Skip to main content

Full text of "Revista Dituria islame 197-234.PDF"

See other formats 


DITURIA ISLAME 

Reviste mujore, fetare, kulturore e shkencore 

Boton 

Kryesia e Bashkesise Islame te Kosoves 
Prishtine 

Kryeredaktor 
Bahri Simnica 

Redaksia: 

Agim Hyseni, Burhan Hoxha, 

Jakup Qunaku, Miftar Ajdini, 

Muharrem Ternava, Rexhep Lushta, 

Sabri Bajgora, Zaim Baftiu 

Gazetar ne redaksi: 

Ramadan Shkodra 

Lektor 

Isa Bajginca 

Korrektor 

Skender Rashiti 

Kopertina & Red. teknik 

Ymridin Trinaku 

Operator kompjuterik 

Nuhi Simnica 



Adresa: 

"Dituria Islame", 

Rr. "Bajram Kelmendi", nr. 84. 

10000 Prishtine 

Tel & Fax. 038/224-024 

www.dituriaislame.net 
E-mail: dituriaislame@hotmail. com 
dituriaistame@yahoo.com 



Parapagimi: 

Evrope 25 € Amerike 40 USA $ 

Shtypi: 

"Koha" - Prishtine 

Doreshkrimet dhe fotot nuk kthehen! 



Menshura 



Pas perfundimit te procesit zgjedhor per organet me te larta te Bashkesise 
Islame te Kosoves, me g'rast perpos (ri) zgjedhjes se Myftiut, konstituimit te 
Kuvendit te ri, zgjedhjes se kryetarit e nenkryetarit te Kuvendit te BI, zgje- 
dhjes se Komisioneve te Kuvendit dhe miratimit te anetareve te Kryesise se 
BI te Kosoves, me 25 tetor 2008 ne ambientet e xhamise "Sulltan Murat" 
ne Prishtine u organizua perurimi Myftiut te rizgjedhur, te cilit para homo- 
logeve te tij nga vendet e rajonit si dhe shume te ftuarve te tjere dhe para 
anetareve te Trupit Zgjedhor te BI, kryetari i Kuvendit te BI te Kosoves ia 
dorezoi solemnisht Menshuren . 

Ky akt solemn nuk eshte i panjohur per udhehqesit e institucioneve fetare 
ne vendet te ndryshme te botes islame, madje edhe ne vendet per rreth nesh. 
Nje organizim i tille me heret eshte b'ere ne kuader te ish - Riasetit te ish- 
Jugosllavise ku edhe Kosova kishte perfaqesuesit e saj. 

Megjitheqe Bashkesia Islame e Kosoves qe nga pavaresimi i saj ka here 
zgjedhjet sipas normave kushtetues te BI, per shkak te gjendjes neper te 
cilen ka kaluar para vitit 1999 ne njeren ane, e ne anen tjeter per shkak te 
mungese se tradites, nje ceremoni e title nuk eshte organizuar deri me tash. 

Andaj vet nisma e nje organizimi te nje ceremonie te tille paraqet nje suk- 
ses e njefillim te mbar te nje tradite qe i ka munguar institucionit te Bashke- 
sise Islame. 

S'ka dyshim se nje organizmin i tille ka rendesi te dyfishte, e para sepse 
nje manifestim i tille per promovimin e teparit te myslimaneve me nje cere- 
moni modeste behetper te paten here tek ne para publikut respektivisht para 
xhematit dhe se dyti behet ne Kosoven e pavarur e te pranuar nderkomtari- 
sht. 



Ne kete numer pos te tjerash 



Trupi Zgjedhor i Bashkesise Islame 
te Kosoves rlzgjodhi 

Mr. Nairn Ternaven Myfti 

te Kosoves edhe per nje mandat 

pesevjepar 

4 

Kosova ka nevoje per paae e jo 

per luftera te reja 

11 

Ligjerata e Kurban Bajramit 
13 

Dispozitat e Kurbanit 
17 



Dometbenia e f razes 

"Allabu ia paste faie imanin 

22 




Traktati i Hudejbijes 
25 



Njobja, nevoja dbe frika ndaj Zotit! 

Mediettonagjitbnje ^ 
e me te dbunsbme dbe 
me te f riksbme per sboqerine 
35 ^ 

Safabatet 

veper me viera kulturore-historike 

44 




dituria islame / 219 



Aktuale 



Trupi Zgjedhor i Bashkesise Islame te Kosoves rizgjodhi 

Mr. Nairn Ternaven Myfti te Kosoves 
edhe per nje mandat pesevjefar 



Ramadan Shkodra 

Kuvendi i Bl-se te Kosoves, 

ne mbledhjen konstitutive, 

zgjodhi ktyetar te Kuvendit Dr. Xhabir Hamitin 

Trupi Zgjedhor i Bashkesise Islame te Kosoves, ne 
mbledhjen e mbajtur me 18 tetor 2008 rizgjodhi Myfti te 
Kosoves edhe per nje mandat pesevjegar Mr. Naim Ter- 
naven. 

Myftiu Naim Ternava nga trupi zgjedhor i Bashkesise 
Islame te Kosoves, te cilin e perbejne 54 anetare (27 
anetaret e Kuvendit te Bl te Kosoves, 25 kryetaret e ke- 
shillave vendore te Bl-se, Dekani i FSI-se dhe drejtori i 
Medresese) mori shumicen absolute te votave, 37, sa 
kohe qe kunderkandidati - Dr. Rexhep Boja, Dekani i Fa- 
kultetit te Studimeve Islame te Prishtines, mori 17 vota. 

Dr. Xhabir Hamiti - 
kryetar i Kuvendit te Bl te Kosoves 

Po me 18 tetor, para mbledhjes se Trupit Zgjedhor u 
mbajt mbledhja konstituive e Kuvendit te Bl te Kosoves. 

Pas verifikimit te mandateve te kuvendareve te rinj, u 
be edhe zgjedhja e kryetarit dhe nenkryetarit te Kuvendit 
te Bashkesise Islame te Kosoves. 

Kryetar i Kuvendit te Bl-se te Kosoves u zgjodh dele- 
gati nga Fakulteti i Studimeve Islame te Prishtines, Dr. 
Xhabir Hamiti, kurse nenkryetar - delegati nga medrese- 
ja e mesme "Alauddin" e Prishtines, Fadil Hasani. 

B i o g r a f i 

Mr. Naim Ternava, 

Myfti dhe Kryetar i Kryesise 

se Bashkesise Islame te Kosoves 

Naim Ternava ka lindur me 7 janar 1961, ne fshatin 
Lismir te komunes se Fushe-Kosoves. 

Shkollen fillore e kreu ne vendlindje dhe me pastaj 
mederesene e mesme "Alauddin" te Prishtines. Vazhdoi 
studimet ne Universitetin "Al-Az'har" te Kajros, dega e 
Apologjetikes Islame, te cilat i perfundoi me sukses ne 
vitin 1984. 

Menjehere pas perfundimit te studimeve, emerohet 
imam ne fshatin Lismir. Ne vitin shkollor 1985/86 u eme- 





Myftiu i Kosoves, Mr. Naim Ternava 



rua profesor i lendeve Akaidi dhe Filozofia islame ne 
medresene e mesme "Alauddin" te Prishtines. 

Naim Ternava, gjate ketyre viteve te angazhimit te tij, 
ne organet e Bashkesise Islame te Kosoves, kreu shu- 
me detyra dhe funksione me rendesi ne kuader te Insti- 
tucioneve te Bashkesise Islame te Kosoves. 

Ishte anetar i redaksise se revistes "Dituria Islame" (tri 
mandate), pastaj anetar i Kryesise se Bashkesise Isla- 
me (dy mandate) nga viti 1990-1998. 

Si ligjerues i Akaidit dhe Filozofise islame ne Fakulte- 
tin e Studimeve Islame te Prishtines filloi punen ne vitin 
akademik 1994/95 dhe aty aktualisht ligjeron lenden e 
Filozofise islame. 

Ka magjistruar me 2003 ne Universitetin e Hapur 
Amerikan te Kajros, (American Open University, Cairo). 

Ne vitin 1995 eshte zgjedhur drejtor i medresese 
"Alauddin" per dy mandate (1995-2003). 

Gjate luftes ne Kosove, me 9 mars 1998, Kryesia e 
Bashkesise Islame formoi Keshillin e Emergjences, te 
parin e ketij lloji ne Kosove, dhe ne krye te ketij keshilli 
emeroi Naim Ternaven. Ky keshill pas luftes u transfor- 
mua ne shoqaten humanitare "Bereqeti". 

Pas luftes ne Kosove, ne vitin 1999 u zgjodh kryetar i 
Kuvendit te Bashkesise Islame te Kosoves. 

Gjate kesaj kohe Naim Ternava ka zhvilluar shume 
takime zyrtare ne nivele nderkombetare, kudo ne bote, 
gjithnje ne inferos te geshtjes se Kosoves. 



dituria islame / 219 



Nairn Ternava, gjate gjithe ketyre viteve, ne menyre 
te vazhdueshme u mor edhe me publicistike - botoi shta- 
te libra, disa dhjetera artikuj, si ne revista, gazeta vend- 
ore dhe te huaja. 

IVle daten 15 tetor 2003 u zgjodh kryetar dhe IVlyfti i 
Bashkesise Islame te Kosoves. Ndersa me 18 tetor 
2008 u rizgjodh edhe nje mandat ne krye te Bl te Koso- 
ves. 

Jeton e vepron ne Prishtine dhe eshte baba i kater 
femijeve. 



B i o g r a f i 

Dr. Xhabir Hamiti- 

(kryetari i Kuvendit te Bl te Kosoves) 

Xhabir Hamiti ka lindur ne IVlalesine e Gollakut ne 
fshatin Bllate te Podjeves. 

Shkollen fillore e ka mbaruar ne fshatin Orllan, kurse 
te mesmen - medresene "Alauddin" te Prishtines. Fakul- 
tetin e Studimeve Islame e ka perfunduar ne Universite- 
tin Islamik ne Medine. Studimet e larta per Master i ka 
mbaruar ne Liban, kurse graden shkencore te Doktora- 
tes ne fushen e studimeve islame e ka marre ne Uni- 
versitetin e Sarajeves /2008. 




Dr. Xhabir Hamiti 



Ka qene anetar nderi ne Keshillin per Mbrojtjen e te 
Drejtave dhe Lirive te Njeriut ne Kosove nga viti 1995- 
1999. 

Person kontaktues i ngjarjeve ne Kosoves per Radio 
BBC-ne ne gjuhen arabe me sell ne Lender, gjate viteve 
1997/1999 si dhe per TV-AI-Jezeera nga viti 1997 deri 
me sot. 

Eshte ligjerues ne Fakultetin e Studimeve Islame te 
Prishtines nga viti 2003 si dhe ne vitet 2005-2007 ka li- 
gjeruar lenden e Gjuhes arabe ne Fakultetin e Filologji- 
se te Universitetit te Prishtines. 

Ka marre pjese ne shume seminare dhe forume shke- 
ncore te nivelit nderkombetar, ne Oxford-UK, Massa- 
chussetts -USA, Caux -Zvicer, Granada-Spain, Berlin, 
Tel-Aviv etj. Di gjuhet anglisht, gjermanisht, arabisht dhe 
boshnjakisht. Eshte autor i dy librave dhe perkthyes i 
disa te tjereve si dhe autor i shume artikujve publicistik 
ne gazeta dhe revista lokale e nderkombetare. 



Anetaret e Kuvendit te Bl te Kosoves 

(per mandatin pesevjegar 2008-2013) 

Agim Hyseni - Gjilan 

Artan Zeka - Peje 

Asllan Fazliu - Mitrovice 

Basri Zekolli - Vushtrri 

Bedri Syla - Skenderaj 

Besim Llalloshi - Podjeve 

Daut Lezi - Prizren 

Enes Koshi - Gjakove 

Eset Bajraktari - Drenas 

Fadil Hasani - Medrese 

Faik Palloshi - Kaganik 

Fehim Abazi - Viti 

Fikret Limani - Presheve 

Fitim Boja - Kline 

Haki Hoxha -Suhareke 

Husamedin Abazi - Prishtine 

Jusuf Krasniqi - Rahovec 

Muhamed Dermaku - Kamenice 

Nexhmedin Dernjani- Hani i Elezit 

Ragmi Destani - Bujanoc 

Rasim Ademi - Ferizaj 

Refik Murati - Degan 

Rexhep Zymberi- Istog 

Selim Pagarizi - Malisheve 

Xhabir Hamiti - FSI 

Xhafer Fejziu - Sharr 

Xhavit Qerimi - Lipjan 



Trupi zgjedhor i Bl-se miratoi 

anetaret e Kryesise se BIK-se 

te propozuar nga Myftiu Ternava 

Me 25 tetor ne Prishtine, para trupit zgjedhor te Bl-se 
te Kosoves, Myftiu Mr. Naim Ternava paraqiti per mira- 
tim listen e anetareve te Kryesise se Bl-se te Kosoves 
per mandatin e ardhshem pesevjegar. 

Mbledhja e sotme e trupit zgjedhor te Bl-se te Koso- 
ves ishte vazhdim i mbledhjes se mbajtur me 18 tetor. 
Pas paraqitjes se propozimit, trupi zgjedhor i BIK-se mi- 
ratoi kandidatet e propozuar nga ana e Myftiut per ane- 
tare te Kryesise. 

Kryesia e BIK-se ka 8 anetare, propozuar nga Myftiu, 
nga 8 rajone, prej te cilave 7 rajonejane ne territorin ad- 
ministrativ te Kosoves dhe nje rajon ai i Presheves. 
Anetaret e zgjedhur te Kryesise se Bl-se te Kosoves 

jane: 
Ekrem Simnica - Prishtine 
Nexhmi Maksuti - Mitrovice 
Nexhmedin Hoxha - Peje 
Shani Sylka - Gjakove 
Reshat Mexhidi - Prizren 
Isa Tershani - Ferizaj 
Fahrush Rexhepi - Gjilan 
Ragmi Destani - Presheve 

Pas miratimi te anetareve te Kryesise se BIK-se, My- 
ftiu i Kosoves, i shoqeruar nga anetaret e porsazgjedhur 
te Kryesise, dhane betimin para trupit zgjedhor te BIK- 
se. 

Nga tete anetaret e zgjedhur sot, pese jane te rinj, ku- 
rse tre kane qene anetare edhe ne mandatin e shkuar. 

Me zgjedhjen e anetareve te kryesise se Bl-se te Ko- 
soves u rrumbullakua procesi i zgjedhjeve ne organet 
qendrore te Bashkesise Islame te Kosoves. 



dituria islame / 219 



Ne xhamine "Sulltan Murat" te Prishtines 



Myftiut Nairn Ternava 
iu dorezua solemnisht Menshura 



M 



e 25 tetor 2008, nje jave pasi u rizgjodh ne 
krye te Bashkesise Islame te Kosoves, ne 
nje manifestim te organizuar enkas per dore- 
zimin e Menshures, ne xhamine "Sulltan Mu- 
rat", para namazit te drekes, u be perurimi publik i 
Myftiut te rizgjedhur Mr. Nairn Ternava. 

Ne kete manifestim, i cili i tille mbahet per te paren 
here ne Kosove, perveg anetareve te Trupit Zgjedhor te 
Bashkesise Islame te Kosoves, imameve, alimeve, zyr- 
tareve te keshillave vendore dhe mysafireve te shumte 
nga te gjitha viset e Kosoves, qene te pranishem edhe 
Reisi i Bashkesise Fetare te Republikes se Maqedonise, 
Sulejman Rexhepi, Reisi i Malit te Zi, Rifat ef. Fejzi?, My- 
ftiu i Sarajeves, dhe Husejin ef. Smai?- i derguar i Reisit 
te Bosnjes- Mustafa Cerig. 

Nderkaq, Kryetari i Komunitetit Mysliman te Shqiperi- 
se, Selim ef. Muga, i cili per shkaqe familjare nuk erdhi 
ne Prishtine, ka derguar nje telegram urimi, i cili u lexua 
para te pranishmeve. 

Fillimisht te pranishmeve, me nje fjale pershendetese 
ne emer te Kryesise dhe Komisionit per dhenien e Me- 
nshures, iu drejtua H. Resul Rexhepi - sekretar i Kryesi- 
se se Bashkesise Islame te Kosoves. 

Me pas tekstin e Menshures, para Myftiut dhe te pra- 
nishmeve, e lexuan Bahri ef. Simnica ne gjuhen arabe, 
dhe Sabri ef. Bajgora ne gjuhen shqipe. 

Ne tekstin e Menshures, nder te tjera, thuhet: 

"Duke u nisur nga fakti se Krijuesi yne na dalloi nga 
shume krijesa dhe na beri Ymmetin me te mire e me te 
zgjedhur per njerezimin, Ne jua besojme Shkelqesise 
suaj 

Mr. NAIM (Pajazit) TERNAVA kete Menshur - Besa- 
tim, me fjalen e Unitetit, e cila rendon mbi supet Tuaja, 
si nje pergjegjesi dhe barre e rende, per t'u kujdesur per 
geshtjet e myslimaneve ne Republiken e Kosoves, te 
pavarur e sovrane, duke ju porositur qe: 
- Te jeni te kujdesshem ne mbrojtjen e interesave te my- 
slimaneve dhe qe vazhdimisht te jeni ne sherbim te 
tyre; 





- Te jepni maksimumin ne forcimin dhe lartesimin e pa- 

rimeve te Fese se ndritshme Islame; 

- Te jeni Thirres ne rrugen e Allahut te Madherishem me 

urtesi e keshille te mire. 

Ne gjithashtu ju bejme thirrje qe te mos kurseni mun- 
din, kohen dhe as pasurine per t'i plotesuar pergjegjesi- 
te Tuaja te medha, kurse obligimi Yne eshte te gjykojme 
me drejtesi per Ju. 

Ne kemi obligim te ngreme para Jush geshtjet e ima- 
meve, keshilluesve dhe atyre qe kerkojne dituri, ne me- 
nyre qe te punojme bashke per ngritjen arsimore te tyre 
duke i pajisur ata me njohuri fetare, ne menyre qe te je- 
ne udhezues ne rrugen e drejte islame". 

Tekstin e Menshures do ta botojme te plote. 

I shoqeruar nga tekbiret e te pranishmeve, Menshu- 
ren Myftiut te rizgjedhur Mr. Naim Ternava, ia dorezoi 
solemnisht kryetari i Kuvendit te Bashkesise Islame te 
Kosoves, Dr. Xhabir Hamiti. Me pastaj te pranishmeve 
nga hytbeja e xhamise "Sulltan Murat", me nje fjale rasti, 
iu drejtua Myftiu i Kosoves Mr. Naim Ternava, i cili, nder 
te tjera, tha: 

"Sot e pranova edhe nje here nje pergjegjesi shume 
te madhe, pergjegjesi kjo e cila me obligon edhe me 
shume. Une edhe gjate mandatit tim te kaluar jam per- 
pjekur dhe jam angazhuar per te miren e Islamit dhe my- 
slimaneve dhe mbare shoqerise ne pergjithesi. Ne te 
vertete, poziten e Myftiut e kam kuptuar dhe vazhdoj ta 
kuptoj jo si privilegj, por krejtesisht si obligim dhe per- 
gjegjesi, pergjegjesi ne radhe te pare para Allahut, 
pergjegjesi para zgjedhesve dhe para vellezerve te mi 
besimtare". 

Edhe fjalen e Myftiut do ta botojme te plote. 

Pas manifestimit, per te pranishmit dhe te ftuarit e tje- 
re, Myftiu Naim Ternava shtroi nje dreke solemne, ne te 
cilen moren pjese edhe perfaqesues te institucioneve te 
vendit, perfaqesues diplomatike te akredituar ne Kosove 
dhe udheheqes te partive politike. 



dituria islame / 219 



Teksti i Menshures 

Menshura e Autorizimit te Kryetarit te Bashkesise 
Islame dhe Myftiut te Republikes se Kosoves 

Falenderimet dhe lavderimet qofshin per Allahun e 
Madherishem, kurse salavatet dhe selamet qofshin mbi 
krijesen me fisnike, Muhamedin a.s., te derguarin meshi- 
re per boterat. 

Allahu xh.sh. ne Kur'anin famelarte thote: 

"Ne vertet nderuam pasardhesit e Ademit (njerez- 
it), u mundesuam te udhetojne hipur ne toke e ne 
det, i begatuam me ushqime te mira, i vieresuam ata 
(i lartesuam) ndaj sfiumices se krijesave qe Ne i kri- 
juam." (El-lsra'e, 70) 

Dhe: 

"Ju jeni populli me i dobishem, i ardhur per te mi- 
ren e njerezve, te urdheroni per mire, te ndaloni nga 
veprat e keqija dhe te besoni ne Allahun..." (Ali 
Imran, 110) 

Duke u nisur nga fakti se Krijuesi yne na dalloi nga 
shume krijesa dhe na beri Ymmet me te mire e me te 
zgjedhur per njerezimin, Ne Jua besojme Shkelqesise 
suaj 

Mr. NAIM (Pajazit) TERNAVA 

kete Menshur - Besatim, me fjalen e Unitetit, e cila 
rendon mbi supet Tuaja, si nje pergjegjesi dhe barre te 
rende, per t'u kujdesur per geshtjet e myslimaneve ne 
Republiken e Kosoves, te pavarur e sovrane, duke ju 
porositur qe: 

- Te jeni te kujdesshem ne mbrojtjen e interesave te my- 

slimaneve dhe qe vazhdimisht te jeni ne sherbim te 
tyre; 

- Te jepni maksimumin ne forcimin dhe lartesimin e pa- 

rimeve te Fese se ndritshme Islame; 

- Te jeni Thirres ne rrugen e Allahut te Madherishem me 

urtesi e keshille te mire. 

NE gjithashtu ju bejme thirrje qe te mos kurseni mund, 
kohe e as pasuri per t'i plotesuar pergjegjesite Tuaja te 
medha, kurse obligimi Yne eshte te gjykojme per Ju me 
drejtesi. 



Ne kemi obligim te ngrisim para Jush geshtjet e ima- 
meve, keshilluesve dhe atyre qe kerkojne dituri, ne me- 
nyre qe te punojme bashkerisht per ngritjen arsimore te 
tyre duke I pajisur ata me njohuri fetare, ne menyre qe te 
jene udhezues ne rrugen e drejte islame. 

Shkelqesia Juaj - 1 nderuari Myfti 

Obligimi Juaj ndaj Nesh eshte Besatim, te cilin duhet 
ta plotesosh ashtu si? edhe e kerkon Besatimi islam, ku- 
rse obligimi Yne ndaj Jush eshte keshilla me e sinqerte, 
fjala me e drejte, duke qene gjithmone ne ndihmen Tuaj 
per bartjen e kesaj pergjegjesie te madhe, ne menyren 
me te mire te mundur. 

Po ashtu Obligim Yni eshte qe t'ju kthejme tek e verte- 
ta nese Ju i shmangeni asaj. Nuk bejme mire nese ne 
nuk e themi haptazi ate, por gjithashtu nuk eshte mire 
prej Jush, nese nuk e degjoni fjalen tone. 

Me vetedije te plote, duke respektuar vullnetin e zgje- 
dhesve te nderuar, jua dorezojme Shkelqesise Suaj kete 
Menshur dhe solemnisht e shpallim zgjedhjen Tuaj per 
Kryetar te Kryesise se Bashkesise Islame dhe Myfti te 
Republikes se Kosoves, duke E lutur Allahun e Gjithefu- 
qishem, qe T'i bekoje perpjekjet e Tua, qe T'ju jape she- 
ndet e jete te gjate, ne menyre qe misionin Tuaj te shen- 
jte, ta kurorezoni me sukses. 

I Madherishem dhe i Zhveshur nga gdo e mete eshte 
vetem Allahu, i Cili degjon, eshte afer lutjeve te lutesit 
dhe u pergjigjet lutjeve tona. 



Komisioni per dorezimin e Menshures: 



Dr. Xhabir Hamiti - 

Prof. Resul Rexhepi - 

se) 

Prof. Sabri Bajgora - 

Mr. Qemajl Morina - 

Prof. Bahri Simnica - 

Prishtine, 26 Shevval, 



(Kryetar i Kuvendit te BIK-se) 
(Sekretar i pergjithshem i BIK- 

(Kryeimam i BIK-se) 
(Prodekan i FSI-se) 
(Drejtor i medresese "Alauddin" 
te Prishtines) 
1429 - 25 tetor 2008 




dituria islame / 219 




Fjala e Myftiut te Kosoves 

Mr. Nairn Ternava, me rastin 

e marrjes se Menshures 

Mysafir te nderuar, vellezer te dashur! 

Falenderoj Allahun e Gjithemeshirshem , Krijuesin e 
gjithesise, i Cili e krijoi njeriun ne formen me te bukur 
dhe ia mesoi ate qe ai nuk dinte. 

Selamet dhe pershendetjet tona ia dergojme Muha- 
med-Mustafase, Pejgamberit te meshires dhe vules se 
pejgamberise. 

Te nderuar vellezer, 

Sot e pranova edhe nje here nje pergjegjesi shume te 
madhe, pergjegjesi kjo e cila me obligon edhe me shu- 
me. Une edhe gjate mandatittim te kaluarjam perpjekur 
dhe jam angazhuar per te miren e Islamit dhe myslima- 
neve dhe mbare shoqerise ne pergjithesi. Ne te vertete, 
poziten e IVlyftiut e kam kuptuar dhe vazhdoj ta kuptoj jo 
si privilegj, por krejtesisht si obligim dhe pergjegjesi, per- 
gjegjesi ne radhe te pare para Allahut, pergjegjesi para 
zgjedhesve dhe para vellezerve te mi besimtare. 

I madhi Zot na ka nderuar me driten islame, drite kjo 
e cila shndrit dhe begaton jeten e besimtareve dhe te 
njerezimit ne pergjithesi. Kjo drite e Allahut edhe gjate 
shekujve eshte drejtkuptuar si amanet, konform ajetit te 
Kuranit: 

"Ne ua afruam amanetin -pergjegjesine qiejve, Ta- 
kes dhe maleve, por ato nuk pranuan ta marrin per- 
siper dhe u frikesuan ta pranonin ate, kurse njeriu e 
pranoi...". (33: 72). 




Prandaj, duke qene i vetedijshem per peshen e per- 
gjegjesise, sot para jush zotohem se amanetin qe ma 
keni besuar edhe per nje mandat, do te angazhohem 
maksimalisht ta kryej me ndergjegje, me besnikeri dhe 
me sinqeritet. Per me teper, e ndiej veten edhe me shu- 
me te obliguar tani ne rrethana te reja, ne shtetin tone te 
lire, sovran e demokratik, ne Republiken e Kosoves, per 
te cilen eshte derdhur aq shume gjak dhe jane bere aq 
shume sakrifica. 

Bota ne te cilen sot jetojme, para nesh shtron nje varg 
geshtjesh te rendesishme, te cilat per ne paraqesin sfida 
te medha. Une, si? jam i bindur ne Allahun, po ashtu jam 
i bindur se me ndihmen e Allahut ne radhe te pare, dhe 
me perkrahjen tuaj, me perkrahjen e ketij Ymeti ne atdh- 
eun tone te shtrenjte, me sukses do ja dalim dhe do t'i 
sfidojme provokimet e kohes. E ritheksoj se ndihma dhe 
perkrahja juaj per mua jane pa alternative. Ne fakt, ky 
eshte urdher i Allahut, eshte dispozite kuranore: 

"Ndihmohuni ne miresi dhe devotshmeri e kurrsesi jo 
ne te keqe e armiqesi, dhe kini frike Allahun...". 

Vellezer te nderuar, 

Mysafire te respektuar, 

Bashkesia Islame e Kosoves, me gjithe veshtiresite 
neper te cilat ka kaluar, eshte angazhuar vazhdimisht 
per te ruajtur unitetin brenda radheve te saj, dhe, fale 
Zotit, kete ka arritur ta realizoje. 

Une gjate mandatit tim do te angazhohem maksimali- 
sht qe kete te arritur, ta kultivoj edhe me shume, sepse 
jam shume i vetedijshem se vetem me unitet, vetem me 
fjale dhe pune te perbashket, do te jemi edhe me te fuqi- 
shem 

Te nderuar anetare te Trupit zgjedhor, te nderuar te 
pranishem, 

Duke ju falenderuar edhe nje here per besimin e dhe- 
ne, lus Allahun e Gjithemeshirshem te na ndihmoje ne 
ngritjen lart te Fjales se Allahut, te na ndihmoje ne prak- 
tikimin e tradites pejgamberike. 

Ves-Selamu alejkuml 
Prishtne, 25 fetor 2008 



Myftiu i Kosoves 



Mr. Nairn Ternava 



dituria islame / 219 



M 



Telegrame te shumta 
per Myftiun Ternava 

e rastin e rizgjedhjes edhe per nje mandat ne postin e myftiut te 
Kosoves, Mr. Nairn Ternava ka marre telegrame e urime te shum- 
ta nga personalitete te ndryshme nga jeta politike, kulturore, fetare 
dhe nga asociacione te ndryshme. 
Myftiun Ternava permes telegramit e kane uruar presidenti i vendit dr. 
Fatmir Sejdiu, kryeministri Hashim Tha?i 

Permes telefonit Myftiu Ternava ka marr urime nga homologet e tij nga 
rajoni nga Reisi i Maqedonise - Sulejman Rexhepi, Reisi i Malit te Zi - Rifat ef. 
Fejziq, nga Sanxhaku ka marr urime nga Muamer Zukurliq dhe Adem Zilkiq. 
Po ashtu Myftiu permes telefonit ka marr urime edhe nga nenkryetari i 
DIJANET-it Mehmet Gyrmez dhe nenkryetari i KMSH Sajmir Rysheku. 

Telegrame Myftiu Ternava ka marr edhe nga shoqata, asociacione e indi- 
vide te ndryshem nga vend! e diaspora. 




Telegram urimi i Presidentit Sejdiu per Kryetarin e Bashkesise Islame te Kosoves 

Presidenti i Republikes se Kosoves, dr. Fatmir Sejdiu i ka der- 
Iguar nje telegram urimi z. Naim Ternava, me rastin e rizgjedhjes 
Kryetar i Bashkesise Islame te Kosoves. Me poshte po e japim tek- 
|stin e ketij telegrami: 

I nderuari z. Naim Ternava, 
Kryetar i Bashkesise Islame te Kosoves 

Me lejoni qe ne emrin tim dhe te popullit te Republikes se Koso- 
Ives t'ju shpreh urimet me te perzemerta me rastin e rizgjedhjes 
I suaj Kryetar i Bashkesise Islame te Kosoves 

Duke iu deshiruar shendet, pune te mbare dhe suksese te mete- 
Ijshme ne misionin Tuaj, une ritheksoj perkushtimin tim te plote qe 
si President i vendit te vazhdoj bashkepunimin e mire me institu- 
|cionin tuaj dhe meju personalisht. 

Jam i bindur se, edhe ne kete mandat, nuk do te mungoje 
'angazhimi Juaj perthellimin e kultures se larte te komunikimit dhe 
te tolerances nderfetare, qe pa dyshim eshte nje nga shtyllat e fuqishme te identitetit te Republikes se Kosoves dhe 
te qytetareve te saj. 
Urime dhe me fat! 
Me respekt. 
Dr. Fatmir Sejdiu, 
President i Republikes se Kosoves 




Kryeministri i Qeverise se Kosoves, 

Hashim Thagi pergezon mr. Naim Ternaven 

me rastin e rizgjedhjes IVIyfti i Kosoves 

Prishtine, 20 tetor 2008 

Ne telegramin e urimit thuhet: 

I nderuari z. Ternava, 

Ne emer te Qeverise se Kosoves dhe ne emrin tim Ju shpreh urimet me 
te mira me rastin e rizgjedhjes ne postin e Myftiut te Kosoves. 

Bashkesia Islame e Kosoves ka luajtur rol te rendesishem ne te gjitha 
periudhat e historise sone te re, ne saje te drejtuesve te saj. 

Qeveria e Kosoves do ta mbeshtes punen Tuaj dhe do te jete e hapur 
per bashkepunim ne 9do kohe. 

Duke ju uruar shendet dhe pune te mbare Ju dhe Kryesise se Bashke- 
sise Islame te Kosoves u shpreh pergezime te sinqerta. 

Hasliim Thagi, 

Kryeminister 




dituria islame / 219 



Ambasadori i Britanise se Madhe ne Prishtine, Andis Sparkes uron Myftiun Ternava 

Ambasadori i Britanise se IVladhe ne Prishtine, Andis Sparl^es, pergezon 
mr. Nairn Ternaven me rastin e rizgjedhjes Myfti i Kosoves 

Ne telegramin e urimit thuhet: 

Z. Nairn Ternava IVluftiu I Kosoves 

I nderuari z. Ternava, 

Ne emer te Qeverise se IVlbreterise se Bashl<uar, dhe ne emrin tim person- 
al, ju shpreli pergezimet me te sinqerta me rastin e rizgjedhjes se juaj ne postin 
e IVlyftiut te Kosoves. 

Si gjithmone, ne e mbeshtesim punen tuaj dhe te Bashl^esise Islame te Ko- 
soves. Fuqimisht besojme se bashl<epunimi yne do te thellohet edhe ne te ar- 
dhmen. 

Urime dhe pune te mbare juve dhe Kryesise se Bashl^esise Islame te 
Kosoves. 

Me respekt, 
Andy Sparkes 




Shefi i Zyres Grel<e ne Prishtine, Ambasador Dimitris Moschopoulos uron Myftiun Ternava 




Shefi i Zyres Greke ne Prishtine, Ambasador Dimitris 

IVIoschopoulos, pergezon mr. Naim Ternaven 

me rastin e rizgjedhjes IVIyfti i Kosoves 

Ne telegramin e urimit thuhet: 

Ju lutem qe t'i pranoni urimet me te ngrohta per rizgjedhjen tuaj si Kryetar i 
Bashkesise Islame ne Kosove. 

Kontributi dhe l<reativiteti juaj i deritanishem ne kete pozite ka treguar nje 
sukses te vegante, jo vetem per Shoqerine Islame por per te gjithe qytetaret e 
ketij vendi. 

Jam i sigurt qe natyra e punes suaj do te bashkoje besimtare te ndryshem, 
qe te punojne ne favor te paqes dhe lumturise ne kete rajon. 

Mbesim me shprese per nje bashkepunim gjithnje me te afert. 

Me nderime 

Ambasador Dimitris IVIoscliopoulos - Shefi i Zyres Nderlidhese te Greqise. 




10 



dituria islame / 219 



Ne shenjester 



Rreth deklarates se Mitropolitit Amfilohije 

Kosova ka nevoje per paqe 
e jo per luftera te reja 



Qemajl Morina 

Deklarata e fundit e Mitro- 
politit Amfilohije, i cili 
perve9 postit te Mitropolitit 
te Malit te Zi, tash eshte 
ushtrues i detyres se njeriut te pare te 
Kishes Ortodokse Serbe, ne vend te pa- 
triarkut te semure Pavle. Ai, ne nje inter- 
viste qe dha per agjencine Reuters, 
deklaroi se lufta eshte e paevitueshme 
perseri ne Ballkan per shkak te shpalljes 
se Pavaresise se Kosoves. 

"Ne nje padrejtesi te tille atje nuk 
mund te kete paqe. Kjo gjendje do te jete 
burim i konfliktit te ardhshem, i cili 
eshte i qarte si drita" - theksoi ai. 

Mitropoliti pohoi se deshiron te mbi- 
zoteroje paqja, por nje gje e tille eshte 
jorealiste. 

"Do te kete nje periudhe paqeje, por 
do te jete kohe pergatitjesh per konflikt 
te ri, lufte te re, beteje te re", ka thene ai. 

Nje parashikim i tille, ogurzi, per nje 
lufte te re ne Ballkan, do te ishte fatke- 
qesi e madhe, po te dilte nga goja e kujt- 
do qofte. Aq me keq, kur kjo del nga 
goja e nje prijesi fetar, si9 eshte Mitro- 
politi Amfilohije. Ne menyre te ve9ante, 
sepse ky prijes fetar eshte ne krye te 
hierarkise kishtare ortodokse serbe si 
dhe ka gjasa reale qe, ne zgjedhjet e ar- 
dhshme, qe do te mbahen me 1 1 nentor, 
te fitoje besimin e Sinodit te Shenjte, per 
ta zevendesuar patriarkun Pavle ne krye 
te Kishes Ortodokse Serbe. 

Prijesit fetare, kushdo qofshin ata, 
dhe cilitdo besim t'i perkitshin, jane te 
obliguar qe ne lutjet dhe meshat e tyre te 
luten per paqe, mireqenie te pergjithsh- 
me per te gjithe njerezit pa dallim etnie, 
race apo feje. Sepse per kete ata i oblig- 
ojne parimet e librave te tyre te shenjte 
dhe etika morale e besimeve qe ata pre- 
dikojne. 




Kjo deklarate e Mitropolitit Amfilo- 
hije, jo vetem qe nuk perfiU keto norma, 
por ajo bie ndesh ne teresi me doktrinen 
e krishtere, e cila eshte e sendertuar mbi 
dashurine, respektin gjithnjerezor dhe 
vleresimin e jetes se njeriut si dhuntia 
me e madhe e Zotit. 

Megjithate, nje deklarate e ketille e 
Mitropolitit Amfilohije nuk duhet te na 
habise. Sepse ai i perket krahut me ra- 
dikal te prifterinjve te Kishes Ortodokse 
Serbe, te njohur si "grupi i tri A-ve": 
Amfilohije Radovi9, Mitropolit i Malit 
te Zi, Artemie, Peshkopi i dioqezes Ra- 
shke- Prizren, dhe Atanasie, dikur pesh- 
kop i Hercegovines e sot i pensionuar. 
Qe te tre keta prijes fetare serbe konsid- 



erohen nga vete kleri serb si problema- 
tike, te cilet ne vend te paqes bejne 
propaganda per luftera te reja ne Ball- 
kan. Keta tre prifterinj ortodokse serbe, 
ne piramiden e hierarkise fetare te Kish- 
es Serbe, jo vetem qe kishin nxitur po- 
pullin serb per luftera, por edhe vete 
kishin qene pjesemarres ne to, duke be- 
kuar xhelatet serbe per te here krime 
ndaj popujve te tjere - kroateve, boshn- 
jakeve e shqiptareve. Agresionin ushta- 
rak serb, kunder popujve te tjere, keta 
prijes fetare vazhdimisht e konsideruan 
si nje mision per eliminimin e popujve 
te besimeve dhe etnive te tjera nga hape- 
sirat e Ballkanit. Populli serb, jo vetem 
sipas te pareve te fese, po edhe sipas 
shkrimtareve dhe politikaneve te njohur, 
ishte ne nje "mision historik" ne mbrojt- 
je te Krishterimit nga popuj te tjere, qe 
besonin Zotin ndryshe nga ata. Andaj 
lufta e vitit 1999, ne mes serbeve e shqi- 
ptareve, dhe intervenimi i paktit NATO 
per t'i dhene fund agresionit serb ne Ko- 
sove, theu shume tabu. Ajo qe po 
ndodhte ato dite, po thyente shume para- 
gjykime ne mjaft aspekte. Forcat e 
NATO-s po bombardonin pa meshire ca- 
qet e nje shteti, qe shtirej kinse po mbro- 
nte Krishterimin, per te shpetuar nje 
popuU te pambrojtur, me perkatesi fetare 
kryesisht islame. Atebote, te kota ishin 
apelet dhe protestat e Kishes Ortodokse 
Serbe se bombat e NATO-s po hidheshin 
mbi "vellezerit e tyre te krishtere". As- 




Mitropoliti Amfilohije 



dituria islame / 219 



11 



kujt nuk i benin pershtypje thirrjet dhe 
klithjet e autorit te romanit "Bajoneta", 
kryetar i Partise nacionaliste serbe "Ri- 
mekembeja", asokohe minister i Puneve 
te Jashtme i Serbise dhe Malit te Zi, 
drejtuar mediave perendimore: "Ne jemi 
te krishtere, Evropa eshte e krislitere. E 
kuptoni ke po bombardoni? Po i bomba- 
rdoni vellezerit tuaj te krishtere e po i 
mermi ne mbrojtje bijte e Bin Lade- 
nit?!" 

Pergjigja e merituar vinte nga ish- 
Presidenti amerikan, Bill Klinton, i cili 
ishte ne krye te forces qe mbante barren 
me te madhe te rezistences kunder agre- 
sionit Serb ne Kosove: "Ne morem ne 
mbrojtje nje popull, i cili ishte viktime e 
nje agresioni te paskrupullt vetem pse 
besonte Zotin ne nje menyre tjeter". 

Edhe pse nga lufta e viti 1999 kane 
kaluar me shume se nente vjet, per fat te 
keq, nga Beogradi vijne ende thirrje per 
luftera dhe beteja te reja. Kesaj radhe 
nga kreu i Kishes Ortodokse Serbe, Mi- 
tropoliti Amfilohije. 

Me kete rast dua t'i kujtoj Mitropoli- 
tit Amfilohije, se ne Kosove dhe Ballkan 
ka pasur mjaft luftera, eshte derdhur 
shume gjak, jane vrare e masakruar pa 
mase njerez te pafajshem, jane derdhur 
mjaft lot, jane shkaktuar mjaft shkater- 
rime e dhembje. Andaj, nuk na duhen 
konflikte, beteja dhe luftera te reja. Tash 
eshte koha per t'i sheruar e fshire plaget 
e vjetra nga kujtesa e popujve tane. Kjo 
barre, para se gjithash, bie mbi supet e 
prijesve fetare, te te gjitha besimeve qe 
jetojne dhe veprojne ne kete nenqiell te 
Ballkanit. 

Thirrjet per konflikte, beteja dhe luf- 
tera te reja, nuk i bejne nder askujt, i 
nderuari Mitropolit Amfilohije, - do t'i 
thoshim, ne veganti jo prijesve te fese. 
Eshte obligim fetar dhe njerezor te gjeni 
kuraje dhe guxim, i cili per fat te keq po 
ju mungon, qe t'u kerkoni falje te afer- 
mve te viktimave per ate qe ka ndodhur 
ne te kaluaren dhe pse ju nuk bete ate qe 
duhej ta benit - per te ndaluar dhunen, 
vrasjet, gjenocidin, dhunimet dhe shume 
te keqija te tjera qe ndodhen ne kete nen- 
qiell te trazuar te Ballkanit. 




Patriarku Pavie 



Kjo as qe mund te pritej prej jush, 
sepse, ne vend qe te denoni veprimet e 
krimineleve te luftes, ju nxitoni dhe tak- 
oheni me kriminelin Radovan Karaxhig, 
i arrestuar pak muaj me pare per krimet 
dhe gjenocidin e ushtruar ndaj populla- 
tes civile myslimane te Bosnjes, per me 
shume se tre vjet me radhe. Mjafton qe 
mbi supet e tij rendon gjenocidi dhe ma- 
sakra e ushtruar ndaje me shume se 
10.000 grash, burrash, pleqsh dhe femi- 
jesh te Srebrenices. 

Mirepo, si duket, ju ende jeni te et- 
shem per gjak, per viktima te reja dhe 
shkaterrime. Pas tere asaj qe perjetuam, 
para me pak se dhjete vjet, te parashi- 
kosh luftera te reja dhe keto parashikime 
te vijne nga nje prijes fetar, sig jeni ju, - 
kjo nuk mund te kuptohet! 

Ju, i nderuari Mitropolit Amfilohije, 
keni marre pjese personalisht ne Konfe- 
rencen per koekzistencen paqesore dhe 
dialog, mbajtur me 2 e 3 maj 2006 ne 
Patrikanen e Pejes, si perfaqesues i Pa- 
triarkut Pavle, ku eshte biseduar gjere e 
gjate per tragjedite e luftes se fundit ne 
Kosove. Aty eshte thene se i tere qyteti i 
Pejes ishte djegur. Te gjitha xhamite 
ishin shkaterruar. Ne Deklaraten e perb- 
ashket, te nenshkruar edhe nga vete dora 
juaj, ne pranine e perfaqesuesve nderko- 
mbetare, tekstualisht thuhet: 



"Ne lideret fetare, besojme se urrejtja 
dhe lufta paraqesin humbje dhe tragjedi 
per te gjithe ne, kurse pajtimi dhe falja 
na shpien ne liri ne te gjithe. Personi qe 
urren, asnjehere nuk eshte i lire. Liria e 
vertete eshte ne sherbim te Zotit, duke 
qene ne te njejten kohe ne sherbim te 
fdo krijese njerezore, pa marre parasysh 
fene, kombin apo gfaredo perkatesie tje- 
ter". 

Ju e dini, i nderuari Amfilohije, se ne 
bashkerisht jemi zotuar qe, per hir te tej- 
kalimit te gjendjes se ndere nga pasojat 
e se kaluares, takimet tona te beheshin 
sa me shpesh. Jemi zotuar qe Bashkesia 
Islame te jete nikoqire e konferences se 
ardhshme gjate viti 2006, por ai takim 
nuk u realizua edhe sot e kesaj dite, per 
arsye se Kisha Ortodokse Serbe nuk 
shfaqi gatishmerine per nje takim te 
dlle. 

Megjithekete, ftesa e jone eshte e ha- 
pur per dialog te sinqerte nderfetar, per 
prosperitet dhe paqe per te gjithe popujt 
qe jetojne ne Kosove. Si per pakicat, 
ashtu edhe per shumicen; si per shqip- 
taret ashtu edhe per serbet. Per te filluar 
nje faqe te re ne historine tone me te re. 
Por, assesi per konflikte, beteja e luftera 
te reja. Kjo menyre te menduari duhet t'i 
takoje se kaluares. Dhashte Zoti e mos u 
perseritte kurre me jo vetem ne Kosove 
e Ballkan, po ne asnje vend te botes! 



12 



dituria islame / 219 



Ne vigjilie te Kurban Bajramit 



Ligjerata e Kurban Ba|ramit 



Dr. Jusuf El Kardavi 

Vellezer myslimane, kjo eshte 
dita e Bajramit, dita e tekbir- 
it: "Allahu ekber, Allahu 
ekber la ilahe il-lall-Uah, hu- 
vall-Uahu ekber Allahu ekber ve lil-lahi- 
Ihamd". 

Ne myslimanet me tekbire i zbukuro- 
jme festat, me tekbir e fillojme namazin, 
me tekbir e fillojme ezanin, me tekbir e 
fillojme ikametin, me tekbir i fillojme 
lufterat, me tekbir e fillojme jeten (kur te 
linde ndonje femije yni, ia lexojme 
ezanin ne veshin e tij); kur te therim kur- 
ban themi: Bismil-lahi Allahu Ekber. Ne 
myslimanet jemi mesuar qe motoja jone 
te jete: "Allahu Ekber-AUahu eshte me i 
Madhi". 

"Allahu Ekber" nuk eshte vetem fjale 
qe thuhet, nuk eshte vetem moto qe ngri- 
het, ve9se kuptimi i fjales "Allahu 
Ekber" eshte: Qe e tere kjo bote ne syrin 
tend te jete e vogel ne krahasim me 
Allahun xh.sh.; nese te jepet ndonje pa- 
suri apo pozite, ose te jepet e tere bota, - 
qe te heqesh dore nga feja jote; te kapesh 
per fene tende dhe thua: "Allahu Ekber- 
Allahu eshte me i Madhi", Allahu eshte 
me i Madh se pasuria dhe boUeku, 
Allahu eshte me i Madh se pozita, 
Allahu eshte me i Madh se kenaqesite 
dhe epshet. 

O ju vellezer myslimane, jemi ne fes- 
ten e Kurban Bajramit, e ne myslimanet 
i kemi dy festa. "Kur Pejgamberi a.s. 
erdhi ne Medine, banoret e Medines i 
kishin dy festa, qe i festonin dhe luanin 
gjate tyre. Pejgamberi a.s. u tha: (^'jane 
keto dy dite? Thane: I festonim ato ne 
kohen e injorances. Pejgamberi a.s. u 
tha: Allahu xh.sh. jua ka nderruar ato me 
dy festa te tjera, qe jane me te mira se to: 
Kurban Bajramin dhe Fiter Bajramin"'. 

Allahu xh.sh. ka deshiruar per ne my- 
slimanet qe festat tona te jene pas obligi- 
meve dhe adhurimeve te medha, Fiter 
Bajrami vjen pas adhurimit te agjerimit, 
pasi te uriten barqet dhe te eten buzet per 
Allahun xh.sh.; njeriu e le ushqimin, 
pijen, epshin dhe gruan e tij per hir te 
Allahut xh.sh.; i vjen bajrami si shper- 
blim nga Allahu xh.sh., pas ketij mundi 
per ne rrugen e Allahut: "Agjeruesi i ka 
dy gezime qe e gezojne ate: Kur te beje 
iftar, gezohet me iftarin e tij, dhe kur ta 




takoje Zotin e tij, gezohet per agjerimin 
e tij"^ 

Ndersa Kurban Bajrami vjen pas Ha- 
xhit, pasi qe haxhileret te qendrojne ne 
Arafat, te zhveshur per Allahun nga sto- 
lite e kesaj bote; te veshur me rroba te 
bardha qe jane te ngjashme me qefinin e 
te vdekurve; te gjithe jane te barazuar, i 
madhi e i vogli, udheheqesi e rojtari, i 
pasuri e i varfri, te gjithe jane te barazu- 
ar para Allahut xh.sh., i jane pergjigjur 
thirrjes se Allahut, nje fe kane, nje Zot 
kane, nje Pejgamber kane, nje liber ka- 
ne, te gjithe brohoritin: "Lebbejke 
Allahumme lebbejk. Lebbejke la sherike 
leke lebbejk. Innel-hamde, venni'mete 
leke vel-mulk. La sherike leke" (Te per- 
gjigjem, o Zot, Ty, Zofi im, Te pergjigj- 
em. Te pergjigjem Ty, qe nuk ke shok, 
Te pergjigjem Ty. Per Ty eshte 9do lev- 
date e falenderim, dhunti e pushtet. Ti 
nuk ke shok). 

