate bote dhe
si rezultat i ketij moslobimi, shumica shteteve arabe dhe islame nuk kane njohuri te mjaftueshme per dhe rreth
geshtjes se Kosoves.
Profesor Mufaku tha poashtu se modaliteti i Islamit ketu ne Kosove ka nje vegori te rendesishme, nga e cila mund
te perfitojme edhe ne nga Jordani. Nje Islam i moderuar, Islami juaj i moderuar dhe mesatar per te cilin edhe ne
punojme ne vendin tone.
Sivjet nga Kosova edhe 703 besimtare kryen Haxhin
Si tradicionalisht edhe sivjet Kryesia e Bashkesise Islame te Kosoves ka organizuar shkuarjen e besimtareve tane per ne
Haxh, ku edhe besimtaret kosovare iu bashkuan mbi tre milion besimtareve nga e tere bota per te kryer kushtin e peste
te islamit - Haxhin.
Nga Kosova sivjet Haxhin ne organizim te Kryesise se Bl te Kosoves e kryen 703 besimtare-haxhilere.
Kryesia me kohe kishte bere te gjitha pergatitjet e duhura, kishte regjistruar haxhinjte, kishte bere edhe pergatitjen adminis-
trative si dhe vizimin e vaksinimin e haxhinjve.
Po ashtu Kryesia per perkujdesjen ndaj haxhinjve tane ne vendet e shenjta caktoi edhe 23 udheheqes qe kishin per detyre t'i
udhezojne dhe t'i shoqerojne haxhinjte gjate kryerjes se Haxhit.
Ndersa, per gjendjen shendetesore te haxhinjve si zakonisht eshte perkujdesur ekipi mjekesor qe ishte ne shoqerim te hax-
hinjve gjate gjithe kohes.
Duhet permendur faktin se interesimi i besimtareve tane per te kryer haxhin per gdo vjet po shenon nje rritje solide, por me e
rendesishme me kete rast qe vlen te ceket eshte se interesimi i te rinjve eshte gjithnje e me i theksuar gje qe eshte nje lajm i
mire e premtues.
60
dituria islame / 220-221
Myftiu Ternava ne Rahovec
yftiu i Kosoves Mr. Nairn
Ternava i shoqeruar nga
bashkepunetoret me 5
nentor 2008 ka vizituar Rahove-
cin, ku fillimisht eshte pritur nga
drejtuesit e KBI Shani ef. Sylka -
kryetar dhe Nysret Abazibra - kry-
eimam, te cilet e njohen Myftiun
me zhvillimin e jetes fetare ne
Rahovec. Me pas Myftiu Ternava i
shoqeruar edhe nga kryetari i KBI
te Rahovecit Shani ef. Sylka vizitoi
Kuvendin Komunal ku u priten nga
kryetari Qazim Qeska.
Kryetari Qeska e njohu Myftiun
me punen qe ka bere udheheqja
komunale si dhe me planet per
vitin e ardhshem. Bashkepunimin
me Keshillin e Bashkesise Islame
te Rahovecit kryetari Qeska e cile-
soi te shkelqyeshem.
Myftiu Ternava pasi ka falenderuar per pritjen ka pergezuar kryetarin e Rahovecit per punen e bere ne te mire te
komunitetit. Myfti gjithashtu vleresoi larte edhe bashkepunimin e mire ne mes organeve komunale dhe Keshillit te
Bl, eshte koha qe Kuvendet komunale te kene nje qasje te drejte ndaj bashkesive fetare. Myftiu theksoi edhe ne
kete takim se me shumicen e kuvendeve komunale Bashkesia Islame ka nje bashkepunim te mire, por duhet ne te
ardhmen ky bashkepunim te thellohet sidomos ne luftimin e dukurive negative.
Myftiu Ternava dhe zyrtaret e Keshillit te Bl shtruan ne takim me kryetarin e komunes mundesine qe komuna sa
me pare te gjeje truallin per ndertimin e nje Qendre kulturore Islame ne Rahovec gje qe u prit mire nga Kryetari i
komunes.
Vihet gurthemeli i xhamise ne Drenoc
ate qendrimit ne komunen e Rahovecit Myftiu Ternava qendroi ne fshatin Drenoc ku ne nje solemnitet
rasti vuri gurthemelin e xhamise se re. Ne kete solemnitet pos banoreve te Drenocit qene edhe zyrtaret
e keshillit te Bl te Rahovecit si dhe zyrtaret me te larte te komunes me ne krye kryetarin Qazim Qeska,
qe bashkerisht vune gurthemelin e
xhamise se re. Drenoci ka pasur xha-
mi te ndertuar me material te dobet
dhe si e tille as perafersisht nuk i ka
plotesuar kushtet per kryerjen e riteve
fetare, andaj fale angazhimit te bano-
reve, Keshillit te Bl, strukturave komu-
nale dhe Bashkesise Islame si dhe
donatoreve eshte bere e mundur qe
pran xhamise se vjeter te niset xhamia
e re e cila do t'i plotesoj nevojat e bes-
imtareve te kesaj ane.
Gjate qendrimit ne Rahovec, Myftiu
vizitoi edhe disa xhami qe jane ne
ndertim e siper ne fshatrat e Raho-
vecit.
dituria islame / 220-221
61
Istog
Ne Rakosh u perurua xhamia e re,
ndersa ne Turbohoc u vu gurthemeli i Xhamise
e 3 dhjetor 2008 ne fshatin Rakosh te ko-
munes se Istogut ne nje solemnitet rasti
ne kohen e namazit te drekes u be peruri-
mi i xhamise ku perpos banoreve te Rakoshit dhe
rrethines qene te pranishem edhe kryeimami i
Kosoves Sabri ef. Bajgora, pastaj Nexhmedin ef.
Hoxhaj - anetar i Kryesise se Bl te Kosoves i cili
perfaqeson Rajonin e Pejes, Muhamed ef. Lipa -
kryetari i KBI te Istogut i shoqeruar nga bashke-
punetoret, perfaqesuesit e KFOR-it spanjoll dhe te
ftuar te tjere.
I shoqeruar nga tekbiret e te pranishmeve shiri-
tin e perurimit e preu kryeimami Bajgora se ba-
shku me Nexhmedin Hoxhen dhe Muhamet ef.
Lipen.
Kryeimami i Kosoves, Sabri ef. Bajgora duke iu
drejtuar te pranishmeve pasi i ka pershendetur e
pergezuar per xhamine e re ka thene:
"Jemi tubuar sot qe te bejme edhe praktikisht
perurimin e xhamise se fshatit tuaj e cila do te jete
ne sherbim te besimtareve per ta adhuruar Kriju-
esin e gjithesise Allahun xh.sh."