Allahu xh.sh. atje u shfaqet roberve te 
Tij. Ai mburret para banoreve te qiellit 
me banoret e Tokes, e u thote engjejve: 
"Shikoni roberit e mi, kane ardhur floke- 
shprishur, te pluhurosur, te pambrojtur 
nga nxehtesia e diellit, nga 9do ane e bo- 
tes, e ju deshmoj juve se i kam falur 
ata..."\ 

Pas Haxhit vjen Kurban Bajrami, dhe 
pas agjerimit vjen Fiter Bajrami. Festat 
tona vijne pas adhurimeve dhe obligim- 
eve, dhe jane rite qe behen per Allahun 
e Madheruar. 

Andaj, festat tona (myslimane) kane 
karakteristika: 



Festat tona jane festa hyjnore: Dita e 
Bajramit tek ne nuk eshte dite e gotave 
dhe pjatave, as dite per t'u dhene pas 
epsheve dhe kenaqesive, festat tona fill- 
ojne me tekbire; fillojne me "Allahu 
Ekber - Allahu eshte me i Madhi"; filloj- 
ne me namaz. Festat tona jane festa hyj- 
nore, festa te lidhura me Allahun xh.sh.. 

Ato po ashtu jane festa njerezore: 
Sepse konceptet njerezore shfaqen ne 
menyre madheshtore. Islami nuk kerkon 
nga myslimani qe vetem ai te gezohet 
per festen, nuk eshte nga radhet tona ai 
qe ha vetem; nuk eshte nga radhet tona 
ai qe jeton per vetveten. 

Ne Fiter Bajram, Islami e ka ligjesuar 
sadakatul-fitrin: 

"Pejgamberi a.s. e ka obliguar sada- 
katul-fitrin si pastrim per agjeruesin per 
fjalet e keqija dhe banale si dhe furnizim 
per nevojtaret, andaj kush e jep ate para 
namazit (te Bajramit), ajo i konsiderohet 
sadaka e pranuar, e kush e jep pas na- 
mazit (te Bajramit), i konsiderohet si nje 
prej lemoshave"^ "Pejgamberi a.s. e ka 
obliguar sadakatul-fitrin nje sa'a hurme 
apo nje sa'a elb, per robin, te lirin, 
mashkullin, femren, te voglin dhe te ma- 
dhin prej myslimaneve"'. Po ashtu ka 
thene: "Bejuni te mundshem qe te mos 
enden (mos te lypin) ne kete dite"'. Ne 
vend se te endet i varferi dhe te kerkoj 
nga i pasuri, duhet qe i pasuri ta kerkoj e 
ate, te pyet dhe te endet, te shkoje ne 
shtepine e tij per t'ia dhene sadakatul-fi- 
trin, ashtu qe gezimi t'i perfshije te gji- 
the. 



dituria islame / 219 



13 



Po ashtu ne Kurban Bajram, Islami e 
ka ligjesuar kurbanin', qe t'u shpemda- 
het familjes, te dashurve, fqinjeve dhe te 
varferve. Kurbani, prandaj, duhet te 
shperndahet ne tri pjese: nje pjese per 
vete dhe familjen, nje pjese e tij u dhuro- 
het fqinjeve e shokeve, dhe nje pjese 
tjeter te varferve. Do te ishte me mire 
nese u shperndahet te varferve me shu- 
me se nje e treta. 

Shpemdarja nuk duhet te behet vetem 
per te varfrit mysHmane, madje tole- 
ranca dhe bujaria islame i ka perfshire 
mysUmanet dhe jomysUmanet. Trans- 
metohet nga Ebu Davudi dhe Tirmidhiu 
se ne familjen e Abdullah ibn Amer ibn 
Asit ishte prere nje dele. Kur erdhi Ab- 
dullahu, tha: A i keni dhuruar fqinjit 
tone gifut? E kam degjuar te Derguarin e 
Allahut a.s. duke thene: "Xhibrili vazh- 
donte te me keshillonte per fqinjin, saqe 
mendova se do te ma beje trashegim- 
tar"". Pra te trashegoje fqinji nga fqinji, 
ashtu si9 trashegon i afermi nga i afermi. 

O ju vellezer, ky eshte Islami. Nuk 
eshte nga Islami qe te hash vetem, qe ne 
tryezen tende t'i grumbullosh ushqimet 
dhe pijet me te kendshme, dhe t'i vesh- 
esh rrobat me te mira, ndersa prane teje 
te kesh ndonje vella, te aferm apo fqinj, 
i cili nuk gjen me se ta shuaj etjen, re- 
nkon nga uria. Ky nuk eshte Islami. Pej- 
gamberi a.s. thote: "Nuk me ka besuar 
mua (ne nje transmetim: nuk eshte bes- 
imtar) ai qe fie i ngopur, e fqinji prane tij 
eshte i uritur, e ai e din kete"', pra nuk 
eshte besimtar ai qe jeton per vetveten e 
nuk jeton edhe per vellezerit e tij, nuk 
jeton per shoqerine e tij, ky eshte Islami 
para se njerezit te njiheshin me doktrinat 
e importuara. 

Vellezer, 9ka deshmon ky grumbuU- 
im i besimtareve? Jam duke shikuar 
larg, mirepo nuk verej se ky grumbullim 
ka fund. Per se deshmon ky grumbullim 
te cilin e thirren disa djelmosha te rinj qe 
kishin besuar Zotin e tyre, e Ai ua shtoi 
edhe me shume bindjen e tyre? Kjo de- 
shmon realitetin e besimtareve. Kush 
deshiron ta njohe vendin tone, le ta njo- 
he prej ketu. Nuk jane perfaqesues te 
vendeve tona ata qe ulen neper kafene, 
bare e vende argetimi. 

Kjo eshte feja, levizese e turmave te 
njerezve, eksportuese e forces, Ymeti 
mysliman asnjehere nuk ishte mundur 
kur mbeshtetej ne Islamin. 

Feja nuk eshte opium, feja nuk eshte 
droge, nese kjo eshte e vertete per ndon- 
je fe tjeter, per Islamin nuk eshte e verte- 
te. 



Islami eshte fe e forces, burim i kre- 
narise dhe forces, burim i levizjes se 
ketij Ymeti. 

Kete Ymet asgje nuk e trazon si Isla- 
mi, nuk e trazon patriotizmi, atdhetaria, 
ve9se ne levizje e ve fjala: "La ilahe il- 
lall-llah, Muhammedun Resulull-llah - 
Nuk ka Zot tjeter ve9 Allahut, Muham- 
medi eshte i Derguar i Allahut". 

Komunistet deshirojne qe vendet 
tona t'i bejne komuniste, mirepo keto 
jane vetem iluzione dhe gabime te tyre. 

Materialistet thone se Zoti nuk e ka 
krijuar njeriun, por njeriu eshte ai qe e 
ka krijuar Zotin, andaj ata jane te pafe, 
dhe per ata nuk ka vend ne trojet tona 
myslimane, besimtare. 

Ekziston edhe nje sekt tjeter, i cili 
eshte e kunderta e atyre qe i permendem, 
eshte sekt qe e kane harruar realitetin e 
ketij Ymeti. Jane mashtruar nga dukurite 
negative qe shohin neper rruge, dhe ne 
mediet qe transmetojne 9rregullimet; 
jane mashtruar nga keto e kane thene se 
ky popuU e ka lene Islamin dhe jane here 
pabesimtare. Ata kane gabuar 

Ky Ymet nuk e ka mohuar Zotin e tij, 
as Kuranin e as Pejgamberin e tij. Ky 
popull eshte mysliman, ndodh qe ndon- 
jehere te grumbuUohet pluhuri i mekat- 
eve, ndodh qe ndonjehere te ndryshket 
nga udhezimet mashtruese te shumta 
nga ketu e aty. Mirepo, kur hiqet pluhu- 
ri, kur fshihet ndryshku, atehere miner- 
al! duket qarte, duket origjinali. Minerali 
i ketij Ymeti eshte Islami, andaj le ta 
dine kete ekstremistet. 

Ka dhe nje kategori tjeter, ata jane 
laiket, te cilet deshirojne te bejne ndar- 
jen e besimit nga Sheriati, ose ndarjen 
ndermjet fese dhe shtetit, te cilet deshi- 
rojne nje shtet qe nuk ka fe, ose nje fe e 
cila nuk ka shtet. Jo, keni gabuar, o ju 
laike, ky Ymet deshiron te qeverise 
sipas besimit te tij. 

Duhet te menjanohet ky konflikt dhe 
ky kundershtim qe e ndien myslimani ne 
jeten e tij. Myslimani ndien ne brendes- 
ine e tij se ai beson Allahun, Islamin, 
Kuranin, e ka pranuar Allahun per Zot, 
Islamin per fe, Muhammedin a.s. per te 
derguar dhe Kuranin per program jete 
dhe udheheqes. 

Myslimani ndien se ne shumicen e 
proceseve, ligjeve dhe traditave ai qev- 
eriset jo nga Islami dhe jo nga Sheriati 
Islam. Per kete arsye ne 9do vend duhet 
te ngrihen zera, qe therrasin per Sheria- 
tin Islam, qe therrasin per gjykimin sipas 
Kuranit. Kjo duhet te behet ne 9do vend. 



Ketu deshiroj te them di9ka: ^fare 
deshirojme me Sheriatin Islam? Disa 
njerez mendojne se Sheriati Islam ngri- 
het vetem me ndryshimin e ligjeve, dhe 
nje shoqeri islame e Ymeti islam ngrihet 
vetem me zbatimin e dispozitave. 

Jo, Islami, o ju vellezer, eshte filozofi 
jete dhe program jete. Program qe e 
shoqeron njeriun prej momentit te lind- 
jes deri ne momentin e vdekjes, madje 
ndoshta e shoqeron edhe para lindjes e 
pas vdekjes. 

Islami ka dispozita qe nderlidhen me 
femijen prej kur ai eshte embrion ne ba- 
rkun e nenes se tij, dhe dispozita qe nde- 
rlidhen me te vdekurin pas vdekjes: larja 
e tij, veshja me qefm, falja e namazit te 
tij, varrimi i tij dhe ndarja e trashegimise 
etj. 

Islami e shoqeron njeriun ne udheti- 
min gjate tere jetes se tij, ashtu si9 e sho- 
qeron ne te gjitha sferat e jetes se tij: ne 
xhami, ne shtepi, ne fushe, ne fabrike, 
ne shkolle, ne gjykate, ne rruge etj. Ai i 
pergatit njeriut nje jete komplet Islame, 
qe e udhezon besimi, e rregullojne vler- 
at dhe e gjykon Sheriati ne 9do aspekt. 
Prej kryerjes se nevojes deri ne sistemin 
e qeverisjes, prej sjelljes ne sofer deri ne 
ndertimin e shtetit, te meson si te hash 
dhe si te pish. Si9 thote Pejgamberi a.s.: 
"Permende Allahun, ha me doren e dja- 
thte, dhe ha para teje"'°. "Mos pini ne 
ene nga ari dhe argjendit"", e as (te hani) 
me luge prej ari ose argjendi, dhe te tje- 
ra. Ashtu si9 te meson si te qeverisesh: 

"(Ta zbritem) Qe edhe ti te gjykosh 
me ate qe te zbriti Allahu, e mos ndiq 
deshirat e tyre dhe ruaju rrezikut te tyre, 
qe te te mos shmangin nga nje pjese e 
asaj qe ta zbriti Allahu"'^ 

"Po nese gjykon midis tyre, gjyko 
drejt; Allahu i do te drejtef ". 

Nese deshirojme te gjykojme sipas 
Islamit, shoqeria jone duhet te ndrysho- 
het patjeter teresisht ne Islam. Te ndry- 
shohen mendimet e idete, te ndryshohen 
vlerat dhe morali, te ndryshohen traditat 
dhe zakonet, te ndryshohen ndjenjat dhe 
emocionet, te ndryshohen sistemet dhe 
ligjet, te ndryshohen kultura dhe mediet, 
te ndryshohet edukimi dhe arsimi. De- 
shirojme status Islam, edukate Islame, 
medie Islame, kulture Islame; deshiroj- 
me udheheqje Islame ne 9do vend, kete 
e deshirojme nese deshirojme qe te gjy- 
kojme sipas Islamit, dhe te ndertojme 
nje shoqeri myslimane te vertete. 

Vellezer te nderuar: Islami eshte fe 
madheshtore. Allahu na ka nderuar me 
kete fe, e cila eshte feja me e mire. Ai na 



14 



dituria islame / 219 



ka nderuar me te Derguarin me fisnik qe 
eshte derguar, dhe me librin me mad- 
heshtor qe na ka zbritur, na ka nderuar 
me Kuranin dhe me Muhammedin a.s.: 

"Sot persosa per ju fene tuaj, ploteso- 
va ndaj jush dhuntine Time, zgjodha per 
ju Islamin fe"'*. 

"Ai (AUahu) eshte qe e dergoi te der- 
guarin e Tij me udhezim te drejte e fe te 
vertete, e per ta here qe te dominoje mbi 
te gjitha fete, edhe pse e urrejten idhuj- 
taret"". 

Mirepo, a mbizoteron dhe a ngadhen- 
jen Islami vetem? A triumfon Islami dhe 
a mbizoteron mbi te gjitha fete e tjera 
me jomyslimane? A forcohet Islami pa 
burra? Jo, Islami ka nevoje per burra qe 
i dahn zot dhe e ndihmojne ate, e perha- 
pin ate, dhe behen shembelltyre e tij ne 
toke, shembelhyre praktike qe i shohin 
njerezit dhe tek ta e shohin Islamin. Kur 
ndonjeri prej tyre ecen, thone: Shihni, 
ky eshte Islami i personifikuar, ky eshte 
Kuran qe ecen me dy kembe, ashtu sig 
ishte Pejgamberi a.s. dhe sig ishin sho- 
ket e tij (Allahu qofte i kenaqur me ta). 

Islami eshte madheshtor, mirepo ai ka 
nevoje per myslimane madheshtore, te 
cilet mbrojne madheshtine e tij. Allahu 
xh.sh. i thote te Derguarit te Tij: 

"Ai eshte qe te fuqizoi ty me ndihmen 
e Vet dhe me besimtaret"", patjeter 
duhet te kete besimtare. 

Nje i huaj e mesoi Islamin dhe u gudit 
shume, u mrekullua nga mesimet e tij, 
pastaj e tha nje fjale qe duhet ta mbajme 
ne mend dhe ta transmetojme. Tha: "Sa 
fe madheshtore qe eshte Islami, sikur te 
kishte burra. Fe madheshtore, mirepo ka 
nevoje per burra te vertete; fe e forte, 
mirepo ka nevoje per burra te forte". 

Sa 9udi: Numri i myslimaneve ne bo- 
te eshte mbi nje miliard, mirepo ata qe 
jane te identifikuar ne Islam, qe jane te 
llogaritur ne te, nuk e perfaqesojne Isla- 
min ashtu si duhet. Ata, ashtu sig ka the- 
ne Pejgamberi a.s., jane "Shkume si 
shkuma e detit"". 

Deshirojme pakice besimtare e jo 
shumice dembele. E deshirojme cilesine 
me shume se sasine; nuk deshirojme 
shumice si shkuma, ashtu sig ka thene 
poeti ne te kaluaren: 
"Une do t 'i hap syte, dhe kur t 'i hap syte 
para shumices, po nuk shoh askend! " 

Nuk deshirojme njerez te ketij lloji, 
deshirojme myslimane, myslimane te 
vertete, nje prej tyre eshte i barabarte me 
nje mije te tjere. 



i 







Allahu xh.sh. thote: 

"Sa e sa grupe te vogla me deshiren e 
Allahut kane triumfuar ndaj grupeve te 
medha""*. 

O ju vellezer, ky grumbullim na njeh 
me realitetin e vetjeve tona, nuk deshiro- 
jme te shkojme pas epsheve dhe loje- 
rave, vegse deshirojme te premtojme per 
fitoren e Islamit, te edukojme veten tone 
sipas Islamit; t'i edukojme djemte dhe 
bijat tona sipas Islamit; t'i edukojme fa- 
miljet dhe bashkeshortet tona sipas 
Islamit. 

Islami eshte baze e krenarise sone ne 
kete bote, dhe baze e lumturise sone ne 
boten tjeter. Nese deshirojme krenari ne 
kete bote, per Zotin, nuk ka krenari 
pervegse me Islamin. 

Umer Ibn Hattabi r.a. ishte ne rruge 
per ne Sham. Me te ishte edhe Ebu 
Ubejdeja r.a., dhe para tyre ndodhej nje 
lume mbi te cilin nuk kishte ure dhe u 
desh ta kalonin lumin ne kembe. Keshtu 
Umeri ra. i zbathi kepucet e tij dhe i 
mbante ne dore si ndonje njeri i thjeshte. 
Kur e pa Ebu Ubejdeja r.a. kete veprim, 
u shqetesua dhe i tha: O prijes i besim- 
tareve, sikur te mos kishe vepruar kesh- 
tu, sepse njerezit te shohin, e ti je prijes 
dhe udheheqes i besimtareve. Q'tha 
Umeri(?): O Ebu Ubejde, sikur dikush 
tjeter ta kishte thene kete fjale dhe jo ti; 
kemi qene populli me i degjeneruar, e 
Allahu na ngriti dhe na beri krenar per 
fene islame. Kur do te kerkojme krenar- 



ine dhe autoritetin me digka tjeter jashte 
Islamit, do te na poshteroje Allahu e do 
te jemi te mposhtur 

O ju vellezer, nuk ka krenari pervegse 
me Islamin: 

"Kurse e tere krenaria I takon 
Allahut, te derguarit te Tij dhe besim- 
tareve, po hipokritet kete nuk e dine"". 

Nese deshirojme fitore kunder armi- 
kut tone, nuk ka fitore pervegse me Isla- 
min. Fitorja nuk vjen me pabesim, e as 
besimi pa rikthim ne Islam. 

Imani eshte ai qe prodhon heroizem e 
mrekuUi, nuk vlejne vetem armet, arma 
nuk lufton vete, vegse ajo lufton me 
njeriun i cili e perdor ate. 

Me besim mund te prodhojme njerez 
qe do i marrin te drejtat e tyre ne duart e 
veta. 

Nese deshirojme krenari, atehere ta 
dime se nuk ka krenari pervegse me Isla- 
min; nese deshirojme bashkim e harmo- 
ni, nuk ka bashkim pervegse me Islamin. 

Islami eshte fe e Ymetit, dhe ai eshte 
qe i bashkon te gjithe. Ua bashkon ki- 
blen e tyre, ua bashkon ndjenjat e tyre, 
ua bashkon qellimet e tyre, ua bashkon 
programin e tyre. Allahu xh.sh. thote: 

"Dhe se kjo eshte rruga (feja) Ime e 
drejte (qe caktova per ju), pra permbaju- 
ni kesaj, e mos ndiqni rruge te tjera e t'ju 
ndajne nga rruga e Tij"™. 

Ibn Mes'udi ra. thote: "Pejgamberi 
a.s. na vizatoi nje vize (mbi rere, duke e 
vizatuar ne menyre te qarte), pastaj tha: 



dituria islame / 219 



15 



"Kjo eshte rruga e Allahut". Me pastaj 
vizatoi disa viza ne te djathte e ne te ma- 
jte, e tha; "Keto jane rruge, ne 9do noige 
ekziston nga nje djall qe therret tek ai, 
pastaj e lexoi ajetin: "Dhe se kjo eshte 
rraga (feja) Ime e drejte (qe e caktova 
per ju), pra t'i permbaheni kesaj...". 

O ju vellezer, ne kete dite, ne kete 
feste te madhe Islame, ne kete dite hyj- 
nore, ne kete shesh ku takohen me dhje- 
tera, qindra e mijera njerez, ne kete 
shesh duhet te njohim veten tone, duhet 
te zbulojme veten tone, ne myslimanet 
para 9do gjeje, sado qe te dalin kunder- 
shtime, duhet te dime se ne jemi mysli- 
mane, dhe se nuk kemi jete pa Islam. 
Andaj, sipas kesaj, Islamin duhet ta pra- 
ktikojme ne veten tone, pastaj per te ta 
therrasim boten, dhe e tere bota eshte e 
nevojshme per Islamin. Njerezise se tor- 
turuar neper bote, nuk i ben dobi as kap- 
italizmi e as komunizmi, dhe ata nuk do 
te gjejne ndonje fe qe do t'i shpetoje nga 
injoranca bashkekohore, nuk e gjejne 
vegse ne Islam. 

Kam qene ne Evrope e ne Amerike, 
dhe kam pare njerez qe pranonin Islamin 
per 9do dite, andaj Islami mund te 
perhapej shume e me shume po te mos 
ishte gjendja e keqe e myslimaneve. 

Ata e shikojne Islamin permes mysli- 
maneve, e thone: Nese Islami therret per 
dituri, 9'eshte gjendja e myslimaneve in- 
jorante? Nese therret per perparim, 
9'eshte gjendja e myslimaneve te pazh- 
villuar e te prapambetur? Nese therret 
per rend, 9'eshte ky kaos ne jeten e mys- 
limaneve? Nese therret per pasterti, 
9'eshte gjendja e vendeve myslimane qe 
jane vendet me te ndyra te botes? Nese 
therret per bashkim, 9'eshte gjendja e 
myslimaneve te ndare? 

Do te cek nje ngjarje qe me kujtohet. 
Nje evropian u be mysliman, e kishte 
pranuar Islamin nga literatura qe lexonte 
per Islamin, ishte habitur nga ajo, pran- 
daj e pranoi Allahun per Zot, Islamin per 
fe, dhe Muhammedin a.s. per te derguar, 
mirepo, pas disa vjetesh, ai deshiroi ta 
forconte bindjen dhe fene e tij, keshtu qe 
vendosi te kryente Haxhin. Shkoi ne Ve- 
ndet e shenjta ne kohen e Haxhit, dhe 
atje pa gjendjen e keqe te besimtareve, 
kaosin, 9rregullimet, sjelljet jo te mira, e 
te tjera, per te cilat kishte lexuar te ku- 
nderten e tyre ne literaturen Islame, dhe 
9fare tha ai? E tha kete fjali: "Falenderi- 
mi I qofte Allahut qe me njohu me Is- 
lamin para se t'i njihja myslimanet". 



Ne e perfaqesojme Islamin shume 
keq. Pse, o myslimane? Pse nuk kthehe- 
mi ne fene tone? Pse nuk behemi besim- 
tare te vertete? Te punojme me Islam, te 
punojme per Islamin. Pse nuk perkush- 
tojme jeten tone dhe perpjekjet tona per 
ngadhenjimin e kesaj feje? 

(^do religjion dhe bindje ne toke ka 
thirres qe bejne thirrje per te dhe puno- 
jne per te. Komunizmi i ka ndihmetaret 
e tij, masonerizmi i ka burrat e tij, jehu- 
dizmi e beri shtetin e vet ne mesin e ve- 
ndeve myslimane, Krishterimi ka me 
dhjetera e mijera misionare dhe mision- 
are ne rruzullin tokesor. (J!do drejtim ka 
pjesetaret, ngadhenjimtaret dhe burrat e 
vet. Atehere, ku jane ndihmetaret e Isla- 
mit? Ku jane burrat e Islamit? 

Behuni burra te Islamit, behuni ndih- 
metare te Islamit: 

"O ju qe besuat, behuni ndihmetare te 
Allahut, si Isai, biri i Merjemes, qe u pat 
thene havarijjuneve (besimtareve te vet 
te sinqerte): Kush eshte ndihmetar imi 
per ne rrugen e Allahut? Havarijjunet i 
thane: Ne jemi ndihmetare te rruges se 
Allahut!"^'. 

O ju vellezer, deshiroj ta permbyll 
fjalimin tim me nje fjale: Thirrja jone 
per ne Islam nuk permban armiqesi ku- 
nder dikujt, po ashtu nuk permban fana- 
tizem kunder dikujt. Kur te bejme thirrje 
per ne Islam; kur te bejme thirrje per ne 
idealet e persosura; te bejme thirrje per 
ne vlerat e larta me te cilat erdhen pejga- 
mberet, dhe per to bene thirrje te gjitha 
shpalljet. Vlerat dhe idealet per te cilat 
bene thirrje Musai e Isai a.s., me pas, pas 
tyre po per to beri thirrje edhe i derguari 
i fundit, Muhammedi a.s.. 

Andaj, te perkujdesemi te gjithe per 
Islamin, te jetojme me Islamin, te vdes- 
im per Islamin, dhe motoja jone le te 
jete: 

"Thuaj: Namazi im, kurbani im, jeta 
ime dhe vdekja ime jane thjesht per 
Allahun, Zotin e boteve. Ai nuk ka shok 
(nuk adhuroj tjeter). Per kete (thjeshtesi 
te adhurimit vetem per Zotin) jam i urd- 
heruar dhe jam i pari i myslimaneve (i 
pari qe pranoj dhe bindem)!"^\ 

(Perkthimi dhe pershtatja e ketij artikulli 
eshte here nga libri "Ligjeratat e Shejh El 
Kardavit ", pergatitur nga Halid Essa 'd, me- 
ktebetu vehbeh, Kajro, 1997,veUimi I, faqe: 

272-286). 

Perktheu: 
Mr. Faruk Ukallo 



Fusnotat: 

1. Hadithin e transmetojne: Ebu Davudi, Ahmedi 
dhe Nesaiu nga Enesi r.a.. 

2. Hadithin e transmetojne: Buhariu dhe Muslimi 
nga Ebu Hurejreja r.a.. 

3. Hadithin e transmetojne: Ebu Ja'la, Iben Hu- 
zejme, Iben Hibbani dhe Bejhekiu nga Xhabiri 
r.a., e teksti i plote i hadithit eshte ky: "Kur te 
vije dita e Arafatit, Allahu mburret me ta 
(haxhileret) para engjejve dhe thote: Shikoni ro- 
berit e mi, kane ardhur flokeshprishur, te plu- 
hurosur, te pambrojtur nga nxehtesia e diellit, 
nga pdo ane e botes, e ju deshmoj juve se i kam 
falur ata. Engjejt thone: Ne mesin e tyre eshte 
filani i lodhur (qe ben mekate) dhe filani! Ka 
thene: Allahu xh.sh. thote: I kam falur ata". 

4. Hadithin e transmetojne: Ebu Davudi dhe Iben 
Maxheja nga Iben Abbasi r.a.. 

5. Hadithin e transmetojne te gjithe perve? Iben 
Maxhes nga Iben Omeri r.a.. 

6. Hadithin e transmetojne: Iben Adijju dhe Ed- 
Daru Kutniu nga Iben Omeri r.a.. 

7. Argument per ligjesimin e kurbanit jane Kurani, 
Syneti dhe ixhmai. Ne Kuran e gjejme Fjalen e 
Allahut xh.sh.: "Andaj falu dhe prit kurban per 
hir te Zotit tend!" (El Kevther, 2). Disa nga 
komentatoret e Kuranit thone se qellimi eshte 
kurbani pas namazit te Bajramit. Ndersa nga 
Syneti kemi hadithe, si hadithin e Enesit r.a.: "I 
Derguari i Allahut a.s. kishte shprehi te priste 
dy desh me brire, te cilat ishin te bardha me pika 
te zeza, i bente Kurban me duart e tij, e thoshte: 
Bismil-lahi vall-llahu ekber". (Hadithin e trans- 
metojne: Buhariu dhe Muslimi). 

8. Hadithin e transmetojne: Buhariu, Tirmidhiu 
dhe Ebu Davudi. 

9. Hadithin e transmetojne: Taberaniu, Bezzari dhe 
Mundhiriu. Teksti i transmetimit tjeter qe u per- 
mend: "Nuk eshte besimtar ai qe ngopet ndersa 
fqinji i tij eshte i uritur", e transmetojne: Tabe- 
raniu dhe Ebu Ja'la. Dhe nje transmetim tjeter 
nga Aisheja r.a.: "Nuk eshte besimtar ai qe fle i 
ngopur, ndersa fqinji prane tij eshte i uritur", e 
transmeton Hakimi. 

10. Hadithin e transmetojne: Buhariu dhe Muslimi 
nga Umer Iben Ebi Seleme r.a.. 

11. Hadithin e transmetojne: Buhariu dhe Muslimi 
nga Hudhejfeja r.a.. 

12. El Maide, 49. Perkthimin e ajeteve Kur'anore 
nga gj.arabe ne gj.shqipe e huazova prej perk- 
thimit te Kur'anit nga H.Sherif Ahmeti, Prish- 
tine, 1988. 

13. El Maide, 42. 

14. El Maide, 3. 

15. Et-Tevbe, 33. Es-Saff, 9. 

16. ElEnfal, 62. 

17. Hadithin e transmetojne: Ebu Davudi dhe 
Ahmedi nga Thevbani r.a.. 

18. ElBekare, 249. 

19. ElMunafikun, 8. 

20. ElEn'am, 153. 

21. Es-Saff, 14. 

22. ElEn'am, 162-163. 



16 



dituria islame / 219 



Fetva 



Dispozitat e Kurbanit 



Dr. Jusuf el-Karadavi 

Pyetje: 

- Cila eshte norma e Kurbanit per 

personin qe nuk eshte haxhi? 

- A ka kushte te ve^anta qe duhen 

zbatuar me rastin e vendosjes (nij- 
etit) per Kurban? p.sh. a nevojitet 
ihrami etj.. 

Pergjigje: Falenderimi I qofte 
Allahut, kurse salavati dhe pershendetjet 
qofshin per te Derguarin e Tij. 

Kurbani eshte Synet (tradite e Pejga- 
mberit a.s.) i vertete, i konfirmuar 
(muekkede) nga Pejgamberi a.s. dhe 
absolutisht nuk ka kurrfare lidhjeje 
midis Kurbanit dhe ihramit per personin 
qe nuk eshte haxhi. Kurse vendosja (nij- 
jeti) duhet te behet ne emer te Allahut te 
Madherishem per veten dhe per familjen 
tende. 

Pastaj, vazhdon me tutje Dr. Karada- 
vi: Kurbani eshte Synet i vertete, i kon- 
firmuar nga Pejgamberi a.s., i cili kishte 
prere dy desh te bukur, me brire, per 
vete dhe per familjen e tij. Ai me ate rast 
kishte thene: "O Zoti im, kjo eshte per 
Muhamedin dhe familjen e tij". Alejhi- 
selami kishte prere Kurban edhe per ata 
qe nuk kishin mundesi nga Ymeti i tij. 

Imam Ebu Hanife thote: "Kurbani 
eshte vaxhib". Vaxhibi, sipas tij, eshte 
mbi Synetin, por nen nivelin e farzit. Ai 
e konsideron Kurbanin vaxhib per per- 
sonat qe kane kushte dhe mundesi. Ai 
kete qendrim e mbeshtet ne hadithin e 
Pejgamberit a.s., ne te cilin thuhet: 
"Kush ka mundesi dhe nuk pret Kurban, 
te mos i afrohet faltores sone"! Ne baze 
te kesaj, ai thote se Kurbani eshte vaxh- 
ib. E nese nuk vertetohet se eshte vaxh- 
ib, ai gjithsesi eshte Synet i konfirmuar 
dhe ka vlera shume te medha. 

Koha e tij fillon qe pas namazit te 
Bajramit, nga namazi me i pare ne qytet, 
pas tij legjitimohet Kurbani, kurse para 
kesaj kohe nuk ka Kurban. I Derguari i 
Allahut ka urdheruar qe ai i cili ka prere 
Kurban para namazit te Bajramit, ate 
dele le ta konsideroje dele per mish e jo 
dele per adhurim, sepse ajo nuk eshte 
Kurban per ibadet. Madje, edhe ne qofte 
se krejt ate sasi mishi e jep sadaka, ai do 
te fitoje vetem shperblimin e sadakase, 
por jo shperblimin e Kurbanit, sepse 
Kurbani eshte ibadet. Per ibadetet, Ligj- 
venesi ka parapare rregulla: e ka caktuar 
kohen qe nuk lejohet as te shpejtohet 



dhe as te tejkalohet, sikur eshte namazi - 
a lejohet te falesh dreken para kohes se 
saj? Nuk lejohet... Po ashtu edhe Kur- 
bani ka kohen e vet te parapare. Ekzisto- 
jne disa njerez, ne disa vende, qe 
Kurbanin e presin naten e Bajramit, gje 
qe eshte gabim. Kjo eshte humbje e 
Synetit dhe humbje e shperblimit per 
Kurban. Nese ai e kupton kete, duhet ta 
perserise Kurbanin, sidomos nese eshte 
Kurban i zotimit, ate duhet ta perserise 
detyrimisht . . . duke filluar prej kohes qe 
pas namazit te Bajramit. Prerja e Kur- 
banit eshte e lejuar te behet ne diten e 
pare, ne diten e dyte dhe ne diten e trete 
te Bajramit,. Bile, ekziston nje thenie se 
prerja mund te behet edhe ne diten e 
katert, pra diten e fundit te Bajramit dhe 
te tekbireve. Me e pelqyeshmja eshte qe 
kjo te ndodhe deri ne mesdite (zeval), 
keshtu qe, nese vjen dreka dhe Kurbani 
ende nuk eshte prere, le te shtyhet per 
diten tjeter. Mirepo, disa imame thone se 
edhe pas kesaj kohe lejohet prerja; qofte 
naten, qofte diten. Andaj, une mendoj se 
nuk eshte e domosdoshme qe te gjithe 
njerezit ta kryejne prerjen ne diten e 
pare te Bajramit, dhe keshtu te krijohen 
tollovi gjate prerjes, ve9se disa njerez 
mund ta shtyjne prerjen per diten e dyte 
ose te trete te Bajramit. Mund te ndodhe 
qe disa njerez te kene nevoje per mish, 
keshtu qe mund t'u behet shperndarja e 
mishit ne diten e dyte ose te trete per ata 
njerez qe ndoshta keto dite kane me 
shume nevoje per mish sesa diten e pare. 

Kjo, pra, eshte per sa i perket kohes 
se prerjes se Kurbanit. 

Per Kurban lejohen: deveja, lopa dhe 
delja..., sepse keto jane bageti (kafshe 
shtepiake) . . . andaj mund te pritet Kur- 



ban cilido prej tyre. Delja pritet Kurban 
per nje. Me numrin nje ketu nenkupto- 
jme nje njeri bashke me familjen e tij. 
Si9 ka thene Pejgamberi a.s.: "Ky (kur- 
ban) eshte per Muhamedin dhe familjen 
e tij". 

Ka thene Ebu Ejjubi: Ne kohen e Pej- 
gamberit a.s. secili njeri, per vete dhe 
per familjen e tij, per Kurban priste nje 
dele. Dhe keshtu vazhdoi kjo 9eshtje de- 
risa u be e njohur ne mesin njerezve si- 
kur e shohim sot. 

Kjo eshte Synet. 

Nderkaq, per sa u perket lopeve ose 
deveve, per nje person mjafton 1/7 (nje 
e shtata) pjese e lopes ose devese. Pra, 
mund te bashkohen shtate persona dhe 
te bejne Kurban nje lope ose nje deve. 
Eshte kusht qe lopa te mos jete me e re 
se dy vje9, kurse deveja jo me pak se 
pese vje9. Dhite nuk ben te jene me pak 
se nje vje9, kurse dhente me pak se gja- 
shte muaj. Dashin e shendoshe e ka leju- 
ar Pejgamberi a.s. per Kurban, edhe nese 
ka gjashte muaj. Ketu Ebu Hanife ka 
kushtezuar qe te jete i majme, se pemd- 
ryshe duhet te kete mbushur motmotin. 

Kjo eshte per ate se 9fare lejohet per 
Kurban. 

Sa me i majme dhe me i bukur qe te 
jete kurbani, per aq eshte me i vlefshem, 
sepse ai eshte dhurate per AUahun 
xh.sh., prandaj myslimani per Allahun 
duhet te dhuroje me te vlefshmen qe ka, 
dhe kurrsesi te mos jete kjo di9ka qe e 
urren ai qe e pret. Per kete arsye, nuk 
lejohet te behet Kurban delja qe eshte 
shume e ligshte, as ajo qe eshte e verber 
(me nje sy) apo e 9ale, as ajo qe nuk e ka 
pjesen me te madhe te bririt ose qe e ka 
te demtuar veshin, apo qe ka 9faredo te 




dituria islame / 219 



17 



mete tjeter..! Jo! Sakrifica e myslimanit 
duhet te jete e paster, sepse ajo eshte - 
si9 deklarova - dhurate per Allahun e 
Madherishem. Prandaj le te zgjedhe se 
ffare do te dhuroje per Krijuesin e tij, 
me shije te shendoshe, sepse tek AUahu 
nuk arrin mishi dhe as gjaku i Kurbanit, 
tek Ai arrin devotshmeria juaj. 

A ben te jepet lemoshe vlera e Kur- 
banit ne vend qe te pritet? 
Ose cila ka me shume perparesi: dhe- 
nia lemoshe e vleres se Kurbanit 
apo prerja e tij ? 

Per sa i perket personit te gjalle, ther- 
ja e Kurbanit ka perparesi, (eshte me e 
mire), sepse therja eshte ritual (fetar) 
dhe afrim tek Allahu xh.sh. ("Andaj, ti 
falu dhe pre kurban per hir te Zotit tend" 
Kevther, 2), dhe ne presim Kurban duke 
ndjekur shembullin e babait tone, Ibrahi- 
mit a.s., duke perkujtuar ate ngjarje 
madheshtore, ngjarjen e Kurbanit. Ibra- 
himit a.s., kur i erdhi shpallja ne enderr, 
per te prere djalin e tij, Ismailin, dhe ai 
iu pergjigj kesaj shpalljeje; ai shkoi tek 
djah i tij dhe pjesa e zemres se tij, Isma- 
ili, femija i tij i pare dhe i vetem, i cili i 
kishte Hndur ne pleqeri, i permalluar dhe 
ne mergim, dhe pas te gjitha ketyre, dhe 
pasi e fumizoi Allahu, e pergezoi me nje 
djale te bute, dhe arriti te shkonte me te 
(per pune), dhe fiUoi te shpresonte ne te, 
- i erdhi shpallja permes endrres qe ta 
priste. Ishte kjo nje sprove. Sprove e ve- 
shtire ... per nje baba ne ate moshe te 
madhe, ne nje gjendje te tille, per nje fe- 
mije mashkull, te shquar e te mrekuUu- 
eshem, dhe pasi u be qe te shkonin me te 
(per pune), ne moshen kur shpresohet 
prej tij, te gjitha keto, i erdhi Urdhri hyj- 
nor: Prite ate! Allahu deshiron ta sprov- 
oje . . . zemren e mikut te Tij, Ibrahimit?? 
A eshte ende e paster per Allahun e Lar- 
tesuar? Apo eshte bere e preokupuar nga 
ky femije? Kjo eshte nje sprove e qarte, 
nje provim delikat dhe i veshtire. Mire- 
po, Ibrahimi a.s. e kaloi provimin, shkoi 
tek djali i tij, duke mos dashur ta gabo- 
nte apo mashtronte, ia shfaqi 9eshtjen 
hapur duke i thene: "...O djah im, une 
kam pare (jam urdheruar) ne enderr te te 
pres ty. Shiko, pra, fka mendon ti?" (es- 
Saffat, 102). Ne madheshtine e qendrim- 
it te prindit ishte madheshtia e qendrim- 
it te djalit, i cili nuk u hamend aspak, por 
me bindje prej besimtari dhe me besim 
te pathyeshem, deklaroi: "...O babai im, 
punoje ate qe urdherohesh, e ti do te me 
gjesh mua, nese do Allahu, prej te du- 
rueshmeve!" (es-Saffat, 102). Fjale prej 
te cilave burojne besimi, forca dhe mo- 
destia e mbeshtetja ne Allahun xh.sh.. 
Nuk e beri ate per heroizem as per trime- 
ri, por e lidhi per kaderin - percaktimin 



("mua do te me gjesh, nese do Allahu, 
prej te durueshmeve") e kthen 9eshtjen 
tek Allahu dhe I mbeshtetet Lartmadhe- 
rise se Tij, sepse Ai i dhuron njeriut bes- 
imin, i dhuron durimin, e pajis me fuqi 
nervore ("E kur ata te dy iu dorezuan ur- 
dhrit te Zotit dhe permbysi ate ne fytyre 
(ne balle)", (es-Saffat, 103), e dorezoi 
babai femijen e tij, dhe e dorezoi djali 
qafen e tij ("permbysi ate ne fytyre (ne 
balle)" dhe deshiroi te zbatonte urdhrin 
me te cilin e kishte urdheruar Krijuesi, i 
vjen atij pergezimi: "Ne e thirrem ate: 
"O Ibrahim! Ti tashme e zbatove endr- 
ren! Ne keshtu i shperblejme te miret! 
Vertet, kjo ishte sprove e qarte. Ne e 
shpaguam ate me nje te therur (kurban) 
te rendesishem" (es-Saffat, 104-107). I 
erdhi atij Xhibrili me nje dash dhe i tha: 
"Prite kete ne vend te djalit tend!" Dhe 
keshtu ate dite u be Synet. Ne presim 
Kurban ne shenje perkujtimi te kesaj 
ngjarjeje. 

Popujt gjithmone perpiqen qe ngjar- 
jet e tyre t'i bejne te paharrueshme, i 
perkujtojne duke i shenuar dhe duke or- 
ganizuar ceremoni ne pervjetorin e 
tyre. . . diten e pavaresise, diten e evakui- 
mit, diten e fitores, etj.. Andaj, kjo dite 
eshte prej diteve te Allahut, prej diteve 
te njerezimit, prej diteve te besimit, kjo 
eshte dita e heroizmit te paharrueshem. 
E ka bere te paharrueshme Allahu me 
ritualin e Kurbanit. Prandaj myslimani 
pret Kurban ne kete dite. Kjo eshte Sy- 
net dhe kjo eshte me e vlefshme sesa te 
jepet lemoshe (sadaka) vlera e tij. Kjo 
per arsye se, sikur te gjithe njerezit ta je- 
pnin si lemoshe vleren e kurbaneve te 
tyre, kjo do te thoshte se ky ritual do te 
vdiste, kurse Islami do ta ringjalle ate, 
prandaj s'ka dyshim qe prerja eshte me 
e vlefshme. Mirepo kjo eshte vetem per 
sa i perket personit te gjalle, atij qe Ku- 
rbanin e pret per vete dhe per familjen e 
tij. 

Mirepo, nese Kurbani i dedikohet 
njeriut te vdekur, dhe deshirohet qe 
shperblimi (thavabi) t'i dhurohet atij, si 
te veprohet me kete rast? A te pritet Kur- 
bani apo te ndahet lemoshe vlera e tij? 

Qendrimi im, te cilin e preferoj dhe i 
cili me qeteson, eshte ky: ne vendin ku 
theren kurbane me shumice dhe ku nje- 
rezit kane mish me bollek dhe nuk ndi- 
ejne nevoje per mish, ne te tilla raste 
dhenia si lemoshe e (e vleres se) Kurba- 
nit per te vdekurin, eshte me mire... 
sepse te gjithe njerezit kane mish dhe te 
gjithe njerezit jane te fumizuar me mish, 
si ne diten e pare, ashtu edhe ne dy ditet 
vijuese te Bajramit. Nga ana tjeter, ndo- 
shta nje pjese e madhe e tyre kane nevo- 
je per para (te holla), me te cilat do te 
blinin f.v. veshmbathje per bijen ose lo- 



dra per birin, apo embelsira per femijet 
ose per dike tjeter. Ata kane nevoje per 
dike qe do t'i ndihmonte ne keto dite te 
bekuara, ditet e Bajramit, ditet e madhe- 
rimit te Allahut. Per kete arsye lemosha 
(sadakaja) per te vdekurin eshte me e 
parapelqyeshme se sa Kurbani ne ato 
vende. 

Nderkaq, ne vendet ku mishi eshte 
me pakice, dhe njerezit kane nevoje per 
te, ne te tilla raste, nese njeriu pret Kur- 
ban per te vdekurin dhe mishin e Kur- 
banit e shperndan ne emer te atij te 
vdekuri, kjo eshte me mire. 

Kjo eshte ajo qe zgjedh une per kete 
feshtje. 

Ekziston edhe nje 9eshtje tjeter, ajo 
eshte se, sipas Sheriatit, per te vdekurin 
parashihet lemosha me konsensus te 
myslimaneve, dhe kete nuk e ka kunder- 
shtuar askush. Ketu jane dy 9eshtje qe 
nuk i ka kundershtuar asnje medhheb 
(asnje shkolle juridike): 1. Lemosha (sa- 
dakaja) per te vdekurin dhe 2. Lutja (du- 
aja) e kerkimfalja (istigfari) per te. 
Nderkaq, per sa u perket te tjerave, si: 
leximi i Kuranit per te vdekurin, prerja 
(e Kurbanit) per te, etj., jane prej 9esht- 
jeve per te cilat ka mospajtime. 

Se kendejmi, 9eshtja e pakontestue- 
shme eshte me e vlefshme se ajo qe kon- 
testohet. 

Prandaj mund te konstatojme: 

Per sa i perket te gjallit, me mire 
eshte qe ai te prese Kurban per veten dhe 
per familjen e tij. 

Nderkaq, per sa i perket te vdekurit, 
nese vendi ka nevoje per mish, do te 
pritet ne emer te te vdekurit dhe do te 
shpemdahet. Kurse nese vendi nuk ka 
nevoje per mish, me perparesi ka qe vle- 
ra e Kurbanit te shperndahet si lemoshe. 

Dhe, natyrisht, nga aspekti i ndarjes 
se Kurbanit, eshte e ditur se ndarja me e 
keshillueshme e tij eshte nese behet ne 
tri pjese: nje te treten e ndal per vete, 
prej te ciles ha vete personi dhe familja 
e tij ("...dhe hani prej tij..."), nje te tre- 
ten per fqinjet perreth, sidomos nese 
jane prej atyre ne gjendje jo te mire fma- 
nciare apo qe nuk jane te pasur, dhe nje 
e treta e fundit per te varfer... Nese 
ndodh qe ta jape tere sasine e Kurbanit, 
kjo do te ishte edhe me mire dhe me me 
perparesi, me kusht qe prej tij te marre 
vetem pak (per vete) ne emer te Synetit 
dhe bereqetit, si p.sh. te haje nje pjese te 
mel9ise apo di9ka tjeter, qe te deshmo- 
het per te se ai ka ngrene prej tij, si9 
kishte vepruar edhe vete Pejgamberi 
a.s., e po keshtu kishin vepruar edhe 
shoket (ashabet) e tij. Allahu xh.sh. e di 
me se miri! 

Perktheu nga gjuha arabe: 
Miftar Ajdini 



18 



dituria islame / 219 



Per therjen e kurbanit 
lejohet te autorizohet instituti humanitar 



Hasen Mekkijj* 

Fondacioni islamik per ndihma ("El-igathetul-islamij- 
jeh") apelon tek myslimanet qe t'i bashkohen projek- 
tit qe synon t'i tuboje "5000 kurbane" per te goditurit 
dhe te demtuarit nga termeti katastrofik aziatik ne 
Indonezi dhe Shri-Lanke. 

Fondacioni ka caktuar edhe vleren e 9mimit per nje kurban 
qe mund ta paguajne myslimanet ne kuader te ketij projekti, qe 
eshte 90$ (dollare amerikane) ose, 74€ apo 51£ (funta 
angleze). 

Nga arsyeshmeria fetare per kete aksion, kryetari i seksion- 
it fetar te rrjetit "islamonIine.net" Muhamed Zejdan, deklaron: 
"Dhurimi i vleres se kurbanit nuk lejohet, si9 nuk lejohet 
zevendesimi i kurbanit me lemoshe (sadaka). Mirepo lejohet 
qe myslimani t'ia dhuroje vleren e kurbanit ndonje institucioni 
humanitar, si shoqate a fondacion, qe te jete i autorizuari i tij 
per therjen e kurbanit ne cilindo vend." 

Ky, kete qendrim fetar (te Sheriatit) e sqaron me keto :Qale: 
"Dhurimi i vleres se kurbanit nuk lejohet, sepse me detyrimin 
e therjes se kurbanit per bajram, per haxh, apo akika (per lind- 
jen e femijes) kerkohet derdhja e gjakut. Allahu xh.sh. thote: 

"Tek AU-Uahu nuk arrin as mishi e as gjaku i tyre, por tek 
Ai arrin bindja juaj. Ai ashtu ua nenshtroi ato juve qe ta mad- 
heroni All-llahun per udhezimet qe ju beri." (El-Haxhxh, 37). 