Kryeimami Bajgora me tutje tha: "Xhamite jane
vende ku edukohet e fisnikerohet popullata, e s'ka
dyshim se edhe kjo xhami qe sot po e perurojme
do te jete ne kete funksion, do jete nje vend ku do
te edukohet rinia jone e shtrenjte. Kjo xhami sot
behet realitet fale angazhimit te banoreve te ketij
lokaliteti e posagerisht ketu duhet per te veguar
kontributin e Bashkim (Murat) Jahaj i cili per nder-
timin e xhamise dha nga pasuria e tij 17 ah truall
si dhe 11 mije euro. S'ka dyshim se perpos qe ne
e ju i jemi mirenjohes per kete veper, Bashkimi do
te shperblehet edhe nga Allahu xh.sh., i cili ka
premtuar qe kush nderton ne kete bote nje xhami,
Ai do ta shperblej me nje pallat ne xhenet".
Kryeimami Bajgora ka thene se shembullin e Bashkimit duhet ta ndikin edhe vellezerit tane te tjere qe Zoti u ka
dhene pasuri e ate ta shpenzojne ne rruge te Zotit e ne sherbim te njerezve.
Te pranishmit i pershendeti edhe Nexhmedin ef. Hoxha, si dhe kryetari i KBI te Istogut Muhamed ef. Lipa.
Ne Turbuhoc u vu
gurthemeli i xhamise
Po kete dite ne fshatin, Turbuhoc kryeimami i
Kosoves se bashku me zyrtaret e Keshillit te Bl te
Istogut e ne prani edhe te banoreve vendes kane
vene gurthemelin per ndertimin e xhamise ne kete
fshat.
Ne fjalen e tij pershendetese kryeimami Bajgora
ka uruar qe sa me pare te kryhet ndertimi i xhamise
e te vihet ne disponim te besimtareve per t'iu fale
Krijuesit te gjithesise.
62
dituria islame / 220-221
Ne Gjakove vihet gurthemeli i rindertimit te Xhamise se Qylit
Ne vazhden e ndertimeve dhe rregullimeve te objekteve fetare
(xhamive) ne komunen e Gjakoves, me date 11.11.2008,
diten e marte, Keshilli i Bashkesise Islame i Gjakoves, bash-
ke me xhematin e xhamise se Qylit, organizuan manifestim per
nder te venies se gurthemelit te rindertimit te xhamise ne lagjen
Qyl, xhami qe nga viti 1817, e cila, pasi qe shkaterruar per shkak te
vjetersise, do te rindertohet.
Perveg numrit mjaft te madh te xhematlinjve dhe banoreve te
kesaj lagjeje, pjesemarres ne venien e gurthemelit te kesaj xhamie
ishte edhe nje delegacion i Bashkesise Islame te Kosoves, me ne
krye kryetarin e Bashkesise Islame te Republikes se Kosoves,
Myftiun Nairn ef. Ternava, i cili u shpreh i lumtur qe gjendej ne
qytetin e Gjakoves, qytet "i cili, - sig tha ai -, historikisht ka dhene
nje kontribut te gmuar per vendin".
"Prej ketij vendi te shenjte, ketu, prej kesaj xhamie, permes ima-
meve gjithhere do te ngrihet zeri i arsyes, zeri i bashkimit dhe uni-
tetit, zeri i luftimit te te gjitha dukurive negative qe jane te pranishme
ne shoqeri", - tha, nder te tjera, Myftiu Ternava duke iu drejtuar te pranishmeve.
Per rindertimin e kesaj xhamie, shprehu kenaqesine edhe kryetari i Keshillit te Bashkesise Islame te Gjakoves, Fatmir ef.lljazi,
i cili tha: "Ky tempull do te jete perhere nje ze i fuqishem i tolerances dhe paqes, ketu jane edukuar ne te kaluaren dhe do te
edukohen edhe ne te ardhmen shume breza.Gjithashtu do te jete po ky tempull i cili do te inspiroje, do te frymezoje dhe do te
edukoje breza te rinj, qe ne vazhdimesi do te jene ne sherbim te Zotit, ne sherbim te atdheut dhe ne sherbim te popullit.
Ndryshe nga xhamite e tjera te qytetit te Gjakoves, Xhamia e Qylit do te kete dy minare, gje qe e ben ate me te vegante ne
aspektin arkitektonik.
Historiku i Xhamise se Qylit
Xhamia e Qylit gjendet ne hyrje te Gjakoves, ne lagjen Qyl. Vendi i xhamise, ku ajo gjendet edhe sot, eshte shume i vjeter
(disa thone menjehere pas xhamise se Hadumit). Dhe ne vendin e saj eshte ngritur xhamia qe ndertoi Shejh Qyli, nje prijes sufi
nga nje fshat i Malesise se Gjakoves, ne vitin 1817.
Kjo xhami, gjate pushtetit komunist, per 50 vjet, ka qene e mbyllur. Ne vitin 1961 , i njejti pushtet, "per shkak te sigurise se qy-
tetareve" ia rrenoi minaren. Per nje kohe ajo eshte shfrytezuar si depo e dritherave qe konfiskoheshin nga populli, kinse per
nevoja te shtetit, por ne te vertete, ato dergoheshin ne Rusi.
Ne viti 1991 , me iniciativen e Keshillit te Bashkesise Islame te Gjakoves bashke me xhematin dhe banoret e lagjes, kjo xhami
eshte rinovuar dhe ka filluar te funksionoje.
Esat Rex ha
U perurua xhamia e re ne fshatin Topligan
Me 29 shtator 2008, u inaugurua Xhamia e re ne fshatin Topligan.
Fshati ne fjale ka pasur nje xhami te vogel, por ajo ka qene ne
rrenim e siper. Ne kete manifestim te hapjes se xhamise, kane
marre pjese shume personalitete nga BIK, KBI-ja e Lipjanit, Kuvendi
komunal etj.
Fjalen i pari e mori imami i xhamise, Refik ef. Bahtiri, i cili permendi
donatoret e kesaj xhamie dhe theksoi se xhamia ne fjale ka filluar te
ndertohet ne maj 2007 dhe ka perfunduar me 9 gusht 2008.
Ndersa kryetari i KBI-se te Lipjanit, Xhevdet Bytygi, pasi i pershen-
deti te gjithe te pranishmit, u shpreh: "Sot eshte dite e vegante per
banoret e Topliganit dhe te gjithe ne, ngase sot eshte dita e xhuma, dite
tubimi per te gjithe myslimanet, prandaj pikerisht sot ne kete dite behet
inaugurimi i xhamise se fshatit Topligan: Ai falenderoi te gjithe donatoret
qe kontribuuan ne ndertimin e xhamise, ne radhe te pare BIK-ne, KBI-
ne, Kuvendin komunal dhe te gjithe ata qe sado pak ndihmuan ne kete
drejtim. Me pas fjalen e mori kryetari i Kuvendit komunal, z. Shukri Buja,
i cili, pas pershendetjes, u shpreh: "Kam kenaqesine qe KBI-se t'i uroj
kete objekt kaq te bukur, ne emer te strukturave komunale, dhe ju garantoj se do te jemi afer KBI-se dhe xhematlinjve per t'u
plotesuar deri diku deshirat e tyre, po ashtu do te bejme perpjekje qe edhe fshatrave te tjera t'u ofrojme ndonje vend per te ndert-
uar ndonje xhami. Njehershe, - vazhdoi kryetari Buja, - kam kenaqesine qe t'ju informoj se Kuvendi komunal, ne bashkepunim
me perfaqesuesit e Ulkerit, do t'ju ofroje 400 iftare xhematlinjve ne komunen e Lipjanit".
Fjalen kryesore ne emer te KBI-se, e mbajti z.Kasim Gerguri, i cili pershendeti te gjithe te pranishmit, ne emer te BIK-se dhe
ne emer te Myftiut Mr.Naim Ternava, dhe me pastaj tha: "Allahu dhe Pejgamberi a.s. i ka dhene prioritet shume te madh rende-
sise se xhamise, sepse ne kete kohe me te vertete xhamia luajti gjithmone rolin e shkolles, unitetit, po edhe per ta kryer Urdhrin
e Allahut per faljen e namazit, dhe, ne fund, edhe njehere ju uroj dhe i pergezoj qytetaret per kete xhami te bukur" - perfundoi z.
Gerguri.
Me pas zyrtarisht u be prerja e shiritit nga perfaqesuesit e BIK-se, kryetari i KBI-se, z.Xhevdet Bytygi, dhe z. Shukri Buja,
kryetar i Kuvendit komunal te Lipjanit, kurse ne hytbe ligjeroi Fitim ef. Flugaj, i cili beri nje elaborim te mirefillte per vleren e
xhamise.
Burim Arifi
dituria islame / 220-221
63
Majk Martin pranoi Islamin
Ediela e 30 nentorit 2008 ishte nje dite e vegante, dite kenaqesie dhe gezimi per qytetaret, respektivisht xhe-
matin e xhamise se fshatit Karageve e Poshtme dhe mbare territorin e Dardanes, aty ku jetojne dhe vepro-
jne besimtaret islame.
Kete dite amerikani Majk Martin, para imamit te fshatit Bujar dhe ne prani te xhematit te Karageves, pranoi Fene
Islame.
Pranimi i Islamit nga amerikani, nga xhemati u prit mire.
Ne numrin e ardhshem te revistes do te sjellim nje bisede qe imami i fshatit beri me Majkun pas pranimit te
Islamit, ku do te mesojme gjeresisht per jeten dhe veprimtarine e tij, si dhe per shkaqet qe e shtyne Majkun te pra-
nonte Fene Islame.
B. Feral
Keshilli i xhamise "Kaderije" ndihmon nevojtaret per Kurban-Bajram
e iniciativen e imamit te xhamise
dhe mbeshtetjen e xhematit, xha-
mia "Kaderije" per festen e Kur-
ban-Bajramit organizoi shperndarjen e
ndihmave per familjet e deshmoreve, te
invalideve te luftes, veteraneve te Ushtrise
Qlirimtare te Kosoves, jetimeve dhe skam-
noreve. Ndihmat u shperndane naten e
Kurban-Bajramit pas namazit te drekes, ne
prani te te gjithe anetareve te keshillit.
Kesaj radhe perfituan 50 familje ne gje-
ndje mjaft te rende sociale.
Duhet te theksohet puna dhe vullneti i
anetareve te keshillit, te cilet punuan pa
pushim per te realizuar sa me me sukses
mbledhjen dhe ndarjen e ketyre ndihmave.
Anetare te keshillit ishin: Mulla Baki ef.
Imeri, Bujar Kelmendi, Nysret Islami, Haxhi
Hamdi Vllasalia, Bedri Llapashtica, Mirsad
Aliu, Fisnik Mehmeti.
Me kete rast, imami i xhamise Mulla Baki ef. Imeri, theksoi: "Ishte nje pune e vazhdueshme dhe e vullnetshme e
keshillit prej vitit te kaluar, kur shperndame ndihma. Ishte edhe nje permbushje e nje obligimi qe kemi marre per-
siper me pergjegjesine me te madhe, dhe njeheresh e kemi per obligim te gjithe qe nevojtareve t'u dalim ne ndih-
me se paku per festen e Kurban-Bajramit, qe te mos i leme (te braktisura) keto familje ne gjendje te rende sociale
dhe materiale. Kjo nuk do te jete hera e fundit, ne do vazhdojme edhe vitet e tjera per t'i ndihmuar me Emrin e
Allahut xh.sh.".
"Ne emer te anetareve te keshillit, ne emer te
te gjitha familjeve qe moren ndihma, dhe ne
emrin tim personal, - perfundoi ai, - falenderoj-
me ata qe dhane nje ndihme te madhe per reali-
zimin e ketij projekti madhor.
Falenderojme ne menyre te vegante: - Kom-
panine e mishrave "Kop Grup" ne Bresje (Fu-
she-Kosove); minimarketin "Drini" me lokacion
ne Lagjen e Muhaxhereve; N.T.P "Enisi" ne Fu-
she-Kosove; minimarketin "Fatoni" tek Bunari i
Hajratit. Po ashtu nje falenderim te vegante me-
riton xhemati i xhamise sone, te cilet edhe kesaj
here na dolen ne ndihme sikurse hereve te
tjera.
Nevojtaret u ndihmuan me gjera ushqimore
dhe higjienike; ne secilen shporte kishte artikuj
me vleren 40-60 € per gdo familje.
Bujar Kelmendi
64
dituria islame / 220-221
Manifestim
Ne gjithe Kosoven u festua
solemnisht Kurban-Bajrami
Si tradicionalisht, me 8 dhjetor
2008, si ne gjithe Boten Islame
ashtu edhe tek ne, besimtaret
kremtuan ne menyre madhesh-
tore festen e Kurban-Bajramit, me lutjet
per paqe, harmoni, unitet dhe per soli-
daritet me nevojtaret e per nje te
neserme me te mire.