Se kendejmi, kurbani eshte nje ritual i Allahut dhe Synet i 
perforcuar (muekkede) prej Syneteve te te Derguarit te 
Allahut s.a.v.s." 



Pastaj Zejdani pohon se shumica e juristeve islame 
(xhumhurul-fukaha) kane marre vendim (fetva) se nuk lejohet 
zevendesimi i kurbanit me lemoshe (sadaka), ndonese ekzis- 
ton nje transmetim i dobet ne medhhebin malikij, i cili lejon 
nje gje te tille. Mirepo, juristet islame (xhumhurul-fukaha) 
mendojne se ai transmetim eshte i dobet. Pra, mendimi me i 
sakte i juristeve islame eshte se nuk lejohet dhurimi i vleres se 
kurbanit ne te holla per te varfer ne vend te therjes, sepse kjo 
do te shpinte ne nderprerjen (zhdukjen) e ketij rituali. Per kete 
arsye, nese dikush dhuron vleren e kurbanit ne te holla ne 
forme lemoshe (sadaka) ne cilindo vend qofte, si p.sh. per vik- 
timat e "tufanit" (termetit katastrofik) ne Azi, kjo do te ishte 
nje sadaka e zakonshme, por nuk do te Uogaritej si kurban, e 
as veprimi i tille nuk numerohet si therje e kurbanit." 

Mirepo, ai, me kete rast rikujton duke thene: "Nese nje 
mysliman vleren e kurbanit ne te holla, ia dorezon ndonje 
institucioni humanitar, si shoqate a fondacion, qe te jete i 
autorizuari i tij per therjen e kurbanit, qofte ne vendin e tij apo 
ne cilindo vend fatkeq, vetem ne kete rast dhe me nijjet te kur- 
banit, ketij personi i llogaritet therja e kurbanit, madje edhe 
nese nuk prezanton ne therjen e atij kurbani, sepse autorizimi 
per vepra te mira eshte i lejuar." 

Nga gjuha arabe perktheu: 
Miftar Ajdini 



* Islamonline.net. 




Ali Vezaj 

Nje ndodhi ne Are fat 

°Po ecja ne vendin qe eshte i mbeshtjelle me lumturi 
Dhe 5' m'u shtir shejtani me syretin njeri. 



Shume e pashe te lodhur dhe ish' here perishan 
Me sy te perlotur dhe nje hije te rende. 

Dhe si gjithhere me njeri do t' i nderrosh dy fjale 
Po e pyesja - Pse dukesh keshtu, ke ndonje hall? 

Me gjegji shume ashper dhe me drithma ne fytyre 
Kete ma bene keta njerez qe moren kete udhe te mire. 

Po e shoh se kete pune e bejne veg per te Vetmin Allah 
A per kete te qeshem, e leshoi dhe nje AH!!! 

E per t'ma here qejfin mua gjithe keta besimtare 
Le te kthehen shume mahzun atje nga kane ardh'. 

Me pas i thashe se edhe trupin e paskeshe rrenuar rende 
Kete e kam nga potkonjte e kuajve qe shkelqejne si hene. 

Po te ishin ne hyzmetin tim, do te ishte nje miresi 
Gjithhere jam prane tyre dhe asnje afer nuk me rri. 



Po llafoste shume qete njeriu me kete te mallkuar 
Dhe sa ecte biseda, dukej edhe me i poshteruar. 

Ja po ta shoh edhe fytyren qe s'e ke si nje njeri 
Dhe tash do te merrolej shejtani me vetulla e sy. 



Hoqi edhe nje ofshame te thelle dhe egersisht me tha: 
Ja si i japin krah njeri-tjetrit dhe s'bejne asnje gjynah. 

Po te ngaterroheshin keq me fitne dhe plot fesat 
Do te me rritej ymri mu ketu ne Arefat. 

Dhe krejt ne fund zuUumqari volli edhe nje fjale: 
Sa me ka poshteruar lutja e tyre, mire qe jam gjalle. 

Nga goje e tyre pa keput' po degjoj veg nje DUA 
Na e mbyll kete jete me iman, o i Madhi All-Uah. 

Keshtu e sosi biseden njeriu me shejtanin - ketu ne Arefat 
Mu ne vendin ku ka veg falje dhe nje det me SEVAP. 



dituria islame / 219 



19 



Ne vigjilie te Kurban Bajramit 



B a I r a m i 

- dite gezimi e hareje' - 



Permbajtja: 

1. Argumentet e Sheriatit mbi faljen e 
namazit te Bajramit 

2. Kush eshte i obliguar ta fale namazin 
e Bajramit 

3. Veprimet qe jane synet ose te lavderu- 
ara para faljes se namazit te Bajramit 

4. Koha dlie menyra e faljes se namazit 
te Bajramit 

5. Tekbiri teshrik-u 

6. Si t'i kalojme ditet e bekuara te Baj- 
ramit 

7. Vlera e dhjete diteve te para te muajit 
dhul-hixhxhe 

8. Vlera e dites se Arefatit 

9. Duaja - lutja ne diten e Arefatit 

10. Literatura 



1. Argumentet e Sheriatit 

mbi faljen e namazit te 

Bajramit 

Kurani famelarte: 

- Ne suren el-Kevther, 2: "Andaj ti 
falu dhe prit kurban per hir te Zotit 
tend!". 

- Ne suren el-E'ala, 14-15: "Ka shpe- 
tuar ai qe eshte pastruar. Qe e perkujton 
madherine e Zotit te vet dhe falet". Ne 
komentet e Kuranit theksohet se fjala 
"falu" dhe "falet", ne ajetet e theksuara, 
ka te beje me faljen e namazit te Bajra- 
mit. 

Syneti i te Derguarit s.a.v.s.: 

- Ne hadithe autentike eshte konfir- 
muar se i Derguari s.a.v.s. falte rreguU- 
isht namazin e Bajramit. 



2. Kush eshte i obliguar 
ta fale namazin e Bajramit 

Faljen e namazit te Bajramit e ka ob- 
ligim personi qe e ka obligim edhe na- 
mazin e xhumase. Argument i obligue- 
shmerise se faljes se namazit te Bajramit 
eshte praktika e rregullt e Pejgamberit 
s.a.v.s.. 







/"^^C^** y^ ^ 



•^ •'i '^< 



T 






3. Veprimet qe jane synet 

ose te lavderuara para 

faljes se namazit te Bajramit 

Kalimi i nates ne prag te Bajramit me 
ibadet duke kujtuar AUahun xh.sh. me 
namaz vullnetar (nafile), me lexim te 
Kuranit, me madherim te Allahut xh.sh. 
(tekbir), me lartesim te Allahut xh.sh. 
(tesbih), me kerkim te faljes per mekatet 
e bera (istigfar) dhe me lutje. Muham- 
medi s.a.v.s. ne nje hadith thote: "Kush e 
kalon naten ne prag te faljes se namazit 
te Bajramit (ne ibadet) duke kerkuar 
shperblim nga Allahu xh.sh., zemra e tij 
nuk do te vdese ate dite (diten e Kiame- 
tit) kur do te vdesin zemrat e njerezve te 
tjere." (Taberani, Darekutni) 

Bejhekiu transmeton se Ibni Omeri 
ka thene: "Ne pese net nuk refuzohet du- 
aja. Ne naten para se premtes, ne naten e 
pare te rexhebit (lejletu-r-regaib), ne na- 
ten e 15 te shabanit (lejletu-1-berat), nat- 
en para dy bajramave". Bejhekiu shenon 
se Shafiu ka degjuar nga Ibrahim ibn 
Muhammedi duke thene: "I kam pare 
banoret me te mire te Medines se si vi- 
nin ne xhamine e te Derguarit s.a.v.s., ne 
prag te dy bajramave, pastaj benin dua 
dhe E permendnin AUahun deri naten 
vone." 

Larja e trupit, parfumosja dhe veshja 
e rrobave te bukura. Nga nipi i Muham- 
medit s.a.v.s., h. Hasani, transmetohet te 
kete thene: "Na ka urdheruar i Derguari 
i Allahut s.a.v.s., qe per Bajram t'i vesh- 
im rrobat me te bukura, te parfumosemi 
me parfumin me te mire dhe te therim 
per kurban me te vlefshmen qe kemi." 
(El-Hakim) 



Eshte synet per te ngrene hurma - nu- 
mer tek (fruta ose embelsira) para daljes 
ne Bajramin e Ramazanit, kurse per Baj- 
ramin e Kurbanit, pas faljes se namazit 
te Bajramit, te hahet di9ka nga kurbani 
(ku merr pjese mbare familja). Burejde 
ka thene: "I derguari s.a.v.s., nuk dilte ne 
Bajram te Ramazanit para se te hante di- 
fka, kurse ne Bajramin e Kurbanit nuk 
hante asgje derisa te kthehej nga nama- 
zi." (Tirmidhiu, Ibni Maxhe dhe Ahme- 
di) 



4. Koha dhe menyra e faljes 
se namazit te Bajramit 

Koha e namazit te Bajramit fillon kur 
dielli te ngrihet nje apo dy shtiza, do te 
thote perafersisht rreth 45 minuta pas 
lindjes se diellit, dhe zgjat deri ne zeval. 
Xhendubi transmeton: "I derguari 
s.a.v.s. na e falte Bajramin e Ramazanit, 
kur dielli ngrihej sa dy shtiza, kurse 
Bajramin e Kurbanit kur ngrihej per nje 
shtize". (Ahmedi) 

Ibn Kudame kete e shpjegon keshtu: 
"Eshte synet qe namazi i Bajramit te 
kurbanit te kryhet pak me heret, ne 
menyre qe te mbetet me shume kohe per 
therjen e Kurbanit, ndersa namazi i 
Bajramit te Ramazanit eshte synet te 
falet pak me vone, ne menyre qe te 
mbetet me shume kohe per dhenien e 
sadekatu-1-fitrit." 

Namazi i Bajramit, ne pajtim me ha- 
dithet e te Derguarit s.a.v.s., falet pa ke- 
ndim te ezanit dhe ikametit. Falen dy 
rekate para mbajtjes se hutbes. Ne reka- 



20 



dituria islame / 219 



tin e pare tre tekbire duke i ngritur duart 
merren para kiraetit (para leximit te Fa- 
tiha-s dhe sures), kurse ne rekatin e dyte 
pas kiraetit. 

««« 

5. Tekbiri teshrik-u 

Ky tekbir eshte vaxhib prej sabahut te 
dites se Arefatit (nje dite para Bajramit 
te Kurbanit) deri ne ikindine e dites se 
katert te Bajramit, menjehere pas farzit. 
Ne qofte se harrohet, eshte detyre te le- 
xohet menjehere, sapo te na kujtohet. 
Tekbiri teshriku theksohet keshtu: 
ALLAHU EKBER, ALLAHU EKBER, 
LA ILAHE IL-LELLAH HUVALLA- 
HU EKBER, ALLAHU EKBER, VE 
LIL-LAHI-L-HAMD (Allahu eshte me i 
Madhi, Allahu eshte me i Madhi. Nuk 
ka tjeter zot perve9 Allahut, Allahu 
eshte me i Madhi. Allahu eshte me i 
Madhi. Allahut I perket 9do falenderim). 
* * * 

6. Si t'i kalojme ditet e 
bekuara te Bajramit 

Eshte e ndaluar qe ne keto dite te 
agjerohet, sepse keto jane dite te ngreni- 
es e te pirjes. I derguari s.a.v.s. thote: 
"Ditet e Bajramit te Kurbanit jane dite te 
ngrenies, te pirjes dhe te kujtimit te 
Allahut xh.sh." (Ahmedi dhe Myslimi). 

Eshte mire te urohet Bajrami. Nga 
Xhubejr ibn Nufejri transmetohet te kete 
thene: "Ashabet e Pejgamberit s.a.v.s., 
kur takoheshin ne diten e Bajramit, uro- 
nin njeri-tjetrin me fjalet "TEKABBE- 
LALLAHU MINNA VE MINKE" 
(Allahu e pranofte nga ne dhe nga ju). 
(El-Askalani). Eshte e lejuar qe edhe ne 
ndonje menyre tjeter te urohet Bajrami, 
si psh. "BAJRAM SHERIF MUBAREK 
OLSUN" (Me fat ju qofte Bajrami). 
Eshte mire qe ne ditet e Bajramit te ge- 
zohet familja (duke dhene dhurata, duke 
treguar me shume kujdes...) me teper 
sesa ne dite te tjera. 

Gjate diteve te Bajramit duhet te 
shfaqesh i gezuar ne takimet me farefi- 
sin dhe miqte, duke treguar me teper ku- 
jdes dhe dashuri ndaj tyre. Duhen here 
perpjekje qe te vizitohen sa me shume te 
aferm e miq. 

Bajramat jane dite te lojes, gezimit 
dhe kendimit te kengeve fetare. Te 
gjitha keto duhet te jene ne pajtim me 
dispozitat e Sheriatit, duke mos i anash- 
kaluar detyrat islame. Buhariu shenon 
transmetimin vijues: Aisheja ra. ka the- 
ne: "Hyri ResuluUahu s.a.v.s. tek une, 
kur tek une ishin dy sherbetore te cilat 



kendonin Buathin. (Jevmu-1-Buath ka 
qene dite e njohur tek arabet, ne te cilen 
kishte ndodhur lufta ne mes Evsit dhe 
Hazrexhit). Pejgamberi s.a.v.s. u shtri ne 
shtrat duke kthyer fytyren e tij. Pastaj 
hyri Ebu Bekri, i cili, duke me qortuar, 
tha: "Fyelli i shejtanit tek i Derguari 
s.a.v.s., a?!" Pejgamberi s.a.v.s. u kthye 
kah Ebu Bekri duke thene: "Leri ato". 
Kur e hetova se i Derguari s.a.v.s. nuk i 
vuri re, u bera me shenje qe ato te dilnin. 
Gjithashtu abesinasit ne ditet e Bajramit 
luanin dhe argetoheshin me shtiza dhe 
mburoja, andaj i Derguari s.a.v.s. me 
pyeti: "A do te shikosh?" U pergjigja: 
"Po, dua". Atehere me vendosi pas tij, 
kurse une e mbeshteta fytyren time per 
te, pastaj tha: "Vazhdoni, o Benu Erfe- 
de". Kur u be mjaft, Pejgamberi me py- 
eti: "A u be mjaft, o Aishe?" I thashe: 
"Po". Me tha: "Atehere, shko." 

7. VIera e dhjete diteve te 
para te muajit dhul-hixhxhe 

Allahu i Madherishem ne suren el- 
Fexhr (1-3), thote: "Pasha agimin! Pa- 
sha dhjete netet! Pasha 9iftin dhe pasha 
tekun"! Ibni Abbasi duke i komentuar 
keto ajete, thote: "Netet per te cilat beto- 
het Allahu i Madherishem, jane dhjete 
netet e para te muajit dhul-hixhxhe". 
^ift - shef, eshte dita e pare e Bajramit 
te Kurbanit, kurse tek-vetr, eshte dita e 
Arefatit". 

Allahu i Madherishem ne suren el- 
Haxhxh (28), thote: ". . .dhe qe ta perme- 
ndin AUahun ne ato dite te caktuara...". 
Te shumica e dijetareve ditet e caktuara 
(ejjamun ma'lumat) jane dhjete ditet e 
para te muajit dhul-hixhxhe. Nga hadithi 
qe transmeton Buhariu, mesojme se keto 
jane ditet me te dashura te Allahut 
xh.sh., ne te cilat kryhen vepra te mira. 
Andaj keto dite duhet t'i kalojme: 

Ne dhiker - permendje te Allahut 
xh.sh. Imam Ahmedi ne Musnedin e tij 
e thekson hadithin: "Nuk ka asnje dite 
ne te cilen veprat jane te medha dhe te 
dashura tek Allahu, sikur keto dhjete 
dite. Andaj ne to beni sa me shume tehlil 
(thoni: la ilahe il-lallah), tekbir (Allahu 
ekber) dhe tahmid (el-hamdu lil-lah)." 

Ne agjerim. Hazreti Hafsa ka thene: 
"I Derguari s.a.v.s. i agjeronte nente di- 
tet e para te dhul-hixhxhes, diten e Ash- 
ures dhe nga tri dite te secilit muaj." 



8. VIera e dites se Arefatit 

Ne suren el-Buruxh (1-3), Allahu 
xh.sh. thote: "Pasha qiellin me plot yje. 
Pasha diten e premtuar. Pasha ate qe 
deshmon dhe ate qe deshmohet!" Resu- 
luUahu s.a.v.s. ka thene: "Dita me e vlef- 
shme tek Allahu eshte e premtja, ajo 
eshte shahid-deshmitari qe do te desh- 
moje, kurse meshud- me ate qe desh- 
mohet, eshte dita e Arefatit, e el-jevmil- 
mev'ud - dita e premtuar, eshte dita e 
Kiametit." 

Shperblimi per agjerim ne diten e 
Ashures eshte shlyerja e mekateve per 
vitin e kaluar, kurse per agjerim ne diten 
e Arefatit - per vitin e kaluar dhe per 
vitin e ardhshem. Pejgamberi s.a.v.s. ka 
thene: "Shpresoj se agjerimi i dites se 
Ashures tek Allahu do t'i shlyeje me- 
katet per vitin e kaluar". Kurse ne nje 
tjeter hadith thote: "Agjerimi ne diten e 
Arefatit eshte kefaret per vitin e kaluar 
dhe per vitin e ardhshem, kurse agjerimi 
ne diten e Ashures eshte kefaret per vitin 
e shkuar". Dijetaret islame kete e shpje- 
gojne me faktin se dita e Ashures eshte 
e lidhur me Musain a.s., kurse Arefati 
me Muhamedin a.s., andaj Allahu xh.sh. 
i ka dhene nder te madh. 

* * * 

9. Duaja - lutja 
ne diten e Arefatit 

Muhamedi s.a.v.s., ne diten e Arefatit 
me se shumti e bente kete dua-lutje: 
LA ILAHE IL-LELLAHU (nuk ka zot 

perve9 Allahut) 
VAHDEHU LA SHERIKE LEHU 

(Ai eshte Nje, nuk ka shok-rival) 
LEHU-L-MULKU VE LEHU-L-HA- 

MDU (Atij I takon i tere pushteti, dhe 

Ai eshte i denje per 9do falenderim) 
BIJEDIHI-L-HAJRU (Ne pushtetin e 

Tij eshte 9do e mire) 
VE HUVE ALA KULI SHEJ'IN KA- 

DIR (dhe Ai mundet gjith9ka) 

* * * 

10. Literatura 

1. Dr Vehbet ez-Zuhajli El-fikhu-1-is- 
lamijj ve edil-letuhu 

2. Es-Sejjid Sabik Fikhu's-sunneh 

3. Muhammed S. Serdareviq Fikhul-iba- 
dat 

4. El-Bejheki Shu'abu-1-iman 

5. Ibn Rexheb El-Hanbeli Letaifu-1-me'- 
arif 

Perkthim dhe pershtatje nga: 
Miftar Ajdini 



Fusnota: 
1. Burimi: 

http://znaci.com/mubarek/bairami/art473_0.html 



dituria islame / 219 



21 



Akaid 



Domethenia e frazes 



^^Allahu ia paste fale imanin^^ 

Orhan Bislimaj 



Hyrje 

Identiteti islam, tashme eshte 9eshtje 
e ditur, eshte njeri nder formuesit kryes- 
ore te identitetit te pergjithshem kombe- 
tar shqiptar te shqiptareve ne pergjithesi. 
Si refleksion i kesaj, myslimanet e liape- 
sirave mbarekombetare, ne bisedat e 
tyre te rendomta, perdorin fraza dhe idi- 
oma qe referojne te verteta nga spektri i 
identitetit islam. Disa prej ketyre frazave 
kane karakter te pergjithshem, qe per- 
doren edhe nga myslimanet edhe nga 
jomyslimanet, sikurse jane p.sh. vallahi 
- pasha Zotin, pastaj 'inshallah' - nese 
do Allahu, etj., fraza keto qe shpesh i de- 
gjojme te perdoren edhe nga pjesetaret e 
konfesioneve te tjera, e disa prej tyre, qe 
jane mjaft shume, jane karakteristike 
vetem per myslimanet. Njera prej ketyre 
frazave, te cilen do ta shpjegojme ne ke- 
te punim, eshte shprehja - 'Allahu ia pa- 
ste fale imanin', qe perdoret per 
ngushellime me rastin e vdekjeve. 

Fokusimi i ^eshtjes 

Prej detyrimeve qe ka myslimani ndaj 
vellait te tij mysliman, sa morale aq 
obligative, eshte solidarizimi me te si ne 
raste gezimi, duke u gezuar per gezimin 
e tij, si ne raste hidherimi, duke bashke- 
ndier per hidherimin e tij. Ne ambientet 
tona te proveniences islame, ne kete as- 
pekt ekziston nje solidarizim madhesh- 
tor dhe kulture e vegante. Veganerisht, 
me raste vdekjesh, kur familjaret dhe te 
afermit e te ndjerit, pranojne vizita dhe 
ngushellime te sinqerta nga miqte, te 
afermit dhe dashamiret e shumte, - behet 
hyrje - dalje e madhe. Edhe kjo e ka te 
miren e vet, madje shume te madhe. 

Njerezit e mesyjne familjen e 'rahme- 
tlise', qe eshte goditur nga humbja e nje 
anetari te familjes. Dy-tre apo pese min- 
uta, jane ato qe secili nga vizitoret, me 
kenaqesi dhe sinqeritet, i shpreh ngushe- 
llimet e veta ndaj familjareve dhe te pra- 
nishmeve, duke u thene: "Allahu ju 
lashte shendoshe, beni saber, mos u me- 
rzitni!", per te vazhduar me nje urate 
(lutje) per te vdekurin me fjalet: "Allahu 
ia paste fale imanin." Fjale e madhe kjo, 
apo jo? 



Urate me te madhe per te vdekurin, 
me rastin e ngushellimeve, se fjalet: 
'Allahu ia paste fale imanin', nuk ka. 
Sepse imani eshte kulmi i se mires, e 
urata per te eshte urata me me vlere. 

Mirepo, shtrohet pyetja, perse behet 
kjo dua, per sa kohe qe te vdekurin per 
te cilin shprehim ngushellime, e konsi- 
derojme besimtar, pra prej besimtareve? 

Eshte e vertete se ne e njohim te tille, 
por pasi ai ka vdekur e geshtja e imanit 
eshte nje lidhje misterioze ndermjet ro- 
bit dhe AUahut, dhe nuk dihet se si e ka 
perfunduar jeten e tij, me iman apo pa te, 
atehere behet kjo dua duke synuar ate qe 
eshte me e mira per robin, e ai eshte 
imani - besimi. Ne baze te ketij konstati- 
mi, rezulton se duaja: 'Allahu ia paste 
fale imanin" implikon ne permbajtjen e 
vet dy te verteta besimi, te cilat e karak- 
terizojne jeten e njeriut ne kete bote, dhe 
te ardhmen e tij ne boten tjeter: 

1 . E para, ka te beje me parimin e besim- 
it, sipas te cilit njeriu ne kete bote e 
posedon lirine e zgjedhjes (vendos- 
jes) dhe mund te behet besimtar, pasi 
ka qene me pare pabesimtar, dhe, 
anasjelltas, te behet pabesimtar, pasi 
ka qene besimtar. Fati i besimit te 
njeriut nuk dihet deri ne vdekje; dhe 

2. E dyta, ka te beje me ate se vlera e 
imanit eshte e arritura me e madhe 
per njeriun ne kete bote dhe garantue- 
si i vetem per shpetim nga denimi i 
perjetshem ne Xhehenem, ne boten 
tjeter. 



1. Fati i besimit te njeriut nuk dihet 
deri ne vdekje 

Fati i besimit te njeriut eshte geshtje e 
kompetences se Allahut te Madheruar. 
Askush nuk e di se si do te mbaroje jeta 
e tij, perveg Allahut te Madheruar Fakti 
se Allahu ia ka lene ne dore njeriut zgje- 
dhjen per besim', domethene se e ka 
lene te hapur porten e mundesise se 
ndryshimit te njeriut, respektivisht ka- 
limin e tij prej nje gjendje te pabesimit 
ne ate te besimit dhe anasjelltas. Allahu 
nuk ia imponon askujt imanin, edhe pse 
nuk eshte i kenaqur me kufrin e roberve 
te Tij.^ 

Allahu eshte i kenaqur me njeriun be- 
simtar, ndersa eshte i pakenaqur me nje- 
riun pabesimtar. Madje eshte i hidheruar 
me te, per shkak te mohimit te tij. Si 
varesi e ketij rregulli hyjnor, njerezit per 
nga cilesimi tyre ne te ardhmen (ne bo- 
ten tjeter), ndahen ne dy grupe kryesore: 
1. njeriu i lumtur (es-seidu) dhe 2. njeriu 
'i palumtur' (esh-shekijju). Pra ne Diten 
e Kiametit kane per te ekzistuar vetem 
dy kategori njerezish: 

- "te lumturit", nje epitet per besimtaret 

qe vdesin me iman dhe jeten e tyre e 
mbarojne duke qene besimtare; 

- 'te palumturit", nje epitet per ata qe 

nuk vdesin me iman dhe jeten e tyre e 
mbarojne duke qene pabesimtare. 

Besimtari eshte 'i lumtur' derisa 
eshte besimtar ne kete bote, ndersa nese 
kalon ne mosbesim dhe vdes ne kete 
gjendje, kalon ne grupin 'i palumtur', 
pasi ka qene i lumtur Ndersa pabesimta- 
ri eshte 'i palumtur' derisa eshte pabesi- 




22 



dituria islame / 219 



mtar ne kete bote, e kur te kaloje ne 
besim dhe vdes ne kete gjendje, behet 'i 
lumtur', pasi ka qene 'i palumtur', sipas 
ajetit te Kuranit': "Thuaju atyre qe nuk 
besuan, nese heqin dore (nga rruga e 
tyre e gabuar dhe besojne), do t'u falet e 
kaluara..." (Kurani, El-Enfal: 38). 

Duke u mbeshtetur ne faktin se ne 
shume hadithe te Pejgamberit a.s. verte- 
tohet se fundi i jetes se njeriut Uogaritet 
sipas asaj se si e perfundon jeten e tij, 
me iman apo pa te, lutja per te vdekurin 
'Allahu ia paste fale imanin" - perben 
nje rendesi te madlie. 

Ne nje hadith qe transmeton Buhariu 
nga Sehel bin Sead r.a., transmetohet se 
Pejgamberi s.a.v.s., per nje njeri qe kon- 
siderohej nder me te pasurit e myslima- 
neve dlie, megjithese kislite luftuar 
baslike me te, me nje rast Resulullahi 
s.a.v.s. e kishte cilesuar si nje njeri me ti- 
pare te banoreve te Xhehenemit, duke 
thene: 'kush deshiron qe ta sliohe nje 
njeri prej banoreve te Xhehenemit, le ta 
shikoje kete'. Q'e do qe, njeriu ne fjale, 
pas nje plagosjeje ne beteje, kishte mby- 
tur vetveten me shpaten e vet. Kete ndo- 
dhi, Pejgamberit a.s. ia rrefeu nje desh- 
mitar, i cili erdhi te Pejgamberi a.s. dhe 
i tha: Deshmoj se je i Derguar i Allahut. 
Pejgamberi a.s. i tha: (^'ka ndodhur? 
Njeriu i tha: "Ke thene per filanin se 
kush deshiron qe ta shohe nje njeri prej 
banoreve te Xhehenemit, le ta shikoje 
kete", e ai ishte prej me te pasurve nga 
ne. Pasi u plagos, une e dija se nuk 
kishte vdekur, ai e shpejtoi vdekjen e vet 
duke mbytur veten. Pejgamberi s.a.v.s., 
me ate rast, tha: 

"Ndodh qe njeriu te veproje nje vep- 
er, qe u perket banoreve te Xhehenemit, 
ndersa ai te jete prej banoreve te Xhe- 
netit, dhe ndodh qe te veproje veper te 
banoreve te Xhenetit, e ai te jete prej ba- 
noreve te Xhehenemit. Me te vertete 
veprat vieresohen sipas asaj se si perfun- 
dojne."^ 

Ky hadith eshte argument se e ardhm- 
ja e lumtur e njeriut ne boten tjeter, varet 
drejtperdrejt nga rrethanat e vdekjes. 
Kete e kane vertetuar edhe dijetaret e 
Ymetit. 

Dijetari i madh, Muhamed EI-Gazne- 
vij El-Hanefij (v. 593 h), ne lidhje me 
kete, thote: "Kush vdes me iman, ai ka 
arritur lumturine e perjetshme (es-seade- 
tul ebedijjetu), e kush perfundon me mo- 
sbesim (Allahu na ruajtte!), e ka fituar 
jolumturine e perhershme (esh-sheka- 
vetul ebedijjetu).' 



Pra, "Lumturia" dhe "Jolumturia" va- 
ren prej perfundimit te jetes se njeriut, 
ndersa fundi i jetes se njeriut eshte i cak- 
tuar ne caktimin ezelij te Allahut te Ma- 
dheruar 

I lumturi (es-seidu) eshte ai qe eshte 
caktuar per te qene i tille me kaderin (ca- 
ktimin e paraqene) dhe kadane (realizi- 
min e vepres sipas caktimit te paraqene) 
te Allahut xh. sh., kurse i palumturi 
(esh-shekijju) eshte ai qe eshte caktuar 
per te qene i tille me 'kaderin' dhe 'ka- 
dane' e Allahut. 

Allahu i Madheruar i di te gjitha gje- 
ndjet dhe levizjet e njerezve, para se ato 
te ndodhin apo t'i krijoje. Allahu eshte i 
gjithedijshem per gdo gje ne menyren 
me te detajizuar Ai i di qendrimet e nje- 
rezve, si kur eshte fjala per besimin dhe 
adhurimin ndaj Tij, si kur eshte fjala per 
mosbesimin dhe mosadhurimin. Allahu 
e di nese njeriu do te jete i lumtur apo do 
te jete i palumtur ne boten tjeter Pra, a 
do te jete prej banoreve te Xhenetit apo 
prej banoreve te Xhehenemit. Ne lidhje 
me kete jane transmetuar shume hadithe. 
Prej tyre eshte hadithi i vertete, te cilin e 
transmeton Buhariu nga Ali ibn Ebu Ta- 
libi r.a., se Resulullahi s.a.v.s. ka thene: 

"Nuk ka njeri nga ju qe te mos ia ki- 
shte shkruar Allahu vendin e tij ne Xhe- 
net ose ne zjarr. Nje njeri i tha: O i 
Derguari i Allahut, atehere perse te mos 
qendrojme duke u mbeshtetur ne ate qe 
na eshte shkruar e te mos veprojme as- 
gje? Muhamedi s.a.v.s. tha: Veproni, se- 
pse secilit i eshte lehtesuar qe te veproje 
per ate qe eshte krijuar, te lumturve 
(xhenetlinjve) u lehtesohet qe te veproj- 
ne veprat e te lumturve (xhenetlinjve), 
ndersa jo te lumturve (xhehenemlinjve) 
u lehtesohet qe te veprojne veprat e jo te 
lumturve (xhehenemlinjve)..."' 

Permbajtja e ketij hadithi na qarteson 
dy 9eshtje: 

E para, se gjithedituria e Allahu perf- 
shin 9do gje qe ka ndodhur, qe ndodh 
dhe qe do te ndodhe ne te ardhmen ne 
pafundesi, krahas asaj se kjo gjithedituri 
nuk ka karakter te imponimin dhe as te 
ndikimit ne veprimet e njeriut, por ka 
karakter pasqyrues dhe joimponues; dhe 

E dyta, ajo qe na ben te mendojme se 
njeriu mund te jete pjesetar i besimit is- 
lam, por nese eshte shkruar ne caktimin 
e Allahut te Madheruar, qe ai te jete prej 
te palumturve, atehere fundi i tij do te 
vije ne kete perfundim. Dhe e kunderta, 
njeriu mund te mos jete pjesetar i besim- 
it islam, por nese eshte shkruar qe ai te 
jete prej te lumturve, fundi i tij do te 
mbaroje ne kete perfundim. 



Pikerisht kjo mundesi e nderrimit te 
gjendjes, eshte ajo qe njeriun besimtar e 
ben te pasigurt ne besimin e vet, duke e 
provokuar per kujdes te shtuar rreth be- 
simit te tij. Ne te vertete, kjo per besim- 
tarin paraqet nje indikacion besimi, qe ai 
te lutet tek Allahu i Madheruar qe fund- 
in e jetes se tij, t'ia mbaroje me iman. 
Derisa kjo eshte keshtu, atehere edhe lu- 
tja ndaj te vdekurit per nje perfundim te 
ketille, eshte nje urate e rendesishme, 
madje me e rendesishmja. 

Ne kete kontekst, jane me se te njo- 
hura lutjet (duate) e Pejgamberit s.a.v.s., 
qe kane te bejne po me kete 9eshtje. Tra- 
nsmeton Shehru bin Havsheb, i cili i ki- 
shte here nje pyetje Umi Selemese, njera 
nga grate e Pejgamberit a.s.: Cila ka qe- 
ne duaja me e shpeshte e Pejgamberit 
a.s. kur ishte tek ti?. Ajo thote: Duaja me 
e shpeshte e Pejgamberit a.s., kur ishte 
tek une, ka qene: "O Ti Qe i rrotullon ze- 
mrat e njerezve, perforco zemren time 
ne fene Tende". Ebu Suleme vazhdon: i 
thashe: O Derguari i Allahut, perse dua- 
ja me e shpeshte jotja eshte "O Ti Qe i 
rrotullon zemrat e njerezve, perforco ze- 
mren time ne fene Tende"? Ai tha: O 
Umi Seleme, ajo (rrotullimi i zemrave) 
nuk eshte ne dore te njeriut. Ajo eshte ne 
dore te Allahut, ate qe do, e drejton dhe 
ate qe do, e devijon'" 

Lutje te ketilla transmetohen edhe 
prej ashabeve r.a. - shokeve te Pejgam- 
berit s.a.v.s. Me e drejtperdrejte nga keto 
eshte ajo qe transmetohet nga Omeri r.a., 
i cili, duke bere tavaf rreth Qabese, lex- 
onte kete dua: 

"O Allahu im, nese e ke shkruar qe 
une te jem prej njerezve te lumtur (bes- 
imtareve), me perforco ne kete, e nese e 
ke shkruar qe te jem prej te palumturve 
(pabesimtareve), me transfero (me fal) 
dhe me perforco ne lumturi"." 

2. Imani eshte garantuesi i vetem per 
shpetim ne boten tjeter 

Lutja "Allahu ia paste fale imanin", 
per shkak te rendesise qe ka imani per 
njeriun ne boten tjeter, paraqet nje urtesi 
te thelle, me nje kuptim mjaft domethe- 
nes. 

Ne konceptin islam, vlera e jetes se 
njeriut eshte e kushtezuar nga pranimi 
ose mospranimi i besimit islam dhe i 
fese islame ne teresi (Kurani, El-A'raf, 
179). Njeriu qe nuk e ka pervetesuar ke- 
te cilesi, ka humbur rastin sublim dhe e 
ka devijuar qellimin e ardhjes se tij ne 
kete bote. Jeta e ka kuptimin e vet - ve- 
tem me imanin, dhe assesi ndryshe (Ku- 



dituria islame / 219 



23 



rani, Edh-Dharijat, 56). Mosbesimi 
eshte akti me i shemtuar qe mund te beje 
njeriu ne kete bote, respektivisht eshte 
akti qe rrenon konceptin e mirefiUte te 
njerezise se njeriut. (^do veper e keqe, 
pa marre parasysh demin e saj, mund te 
themi se ka nje dere te sigurt, qe e mban 
te gjalle shpresen per shpetim, perve? 
kufrit (mosbesimit), i cili nuk pranon 
kurrfare tolerimi dhe as justifikimi. Per- 
veg kesaj, pra, rrenimit te virtytit te mi- 
refillte njerezor, kufri e ka pasojen tjeter 
te rende, ate te ndeshkimit ne boten 
tjeter. Per pabesimtaret, Allahu ka desh- 
muar se ata do te jene pergjithmone ne 
denimin me te rende te botes tjeter. Per 
ata qe vdesin si pabesimtare, nuk ka as 
falje dhe as shpetim. Allahu ne Kuran 
thote: "Allahu i ka mallkuar jobesimta- 
ret dhe per ta ka pergatitur zjarr te nde- 
zur fort. Aty do te mbesin pergjithmone 
dhe nuk do te gjejne askend t'i mbroje 
apo t'i ndihmoje". (Kurani, El-Ahzab: 
64-65). 

Duke llogaritur se 9fare pasojash sjell 
kufri, pra denimin e rende dhe te perjet- 
shem ne boten tjeter; duke mbajtur para- 
sysh ate qe eshte thene me lart se njeriu 
deri ne fund te jetes se tij, nuk e ka te 
garantuar fundin e jetes se vet nese do te 
vdese me iman apo jo; pastaj duke pasur 
parasysh ate qe ka thene Pejgamberi 
s.a.v.s., se "veprat vleresohen sipas asaj 
se si perfundojne", rezulton se lutja - 
"Allahu ia paste fale imanin", pra, qe ne 
boten tjeter te shkoje me iman, behet 
akoma me e dobishme dhe interesante. 
Perse e themi kete? 

Kete e themi, sepse njeriu qe mbaron 
jeten e tij me iman, e behet fjale per ima- 
nin ne kuptimin e mirefillte dhe jo ima- 
nin formal, pra qe e deklaron besimin 
islam dhe ate nuk e kundershton me as- 
nje forme Uoje te mohimit, sikurse eshte 
mohimi i ndonje 9eshtjeje qe konsidero- 
het prej domosdoshmerive te asaj me se 
ka ardhe Resulullahi s.a.v.s., apo lejimi i 
ndonje mekati , qofte i vogel apo i madh, 
me kusht qe te qenet e atij mekati te ver- 
tetohet me argument te prere nga bazat e 
fese, pa marre parasysh te berat e tij te 
keqija (mekatet), - pozita e tij ne boten 
tjeter eshte e garantuar per shpetim. Per 
sa u perket mekateve, 9eshtja e njeriut i 
nenshtrohet deshires se Allahut, nese do 
e fal, e nese do, e denon aq sa eshte vlera 
e mekatit. Mirepo fundi i tij do te jete ne 
Xhenet, per hir te imanit me te cilin ka 
dale nga kjo bote. Dijetaret, kur flasin 
per peshen e imanit ne raport me te keqi- 
jat e besimtarit, bejne nje krahasim. Ata 




thone sikur te gjitha te keqijat qe mund 
t'i beje besimtari te hidhen ne njeren ane 
te peshojes, e imani ne anen tjeter, pa 
dyshim qe imani do te peshoje me rende 
se te gjitha ato. Pejgamberi s.a.v.s., ne 
nje hadith qe transmeton Imam Hakimi 
nga Muadh bin Xhebeli, thote: 

"Kush e thote fjalen e fundit (kush 
vdes me) La ilahe il-lall-llah - Nuk ka 
zot tjeter perve9 Allahut, hyn ne Xhe- 
net'". 

Deklarimi i imanit dhe moskundersh- 
timi i tij, eshte akti madhor qe i munde- 
son njeriut shpetim ne boten tjeter, edhe 
nese ka dale nga kjo bote pa zbatuar as- 
nje nga obligimet me te cilat Allahu na 
ka ngarkuar. Sepse dijetaret kane thene 
qe vlera e imanit eshte aq e madhe, saqe 
nuk mund te shpaguhet me asnje ku- 
ndervlere. 

Kjo nuk do te thote se te keqijat e tij 
nuk do ta rendojne ate. Jo, mirepo, kjo 
eshte ne deshiren e Allahut. Imam 
Adham Ebu Hanife r.h. thote: 

"Nuk themi se besimtarit nuk do t'i 
bejne dem mekatet e tij, e as se ai do te 
hyje ne Xhehenem. Dhe as nuk themi se 
ai do te qendroje pergjithmone ne zjarr, 
qofte ai edhe mekatar, vetem nese nga 
kjo bote del (vdes) si besimtar (me 
iman).'"" 

Ky konstatim bazohet ne shume ha- 
dithe te Pejgamberit, te cilat citojne qar- 
tazi daljen nga zjarri i Xhehenemit dhe 
hyrjen ne Xhenet pergjithmone te atij qe 
e deklaron besimin dhe qendron i palu- 
hatur ne te. Le t'i citojme disa prej kety- 
re haditheve: 
1. "Kush vdes duke e ditur (besuar) se 

nuk ka zot tjeter perve9 Allahut, do te 

hyje ne Xhenet." 



2. "Me erdhi Xhibrili dhe me solli nje 
lajm te gezuar, duke thene se kush 
vdes prej Ymetit tend duke mos I he- 
re Allahut rival - shok, do te hyje ne 
Xhenet". E une i thashe: "A edhe ne- 
se ka here prostitucion (zina) dhe ne- 
se ka vjedhur"? Ai tha: "Edhe nese ka 
here prostitucion dhe nese ka vjedh- 
ur". 

3. "Do te dale prej zjarrit ai qe ne zem- 
ren e tij ka iman - besim sa grimca e 
atomif '- 

4. Deshmoj se nuk ka zot tjeter perve9 
Allahut dhe se une jam i Derguari i 
Allahut, jane keto te dyja qe robi, ne- 
se nuk dyshon ne to dhe me to E ta- 
ken Allahun, do te hyje ne Xhenet."'^ 

Dhe hadithe te tjera. 

Prandaj, rendesia qe ka imani per 
poziten e njeriut ne boten tjeter (Ahiret), 
eshte pa dyshim ajo qe rekomandon lut- 
jen tone ndaj te vdekurit me rastin e 
ngushellimeve me fjalet: "Allahu i paste 
fale imanin". E, sipas nje perkthimi me 
te pergjithshem, kjo do te thote: "Allahu 
e dergofte ne Xhenet". 



Fusnotat: 

1 . Allahu i Madheraar ne Kur'an thote: ". . . E kush 
te doje, le te besoje, e kush te doje le te moho- 
je..." (Kur'ani, El-Kehf:29). 

2. Allahu i Madheruar ne Kur'an thote: "Allahu 
nuk eshte i kenaqur me mosbesimin e roberve te 
Vet" (Kur'ani, Ez-Zumer:7) 

3. Xhemalud-din Ahmed bin Muhamed El-Gaz- 
nevijj El-Hane£ijj, "Kitabu usulid-dini", tahkik 
ed-duktur Omer Vefik Da'uk, boton: darul be- 
shairi'l islamijjeh, botimi i pare, 1998/1419, fq. 
267. 

4. Sahihul Buhari, Kitabu: El-Kader (babu:el-ame- 
lu bil havatiim), hadithi nr. 6117 (prej CD-se) 

5. El-Hanefijj, "Kitabu usulid-dini" op.cit. fq. 267. 

6. Sahihul Buhari, Kitabu tefsirul Kur'ani (babu: 
fesenujes-siruhu lil jusra) nr. 4568. (sipas CD- 
se). Perkthimi i hadithit sipas: Dr. Mustafa El- 
Buga dhe Mujidin Mistu, "Komenti i dyzet 
haditheve te imam Neveviut", SHB "Furkan 
ISM",-Shkup, 1424/2003, fq. 33. 

7. Sunenut-Termidhij, Kitabu: ed-da'vatu an resu- 
lilahi (babu: minhu) hadithi nr. 3444. 

8. El-Hanefijj, "Kitabu usulid-dini" op.cit. fq. 266. 

9. Mustedreku'l-Hakimi, Kitabu'l Xhenaizi, 
nr. 1299. Senedi i hadithit eshte sahih, porse Bu- 
hariu dhe Muslimi nuk e kane transmetuar. 

10. El-Kari, El Mul-la Alij bin Sulltan Muham- 
med, "Sherhul fikhil ekber li Ebi Hanifete En- 
Nu'man", tahkik Mervan Muhamed Esh-Sha'- 
ar, 'daru'n-nefais, botimi i pare - 1417/1997, 
Bejrut-Libon, fq. 18 

11. Hadith Sahih, Sahihu'l Muslim bi'sherhi'n - 
Nevevij", botimi i pare 1347 h\1929 m, botimi i 
Kajros, Kajro, pjesa e pare dhe e dyte, 1/218. 

12. "Sahihu'l Muslim" botimi i Kajros, op.cit. 
2/93-94. 

13. Suneni i Tirmidhijut, "Kitabus-sifeti xhehen- 
nemi, babu: minhu", nr. 2523. 

14. "Sahihu'l Muslim" botimi i Kajros, op.cit. 
1/.224. 



24 



dituria islame / 219 



Histori islame 



Traktati i Hudejbijes 



Abdullah Klinaku 

Njohja e jetes se Muhammedit 
a.s. dhe veprimeve te tij qe 
beri gjate 63 vjetve, ve9a- 
nerisht gjate 23 vjetve te pej- 
gamberise, jane te domosdoshme per 
arritjen e bashkimit te myslimaneve dhe 
garantimin e paqes boterore. Njohja dhe 
kuptimi i drejte i veprimeve te Pejgamb- 
erit a.s., mysHmaneve do t'u ndihmoje 
per te mbrojtur fene e tyre ashtu si duhet 
dhe me ffare mekanizmash duhet. Ne je- 
mi krenare me fene tone dhe Pejgambe- 
rin tone, dhe jam i bindur se sikur ne 
myslimanet, t'ua prezantonim drejt dhe 
mire jeten dhe mesazhin e Muhammedit 
a.s., i tere njerezimi do te ishte krenar 
per te, perveg kryene9eve. 

Nje segment i rendesishem i jetes se 
Muhammedit a.s. deshmon se ka qene 
vazhdimisht ne favor te paqes dhe respe- 
ktit ndemjerezor, dhe kjo e ka pershkuar 
tere jeten e tij dhe veprimet e ve9anta qe 
ka here ai gjate gjithe jetes. Nje nder ke- 



to veprime eshte edhe marreveshja - 
Traktati i Hudejbijes. 

Fillimisht te shohim kete Traktat nga 
aspekti teorik i se drejtes nderkombetare 
moderne. Rendesia e ketij Traktati nga 
ky aspekt eshte se e ben me te pasur his- 
torikun e se drejtes nderkombetare, dhe 
ky Traktat duhet te permendet ne librat 
dhe punimet shkencore te kesaj fushe. 
Marreveshja e paqes e Hudejbijes (es- 
sulhu), shikuar nga aspekti teorik i se 
drejtes nderkombetare, duhet te quhet 
traktat dhe jo marreveshje. Marreveshja 
zakonisht eshte pajtim i vullnetshem per 
lidhjen e kontrates (kur kemi te bejme 
me persona fizike apo juridike, por qe 
nuk jane subjekte nderkombetare) ose 
traktatit (kur kemi te bejme me shtete 
dhe organizata nderkombetare qe kane 
statusin e subjektit nderkombetar). Nde- 
rkaq traktat nderkombetar konsiderohet 
9do pajtim i vullnetshem midis shteteve 
me qellim te krijimit, ndryshimit ose 
nderprerjes se ndonje raporti juridik. 
Traktatet zakonisht jane dokumente qe 



aludojne 9eshtje te rendesishme, si p.sh. 
traktatet e paqes (ZejnuUah Gruda, E 
Drejta Nderkombetare Publike, fq. 249, 
2002 , Prishtine). 

Traktati i Hudejbijes ishte lidhur ne 
mes dy perfaqesuesve te dy grupeve so- 
ciale te ndryshme, qe perfaqesonin dy 
qytete-shtete, njeri Medina, me Muham- 
medin a.s. ne krye, si qytet-shtet i perbe- 
re nga shumica derrmuese e banoreve 
myslimane (Medina kishte rregullimin e 
vet juridiko-politik dhe territorial), dhe 
tjetri Meka, nje qytet-shtet qe kishte ba- 
noret e saj, shumica derrmuese (me per- 
jashtime individuale) politeiste, dhe 
kishte nje rregullim juridiko-politik tejet 
primitiv, qe ndertohej mbi te drejten za- 
konore. 

Ne kete traktat perfaqesues i Mekes 
ishte Suhejl b. Amri. Prandaj kjo marre- 
veshje ne 9do perkthim ne gjuhen shqipe 
dhe studim duhet te quhet Traktati i 
Paqes i Hudejbijes. Perfundimisht, ne 
lidhje me kete mund te themi se Marre- 
veshja e Hudejbijes eshte "Traktat nder- 




^<^1%:>M'^^:;^ 







K^ 




l^^^^^q 




(^ 



f.S* 



29 ^O^l 



TTTT 








[KM 

I 

n 






dituria islame / 219 



25 



kombetar" i lidhur ne mes dy shteteve, 
njeri i perfaqesuar nga kryetari, qe ishte 
Medina me Muhammedin a.s. ne krye, 
dhe tjetri, qe ishte Meka, i perfaqesuar 
nga i autorizuari i mekasve, Suhejl b. 
Amri, me qellim te arritjes se paqes ne 
mes ketyre dy vendeve, per nje afat prej 
10 vjetesh. 

Rrethanat historike 

Traktati i paqes i Hudejbijes ndodhi 
ne fund te vitit te 6 Hixhri (es-siretun- 
nebeujje, Li-ibni Hisham). Hudejbije 
eshte emri i nje vendi 50-60 km larg Me- 
kes. Me pare kishte qene emri i nje oaze 
qe ndodhej ne ate vend, pastaj kete emer 
e kishte marre edhe fshati afer. Hudejbi- 
ja erdhi per shkak te umres. Derisa Pej- 
gamberi a.s. ishte ne Medine, kishte pare 
enderr se si e kishte marre 9elesin e Qa- 
bese dhe kishte here tavafin dhe umren. 
Te nesermen Pejgamberi a.s. i lajmeroi 
shoket e tij per endrren dhe filluan per- 
gatitjet per t'u nisur. Pejgamberi a.s. nga 
Medina per Meke u nis me 1400-1500 
persona te paarmatosur, vetem me shpa- 
ta ne kellef. (Per rrethanat dhe kronolo- 
gjine historike te kesaj ngjarjeje shih me 
gjeresisht librat e Sires-jeteshkrimit te 
Muhammedit a.s.). 

Marreveshja per lidhjen e 
Traktatit dhe permbajtja e tij 

Myslimanet e bindur per te kryer um- 
ren kishin te vendosur ta realizonin ate 
pa marre parasysh rreziqet, dhe nuk per- 
jashtonin as luften. Nga ana tjeter, poli- 
teistet kurejshite ishin te vendosur te 
mos lejonin hyrjen e myslimaneve ne 
Meke. Kjo vendosmeri e dyanshme 
shpinte ne nje lufte te tmerrshme ne mes 
tyre. Duke tentuar t'i shmangej kesaj 
ngaterrese, Pejgamberi a.s. dhe kurejshi- 
tet shkembenin te deleguarit e tyre per 
arritjen e nje marreveshjeje te mundsh- 
me. Pas shkembimit te disa te delegua- 
rve nga Meka, radha i arriti edhe Suhejl 
b. Amrit. Pejgamberi a.s., posa e pa Su- 
hejl b. Amrin, tha: "Ky do te na e leh- 
tesoje situaten, kurejshitet me siguri 
deshirojne armepushim, meqe e kane 
derguar kete". 

Pas nje diskutimi te gjate ne mes Mu- 
hammedit s.a.v.s. dhe Suhejl b. Amrit, 
arriten marreveshjen per nenshkrimin e 
nje traktati paqeje. Pejgamberi s.a.v.s. e 
urdheroi Aliun r.a te shkruante ate qe i 
diktoi. Pejgamberi s.a.v.s tha: " Bismil- 
lahir-rrahmanir-rrahim", kurse Suhejli 
nderhyri e tha: "Kush eshte ky Er-rah- 



man, ne nuk e njohim kete Zot, prandaj 
shkruaje Bismika-Allahumme". Pejga- 
mberi s.a.v.s. e pranoi kete kusht dhe 
atehere urdheroi Aliun r.a. te vepronte 
ashtu. 

Vazhdoi Pejgamberi s.a.v.s.: "Ky 
eshte traktat ne mes Muhammedit 
s.a.v.s., i derguar i Allahut, dhe Suhejl 
B. Amrit...", kurse Suhejli nderhyri pra- 
pe dhe tha: "Ndal, sikur te te kishim pra- 
nuar per te derguar te Allahut, ne nuk do 
te ndalonim hyrjen tuaj ne Qabe dhe as 
qe do te luftonim kunder teje, por shkru- 
aj keshtu: 'Ky eshte Traktat ne mes Mu- 
hammedit, te birit te AbduUahut dhe..."! 
Pejgamberi s.a.v.s. tha: "Megjithate, une 
jam pejgamber e i derguar i Allahut, 
edhe pse ju nuk me besoni". Pejgamberi 
s.a.v.s urdheroi Aliun r.a. qe te vepronte 
ashtu sig kerkoi Suhejli. Sigurisht qe ata 
qe luftuan me Pejgamberin s.a.v.s, te ci- 
let e donin dhe e besonin si te derguar te 
Allahut, nuk deshironin te vepronin as- 
gje qe do te cenonte nderin dhe imazhin 
e Muhammedit s.a.v.s. 1 ketille ishte 
edhe Aliu r.a., i cili ngurroi dhe nuk mu- 
ndi te fshinte fjalet "i derguar i Allahut". 
Kur e pa Pejgamberi s.a.v.s. vendosme- 
rine e tij, atehere e fshiu vete. 

Ky Traktat ne formen e tij perfundi- 
mtare do te dukej keshtu: 

Ne emrin Tend, o Allah! 

Ky Traktat i paqes (es-sulhu) eshte 
marreveshje ne mes Muhammedit, te bi- 
rit te AbduUahut, dhe Suhejl b. Amrit (te 
cilet pajtohen) : 

neni 1 

Muhammedi te kthehet ne Medine 
dhe ne kete vit te mos hyje ne Meke, nde- 
rsa ne vitin e ardhshem te vizitoje Qabe- 
ne ne afat prej tri ditesh duke pa pasur 
me vete arme, perveg shpatave ne kellef. 




Gjate kesaj kohe kurejshitet nuk lejohen 
t'u bejne kurrfare pengesash. 

neni 2 

Nderprerja e armiqesive ne mes tyre 
ne ajat prej 10 vjetesh. Gjate kesaj peri- 
udhe, sa zgjat ky armepushim, njerezit 
do te qarkullojne lirisht dhe do te mbro- 
jne njeri-tjetrin. 

neni 3 

Kush deshiron t'i bashkohet Muham- 
medit, kete mund ta beje, me kusht qe ta 
respektoje kete traktat, e kush deshiron 
t 'u bashkohet kurejshiteve, le te veproje 
ashtu. Qdofis i tille konsiderohet pjese e 
atij populli. Qdo armiqesi ndaj aleateve, 
do te konsiderohet si armiqesi ndaj pa- 
les qe i takon. 

neni 4 

Ata qe ikin tek Muhammedi nga fisi 
kurejsh pa lejen e zoterise se tij, ata do 
t 'i kthejne ne Meke. Kurse ata qe vijne 
nga myslimanet te kurejshitet, perkate- 
sisht nese dikushprej tyre iken te keta, te 
mos u kthehen myslimaneve. 

Efekte psikologjike 
te ketij traktati te myslimanet 

Umeri r.a. eshte shembulli me i mire 
se gfare efekti psikologjik kishte ky tra- 
ktat tek shumica e myslimaneve. Kur 
degjoi Umeri r.a. per keto kushte, nuk 
mundi ta permbante veten dhe shkoi tek 
Pejgamberi s.a.v.s., qe te shihte se gfare 
kishte ngjare me kete traktat. 1 tha: "O 
pejgamber i Allahut, a eshte e verteta ne 
anen tone"? Pejgamberi s.a.v.s. i tha: 
"Po". Umeri r.a.: "A do te hyjne te vraret 
tane ne Xhennet, e te vraret e tyre ne 
Xhehenem"? Pejgamberi s.a.v.s. i tha: 
"Po, do te hyjne". Umeri r.a. atehere tha: 
"Perse te turperojme fene tone e te kthe- 
hemi, e te mos e leme qe Allahu te gjy- 
koje ne mes nesh dhe atyre"? 

Pejgamberi s.a.v.s., i tha: "O biri i 
Hatabit, une jam pejgamber i Allahut 
dhe nuk kam dashur te jem i padegju- 
eshem ndaj Tij. Ai do te me ndihmoje 
dhe kurre nuk do te me braktise". Umeri 
r.a. i tha: "Po ti a nuk na ke thene se do 
ta bejme umren"? Pejgamberi s.a.v.s. i 
tha se u kishte thene por jo per ate vit. 

U largua Umeri r.a. per tek Ebu Be- 
kri, i pikelluar per kete armepushim, dhe 
gjendja e tij shpirterore, qe vlonte per te 
hyre ne shtepine e Allahut, nuk u qete- 
sua derisa zbriti suretu-1-fet'h dhe u bind 
se ajo ishte fitore. Thote Umeri r.a: "Ki- 
sha deshire te lahesha, andaj edhe sot jap 



26 



dituria islame / 219 



sadaka, fal namaz nafile, agjeroj dhe li- 
roj rober, vetem me qellim qe ta lehtesoj 
ndergjegjen time per shkak te atyre fja- 
leve qe pata thene. E kam lutur AUahun 
qe kjo pune te merrte fund mire". 

Ashabet e Pejgamberit s.a.v.s. nuk u 
qetesuan derisa zbriti sureja Fet'h, e cila 
fillon: "Ne te dhame ty fitoren e qarte..." 

Efektet juridiko-politike 
te ketij traktati 

Efektet juridike te ketij traktati i nxje- 
rrim nga 4 nenet e shenuara; keto ishin: 

1. Myslimanet e kishin per detyre te 
ktheheshin pa e kryer umren ate vit. 

2. Myslimanet kishin te drejte te vinin 
dhe ta vizitonin Qabee vitin tjeter, ne 
afat prej 3 ditesh, dhe te paarmatosur. 

3. Kurejshet e kishin per detyre qe viz- 
iten e Qabese, nga mysHmanet vitin e 
ardhshem, ta duronin dhe te permba- 
heshin nga 9do provokim. 

4. Kjo marredhenie e re juridike (paqja 
dhe armepushimi), qe buron nga ky 
traktat, do te zgjaste ne nje kohe prej 
10 vjetesh. 

5. Qarkullimi i lire i njerezve neper ha- 
pesirat e tyre dhe mbrojtja e njeri- 
tjetrit . 

6. E drejta e fiseve te tjera per t'iu bash- 
kuar Muhammedit s.a.v.s., dhe e drej- 
ta e tyre per t'iu bashkuar kurejsheve, 
me detyrimin qe ta respektonin Tra- 
ktatin. 

7. Armiku i aleatit ishte edhe armik i 
pales se ciles i takonte ai aleat. 

8. Muhammedi s.a.v.s. detyrohej qe my- 
slimanet nga kurejshet qe vinin ne 
Medine, t'i kthente prape ne Meke. 

Keto ishin te drejtat dhe detyrimet qe 
buronin per palet nga ky traktat. 

Nderkaq, nga efektet politike, mund 
te ve90jme: 

1. Suksesi i madh ne kete Traktat ishte 
se kurejshet e kishin pranuar si pale 
Muhammedin s.a.v.s. (ne fushen e se 
drejtes nderkombetare kjo njihet si 
njohje e shtetit te ri ne menyre te hes- 
htur). 

2. Kurejshet e kishin kuptuar se ndalimi 
i Muhammedit s.a.v.s per te hyre ne 
Meke ishte i pamundur, prandaj ker- 
kuan vetem te shtyhej per nje vit (qe 
te mos dilnin para fiseve te tjera arabe 
si humbes fatale). 

3. Kurejsheve me nuk u interesonte se 
kush dhe sa veta do te hynin nen fla- 
murin e Muhammedit s.a.v.s. (neni 
3), po u interesonte vetem ekzistenca 
e tyre si pale me "rol ne fiset arabe". 




Keto 3 pika bejne te mesojme per fal- 
imentimin e pashmangshem te kurejshi- 
teve dhe suksesin e pashmangshem te 
Muhammedit s.a.v.s. 

Efektet e Traktatit 
ne fushen e Daves islame 

Perfitimi i daves islame gjate kesaj 
kohe te armepushimit me kurejshet, ndi- 
koi dhe shihet ne dy drejtime. 

1. Ne pranimin e Islamit nga figura te 
fuqishme mekase. Gjate kesaj periu- 
dhe te paqes, ftohja e gjaqeve dhe 
dhenia perparesi racionalizimit para 
emocionalitetit, ndikoi fuqishem ne 
pranimin e Islamit nga njerezit. Nder 
njerezit e medhenj qe pranuan Isla- 
min, ishin: Halid b. Uelid r.a., Amr b. 
Asi r.a. dhe Uthman b. Talha r.a. Kur 
i pa Pejgamberi s.a.v.s. se ata njerez 
pranuan Islamin, tha: "Na dhuroi 
Meka cope nga melgia e saj". 

2. Shtrirja dhe prezantimi i Islamit tek 
fise arabe, mbreter dhe perandore te 
kohes. 

Gjate asaj kohe Pejgamberi s.a.v.s. 
aktivizoi ambasadoret e vet dhe diplom- 
acine ne shume vende arabe, perse e bi- 
zantine. Ata ambasadore i dergonte per 
t'i percjelle amanetin te gjithe njerezi- 
mit, me te cilin e kishte ngarkuar AUahu 
xh.sh.. Para dergimit te tyre, Pejgamberi 
s.a.v.s. pergatiti edhe vulen e tij, ne te 
cilen shkruante: "Allah, Rasul, Muham- 
med", por qe shkruhej dhe lexohej nga 
poshte lart. (d.m.th. fillonte me Muham- 
med s.a.v.s. dhe perfundonte me Allah 
por lexohej duke filluar nga Allah pastaj 
Rasul dhe Muhammed, per respekt ndaj 
Allahut xh.sh.). 



Mesazhi islam u prezantua te keta su- 
ndimtare permes ketyre te deleguarve- 
ambasadore: 

1 . Negusit - Mbretit te Abisinise permes 
Amr b. Umejje ed-Damerin r.a. Ky 
mbret e pranoi Islamin para Xhafer b. 
Ebi Talibit (Pejgamberi s.a.v.s. u in- 
formua nga Allahu xh.sh. per vdekjen 
e Nagusit dhe ia fall namazin e Xhe- 
nazes ne mungese). 

2. Mesazhi iu dergua Mukaukisit-Mbret 
i Egjiptit permes Hatib b. Beltanit. 
Ky sundimtar nuk e pranoi Islamin 
por shprehu admirim dhe respekt te 
madh ndaj Pejgamberit s.a.v.s. duke i 
derguar dhurata, dy roberesha dhe nje 
mushk. 

3. Mesazhi derguar Kisras -perandorit te 
Persise permes Abdullah b. Hudha- 
fen, i cili ia dorezoi mesazhin magna- 
tit te Bahrejnit per ta percjelle tek ky 
perandor. Ky perandor nuk e pranoi 
Islamin, perkundrazi u soil shume 
keq dhe grisi shkresen e Muhamme- 
dit s.a.v.s. Kur degjoi Pejgamberi 
s.a.v.s. per kete, tha: "U griste push- 
teti i tij". 

Dhe vertet ndodhi pas pak kohe: nje 
nate pallati i tij u zhyt ne trazira dhe i 
biri i tij, Shirevahi, e vrau ate dhe ia 
rrembeu pushtetin. 

4. Mesazhi derguar Cezarit, Kajser-pe- 
randorit te Bizantit permes Dihjetu b. 
Hulejfe. Ky perandor ishte i bindur 
ne profetesine e Muhammedit s.a.v.s., 
po nuk e pranoi Islamin. Po Muham- 
medit s.a.v.s. i dergoi shume dhurata. 

5. Mesazhi derguar el-Mundhir b.Savit, 
permes El-ala b. El-Hudramijjut. Ky 
ishte sundimtar i Bahrejnit, i cili e 
pranoi Islamin si dhe shumica e po- 
pullit te tij. 



dituria islame / 219 



27 



6. Mesazhi derguar Haudhete b. Aliut- 
sunduesit te Jemenit, iu dergua per- 
mes Sulejh b. Amri el-Amirijj. Ky 
sundimtar i kishte thene Muhamme- 
dit s.a.v.s.: "Sa e mire ajo per se po 
me therret ti. Arabet me ndjekin nga 
ky vendi im, e ti ma mundeso te kem 
edhe une hise se bashku me ty, dlie 
une do te te pasoj ty". Ky sundimtar i 
dergoi Muhammedit s.a.v.s. shume 
dhurata. 

7. Mesazhi derguar Harith Ebi Shemer 
el-Gassanit-sundues i Shamit permes 
Suxha b. Vehbit. Ky sundimtar nuk e 
pranoi Islamin. 

8. Mesazhi derguar sunduesit te Amma- 
nit permes Amr b. Asit. Ky e pranoi 
Islamin bashke me vellane e tij . 

Keto ishin komunikimet diplomatike 
te Muhammedit s.a.v.s. me perandoret 
dhe mbreterit e kohes, te cileve ua per- 
colli mesazhin e Allahut xh.sh. Disa prej 
tyre e pranuan e disa jo, por ishte i re- 
ndesishem fakti i prezantimit te Islamit 
ne bote. 

Ishte me rendesi fakti se Pejgamberi 
s.a.v.s. gjate armepushimit me kurejshet, 
zhvilloi disa luftera me fise te tjera qe 
rrezikonin dhe kercenonin shtetin islam. 

Zgjdhja e problemit 
te besimtareve mekas 

Ne nenin 4, si9 thame, parashihej 
kthimi i besimtareve myslimane qe vi- 
nin nga Meka te Muhammedi s.a.v.s. per 
ne Meke perseri. Pas lidhjes se marreve- 
shjes erdhen disa gra qe kishin pranuar 
Islamin, dhe pas tyre edhe zoterinjte e 
tyre per t'i kerkuar nga Pejgamberi 
s.a.v.s. qe t'ua kthente prape. Kjo kerke- 
se e tyre u refuzua nga Pejgamberi 
s.a.v.s. duke u thene se aty nuk nenkup- 
toheshin grate, sepse ato as qe ishin per- 
mendur. 

Zgjidhja e problemit te 
burrave besimtare nga Meka 

Kur arriti Pejgamberi s.a.v.s. ne Me- 
dine, pas tij arriti nje i arratisur nga Me- 
ka, qe quhej Ebu Besir, nga fisi Thekafe. 
Pasi arriti ne Medine, pas tij erdhen dy 
burra, njeri prej te cileve zoteria i tij, per 
ta kthyer Ebu Besirin ne Meke. Ky mys- 
liman i nderuar, Ebu Besiri, nuk mund ta 
imagjinonte t'u kthehej torturave qe i 
shkaktonin mekasit. Iu ankua mysliman- 
eve dhe Pejgamberit s.a.v.s. qe do ta 
kthenin perseri ne duar te tyre. Pejgam- 
beri s.a.v.s., i dashuri i ebu Besirit dhe i 



^^^^^^^^^^^B^^^^T^TT^^^^ 


^K 


^H^'J<, 1 


f 


••Si^Jj 


/•»"1 

^^«* 


mm 





dashuri yne s.a.v.s., nuk e theu besen e 
dhene, por e dinte qarte se AUahu nuk 
do te zhgenjente as ate dhe as besimtaret 
qe jane me te.. Muhammedi s.a.v.s. i tha: 
"O Ebu Besir, kemi lidhur marreveshje 
me ta, e ajo na obligon qe te te dorezoj- 
me tek ta. Por Allahu do t'ju beje zgjidh- 
je te shpejte". 

Duke u kthyer per Meke, gjate nje 
pushimi, Ebu Besiri e mashtroi percje- 
Uesin e zoterise se tij, ia mori shpaten 
dhe e vrau. Perseri iku per Medine dhe 
pas tij erdhi serish zoteria i tij . Kur e pa 
Pejgamberi s.a.v.s. zoterine e Ebu Besi- 
rit, thote se ky paska pare fantazmen- 
paska frike te madhe. Ebu Besiri i tha: 
"O Pejgamber i Allahut, e mbajte besen 
tende e me dorezove, por Allahu me 
shpetoi prej tyre". Ebu Besiri e pa qarte 
se Pejgamberi s.a.v.s. nuk do ta thyente 
besen, prandaj iku ne fshatin Sejfu-1 ba- 
hr. Atje iu bashkuan shume shpejt edhe 
Xhendel b. Suhejli dhe shume te tjere 
nga Meka qe pranuan Islamin. Ne kete 
vend u be grupi i muhaxhireve te Ebu 
Besirit dhe, meqenese ishte pike udheti- 
mi per tregtine e kurejsheve, ata vazhdi- 
misht rrezikonin karvanet e tyre. Pas nje 
kohe kurejshet ishin ata qe shkuan dhe e 
luten Pejgamberin s.a.v.s. qe te gjithe 
myslimanet nga Meka qe pranonin 
Islamin, te lejoheshin ne Medine. 

Me lejen e Allahu xh.sh. perfundoi 
edhe kjo pike e ketij traktati ne te mire te 
myslimaneve, dhe s 'kishte si te mos 
perfundonte ne te mire te tyre sa kohe qe 
pas Muhammedit s.a.v.s. ishte Allahu 
xh.sh. 



Thyerja e Traktatit 
nga Kurejshitet 

Pejgamberi i Allahut s.a.v.s. dhe ata 
qe jane me te, jane te drejte, te matur dhe 
kurre nuk e thyejne besen, nuk mashtroj- 
ne e as genjejne. Ate marreveshje mysli- 
manet e prezantuan per hair dhe dobi te 
pergjithshme. E shfrytezuan per ta per- 
hapur paqen edhe ne fise e raj one te tje- 
ra. Muhammedi s.a.v.s. e respektoi dhe e 
ruajti Traktatin deri ne momentin kur e 
thyen tradhtaret e radheve te kurejsheve. 

Ky Traktat, sig e pame, nenin 3 para- 
shihte mundesine e hyrjes se fiseve te 
ndryshme ne radhet e paleve qe e kishin 
lidhur. Fisi Benu Beker hyri me Kurej- 
shitet, kurse fisi Huza hyri ne radhet e 
Muhammedit s.a.v.s. 

Gjate nje nate, derisa nje grup mesh- 
kujsh nga fisi Huza qendronin te burimi 
El-Vetir ne shpatin e Mekes, nje grup 
nga fisi Benu Beker i sulmuan ata te ndi- 
hmuar nga Kurejshet me arme e njerez, 
dhe i vrane ata. Kjo ndodhi ne vitin 8 hi- 
xhri ne muajin Shaban. Ketu qe fundi i 
ketij Traktati, prej te cilit myslimanet e 
Muhammedit s.a.v.s. kishin pasur shume 
dobi, duke percjelle Islamin, duke kryer 
umren, duke u shtuar dhe duke u organi- 
zuar per ta arritur fitoren e Madhe, Qlir- 
imin e Mekes. 

Falenderimi I takon Allahut 

Paqja dhe meshira e Allahut qofshin 
per Muhammedin s.a.v.s., per familjen e 
tij dhe pasuesit e tij deri ne Diten e Gjy- 
kimit. 



28 



dituria islame / 219 



Veshtrim 



Njohja, nevoja dhe frilca ndaj Zotit! 



Nje prej kushteve fondame- 
ntale qe njeriu duhet te arri- 
je ne kete jete, pa dyshim 
eshte njohja e Zotit - Kriju- 
esit, Sunduesit, Mbikeqyresit, Qenies 
Absolute, i Cili eshte i Perhershem, i 
PafiUim dhe i Pambarim. 

Para se njeriu t'la kete friken Zotit, 
duhet ta kete te qarte varesine qe e ka 
nga Ai (nevojen per Te), ndersa, para se 
ta kuptoje varesine nga Ai, duhet ta njo- 
he Ate. 

Njohja e Zotit eshte e lehte per t'u 
arritur. Ne vete qenien e njeriut ka argu- 
ment per ekzistencen e nje fuqie te per- 
kryer mbinatyrore, absolute. Ne qiej e 
ne Toke, ne shiun, ajrin, nderrimin e sti- 
neve, krijimin e te gjitha gjallesave ne 
fifte, persosmerine e krijimit, harmoniz- 
imin e levizjes se planeteve - ka argume- 
nte per ekzistencen e Zotit. S'ka dyshim 
se nuk do te ekzistonte as edhe krijimi 
me i vogel, po te mos ishte deshira e 
Krijuesit, qe ai krijim i caktuar te ekzis- 
tonte. A do te kishte ndonje pikture pa 
piktorin, apo karikature pa karikatur- 
istin!? Jo assesi! 

Njohja e Zotit arrihet se paku neper- 
mjet dy menyrave: mendjes dhe veshtri- 
mit te krijimit. 

Mendja na ben qenie te ve9anta, te 
arsyeshme. Ajo eshte krijimi me i dash- 
ur i Zotit, pikerisht sepse nepermjet saj 
njeriu arrin ta njohe Ate. Por, eshte e 
vertete se vetem me mendje, njeriu nuk 
mund te arrije 9do gje. Me mendje mund 
te arrijme shume9ka, por jo edhe gjithg- 
ka. Me mendje arrijme ta njohim Zotin, 
por me mendje nuk mund ta percepto- 
jme qenien dhe perhershmerine e ekzis- 
tences se Zotit. Por, megjithate, edhe me 
tej mendja mbetet e rendesishme, sepse 
prape, nepermjet saj po kuptojme se me 
ate nuk mund te arrijme 9do gje. Duke u 
bazuar ne kete fakt, konstatojme se me- 
ndja eshte shkak dhe faktor i vetem, qe 
arsyeton paperceptueshmerine e qenies 
se Zotit dhe perjetesise se Tij. 

Shkenca ka ardhur ne perfundim se 
ne bote gdo gje peson ndryshim, fdo gje 




qe peson ndryshim, ka qene e krijuar, qe 
tregon se ka pasur nje fillim, dhe eshte 
vertetuar se 9do fillim e ka edhe fundin, 
kurse fdo gje qe ka fdlim dhe fund, nuk 
ka dyshim se ka pasur nje krijim te ku- 
Uuar, dhe se fundi 9do gje qe eshte kri- 
juar, ka Krijuesin e saj, i Cili eshte Nje 
dhe i Vetmi, e Ai eshte Zoti i Madheruar, 
i Perhershmi, i Pavdekshmi, i Perkryeri, 
i Gjithefuqishmi. 

Psikologu i personalitetit, Carl Gus- 
tav Jung, pyetjes fondamentale - A e be- 
soni Zotin?, - i eshte pergjigjur: "Une 
nuk besoj, por une e di qe Ai ekziston". 
Pra besimi apo mosbesimi ne Zotin a di9 
tjeter, nuk luan asnje rol te vetem per sa 
i perket te vertetes ekzistenciale. Nese 
nje person qendron ne nje gremine, dhe 
mohon se jashte atij vendi ka drite, nuk 
do te thote se mohimi i tij ka ndikuar ne 
mosekzistimin e drites, por thjesht per- 
soni ne fjale nuk do qe te besoje! Lind 
pyetja - a e ka ndryshuar driten besimi i 
tij? Jo! Jo, sepse drita prape ka mbetur 
drite, por ai person e ka mohuar duke 
mos u mbeshtetur ne arsyen e shendo- 
she. 



Nevoja jone per Zotin eshte nevoje 
qenesore, e pandashme, jo nevoje e fa- 
zes. Asnjehere njeriu nuk mund te ndih- 
et i pavarur nga nevoja per Zotin. Jeta e 



njeriut varet nga shume fuqi qe i ka per- 
caktuar Zoti. Njeriu nuk mund te jetoje 
pa ajrin, ujin, diellin, floren e faunen. 

Varesia e njeriut per Zotin nuk ndiko- 
het nga rrethanat e caktuara, por eshte 
nevoje qe do ta shoqeroje gjate gjithe 
jetes. 

Ndersa Zoti qenesisht eshte i pavarur 
nga 9do send, pikerisht sepse eshte Kri- 
jues dhe monitorues i 9do gjeje, prandaj 
te ekzistuarit e Tij nuk varet nga asgje. 

Per te ekzistuar dhe per te jetuar, nen- 
shtrimi yne ndaj vuUnetit te Zotit ne 
ligje natyrore - fizike eshte i domosdo- 
shem, ndersa nenshtrimin e njeriut per 
nderimin, respektimin dhe falenderimin 
qe Ai meriton, Zoti i Madheruar e ka le- 
ne ne doren e njeriut, pra per kete e ka 
lene plotesisht te lire, duke deshiruar qe 
besimi i njeriut te buroje nga vete vull- 
neti tij e jo si rezultat i dhunes. 

Megjithate, Zoti e ka njoftuar njeriun 
per ndeshkimet e mundshme qe mund te 
pasojne si rezultat i mosrespektimit te 
ijales se Tij. 

A thua 9fare do te ndodhte sikur Zoti 
te kerkonte nga ne pergjegjesi ne meny- 
re rigoroze per veprimet tona, dhe si 
rezultat te mosnenshtrimit te na e shqi- 
ptonte denimin!? Kjo mbase nuk eshte 
veshtire te kuptohet, - nuk do te mbetej 
asnje njeri ne toke. Por, meshira e Zotit 
tejkalon hidherimin e Tij. 



dituria islame / 219 



29 




Qenia njerezore perbehet nga trupi 
dhe shpirti, kurse mendja ate e ben qenie 
te ve9ante. Eshte ligj natyror i percaktu- 
ar nga Zoti, qe per te jetuar nje njeri, du- 
het te haje e te pije. Mendjen e ushqejme 
me meditim e lexim, trupin me ushqim, 
dhe vijme ne perfundimin se edhe shpir- 
ti qe eshte pjese e trupit, duhet ushqyer 
patjeter. Ushqimi i shpirtit eshte besimi 
ne ekzistencen e Zotit, duke u perpjekur 
per te demonstruar e zbatuar ne praktike 
fjalen e Tij. Nderkaq adhurimi yne ndaj 
Zotit dhe respektimi i Fjales se Tij, nuk 
I ben dobi Atij, por vetvetes sone dhe 
shoqerise ne pergjithesi. 



Pergjithesisht, fete cilesohen padrej- 
tesisht si fe qe qendrojne pas frikes. Ky 
gjykim nuk eshte aspak i vertete, sepse 
njeriu i nenshtrohet ligjit te Zotit jo ve- 
tem nga frika, por nga frika-respekti, 
pike se pari duke E falenderuar Ate, qe e 
ka krijuar si qenien me te persosur; da- 
shurine e nevojen qe ndien per Te; si dhe 
per begatite e dhuruara. 

Per me teper, frika ndaj Zotit ka dalli- 
me diametralisht te kunderta nga frika 



prej nje personi, kafshe, pushteti apo 
9faredo qofte dhe kushdo qofte. 

Se pari duhet ta kemi te qarte se frika 
ndaj Zotit na afron me Te. 

Por ajo qe vien te theksohet, qendron 
ne faktin se ka se paku tri dallime the- 
melore dhe thelbesore qe e ve90jne fri- 
ken ndaj Zotit ne krahasim me friken 
ndaj krijesave te Tij. 

Zoti eshte Krijues, ne jemi krijesa; 
Zoti eshte i pavdekshem, i perjetshem, 
kurse ne dhe 9do gje tjeter- jemi te vdek- 
shem te afatezuar; Zoti eshte i paduksh- 
em, ne jemi te dukshem. 

1. Zoti eshte Ai qe krijon, ndersa ne ve- 
tem perdorim apo modifikojme di9ka 
qe ekziston, qe eshte krijuar nga Ai. 
Ajo 9fare ben njeriu, eshte vetem nje 
reflektim i asaj qe tashme eshte kriju- 
ar nga Zoti. 

2. Zoti eshte i pavdekshem, i perhersh- 
em, Qe nuk ka mbarim, nuk eshte i 
afatezuar as ne kohe as ne hapesire, 
Ai eshte qe i ka paraprire historise, 
ndersa ne nje dite do te vdesim, do te 
behemi ushqim per gjallesat e tokes, 
dhe prape do te rikthehemi tek Ai. 

3. Krijuesi eshte i padukshem dhe i duk- 
shem, e padukshme eshte vetem qe- 



nia e Tij, ndersa ekzistenca e Tij eshte 
e dukshme ne ate qe shohim dhe ndi- 
ejme. 

Nje njeri i ciU e beson sinqerisht dhe 
e kupton ekzistencen e nje fuqie mbina- 
tyrore, te pavdekshme dhe te perhersh- 
me, ndien dhe vepron ndryshe ne dalHm 
nga nje tjeter qe nuk eshte pajisur me 
keto njohuri e tipare. 

Njeriu duhet te kete lidhje te drejtper- 
drejta me Zotin, sepse ne pergjithesi me- 
kati behet kur Zoti harrohet! 

Paperceptueshmeria per perhershme- 
ria e Krijuesit nuk eshte argument per 
mosbesim ne ekzistencen e Krijuesit. 
Nje njeri qe ka jetuar nje kohe te gjate 
vetem, ne shkretetire, syte e te cilit nuk 
kane pare as edhe teknologjine me ele- 
mentare, pasi te kete zbarkuar ne nje qy- 
tet me teknologji modeme, nuk ka te 
drejte te mohoje se ate teknologji te cak- 
tuar e ka ndertuar njeriu. Per shkak se ai 
nuk ka qene i pranishem ne kohen e nde- 
rtimit dhe nuk mund ta marre me mend 
se e ka ndertuar njeriu, kjo nuk do te 
thote se e ka te drejten dhe arsyen ta mo- 
hoje se ai e ka ndertuar dhe aq me pak te 
supozoje se ajo ka ardhur ne ekzistence 
rastesisht; ky supozim ngjan vetem tek 
ata persona qe besojne se nje e hedhur 
shkronjash formon poezine, te cilet me 
apo pa vetedije, i dhunojne te gjitha pa- 
rimet kryesore te racionales. 

Kur njeriu nuk mund te dije per zana- 
fillen e nje krijese te dukshme dhe mjaft 
te dobet - (vezes/pules), te Krijuesit, si 
mund te pretendoje te arrije te percepto- 
je perhershmerine e ekzistences se Kri- 
juesit, i Cili eshte i padukshem!? 

Nje gje duhet ta kemi me se te qarte, 
se frika ndaj Zotit nuk do te kishte efek- 
tivitet nese nuk do t'ia shoqeronim edhe 
besimin e sinqerte. 



Muhamet Krasniqi 

Student i Departamentit 
te Sociologjise - UP 



30 



dituria islame / 219 



Personalitete 



Shuajb Arnauti 



Hulumtues i njohur i librave te kultures dhe te arsimit 



Mr. Isuf Ahmeti 

Shuajb Arnauti u lind ne Damask 
ne vitin 1928, eshte biri i Mu- 
harremit'. Rrjedh nga familja e 
Bushatlinjve te Shkodres. Ne 
ate kohe Shkodra ishte kryeqytet i Shqi- 
perise.' Familja e Shuajbit, Muharremi, 
nga Shkodra shpemgulet dhe vendoset 
ne Damask te Sirise.' 

Eshte me interes te permendet thenia 
e Shuajb Amautit se, kur ndonjeri krye- 
nte obligimin fetar, duke adhuruar pere- 
ndine dhe e hetonin organet e pushtetit 
lokal, ate pemjehere e futnin ne burg 
dhe askush nuk dinte se ku ndodhej ai 
njeri per nje periudhe te gjate kohore 
prej dhjete vjetesh." 

Me ne fund, babai i Shuajbit vendosi 
te shpemgulej ne Damask, sepse, si9 ki- 
shte degjuar nga disa njerez, ky vend ne 
krahasim me Shqiperine ishte me i qete 
dhe me i civilizuar, dhe se atje kishte me 
shume liri, qe do te thote se obligimet 
fetare mund te kryheshin me lirisht dhe 
pa kurrfare pengese nga askush. Ky ish- 
te shkaku kryesor per shpemguljen e tij 
ne vitin 1926.' Kete vendim e kishin ma- 
rre, thekson Shuajbi, familjet e Nuhe 
Nexhatit dhe te Sylejman Gavo9it. Ne 
Siri te parat erdhen familjet e Shuajbit 
dhe Nuhe Nexhatit, ndersa familja e Sy- 
lejman Gavo9it shkoi atje dhjete vjet me 
vone.*" 

Per udhetimin e familjeve shkodrane, 
Shuajbit i kishte treguar babai i tij. Nga 
Shkodra ata se pari kishin shkuar ne 
Durres. Ne Durres kishin hipur ne anije 
dhe kishin dale ne Itali. Nga Italia, prape 
me anije, kishin udhetuar ne Liban, prej 
nga me autobus kishin arritur ne Siri. 

"Anijet me te cilat lundruam, ishin te 
vjetra, ndersa udhetimi kishte zgjatur 4- 
5 dite. Per sa u perket veshtiresive qe 
kishim pasur gjate udhetimit, prindin 
kurre nuk e kam degjuar qe te ishte an- 
kuar.' Me ardhjen tone ne Damask, shu- 
mica e femijeve qene semurur dhe paten 
vdekur. Vdekja e tyre ishte pasoje e nde- 
rrimit te klimes dhe udhetimit te gjate. 
Nga femijet e shumte te Muharremit, ke- 
mi mbetur vetem une, vellai dhe nje mo- 
ter, qe ende jemi gjalle. Motra eshte me 
e madhja dhe tani ka afro 90 vjet"." 

Babai i Shuajbit nuk shihte mire. Ai i 
donte shume dijetaret, i nderonte dhe 
ndiqte te gjitha tubimet e dijetareve, pa 




Shuajb Arnauti 

marre parasysh se ku mbaheshin. Ishte i 
alert me te gjithe dhe shoqerohej shume 
me ta. Deshire e flakte e tij ishte te infor- 
mohej sa me shume per fene islame dhe 
gjithmone kishte enderruar qe ndonjeri 
nga femijet e tij te behej dijetar.' Gjithe 
pasurine e token qe kishte pasur ne 
Shqiperi, e kishte shitur dhe me te hollat 
qe kishte marre, e mbante familjen. Bli- 
nte dru arre, i pergatiste dhe i dergonte 
neper fabrika per perpunimin e drurit. 
Me kete profesion u mor deri ne 9astet e 
fundit te jetes.'° 

Ndonese ne fillim jeten ne vend te 
huaj e perjetoi rende, ai dalengadale u 
stabilizua dhe u adaptua ne kushtet e 
reja te jeteses. Filloi nje jete krejtesisht 
te re, por pa i harruar doket dhe traditat 
shqiptare. 

Mesimet e para Shuajbi i mori nga i 
ati. Kishte mesuar di9ka per Islamin nga 
Kurani. Nga ky liber i shenjte mesoi disa 
kaptina. Kishte aftesi te jashtezakonsh- 
me per t'i mesuar disa fragmente te tij. 
Shkaku kryesor per t'u marre me mesi- 
min e Kuranit, per Shuajbin ishte studi- 
mi i gjuhes arabe. Kjo dashuri e forte 
dhe e sinqerte ndaj ketij studimi, i lindi 
ne moshen shtatembedhjetevje9are." 
Gjuhen arabe ai e mesoi per afro dhjete 
vjet, duke shkuar neper xhamite e Dam- 
askut dhe shkollat e vjetra te asaj kohe. 
Qellim kryesor kishte njohjen sa me mi- 
re te gjuhes arabe, gramatiken dhe lete- 
rsine e saj.'^ Studioi te disa profesore te 
shquar te asaj kohe ne Damask. Lexoi li- 
teraturen me te njohur te gjuhes dhe te 
letersise arabe, por studioi Sherh ibni 



Akilin (Shpjegimet e ibni Akilit), Kafije 
ibn el-Haxhib dhe el-Mufasal (Ndarjet), 
te El-Zemahsherise, liber shume i njoh- 
ur, ate te Ibni Hisham El-Ensarit me tit- 
uU Shudhur el-Dheheb (Ari i paster), 
Esrar el-Belaga (Fshehtesia gramatiko- 
re), si dhe librin e Abdul el-Kahir el- 
Xharxhani me titullin "Delail el-Eaxh- 
az" (Argumentet e dy gjinive) etj." 

Shuajb Arnauti ka qene nxenes i disa 
profesoreve te shquar te Damaskut, si i 
Muhamed Salih el-Farfur, i cili ka qene 
njeri nder profesoret e rralle dhe me i ke- 
rkuari ne shkencen e hadithit. Ka jetuar 
ne nje lagje te vjeter te Shamit. Sirianet 
i thoshin El-Dijarul Shamije ne kohen e 
Muhamed bin Jusufit, i njohur me emrin 
Bedrudin el-Haseni, i cili ka nje liber, ku 
flitet per shkencen dhe jeten e tij person- 
ale." 

Nder dijetare te tjere, Shuajbi pati 
edhe profesorin e shquar Arif el-Duve- 
xhi, i cili ishte i orientuar ne lemin e gju- 
hes arabe.'' 

Ka mesuar edhe te shkodrani Sylejm- 
an Gavo9i, i cili tere jeten e kaloi ne Da- 
mask. Ky u ka ligjeruar studenteve nga 
libra te ndryshem, qe studioheshin ne 
shtetet osmane te asaj kohe, si9 ishte ai 
"El-Avamil Lil-Bergevi" (Veprat e Ber- 
gevise), mandej "El-ldhehar" (Duksh- 
meria) i Etahliut, etj." Dhe, me ne fund, 
ky ia arriti qellimit qe kishte enderruar 
me pare: Filloi t'i kuptonte gjerat, kishte 
mbledhur nje mori argumentesh, ishte 
inteligjent, kishte nje kapacitet te te 
mbajturit mend. 

Shuajbi e pa te udhes qe te merrej me 
studimin e librave te fushes se bazave te 
legjislacionit islam, qe ne ate kohe kerk- 
ohej shume, dhe filloi te lexonte litera- 
ture perkatese, sipas medhhebit hanefi." 
Shuajbi kishte lexuar edhe literaturen 
"Merakilfelahit" te Shurin Bilalit. Po 
ashtu ka lexuar edhe librin e el-Ihtijar 
(Te zgjedhura) te El-Mevsilit dhe librin 
e El-Hasan el-Kadurit, etj.'" 

Kete fushe te bazave te legjislacionit 
islam, Shuajbi e ka studiuar rrenjesisht 
dhe me nje seriozitet te ve9ante. Me vo- 
ne filloi te merrej edhe me studimin dhe 
me komentimin e Kuranit dhe me shke- 
ncen e Hadithit. Perve9 kesaj, u mor 
edhe me poezi e kulture. Te gjitha keto i 
arriti ne moshen 30-vje9are." U percak- 
tua ne ve9anti per shkencen e Hadithit, 
ku edhe filloi te merrej me korrigjimin e 
librave. Nga kjo fushe per here te pare 



dituria islame / 219 



31 



fiUoi t'i korrigjonte librat e El-Sune - 
Etimologjike dhe Terminologjike, pra 
veprat dhe porosite e Muhamedit. Punen 
e kryente me kujdes dhe vemendje te 
plote, ngase deshironte qe te gjitha keto 
te dilnin ne drite dhe te kishin nje kup- 
tim te drejte e te ishin ne sherbim te 9do 
hulumtuesi tjeter.™ Ne vitin 1955 ne nje 
shkolle te mesme te Damaskut, u be me- 
simdhenes i gjuhes arabe dhe i kuhures 
islame. Me 1958 filloi punen ne Bibli- 
oteken Islame te Damaskut, biblioteke 
kjo qe ishte me e njohura ne Siri. Aty u 
emerua kryetar i grupit korrigjues dhe 
permiresimit te gabimeve, deshire kjo te 
cilen e kishte enderruar qemoti, per t'u 
bere korrigjues i librave dhe i punimeve 
shkencore ". 

Ai vete zgjidhte librin qe e korrigjo- 
nte me grupin e tij. Librat i korrigjonte 
me vemendje e te rinjte i keshillonte dhe 
i mesonte si duhej.^^ Librat qe i korrigjo- 
nte Shuajbi ne kete biblioteke, ishin te 
lemenjve te ndryshem, si legjislacioni 
islam, poezi, komentime nga Kurani, le- 
tersi e gjuhe, filozofi, etj. Ne kete bibli- 
oteke Shuajbi punoi mbi 20 vjet dhe 
korrigjoi mbi 70 libra te ndare ne velli- 
me sipas lemenjve, si Sherh el-Sune" 
(Shpjegimet e veprave te Muhamedit 
a.s.) te Bergevise, liber ky qe kishte 16 
vellime, "Zad el-Mesir fi ilmul Tefsire" 
(Rruga e shkences se komentimit te Ku- 
ranit) i Ibni Xhevzise ne 9 vellime, "Re- 
vdatul Talibin" (Kopshti i te kerkuarve) 
i Nevevise i ndare ne 12 vellime, "Mab- 
dae fi sherh el-Mukana" (Fillimet ne 
shpjegimin e te pranuarve), Ibni Meflah 
el-Hanbeli ne 10 vellime, ai i "Medhheb 
el-Egani i ibni Mendhurit" ne 12 vel- 
lime, etj.^' 

Ne Siri, ne vitin 1982 filloi nje fiasha- 
te kunder Islamit dhe myslimaneve. Ne 
kete kohe shume persona u burgosen, 
madje pati edhe te vrare. U burgosen 
edhe te gjithe shekel e Shuajbit. "Ne ke- 
te gjendje kaq tmerruese, Zoti e di se si 
shpetova, - thote Shuajbi. - Qe nga kjo 
kohe shume e lige me kurre nuk u kthe- 
va ne Siri".'" 

Pas gjithe kesaj fiashate qe ne Siri u 
ndermor kunder myslimaneve, Shuajbi 
ne moshen 54-vje9are, u largua dhe 
shkoi ne Aman te Jordanise, ku i buze- 
qeshi fati dhe gjeti pune ne profesionin 
qe kishte ushtruar ne Damask. Ketu 
vazhdoi punen si kryetar i Deges se Ku- 
Itures Shoqerore ne Shoqaten e Shkri- 
mtareve ne Aman. 

Ne fiishen e korrigjimit, Shuajbi ki- 
shte fituar nje pervoje te gjate dhe te 
mrekuUueshme. Tashme ai vete e harto- 
nte planin e punes. Njeheresh i ushtronte 
edhe nepunesit e tjere te deges qe pu- 



nonin aty. Te gjithe keta i percillte me 
vemendje gjate punes se korrigjimit. '' 

Puna dhe vepra e bene Shuajbin me te 
kerkuarin dhe me te pjekurin ne shke- 
nce. Me plot gojen mund te themi se 
perparimi dhe njohja e tij ne fushen e 
korrigjimit edhe ne kete shoqate, ishte 
ne nivel te duhur. Puna e tij beri qe ai 
gjate gjithe krijimtarise se tij shkencore, 
te kishte shume simpatizante, nder te 
cilet edhe intelektuale te shquar. Po per- 
mendim vetem disa punime te tij shken- 
core te korrigjuara ne kete shoqate: 

Korrigjimi i librit "Sire ealam el-Nu- 
bela" (Historia e tepareve te dalluar) te 
Dhehebise ne 23 vellime, "El-Avasim 
vel Kavasim" (Ndalesat dhe thyerjet e se 
vertetes) te Ibni el-Vezirit ne 9 vellime, 
"Zade el-Mead" (Takimet e teperta) te 
Ibni Kijam el-Xhevezise ne 5 vellime, e 
libra te tjere.^' 

Ne parathenien e librit "Sire ealam el- 
Nubela" (Historia e te pareve te dallu- 
ar) te dr. Beshar Avad Maruf nga 
Universiteti i Bagdadit, te cilin e kishte 
korrigjuar Shuajbi, dr. Beshar Shuajbin 
e cileson si njerin nder dijetaret me te 
shquar te kohes dhe i uron suksese deges 
dhe shoqates ne te cilen punonte Shuaj- 
bi." Te gjitha shpenzimet qe i beri gjate 
botimit te librave, materialin shpenzues, 
letren, makinen e shtypit dhe te tjera i 
mori persiper prof. Ridvan Daubul. 

Kohen me te madhe, qe nga mengjesi 
deri ne mbremje vone, Shuajbi e kalonte 
ne zyre duke korrigjuar. Gjithhere mu- 
ndohej qe 9do fjale ta vinte ne vendin e 
vet, ne menyre qe punimi ta kishte me te 
qarte kuptimin edhe per lexuesit.'* Nje 
numer jo i vogel i studenteve te fushes 
se korrigjimit kaluan neper duart e Shu- 
ajbit dhe sot e kesaj dite punojne te pa- 
varur, botojne dhe korrigjojne. Nder ta 
po permendim: prof. Muhamed Neim el- 
Arkasusi, prof. Ibrahim el-Zejbek, prof. 
Adil Murshid, prof. Omer Hasan el-Ki- 
jam dhe prof. Ahmed Abdullah, etj.-' 

Pas perpjekjeve te shumta qe kishte 
bere, Shuajbi ndikoi tek ata per te mire 
ne fijshen e korrigjimit, dhe vleresoi se 
ata vertet kishin arritur nje shkalle te la- 
rte te dijes dhe te pjekurise per t'u marre 
me kete veprimtari tejet interesante dhe 
te dobishme ne shoqeri e ne kulture.™ 
Kur i vleresonte punimet e studenteve, 
ata e falenderonin ne paratheniet e libra- 
ve te tyre. 

Prof. Neim Arkasusi, ne parathenien 
e korrigjimit te librit Tevdih el-Meshteb- 
eh te ibn Naser Dinit, e falenderon Shu- 
ajbin qe i ndihmoi ne 9do aspekt dhe, 
nder te tjera, thote se, po te mos ishte ai, 
"une as qe do te isha ne kete post qe tani 
jam duke e kryer"." 



Prof. Ibrahim el-Zejbek, ne parathe- 
nien e korrigjimit te libri "Tabekat ule- 
ma el-Hadith" (Vleresimet e dijetareve 
te hadithit) te Ibni Abdel Hadit, pyet se 
a eshte e mjaftueshme qe profesorit te tij 
Shuajbit t'i jete vetem mirenjohes dhe ta 
falenderoje me fjale, sa kohe qe ia kishte 
hapur shtigjet e rruges se diturise.'^ Po 
ashtu, prof. Omer Hasan el-Kijam, njeri 
nder korrigjuesit jordaneze, thekson se 
nga Shuajbi kishte perfituar shume. 
Shuajbin e vlereson si njerin nder dije- 
taret e shquar te kohes. "Kete me se miri 
e deshmon vendi im ne fushen e korri- 
gjimit ne Aman te Jordanise", - kishte 
thene ai.^" 

Bashkepunim dhe marredhenie te mi- 
ra shoqerore e miqesore pati edhe me 
studentet e vet. Me ta ishte shume i afert, 
i kujdesshem dhe i dobishem. I mesonte 
te mendonin gjate e mire. Bente edhe 
polemika te ndryshme gjate punes me 
studente. Ne shume raste bente leshime 
te qellimshme, ne menyre qe studentet te 
mos e ndienin veten te ofenduar. 