Festa e Kurban-Bajramit kudo ne Ko-
sove u kremtua solemnisht si tradicio-
nalisht. Ne te gjitha xhamite u mbajten
ligjerata tematike kushtuar rendesise se
Haxhit e Kurbanit si dhe me faljen e na-
mazit te Bajramit, per te vazhduar me
pergezimet e urimet me familjaret, miq-
te shoket e farefisin.
Meqe xhamia "Sulltan Mehmet-Fa-
tih" eshte ne fazen e meremetimit, man-
ifestimi qendror per territorin e Kosoves
kushtuar testes se Kurban-Bajramit, u be
ne xhamine "Sulltan Murat" (Xhamia e
£arshise) te Prishtines, ne prani te mi-
jera besimtareve, ku qene te pranishem
udheheqesit me te larte te Bashkesise Is-
lame te Kosoves me Myftiun, Mr. Nairn
Ternava ne krye. Ne ceremonine e faljes
se Kurban-Bajramit pati edhe drejtues
institucionesh e partish politike: Ministri
i telekomunikacion Fatmir Limaj, nen-
kryetari i AKR-se Dr. Fadil Maloku,
kryetari i PD-se Dr. Ferid Agani etj..
Kete dite feste Namazit te sabahut i
priu Idriz ef. Podvorica, kurse ashere
nga Kurani lexoi imami Hakim ef. Ilazi,
i cili hapi ceremonine festive kushtuar
Kurban-Bajramit.
Per vleren dhe rendesine e festes se
Kurban-Bajramit, foli Dr. Qazim Qazi-
mi, i cili ne fillim iu drejtua te pranish-
meve me fjalet:
"Nuk ka dyshim se devotshmeria
ishte kriter i vlerave hyjnore qe nga kri-
jimi i njeriut te pare, Ademit a.s.. Zoti
xh.sh. Ademin a. s. e shpalli pejgamber
dhe ia mesoi te gjitha gjerat e nevojsh-
me. Ne Kuran thuhet: "Dhe ia mesoi
(All-llahu) Ademit emrat e te gjitha gje-
rave".
Meka si vend i shenjte, me nje qyte-
terim te lashte, mbahet ne mend qe nga
ndertimi i Qabese (Faltores se pare ne
fytyre te tokes per falje dhe devotshme-
ri), e cila eshte cilesuar si Shtepi e
Allahut, ne te cilen adhurohet Ai dhe
nuk I behet shok: Dikur heret ne lashte-
si, Meken e administronte fisi Xhurhum
dhe me pastaj fisi arab-Huza'atu, deri
me ardhjen e Kusajjit ibni Kilabit nga
fisi Kurejsh (njeri nga gjyshat e hershem
te Pejgamberit Muhammed a.s.), i cili i
largoi te tjeret prej aty me force dhe
shtriu pushtetin e tij ne Meke.
Nje kohe te gjate arabet trasheguan
fene e gjyshit te tyre-Ibrahimit a.s., duke
besuar Zotin Nje e te Vetem dhe predi-
konin fene e Tij.
Ne Meke, aty ne afersi te Qabese, li-
ndi edhe pejgamberi i fundit, Muhamm-
edi a.s., i cili pjesen me te madhe te jetes
se tij (40 vjet para se te shpallej dhe 12
te tjere pas shpalljes pejgamber) e kaloi
ne Meke. Meqe ne ato kohe Qabeja ker-
cenohej per t'u shkaterruar nga dhembi i
kohes, ata do ta rindertonin".
Ne vazhdim te fjales se tij, Dr. Qazim
Qazimi foli per rendesine e Qabese per
fene islame, dhe theksoi:
"Me ardhjen e Islamit si fe monoteis-
te, Faltorja e pare, Qabeja, fitoi ne peshe
dhe qe atehere e ne vazhdim, vizita e
saj-Haxhi do te behej obligim i detyrue-
shem, se paku nje here ne jete, per te
gjithe myslimanet e moshes madhore, te
cilet jane te afte fizikisht e psikikisht
dhe qe kane mundesi fmanciare per ta
vizituar, per te kryer Haxhin.
Haxhi eshte nje prej pese shtyllave-
detyrimeve kryesore, mbi te cilat eshte
ngritur Island. Ai nuk mund te zevende-
sohet me asnje ibadet dhe as bamiresi
tjeter. Realizohet ne kohe dhe hapesire
te caktuar, saktesisht ne dhjetediteshin e
pare te muajit Dhul-hixhe (sipas kalend-
arit henor), dhe vizitohen vendet e she-
njta te percaktuara bazuar ne burimet
themelore te Islamit. Qellimi i kryerjes
se Haxhit nuk eshte geshtje humanizmi,
turizmi, verimi, kalimi pushimesh apo i
motivuar nga epshe, teka, pasione, per-
jetime e qejfe te natyres jetesore. Haxhi
eshte ibadet kulmor, nje sfide me mund-
ime dhe sakrifica te medha".
Nderkaq, ne ligjeraten e dyte, Muha-
med ef. Hoxha foli per rendesine dhe
vleren e Kurbanit, per se u shpreh:
"Para se gjithash, duhet ditur mire se
adhurimet behen sepse jane Urdher i
Zotit, dhe ne adhurimet qe kryhen me
Urdhrin e Zotit, ka shume urtesi, qe per
dike edhe mund te jene te njohura, po
sigurisht qe ka edhe te tjere qe nuk i dine
keto urtesi.
Kur Kurbani kryhet, me permendjen
e Emrit te Zotit para aktit te therjes, do
te kuptojme se Zoti i Madherishem, i
dha ne dispozicion, njeriut si krijesa me
e bukur dhe me e persosur, gjithe te mi-
rat qe ekzistojne ne kete bote, e ne rastin
konkret edhe kafshet qe ne i bejme Kur-
ban, por ne asnje moment nuk duhet ha-
rruar se te gjitha ato te mira jane prone e
Allahut, qe na i ka dhuruar neve per te
perfituar prej tyre.
Kurbani eshte shprehje e heroizmit,
sakrifices dhe, para se gjithash, bindjes
se njeriut, e cila te shpie drejt rruges per
te fituar kenaqesine e Zotit Fuqiplote.