Ne librin "Mesned el-Imam Ahmed 
bin Hanbel", te cilin e kishte korrigjuar 
me dy nxenesit e tij - Neim el-Arkasusin 
dhe Ibrahim el-Zejbek, Shuajbi, nder te 
tjera, thekson se gjate korrigjimit, kishte 
bere me qellim nje gabim, per t'i testuar 
studentet nese do ta verenin. Mirepo, 
nxenesit e verejten menjehere dhe aty 
per aty intervenuan qe gabimin e leshuar 
ta permiresonte menjehere.'" Nxenesi i 
Shuajbit, prof Adil Murshidi, pohon per 
nje kundershtim te forte qe i kishte bere 
nje dijetari te njohur dhe te shquar te ko- 
hes, duke ia terhequr verejtjen qe te mos 
e paraqiste ne opinion. Kur merrte ndon- 
je vendim, ai nuk terhiqej asnjehere, se- 
pse vendimet e tij ishin te drejta dhe te 
verteta." 

Ne zyren e tij ne Aman shpeshhere 
vinin profesore nga universitete te ndry- 
shme per korrigjime, dhe i benin pyetje 
te ndryshme. Ai u pergjigjej te gjitha py- 
etjeve dhe, ne me te shumten e rasteve u 
jepte verejtje dhe i udhezonte per te mi- 

j.g 36 

Te gjithe dijetaret qe lexuan librat e 
korrigjuar nga Shuajbi, vleresuan shume 
lart punen e bere, duke theksuar se vertet 
kishte pasur nje kujdes te ve9ante. Kur 
kryente korrigjimin e ndonje libri, Shua- 
jbi, para se ta dergonte per botim, tako- 
hej dhe kontaktonte me dijetare te 
ndryshem, me qellim qe libri te kontroU- 
ohej edhe nje here ne mos i ishte pervje- 
dhur ndonje gabim i paverejtur." Ne 
parathenien e librit "Tehdhib el-Kemal 
fi esmael Rixhal" te Mezise, te korrigju- 
ar nga Shuajbi, Dr. Beshari, nder te tjera, 
deshiroi qe libri te dilte sa me pare ne 



32 



dituria islame / 219 






cUi)i^j^(.>uJ:,;>iJ»i^j 



«^;»ii#D^^c<^4!^^^i:^i 



(iV(i-niv) 



'Mf'iM'ii^ny' 



liUlijE^ JJSCj-Sj^? 






mmm 



cii^\ 




drite, ngase ishte teper i nevojshcm dhe 
me ate rast falenderoi Shuajbin."* 

Gjate korrigjimit, Shuajbi dallohej 
nga te tjeret, meqe kishte nje plan dhe 
metode te ve9ante ne librat me tematike 
fllozofike dhe fetare." 

Per te permbledhur e shkruar mire e 
me mire ndonje fjali, ky ndalej dhe pu- 
nonte ne te per ore te tera."" Shume here 
i kundershtonte disa dijetare te medhenj 
korrigjues para tij, madje me te vjeter, si 
El-Hafidh ibn Haxher, dhe te rinj te njo- 
hur, si Ahmed Muhamed Shakir/' Ne 
parathenien e librit te "Mesned el-Imam 
Ahmed" (Perforcimet e Ahmedit), liber 
te cilin e kishte korrigjuar Shuajbi, nder 
te tjera theksonte se se shpejti lexuesit 
do t'i shohin kundershtimet drejtuar ibn 
Haxherit, i cili tani nuk eshte gjalle, dhe 
po te ishte gjalle ky, me siguri do te pen- 
dohej per gabimet e tij te bera." 



Librat qe ka korrigjuar Shuajbi ne le- 
menj te ndryshem deri me sot, arrijne 
deri ne 180 vellime dhe ndahen ne Ku- 
tub el-Sune (Libra terminologjike ose 
vepra dhe porosi te Muhamedit, a.s.), 
Mustaleh el-Fikh (Bazat e legjislacione- 
ve islame), Tefsir el-Kur'an (Komentime 
nga Kurani), poezi dhe kulture shoqero- 
re, el-Akide (Apologjetike), Mustaleh el- 
Hadith (Shkencat e haditheve ne pergji- 
thesi) ku edhe percaktohet me se shumti 
dhe el-Edeb (Letersi dhefilozofi), etj." 

Librat me te njohur qe i ka korrigjuar 
dhe i ka botuar Shuajbi ne Bibloteken 
Islame te Damaskut gjate periudhes 
1958 deri ne vitin 1978, jane: 

- El-Bergevi Sherh el-Sune (Shpjegimet 

terminologjike islame), ne 12 velli- 
me. 

- El-Nevevi - Revdatul Talibin (Kopshti 

i te kerkuarve) ne bashkepunim me 
Abdulkader Amautin, ne 12 vellime. 



- Ibn Mendhur - Mehdheb el-Egani, ne 

12 vellime. 

- Ibn Meflah - el-Mebda fi Sherh el-Mu- 

kana (Fillimi ne shpjegimet e deshi- 
ruara), ne 10 vellime. 

- Ibn el-Xhewzi - Zade el-Mesir fi ilmul 

Tefsir (Rruga e gjate ne komentimin e 
Kuranit) ne bashkepunim me Abdul- 
kader Arnautin, ne 9 vellime. 

- El-Rehijbani - Matalib evli Neha Sherh 

Gajetul Munteha (Kerkimet e para ne 
shpjegimet e koheve te fundit) ne ba- 
shkepunim me Abdulkader Amautin, 
ne 6 vellime. 

- Ibn Kadame el-Makdasi - el-Kafi fi fi- 

kh el-Imam el-Mebxhel Ahmed bin 
Hanbel (Legjislacionet e mjaftuara te 
Hanbelit) ne bashkepunim me Abdu- 
lkader Amautin, ne 3 vellime. 

- Ibn Davjan - Menar el-Sebil fi sherh 

ed-delil (Frytet e dobishme ne shpje- 
gimet e argumenteve) , ne 2 vellime. 

- Usame bin Munkidh - el-Menazil vel 

Dejar (Lagjet dhe shtepite), ne 2 ve- 
llime. 

- El-Merzevi - Mesned ebi Bekr (Lart- 

madheria e ebu Bekrit), ne 2 vellime. 

Librat, qe i ka korrigjuar qe nga viti 
1982 e deri me sot ne Shoqaten e Shkri- 
mtareve ne Aman jane: 

- El-Dhehebi - Sire ealam el-Nubela 

(Historia e te pareve te dalluar), ne 
23 vellime . 

- Ibn Haban el-Ihsan fi tekrib Sahih ibn 

Haban (Te mirat ne afersine e se ver- 
tetes te ibni Habanit), ne 1 8 vellime. 

- El-Tahavi - Sherh Mushekel el-Athar 

(Shpjegime te ndryshme arkeologji- 
ke), ne 15 vellime. 

- Muhamed bin Ibrahim el-Vezir - El- 

Avasim vel Kavasim (Ndalesat dhe 
thy er jet e se vertetes), ne 9 vellime. 

- Ibn Kajim el-Xhevzije - Zade el-Mead 

fi hedji Hajril ibad (Takimet e pritura 
ne adhurimet e sinqerta) ne bashke- 
punim me Abdul Kader Amautin, ne 
5 vellime. 

- El-Dhehebi - Tarih el-Islam (Historia 

Islame) ne bashkepunim me dr. Be- 
shar Avad Mauruf, ne 4 vellime. 

- El-Dhehebi - Tabekat el-Kura (Shtresat 

e fshatrave) ne bashkepunim me dr. 
Beshar Avad Mauruf, ne 2 vellime. 

- Ibn ebi el-Iz - Sherh el-Akide el-Taha- 

vije (Shpjegime apologjetike te Taha- 
vijes), ne 2 vellime. 

- Ebi Davud - El-Murasil (Kembimi i le- 

trave), ne 2 vellime. 

- El-Nevevi - Rijad el-Salihin (Kopshti i 

te mirave ), ne 2 vellime. 

- Ahmed bin Hanbel - Mesned el-Imam 

Ahmed bin Hanbel (Perforcimi i 
imam Ahmed bin Hanbelit). Deri me 



dituria islame / 219 



33 



sot ky liber arrin ne 20 vellime. Pre- 
sim qe ky liber te arrije ne 50 vellime, 
ashtu si9 premton Shoqata e Shkrim- 
tareve, ne te cilen udheheqes korrigji- 
mi eshte Shuajbi. Kete liber mund ta 
quajme Enciklopedi e Madhe e Shke- 
ncave te Hadithit, sepse ne te behet 
Ijale per kater medhhebet e fese isla- 
me/" 

- Ibn Maflah el-Hanbeli - El-Adab el- 

Sheriije (Rregullorja e ligjeve) ne 
bashkepunim me Omer Hasan el-Ki- 
jam, ne 3 vellime. 

- Ibn Haxher el-Askalani - Tehrir el-Te- 

krib (Shkrimet e aferta), ne bashke- 
punim me dr. Beshar Avad Mauruf, 
ne 4 vellime. 

Keto vepra te Shuajbit jane me se te 
nevojshme dhe te mireseardhura ne pop- 
uU dhe njeheresh zene nje vend te larte 
ne kulturen arabe. 

Te rralle jane ata njerez, qe kane nje 
logjike me nje kapacitet te madh mendi- 
mi si ne filozofi, ne histori dhe ne kul- 
turen arabe." 

Ibrahim Muhamed el-Kufehi, ne ga- 
zeten ditore jordaneze El-Raji, ka botuar 
nje poezi kushtuar Shuajbit. Nepermjet 
kesaj poezie autori ngre lart idealin e tij, 
veprimtarine e madhe, vullnetin per di- 
turi, si dijetarin e shquar dhe njerin nder 
me te rrallet dhe me autoritaret ne fush- 
en e korrigjimit."' 

Te themi edhe pak fjale per familjen 
e tij te ngushte. 

Bashkeshortja e Shuajbit eshte me 
prejardhje arabe nga Siria. Ka dhjete fe- 
mije, prej tyre gjashte vajza dhe kater 
djem. Per te gjitha keto Shuajbi eshte me 
se i kenaqur, sidomos sepse femijet e tij 
veten e ndiejne se jane shqiptare dhe me 
prejardhje nga Shkodra." 

Njeri prej djemve te tij me profesion 
eshte zdrukthtar, punon ne Damask dhe 
ka dyqanin e vet. Dy djemte e tjere jane 
te diplomuar ne Universitetin e Dama- 
skut (njeri ne letersi dhe gjuhe arabe, ku- 
rse tjetri ne kompjuteristike). Qe te dy 
punojne ne Emiratet e Bashkuara Arabe 
te Halixhit. I biri i katert tash per tash 
gjendet ne Spanje, ku punon me nje in- 
xhinier ne profesionin e elektrikes. 

"Jam shume i kenaqur qe femijet e mi 
gjenden ne nje rruge te drejte dhe ne 
sherbim te popullit", ka thene Shuajbi."* 
Edhe pse ne vend te huaj dhe i perballur 
me veshtiresi e mundime te medha, ai 
nuk e ndali punen kurre, duke i plotesuar 
deshiren babait te tij, Muharremit. Arriti 
te merrte titull te larte ne shkence dhe ne 
fushen e korrigjimit ku u be i njohur ne 
Boten Arabe ne pergjithesi. Neve, si ba- 
shkekombes te tij, na mbetet te mburre- 
mi me te. 



Kur ne intervisten me te, e lutem te na 
i thote disa Ijale per shqiptaret e Shqipe- 
rise, te Kosoves dhe per ata ne Diaspore 
ne gjuhen shqipe, ai, ndonese i shtyre ne 
moshe, me vullnet e dashuri te madhe 
per atdheun, tha: "Para tre vjetesh kam 
qene ne Shqiperi dhe u habita shume per 
gjendjen qe pashe. Ne nje takim qe pata 
me profesoret shqiptare, thashe se shqip- 
taret kane qene oficere, qeveritare, kry- 
eministra, etj. P.sh. historia jone kombe- 
tare njeh 38 kryeministra. Ne kohen kur 
une do te vija ne Shqiperi, isha ftuar nga 
konsulli turk ne Turqi, dhe ai me tha se 
xhaxhai i tij ka qene gjykates dhe se te 
tille ka pasur edhe ne Jemen. Me vjen 
keq qe sot shqiptaret punojne ne punet 
me te rendomta kudo neper bote, per te 
siguruar kafshaten e gojes. Shqiptari du- 
het te studioje e te punoje per vendin e 
tij. Vetem me pune Shqiperia dhe shqip- 
taret ne Kosove dhe ne Diaspore do te 
kene perseri nje vend te respektuar ne 
Ballkan. Para se gjithash, shqiptareve do 
t'u thosha: Kudo qofshi, bashkohuni"!"'' 

Nga keto fjale te Shuajbit kuptojme 
se, pavaresisht nga fakti se jetojne jashte 
atdheut, shqiptaret nuk e harrojne atdhe- 
un dhe gjithmone shpresojne se nuk do 
ta harrojne as kombin e vet dhe se do te 
vije nje dite kur te gjithe shqiptaret, ku- 
do qe jane, do te jene te lire. 

Gjate nje interviste me te ne Aman ne 
vitin 1997, Suada Qerkezi i pati shtruar 
Shuajbit kete pyetje: "E ndieni veten 
shqiptar, apo sirian"? Shuajbi iu pergjigj 
duke i thene se eshte e rendesishme qe 
une jam mysliman dhe kudo qe te jetoj 
(ne vendet myslimane) veten e ndiej 
shtetas te atij vendi, pa marre parasysh 
se a jam ne Jordan apo ne Turqi. Por dua 
te them se gjaku me leviz ndryshe kur 
them se jam shqiptar. Vete emri dhe pse- 
udonimi im deshmojne se jam shqiptar". 
Dhe, ne fund Shuajbi citoi nje thenie te 
profetit: Kerkoni dituri qe nga djepi e 
gjer ne varr. 



Fusnotat: 

1. Inetrviste me Shuajh Arnautin, Aman, 8,30- 
12,30, 18.4.1998. 

2. Ibrahim Muhamed el-Kufehi, Shuajh Arnauti, 
(Zerka - Jordani), 1998, f.4. 

3. Poaty. 

4. Interviste me Shuajh Arnautin, Aman, 8,30- 
12,30, 18.4.1998. 

5. "El-Iz bin Abduselam, Tergih Ehlul Islam ji su- 
kna el-Sham (Deshirat e myslimaneve qe te je- 
tojne ne Damask), Zerka - Jordani, bot.I, 1987, 
f.37. 

6. Interviste me Shuajhin, Aman, 8,30-12,30, 
18.4.1998. 

7. Interviste me Shuajhin, Aman, 8,30-12,30, 
18.4.1998. 



8. Po aty. 

9. Ibrahim Muhamed el-Kufehi, Shuajh Arnaut, 
Zerka - Jordani, 1998, f4. 

10. Po aty. 

11. Interviste me Shuajhin, Aman, 8,30-12,30, 
18.4.1998. 

12. Omer Hasan el-Kijam, El-Zehra (Lulet), 
Vell.II, maj 1995, f 62. 

13. Po aty 

14. Muhamed Salih el-Farfur, Kema areftehu 
(Sikur e he ditur). Damask, bot.I, 1986, f 35-37. 

15. El-Kufehi, Shuajh Arnaut, f.5. 

16. Interviste me Shuajhin, Aman, 8,30-12,30, 
18.4.1998. 

17. El-Kufehi, f 6. 

18. Poaty 

19. Interviste 

20. Dr. Abdullah Turki, Parathenia e tij, Rijad, 
1993, f.22-23. 

2 1. El-Kufehi, f 7. 

22. Interviste. 

23. Omer Hasan el-Kijam, El-Zehra (Lulet), 
vell.II, maj 1995, f 62-63. 

24. Suada (J^^erkezi, intervista ime me Shuajhin, 
Nr.96, Dituria Islame (reviste mujore), Prishti- 
ne, 1997, f43. 

25. Po aty, vep. e cituar, f 43. 

26. El-Kijam, £62-63. 

27. El-Kufehi, f 9. 

28. El-Dhehebi, Sire ealam el-Nubela (Historia e 
tepareve te dalluar), Bejrut, 1985, veil. I, f.l39- 
140. 

29. Interviste. 

30. El-Kufehi, f 11. 

31. Ibn Nasir el-Din el-Dimeshki, Tevdih el-Me- 
shteheh, Bejrut, 1993, vell.I, f 112. 

32. Reviste arabe, e cila botohet ne France El-Be- 
sair (Shikimi), nr.l3, f.9-10. 

33. Ibn Rexhep el-Hanbeli, Sherh Hadith, Allahu- 
me hi-lmike el-Gajh (Shpjegimi i Hadithit: O 
Zot te fshehurat jane te ti), Amman, bot.I, 1997, 
f.l4. 

34. Ahmed bin Hanbel, Mesned el-Imam Ahmed 
hin Hanhel (Perforcimet e Ahmed Hanhelit), 
Bejrut, bot.I, 1996, vell.II, f 248-249. 

35. El-Kufehi, f 13. 

36. Bin Hanbel, Mesned, f 248-249. 

37. Interviste me Shuajhin, Aman, 8,30-12,30, 
18.4.1998. 

38. El-Mezi, Tehdhih el-Kemal Ji-Esmael Rixhal 
(Vleresimet e plota ne emrat e burrave - dijeta- 
reve), Bejrut, bot.I, vell.I, 1980, f90. 

39. Ibn Haban el-Busti, El-Ihsan fi tehrih Sahih 
ihn Haban (Te vertetat e aferta te ihni Habanit), 
bot.I, vell.I, Bejrut, 1998, f67-68. 

40. Muhamed bin Ibrahim el-Vezir, El-Avasim vel- 
Kavasim (Ndalesat dhe thyerjet e se vertetes), 
bot.I, vell.I, Aman, 1985, f 139. 

41. Ibn Kajim el-Xhevzije, Zad el-Mead ji hadi 
hajril ibad (Takimet e zgjatura ne ardhmerine e 
mire), bot.I, Bejrut, 1979, f.l2. 

42. Ahmed bin Hanbel, Mesned imam Ahmed bin 
Hanbel (Perforcimet e Ahmed hin Hanhelit), 
bot.I, vell.I, Bejrut, 1993, f 140-141. 

43. El-Kufehi, Shuajh, f.22. 

44. Ne korrigjimin e kesaj Enciklopedie nder me te 
shquarit qe punuan jane: Prof. Muhamed Neim 
el-Arkasus, prof. Ibrahim el-Zejhek dhe prof. 
Adil Murshid ne krye me Shuajhin. 

45. El-Kufehi, Shuajh, f.25. 

46. Po aty. 

47. 'EX-Ka]!, Reviste ditore jordaneze, Avaan, 1997, 
f.6-8. 

48. Interviste me Shuajhin. 

49. Po aty. 



34 



dituria islame / 219 



Veshtrim 



Mediet tona gjithnje 

e me te dhunshme 

dhe me te frikshme per shoqerine 



Mr. Rexhep Suma 



M 



edia, si nje nder faktoret 
me rendesi te vegante ne 
shoqeri, eshte shnderruar 
ne nje geshtje shume te 
diskutueshme jo vetem ne qarqet 
intelektuale te vendit, por edhe ne 
ato nderkombetare. Tek ne ne Koso- 
ve ende nuk eshte bere asnje studim 
i mirefillte ne lidhje me ndikimin e 
permbajtjeve mediale qe paraqesin 
akte te dhunes. Era e globalizimit ka 
prekur dhe ka depertuar thelle edhe 
ne shoqerine kosovare, e cila, si e 
tille, po reflekton ne kulturen tone.Po 
ashtu ndryshimi i metodave dhe mje- 
teve te komunikimit medial sot ka 
bere qe edhe mesazhi I medieve te 
jete krejt ndryshe nga 9'ka qene ne 
te kaluaren.Sa me shume eshte rrit- 
ur fenomeni dhune ne medio, aq me 
shume eshte rritur edhe vargu i kri- 
tikave te studiuesve te ndryshem ne 
kete fushe. 

IVlediet, qofshin elektronike apo te 
shtypura, fatkeqesisht po kontribuo- 
jne ne ekspozimin e dhunes, gje qe 
shkakton nje pasiguri dhe sjellje jo te 
mire tek gjeneratat e reja, e sidomos 
tek femijet. Psikologjia e masave 
meson, kurse praktika pohon se per- 
seritjet me ngulm mund t'i bindin nje- 
rezit per mitet qe s'kane lidhje me 
realitetin. 

Psikologjia e mjeteve te komuniki- 
mit masiv, veganerisht interneti, ori- 
entohet per te nenshtruar jo vetem 
pjesen e vetedijshme te njeriut, por 
edhe ate te instinkteve emotive dhe 
per te krijuar ndjenjen a shprehine 
qe zgjedhja e imponuar te konside- 
rohet si e veta. Mjetet e informimit 
masiv prezantojne akte te dhunes ne 
ate mase, saqe ne vetedijen e njeri- 
ut marrin trajtim te tille si te ishte fjala 
per dukuri te zakonshme, dhe inte- 
resimi per dhunen eshte shnderruar 
ne nje ushqim ditor, pa te cilin njeriu 
modern nuk mundet qe te jetoje. 

Ne te shumten e rasteve, femijet 
bien viktime, si pasoje e shfaqjes se 
dhunes ne emisionet televizive, ne 



faqe gazetash, foto, faqe te internetit 
etj. 

Ne njeren ane ne Kosove ka num- 
er te madh dhe te llojilojshem te me- 
dieve, pavaresisht nga ndryshime 
shoqerore me nje demokraci ende te 
pakonsoliduar mire.Studimet e ndry- 
shme ne kete fushe kane vertetuar 
se femijet apo moshat e reja qe u 
ekspozohen me se shumti progra- 
meve qe permbajne dhune, jane te 
prirur qe te shfaqin agresivitet ne 
rrethin ku jetojne. Po ashtu njerezit 
qe ndjekin dhunen televizive, kane 
nje doze te madhe te besimit se bota 
qe i rrethon ata, perbehet nga nje 
rrezikshmeri me e larte sesa eshte 
ne realitet. 

IVle i kritikuari nga mjetet e komu- 
nikimit masiv ne kete drejtim, mbetet 
TV, i cili sipas shume teoricieneve te 
komunikimit masiv, llogaritet edhe 
mjeti "me i rrezikshem" qe ka pasur 
ndonjehere njerezimi. A ka dhune ne 
permbajtjen e lajmeve, emisioneve 
dhe informimit? A ka paralele ne 
mes dhunes mediale dhe jetes reale 
agresive ne shoqeri ? Sa kane kont- 
roll tri pushtetet klasike (gjyqesori, 
ekzekutivi dhe legjislativi) ne pushte- 
tin e katert (medial). Teoricienet e 
gazetarise, si O'Saliven, Lorimeri, 
Denis Mekueil etj., po edhe te shke- 
ncave te tjera, kane dale me rezulta- 



te konkrete se mediat shfaqin dhune 
te tepruar dhe, si pasoje e kesaj, 
menyrat e ekspozimit te dhunes ne 
filma, muzike, televizion, shtyp dhe 
video-lojera jane bere dukuri e zako- 
nshme. 

Qeshtja e manifestimit te dhunes 
ne televizion dhe efektet e saj ne au- 
dience, eshte nje shembull sqarues i 
kompleksitetit te lidhjeve ne mes 
medieve dhe kultures. Dhuna tele- 
vizive eshte duke u bere nje problem 
serioz per shoqerine tone shqiptare 
ne pergjithesi, pasi te gjithe treguesit 
deshmojne se mediet jane nga fak- 
toret kryesore qe ndikojne ne krijimin 
apo moskrijimin e nje ambienti dhu- 
ne. Media, sipas fjalorit te Gjuhes 
Shqipe, botuar nga Akademia e 
Shkencave e Shqiperise, Tirane 
2006: Medi/e, -a f. teresia e mjeteve 
te informimit masiv (radio-televizion 
etj.); rrjeti i lajmeve nepermjet ketyre 
mjeteve ;masmedie... 

Dhun/e, -a f. ushtrimi i forces a 
shtrengimi me mjete e me menyra te 
vrazhda ndaj dikujt; detyrim a shtyp- 
je me ane te forces. 2. fig shnderrim, 
poshterim a turp i madh qe i behet 
dikujt; /bised. e keqe; dem: beri mire 
gjeti dhune. 

Ekzistimi i nje numri te madh te 
mjeteve te komunikimit publik dhe 
mjeteve te informacionit, qe ne kete 




dituria islame / 219 



35 



fillimshekull te ri ka arritur kulmin, ka 
hapur mundesi per krijimin e zhvilli- 
meve te medha ne ndertimin e 
komunikimeve mes njerezve. 

Ekspertet e mas medieve, socio- 
loge dhe intelektuale te tjere, e kane 
cilesuar si shume te rendesishem 
kete fenomen per jeten e njerezve, 
kurse disa te tjere informacionin dhe 
teknologjine i konsiderojne si mjetet 
kryesore te puslitetit ne bote. 

Teoricienet e gazetarise kane 
dhene perkufizime te ndryshme rreth 
asaj se 9ka konsiderohet medie. Sa 
violent mund te jete televizioni? 
Qfare ndikimi mund te kete tek ane- 
taret e familjes? A po e shnderron 
televizioni shoqerine ne te semure? 

Ne g'slikaile eslite lidhshmeria ne 
mes filmit me dhune dlie sjelljes ag- 
resive te te rinjve? Si eshte mbrojtja 
dlie kujdesi slipirteror i slioqerise? A 
stimuiolien sjellje kriminale prej ske- 
nave kriminale? A i interpreton audi- 
enca pamjet televizive ne menyren e 
drejtperdrejte apo i pershtatin meny- 
ren dhe stilin e tyre? A japin ide me- 
diet se si te shfaqe dhune audienca? 
etj. 

Mirepo, duhet sqaruar fakti se 
mas-mediet jo gjithmone jane pro- 
movuese te dhunes, apo prodhuese 
te vete dhunes, sepse prej saj nuk 
varet gdo gje, por ato i nenshtrohen 
politikes direkte te qarqeve qofte po- 
litike a te pushtetareve, dhe, rralle- 
here, mediet kane dale fitimtare para 
presioneve qe kane rezultuar ne do- 
bi te atij qe ben presion. Nese ndale- 
mi dhe analizojme ne esence se nga 
buron dhuna, ajo fare lehte mund te 
kuptohet se buron nga konteksti his- 
torik dhe kulturor. Dhuna, edhe vete 
perendimoret e thone, qe rrenjet dhe 
zanafillen i ka ne qyteterimin e lash- 
te te kontinentit dhe njeheresh eshte 
pjese perberese e identitetit kulturor. 
Kjo ka provokuar pozitivisht shke- 
ncetaret dhe intelektualet qe te 
organizonin konferenca, tryeza dhe 
tubime te ndryshme me karakter 
shkencor per kete geshtje. Rasti me 
tipik eshte ne Gjermani. Shoqata 
Gjermane e Psikanalizes, Psikoso- 
matikes dhe Psikologjise (GDPT) ne 
vitin 2001 ka mbajtur konference ne 
temen "Dhuna dhe qyteterimi", ku 
jane hedhur shume ide dhe mendi- 
me lidhur me temen ne fjale. Nje nga 
pjesemarresit e kesaj konference 
ishte edhe Alf Gerlahut, i cili, ne mes 
te tjerash, aty ka theksuar se dhuna 
nuk eshte nje dukuri qe vjen nga ja- 
shte, qe eshte e huaj dhe e pashpje- 



gueshme, por duket se ajo eshte 
pjese e brendshme dhe ndoshta me 
nje rendesi te madhe ne qyteterimin 
tone te orientuar drejt progresit. 
Edhe media si nje reflektim i prodhi- 
meve dhe formimeve kulturore, pat- 
jeter eshte e ndikuar fuqishem nga 
kjo kulture, e cila ne esence ka dhe 
manifeston dhune. Sa per ilustrim, 
ne kohen e Perandorise Romake 
"Dhuna si mjete pushtimi, e kombi- 
nuar me dhunen si art dhe si kulture 
masive, u be joselektive, deri ne ate 
mase, sa provoi te viktimezonte 
edhe te derguarin e Zotit, Jezu- 
sin(lsain). Por edhe ne vete letrat 
dhe shkrimet e veprat e kokave dhe 
gjenive evropiane, nuk ka munguar 
aspekti tematizimit te dhunes e te 
krimeve. Edhe dramaturgjia e Rilind- 
jes europiane (Dramaturgjia e She- 
kspirit), e cila eshte vazhduese e te 
njejtit zhaner nga antika greke. Kry- 
evepra "Hamleti", e cila edhe sot 
mban te pushtuara skenat e teatrove 
europiane edhe me gjere, ne esence 
ka nje fabul lidhur me krimin dhe 
shpagimin e krimit brenda familjes 
se oborrit mbreteror ne Danimarke. 
"Ne vetem mund te imagjinojme se 
sa emocione ka prodhuar kjo tragje- 
di e Shekspirit dhe sa vazhdon te 
prodhoje edhe sot, duke tematizuar 
vellavrasjen/mbretvrasjen, uzurpi- 
min e sundimit, tradhtine bashke- 
shortore, hakmarrjen dhe deshiren e 
dashurise.Se sa ndikojne te gjitha 
keto ide dhe permbajtje ne relativiz- 
imin moral te shoqerive, nuk do te 
merret vesh kurre nga njerezia". Sip- 
as eksperteve te mas-medieve, nuk 
mund te neglizhohet as injorohen 
pasojat negative dhe te demshme te 
mjeteve te reja te komunikimit, se- 
pse indiferenca ndaj ketyre pasojave 
mund te sjelle deme te pariparuesh- 
me per shoqerine njerezore. 

Lidhshmeria midis 

emisioneve televizive 

dhe dhunes ne shoqeri 

Nisur nga fakti se televizioni, si 
nje medie me ndikim te fuqishem qe 
nuk vihet ne dyshim, ndikimi i tij tek 
masa e gjere, dhe emisionet qe 
shfaqen ne te sipas analizave te ek- 
sperteve medial permbajne doze te 
madhe te elementit dhune, qe si re- 
zultat detyrimisht bejne nje shoqeri 
te dhunshme dhe nuk ofrojne stabili- 
tet, sidomos te gjeneratat e reja 
(adoloshentet). 



g' flasin faktet? 

Nese merren statistikat vetem ne 
ShBA, vendi ku ekziston liria e fjales 
dhe mendimit, hasim se me shume 
se 1/3 e njerezve shikojne televizio- 
ne, mesatarisht kater ore ne dite, qe 
ne baze te eksperteve jane shikues 
te mirefillte dhe te apasionuar pas 
TV-se. Prandaj ne kohen kur TV tra- 
nsmeton vetem imoralitet, dhune 
dhe vrasje, - shoqeria ndikohet shu- 
me nga keto 9eshtje. Kjo ka nxitur 
edhe reagime te ashpra nga prinde- 
rit, profesoret dhe shtresa te tjera 
intelektuale te ShBA-se, qe te ndalo- 
hen emisionet e tilla dhe sidomos qe 
TV-te te zvogelojne dhe te heqin 
dore nga pamjet e dhunes dhe te 
imoralitetit e te shfaqin programe qe 
jane per edukimin e shoqerise, por- 
se gdo dite e me teper dhuna dhe 
seksi ne televizionet amerikane, -ja- 
ne duke u shtuar. Nje nga televizi- 
onet amerikane kete e ka treguar ne 
nje raport dokumentar me ane te 
gjuhes se dokumenteve dhe statis- 
tikes. Ne baze te ketij raporti, ne vitin 
1999 projektet e programeve a filma- 
ve te pamoralshem kane qene 3 ne 
me shume se 10 vjet.Po ashtu ne vi- 
tin 1989 programet TV filluan te 
shfaqnin filma te pamoralshem me 
homoseksuale dhe ne gdo 10 vjet 
ajo eshte rritur per 24%. 

Po ashtu ne kete raport thuhet se 
perdorimi i fjaleve te pista ne vitin 
1999 ishte rritur ne 5,5% ne kraha- 
sim me vitin 1989 dhe se dhenia e 
pamjeve te dhunes po ashtu ishte 
rritur ndjeshem. Ne baze te disa sta- 
tisktikave te marra nga tri kanalet 
kryesore te televizioneve amerikane, 
d.m.th. CBS, ABC dhe NBC, qarte- 
sojne se ata ne gdo jave japin te 
pakten 113 skena te agresionit me 
arme te ftohta, 92 raste te agresion- 
it me arme zjarri, si dhe 9 raste vra- 
sjeje dhe therje, 78 rrahje dhe 179 
raste te shkeljes se ligjit. Po ashtu, 
nese llogarisim te gjitha televizionet 
amerikane qe nuk jane te pakta, ate- 
here del se numri i ketyre skenave 
eshte shume i madh dhe rezultati 
eshte fakti se qytetaret amerikane 
per gdo dite te javes shikojne skena 
dhune, dhe kjo sepse jo vetem filmat 
po edhe raportet dhe emisionet e 
ndryshme kane te tilla skena. 

Urrejtja ne skenat filmike, shpien 
ne rritjen e dhunes dhe perleshjeve 
ne shoqerine amerikane. Nderkohe 
qe Xhorxh Grenber dhe Teri Gras, 
dy analiste amerikane, ne baze te 
studimeve te tyre, kane arritur ne 



36 



dituria islame / 219 



perfundimin se shikuesit e apasionu- 
ar te dhunes ne televizion jetojne ne 
nje bote te frikshme, dhe se u beso- 
jne shume pak qytetareve te tjere, 
duke u perpjekur te largohen nga 
bota reale.Po te shikojme shoqerine 
amerikane, hetojme shume lehte 
ndikimet e kesaj frike dhe ketij mos- 
besimi. Masat e medha te rrepta te 
sigurimit ne shtepi, ne qendrat blere- 
se dhe ne vende te tjera, jane disa 
nga shkaqet e tjera per kete realitet 
duke guar edhe vete ShBA-ne drejt 
nje rreziku. Por keto mendime i mbe- 
shtesin edhe disa organizata profe- 
sionale, ne ShBA, (nder te tjera, 
shoqata e mjekeve te pergjithshem, 
shoqata e mjekeve te femijeve, sho- 
qata e psikologeve dhe ajo e psikia- 
trise), te cilat ne vitin 2000 hartuan 
nje deklarate te perbashket, ku thu- 
hej: "Ne keto kohe ekzistojne mbi 
1000 studime.. qe konfirmojne se 
dhuna mediale dhe sjelljet agresive 
te disa femijeve, jane te lidhura teper 
shume). Po ashtu edhe ne rrafshin 
global disa studiues te ndryshem 
dhe per realitetet shoqerore te vend- 
eve te ndryshme, jane argumentuar 
perfundime te cilat jo vetem ndrysh- 
ojne shume nga njeri-tjetri, por jane 
deri edhe te kundert. Per shembull, 
ne vitin 1986 nje grup shkencetaresh 
nderkombetare publikuan te dhenat 
e nje studimi panel, te realizuar ne 
pese shtete, te cilat ne nje mase te 
konsiderueshme perfaqesojne disa 
karakteristika kulturore kryesore te 
kater kontinenteve te botes: ShBA, 
Australia, Finlanda, Polonia dhe 
Izraeli. "Nga hulumtimet ne Poloni 
dhe ne ShBA, studiuesit arriten ne 




perfundimin se shikimi i programeve 
me dhune televizive pergjithesisht u 
stimulon te rinjve polake dhe ame- 
rikane prirjet per modele sjelljesh 
agresive. 

Studimi per finlandezet pohoi nje 
perfundim te tille per djemte e rinj, 
por jo per vajzat e reja. Fakte e te 
dhena te shumta te shqyrtuara nga 
studiuesit, provonin se dhuna tele- 
vizive kishte nxitur frymen e agre- 
sivitetit nder te rinjte e te rejat qe 
jetonin ne qytetet izraelite, por jo ne 
radhet e atyre qe banonin ne zonat 
fshatare. Ndersa ne Australi studiue- 
sit nuk arriten te zbulonin vartesite 
shkakesore ndermjet emisioneve te- 
levizive me dhune dhe ndryshimit te 
modeleve te sjelljeve e te te mend- 
uarit te te rinjve Studimet e kryera 
nga keta shkencetare sugjeron dy 
perfundime me rendesi teorike e 
praktike: 

I pari. Raportet ndermjet shikimit 
te veprimeve te dhunshme ne ek- 
ranet e kinemave, sidomos te televi- 
zioneve, dhe shkalles se agresivitetit 
ne modelet e sjelljes se te rinjve, - 
jane mjaft te nderlikuara, te perthye- 
ra ne nje teresi faktoresh te natyrave 
te ndryshme, si vegorite e formimit 
psikokulturor, niveli arsimor, traditat 
kulturore kombetare, tiparet individ- 
uale te temperamentit e te karakterit 
te secilit etj. 

I dyti. Studiuesit kane verejtur se 
ne kete dukuri psikokulturore mjaft 
komplekse, lidhja shkakesore vep- 
ron aktivisht ne dy kahe, ose sig ka- 
rakterizohet ndryshe, ne menyre 
rrethqarkulluese: nga njera ane, 
ndjekja e programeve me dhune te- 




levizive i nxit nje pjese te te rinjve te 
jene me te dhunshem ne modelet e 
sjelljes se tyre dhe, nga ana tjeter, te 
qenet me prirje per sjellje agresive i 
shtyn ata te shohin me shume emisi- 
one televizive me veprime e mende- 
si te dhunshme. Por keto hulumtime 
kundershtohen nga industria televi- 
zive dhe e filmit, e cila pohon se efe- 
kti i ndikimit negativ tek femijet eshte 
"shume me i vogel!" Por, me anen e 
metodave te reja statistikore, te ash- 
tuquajtura studime metaanalitike, 
eshte e mundur qe te vertetohet lidh- 
ja "dhune ne televizion - dhune ne 
shoqeri".Duke krahasuar lidhshme- 
rite ne mes dhunes ne film / televizi- 
on dhe agresivitetit qe ajo "mbjell" ne 
sjelljet e femijeve, ve ne dukje se: 

1. Lidhshmeria ne mes agresivite- 
tit dhe dhunes ne film/ televizion 
eshte po aq e larte, sikurse lidhsh- 
meria ne mes pirjes se duhanit dhe 
kancerit te mushkerive. 2. Eshte me 
e larte sesa mungesa e perdorimit te 
kondomit ne bartjen e HIV (aids-it). 
3. Eshte me e larte se lidhshmeria 
qe ekziston ne mes pirjes pasive te 
duhanit ne pune dhe kancerit ne 
mushkeri. 

Shumica e njerezve nuk dyshojne 
per lidhjen midis duhanit dhe kancer- 
it. Perderisa dhunes se filmit dhe 
TV-se, nuk i jepet aq rendesi e vem- 
endje e duhur, mbase, sig shkruajne 
hulumtuesit e raportit, njerezit nuk i 
kuptojne aq lehte proceset psikolo- 
gjike, sig i kuptojne ato fiziologjike. 

Mirepo jo te gjithe ata qe shikojne 
film/ televizion me dhune, behen 
agresive, dhe jo te gjithe ata qe jane 
agresive, shikojne film/ televizion me 
dhune) Rrjedhimisht, nuk eshte ve- 
tem duhani qe shkakton kancerin e 
mushkerive, por ai eshte nje faktor 
serioz per semundjen e kancerit." 

Bushman dhe Anderson argume- 
ntojne se 1% e shikuesve behen me 
agresive pasi te kene shikuar nje 
program televiziv me permbajtje 
dhune. Kjo do te thote se, po qe se 
10 milione qytetare ne ShBA, ndje- 
kin nje program televiziv me dhune, 
100, 000 persona behen me agresi- 
ve. Matematikisht nje krahasim i 
thjeshte, nese nje film, i cili permban 
fjale te vrazhda, skena dhune, njolla 
gjaku dhe skena te frikeshme dhune, 
shfaqet ne televizionin e Kosoves, 
dhe ky film ndiqet prej 400.000 shi- 
kuesve, atehere, sipas ketij hulumti- 
mi, 4000 shikues behen me agresive 
ne jeten reale. Por e gjithe kjo zhvi- 
llohet si pasoje e ekzistimit te intere- 



dituria islame / 219 



37 



save te medha ekonomike, qe jane 
evidente ne skenen mediale. Mega- 
kompanite mediave, qofshin multi- 
nacionale dhe nacionale, kane 
interesa jetike ne televizion, gazeta 
dhe film. Dhe, te prire nga keto inte- 
resa, normalisht qe mohojne gdo ze 
kritik te lidhshmerise ne mes dhunes 
mediale televizive dhe agresivitetit 
ne shoqeri. Andaj, redaktoret dhe 
gazetaret do te duhej te rikthehen ne 
idealin dhe etiken e gazetarise, du- 
het te thone dhe te mbrojne te verte- 
tat shkencore mbi dhunen ne media 
dhe ndikimin e saj ne opinion, ve9a- 
nerisht ne moshen e femijerise. 



"Shkenca pa ndergjegje eshte 
shkaterrim i shpirtit" 

^ (Rable) 



Media vizive gjithmone e me 
shume po ze nje vend aq te rendesi- 
shem ne shoqeri, saqe ajo konside- 
rohet pushteti i katert ne demokraci, 
mbas pushtetit legjislativ, pushtetit 
ekzekutiv dhe atij gjyqesor. Roll i 
medies eshte aq i rendesishem ne 
jeten shoqerore dhe politike, saqe 
ne nenin 12 te te drejtave te njerJut, 
flitet pikerisht per lirine e mendimit 
dhe te fjales. Ne kete nen thuhet se 
shprehja dhe publikimi i lire i mendi- 
mit dhe i fjales eshte nje nga te drej- 
tat me te shtrenjta te njerJut, prandaj, 
per kete arsye, fdo person ka te dre- 
jte te shprehet, te shkruaje dhe te 
publikoje i lire, dhe se ai ndalohet 



nga kjo e drejte vetem ne rast te 
keqperdorimit te kesaj te drejte. 
Shqetesimi i mbrojtesve te lirise se 
medieve ka bere te mundur qe per 
lirine e tyre te caktohet nje nen i ve- 
9ante tek te drejtat e njeriut. Por 
shqetesimi i keqperdorimit te medie- 
ve nga ana e fuqive dhe te pasurve, 
nuk ishte me pak se krijimi i kufiz- 
imeve ne aktivitetet e lira te medieve 
publike. Per fat te keq, perdorimit te 
lire te medieve publike nuk i eshte 
kushtuar nje vemendje aq e madhe 
sa u eshte kushtuar aktiviteteve te 
lira te medieve. 

Shpikja e televizionit dhe vazhdi- 
mi i tij qe ne fillim jane perkrahur nga 
njerezit kudo ne bote, nderkohe qe 
eshte shume e qarte se televizionet 
si nje nga mediet me te mira ne bote, 
mund te ndikojne ne ndryshimin e 
mentalitetit global, largimin e shoqe- 
rise njerezore nga problemet e shu- 
mta e dhuna dhe per mesimin e fem- 
ijeve.Megjithese jane bere perpjekje 
per perdorimin pozitiv te ekraneve 
televizive, per fat te keq, kjo ka ndo- 
dhur me pak sesa pritej, nderkohe 
qe ne Perendim televizionet po per- 
doren pa kufi ne pamje te dhunes, si 
verbale ashtu edhe joverbale e te 
seksit, qe ka shkaktuar reagime te 
shumta te qarqeve intelektuale te fu- 
shes se gazetarise televizive dhe 
shume komunikologeve dhe eksper- 
teve te medieve elektronike anekend 
planetit. Po ashtu, televizioni ne ve- 
ndet perendimore, se bashku me 
disa organe te tjera, eshte vene ne 
perdorim te te pasurve dhe korpora- 




tave transnacionale, te cilat jo vetem 
qe nuk e perdorin per permiresimin e 
situates dhe pikepamjeve shoqero- 
re, por shpeshhere i largojne ato nga 
e verteta. Mirepo, reagimet e para 
rreth fenomenit dhune ne televizion, 
vijne pikerisht nga vendet ku edhe 
ka lindur televizioni, meqe pedago- 
ge, mesues dhe profesore te ndrysh- 
em si dhe prinder ne vete ShBA-ne, 
kane kerkuar nga mediet, dhe sido- 
mos nga televizioni, qe te heqin dore 
nga shfaqja e skenave te dhunes, 
gjakut, armeve, droges e shume 
krimeve te tjera, dhe te kaloje ne 
programe qe jane per edukimin e 
shoqerise, mirepo gdo dite e me 
shume dhuna dhe seksi ne medien e 
ftohte apo, sikur quhet ne terminolo- 
gji "cool media". Shfaqja e medias 
se shkruar ne gazeta dhe te perjav- 
shme ne fund te shekullit XVIII, ne 
Amerike dhe Europe, e cila me pas u 
hap me mediet elektronike me radi- 
on dhe televizionin, kishte nje ndikim 
te madh ne shoqeri dhe ne politiken 
e botes, sidomos ne vendet perendi- 
more, ku si ndikim te medieve mund 
te permendim bazat e ndertimit te 
demokracise perendimore, si? jane 
pushtet popullit, zgjedhjet mbarepo- 
pullore dhe pushteti i perzgjedhur. 
Mjetet e informacionit u bene nje 
ndermjetes midis autoriteteve te 
pushteteve dhe mases se gjere. 

Publikimi i lire i mendimeve dhe 
ideve ka detyruar pushtetet qe t'u ja- 
pin pergjigje pyetjeve te shtruara per 
punen e tyre dhe, ne kete menyre, 
puna e pushtetareve u vu nen kon- 
trollin e medieve dhe te popullit. 



Fusnotat: 

1. Fjalori i Gjuhes Shqipe, botuar nga Akade- 
mia e Shkencave e Shqiperise, Tirane 
2006, fq 611 

2. Po aty, fq 236 

3. Milazim Krasniqi, "Dhuna dhe qyteterimi 
perendimor", Logos-A, Shkup, fq 41., 2006 

4. Milazim Krasniqi, po aty, fq 59 

5. Prezantimi pamase i dhunes ne televizion 
http://groups.msn.com/ 

6. Dr.Zyhdi Dervishi, Dhuna Televizive si 
meter psiko-kulturor, http://www.albpr.org 

7. Po aty, Zyhdi Dervishi 

8. http://groups.msn.com/ 



38 



dituria islame / 219 



Histori 



Kontaktet e para te osmanlinjve 

me perendimin ne fushen 

e gjeografise dhe mjekesise 



Ekmeleddin Ihsanoglu^ 



Gjeografia 

Nese hulumtohen dy harta gjeografi- 
ke te shekuUit XV te projektuara nga 
hartografet myslimane, e para e Ibrahim 
Katibiut, viti 1416, dhe e dyta e Taib 
Mursiel Ibrahimit, viti 1461, qe perfshin 
detin Mesdhe dhe Evropen Jugperendi- 
more, arrihet ne perfundimin se keto 
harta jane projektuar duke u shfrytezuar 
dituria perendimore. Kjo tregon se mys- 
limanet, edhe per se aiermi ndiqnin te 
arriturat shkencore te Perendimit ne keto 
fusha. Nese merret parasysh ajo qe ne te 
njejten kohe osmanlinjte i shfrytezonin 
ato harta, mund te vijme ne perfundimin 
se osmanlinjte i arrinin diturite e tyre ne 
fushen e gjeografise ne menyre te ter- 
thorte. 

Harta e njohur e Piri Reisit, e cila 
vjen pas ketyre dy hartave jo aq te njo- 
hura, eshte projektuar ne baze te hartes 
se punuar nga K. Kolombo, 1489, e cila 
i eshte dorezuar sulltan Selimit ne 
Egjipt. Piri Reis thote se per keto te 
dhena ishte informuar axha i tij, Kemajl 
Reisi, prej nje robi, i cili kishte tregu se 
brenda nje periudhe kohore njezet e pe- 
sevje9are kishte shkuar tri here me Ko- 
lombon ne Amerike. Disa vite me vone 
Pir Reisi i botoi shkurtimisht te dhenat 
per Boten e re dhe zbulimet e saj, ne ve- 
pren e tij "Kitab-i Bahrije. Vepra Tarih- 
i Hind-i Garbi, per te cilen thuhet se 
eshte shkruar ne vitet shtatedhjete te 
shekullit XVI nga nje autor i panjohur, 
eshte shkruar ne baze te burimeve itali- 
ane dhe spanjolle. Kjo veper eshte me 
rendesi per shkak se tregon se osmanlin- 
jte ndiqnin zbulimet gjeografike te 
Botes Perendimore. Pjesa e trete, e cila 
perben qendren e ketyre tri veprave dhe 
dy te tretat e saj, flasin per zbulimin e 
Amerikes (1492) si dhe per aventurat 
gjashtedhjetevje9are te Kolombos, Bal- 
boas, Magelanit, Kortesit, dhe Pizaros, 
deri ne vitin 1552. 