Per kete bindje dhe sakrifice, me se miri
do te mesojme nga Kurani Famelarte, ku
e gjejme te pershkruar gatishmerine e
Ibrahimit per ta bere Kurban jo me pak
se te birin, Ismailin, te cilit as qe i shkoi
mendja te kundershtonte nje gje te tille,
sepse behej fjale per zbatimin e Urdhrit
te Zotit Fuqiplote".
Ndersa, duke folur per aspektin social
te kurbanit, Muhamed ef. Hoxha, tha:
"Gjithashtu Kurbani ka shume urtesi
per sa i perket jetes sociale. Kurbani
mbjell ne shoqeri shpirtin vellazeror, ba-
shkepunimin, ndihmesen dhe shpirtin e
dituria islame / 220-221
65
sakrifices, ndihmon ne gjetjen e nje lloj
baraspeshe ne shoqeri, ndikon ne kalim-
in e hendekut midis shtresave te ndrysh-
me shoqerore, duke i nxitur te gjithe ata
qe kane shpirt te paster, per nje bash-
kepunim te mirefillte dhe konstruktiv.
Per te varfrit qe nuk kane mundesi te
blejne mish dhe qe, per fat te keq, ne
shoqerine tone sikur numri i tyre perdite
e me teper po rritet, Kurbani eshte nje
mundesi mjaft e mire qe edhe ata te sig-
urojne nje pjese nga ky mish i kurban-
eve. Kurbani e edukon njeriun e pasur
per te dhene e per te shperndare nga pa-
suria e tij, per te fituar ne kete menyre,
kenaqesine e Zotit; e nxit ate te ndihmo-
je te tjeret dhe te ndieje thelle ne nder-
gjegje kenaqesine per ndihmen qe u af-
ron te tjereve. Keshtu, i pasuri jo vetem
qe ka zbatuar nje nga urdhrat e shumte te
Allahut Fuqiplote, po ne te njejten kohe
ai qe jep e shperndane te mira materiale
per hir te Allahut, do te shpetoje edhe
nga nje ves qe ne Islam eshte shume i
urryer, qe eshte koprracia dhe pasioni i
tepert per pasurine e kesaj bote."
Faljes se namazit te Kurban-Bajramit
i priu Dekani i Fakultetit te Studimeve
Islame te Prishtines, Doc. Dr. Rexep
Boja, ndersa Myftiu i Kosoves, nga hyt-
beja e xhamise "Sulltan Murat", iu drej-
tua popullit me mesazhin, ne fillim te te
cilit theksoi:
"Besimtare te nderuar! Vellezer e
motra!
Sot eshte nje dite e madhe festive -
Dita e Kurban-Bajramit, dita qe bashkon
zemrat e myslimaneve anembane botes,
per te perjetuar me shpirt e me ndjenja
gezimin dhe harene, duke madheruar e
falenderuar Allahun e Gjithepushtetsh-
em per begatite e Tij qe na ka dhuruar.
£do feste, ne vete permban mesazhe
e porosi, por festa e Kurban - Bajramit
eshte nje feste shume e vecante, sepse
mesazhet dhe porosite e saj percohen jo
vetem nepermjet fjaleve, por edhe ne-
permjet zemrave e veprave te mira. Kjo
feste permban keshilla e porosi shume
domethenese, te cilat na ndihmojne per
organizimin e mirefillte te jetes sone ne
kete bote, ngase ne to perfshihet aspekti
shpirteror, ai social e human dhe, pervec
te tjerash, manifestohen me tere delires-
ine hyjnore barazia, uniteti, solidariteti e
sakrifica.
Jeta e njeriut ne kete bote, duhet te je-
te nje jete e devotshme, jete qe ne vete
permban vlerat me sublime e me madhe-
shtore, sepse pa keta komponente, ajo
do ta humbiste kuptimin e saj te verte-
te."
Me tutje ne mesazhin e tij, Myftiu
Ternava ka folur per Haxhin e Kurbanin
si dhe per nevojen e reflektimit te
njerezve dhe per angazhimin e tyre per
paqe dashuri e respekt te ndersjelle.
"Haxhi dhe Kurbani, - tha ai, - deter-
minojne secili ne menyren e vet, vlerat
me fisnike e me madheshtore per shoqe-
rine, se pari dashurine e respektin ndaj
Allahut, e kjo vlere krijon premisat per
nje jete te rehatshme ne kete bote, ku
duhet te mbizoteroje paqja ndaj dhunes
e konfliktit, dashuria ndaj urrejtjes, res-
pekti ndaj nengmimit, bujaria ndaj kop-
rracise, devotshmeria ndaj degjenerimit,
arsyeja ndaj egos dhe lumturia ndaj vua-
jtjeve.
Fatkeqesisht, sot bota vuan ende nga
konfliktet e armatosura qe sjellin vdekje
e padrejtesi, sjellin tmerr e dhune, sjellin
varferi e debim te popullates se pafa-
jshme. Prandaj, te lutemi ne kete dite, qe
ne kete bote te krijohen kushte e premisa
per t'u shuar konfliktet; te lutemi qe te
mbizoteroje arsyeja per te parandaluar
gjakderdhje te reja. Mbase, qe te gjithe
pajtohemi se njerezimi sot ka nevoje per
paqe e mirekuptim dhe jo per dhune e
konflikte. Nuk duhet harruar se misioni
yne ne kete bote eshte jeta me dinjitet
dhe jo me konflikte e dhune".
Edhe duane e namazit te Kurban-Baj-
ramit e beri Myftiu Nairn ef. Ternava.
(r. shkodra)
66
dituria islame / 220-221
Pritje urimi nga Myfliu i Kosoves, Mr. Nairn
Ternava, me raslin e festes se Kurban-Bajramit
i tradicionalisht, Myftiu i Kosoves, Mr. Nairn Ternava, me rastin e festes se Kurban-Bajramit, nga ora 9-12,
ne seline e Kryesise se Bashkesise Islame te Kosoves, organizoi pritje urimi. Per ta uruar Myftiun Ternava,
ne seline e BI te Kosoves erdhen:
Nga institucionet:
Presidenti i Kosoves - Fatmir Sejdiu; Kryetari i Kuvendit te Kosoves - Jakup Krasniqi; Kryeministri i Kosoves -
Hashim Tha^i; Shefi i UNMIK-ut - Lamberto Zanieri; Komandanti i TMK-se Gjeneral Sylejman Selimi, Kryetari i
Prishtines, Dr. Isa Mustafa.