Ajo qe kjo veper, e cila eshte shkruar 
ne vitet e shtatedhjeta te shekullit XVI, 
flet per zbulimet gjeografike te viteve 



1552, eshte qe na ben me dije se sa kish- 
in mundesi t'i ndiqnin osmanlinjte per- 
parimet ne Perendim. 

Paralelisht, e shohim se duke marre 
dijeni te reja evropiane ne fushen e gje- 
ografise te shekujve XV dhe XVI dhe 
hartimin e hartave sipas teknikave te 
reja, nje rendesi te madhe paraqitnin 
edhe ngjarjet ne fushen e mjekesise. 

Mjekesia 

Mjeket tek osmanlinjte arsimoheshin 
sipas parimit qe nxenesi praktikisht te 
mesonte nga mesuesi ne kuader te tra- 
dites klasike islame, dhe qe ato mesime 
praktike te arriheshin neper spitale. Per 
arsimimin e ketyre mjekeve, te cilet 
mjaftonin per sherbimet ushtarake dhe 
nevojat e qytetareve, ne kohen e sulltan 
Sylejmanit u ndertua Medreseja e orie- 
ntimit mjekesor {Suleymanije Tip Me- 
dresesi) ne kuader te medreseve te 



Sylejmanijes. Me themelimin e kesaj 
medreseje te pavarur te orientimit mje- 
kesor, dituria mjekesore pa dyshim qe 
per te paren here ne historine e civilizi- 
mit islam, fitoi nje institut qe do te pu- 
nonte per shekuj me vone. Ekspertet e 
mjekesise dhe te artit, te cilet arsimohe- 
shin jashte disiplinave akademike, kish- 
in ligjet dhe bashkesite e veta. 

Shumica e mjekeve qe u shkoUuan ne 
medresene Sylejmanije, me detyrat e ty- 
re u angazhuan neper spitalet e themelu- 
ara te kryeqytetit dhe ne shume qytete te 
tjera te Perandorise Osmane te shekullit 
XVI. Ne ate kohe gjuha turke, krahas 
asaj arabe dhe asaj perse, u be gjuhe e 
mjekesise dhe librat mjekesore filluan te 
shkruheshin ne gjuhen turke. 

Osmanlinjte kane rene ne kontakt 
shume heret me mjekesine e Renesanc- 
es. Mjeku Italian, hebreu Giacomo di 
Gaeta, i cili ishte ne sherbim te sulltan 



» / » — — . ■ 











•f* l*^ MPV UP« 



•*'V 1>*V ,y 



Harfa e njohur e Piri Rei's/f 



dituria islame / 219 



39 



Muratit II, u be mjek i sulltan Mehmet 
Fatihut. Ai e pranoi Islamin me emrin 
Jakub. Sipas fjaleve te Ashik Pashes, 
sulltan Fatihu, per shkak se e donte shu- 
me, e emeroi per mjek kryesor dhe e 
shperbleu me poziten e vezirit. Mbas 
ketij mjeku Italian, qe ne historine e os- 
manlinjve u njoh me emrin Jakub pasha, 
mjekesia osmane ne fund te shekullit 
XV dhe gjate shekullit XVI krijoi mu- 
ndesine per t'u njohur me mjekesine e 
Renesances. 

Pasi mbreti Karli VI (368-1422; su- 
ndoi prej vitit 1380 deri ne vitin 1422, 
plotesim SH. V.), ne vitin 1394 i deboi 
hebrenjte nga Franca, qe te njejtin pune 
kohe me pare e kishte bere edhe Ludevi- 
gu, mbreti i Gjermanise nga Bavaria 
(1286-1347; kurse sundoi gjate viteve 
1314-1347, plot.. SH. V), duke i debuar 
hebrenjte prej Gjermanise, ata gjeten ve- 
ndstrehim ne Turqi. Nderkaq, me vone 
edhe ata hebrenj qe u debuan nga Spanja 
ne vitin 1492, u strehuan dhe gjeten 
garanci per jeten dhe fene e tyre nen 
mbrojtjen e shtetit osman. Ne mesin e 
hebrenjve qe u shperngulen ne shtetin 
osman, duke filluar nga viti 1492, kishte 
mjeke me prejardhje nga Spanja, Portu- 
galia dhe Italia. Mund te themi se ndi- 
kimet e reja te mjekesise perendimore 
ne mjekesine osmane me shume arriten 
nepermes rruges se mjekeve qe erdhen 
gjate vales se dyte te shpemguljes. 

Mjeket hebrenj qe u vendosen ne Sta- 
mboU dhe Selanik, paten mundesine qe, 
ne keto rrethana, te perparonin, sepse ata 
me vete bartnin elemente te reja te mje- 
kesise evropiane qe dallonin nga mjeke- 
sia klasike islame. Ata mjeke, te cilet 
kishin arritur qe te sillnin me vete librat 



I'KSi IK "C 



e tyre, ishin shkolluar neper universitete 
te Lisbones, Koimbreit, dhe Alkales. 
Shume prej tyre kishin diplomuar ne 
Universitetin Salamanka. Disa prej tyre 
arriten te vinin deri ne oborrin mbreteror 
dhe te perparonin ne poziten e mjekut 
personal te suUtanit. 

Shembulli tjeter i tolerances fetare te 
osmanlinjve dhe i respektit ndaj bashke- 
sise se hebrenjve, ishte se mjeket hebre- 
nj gezonin privilegje, sikurse ishte lirimi 
nga disa tatime si dhe kalerimi me kuaj . 

Udhepershkruesit evropiane, te cilet 
kishin vizituar Stambollin dhe Selani- 
kun ne mesin e shekullit XVI, flasin per 
poziten e mjekeve hebrenj te ketyre dy 
qyteteve. Ndersa Belloni thote se ne vi- 
tin 1547 kishte shume mjeke hebrenj, 
gjeografi Nikollas de Nikollay shenon 
se ne mesin e tyre pati edhe te tille qe 
kishin dituri teorike dhe praktike dhe se 
perparesia e tyre qendronte ne faktin se 
ata perdomin librat mjekesore te shkru- 
ar ne gjuhet hebraisht, arabisht dhe gre- 
qisht. De Nikolaji ne nje vend tjeter 
pro von se dituria e mjekeve hebrenj li- 
dhet ngushte me njohjen e gjuheve evro- 
piane: latinisht, italisht dhe spanjisht, 
perve? atyre qe u ceken me pare. 

Musa b. Hamun, i cili qe me i njohuri 
prej ketyre mjekeve, arriti qe ne oborrin 
mbreteror te behej mjeku i sulltan Sy- 
lejmanit, ligjdhenesit, dhe shkroi nje nga 
veprat e para ne gjuhen turke per stoma- 
tologji. Sipas mendimit te A. Terzioglut, 
i cili kishte botuar faksimilen e kesaj ve- 
pre ne gjuhen turke dhe i cili e kishte 
studiuar ate, ajo ishte nje veper, e cila, 
perve9se ishte shkruar ne baze te vepra- 
ve te vjetra greke, islame dhe ujgure te 
mjekesise, ajo ishte shfrytezuar edhe 




nga burimet osmane te mjekut Sherafe- 
din Sapunxhuoglu (vdes 1468) dhe nga 
burime te tjera osmane dhe evropiane. 
Perve9 kesaj vepre te njohur te Musa b. 
Human-it, ekziston edhe nje veper ne 
gjuhen turke, e cila nuk eshte hulumtuar 
aq shume. Titulli i kesaj vepre, e cila ka 
ndihmuar ne arritjen e diturive mjekeso- 
re te Renesances, eshte Risale fi Tabayi 
el-Edviya ve Istimalila. Ky mesazh, qe 
perbehet nga kater vepra, tregon per ka- 
rakteristikat e bamave dhe perdorimin e 
tyre. Ne parathenien e kesaj vepre Musai 
sqaron se e kishte shkruar duke i shfry- 
tezuar burimet islame, evropiane, greke, 
dhe hebraike. 

Shaban b. Ishak el-Israili (vdes rreth 
vitit 1660), i njohur si Ibn Xhami, ishte 
njeri nga shkrimtaret hebrenj qe ne 
kohen e tij nuk ishte aq i njohur, dhe ne 
lidhje me biografine e te cilit nuk kemi 
te dhena te mjaftueshme. Ai kishte perk- 
thyer nga gjuha spanjoUe ne arabisht, 
shkrimin si te behet sherimi me duhan. 
Duke iu referuar te dhenave te mjekut 
spanjoll Mortarusi, i cili kishte jetuar 
nga fundi i shekullit XVI, Ibn Xhami 
fliste per shfrytezimin e gjetheve te du- 
hanit dhe per menyren e metodave te 
sherimit nga lengu i saj. Ai thoshte kur 
kishte pare se edhe femrat kishin filluar 
te thithnin duhan, kishte vendosur te 
shkruante ate liber. Ibn Xhami kishte 
dijeni se ishte thurur nje poezi ku lav- 
derohej duhani. 

Se sa kishte qene kontributi i mjekeve 
hebrenj gjate shekullit XVI, prej te ci- 
leve vetem disa u permenden ketu, dhe 
se ne 9'mase kishin sjelle ndryshime ato, 
tregojne rezultatet e krahasuara me ve- 
prat e shkruara ne ate kohe nga burimet 
perendimore, dhe me literaturen klasike 
islame, per te cilat nuk mund te konsta- 
tojme nese u vazhdua me rrjedha te reja 
apo me ato te vjetrat. Ne kete menyre 
mund te krijohet nje perqindje shume 
me e qarte ne lidhje me mjekesine osma- 
ne dhe mjekesine perendimore te asaj 
kohe. 

Pergatiti: 
ShevkiSh. Voca 



*Autori eshte Sekretar i Pergjithshem i Konferen- 
ces Islamike si dhe anetar i shume asociacione- 
ve te tjera te karakterit shkencor. Per punet e tij 
shkencore eshte shperblyer disa here. Ky 
material eshte marre nga vepra e tij shkencore e 
perkthyer ne disa gjuhe boterore, "OSMANLI- 
NJTE DHE SHKENCA" faqe 223-229. 



40 



dituria islame / 219 



Qasje 



Prosperiteti i Kosoves nje varesi serioze 
nga koekzistenca fetare dhe etnike 

(Roll i besimit islam ne parandalimin e frregullimeve ne shoqeri) 
Emine A. Vezaj 



Jane te shpeshta pohimet se Koso- 
va eshte e kosovareve, perkate- 
sisht e banoreve te saj. Kjo nuk 
mund te jete asgje tjeter perve? nje 
indikacion qe atribuon pergjegjesine qe 
ata duhet ta kene ndaj Kosoves dhe lun- 
drimit te saj ne valet kohore. 

Kosova ne retrospektive 

Tani me formimin e Kosoves shtet i 
pavarur dhe sovran, ne te gjithe jemi du- 
ke pare perpjekjet e qytetareve te saj per 
anetaresimin dhe inkuadrimin e Kosov- 
es drejt strukturave me te larta nderkom- 
betare. Megjithese "e viktimezuar" disa 
here gjate historise ne periudha te ndry- 
shme kohore, ajo serish nuk pushon se 
vajtuari te kaluaren, ve9se vazhdimisht 
eshte duke kontribuar per nje te ardhme 
me te ndritur per qytetaret e saj . 

Lendimet e marra gjate luftes se fun- 
dit, nuk qene te Hmituar vetem per nje 
kohe te caktuar, bie fjala vetem gjate atij 
konflikti te armatosur, porse ato jetojne 
ende si gjurma serioze dhe me pasoja te 
pasherueshme per shoqerine dhe te ar- 
dhmen e Kosoves. Madje pasojat e luf- 
tes tani po shfaqen perhere e me shume: 
varret e zbuluara, listat e te pagjeturve - 
serish jane fakte rreqethese qe trazojne 
ndjenjat e shqiptareve. Traumat e perje- 
tuara ne ato dite te mynxyres nga serbet, 
ende nuk do te zhduken plotesisht, sido- 
mos tek femijet qe ishin viktimat me te 
pakursyera te kesaj mynxyre. Tani, ne te 
gjithe, sa do te donim qe ajo e kaluar te 
mbetet pa "koment" per faktin se karak- 
terizimi i luftes ishte me ata qe sot me- 
gjithate jane element i pashmangshem 
per sendertimin e imazhit te Kosoves, po 
aq edhe do te donim qe ajo te mbetet nje 
leksion i mire dhe profitabel ne hapat 
tane drejt se ardhmes. Kjo do te thote se 
ne mund te ecim perpara edhe duke shi- 
kuar mbrapa, por jo me perfytyrime 
emocionale te se kaluares, sepse ne va- 
zhdimesi ato do te jene motiv 9rregullu- 
es per shoqerine ne pergjithesi. Nga kjo 
e fundit marr shkas te them: nje pjese e 
trupit e plagosur per here te pare mund 
te sherohet me me lehtesi sesa ajo qe 
lendohet per se dyti. Dhe tani akoma pa 



"Mund te permbledhim se ne rrafshin burimor islam "koekzistenca" 
eshte bazament i pakapercyesliem i Bashkesise myslimane, Umetit, 
dlie sherben si arketip per rregullimin fetar, politik, shoqeror, 
ekonomik e te tjera edhe te shoqerive moderne". Nexhat Ibrahimi 



harruar luften tmerruese te fundit ne Ko- 
sove, jo larg nga ajo, rikujtojme edhe 
trazirat e 17, 18, 19 marsit 2004, te cilat 
qene nje leksion i qendrueshem se vepri- 
met mbi baza emocionale jane te paarsy- 
eshme dhe te demshme per proceset qe 
90jne drejt zhvillimit dhe stabilitetit te 
nje rajoni. Kujtoj se pasojat e dala nga 
ato dy-tri dite trazirash, ishin jo me pak 
se dhjetera te vdekur e qindra te plago- 
sur, dhe s'duhet harruar se edhe kostoja 
e riparimeve te shkaterrimeve materiale 
ishte nje shume e madhe te hoUash. Ta- 
ni, pas kesaj, kush mund ta riktheje bes- 
imin e humbur te te huajve, qe e kishin 
fituar per kosovaret si nje popuU bujar, i 
qendrueshem, paqedashes etj.? E gjitha 
kjo thuajse u rrenua brenda nje dite, pas- 
taj 9'fitoi Kosova nga kjo, perve9 hum- 
bjes. 

Cilesimi i Serbise nga qarqe boterore 
si gjakatare dhe cenuese e paqes ne ra- 
jon per shkak te veprimeve antinjerezore 
te ndermarra gjate luftes ne Kosove dhe 
Bosnje e Hercegovine, si dhe kryene9e- 
sia e saj ndaj Bashkesise Nderkombeta- 



re, nuk duhet te na sherbejne si model i 
shkelqyer se si behet lufta, por duhet te 
na vetedijesoje per nje baskepunim me 
te perafert, ngase per te mos u etiketuar 
si te tille, ne duhet te bejme perpjekje te 
vazhdueshme per kultivimin e nje koe- 
kzistence me fqinjet tane te te gjitha ko- 
nfesioneve, etnive etj. Plaget e mara nga 
Serbia per vite me radhe, dhe ne ve9anti 
gjate konfliktit te fundit, jane te tmerr- 
shme dhe shume rreqethese, kete askush 
s'e mohon. Por, ne keto kohe paqeje dhe 
pas pavaresimit, Kosova eshte duke dhe- 
ne shembullin e nje nxenesi te shkelqy- 
er se si eshte duke menaxhuar punen e 
saj. Praktika duhet ndertuar gjithmone 
ne baze te nje teorie te mire. Teoria e saj 
ishte periudha disavje9are e kaluar bre- 
nda nje mbikeqyresi "legjitim" - UN- 
MIK-ut, ndersa praktika e saj eshte 
aktivizimi drejtperdrejt ne te gjitha or- 
ganet vendimmarrese ne strukturat ve- 
ndore dhe nderkombetare. Ndonese nuk 
eshte ende kohe e rezultateve perfundi- 
mtare, shpresat per rezultate te mira jane 
ne favor te pozitivitetit - optimizmit. 




dituria islame / 219 



41 



Kosova nen hijen 
e vizionit te ri 

Kosova, ndonese nuk e ka epitetin e 
nje nxeneseje shembullore, megjithate 
duket se ka kaluar madje edhe me suk- 
ses me te larte se "te mire". Mbase edhe 
te cilesuarit e saj si shembullore, nuk do 
te paraqiste kurrfare gabimi, kur dihet se 
ajo ka tejkaluar disa "provime" te transi- 
cionit, te cilat konsiderohen si shume te 
rendesishme per shqiptaret. Kujtojme 
ketu, zgjedhjet lokale dhe parlamentare 
si dhe finalizimi e Statusit te Kosoves, 
qe konsiderohet si kapituUi me i rende- 
sishem qe karakterizon nje pjese te cak- 
tuar te historise sone. Prandaj, Kosova 
eshte kjo qe eshte, ajo ka te gjitha ele- 
mentet dalluese dhe shteteformuese qe e 
cilesojne si nje shtet legjitim dhe te njo- 
hur nga nje pjese e mire shtetesh bote- 
rore. Vizioni i kosovareve duhet te jete i 
qarte, te gjithe duhet te jemi te bashkuar 
ne punet dhe angazhimet tona, ne meny- 
re qe edhe shteti yne te marre pamjen e 
nje shteti qe di te tregoje dhe te jape vle- 
ra, si dhe di te beje zgjidhje per te gjithe. 
Tashme te gjithe kosovaret duhet te ve- 
tedijesohemi qe shtetin tone ta konside- 
rojme si pronen tone dhe te mundohemi 
te punojme aq sa mundemi, si? punojme 
te gjithe per shtimin e pasurise person- 
ale, ashtu duhet menduar edhe per pasu- 
rine e Kosoves. Tashme, kur timoni 
eshte ne duart tona dhe ne jemi udhehe- 
qes, duhen dhene shembujt me te mire te 
nje udheheqjeje perfekte. Kosova shihet 
se ballafaqohet me probleme te medha 
te natyrave te ndryshme, si droga, pros- 
titucioni, trafikimi i krijesave njerezore 
etj., qe perbejne nje problem qe duhet 
konsideruar problem serioz nga te gjitha 
shtresat e shoqerise, duke filluar prej qy- 
tetarit me te thj eshte e deri tek institu- 
cionet perkatese, qe mund te ndikojne ne 
menjanimin, deri edhe ne shmangien to- 
tale te te gjithe atyre qe shkaterrojne 
shoqerine dhe demtojne imazhin e nje 
shteti. Institucionet ekzekutive jane me 
me peshe per kete, por atyre duhet t'u 
ofrojme ndihme dhe bashkepunim te mi- 
refillte ne identifikimin e shkaktareve 
dhe sherimin e pasojave te shkaktuara. 

Stimulimi i koekzistences 

Prej hapave kryesore qe duhet te nde- 
rmarre shoqeria kosovare, eshte akti i 
kompromisit ne fusen e zenkave dhe ar- 
miqesive ne baza etnike dhe fetare. Meq 
shqiptaret mbajne epitetin e nje popuUi 
tolerant, dhe meqe i takojne nje shumice 



absolute myslimane, ata asnjehere nuk 
kane qene ne zenka me fqinjet e tyre ka- 
tolike e ortodokse. Shikuar sipas studi- 
uesve te ndryshem te marredhenieve 
nderfetare e nderqyteterimore, nder 96- 
shtjet gjithnje aktuale, si tek ne ashtu 
edhe ne qarqet boterore, vazhdon te jete 
edhe tema e bashkekzistences - ne rraf- 
shin burimor e teorik - ndermjet Islamit 
dhe feve, ideologjive ose botekuptimeve 
te tjera; dhe ne rrafshin praktik e historik 
- ndermjet myslimaneve, te krishtereve 
dhe feve a ideologjive te tjera. Ky aktu- 
alitet qendron ne faktin se shume qarqe 
politike boterore, me ane te mekaniz- 
mave te vet, kete 9eshtje e shtrojne ne 
kontekstin negativ, dhe si burime shfry- 
tezojne pjese kuranore te shkeputura nga 
teresia, duke here nga Islami perbinde- 
shin e llojit te vet, si dhe ne veprat pro- 
pagandistike, me fushatat e tyre perfide. 

Sidoqofte, progresi nuk arrihet me 
hakmarrje, sepse hakmarrja jo vetem qe 
perforcon konfliktin, po ne kete rast 
edhe ben fundosjen e vlerave dhe ajo 
hap konflikte te reja me pasoja te paima- 
gjinueshme. 

Shembujt islame qe sjell e kaluara, 
deshmojne se Islami gjithnje ka qene 
zgjidhje per te gjithe. Pejgamberi a.s., 
me rastin e hixhretit (shpemguljes) nga 
Meka ne Medine, nga hapat e pare qe 
kishte ndermarre, ishte pajtimi ne mes 
myslimaneve - ensareve (ata qe e ndih- 
muan Pejgamberin a.s. ne Medine) dhe 
muhaxhireve (ata qe e shoqeruan Pejga- 
mberin a.s. gjate shpemguljes prej Me- 
kes) dhe kompromisi me jomyslimanet 
me ane te integrimit te tyre, madje ai 
edhe e stabilizoi jeten ne Medine me nje 
shoqeri multietnike dhe multifetare bre- 
nda saj. 

Kete veprim Muhamedi a.s. e fmali- 
zoi me perpilimin e nje "traktati" te njo- 
hur, qe perbehej nga pesedhjete e dy 
nene, dhe me te cilin u rreguUuan ne me- 
nyre te detajizuar marredheniet ne mes 
shoqerise medinase dhe keshtu Medina 
de facto merrte edhe formen e nje shteti 
te vertete. Ky traktat apo ajo kushtetute, 
konsiderohet edhe Kushtetuta e pare ne 
histori. 

Ne kete traktat, Pejgamberi Muham- 
ed a.s. kishte ofruar zgjidhje dhe pikepa- 
mje jo vetem per myslimanet (sepse kjo 
nuk perbente ndonje problem), por zgji- 
dhje edhe per jomyslimanet, per jetesen 
e tyre te perbashket, tash me me fqinjet 
myslimane, dhe duke shpallur Medinen 
si vend te tyre, te cilin duhej ta mbronte 
secili. Ne nenin 48 te ketij traktati thu- 



het: "Myslimanet dhe 9ifutet duhet t'i 
dalin njeri-tjetrit ne ndihme kunder 9do- 
njerit qe sulmon Medinen". Edhe pse 
Pejgamberi a.s. me poziten qe kishte, 
ishte person i padeshiruar (non grata) 
tek jomyslimanet e flseve te ndryshme 
9ifute qe jetonin ne Medine, madje ai 
ishte luftuar drejtpersedrejti nga nje pje- 
se e tyre, megjithate, per hir te ruajtjes se 
stabilitetit ne vend, per hir te mireqenies 
njerezore dhe per hir te mbreterimit te 
paqes, u ofroi bashkejetesen dhe jo luf- 
ten. U ofroi kompromis dhe jo kunder- 
shtim. Fundja, ky ishte edhe mesazh i 
Zotit tek nje misionar i tij, per marredh- 
enie te mira dhe mbreterim te paqes. 

Akti tjeter qe meriton te permendet 
dhe eshte i nje rendesie te jashtezakon- 
shme, eshte edhe rasti i 9lirimit te Me- 
kes, kur te gjithe prisnin se ai do t'ua 
kthente gjithe trysnite dhe persekutimet 
qe i kishin here bashkekombesit e bash- 
kevendesit e tij. Duke hyre ne Meke (ne 
vendlindjen e tij) pas tete vjetesh, te cil- 
en e kishte leshuar ne menyre te dhunsh- 
me, pas pastrimit nga idhujt te tempuUit 
te shenjte Qabese dhe ibadetit (lutjes) - 
ai beri ate qe s'do ta bente askush. Te 
gjithe mekasve, te mbledhur rreth Qabe- 
se dhe ne pritje se si do te vepronte Pej- 
gamberi a.s. me ata, njeriu - me epitetin 
e krijeses me te dashur tek Zoti, me cile- 
simin e tij si besnik i shoqerise, me buja- 
rine dhe zemergjeresine ndaj te gjitheve, 
- ai iu drejtua: "O kurejshe, Allahu e lar- 
goi prej jush injorancen dhe lartesimin 
me stergjysher. Njerezit jane prej Ade- 
mit e Ademi eshte prej dheu. O kurej- 
she, 9fare mendoni se do te bej me ju?" 
Ata thane: Ne presim mire, sepse ti je 
vella i ndershem dhe djale i vellait te 
ndershem. Pejgamberi a.s tha: "Nuk ju 
qortoj sot, Zoti jua paste falur te metat". 

Te gjithe keta shembuj dhe shume te 
tjere nga historia islame pasqyrojne se 
koekzistenca me ata qe mendojne ndry- 
she nga ne, eshte prej tipareve islame 
dhe, si e tille, duhet mbeshtetur. 

Toleranca fetare e popullit shqiptar 
mbeshtetet ne vetedijen kombetare, ne 
faktin se te gjithe shqiptaret e te gjitha 
besimeve jane te nje gjaku dhe te nje 
gjuhe, kane origjinen, historine, truallin 
dhe traditen e perbashket, jane pra nje 
vellazeri e gjere, nje popull. Kjo vetedi- 
je ka ndikuar fuqimisht ne kohezionin 
kombetar me permasa me te gjera, dhe e 
ka mobilizuar popuUin shqiptar gjate 
historise per t'u here rezistence perpjek- 
jeve te vazhdueshme te te huajve per ta 
per9are dhe sunduar ate. Shqiptaret e ka- 



42 



dituria islame / 219 



ne pare se te huajt e shfrytezojne fene 
per ta per9are popullin. Keshtu, feja e 
keqperdorur nga armiqte, ka marre nga 
ky aspekt kuptim negativ, rol antikom- 
betar, te cilin ia ka ngarkuar pushtuesi i 
trojeve shqiptare, megjithese mesimet 
dhe parimet e tri konfesioneve jane hu- 
mane, pozitive, me etike te larte, me res- 
pekt dhe tolerance ndaj te gjithe atyre qe 
besojne ne nje Perendi, pra ndaj besim- 
tareve te krishtere dhe myslimane. 

"E nese ndokush prej idhujtareve te 
kerkon strehim, ti strehoje, ne menyre 
qe t'i degjoje Fjalet e Allahut (Kuranin), 
e mandej percille deri ne vendin e tij te 
sigurt. Kjo ngase ata jane popuU qe nuk 
e dine (te verteten e fese islame)." Et- 
Tevbe: 6. 

Roll besimit islam 

ne parandalimin 

e dukurive negative 

Si ne te kaluaren ashtu edhe tash, roli 
i fese ne raste vendimmarrese eshte i pa- 
kontestueshem. Feja gjithnje jep nje viz- 
ion te qarte per 9do rrethane dhe situate. 
Finalizimi i statusit te Kosoves dhe 
shpallja e saj shtet i pavarur e sovran, 
njeh edhe kontributin e Bashkesise Isla- 
me si dhe te komuniteteve te tjera fetare. 
Bashkesia Islame vazhdimisht ka mbaj- 
tur lidhje me qarqe te ndryshme botero- 
re, sidomos me Gadishullin Arabik, 
duke lobuar per pavaresimin e plote te 
Kosoves. Tani kur nuk eshte kompletuar 
ende lista e shumices se shteteve te bot- 
es, qe duhet te njohin pavaresine e Kos- 
oves, Bashkesia Islame dhe institucionet 
e saj jane duke kontribuar vazhdimisht 
me menyra te ndryshme nepermjet dele- 
gacioneve te njepasnjeshme qe dergojne 
aty ku ndihet nevoja, ne menyre qe kon- 
tributi i tyre te jete ne dobi te atdheut 



dhe te qytetareve te tij. Delegacionet e 
udhehequra nga Myftiu i Kosoves, Mr. 
Naim Temava, dhe dekani i Fakultetit te 
Studimeve Islame te Prishtines, Dr. Re- 
xhep Boja, ne fillim te muajit qershor ne 
Meke te Arabise Saudite, si dhe delega- 
cioni para disa ditesh nisur ne drejtim te 
Amanit, i udhehequr nga publicisti Vet- 
on Surroi, Muhamet Musatafa (nga ins- 
tituti Riinvest) si dhe Qemajl Morina 
(nga Bashkesia Islame e Kosoves), 
deshmon edhe nje here se Bashkesia Isl- 
ame di te ofroje vlera te mirefiUta gji- 
thhere, dhe sidomos kur eshte 9eshtja e 
Atdheut. 

E mira dhe e dobishmja per shoqerine 
jane simbol i besimit dhe jane rrjedhoje 
e besimit. Nuk pretendojme se mund te 
hyje ne emrin fe nje doktrine apo ideo- 
logji e caktuar, nese ajo kontribuon ndaj 
dukurive negative si dhe qendron indi- 
ferente per eliminimin e tyre. Natyra e 
besimit islam eshte e tille qe kultivon 
qetesine, prosperitetin, dashurine ne mes 
njerezve, harmonine me te gjithe, kom- 
promisin, faljen etj. 

Besimi islam me direktivat e veta te 
nje besimi te arsyeshem per 9do vend 
dhe 9do kohe, gjithhere insiston per per- 
miresimin dhe eliminimin absolut te aty- 
re qe shkaktojne 9rregullime, madje pa 
perjashtuar edhe mundesine e ndeshki- 
mit per deliktet e shkaktuara. Qdo shkak 
ka edhe arsyen e vet. Ne permasat j etike 
njeriu eshte shkaktar per valevitjen e re- 
gresit dhe progresit shoqeror; sipas asaj 
qe vepron, pritet edhe rezultati - shper- 
blimi i punes. Ajeti i permendur ne kete 
kontekst: "Per shkak te veprave (te keqi- 
ja) te njerezve, jane shfaqur ne toke e ne 
det te zeza (bela, skamje, katastrofa, hu- 
mbje e bereqetit etj)..." (Err-Rrum: 41), 
- jane nje indikacion qe na vetedijeson 
per rezultatet e punes sone nga mosku- 




jdesi i veprimeve njerezore karshi bes- 
imit islam. 

Feja islame, me metodat e saj pari- 
more, vazhdimisht insiston ne vete- 
dijesimin e shoqerise ne perputhje me 
mesimet pejgamberike. Ligjeratat ne 
xhami dhe ne shume tribuna te tjera te 
organizuar nga fondacione e shoqata, 
nuk kane karakter tjeter perve9qe si ta 
pergatitin njeriun per veprime te mira ne 
9do drejtim. Rrjedhimisht, asnjehere ne 
nuk duhet te na kenaqe kjo forme e edu- 
kimit; ne presim qe ne nje te ardhme te 
afert te mundesohet dhe te ligjesohet 
edukimi fetar ne arsimin e ulet dhe te 
mesem, ne menyre qe potenciali dhe 
kapacitetet e fese te depertojne tek indi- 
vidi dhe shoqeria ne dimensione shken- 
core, e jo feja te kultivohet me modelin 
e tradites, tek brezat e ardhshem. Permes 
kesaj rruge, e cila besojme fuqimisht se 
do te jete nje dige e forte per t'u thene 
stop dukurive negative, ne do te mund 
te kultivojme gjenerata te mirefillta, te 
cilat do te jene drejtuese te se nesermes. 
Per sa kohe qe ne do te qendrojme indi- 
ferente ne kete aspekt, per aq kohe do te 
viktimezohemi dhe do t'i ndiejme ne 
vete pasojat. Kosova nuk ka nevoje per 
modele te viteve '60, kur Shqiperia 
shpalli veten si te vetmin shtet ateist ne 
bote; ne nuk deshirojme qe ajo e kaluar 
madje as te imagjinohet, por si duket 
gjurmat e saj jane ende te pranishme ne 
mes nesh. Per kete arsye, u bejme apel te 
gjitha institucioneve me te larta udhehe- 
qese ne Kosove, qe edukimi fetar te 
behet pashmangshmerisht pjese e plan- 
programit edukativo-arsimor ne shkollat 
tona. Ne kete menyre do te mund te lar- 
gonim dhe te menjanonim ne teresi du- 
kurite e demshme, qe jane ne rritje e 
siper ne shoqerine tone. 

Themi: ne histori metodat e largimit 
apo evitimit te semundjeve shoqerore te 
krijuara nga shoqeria, rrallehere ose fa- 
re, nuk kane qene dobiprurese per indi- 
vidin dhe shoqerine, madje ne disa raste 
ato jane treguar tejet te mangeta dhe joe- 
fikase, derisa ato nuk jane zevendesuar 
me metoda te vendosura nga Krijuesi i 
Boteve, ngase eshte shume afer mendjes 
te kuptohet se askush nuk e njeh me mi- 
re prodhimin e huaj, sa vete prodhuesi, 
prandaj edhe ne themi se metodat edu- 
kative qe jane percaktuar nga Krijuesi i 
Boteve - Allahu xh.sh., jane i vetmi 
shpetim per mbare shoqerite ekzistuese, 
sepse vete ato jane prodhime te nje vull- 
neti Hyjnor. 



dituria islame / 219 



43 



Recension 



Saff a hatet 

veper me viera kulturore-historike 



Prof. Dr. Mehdi Polisi 

Oe ne fillim me duhet te them 
se merita kryesore qe kjo ve- 
per me vlera kulturore-his- 
torike te behet prone edhe e 
literatures shqiptare, e bibliotekave pub- 
like e personale te shqiptareve, i takon 
perkthyesit te saj z. Mithat Hoxhes i cili 
me perkushtim dhe me doren e nje mje- 
shtri te shkelqyer te perkthyesit, me nje 
gjuhe te rrjedhshme shqipe, duke ruajtur 
origjinalin e saj ne mase te konsiderue- 
shme, ndonese jo pa veshtiresi, ia doli te 
realizoje me sukses nje pune kaq te re- 
ndesishme dhe kjo veper te shohe driten 
e saj edhe ne gjuhen shqipe gati pas nje 
shekulli. Per kete pune te madhe e per- 
gezojme z. Mithat Hoxhen. 

Per botimin e kesaj vepre ne gjuhen 
shqipe, te pergatitur sipas standardeve te 
larta, ashtu si9 e meriton libri, i perket 
edhe Shtepise Botuese "Logos-A" nga 
Shkupi. Shtepia Botuese "Logos-A", ne 
balle te se ciles eshte z. Adnan Ismaili, 
dashamires i librit, duke botuar deri me 
tash me qindra e me mijera tituj nga fu- 
shat me te ndryshme te dijes, madje seri 
veprash te autoreve te mirenjohur, si: 
Sami Frasheri (20 vellime, 2004), Hafiz 
AH Ulqinaku (2005), Hafez AH Kor9a 
(12 vellime, 2007) etj., besoj se nuk ga- 
bohemi te themi, radhitet ne mesin e 
shtepive botuese shume serioze ne trojet 
shqiptare dhe me gjere. Lidhur me kete 
s'me mbetet tjeter ve9se ta pergezoj, me 
shprese se do ta vazhdoje veprimtarine e 
saj botuese me kete ritem edhe me tutje. 
Ne paraqitjen e vepres "Safahatet" 
(Fletet), sado qe lexuesit do t'i intereso- 
je te dije shume gjera, ne ke kete rast do 
t'u pergjigjemi dy pyetjeve kryesore: 

1. Kush eshte Mehmed Akif Ersoji? dhe 

2. g'jane "Safahatet"? 

Meqenese tani libri eshte ne duart e 
lexuesit shqiptar, ku perfaqesohen e per- 
fshihen te dhena te konsiderueshme si 
per njeren si per tjetren pike, do te per- 
piqem te jem sa me i shkurter. 

Ne te vertete, emri i Mehmed Akif 
Ersojit nuk eshte fare i panjohur ne liter- 
aturen shqipe, sepse per te dhe per vep- 




Mehmed Akif Ersoj 

ren e tij jane bere shkrime here pas here. 
Por tani, me botimin e vepres, njohurite 
behen me te plota dhe me te gjithansh- 
me, si per parsonalitetin dhe figuren e 
Mehmed Akifit, ashtu dhe per vepren e 
tij "Safahatet". 

Mehmed Akifi lindi me 1873 ne Sta- 
mboU dhe vdiq po ne Stamboll me 1936, 
ne moshen 63 vje9are. Rrjedh nga nje 
familje e arsimuar. I ati i tij, Tahiri, nga 
fshati Shushice i Pejes, kishte ardhur ne 
Stamboll ne moshe te re per t'u shkollu- 
ar. Fale aftesive dhe pergatitjes se tij 
intelektuale, kishte arritur te behet my- 
derris ne medresene e njohur Fatih te 
Stambollit. Dhe kjo flet shume per afte- 
site e tij intelektuale. 

Rrugen e te atit e ndoqi dhe i biri, 
Mehmed Akifi. Nga shenimet e studiue- 
sit turk, z. Ertugrull Dyzdag per jeten 
dhe vepren e Mehmed Akifit, shihet tal- 
enti i tij i rralle i nxenies se diturive qe 
ne moshe te re, sidomos ne pervetesimin 
e gjuheve dhe deshira per te lexuar e 
shkruar poezi. Ai, perve9 gjuhes turke, 
zoteronte shkelqyeshem edhe arabishten 
(ate e mesonte nga i ati), persishten, fre- 
ngjishten, gjermanishten etj. Zoterimi i 
ketyre gjuheve i mundesuan Mehmed 
Akifit te lexonte vepra burimore nga ato 
gjuhe dhe, se kendejmi, te njihej me kul- 
turat e atyre popujve nga dora e pare, 
sidomos me veprat poetike te klasikeve 
persiane, arabe, turq etj. 



Mehmed Akifi mbaroi shkollen e me- 
sme te veterinarise. Edhe studimet i va- 
zhdoi dhe i mbaroi ne kete fushe. Studi- 
met i mbaroi ne vitin 1893, kur i kishte 
20 vjet. Edhe ne shkollen fiUore, edhe 
ne shkolle te mesme, e edhe ne studime, 
sipas vleresimeve te mesimdhenesve, ai 
dallohej nga te tjeret, gjithmone dilte i 
pari, prandaj shpresohej per nje te ardh- 
me te ndritshme te tij. Kishte kulture te 
pergjithshme, madje dhe kulture nga 
disiplinat e ndryshme te sportit. Megji- 
thate, poezia per te ishte e ve9ante. Qe 
nga viti 1893, si 20 vje9ar, kur botoi po- 
ezine e pare, e deri ne vdekje, me 1936, 
Mehmed Akifi do te jete i pranishem 
vazhdimisht ne boten e letrave, me po- 
ezi, por dhe me shkrime te tjera. Ne 
shume shkrime e artikuj te tij, Mehmed 
Akifi u kushtohet temave letrare, me- 
nyres se si do te planifikohen e te shkru- 
hen shkrimet poetike dhe prozaike. Ai, 
ne nje artikull te botuar, shfaq mendimin 
se "...frymezimi ne poezi ndodh shume 
rralle. Poezia behet me pune e mund... 
Nje dyvargsh del ne shesh duke derdhur 
djerse njeqind here. Une, thote ai, ;' sjell 
peisazhet ne dhomen time, atje e vras 
mendjen, derdh djerse dhe e shkruaj po- 
ezin'e time brenda hater mureve! Para se 
te shkruaj nje veper - vazhdon ai ne ate 
artikull - pergatis te gjitha premisat: si 
do te hyj ne veper, ne q 'perfundim do te 
arrij... Te gjitha keto i ngre ne imagji- 
nate, pastaj filloj te shkruaj dhe arrij ne 
perj'undimin qe deshiroj, perfundon ai. 
Lidhur me kete ne nje rast ka thene edhe 
kete: "ATa ndodhur qe per te shkruar 
vetem njejjale te mendohem njejave. " 

Mbi artin e Mehmed Akifit, mbi po- 
etiken e tij dhe mbi vepren e tij per- 
gjithesisht, kane shkruar gjithanshem 
personalitete te shquara te letersise, si 
Omer Sejfettini, Xhenap Shehabettini, 
Sulejman Nazifi, Ismail Habib Sevuku 
etj. dhe te gjithe keta e vleresojne me 
noten me te larte vepren e tij. 

Mehmed Akifi ka pasur edhe vlera te 
larta njerezore. Sipas atyre qe e kane 
njohur nga afer ate, ai ka qene trim, i gu- 
ximshem, besnik, i vendosur, serioz, 
modest, i qendrueshem, i drejt, armik 



44 



dituria islame / 219 




ndaj fanatizmit, injorances, luftetar, at- 
dhedashes, ka dashur gjitmone te lexoje, 
te mesoje vete dhe te mesoje te tjeret. Ai 
ka qene dhe musliman i mire, reforma- 
tor. 

Veprat e Mehmed Akif Ersojit mund 
te klasifikohen kryesisht ne dy grupe: ne 
vepra te shkraara ne vargje, ose, shkurt, 
poetike dhe ne vepra te shkruara ne pro- 
ze, ose shkurt, prozaike. Ne grupin e pa- 
re bejne pjese Safahatet dhe poezite e 
mbetura jashte tyre, kurse ne grupin e 
dyte bejne pjese komentet e Kur'anit, 
predikimet fetare-islame, artikujt e 
ndryshem, sidomos nga letersia, perk- 
thimet etj. 

Vepra qe po e prezantojme mban tit- 
uUin, si9 u tha edhe me lart, "Safahate" 
(Fletet). Ajo shtrihet ne 642 faqe. Ka 
permbajtjen (f. 7-11); fjalen e botuesit 
(13-15); fjalen e shqiperuesit (17-19), 



parathenien e gjate te studiuesit turk (te 
perkthyer ne shqip) (21-97); Safahatet 
(101-557); shtojcen prej 26 poezive 
jashte Safahateve (565-638); harte per 
lexuesin shqiptar dhe ne faqet e fundit te 
vepres jane disa fotografi nga vendlind- 
ja e te atit te Akifit, fshatit Shushice te 
Pejes. 

Ne kuader te pjeses qendrore te ve- 
pres jane perfshire shtate libra me gjith- 
sej 11.240 vargje. Keta libra fiUimisht 
jane botuar ne botime te ve9anta dhe ne 
kohe te ndryshme. Gjashte librat e pare 
jane botuar ne Stamboll, kurse i shtati ne 
Kajro. Jane tubuar ne nje permbledhje 
per te gjalle te autorit te tyre. Jane shkru- 
ar ne gjuhen turke me alfabet arab. Dhe 
kjo eshte nje nga arsyet pse Safahatet 
kane mbetur te panjohura sa duhet. Tani 
lexuesi shqiptar kete veper e ka ne gju- 
hen shqipe. 



Permes vargjeve te permbledhjes se 
Safahateve, autori i saj, Mehmed Akifi, 
trajton tema te ndryshme njerezore e 
shoqerore: trajton varferine, semundjen, 
dobesine, por dhe menyren e ndihmes, 
bamiresise dhe shpreses per te dale nga 
ato; trajton urrejtjen ndaj injorances, 
ndaj despotizmit dhe shfrenimeve e ve- 
seve te ndryshme, duke ftuar masen per 
pune dhe vendosmeri; trajton punen e 
kuaziintelektualeve, anarkine, qe eshte 
rezultat i moskuptimit te lirise se fjales 
dhe mendimit. Pastaj trajton fatkeqesite 
qe kane sjelle Luftat Ballkanike, pjese- 
marres i te cilave ishte edhe vete ai. Se 
kendejmi, terheq vemendjen e mases 
dhe kerkon prej saj te mendoje per to e 
te gjeje zgjidhje te meritueshme. 

Ne librin e katert te Safahateve nje 
pjese ia kushton Shqiperise dhe ne ve- 
9anti Kosoves, duke pershkruar e jetuar 
me hallet dhe vuajtjet e popuUit te saj, 
sado qe i lindur e i rritur jashte kufijve te 
saj. Te gjitha keto, nuk mund te kupto- 
hen fragmentarisht, por sigurisht pasi te 
jete lexuar e tere vepra me kujdes. Jam i 
bindur se temat e trajtuar ne kete veper 
jane aktuale edhe sot per shume aspekte, 
sidomos kur dihet se jane shkruar nga 
dora e nje mjeshtri te vertete. 

Krejt ne fund, nuk mund ta perfundo- 
jme kete shkrim pa permendur edhe fak- 
tin se teksti i dale nga mendja e ndritur e 
Mehmed Akifit per Marshin e Pavaresi- 
se (Himnin turk), ne nje konkurrence te 
forte ne konkursin e shpallur nga Mini- 
stria e Kultures se Turqise, ku moren 
pjese mbi shtateqint, teksti i tij u zgjodh 
me i miri. Dhe kjo vetvetiu flet per afi- 
nitetin dhe aftesite poetike e intelektuale 
te Mehmed Akifit. 

Edhe difka: poezine per Marshin e 
Pavaresise Mehmed Akifi nuk e futi ne 
vepren e vet, pasi thoshte se i perkiste jo 
atij, por popullit dhe per kete nuk deshte 
te merrte kompensim material. Pas 
insistimeve te shumta nga ana e shtetit, 
parate qe i kishte marre ia kishte dhuru- 
ar nje institucioni mireberes i ngritur 
"per t'u mesuar dhe dhene pune grave 
dhe femijeve te varfer me qellim per t'i 
dhene fund mjerimit te tyre". Vertet 
njeri modest! 

Tani eshte ne doren e lexuesit shqip- 
tar te mesoje e te dije me shume per fig- 
uren dhe vepren e dijetarit tone te nderu- 
ar, Mehmed Akif Ersojit. 



dituria islame / 219 



45 



Studim 



Republika e Kosoves - 

^^Shteti kosovar^^ - 

Shtet laik apo shekular? 

Mexhid Yvejsi* 



Republika e Kosoves, deri 
me sot, shteti me i ri ne 
bote, ka nje kushtetute, 
Kushtetute e cila eshte e 
"semute", prej se Giles te viojne 
trute... 

Kushtetuta e Republikes se Koso- 
ves, e cila hyri ne fuqi me 15 Qersh- 
or 2008, ka 14 kapituj dhe 162 nene, 
ku shumefka eshte shtjelluar, per- 
caktuar, por me shume gabime e 
mbuluar... 

Per Kushtetuten e Republikes se 
Kosoves shumegka eshte shkruar... 
Eshte shkruar si eshte hartuar, si 
eshte miratuar, por per nje nen nuk 
eshte shkruar, i cili jeten Kosoves ka 
per t'ia ngaterruar... 

Kushtetuta eshte ligji me i larte i 
nje shteti. Po ky shtet, Republika e 
Kosoves, sipas Kushtetutes, gfare 
shteti eshte? 

Qfare eshte "shteti kosovar"- 
shtet laik apo shekullar? 

Ne Kushtetuten e Republikes se 
Kosoves, Kapitulli I, 

Dispozitat Themelore, nen nenin 
8 - shkruan: 

Neni 8 (Shtet Laik) 

Republika e Kosoves eshte shtet 
laik dhe neutral ne geshtjet fetare. 

Keshtu eshte percaktuar Koso- 
va... Keshtu, pra, Kosova kreshnike, 
ne gjuhen shqipe, sipas Kushtetu- 
tes, eshte laike... 

Kurse ne versionin anglisht shkru- 
an: 

Article 8 (Secular State) 

The Republic of Kosovo is a secu- 
lar and neutral in matters of religious 
beliefs. 

(Republika e Kosoves eshte shtet 
shekullar dhe ne geshtjet e besime- 
ve fetare eshte asnjanese.) 

Keshtu eshte percaktuar Koso- 
va... Kosovo, pra, ne gjuhen angle- 
ze, ne Kushtetuten "kosovare" eshte 
shekullare... 



"Lufta midis mosbesimit dhe 
besimit eshte tema me krye- 
sore ne historine boterore." 

- Goethe - 

Ky dallim, ky ndryshim, ky ngate- 
rrim a eshte bere me qellim apo 
eshte ndonje leshim...? 

Per kete geshtje, nje dite, nje mik, 
njeri me mend-punon ne Kuvend, i 
cili eshte jurist, deri dje ishte enveri- 
st, tani evropian, por qe e kam jaran, 
me tha: "...more Mexhid, sido qe te 
jete, Kosova eshte shtet, shtet i pa- 
varur dhe sovran, a po me kupton, 
more jaran...! ? 

Q'eshte laicizmi? 

Termi laicizem rrjedh nga greqish- 
tja, nga fjala laie, qe do te thote: nje- 
ri i kesaj bote, i rendomte, mesatar, 
jo i ditur... 

Shume gjuhe evropiane termin la- 
icizem e kane huazuar nga gjuha la- 
tine, nga fjala laicius, qe do te thote: 
ai qe nuk eshte fetar, nuk eshte i li- 
dhur per fe, nuk eshte anetar i kler- 
it... Keshtu e shpjegojne fjaloret e 
ndryshem te gjuhes angleze... 



Fjalori i Gjuhes se Sotme Shqipe, 
Prishtine, 1981, faqe: 937, termin 
Laik e shpjegon keshtu: 

Laik: Qe nuk eshte fetar e kishtar, 
qe nuk ka permbajtje fetare, qe nuk 
merret me fene, qe nuk i perket fese 
dhe klerit... 