Nga partite politike:
Kryetari i LDD-se - Nexhat Daci, nenkryetaret e AKR-se - Ibrahim Gashi, Ibrahim Makolli e Fadil Maloku,
Kryetari i AAK-se - Ramush Haradinaj; Kryetari i PD - Ferid Agani, kryetari i PLK-se - Gjergj Dedaj; nje delega-
cion i KLMDNJ-se, dhe shume personalitete te tjera te jetes politike, kulturore e fetare te Kosoves.
(r.sh.)
dituria islame / 220-221
67
Merhum
Ne Cikago te Shteteve te Bashkuara te Amerikes
NDERROI JETE MULL A IDRIZ (KAKRRUKU) KOSOVA
(1941-2008)
Idriz Kosova u lind me 15 shkurt
1941 ne fshatin Dernagllave te Ka-
ganikut. Ne moshen katervjegare i
vdiq babai, Rrahmani, dhe mbeti
jetim. Filloren katervjegare kreu ne
vendlindje nen perkujdesjen e mesu-
esit te zellshem e te devotshem,
Nazif Zymberit. Ne Kaganik mori
edhe mesimet e para fetare tek
mulla Selmani.
Per arsyet e njohura per te gjithe
shqiptaret e Kosoves, familja e Idriz
Kakrrukut, me 9 shtator 1961 u
shperngul nga trojet e veta shekullo-
re dhe u vendos me qendrim te
perhershem ne Shkup. Ne kete kohe
Idrizi si njezetvjegar do te punesohet
ne nje ndermarrje elektriku. Por as
kushtet e veshtira ekonomike dhe as
puna qe bente, nuk e penguan Idri-
zin e etur per dije qe pas orarit te
punes te shkonte tek Hafiz efendi
Ibrahimi ne Shkup perte marre dituri
nga fushat e ndryshme islame.
Ne vitin 1965 Idriz Kakrruku-Ko-
sova u regjistrua ne shkollen e mes-
me te Damaskut, kurse ne vitin 1973
kreu Fakultetin "Usulud-din" (Bazate
Fese Islame) ne Universitetin e
Amanit ne Jordani.
Duke pare inteligjencen dhe suk-
sesin e larte ne studime, atij iu ofrua
pune ne Gjykaten e Amanit, por Mu-
lla Idrizi, nuk pranoi, sepse ai kishte
synimin qe te kthehej tek populli dhe
vendi i tij dhe atyre t'u sherbente.
Gjate kohes sa ishte studente,
mulla Idrizi kishte sherbyer si imam
ne nje xhami te Amanit. Ky fakt tre-
gon me se miri nivelin e dijes dhe te
njohurive, sidomos ne gjuhen arabe
te Mulla Idriz Kosoves.
Mulla Idriz Kosova punoi si imam
ne disa fshatra, si ne Drenoc te De-
ganit, Pozharan te Vitise, ne Shkup,
ne Mogile te Vitise dhe ne disa ve-
nde te tjera dhe, kudo qe sherbeu, u
dallua per ligjeratat e tija plot urtesi,
keshilla dhe mesime...
Eshte i pa kontestueshem kontri-
buti i Mulla Idriz Kakrrukut dhene
atyre pak shtepive myslimane qe ba-
nonin ne Fushe Kosove, e cila ishte
si te thuash nje enklave serbe, qe
££
e Zotit jemi dhe tek Ai do te rikthehemi." (Kuran)
Mulla Idriz (Kokrruku) Kosovo
veshtire se degjohej zeri shqip. Dhe
jo vetem kaq, por Mulla Idriz Kosova
me shoke arriti qe ne vitin 1985 te
inicoje hapjen e nje xhamie ne Fu-
she Kosove. Fillimisht do t'ia nisnin
punes ne nje shtepi te blere nga nje
serbe, qe me vone rezultoi ne xha-
mi.
Ne vitin 1986, mulla Idriz Kosova
u punesua ne Arkivin e Kosoves ne
sektorin e deshifrimit te dokumente-
ve osmane, deri ne vitin 1 990, kur se
bashku me disa punonjes te tjere u
largua nga organet e dhunshme se-
rbe. Gjate ketyre kater vjeteve mulla
Idrizi dha nje kontribut te gmuar ne
deshifrimin dhe transkriptimin e
dhjetera dokumenteve te provenien-
ces osmane qe ruhen ne Arkivin e
Kosoves.
Ne vitin 1990 ne Kosove filluan
procese te reja dhe frynin erera te
reja, ndaj dhe Mulla Idriz Kosova
afermendsh u vu ne sherbim, si gji-
thmone, te popullit dhe vendit te tij.
Ai kudo qe shkonte, qe nga foltoret e
xhamive, odat e burrave etj. keshillo-
nte per unitet, tolerance e bashkim.
Keshtu ai ishte nje nga nismetaret
per themelimin e Keshillit te Pajtimit
te Gjaqeve. Dhe jo vetem qe ishte
nismetar, por ai i priu ketij Keshilli
dhe kontribuoi drejtperdrejte qe te
faleshin mbi 300 gjaqe, pa permend-
ur ketu ngaterresat dhe zenkat e
ndryshme, jo vetem ne Kosove, por
edhe ne Maqedoni, Mai te Zi, Shqi-
peri dhe ne Diaspore.
Kurse me te nisur lufta ne Koso-
ve, mulla Idrizin do ta gjejme ushtar
te rregullt te Ushtrise Qlirimtare te
Kosoves deri ne fund te luftes.
Pas mbarimit te luftes Mulla Idrizi
do te vihet perseri ne sherbim te po-
pullit te tij, sidomos te skamnoreve
dhe nevojtareve, fillimisht duke pu-
nuar ne shoqaten me te madhe te
Arabise Saudite, qe qe vendosur ne
Prishtine, duke ndertuar shume
shtepi.
Mulla Idrizi ne fillim te 2008 shkoi
ne Qikago te Shteteve te Bashkuara
te Amerikes, per te dhene kontributin
e tij si hoxhe, mualim e hatib dhe per
te perhapur Fjalen e Zotit dhe per te
kultivuar dhe ruajtur ndjenjen kom-
betare edhe tek shqiptaret e ketyre
aneve.
Mirepo qe caktim i Zotit, qe Mulla
Idrizi atje te qendroi tete muaj, dhe
atje te ndahet nga kjo bote.
Mulla Idrizi nderroi jete me 6 nen-
tor 2008 ne Qikago, dhe pavaresisht
se kishte vdekur atje dhe pavare-
sisht se kishte lene amanet qe te
varrosej aty ku do te vdiste, ai iu
kthye tokes se Kosoves, per te cilen
dha shume mund dhe sakrifice.
Varrimi i Mulla Idrizit u be me 16
nentor 2008 ne Fushe Kosove, ne
pranine e familjareve, miqve, shoke-
ve, kolegeve e bashkepunetoreve te
shumte.
Ne kemi njohur per njeri, kolege,
bashkepunetor dhe mik shembullor,
dhe te tille do ta kujtojme pergjith-
mone.
Zoti e shperblefte me Xhenet!
Gazmend Berisha
Arkivi i Kosoves
68
dituria islame / 220-221
Merhum
Jakup Hajrizi (1981-2008)
Pas nje semundje te shkurt te
merkuren me 17 12 2008 ne ora
12.00 Mynhenit te Gjermanise, ku
ishte transferuar urgjentisht nga spitali
i Prishtines, nderroi jete ne moshen 27
vjegare imami i vesherm Jakup Hajrizi.
Biografi:
Jakup Hajrizi, u lind ne fshatin
Shtrubullove te Drenasit me 14.08.
1981, ishte femija i dyte ne familje, i
cili qe nga femijeria kishte pasion per
dije dhe veprimtari. Meqe rridhte nga
nje familje me tradite te paster islame,
nga stergjysherit e tij qe aq shume i
grmoi, Jakupi pas perfundimit te shkoll-
es fillore ne vendlindje mesyu medre-
sene e mesme Alaudin te Prishtines, te
cilen e perfundoi me sukses te shkelqy-
er (1996-2000). Pas perfundimit te
medresese dhe pas perfundimit te
Luftes ne Kosove te ciles mezi i shpetoi,
Mulla Jakupi deshire te flakte e kishte
studimin ne boten Arabe, ashtu qe ta
pervetesonte gjuhen e Kur'anit farme-
larte dhe ta kuptonte Sheriatin ne ori-
gjinal. Keshtu Allahu i plotfuqishem ia
mundesoi edhe kete gje atij, andaj ne
periudhen 2000-2004 Jakupi kalon ne
Siri ku e mesoi gjuhen arabe dhe ndoqi
studimet universitare per 3 vite radhazi
ne lemin e Sheriatit ne Degen e Uni-
versitetit Al Az'har ne Damask te Sirise
per te vazhduar vitin e fundit te Fa-
kultetit ne Kajro te Egjiptit.
Jakup Hajrizi
Pas perfundimit te studimeve ne vitin
2005 Jakupi kthehet ne vendlindje ku e
pret nje vazhde e gjate e aktiviteteve.
Me te hapur te Xhamise se re ne Zabel
te Ulet, Jakupi vendoset aty si imam
per te dhene kontributin e tij te jashte-
zakonshem, prej ku arriti te behet
hoxha me i suksesshem jo vetem ne
komunen e Drenasit por edhe ne tere
rajonin e Drenices dhe me gjere. Ai jo
vetem qe ishte nje hoxhe dhe ligjerues
i shkelqyer, por ishte edhe nje aktivist
palodhshem me nxenes dhe rini. Kra-
has studimeve islame, ai ndiqte edhe
studimet e Gjuhes Angleze ne Fakulte-
tin Filologjik, prane Universitetit te Pri-
shtines. Ishte njeri komunikativ dhe
shume i afert me masen. Respektonte
dhe ishte i respektuar nga cdokush,
gjithnje me buzeqeshje ne fytyre priste
secilin njeri. Madje Allahu kishte dhene
aftesi dhe butesi te atille saqe te gjithe
kishin lakmi. Shpeshhere neve kolege-
ve te tij edhe pse me te moshuar se ai
na keshillonte: ^Djema kjo eshte dynja
mos te na mashtroi dynjaja nga qelli-
met fisnike qe kemi per hir te Allahut.
Vallahi nese jemi te sinqerte me
Allahun padyshim Ai do te na i hape
rruget e hajrit, miresise e begatise".
Jakupi i ndjere ashtu sig ishte i mire,
i dashur dhe i mrekullueshem, ashtu
edhe shkoi. Gjate semundjes se tij me
te cilen e sprovoi Allahu, ai u tregua
shume burre dhe musliman i vendosur.
Ai pothuajse theu te gjitha rekordet
mjekesore me durimin qe tregoi,
madje shpesh edhe mjeket dhe kiru-
rget habiteshin me qendrimin e tij dhe
fjalet e embla e mbreselenese qe fliste
perderisa mjekohej. Sig ishte i dashur
dhe i sinqerte ashtu edhe nderroi jete,
mjafton te theksohet se fjalet e tij te
fundit ishin surja El Ihlas-Kaptina e
Sinqeritetit dhe deshmia e Shehadetit.
Jakupi vet shfaqi durim te jashteza-
konshem dhe gjithhere porosiste per
durim. Prandaj se sa ishte i dashur
deshmonte edhe prania e njerezve ne
varrimin e tij, madje njeri nga bashke-
koleget e tij porositi te pranishmit per
qe per hir te Allahut te kene durim dhe
te konsiderojne te Allahu shperblimin
per durimin qe bejne. Keshtu padyshim
gojme ne vend edhe porosite dhe
amanetet e gmuara qe na i percolli ky
vella i bekuar gjate gjithe jetes se tij te
shkurter, u shpreh ai.
Duke lutur Allahun qe hoxhen tone
ta beje prej banoreve te Firdeusit te
larte dhe duke lutur te lartemadherish-
mi qe edhe juve te ju shperblej per
pranine tuaj ju pershendes edhe nje-
here te gjitheve; dhe ne emrin tim, ne
emer te familjes se Jakupit dhe ne
emer te shoqerise se tij ju falenderoj te
gjitheve per kontributin dhe gatishme-
rine qe treguat gjate semundjes se tij;
ne veganti falenderoj rinine e nderuar
qe Jakupi i donte dhe gmonte shume
dhe ata e dashten dhe e gmuan ate.
Varrimi i te ndjerit u be te Shtunen
me 20.12.2008 ne vendlindjen e tij ne
pranine e mijera besimtareve.
Driton Morina
Xhamia ne Zabel te Ulet, ku sherbeu rahmetliu
dituria islame / 220-221
69
70
dituria islame / 220-221
Merhum
Mulla Qamil Klinaku
Te premten, me 24.10.2008, pas nje se-
mundjeje te shkurter, M. Qamil Klinaku,
imam ne pension, e dorezoi shpirtin fisnik ne
moshen 73-vjegare.
Ishte i lindur me 25.05.1935 ne fshatin
Bivolak te komunes se Vushtrrise. Me vone
jetoi ne fshatin Buzlum ish-Stanovci i Posh-
term, ku edhe punoi ne detyren e imamit ne
xhamine e fshatit.