Kurse Fjalori i Shqipes se Sotme, 
qe ka rreth 35.000 fjale, hartuar nga 
Akademia e Shkencave e Shqiperi- 
se, Instituti i Gjuhesise dhe i Letersi- 
se, Botim i dyte i ripunuar, Botoi: 
Toena, Tirane, 2002, ne faqen 1231, 
per termin Laik, perve? atyre shpje- 
gimeve te lartshenuara, shkruan se 
laik do te thote: kunder fetar... 

Duket qarte se tek Fjaloret e 
Gjuhes Shqipe, si nen diktaturen 
komuniste-ateiste dhe pas saj, ne 
shpjegimin e termit Laik mbisundon 
fryma komuniste-ateiste... 

Ne te vertete, Laicizmi eshte nje 
koncept francez per nje shoqeri she- 
kullare, qe do te thote: mungesa, lar- 
gimi, menjanimi, mosnderhyrja e 
geshtjes fetare ne geshtjet qeverita- 
re apo geshtjet qeveritare ne geshtje 
fetare... Pra, Laicizmi ka per themel 
Urine e mendimit. Urine e besimit. Ke- 
shtu e shpjegojne leksikografet evro- 
piane... 




46 



dituria islame / 219 



Por, gjate shekullit njezet, Laiciz- 
mi merr nje kuptim te ri: qe do te 
thote: Barazi ndaj te gjitha feve... 
Mirepo, megjithekete, vitet e fundit, 
per shkaqe politike, shpjegimi, inter- 
pretimi i termit Laicizem po tkurret... 

Kjo tkurrje e termit Laicizem e de- 
tyroi edhe kreun e Vatikanit, Papen, 
Gjon Pali i Dyte, te nderhynte, nder 
te tjera, me keto fjale: 

"Shekullarizmi nuk duhet te nga- 
terrohet me Laicizmin. Laicizmi 
eshte kur shteti pretendon te injoroje 
dimensionin shpirteror te individit 
ose te shoqerise..." Fjala e Papes, 
Gjon Pali i Dyte, para ipeshkvijve 
franceze, Vatikan, 27 shkurt 2004... 

Gjate vizites ne France, me 12 
tetor2008. Papa Benedikti XVI, nder 
te tjera, tha: 

"Eshte koha te rishikohen marre- 
dheniet ndermjet kishes dhe shtetit", 
per te shtuar edhe keto fjale: "duhet 
nje forme e shendetshme e laiciz- 
mit..." 

Ne ceremonine e pasdrekes ne 
Pallatin Elysie, me 12tetor2008, pa- 
ra Kryetarit te Frances, Nicolas Sar- 
kozy. Papa Benedikti XVI, nder te 
tjera, tha: 

"Jam plotesisht i bindur se tani 
eshte e nevojshme qe laicizmi te ke- 
te nje kuptim te ri..." 

Lind pyetja: Pse i tha Papa Gjon 
Pali i Dyte keto fjale rreth Laicizmit 
dhe Shekullarizmit, para ipeshkvijve 
franceze, me 27 shkurt 2004? 

Pse i tha Papa Benedikti XVI keto 
fjale ne France, me 12 tetor 2008, 
para hundeve te Kryetarit te Franc- 
es, Nicolas Sarkozy, ne Pallatin 
Elysie? 

I kane thene keto fjale te nevojsh- 
me, te domosdoshme, kreret e Vati- 
kanit, Papa Gjon Pali i Dyte dhe 
Papa Bededikti XVI, sepse ishte Fra- 
nca, e para ne Evrope, pikerisht ajo 
qe miratoi ligjin per Laicizem, shtet 
laik, qe ne vitin 1905... 

Ne Shtetet e Bashkuara te Ame- 
rikes, ne Kushtetuten Amerikane, 
nuk perdoret termi Laik a Laicizem, 
po perdoret termi Shekular a Sheku- 
larizem... 

^'eshte Shekularizmi? 

Ne gjuhen shqipe, sipas Fjalorit te 
Gjuhes Shqipe dhe Fjalorit te Shqi- 
pes se Sotme, Tirane, 2002, nuk 
perdoret termi Shekullar a Shekulla- 
rizem, po fjala: Shekullar, qe do te 
thote: 



"Klerik katolik qe nuk ben pjese ne 
ndonje urdher e nuk jeton ne kuve- 
nd..." (faqe 1231.) 

Ky eshte jo vetem nje shpjegim i 
gabuar, por ka edhe nje qellim, nje 
qellim te caktuar, te paragjykuar: 

Ne vend se te ndri^oj, te erreso- 
je... 

Ketu jo vetem qe mbulohet e ver- 
teta, por del ne siperfaqe genjesh- 
tra... 

Ketu fyhet Kisha Katolike apo 
Katolicizmi, kurse injorohet, perjash- 
tohet, feja Islame apo Islamizmi... 

Kur ndodhi kjo ne kohen e diktatu- 
res komuniste-ateiste, kishte nje ar- 
sye te paarsyeshme, por ky Fjalor i 
Shqipes se Sotme, botuar ne Tirane 
2002, deshmon se komunizmi-ateiz- 
mi vdiq, po ne kokat e akademikeve 
te Akademise se Shkencave te Shqi- 
perise dhe te gjuhetareve te Institutit 
te Gjuhesise dhe Letersise, qe har- 
tuan kete Fjalor, ky deshmon se ko- 
munizmi-ateizmi ende jeton... 

Sipas fjaloreve te ndryshem ame- 
rikane, termi Shekullar apo Sheku- 
llarizem ka disa kuptime, por ketu po 
vefojme, po shenojme vetem disa: 

Shekullarizem do te thote: me qe- 
ne i lire nga cilesite fetare ose shpir- 
terore... 

Keshillohet qe besimi ose mos- 
besimi te injorohet nga administrata 
shteterore. Kjo nuk do te thote per- 
jashtim apo mohim i fese... 

Shekullarizmi ngulmon ne Urine 
fetare, dhe lirine nga feja. 

Shekullarizmi ne geshtje shtetero- 
re eshte asnjanes ne geshtje fetare 
dhe nuk ka privilegje apo nen9mim 
ndaj feve... 

Ne shkollat shteterore nuk duhet 
te mesohet per fene, por as per ide- 
ologji ateiste... 

Shkurt, Shekullarizem nuk do te 
thote antifetarizem... 

Ne perfundim - nje krahasim 

Nder dy te keqija duhet te zgjidhet 
e keqja me e vogel... 

Kosova, me Kushtetute, eshte 
shtet laik, pra e ka zgjedhur te keqen 
me te madhe, ndonese, sikur e she- 
nuam me lart, ne versionin anglisht 
te Kushtetutes shkruan se Kosova 
eshte Shekullare... 

Me Kushtetuten e Kosoves injoro- 
het, diskriminohet shumica, besimet 
e shqiptareve, qe i takojne Fese Is- 
lame dhe Kishes Katolike, kurse pri- 



vilegjohet, favorizohet pakica serbe 
dhe Kisha Ortodokse..., por, per ke- 
te kemi shkruar disa here... 

Ne Kushtetuten e Republikes se 
Kosoves, shtet laik, nuk permendet 
askund fjala Zot... 

Ne te gjitha kushtetutat e 50 shte- 
teve te Amerikes, qe perbejne Shte- 
tet e Bashkuara, (USA), permendet 
Zoti, madje Ai falenderohet, lavdero- 
het, madherohet me cilesite, atribu- 
tet me te bukura... 

Ne Kushtetuten e shtetit Arkan- 
sas, per shembull, ne nenin 19, 
shkruan: 

"Asnje person qe E mohon Zotin, 
nuk duhet te mbaje asnje post ne 
departamente civile te ketij shteti, as 
te jete kompetent te deshmoje ne 
gfaredo gjykate..." 

Qeveritaret dhe kuvendaret e Ko- 
soves nuk e perfaqesojne shumicen 
e shqiptareve, sepse ne zgjedhjet e 
fundit, me 17 nentor 2007, votuan 
me pak se 40% ... 

Kuvendaret dhe qeveritaret e Ko- 
soves ne vazhdimesi perserisin nje 
fjali: Jemi ne miqesi te perhershme 
me Ameriken... 

Amerika, qe pra, eshte shekulla- 
re... E di fort mire Amerika qe ka pu- 
ne me laika... Kur nuk besoni, si t'ju 
besohet? 

Ne politike, more laike, me trashe- 
gimi titiste dhe enveriste, nuk ka 
miqesi, simpati, dashuri, por ka in- 
teresa kombetare, shteterore, njere- 
zore... 

Kosova laike vetveten e beri armi- 
ke...! Kosova me kete kushtetute 
duket sheshazi se eshte "e semu- 
te"... 

Eshte koha, sikur thane dy papat. 
Papa Gjon Pali i Dyte dhe Papa Be- 
nedikti XVI, te rishikohet laicizmi, te 
kete nje forme te shendetshme, nje 
kuptim te ri.... 

Kjo eshte jo vetem e nevojshme, 
por e domosdoshme... 

Eshte koha qe, per hir te interesit 
njerezor, shteteror e kombetar, Ko- 
sova te jete jo shtet laik, por sheku- 
llar... 

Perndryshe, keshtu qysh jemi, pa 
fe, pa besim ne te Madhin Zot - gdo 
gje shkon kot...! Kosova behet per 
ta qare me lot... ! 

Mos, o i Madhi Zot...! 



' Autori eshte studiues i religjioneve. 



dituria islame / 219 



47 



Kumtese 



Fethullah Gylen 

urelidhes i dinjitetshem 
i botes islame me perendimiii' 



Prof, dr. Muhamet Pirraku 

Kumtesen e titullova ndesh me 
mesimin e drejte te mendim- 
tarit bashkekohes madhor, 
Fethullah Gylen, i cili ka kon- 
statuar se, "... nje bote islamike nuk 
ekziston realisht, par ne bote ka vende 
kujetojne myslimanet(...). Islami eshte 
nje menyre jete, nje kulture dhe nuk 
eshte ndjekur si nje besim. Myslimanet 
e kane ristrukturuar Islamin ne per- 
puthje me idete e tyre(...). Me sakte, 
mund te thuhet qe eshte mbizoteruese 
nje kulture myslimane, se sa nje kul- 
ture islame"^. 

Mendimtari turk 67-vjegar, Fethulla 
Gulen, eshte njeri nder personalitetet 
me te shquara te botes bashkekohore 
myslimane, i pashoq ne boten e krish- 
tere aktualisht, urelidhes i dinjitetshem 
i botes myslimane me Perendiminl 

Filozofin Gylen e ben te vegante 
fakti se kur u nis ne kete rruge te ma- 
dhe, para gjysme shekulli, Turqia per- 
jetonte katrahura te luftes civile\ kurse 
Gylen pati vetem shpirtin dhe vendi- 
min per detyren e vene vetes: Per pa- 
qen dhe dinjitetin e njerlut e vien te sa- 
krifikosh te mirat e jetes. Per te arritur 
ketu ku eshte sot, apo ku Ai synon per 
ta shpie mbreterine e arsyes, te paqes 
dhe te mireqenies gjithenjerezore, lu- 
ften e nisi i perkushtuar per ta ndrysh- 
uar shoqerine turke permes arsimimit 
te mbeshtetur ne shkence. Ketu nuk e 
pati lehte^ Shkroi pa ekuivok se "Sho- 
qeria jone sot ndodhet ne nje gjendje 
per te ardhur keq..."^, ndaj i ftoi bash- 
katdhetaret te viheshin ne sherbim te 
ndryshimeve kualitative te mentalitetit 
turk, me porosine: "Atdheu s'eshte 
pyll, por kopsht. Per ta mbushur dhe 
rregulluar ate, ka nevoje per pergatit- 
jen e luleve e te fidaneve frutore"\ 

Por per ta arritur kete qellim jetesor, 
Madhori i kombit turk dhe I Islamit, me 
sinqeritet e dinjitetshem i vuri themelet 
e Levizjes Arsimore, Kulturore dhe 
Shkencore, te quajtur "Sherbim", me 
detyre fillestare perpos te shtronte tra- 
sene per modernizimin e shoqerise 
turke, te ndizte poget e drites madhe- 
shtore per te ndriguar erresiren e Bo- 
tes IVIyslimane, qe ate ta bente part- 
nere te Perendimit per nje te neserme 
pa brenga per njerezimin. Kjo mund te 



"Ti duaje njeriun, mahnitu 
pas njerezores!" 

M. Fethullah Gylen' 

arrihet permes edukimit dhe arsimimit. 
Sipas Mesuesit te Madh - Gylen, "Sy- 
nimi i mesimit eshte qe dija t'i behet 
njerlut prijes dhe udherrefyes, qe te 
ndrigohen udhet qe shkojne ne per- 
sosjen njerezore (...), t'i hapim rruget 
qe gojne ne lumturine e brezave te ar- 
dhshem..."; Ne platformen e mendimit, 
qellimi dhe synimi duhet te zene gjith- 
mone vendin e pare..."; "Grimca e pu- 
neve te bera orientuar kah pelqimi i 
Zotit ka vieren e nje dielli, pika, vieren 
e nje deti dhe gasti, vieren e perjete- 
s/se...'" 

IVIesuesi i perkore Gylen, planifiko- 
nte esell dhe nuk zmbrapsej nga syni- 
met. Duke ditur se perfitoren i duhej e 
ashtuquajtura "Fuqia e Shtate", me 
1994, i bashkoi ithtaret nga radhet in- 
telektuale dhe e ngriti shtyllen kryeso- 
re: "Fondacionin e Shkrimtareve dhe 
te Gazetareve", e brenda saj u ngrit 
"Akademine e Studimeve Islame". Pa 
zhagmitje u nxoren gazeta ditore e re- 
vista per arsim, per kulture, per art e 
per shkence. U ngrit edhe agjencia e 
lajmeve dhe radio-televizioni, e ne 
shume qytete te Turqise u hapen 
shkolla te tipit te internatit nga foshn- 
joret deri ne universitet, "...me objektiv 
te kufizuar ne edukimin modern dhe 
dobite qe vijne prej tij'\ 

Pas fitores triumfale ne mjediset tu- 
rke, "Levizja Gylen", gjithnje me perkr- 
ahjen e shtuar ne vijimesi nga mijera 
donatore, deri tashti, i ka shtrire aktivi- 
tetet ne mbi 130 shtete, duke ngritur 
Qendra Kulturore per Dialog Nderfetar 
e Nderkulturor, duke perhapur vepren 
filozofike, edukative dhe arsimuese te 
Gylenit ne mbi 20 gjuhe boterore dhe 
duke hapur disa qindra lice kryesisht 
te tipit te internatit, dhe disa fakultete, 
te gjitha keto me anglishten gjuhe me- 
simore paresore. Ne keto shkolla dhe 
fakultete ofrohet mesim universal kry- 
esisht per ngritjen ne shkallet e dituri- 
ve natyrore, ekzakte, teknike, mjekes- 
ore moderne^". Njekohesisht keto 
shkolla jane fidanishte te kultivimit te 
tolerances dhe te harmonise nderfeta- 




Fethullah Gylen 

re dhe nderkulturore te popujve". 
Sipas Thomas Michel: "Ne shkollat e 
Levizjes Gylen - kultivohen 'vierat 
universale te tilla si nderi, puna e nder- 
shme, harmonia dhe sherbimi i nder- 
gjegjshem"". 

Per te sheruar nje semundje duhet 
saktesuar diagnoza e mirefillte. Sipas 
Gylenit, "Bota eshte duke kaluar nje 
krize shpirterore. Te gjitha shtyllat thel- 
besore mbeshtetese per njerezimin ja- 
ne shembur dhe shkaterruar", ndaj, 
per ta ndryshuar kete gjendje pa dhu- 
ne revolucionare shkaterrimtare, Gy- 
len preferon "nje tip levizjeje qe eshte 
e perhershme dhe plotesisht e dobish- 
me ne gdo drejtim", kurse bashkeve- 
primtaret i keshillon; "Ne duhet tejemi 
si qenie 'pa duar kunder atyre qe ju 
qellojne, pa fjale kunder atyre qe ju 
mallkojne...r" 

Duke ndjekur keto mesime, "Levizja 
Gylen" per nje kohe te shkurter "u be 
ylberi me gjigant qe lidhe cepat e civi- 
lizimeve boterore"". Baza e mendimit 
arsimues dhe edukativ gylenian "kon- 
siston ne bashkimin e besimit fetar me 
arsimimin shkencor modern per te kri- 
juar nje bote me te mire, bazuar me 
aktivizimin pozitiv, altruizmin, dialogun 
nderfetar dhe nderkulturor"^\ Kallauzin 
per te hapur deren e ngrehines se dia- 
logut nderfetar e nderkulturor, Mendi- 
mtari Islam - Gylen, e ka gjetur ne ko- 
nstatimin largvajtes: "Islami, Krishte- 
rimi dhe Hebraizmi, rrjedhin te gjitha 
nga e njejta rrenje, te gjitha kane ne 



48 



dituria islame / 219 



menyre thelbesore te njejten baze be- 
simi dhe jane ushqyer nga i njejti bu- 
rim"^\ Se kendejmi, ne kumtesen e 
mbajtur ne Parlamentin e Feve Bote- 
rore ne Keip Taun, ne dhjetor te vitit 
1999, midis te tjerash, Gylen do te ri- 
theksoje kerkesen imediate per kohen: 
"Dialogu eshte nje domosdoshmehl"^^ 

Mesazhet e mesimeve te Gylenit 
per tolerancen e per paqen universale, 
te arritshme permes dialogut nderfetar 
e nderkulturor, jane kodifikuar ne mbi 
50 vepra te botuara. Madhori i Njere- 
zimit - Gylen, tezes ogurzeze per "per- 
plasjen e civilizimeve" ne shekullin 
XXr \a vuri dige dashuhne e njehut te 
lire dhe demokrat. Gylen shkroi: "P/Vce- 
pamjet e Hantigtonit, dhe te tjereve si 
ai, per te ardhmen, jane fatkeqesisht 
te bazuara ne konfliktin dhe reflektojne 
planet per te vazhduar dominimin 
nepermjet konflikteve"". 

Me tutje, Gylen, do t'ua kujtoje ithta- 
reve te dhunes se "Fara e mbjelle nga 
toleranca eshte rritur Ajo do te lulezo- 
je kurkoha tejete e pershtatshme"; se 
"Lumi i tolerances do te permbyse gji- 
thgka" dhe "me vullnetin e Zotit, sheku- 
lli XXI do te quhet shekulli i toleranc- 
es". Mendimtari qe nuk di zmbrapsje, 
Gylen, do te perfundoje; "Ne duam ta 
ndiejme epoken e tolerances dhe syn- 
ojme te mos kthehemi prapa nga kjo 
rruge™. Dhe, Gylen, ithtareve te kon- 
flikteve ua perplaste parasysh faktin 
se "asnje fe hyjnore nuk eshte bazuar 
kurre ne konfliktin, nese ajo fe eshte 
perfaqesuar nga Moisiu dhe Jezusi 
ose nese feja eshte perfaqesuar nga 
Muhammedi"^\ 

Porosia e Mesuesit te Madh-Gylenit 
per akecilin njeri ne rruzullin tokesor 
eshte: "Kurre mos harro se ke shume 
vellezer qe sjane ulurne prehrin e ne- 
nes tender^' Ne perpjekjet gjithenje- 
rezore per ta siguruar ardhmerine me 
dashuri, sipas Gylenit, Bota Myslima- 
ne, duke u qendruar besnik urdhrave 
kuranore, do ta loze rolin qe i ka hije 
bukurise se "mbeshtetur ne paraqitjen 
e Natyres njerezore..."^\ Dhe, Avokati 
i Botes Islame, shkroi: "Une mundem 
te them qe paqja, dashuria, mirekupti- 
mi dhe toleranca jane fondamentale 
ne Islam""". 

Per ta gezuar te drejten morale per 
ta ftuar njerezimin per tolerance dhe 
dialog, Gylen do te angazhohej qe 
shoqeria turke te ngrihej ne ekzemplar 
shembulli. Shkroi: "Ne deklarojme qe 
toleranca dhe dialogu duhet te perfa- 
qesohen ne vendin tone ne menyren 
me te mire te mundshme dhe te jene 
nje shembull permbare boten""\ Sipas 



Gylenit, kopshti ku ujiten rrenjet e tole- 
rances dhe te dialogut midis njerezve 
te etnive e te feve te ndryshme, eshte 
sistemi shoqeror demokratik, "qe i jep 
mundesine gdokujt qe gjendet ne kra- 
het e saj te jetoje dhe punoje duke 
shfaqur ndjenjat dhe mendimet e 
tij...™. Me tutje, Gylen, do ta vere the- 
ksin mbi rolin e rinise per te ardhmen 
e njerezimit ne kuader te mbreterise 
se demokracise: "Njerezit e rinj do te 
bashkojne plotesisht vierat morale dhe 
shpirterore, dijet e ndryshme, gjykimet 
e shendetshme, temperamentin shke- 
ncor dhe aktivizmin e matur""'. 

Keshtu, Mesuesi i Madh, Gyleni, te 
ardhmen e botes do ta sendertoje me 
dashuri e pa urrejtje, me prani te ek- 
zistimit te pluralizmit kulturor e fetar te 
krijuar per shekuj, gjithsesi duke i ba- 
shkuar pervojat e profeteve dhe arritjet 
e shkences. Me njohje supreme te bu- 
rimeve te Feve te Shpallura, shkroi se 
... "vierat e pranuara pergjithesisht, sig 
jane dashuria, respekti, toleranca, mi- 
rekuptimi, meshira, te drejtat humane, 
paqja, vellazeria dhe liria lartesohen 
nga feja. Shume prej tyre jane ne per- 
puthje me perparesine qe kane ne 
mesazhet e sjella nga Moisiu, Jezusi 
dhe Muhammedi si dhe ne mesazhet e 
Budes dhe madje te Zarathustres, 
Lao-Tzu, Konfugit dhe te dijetareve 
hindu"". 

Nje kujdes te vefante Gylen do t'i 
kushtoje afrimit midis botes myslimane 
e botes se krishtere, duke argumentu- 
ar se myslimanet kane "nje tradite 
profetike te dokumentuar pothuajse 
plotesisht ne literaturen e haditheve, 
qe Jezusi do te rikthehet kur fundi i bo- 
tes te jete afer" dhe se "ajo qe ne kup- 
tojme, eshte se afer fundit te kohes, 
vierat si dashuria, paqja, vellazeria, 
mirekuptimi, altruizmi, meshira dhe 
pastrimi shpirteror - do te kene perpa- 
resi, sig ishte gjate periudhes se profe- 
cise se Jezusit""\ 

Njerimadhi Gylen ne themele te pa- 
ges boterore e ve njeriun pa dallime 
ne fe, ne race dhe ne komb. Vertet, ne 
mesimet e Gylenit e gjejme tharmin e 
civilizimit boteror te unifikuar me prani 
diversitetesh etnike e kulturore te tilla 
gfare i formuloi Krijuesi i Gjithesise: 
"Perparesia nuk eshte tek ngjyra, raca, 
soji e sorollopi, por tek devocioni ndaj 
Zotit dhe vierat njerezore'™. Humanisti 
Gylen, me nje vizion me forcen e dri- 
tes laserike, do te konstatoje: "Ndih- 
metaret dhe apostujt e Lindjes se re 
kane per te qene altruiste te medhenj 
qe e kane harruar lumturine e vet per 
hirte te tjereve"^\ 



Sipas mendimit te filozofit Gylen, 
kulturat e kombeve ne te ardhmen e 
njerezimit duhet ta ruajne koloritin his- 
torik dhe diversitetin pa hipoteka, nga 
se "Qyteterimi eshte pasuri ndjesore, 
delikatese shpirterore, thellesi pikepa- 
mjeje dhe pranim i te tjereve duke u 
njohur edhe atyre te drejten per te ek- 
zistuar". Me tutje do te saktesoje se: 
"Qyteterimi i se ardhmes do te hedhe 
shtat e zhvillohet ne fidanishten ku kul- 
tivohen shkencat dhe teknologjia e Pe- 
rendimit si dhe filozofia e besimit dhe 
moralit te Lindjes"^". Dijetari famelarte 
Gylen, ne kulturen e nje populli sheh 
te djeshmen, te sotmen dhe te ardhm- 
en e tij historike: "Kultura eshte teresia 
e parimeve te lindura nga ndjenja te 
tilla si gjuha, edukata, zakonet dhe arti 
te nje shoqerie..."; "Kultura lind dhe 
zhvillohet nga natyra e kombit dhe 
shoqerise. Q'tejene lulet dhe frutat per 
nje peme, ajo eshte edhe kultura per 
nje komb e shoqeri"; "Kultura e lidhur 
ngushte dhe e njesuar me te kaluaren 
e kombit dhe rrenjet e tij shpirterore, 
hap dhe i ndrigon rruget e gjalleses e 
te lartesimit per nje komb"^\ 

Pranimi i te tjereve ashtu si jane 
nga natyra e tyre njerezore, mund te 
sigurohet vetem me mbreterimin e 
mbreterise se tolerances. Sipas Gy- 
lenit, "Tolerance nuk do te thote tejesh 
i ndikuar ose i lidhur me te tjeret, por t'i 
pranosh te tjeret sig jane dhe te dish si 
te ecesh perpara me ta" dhe sakteso- 
nte; "Te pranosh tolerancen nuk do te 
thote te anashkalosh traditat qe buro- 
jne nga feja jone, nga populli yne, nga 
historiajone"^". Gylen, thirrjen ne emer 
te myslimaneve per dialog e tolerance 
me jomyslimanet e mbeshtet ne urdh- 
rin kuranor: "Hyni bashkerisht ne pa- 
ger^ dhe do te saktesoje: "Ne kemi 
rizbuluar tolerancen, virtyt qe eshte i 
pandare nga shpirti islam dhe qe na 
eshte treguar ne ne Kur'an dhe prej 
profetit Muhammed'^\ i cili ka porosi- 
tur ndjekesit e tij: "Ju jini te gjithe nga 
Ademi dhe Ademi eshte nga dheu. O 
sherbetor te Zotit, jini vellezer (dhe 
motra)!'"' 

Duke u nisur nga keto mesime hyj- 
nore, Gylen vuri kontakte dialoguese 
nderfetare e nderkulturore me perfa- 
qesues te komuniteteve fetare ne Tur- 
qi dhe ne vendet me te fuqishme te 
botes. Te permendim ketu fillimisht di- 
sa syresh brenda ne Turqi: me Patrik- 
un e Fanarit grek, me Patrikun armen, 
me Kryerabinin hebre, me Ambasado- 
rin e Vatikanit per Turqi etj. Kontaktet 
per dialog me bashkesite fetare ne bo- 
te: me Arqipeshkvin e Nju Jorkut, me 



dituria islame / 219 



49 



presidentin e "Lidhjes kunder dezinfor- 
matave", me Kryerabinin e Jerusale- 
mit, me kardinale katolike te Vatikanit 
etj.'" 

Me rendesi historike per njerezimin 
eshte takimi i Fethullah Gylenit me Pa- 
pen Gjon Pali II, me 8 shkurt 1998, ne 
Vatikan, kur do te saktesonte vendos- 
merine dinjitoze: "Ne jemi ketu per t'u 
here pjese e misionit te panderprere te 
Keshillit Papnuer per Dialog Nderfetar, 
te themeluar nga Shenjteria e tij Papa 
Pavli VI. Ne deshirojme ta shohim kete 
mision te kryer"^\ 

Personaliteti me madhor i Botes 
Myslimane sot, Gylen, para Papes sht- 
roi nevojen me interes jetik per paqen 
gjithenjerezore - ngritjen e "nje univer- 
siteti te pavarur me nje program mesi- 
mor te pergjithshem qe do te plotesoje 
te gjitha nevojat e te tri besimeve'"". 

Mendimtari, perfaqesues i denje i 
mendimit islam bashkekohes, Gylen, 
me dinjitet ekumenik ne kuptimin me 
te gjere te fjales, do te angazhohet 
prane Vatikanit per "mbajtjen e nje seri 
konferencash, ne vende te ndryshme 
te medha, ne baze te nje rotacioni dhe 
e para te mbahet ne Uashington D. C. 
me bashkepunimin e tre udheheqesve 
te tri besimeve te medha. Koha me 
ideale per mbajtjen e rundit te dyte do 
te jete pervjetori i 2000-te i lindjes se 
Krishtif". 

Kur ke para vetes kerkesat e tilla te 
dala prej nje udheheqesi shpirteror 
islam, eshte pak te thuhet se Gylen 
eslite vetem Urelidhes i dinjitetshem i 
Botes Myslimane me Perendimin. 
Dhe, i nje rendesie te madhe per pa- 
qen eshte edhe Mesazhi i Gylenit per 
popullin amerikan lidhur me sulmin ne 
"Kullat Binjake", ne shtator te vitit 
2001, ku, midis te tjerash, do te kon- 
statonte: "Une dua ta bej te qarte qe 
gdo aktivitet terrorist, nuk ka rendesi 
nga kush eshte ndermarre ose per 
gfare qellimi, eshte nje goditje e rende 
per paqen, demokracine dhe njerez- 
imin'"'. 

Ketu tashti fie bukur te sillet edhe 
verejtja e Humanistit Gylen ne adrese 
te burreshtetasve qe ushtrojne dhune 
shteterore ndaj popujve te pambrojtur, 
dhe kunder atyre qe ushtrojne aparte- 
id e rreshtime politike raciste sipas gja- 
kut e prejardhjes. "Mendojme se eshte 
ne dobi t'ua kujtojme edhe nje here te 
gjithe prijesve, lidereve e udheheqe- 
sve geshtjen e riparimit te ndergjegjes 
se pergjithshme" dhe do te saktesoje 
se "Njeri prej grupimeve te kohes sone 
dhe, ndoshta, me i rrezikshmi, eshte 
grupimi i mbeshtetur ne racen dhe gja- 



m\v 'mTM 




kun". Me tutje, Apostulli i Njerezimit - 
Gylen, do te godas fuqishem racistet: 
"Te kerkosh 'gjak te kulluar' do te thote 
ke kerkosh te dish se gka ka ne Ta- 
belen e Kujteses Hyjnore"". 

Marshimi triumfal i mesimeve dhe i 
porosive te Fethullah Gylenit ne boten 
myslimane dhe ne boten perendimore 
drejt fitores qe shekulli XXI te futet ne 
historine e njerezimit si Shekulli i toler- 
ances"", e ktheu perfundimisht kujde- 
sin e mendjeve esell te komunitetit 
shkencor, arsimor e fetar boteror ndaj 
rolit te "Levizjes Gylen" dhe te korifeut 
te saj ne perpjekjet per krijimin e nje 
shoqerie boterore ne te cilen do te 
mbreteroje shumellojshmeria kulturore 
e fetare ne paqe, dashuria njerezore, 
mirekuptimi, harmonia midis njerezve, 
toleranca, barazia politike, afria pa da- 
llim race. Vertet, Humanisti Gylen qe 
moti e ka ftuar njerezimin ta kuptoje 
kohen ne te cilen jeton, me te mirat 
dhe me rreziqet qe e kercenojne, dhe 
saktesoi ne menyre gjeniale: "Mjetet 
moderne te komunikimit dhe transpo- 
rtit e kane transformuar boten ne nje 
fshat te madh global...", por ne "rrjedh- 
en e kohes, besimet, racat, zakonet 
dhe traditat e ndryshme do te vazhdo- 
jne te bashkejetojne ne kete fshat""\ 

Rendesine e Fethullah Gylenit dhe 
te "Levizjes Gylen" per paqen boterore 
do ta afirmoje "Simpoziumi i Heronjve 
te Pages" mbajtur ne prill te vitit 2003, 
ne Universitetin Augustinian te Teksa- 
sit. Ky Simpozium emrin e M. Fethu- 
llah Gylenit e radhiti ne listen e 
Heronjve bashkekohore te paqes per 
periudhen 5000 vjegare te njerezimit, 
pikerisht ne familjen ku bejne pjese; 
Buda, Mohandas Gandi, Martin Luter 
King dhe Nene Tereza. Vertet, kjo 
perzgjedhje mund te quhet "fitore per 
kthese historike per kombin turk, per 
komunitetin islam dhe per njerezimin 
ne pergjithesi"*^. 

Ne Simpoziumin "Domosdoshmeria 
e Dialogut Nderfetar e Nderkulturor 
per Paqen Boterore" te organizuar nga 
Shtepia Botuese e "Levizjes Gylen" - 
"Prizmi" ne Tirane, me 26 maj 2007, 
nder te tjera, shtrova edhe kete kerke- 



se: "Mbeshtetur ne njohurine e mire qe 
kam per vepren e gjithembarshme te 
Gylenit, e ftoj komunitetin universitar 
dhe akademik boteror te shqyrtoje mu- 
ndesine per aplikimin urgjentisht te 
Mendimit filozofik te Gylenit per lende 
mesimore ne lice dhe universitete, e 
cila ka per ta lozur rolin e nje Abetareje 
edukative te papushtueshme ngritur 
mbi themele te dashurise e te mireku- 
ptimit te njerezishem, - "kunder atyre 
qe duan ta shohin te ashtuquajturen 
perplasje te civilizimeve te behet re- 
alitef". 

Nuk vonoi dhe ndodhi nje mrekulli. 
Ne dhjetorin e vitit 2007, ne Universit- 
etin Katolik te Australise, ne Sidnej, fi- 
lloi nga puna katedra per "Studimet 
dhe kerkimet e Fese Islame" dhe per 
hulumtimin dhe kultivimin e "Marredh- 
enieve ndermjet myslimaneve dhe 
katolikeve". Shteti i Australise kete in- 
stitucion e emertoi: "Katedra e Gyle- 
nin. 

Ngritjes se "Katedres se Gylenif i 
beri jehone edhe "Forumi Boteror Eko- 
nomik i Davosif (ne Zvicer), me 24 
janar 2008. Ne raportin "Arsimi dhe ko- 
ncepti nderkulturor", i pergatitur nen 
kryesine e profesorit John J. DeGioia 
(Xhon DeGioja) te Universitetit Xhor- 
xhtaun te Uashingtonit, u tregua si 
shembull krijimi i Katedres se Fethu- 
llah Gylenit ne Universitetin Katolik te 
Australise. Ne raport saktesohej se: 
"Katedra mbeshtet zgjerimin e dialogut 
mes myslimaneve dhe katolikeve ne 
Australi e ne zonen e Lindjes se Lar- 
get dhe, krahas bashkepunimeve te 
dialogut lokal, universiteti perkrah Qe- 
ndren per Dialog te Azise se LargefK 

Me tutje, ne raportin e "Forumin Bo- 
teror Ekonomik te Davosif, te titulluar: 
"Islami dhe Perendimf, u pasqyrua 
edhe aktiviteti i "Levizjes Gylen" ne 
leme te dialogut, si dhe roll i veprimta- 
rise se institucioneve arsimore te 
udhehequra nga Mesuesi i Madh - Fe- 
thullah Gylen. Ne raport, midis te tje- 
rash, theksohej se "grupet e diaspores 
Turke zoterojne programe te tyre jo 
vetem ne Turqi, por edhe ne vendet e 
Azise se Mesme" dhe, me tutje, sakte- 
sohej se: "Levizja e Fethullah Gylenit, 
origjina e se dies eshte nga Turqia, e 
ka shtuar ne mase te konsiderueshme 
rrjetin e tyre te institucioneve arsimore 
dhe per momentin veprojne ne afro 
100 shtete"'". 

Mesazhet e Gylenit kunder tezave 
per "perplasjen e civilizimeve" ne 
shek. XXI, sa vjen e po gjejne perkrah- 
je serioze te komunitetit shkencor e 
kishtar boteror. Te sjellim ne vijim disa 



50 



dituria islame / 219 



gjykime te vyera. Nisemi nga shkence- 
tarja Jill Carroll (Xhil Kerroll), ligjerue- 
se ne Universitetin Amerikan "RICE" 
(Rajs), e clla ne nje simpozium te 
mbajtur ne qytetin Belfast te Irlandes 
Veriore me teme: "Gjetja e zgjidhjes 
ne perplasjen e civilizimeve" do te the- 
ksoje shume qartesisht: "Nje dijetar si 
Fethullah Gyleni eshte Hag per ata 
intelektuale pesimiste qe besojne ne 
perplasjen e civilizimeve" 6he me tutje 
do te saktesoje se Islami eshte nje fe 
shume e madhe dhe me e gjere se sa 
qe e shikon njerezimi por sot "... nuk 
mund te kuptohet nga ekranet tele- 
vizive"^\ 

Nje afirmim shume te fuqishem Me- 
sazheve te Gylenit kunder tezes "Per- 
plasja e Civilizimeve" sapo u ka bere 
teologu i shquar Johnston McMaster 
(Xhonston Mek Master) nga Irlanda 
Veriore. Ai, midis te tjerash, do te sak- 
tesoje se paqja dhe d;a/ogty jane theibi 
i qenies se te gjltha feve, por "Medim- 
ete F. Gylenit nuk jane te perkufizuara 
vetem ne Turqi. Ato mund te praktiko- 
hen ne mbare boten, jane mendime qe 
i hapin shtigjet e gershetimeve nder- 
kulturore. Nga ky kendveshtrim Gyleni 
ka marre vendin e vet ne histori. Me 
aftesite e veta intelektuale botes i pre- 
zanton dashurine dhe tolerancen Isla- 
me..."^\ 

Shkollat e "Levizjes Gylen" sa vjen 
e po konsiderohen si vatra te edukimit 
e te arslmimit per shekullin e ri te nje- 
rezimit. Gazeta amerikane "The New 
York Times" (Dhe Nju Jork tajms) 
shkroi me plote levdata per "Shkollat e 
Gylenit' ne Pakistan dhe saktesoi fak- 
tin se: "Shkollat turke ne Pakistan e 
prezantojne Islamin tolerant". Dhe, me 
tutje, kjo gazete do te konstatoje: 
Shkollat e 'Levizjes Gylen' do te mund 
te ndihmonin ne zbutjen e 'islamit ra- 
dikal' dhe shikuar nga kendveshtrimi i 
politikes se jashtme amerikane, keto 
shkolla jane vieresuar si gje shume 
pozitive^\ 

Renomeja nderkombetare e "Levi- 
zjes Gylen" dhe e themeluesit te saj, 
sa vjen e po gjen mbeshtetje ne opini- 
onin kerkimor publicistik boteror. Ne 
fillim te muajit maj te vitit 2008, Revista 
prestigjioze "Foreign Policy", e cila pa- 
sqyron marredheniet nderkombetare 
bashkekohore, emrin e dijetarit Fethu- 
llah Gylen e ka vene ne lagjen e 100 
personaliteteve me me ndikim ne 
shtetin e tyre dhe ne bote'^^ Revista 
"Foreign Policy" perzgjedhjen e ketyre 
personaliteteve e beri ne bashkepun- 
im me revisten angleze "Prospect". 
Kriteri kryesor i perzgjedhjes ishte qe 




intelektualet qe do te konkurronin per 
vendin ne Lagjen e 100 vetave me me 
ndikim ne kete fillim te shek. XXI, - "te 
zoteronin nje pozicion special ne fu- 
shen e tyre, teper aktive dhe te shu- 
mediskutuar e te shumefolur jo vetem 
brenda kufijve ku jetojne, por ne mba- 
re boten". Nga lemi i religjionit Fethu- 
llah Gyleni eshte vene ne lagjen e 
kater lidereve fetare, aty ku eshte 
edhe Papa Benedikti XVP. 

Mendimi filozofik shkencor, fetar 
edukativ, arsimor pedagogjik dhe sho- 
qeroro-politik i Fethullah Gylenit eshte 
shume i rendesishem per te sotmen 
dhe per te ardhmen e kombit shqiptar. 
Fethullah Gylen te ardhmen e njerezi- 
mit e sheh ne ruajtjen e kozmosit fetar 
historik midis kombeve, shteteve e ko- 
ntinenteve. Ai eshte Thirresi me i de- 
nje i arsyes kunder dhunes ne geshtjet 
fetare dhe kulturore. Ne kete pike po- 
rosia e Gylenit pajtohet mire me me- 
ndimin e dijetarit Ninan Suart: "Askush 
s'mund ta kuptoje njerezimin pa e kup- 
tuar se pari fene e tyre, sepse feja per- 
fshin jeten e njeriut prej kohes se 
lashte""". 

Nuk deshiroj ta shfrytezoj kete ha- 
pesire ne reviste per te vene ne pah 
perpjekjet e mia shkencore, ne interes 
te ruajtjes se kozmosit fetar historik 
shqiptar, me theks te vegante ne Ko- 
sove, si kusht vendimtar per te ruajtur 
harmonine historike midis kultures 
shqiptare me provenience islame dhe 
kultures shqiptare me provenience te 
krishtere (katolike dhe ortodokse). Ne- 
se shumica absolute ne perpjesetimin 
me shume se kater me nje nenkupton 
digka, kombi shqiptar eshte komb my- 
sliman, i cili fale urdhrit kur'anor: "Hyni 
bashkerisht ne paqef", e ka krijuar 
dhe e ka ruajtur deri tashti ate qe ne e 
quajme "Tolerance fetare shqiptare" 
dhe Njesi etnokulturore e gjeopolitike 
te Shqiperise. 

Nderhyrja e Perendimit dhe e Lindj- 
es ne Qeshtjen Shqiptare ne pergji- 
thesi dhe te Kosoves ne veganti, 
veganerisht nga fundi i shek. XX dhe 
fillimi i shek. XXI, e ka luhatur tmerre- 



sisht ate qe kemi pasur deshire ta qua- 
jme "Harmoni fetare ndershqiptare". 

Ne perfundim, u bej apel udheheqe- 
sve te bashkesive fetare ne Kosove, te 
organizojne nje diskutim shkencor 
nderkombetar shterues, gjithsesi nen 
krahun e Qeverise, rezultatet e te cilit 
do te ndikonin ne nderprerjen e thelli- 
mit te metutjeshem te hendeqeve nde- 
rmjet komuniteteve fetare historike ne 
Kosove ne njeren ane, dhe brenda 
akecilit komunitet permes sekteve pa 
asnje tradite historike ne Kosove e me 
gjere ne trojet shqiptare, ne anen tje- 
ter. Te me lejohet ta pervetesoj nje ko- 
nstatimin te Mesuesit te Madh Gylen: 
" Shoqeria jone sot ndodhet ne nje gje- 
ndje per te ardhur keq..."'^\ 

Prishtine, 4 qershor 2008 



Fusnotat: 

* Kete kumtese e pergatita per Simpoziumin: 
"Domosdoshmeria e Dialogut Nderfetar e 
Nderkulturor per Paqen Boterore", organiz- 
uar nga Fondacioni per Arsim dhe Kulture 
"Atmosfera" ne Kosove, Prishtine, me 4 
qershor 2008. Ne Simpozium e lexova nje 
permbledhje prej rreth tri faqesh. 

1 . Drejt nje qyteterimi boteror me Dashuh dhe 
Tolerance, "Prizmt', Tirane 2005, 343. 

2. M. Fethulla Gylen, Ne Islamin e vertete nuk 
ekziston terrorizmi (Interviste, 2004), Nje 
veshtrim islam mbi terrorin dhe sulmet ve- 
tevrasese, "Prizm!\ Tirane 2006, 12-13. 

3. Kjo eshte hera e trete qe shkruaj per as- 
pekte te veganta te madheshtise se tij. 
(Shih gjeresisht, Dr Muhamet Pirraku, Gy- 
len - Permendore e re e civilizimit njerezor, 
Edukata Islame, Viti.XXXIV, nr.79, Prishti- 
ne, 2006, 319-327; Kontributi i Fethullah 
Gylenit per dialogun nderfetar dhe nderkul- 
turor, Dituria Islame, Viti XIX, Mr 202, Pri- 
shtine, ma] 2007, 28-31; Kendveshtrimi i 
intelektualeve te Kosoves per Levizjen Gyl- 
en", Fondacioni per Arsim dhe Kulture 
"Atmosfera", Prizren, 2007. 

4. Shih me gjeresisht, M. Fethulla Gylen, Ne 
Islamin e vertete nuk ekziston terrorizmi 
(Interviste, 2004), Nje veshtrim islam mbi 
terrorin dhe sulmet vetevrasese, "Prizmr, 
Tirane 2006, 16-17. 

5. Gjeresisht, Kush eshte Fethullah Gylen? 
Nje jete kushtuar paqes dhe lumturise 
njerezore, ne librin: M. Fethulla Gylen, Ese, 
Perspektiva, Opinione, "Prizmi", Tirane 
2005, 9-14; Nje jete kushtuar paqes dhe lu- 
mturise se njerezimit. Prezantim, M. Fethu- 
lla Gylen, Drite e Pashuar Hz. Muhammedi 
(s.a.v) 1, "Prizmr, Tirane 2003, 1-4; Thom- 
as Michel, S.J., Parathenie, M. Fethulla Gy- 
len, Drejt nje qyteterimi boteror me Dashuri 
dhe Tolerance, "Prizmr, Tirane 2005, 5-8; 
Kendveshtrimi i intelektualeve te Kosoves 
per Levizjen Gylen", Fondacioni per Arsim 
dhe Kulture "Atmosfera" Prizren, 2007. 

6. M. Fethulla Gylen, Kriteret ose Dritat e Rru- 
ges (Ese, gjykime, aforizma), "Prizmr, 
Tirane, 2003,200, 193. 



dituria islame / 219 



51 



7. M. Fethulla Gylen, Kriteret ose Dritat e Rru- 
ges (Ese, gjykime, aforizma), "Phzmr, 
Tirane, 2003, 88. 

8. M. Fethulla Gylen, Kriteret ose Dritat e Rru- 
ges (Ese, gjykime, aforizma), "Prizmf, 
Tirane, 2003, 32, 28, 212,213, 214. 

9. M. Fethulla Gylen, Ese, Perspektiva, Opini- 
one, "Prizmr, Tirane 2005, 6. 

10. Gjeresisht, Po aty; Nje jete kushtuar pa- 
qes dhe lumturise se njerezimit. Prezantim, 
M. Fethulla Gylen, Drite e Pashuar. Hz. Mu- 
hammedi (s.a.v) 1, "Prizmr, Tirane 2003, 1- 
4; Kush eshte Fethullah Gylen?. Nje jete 
kushtuar paqes dhe lumturise njerezore, M. 
Fethulla Gylen, Ese, Perspektiva, Opinio- 
ne, "Prizmr, Tirane 2005, 9-14; Parathenie 
ne librin: M. Fethulla Gylen, Ese, Perspekti- 
va, Opinione, "Prizmi', Tirane 2005, 5); 
Thomas Michel, S.J., Parathenie, M. Fe- 
thulla Gylen, Drejt nje qyteterimi boteror me 
Dastiuri dhe Tolerance, "Prizmi", Tirane 

2005, 5-8. 

11. Me gjeresisht Th. Michel: "Qdo shkolle eshte 
nje institucion i pavarur, por shume prej tyre 
mbeshteten ne sherbimet e kompanive turke 
per te siguruar subvencionet edukative dhe 
burimet njerezore", Fethulla Gylen, Drejt nje 
qyteterimi boteror me Dashuri dhe Tolerance, 
"Prizmi", Tirane 2005, 95-96; Me gjeresisht, M. 
Fethulla Gylen, Kriteret ose Dritat e Rruges 
(Ese, gjykime, aforizma), "Prizmi", Tirane, 
2003,212,213,214. 

12. Shih me gjeresisht, Thomas Michel, S.J., 
Parathenie, M. Fethulla Gylen, Drejt nje qy- 
teterimi boteror me Dashuri dhe Tolerance, 
"Prizmr, Tirane 2005, 5-8. 

13. M. Fethulla Gylen, Drejt nje qyteterimi 
boteror me Dashuri dhe Tolerance, "Priz- 
mi'. Tirane 2005, 323, 336, 337, 389. 

14. Shih, Prof. Dr. Muhamet Pirraku, Gylen - 
Permendore e re e civilizimit njerezor, Edu- 
kata Islame. Viti.XXXIV, nr.79, Prishtine, 

2006, 319-327. 

15. Nga Parathenie ne librin: M. Fethulla Gy- 
len, Ese, Perspektiva, Opinione, "Prizmf, 
Tirane 2005, 5. 

16. Me gjeresisht, M. Fethulla Gylen, Drejt nje 
qyteterimi boteror me Dashuri dhe Tole- 
rance, "Prizmi", Tirane 2005, 310. 

17. Me gjeresisht, M. Fethullah Gylen, Ese, 
Perspektiva, Opinione, "Prizmi", Tirane 
2005, 35-36. 

18. Autor hebreu amerikan Samuel P. Hung- 
tington (M. Fethulla Gylen, Drejt nje qyte- 
terimi boteror me Dashuri dhe Tolerance, 
"Prizmr, Tirane 2005, 342, 81, 83, 300). 

19. M. Fethullah Gylen ne nje vend gjetke sa- 
ktesoi; "Qdo balance e fuqise qe eshte ve- 
ne nga perdorimi i forces do te shembet ne 
periudhen me te shkurter te kohes dhe ata 
qe ishin pergjigjes per te, do tejene te paret 
qe do te digjen nen germadha" (Me gjere- 
sisht, M. Fethulla Gylen, Drejt nje qyteteri- 
mi boteror me Dashuri dhe Tolerance, "Pri- 
zmr, Tirane 2005, 323, 336, 337, 389). 

20. M. Fethulla Gylen, Drejt nje qyteterimi bo- 
teror me Dashuri dhe Tolerance, "Prizmr, 
Tirane 2005, 342, 81, 83, 300). 