Detyren e imamit e mori me 01 .01 .1 983,
dhe e permbushi deri me 31 .1 2.2004.
Hoxha i nderuar ishte imam i mire, mual-
im i mire dhe vaiz i mire, te cilin do ta kujtoj-
ne gjate te gjithe ata xhamatlinj e nxenes, te
diet i mesoi me shume perkushtim. Kete e
Mulla Qamil Klinaku
deshmon dita e xhuma, kur u percoll ne pu-
shimin e berzahut.
Aktiviteti i tij ishte yrnek, shembull per gjithe
imamet e tjere se si duhet ta kryeje gdonjeri
detyren me shume perkushtim. Imami i nderu-
ar ishte i perkushtuar qe Kuranin t'ua mesonte
te rinjve, dhe ai arriti per keta 21 vjet te me-
sonte rreth 500 vijues jo vetem nga fshati
Buzlum, po edhe nga fshatrat perreth.
Te gjithe punonjesit e Keshillit te Bashkesise
Islame te Vushtrrise, kujtojne me respekt punen
e tij.
Basri Zekolli
Haxhi Hafiz Mulla Rexhep ef« Kadusha
Muaji shtator, apo thene me mire, muaji i
Ramazanit per Pejen ishte muaj i madh i ibade-
teve dhe adhurimit ndaj Allahut, por ishte edhe
muaj i pikellimit dhe vajit, sepse ne kete muaj u
shkeput edhe hallka e fundit e zinxhirit te ple-
jades se ndritshme te hafezeve te qytetit. Me
27.09.2008, naten e madhe te Kadrit, pushoi
se rrahuri zemra e alimit, hoxhes, imamit, hafe-
zit, edukatorit shumevjegar dhe plakut te qytetit
te Pejes, - Hfz. Rexhep ef. Kadushes.
I lindur ne Peje me 14.05.1923, nga babai
Sylejman dhe nena Zyryfa, ne nje familje te
nderuar me tradita te lashta qytetare e fetare.
Qysh ne moshen e re i vdes babai dhe gjithe
perkujdesjen ndaj tij e merr nena Zyryfa. Xhaxhai i tij Hafiz
Mustafe ef. Kadusha duke pare zgjuarsine e tij qysh ne
moshe te vogel, dhe duke i shpjeguar gjera te fese, ai ne te
hasi nje interesim shume te madh per fene, prandaj e der-
goi ne medresene ATIK te Pejes, qe te mesoj hivzin (Kuranin
permendesh) ngase kjo ishte edhe deshire e babait te tij,
tashme te ndjere.
Si nxenes ne Medresene e Pejes, mulla Rexhep efendiu
me zgjuarsine e tij dhe afinitetin qe ia kishte dhuruar Kri-
juesi, menjehere ra ne sy te profesoret, andaj hoxha i nderu-
ar Hafiz Syle efendi Pajaziti filloi menjehere me te, mesimin
e Kuranit permendesh dhe brenda 20 muajve gjegjesisht ne
moshen 16 vjegare perfundon hivzin.
Pas perfundimit te medresese, KBI-e ne Peje e dergon
imam ne fshatin Lluke e poshtme, ku sherbeu 3 vite, dhe u
shqua si imam me virtyte shume te larta njerezore.
Me pastaj hafizi dergohet imam ne fshatin Graboc, dhe
per 34 vite rresht ishte imam ne kete fshat, ishte i respektu-
ar jo vetem ne fshatin qe sherbente si imam, por kudo qe
shkonte zgjonte kersherine e atyre qe e degjonin.
Hafizi i nderuar ishte shume i dalluar edhe ne edukimin
dhe shkollimin e brezave te rinj me mesime kuranore, te rin-
jve ua mesonte Kuranin permendesh, ishte dashamir i madh
A4u//o Rexhep Kadusha
i arsimit, dhe kete e tregoi ne veper sepse te gji-
the femijet e tij i shkolloi, dhe ate ne superlativ,
gjithashtu punoi shume edhe me nipin e tij Ble-
ndi Kadusha, i cili nga gjyshi i tij hafizi i nderuar
mesoi permendesh nje pjese te madhe te Kur-
anit.
Hafizi u pensionua ne vitin 1 989 por aktiviteti
i tij nuk merr fund me pensionim, ishte i palod-
hur per te sherbyer edhe pas pensionimit, ishte
shume vital ne shendet dhe i kthjellet nga mend-
ja keshtu qe kur e kerkonte nevoja qe te bente
zevendesime ndonje nga imamet e qytet sa ishin
ne haxh, apo per arsye tjera, fare nuk pritonte t'i
kryente sherbimet e nje imami.
Ka qene njohes i mire edhe i disa gjuheve te huaja qe i
mesoi si autodidakt, si gjuhen turke, gjermane, italiane,
boshnjake etj.
Me 28 shtator 2008 u varros ne varrezat e qytetit te Pejes,
afer varrit te gruas se tij e cila poashtu vdiq ne muajin Ram-
azan pikerisht ne naten e 27 te kadrit sikurse edhe vet hafizi.
Ishte shume i afert me koleget, edhe pse ndoshta ne
ishim ne gjenerate shume me te re se ai, por me mjeshterine
e edukatorit dinte te futej brenda shpirtit te gdo njerit prej
kolegeve. Kete cilesi e kishte edhe me xhematin. Ishte shu-
me mendjeprehet dhe dinte t'i adaptohej gdo ambienti ku
ndodhej, me pleq, te rinj, apo edhe intelektual te profileve
te ndryshme. Gjate tere jetes lexonte, nuk u nda asnjehere
nga libri i Allahut xh.sh., Kurani.
Ndarja e perkohshme me hafizin, ishte nje dhembje e
madhe per koleget, miqte e ne veganti per xhematin, kete e
deshmoj edhe pjesemarrja e madhe e xhematit ne varrimin
e tij, ngase i takonte plejades se hafizve te qytetit, dhe kur
vdig ishte hafizi i fundit i qytetit te Pejes.
Lusim Allahun xh.sh., qe ta meshiroje dhe shperblej me
xhennet per punen e tij, ne te mire te njerezimit e ne vegan-
ti te Islamit ne keto hapesira.
Fuod Hoxha/
70
dituria islame / 220-221
Live Music Archive
Librivox Free Audio
Metropolitan Museum
Cleveland Museum of Art
Internet Arcade
Console Living Room
Books to Borrow
Open Library
TV News
Understanding 9/11