21 . M. Fethulla Gylen, Drejt nje qyteterimi bo- 
teror me Dashuri dhe Tolerance, "Prizmr, 
Tirane 2005; 341. 

22. M. Fethulla Gylen, Kriteret ose Dritat e 
Rruges (Ese, gjykime, aforizma), "Prizmr, 
Tirane, 2003, 123. 

23. "Shih me gjeresisht, M. Fethulla Gylen, 
Drejt nje qyteterimi boteror me Dashuri dhe 
Tolerance, "Prizmr, Tirane 2005, 344. 



24. Shih me gjeresisht, M. Fethulla Gylen, 
Drejt nje qyteterimi boteror me Dashuri dhe 
Tolerance, "Prizmr, Tirane 2005, 111. 

25. M. Fethulla Gylen, Drejt nje qyteterimi bo- 
teror me Dashuri dhe Tolerance, "Prizmi", 
Tirane 2005,342); Shih gjeresisht, Kush 
eshte Fethullah Gylen?. Nje jete kushtuar 
paqes dhe lumturise njerezore, M. Fethulla 
Gylen, Ese, Perspektiva, Opinione, "Priz- 
mr, Tirane 2005, 9-14. 

26. Me gjeresisht, M. Fethulla Gylen, Drejt nje 
qyteterimi boteror me Dashuri dhe Tolera- 
nce, "Prizmr, Tirane 2005, 78, 296); Shih 
Thomas Michel, S.J., Parathenie, M. Fethu- 
lla Gylen, Drejt nje qyteterimi boteror me 
Dashuri dhe Tolerance, "Prizmr, Tirane 
2005, 5-8. 

27. Me gjeresisht, M. Fethulla Gylen, Drejt nje 
qyteterimi boteror me Dashuri dhe Tolera- 
nce, "Prizmr, Tirane 2005, 125, 267. 

28. Po aty 37. 

29. Po aty. 

30. Huxhurat, 49/13 (M. Fethulla Gylen, Drite 
e pashuar. Pprofeti Muhammed (s.a.s.), 2, 
Tirane, 2007,136; M. Fethulla Gylen, Krite- 
ret ose Dritat e Rruges (Ese, gjykime, afo- 
rizma), "Prizmr, Tirane, 2003, 34, 47, 174. 

31. Me gjeresisht, M. Fethulla Gylen, Kriteret 
ose Dritat e Rruges (Ese, gjykime, aforiz- 
ma), "Prizmr, Tirane, 2003, 201, 202, 204. 

32. M. Fethulla Gylen, Kriteret ose Dritat e 
Rruges (Ese, gjykime, aforizma), "Prizmr, 
Tirane, 2003, 45, 47. 

33. Me gjeresisht, M. Fethulla Gylen, Kriteret 
ose Dritat e Rruges (Ese, gjykime, aforiz- 
ma), "Prizmr, Tirane, 2003, 44, 45, 45. 

34. Shih me gjeresisht, M. Fethulla Gylen, 
Nga fara te lisi (Edukimi familjar nga nje 
kendveshtrim tjeter), "Prizmr, Tirane 2004, 
57, 75, 76. 

35. M. Fethulla Gylen, Ese, Perspektiva, Opi- 
nione, "Prizmr, Tirane 2005, 231. 

36. M. Fethulla Gylen, Kriteret ose Dritat e 
Rruges (Ese, gjykime, aforizma), "Prizmr, 
Tirane, 2003, 81. 

37. M. Fethulla Gylen, Drejt nje qyteterimi bo- 
teror me Dashuri dhe Tolerance, "Prizmr, 
Tirane 2005, 297, 106. 

38. Shih gjeresisht. Dr. Muhamet Pirraku, Gy- 
len - Permendore e re e civilizimit njerezor, 
Edukata Islame. Viti.XXXIV, nr.79, Prishti- 
ne, 2006, 319-327; Kontributi i Fethullah 
Gylenit per dialogun nderfetar dhe nderkul- 
turor, Dituria Islame. Viti XIX, Nr, 202, Pri- 
shtine, maj 2007, 28-31; Kendveshtrimi i 
intelektualeve te Kosoves per Levizjen Gy- 
len". Fondacioni per Arsim dhe Kulture 
"Atmosfera". Prizren, 2007. 

39. Me gjeresisht, M. Fethulla Gylen, "Une be- 
soj ne bukurine e mbeshtetur ne paraqitjen 
e Natyres njerezore, Drejt nje qyteterimi bo- 
teror me Dashuri dhe Tolerance, "Prizmr, 
Tirane 2005, 343-344. 

40. Po aty. 

41 . Me gjeresisht, M. Fethulla Gylen, "Une be- 
soj ne bukurine e mbeshtetur ne paraqitjen 
e Natyres njerezore, Drejt nje qyteterimi bo- 
teror me Dashuri dhe Tolerance, "Prizmr, 
Tirane 2005, 344, 345. 

42. Me gjeresisht, M. Fethulla Gylen, Drejt nje 
qyteterimi boteror me Dashuri dhe Toleran- 
ce, "Prizmr, Tirane 2005, 346. 

43. Shih me gjeresisht, M. Fethulla Gylen, Kri- 
teret ose Dritat e Rruges (Ese, gjykime, 
aforizma), "Prizmi", Tirane, 2003, 206, 206, 
204, 204. 



44. Gjeresisht, M. Fethulla Gylen, Drejt nje 
qyteterimi boteror me Dashuri dhe Toleran- 
ce, "Prizmr. Tirane 2005, 342, 81, 83, 300; 
M. Fethulla Gylen, Drejt nje qyteterimi bote- 
ror me Dashuri dhe Tolerance, "Prizmr. 
Tirane 2005, 323, 336, 337, 389; M. Fethu- 
lla Gylen, Drejt nje qyteterimi boteror me 
Dashuri dhe Tolerance, "Prizmi", Tirane 
2005, 342, 81,83, 300. 

45. Shih me gjeresisht, M. Fethulla Gylen, 
Drejt nje qyteterimi boteror me Dashuri dhe 
Tolerance, "Prizmr, Tirane 2005, 308, 322, 
332, 333. 

46. Shih me gjeresisht. Dr. Muhamet Pirraku, 
Gylen - Permendore e re e civilizimit njerez- 
or, Edukata Islame, Viti.XXXIV, nr.79, Prish- 
tine, 2006, 319-327; Kontributi i Fethullah 
Gylenit per dialogun nderfetar dhe nderkul- 
turor, Dituria Islame, Viti XIX, Nr, 202, Pri- 
shtine, maj 2007, 28-31; Kendveshtrimi i 
intelektualeve te Kosoves per Levizjen 
Gylen", Fondacioni per Arsim dhe Kulture 
"Atmosfera", Prizren, 2007. 

47. Prof. Dr. Muhamet Pirraku, Kontributi i Fe- 
thullah Gylenit per dialogun nderfetar dhe 
nderkulturor, Kendveshtrimi i intelektualeve 
te Kosoves per Levizjen Gylen", Fondacioni 
per Arsim dhe Kulture "Atmosfera". Prizren, 
2007, 38. 

48. Nga fondet arkivore te Fondacionit "Atmo- 
sfera". Prizren dhe ne www.fgylen.com . 
Tekstet nga turqishtja i shqiperoi lirshem 
veprimtari i "Levizjes Gylen", z. Bashkim 
Qmega. 

49. Po aty 

50. Po aty 

51. Gazeta "Haber 10", 22 prill 2008 
(www.samanyoluhaber.com). 

52. Gazeta "Zaman", (gazeta me e madhe e 
perditshme ne Turqi), 21 Maj 2008, 
(www.zaman.com.tr) 

53. Radikal, 5 maj 2008, (marre nga: 
www.newyorktimes.com). 

54. Gazeta "Aksham",Z maj 2008 (gazeta e 
perditshme ne Turqi). 

55. Ne liste bejne pjese 2 ambientaliste, 4 11- 
dere fetare, 6 aktiviste, 6 historiane, 6 
udheheqes, 8 artiste dhe romanciere, 8 ga- 
zetare, 8 shkencetare, 8 filozofe, 11 ekono- 
miste dhe 17 personalitete te shkencave 
politike. Nder te njohurit e listes mund te 
permendim: Slavoj Zizek ne fushen e soci- 
ologjise, ekonomistin Muhammed Junus, 
nobelisti per paqe dhe ish zv. presidenti i 
SHBA Al-Gore, historiani Bernard Lewis, 
Shkrimtari britanik Christopher Hitchens, 
presidenti i republikes geke Vacllav Havel, 
gazetari Thomas Friedman i prestigjiozes 
New York Times, shahisti Garry Kasparov, 
Francis Fukuyuma, Shirin Ebadi etj. Revi- 
sta i mundeson lexuesve qe me ane te 
votimit on-line ne internet, ne adresen 
www.foreignpolicy.com. te percaktojne vete 
20 intelektualet brenda 100-shes. (Shih me 
gjeresisht, Vebfaqja WWW. fgylen.com). 

56. Religije svijeta, Enciklopedijski prirusenik, 
Zagreb, 1987, 15. 

57. M. Fethulla Gylen, Ese, Perspektiva, Opi- 
nione. "Prizmr, Tirane 2005, 231. 

58. M. Fethulla Gylen, Kriteret ose Dritat e 
Rruges (Ese, gjykime, aforizma). "Prizmr. 
Tirane, 2003,200, 193. 



52 



dituria islame / 219 



Ese filozofike 



Po vijne njerezit diellore 



Mr. Hamdi Thagi 

Heroi kryesor ne nje vjershe te 
Naimit thote: "Do te dalin 
krejt ato hidherime, gjithe 
papastertira, tere ajo sjellje 
vulgare, qe ka mbledhur qelb ne siper- 
faqe..." Po, do te dale e keqja, Do te 
zhduket e keqja, ndersa njeriu i rilindur, 
do te behet njeri i atomit. Nderkaq, tjetri, 
qe na ka folur ne gjuhen tone, qe me 
entuziazem dhe me vetemohim ka ecur 
viseve tona, prej nje vendi ne tjetrin, Fi- 
shta, nje shpirt lucid qe i vetmi mund te 
vihet krah per krah me gjeniun e Naimit, 
ka thene: "do te vijne njerezit dietare 
dhe ata do te mesojne jeten diellore". 
Dhe ja, po ia behin njerezit diellore. 
Vijne dhe sjellin pijen per te etshmit dhe 
forcen per te dobetit. Sjellin zjarrin e 
vepres se shenjte, jo ate qe do ta ndeze 
hekurin, ose qymyrgurin, ve9se zemrat, 
zemrat, zemrat, zemra... Tashme ata po 
vijne. Nuk degjohen thundra kuajsh, as 
vringellima armesh, as ulerima e terbuar 
e soldateskes, as thirrjet e urrejtjes. 

Ky eshte nje marsh i ri, i papare, ai po 
vjen. Ky marsh digjet nga dashuria, 
sepse i prin zemra dhe shkon kah zemra. 
Been te ngushelloje e te ngreje. Te nxe- 
he, 9'eshte e ngrire; te sheroje, 9'eshte e 
semure, te nxjerre ne shtegun e rrafshet, 
9"eshte e humbur. Ta leroje aren e jetes 
dhe te mbjelle stoli...plot arome, mah- 



nitje, bukuri. Eshte ky marsh i forces, 
sepse ecen jo me shenjen shtazore ego- 
iste, per te grabitur e pla9kitur, ve9se per 
ta dhuruar veten sikur nje atom. Eshte 
ky marsh i perparimit, sepse lufton me 
driten e mendjes dhe me pishtarin e kul- 
tures e te arsimit. Eshte ky marsh i mi- 
reqenies dhe i punes, sepse e tera eshte 
dinamike si force motorike e njeriut nga 
e mira dhe lumturia e te gjitheve dhe e 
secilit. Ky eshte marshi i paqes, se i af- 
ron njerezit midis tyre dhe hap rrugen e 
rendit moral te tokes. Se fundi, ajo eshte 
9menduri e Atdheut tone, sepse heq gji- 
th9ka qe ndan, dhe lidh ngushte 9do gje 
dhe 9do njeri ne nje teresi me te larte 
shpirterore. 

Qindra mijera njerez ne diten e pran- 
veres sone etike, ne festen tone morale, 
qendrojne me devocion shpirteror para 
nje sfmksi te pashpjegueshem, qe emrin 
e ka njeri. Qindra mijera, ate dite, ia dre- 
jtojne mendimet, synimet dhe elanet e 
veta. Atij, qe eshte burim i 9do te keqe- 
je dhe 9do te mire, qe lartesohet deri ne 
piedestalin e hyjnise, ve9se edhe bie ne 
humnerat e thjeshtesise dhe se keqes, 
poshte nen nivelin e shtazes. Qindra mi- 
jera e ndiejne ate dite, edhe per veten, 
edhe per te tjeret se duhet te jene me te 
mire. . .me te mire. . .po qe se duan qe je- 
ta te sjelle me shume gezim dhe fat. 

Jane krejt keto mendime dhe vetem 
mendime...! Kesisoj na hedhin ijale ata 
qe nen shenjen e ligesise se vet, deshto- 



jne e sharrojne ne detin e zvetnimit dhe 
te keqes. E nuk e dine fatzinjte se piker- 
isht keta jemi ata dhe vetem per kete ar- 
sye jane te atille, se idete i kane asodore. 
Sepse mendimi eshte prijesi yne "udhe- 
heqesi yne, drejtuesi yne". 

Te nderrosh idene ne njeriun, do te 
thote, ne kuptimin e plote te fjales, ta 
ndryshosh njeriun nga themeli, ta japesh 
njeriun e ri. Dhe per arsye se qindra 
mijera njerez nisin te ndiejne vershimen 
e ideve te reja, te synimeve dhe motive- 
ve te reja, te gjitha nen shenjen e ngro- 
htesise dhe te sakrifices, te kthjellesise 
dhe te Diellit, te dashurise dhe te mire- 
sise-ja njerezit diellore, te cilet po vijne 
dhe qe do ta bejne jeten diellore. Sami 
Frasheri eshte shkencetar. Ai ka parathe- 
ne ardhjen e njerezve te rinj. Dhe njerez- 
it e rinj sapo vijne. 

Dhe kercyen zhapinjte nga shtrofkat e 
veta nen toke dhe merimangat, te cilat 
thithin gjakun e njerezve, nga zgavrat e 
veta te perbaltura - qe legjioneve te da- 
shurise dhe te Diellit t"ua 9elin rrugen e 
tyre te shenjte. Nuk durojne ata driten. 
Nuk tolerojne pastrine. Sepse ndytesira 
dhe terri fshehin krimet e tyre. Sikurse 
krimbat ne berllok, jetojne ata ne plaget 
e njerezimit, duke u ushqyer me vulgari- 
tet dhe shfrenim. Ndaj druajne te mjeret, 
nga arritja e Njerezve te Rinj. Ndaj blas- 
femojne, fyejne dhe shpifin. Ju miq, me 
pyetni: si te veprojme me ta? 




dituria islame / 219 



Valle, nuk e dini se nuk lejohet kurre 
dhe ne asnje rast ta tradhetojme idene e 
shenjte per te cilen luftojme? Nese jemi 
vertet njerez diellore, njerez te rinj, jemi 
te detyruar te jemi edlie me ata, qe ne 
injorancen dhe kokfortesine e vet, apo 
ne lajthimin e vet, ngrene kurthe dhe 
thurin rrjeta per te penguar ne fluturim- 
in ngadhenjimtar ardhjen e dallendy- 
sheve -pranveres se re, te epokes se re 
dhe te Diellit te ri. Le ta na menijne: ne 
do t"i puthim. Le te hedhin bahe mbi ne, 
ne mbi ta do te hedhim lule. 

Sa lypset mbajtur mend qe secili jep 
ate qe ka. Dielli nuk mund te dhuroje 
tjeter, ve9se ngrohtesine, e akulli nuk 
mundet tjeter, vefse te ftohtet. Dashuria 
nuk mundet tjeter, perve9se dashurine. 
Pra, edhe armiqte, vetem dashuri. Prore 
dashuri. Ngase, ne fund Ajo qe ne koz- 
mos ka vene rend dhe ka lidhur nderm- 
jet tyre ne harmonine e mrekullueshme, 
te gjthanshme, trupat e medhenj qiel- 
lore, do te krijoje harmoni edhe ne 
shoqerine njerezore. 

Njerez diellore, vetem perpara! Ta 
shtrojme dashurine ne gjith9ka dhe ne 
fdokend, dhe bota do te behet jona. Do 
ta okupojme, jo me thundra kuajsh, as 
me hekur, ve9se me zemer dhe shpirt. 

Zbukurimi i Diellit dhe 
i qiellit nga aspekti kuranor 

Nje shenjim i tille i shpalljes ka nje 
kuptim krejtesisht te caktuar, ne kontek- 
stin e domethenies se shprehjes se per- 
mendur, sepse shpallja eshte ne thelb 
burim i drites morale ("dija"). E bartur 
tek njerezit, ajo arrin qellimin moral- 
edukativ, duke u reflektuar prej tyre 
ndri9ues moral. 

Gjate nates qielli duket si nje kupole 
e bukur e kalter, kurse yjet dhe Hena, 
sikur te ishin te ngjitura ne te, duke ndri- 
9uar me drite te intensitetit te ndryshem. 
Gjate dites, nderkaq, yjet zhduken nga 
kupola e kalter, sepse ata i tret nga syte 
tane drita e forte e Diellit, duke krijuar 
nga rete pamje me ngjyra para dhe pas 
lindjes dhe perendimit te diellit. Keshtu 
krijohet spektri i gjere i ngjyrave-se ku- 
qes, se portokalltes, se verdhes, se 
bardhes, vjollces etj., te cilat vrojtuesit i 
ofrojne ndjenjen e mrekullimit dhe te 
kenaqesise. 

Ajetet qe flasin per kete fenomen, tre- 
gojne edhe per bukuri te tjera, te cilat 
njerezit nuk mund t'i shohin me sy te 
zakonshem. Keshtu, p.sh., ai qe kalon 
kufirin e atmosferes se Tokes (mbesht- 
jellesin atmosferik), i veren keto bukuri 
dhe zbukurime, stoli te qiellit me te afe- 
rt, madje as te hapesirave te tjera qiello- 
re, dhe kjo tregon qarte se keto dukuri 
kane te bejne vetem me qiellin e Tokes, 
perkatesisht me shtresat e mbeshtjellesit 




atmosferik. Vrojtuesit nga Toka i duket 
sikur dukurite jane shume larg nga mbe- 
shtjellesi atmosferik i Tokes, fale tejduk- 
shmerise se saj. Nderkaq, Kurani nuk 
flet per menyren se si formohet kjo pa- 
mje e mrekullueshme ne qiell, ve9se 
kete ia le studimit dhe hulumtimit te nje- 
rezve. "Qiellin me te afert (es-semaud- 
dun'ja) e stolisem me fanare" (Kur'an), 
d.m.th. me trupa te shumte te shendrit- 
shem, dhe kjo tregon faktin se "es-sema- 
ud-dunja" ne te vertete eshte atmosfera e 
Tokes, e cila, fale tejdukshmerise se saj, 
syve tane u zbulon shume trupa te larget 
qiellore. Per kete, si manifestohen duku- 
rite e shumta ne atmosferen e Tokes, do 
te flasim ne shqyrtimet e metutjeshme. 

Mrekullia e drites diellore 
nga aspekti filozofik 

Per Platonin, doktrina me e madhe e 
vertete eshte ideja (keqyrja) e Se Mires, 
ndersa vete e mira vertet eshte si ajo qe 
i jep driten gjith9kaje e qe veshtrohet me 
driten e shpirtit. Pra: E mira eshte si Di- 
elli! Ne te vertete: ajo qe ne lemin e se 
arsyeshmes e per arsyen dhe per "send- 
et" e arsyes eshte - E Mira, ne lemin e se 
dukshmes e per te paret dhe per "sendet" 
e dukshme, eshte Dielli, keshtu qe ne 
kete kuptim Dielli eshte pinjoll i Se Mi- 
res, qe E Mira e ka lindur te ngjashem 
me vetveten. 

IBN-SINA na argumenton me pas: 
Mendoj se do te thuash per Diellin se u 
jep "sendeve" te dukshme jo vetem mu- 
ndesine qe te jene te dukshme, po edhe: 
lindjen e rritjen, edhe ushqimin, ndersa 
vete nuk eshte lindje.(...) Mendo ashtu 
edhe per "sendet", te cilat mund te dihen 



qe nga E Mira e kane jo vetem kete, qe 
mund te jene te njohshme, ve9se prej saj 
u vijne edhe ekzistenca, edhe qenesia, 
ndersa E Mira nuk eshte ajo qe eshte me 
te vertete qenesia, ve9se edhe matane 
qenesise, duke u ngritur mbi te per nga 
lartesia dhe fuqia. Pra: sikurse Dielli 
eshte ratio essendi et cognoscendi e gji- 
th9kaje qe eshte e dukshme me ndijimin, 
po ashtu E Mira eshte ratio essendi et 
cognosendi e gjith9kaje qe eshte e kon- 
ceptueshme me arsyen, ndersa sikurse 
Dielli eshte ne ate nivelin e ekzistences, 
i cili eshte i pakapshem nga ndijimi, po 
ashtu E Mira eshte ne ate nivel te ekzis- 
tences, i cili ua kalon "sendeve" te dijes. 

IBN-SINA filozof universal shembe- 
lltyren e Se Mires hyjnore e konceptonte 
pikerisht si nje diell qe ndrin gjithmone. 
Per te, E Mira (si parashembelltyre) 
eshte pikenisja e Diellit (si nje shembell- 
tyre-sipas-kesaj-gjedheje) dhe e gjithe 
drites: 

[Me te vertete nga E Mira jane drita 
diellore perfytyrimi i miresise: per kete 
shkak Se Mires, si nje parashembelltyre 
qe duket (prejndrin!) ne perfytyrim, i 
thuret lavdi edhe me kete kenge ne me- 
nyren qe i jepet emri i drites diellore.] 

Rrjedhimisht, dukja e drites diellore 
eshte me te vertete dukja e Se Mires; ne- 
permjet drites diellore E Mira ia defton 
ne pikepamje optike veten njeriut. 

Ne anen tjeter, ekzistenca e fundit 
edhe e Se Mires, edhe e Drites Diellore, 
eshte me te vertete ne te njejten gje: 

Qdo dhenie qe eshte e mire, dhe 9do 
dhunti qe eshte e persosur, zbresin se 
larti nga burimi i drites diellore... 

Ekzistenca duket ne gjith9ka ekzistu- 
ese, duke e vene veten bujarisht me ve- 



54 



dituria islame / 219 




temohim e shpenguar, dhc kcshtu i jep 
ekzistencen gjithgkaje ekzistuese. Ajo 
"te jesh" eshte ne kete menyre themeli i 
9do gjeje "eshte me te vertete". Ndersa 
vetedeftimi i drites fdo sendi i munde- 
son qe te duket, meqenese thelbi i drites 
diellore eshte me te vertete per te ndrit- 
ur dhe per te ndri9uar. Ajo qe eshte ndri- 
9uar, ekziston, sepse eshte e dukshme 
ndersa ekzistimin e vet ia detyron buri- 
mit te drites. Ajo qe eshte ne erresire, 
nuk duket, prandaj as ekziston. Shfaqja 
dhe dukja e ekzistimit jane ndriqim dhe 
ndritje e drites diellore, sepse "gjith9ka 
qe eshte krijuar, eshte me te vertete dri- 
te", "sepse gjith9ka qe duket, eshte me 
te vertete drite diellore". Kurse erresira 
eshte pavlefshmeri, sepse nuk ekziston 
vetvetiu, ve9se vetem si mungese (mos- 
pasje, heqje) e drites diellore. A nuk ka 
menduar ndoshta kur do te thote se gji- 
th9ka eshte quajtur me emrin drite dhe 
nate dhe se perve9 tyre nuk ekziston 
asgje, se drita eshte njesoj si dhe ekzist- 
uesja, ndersa nata njesoj si dhe joekzi- 
stuesja, per te cilat ka folur ne pjesen e 
pare te poemes? Ne kundershtim me 
erresiren, drita diellore eshte origjinale, 
ratio essendi-n e vet ajo e ka ne veten, 
ajo jeton nga vetja dhe i jep jete gjith- 
9kaje te gjalle. Prandaj edhe thote: "... 
edhe jeta ishte drite e njerezve; ndersa 
drita ndrin ne erresire, e erresira nuk 
pllakosi". Drita diellore u eshte kunder- 
vene keshtu "pjeseve te pafytyrshme te 
erresires", sepse kjo as eshte jete, as jep 
jete. 



Duke parashtruar dhc interpretuar nje 
shkrim te tij, konstaton se "gjith9ka qe 
ekziston, eshte me te vertete drite diello- 
re". Kete qendrim aeropagjit me bara- 
zim (neo)platonik e pranon edhe ne 
menyre qe me te te pohohet pikerisht 
persosuria ontologjike e gjith9kaje qe 
eshte me te vertete. Te degjojme me ve- 
mendje fjalet me te cilat flet per kete [Ai 
gur ose ky dm jane per mua drite; nder- 
sa nese i keqyr mire se si ashtu, arsyeja 
ma terheq verejtjen qe te pergjigjem se 
duke e vezhguar kete apo ate gur, me vi- 
jne shume sende, te cilat ndri90jne shpi- 
rtin tim(...), jane per mua drite diellore 
domethene, me ndri90jne.] 

Kjo perputhje e ontikes dhe e gnos- 
tikes eshte nje shprehje e teresise se per- 
sosurise se drites diellore. 

Drita eshte e persosur, sepse eshte e 
kulluar, sepse e ka ne vete vetem veten. 
Drita diellore eshte ekzistenca e kulluar. 

Fillon nga epiqendra 
e universit 

Na porosit se "nder te gjitha ato ek- 
zistuese eshte me e mira drita e diellit", 
por per gjene e njejte, nga mesjeta e vo- 
ne, rekomandon edhe Robert Grossete- 
ste: 

Drita e diellit eshte me te vertete e nje 
qenesie edhe me te vlefshme, edhe me 
fisnike, edhe me te shkelqyer sesa cilido 
send fizik. 

Drita e diellit fluron nga vetvetja, ajo 
eshte veteburimore dhe e vetemjaftuesh- 



me, ndaj nga burimi i vet lind gjithmone 
veten, ndrin prore nga vetja, ndersa ajo 
qe prejndrin, eshte gjithashtu drite. Ke- 
shtu dhe (ekziston njefare qendre, nga e 
cila eshte rrethi prejndrites i tij, ndersa 
nga keta eshte tjetri, drite nga drita diel- 
lore). 

Drita e diellit e le vetveten, sepse ajo 
eshte gjithmone ne atdheun e vet, eshte 
gjithmone me rrezen e vet e bashkelidh- 
ur me pikenisjen e vet, e cila gjith9kaje 
driteleshuese i jep prejardhjen duke u 
ulur nga mbiqenesia ne ate te ndri9ua- 
ren. Neper kete shkallezim ekzistence te 
drites ngjitet edhe fillon nga mrekullia e 
Zotit vertete, se eshte drite e diellit dhe 
jo vetem drite, ve9se edhe parashembell- 
tyra e gjithe drites tjeter, edhe eshte me i 
vjeter dhe me i larte sesa parashembell- 
tyra. Prandaj drita e diellit e ka ne vete 
EKZISTENCEN e vet. Ne kete kuptim 
flet per driten e diellit aterore, duke me- 
nduar per dritedhenien parazanafiUese 
dhe kryezanafiUese. A nuk eshte kjo ajo 
drita hyjnore e pakrijuar, te cilen e de- 
shiron fort njerezimi? Eshte ajo drita di- 
ellore e cila eshte shkaku i gjith9kaje 
driteleshuese, por drita diellore e cila 
nuk eshte asgje nga gjith9ka driteleshue- 
se. Nga drita ndijore e deri ne kete driten 
mbindijore na prin rruga anagogjike e 
pervojes, kurse ne madheshtine e Zotit 
Hirmadh drita mbi driten eshte hyjnore. 



dituria islame / 219 



55 



Problemore 



Mbeturinat, trupi yne 



Hedhja e mbeturinave vend 
e pa vend ne keto vitet e 
fundit te Pasluftes te ne 
duket se po behet jo vetem 
nje dukuri e zakonshme, por edhe 
nje semundje e rende, nga e cila do 
ta kemi te veshtire te sherohemi, ne- 
se ne si individe dhe si shoqeri nuk 
ndermarrim liapa konkrete dine te 
menjehershem te pakten per para- 
ndalimin e kesaj semundjeje pasojat 
e se Giles mund t'i trasliegojne edhe 
gjeneratat qe do te vijne pas nesli. 
Dhe kjo dukuri negative nuk verehet 
vetem ne rruge, para dyerve te fqin- 
jeve tane, ne oborret e shkollave ose 
edhe para spitaleve, por kjo dukuri e 
shemtuar verehet edhe para objek- 
teve fetare, s\g eshte Xhamia ne ra- 
stin konkret. 

A thua, valle, perse nuk kemi frike 
nga Zoti yne per veprimet e tilla te 
shemtuara qe i bejme gdo dite? 

Pergjigja ime eshte kjo: Sepse ze- 
mrat tona jane bere gure dhe ato 
nuk ndiejne as dhimbje e as meshire 
dhe as nuk e ndiejne nevojen per 




driten e besimit te mirefillte dhe te 
plote. 

Ne veprojme ne menyre te tille, 
ngase zemrat tona jane te semura 
rende dhe kane nevoje per sheru- 
esin e tyre te vertete. 

Sherimi nuk do te vije asnjehere 
vetvetiu, po vetem duke e kerkuar 
ilagin per te, duke u penduar per ve- 
primet e keqija qe bejme, dhe duke u 
kthyer me pendim ne menyre te sin- 
qerte tek Krijuesi yne, me vendos- 
merine dhe bindjen tone te plote qe 
keto vepra te mos i perserisim ne te 
ardhmen. 

Cila duhet te jete pergjegjesia jo- 
ne si individ dhe shoqeri ne raste te 
ketilla? 

Ne nuk duhet te behemi sikur nuk 
degjojme, sig e kemi zakon shpesh- 
here, ose te behemi sikur nuk 
shohim, vegse duhet ta keshillojme 
njeri-tjetrin me fjale, qe veprimet e 
ketilla jane te demshme per te gjithe 
ne dhe, si te tilla, jane te papelqyera 
nga ana e Zotit dhe ndikojne nega- 
tivisht ne imazhin tone para te tjere- 



ve, prandaj e kemi per detyre t'u the- 
mi njerezve qe bejne vepra te tilla, 
se Zoti i do vetem ata qe kane res- 
pekt frike ndaj Tij dhe me friken per 
pergjegjesine, ata qe ruhen dhe ata 
qe pendohen sinqerisht tek Zoti i 
tyre. 

Prandaj, e keshilloj veten time 
dhe bashkebesimtaret e mi, qe te 
kemi frike Zotin, te kemi kujdes per 
familjet tona, kujdes per fqinjet tane 
dhe te perkujdesemi per objektet fe- 
tare, ne veganti per Xhamite tona, 
aty ku dite e nate I drejtohemi Zotit 
tone me lutje, dhe te mos bejme ve- 
prime te cilat ndaj nesh shkaktojne 
hidherimin e Zotit, ngase Ai me hidh- 
erimin e Tij, mund te na ndeshkoje 
me ndonje denim te dhembshem, 
ashtu sig i ndeshkoi shume popuj qe 
ishin para nesh, per mekatet e tyre 
te medha e te vogia dhe per kryene- 
gesite e tyre, gjurmet e hapave te 
ecjes se te cileve neper toke sot nuk 
i shohim askund. 

Pergatiti: 
Atdhe Ibrahimi 



■j i. \ J , 




56 



dituria islame / 219 



Veshtrim 



Koha, nje element 
i shtrenjte per besimtarin 



Vellezer myslimane! Sot shoh- 
im shume njerez qe e humbin 
kohen kot, duke mos perfitu- 
ar asgje nga ajo. . . Po shohim 
njerez qe jane krejtesisht arrogante ndaj 
kohes se tyre aq te shtrenjte. Koha iken 
per te mos u kthyer me ve9se ne Diten e 
Gjykimit, kur njeriu do te thote: 'Ah 
sikur te kthehesha edhe nje here e (do) ta 
shfiytezoja kohen e (do) te isha prej 
vepermireve'...' 

Ja se9 tregon nje mysliman qe e shpe- 
nzoi kot kohen e tij duke mos perfituar 
asgje nga ajo: 

U ula nje dite dhe vendosa te pendo- 
hesha per kohen dhe per momentet e 
shkuara kot gjate jetes sime. U ula dhe 
thirra nje prej 9asteve, nje prej atyre 9a- 
steve qe kishin shkuar dem gjate jetes 
sime, ne pune te pavlera. 

Pra, thirra 9astin kur kisha here ga- 
bim dhe pune te pavlefshme. lu drejtova 
9astit: - O 9ast, kerkoj prej teje te ktheh- 
esh qe te te perdor per pune te ndershme 
dhe te hairit. Ah, gje qe nuk behet!- ma 
ktheu 9asti. - O 9ast, te lutem shume 
kthehu, se jam penduar dhe dua ta shfry- 
tezoj kohen, te perfitoj e ta ndreq fajin 



qe kam here. - E qysh mund te kthehem 
une? Kur faqet e tua te kota me kane 
mbuluar! - Bej te pamunduren, te lutem 
shume, kthehu, 9ast! - He, po te ishte 
ne doren time, mbase edhe do te kthehe- 
sha, por si mund ta bej kete!? Tashme, 
fletet e puneve te tua jane mbyllur, kane 
marre rrugen per tek Krijuesi. Dhe ti 
kete duhet ta dish! Mba vesh mire! Ti 
kete duhet ta dish! Mba vesh mire! Qa- 
stet jane miq te mire dhe deshmojne 
mire per ate qe e ka harxhuar kohen ne 
rruge te mira e te ndershme, ashtu si9 
jane armiq te rrepte te atyre qe i kane 
harxhuar ato per pune te pandershme. E 
pra, une jam prej atyre 9asteve qe desh- 
mojne kunder teje ne Diten e Gjykimit. - 
Po te them qe jam penduar! A me de- 
gjon, pergjigju, te lutem shume...! 

- O ti qe humb kohen kot, a nuk e ku- 
pton qe deri tani, per te kthyer nje 9ast, 
humbe shume 9aste te jetes sate. A men- 
don se mund te kthehen keshtu 9astet? 
Une, ja se9 mund te bej per ty: Mba vesh 
mire, perpiqu qe pas dites se sotme te 
besh pune te mira, sepse vetem punet e 
mira i fshijne te keqijat. E pra, shko tani 
dhe mendohu. Por te mendohesh gjate 



ama per sa te thashe, dhe mos e harro 
kete se, ne radhe te pare, lutje dhe falje 
duhet t'i kerkosh vetem Allahut Fuqi- 
plote. Shfrytezoje pra kohen, puno mire, 
me nder e me faqe te bardhe qe sot e tu- 
tje. A degjove 9'te thashe? Shfrytezoje 
pra kohen e puno mire qe sot e tutje, 
kete mos e harro kurre. Une kaq kisha 
per te thene.^ 

Pra, vellezer myslimane, te gjithe te 
vrapojme e te mos leme te na ike kot ko- 
ha jone e shtrenjte. Ngaqe, koha te merr 
vazhdimisht me vete ne rrjedhen e saj te 
pandalshme. "Dhe per secilin afat ekzis- 
ton deshmi e caktuar."" 

Degjojme jo rralle, vellezer, se ka 
njerez qe nuk e shpenzojne kohen ashtu 
si duhet (pra per te perfituar prej saj), 
madje, ata e shajne kohen. 

Per keta njerez, Pejgamberi (paqja 
qofte per te), ne nje hadith kudsij thote: 
"Allahu (i Lartesuar) thote: "Me shqete- 
son njeriu qe e shan kohen dhe fatin, ku- 
rse Une e drejtoj kohen dhe e percaktoj 
fatin. Gjith9ka eshte ne doren Time. Une 
nderroj diten dhe naten."* Nje Ijale e ur- 
te thote: "Derisa pyesim 9'duhet filluar, 
koha per te filluar kalon."' 




dituria islame / 219 



57 




Andaj, te mos presim, te mos ngurro- 
jme dhe te mos behemi pesimiste, por te 
punojme fort, ne menyre qe te perparoje 
feja jone Islame dhe shoqeria shqiptare, 
e cila ka rene ne nje gjume te thelle. 

I lumi ai qe e shfrytezon kohen duke 
kerkuar dituri! Transmetohet nga Buha- 
riu (AUahu qofte i kenaqur me te), se 
Xhabiri (AUahu qofte i kenaqur me te), 
ka thene: 

"Pejgamberi (paqja qofte per te) i va- 
rroste ne nje varr nga dy veta ne Uhud, 
pastaj pyeste: - Kush di me shume Kur- 
an? Nese i tregonin per ndonjerin, atij i 
jepte perparesi ne varr.'" 

Nese kete pozite e ka i dituri kur 
eshte i vdekur, pa mendo se gfare pozite 
duhet te kete ky njeri i ditur po te jete 
gjalle, nga i cili kane dobi jo vetem nje- 
rezit, por edhe kafshet. 

Eshte per te ardhur keq qe te rinjte 
shqiptare sot po e shpenzojne kohen pas 
telenovelave, formulave NJE, futboUit, 
per te mos thene programeve te turp- 
shme; ndersa kjo kohe kalon e nuk kthe- 
het me, deri ne Diten e Gjykimit. 

Transmetohet se Amr ibn Abdi Kaj- 
sit, njerit prej tabiineve, duke ecur, i tha 
njeri: - "Ndalu te flasim bashke! Amri ia 
ktheu: - Ndaloje diellin!" D.m.th., nda- 
loje kohen qe te ndalem e te flasim ba- 
shke.' 

Sa larg jemi ne nga morali i ketyre 
njerezve! Valle, a duhet ta marrim si 
shembull kete vullnet te hekurt per per- 
parim? 



Ja disa fjale te urta per kohen dhe 
shfrytezimin e saj : 

- Koha s'vjen pas teje, ti shkon pas ko- 

hes." Nairn Frasheri 

- Koha eshte aleati, shoku me i mire i te 

drejtit.' Pinari 

- Koha eshte si paraja, mos e humbisni, 

qe te kini sa me shume.'" Franceze 

- Koha vrapon pa u kthyer prapa."Z/a- 

tine 

- Koha eshte pasuria e vetme per te cilen 

mund te tregohemi koprrace pa u tur- 
peruar.'- Pierre Corneille 

- Koha vjen per ate qe di ta prese." 

E mbi te gjitha keto, betimi i Krijuesit 
te gjithesise mbi kohen eshte sinjali me i 
madh se koha eshte sekreti i mbaresive 
dhe i sukseseve tona ne jete, nese dime 
ta administrojme si9 duhet. AUahu (i 
Lartesuar) jep vleren e kohes duke u bet- 
uar ne te, Ai thote ne Kuranin e Madhe- 
rishem: 
"Pasha naten, qe me erresire mbulon 

gjithesine! Pasha diten, kur ajo 

shkreptin!"" 
"Pasha agimin! Pasha dhjete netet!"'^ 
"Pasha paraditen! Pasha naten, kur 

shtrin erresiren!"" 
"Pasha kohen"" 

Me poshte po jap disa shembuj nga 
jeta e njerezve te medhenj te Islamit, se 
si e shfrytezuan ata kohen me pune ja- 
shtezakonisht te dobishme: 



- Ibn Ethiri i shkroi librat e tij me te 

shkelqyer si 'Xhami'ul-Usul' dhe 
'En-Nihaje', duke qene i gjymte.'* 

- Serhesiu, librin e tij te njohur 'El-Me- 

bsut', qe ka pesembedhjete (15) velli- 
me, e shkroi gjate kohes sa ishte i 
mbyllurne pus!" 

- Ibn Kajimi, shkroi 'Zadul Mea'd...' 

gjate udhetimit!™ 

- Kurtubiu e shkroi komentimin e 'Sa- 

hihul Myslim-it' duke udhetuar mbi 
shpinen e devese.^' 

- Ibn Tejmije, me shume se gjysmen e 

librit te tij 'Fetava' (rreth 36 vellime) 
e shkroi ne burg!" 

- Ebu A' la el-Meari, te gjitha veprat e tij 

i ka shkruar duke qene i verber.-^ 

E sa e sa te tjere te dalluar, qe u debu- 
an nga punet dhe pozitat e tyre zyrtare, 
por pastaj iu perveshen shfrytezimit te 
kohes dhe punes vullnetare dhe i ofruan 
popuUit dituri te dyfishte. 

Prandaj, vellezer myslimane, te per- 
piqemi edhe ne qe ta shfrytezojme ko- 
hen e te mos e leme te na ike kot, ngase 
'koha eshte anije qe nuk e hedh kurre 
spirancen.' 

Zoti na befte prej atyre qe e shfryte- 
zojne kohen ne dobi te njerezimit! 
Amin! 



P.S. Shkeputur nga libri "Fjale Frymezuese"; 
Autor: Mirsad Sylja. Botuar ne Shkoder, 
Shtepia botuese "Shtjefni", 2008, 124 
faqe. 



Fusnotat: 

1. Kur'ani: Ez Zumer: 56-58. 

2. Materiali audio: "Kthehu tek Krijuesi", lexoi: 
Reshat Arbana. 

3. Kur'ani: Er-Rra'd: 38. 

4. Transmeton Buliariu dhe Muslimi. 

5. Adnan Mehmeti, "Bota e mendimeve", Hajne 
(poet gjerman 1797-1856), fq. 206. 

6. Transmeton Buhariu. 

7. Revista "Burimi", nr. 5, fq. 35. 

8. Adnan Mehmeti, "Bota e mendimeve", fq. 206. 

9. Po aty. 

10. Po aty. 

11. Poaty 

12. Nasho Jorgaqi, Xhevat Lloshi, "Antologjia e 
fjales se men?ur". Botimet enciklopedike, boti- 
mi i trete, Tirane, fq. 146. 

13. Po aty 

14. Kur'ani: El Lejl: 1-2. 

15. Kur'ani: El Fexhr:l-2. 

16. Kur'ani: Ed Duha: 1-2. 

17. Kur'ani: El Asr:l. 

18. Aid El Kami, "Psikologjia Islame, Mos u tri- 
shto". Perkthyen: Xhaudet Iseni, mr. Zelije Su- 
lejmani, Hatixhe 1. Iseni, Gostivar, Kibla, 2005, 
fq. 156-157. 

19. 20. 21. 22. 23. Po aty, fq. 156-157. 



58 



dituria islame / 219 



Aktuale 



Myftiu Ternava priti ne takim lamtumires, te ngarkuarin 
me pune te Misionit turk ne Kosove, Mustafa Sarnig 

Myftiu i Kosoves, Mr. Naim Ternava, 
ka pritur me 31 tetor 2008 ne takim la- 
mtumires shefin e Zyres turke ne Pri- 
shtine, Mustafa Sarnig, te cilit i ka 
shpreliur falenderimin ne emer te Ba- 
shkesise Islame te Kosoves per anga- 
zhimin e drejtperdrejte te tij ne tlieilim- 
in e marredhenieve ndershteterore ne 
mes Turqise dhe Kosoves. 

"Kontributi juaj dhe I shtetit tuaj per 
Kosoven eshte i madh ne te gjitlia pro- 
ceset qe kaloi Kosova. Sliteti turk ndaj 
Kosoves u soil me pergjegjesine e nje I 
miku te vertete, prandaj per te gjitha qe 
keni bere ju si mision diplomatik dhe 
shteti juaj, ne Ju jemi mirenjohes, kurse 
Ju personalisht ju konsiderojme si mik | 
te madh te Kosoves, ngase kete e keni 
deshmuar me punen tuaj te vazhdue- 
shme gjate mandatit tuaj" - tha Myftiu 
Ternava . 

Me tutje Myftiu i uroi sukses z. Sarnig ne detyren e re, duke theksuar se mbetet me shprese se kontributi i tij per 
Kosoven dhe popullin tone, nuk do te pushonte, duke e njohur si nje perkrahes te fuqishem te Kosoves. 

Ndersa, Sarnig, pasi pohoi se nga Kosova po ndahej me kujtimet e perjetimet me te mira, theksoi se Turqia do 
te jete edhe ne te ardhmen nje perkrahese e forte per Kosoven ne te gjithe organizmat nderkombetare. 




Myftiu Ternava priti kryetaren e "Ores" - Teuta Saliatgia 

Kryetarja e Partise reformiste "Ora", Teuta Sahatgia eshte pritur me 30 tetor 2008, ne seline e Kryesise se Bl-se 
te Kosoves nga Myftiu Mr. Naim Ternava. 

Zonja Sahatgia e ka uruar dhe e 
ka pergezuar Myftiun Ternava per 
rizgjedhjen e tij ne krye te Bl-se Ko- 
soves per mandatin e ardhshem 
pesevjegar. 

Gjithashtu zonja Sahatgia ka njo- 
hur Myftiun edhe me angazhimet dhe 
prioritetet e tashme te Partise refor- 
miste "Ora". 

Myftiu Ternava ne takim me krye- 
taren Sahatgia ka gmuar lart kon- 
tributin e Partise reformiste "Ora" ne 
proceset e rendesishme politike, si 
dhe ka inkurajuar zonjen Sahatgia 
per angazhimin dhe kontributin e saj 
ne skenen politike te Kosoves. 



wwyr" 




"1 


w^^^^^ 


||g 


N^^I9 


B 





dituria islame / 219 



59 



Kryeimami i Kosoves, Sabri ef. Bajgora, 
ka pritur pjesemarresit e "Karvanin te Paqes" 

Prishtine, 27 tetor 2008 

Me 28 tetor 2008, perfaqesuesit e "Karvanit te Paqes", 
te cilin e perbejne pjesetare te feve te ndryshme, si katoli- 
ke, ortodokse e myslimane nga shtetet e Evropes Juglind- 
ore, angazhohen per kultivimin e paqes dhe dashurise ne 
mes komuniteteve dhe popujve te ndryshem. 

Pjesemarresit e "Karvanit te Paqes" sot vizituan Kryesi- 
ne e Bl-se te Kosoves, ku u priten nga Kryeimami i Koso- 
ves, Sabri ef. Bajgora, qe shoqerohej nga bashkepunetoret 
e tij. 

Kryeimami Bajgora, pasi falenderoi per viziten, ka gmuar 
lart angazliimin e pjesetareve te "Karvanit te Paqes" per 
krijimin e klimes se mirekuptimit dlie tolerances ndermjet 
popujve e komuniteteve te ndryshme. 

"Bashkesia Islame e Kosoves ne vazhdimesi eshte 
angazhuar per kultivimin e tolerances nderfetare tek popu- 
jt qe jetojne ne Kosove e me gjere. Ne ne vazhdimesi kemi kontribuar aty ku kemi pasur mundesi, qe te krijonim nje 
klime te mirebesimit e tolerances nderfetare e ndernacionale" - u ka thene pjesemarresve te "Karvanit te Paqes" 
Kryeimami Bajgora. 

Ndersa, duke folur per kultivimin e tolerances nderfetare tek shqiptaret, Kryeimami Bajgora tha: "Megjitheqe jemi 
popull i vogel, ne kemi nje tradite per kultivimin e tolerances nderfetare, kemi tri fe qe bashkejetojne ne paqe e har- 
moni dhe, si popull, jemi model edhe per shoqerite e zhvilluara". 

Per bashkepunimin me bashkesite e tjera fetare, Kryeimami Bajgora vuri ne pah: "Ne kemi marredhenie e ba- 
shkepunim te mire me Ipeshkevine e Kosoves, ndersa me Kishen Ortodokse kemi kontakte te kohepaskohshme, 
vetem me nje pjese te udheheqesve te saj, por shpresojme qe ne te ardhmen te bejme me shume". 

"Karvani i Paqes" sot vizitoi edhe medresene e mesme "Alauddin" te Prishtines. Per pjesemarresit e "Karvanit te 
Paqes", drejtori Bahri ef. Simnica shtroi dreke. 




Ne fshatin Blinishte, ish Lipovec, te komunes se Gjakoves, 
per here te pare falet namazi i Bajramit 

Me 30.09.2008, ne mengjesin e dites se marte, ne fshatin Blinishte, ish-Lipovec, te Gjakoves, per here te pare ne his- 

torine e ketij fshati, eshte falur namazi i Fiter Bajramit. 

Faljes se namazit te Piter Bajramit i priu imami Nuhi ef.Ajvazi nga Podujeva, i cili ishte angazhuar per te falur namazin 

e teravive gjate muajit te Ramazanit. Ne xhami ishin tubuar nje numer i madh xhematlinjsh te fshatit Blinishte dhe te fsha- 

trave perreth, te diet kishin ardhur heret per te falur namazin e sabahut dhe te Fiter-Bajramit. Ishte me te vertete atmos- 

fere e papershkrueshme festive. Xhamia, edhe pse llogaritet nder me te medhate ne kete ane, ishte e vogel pert'i nxene 

te gjithe besimtaret ne gjirin e vet, d.m.th. shume u detyruan te faleshin jashte xhamise. 

Pas thirrjes se ezanit, filloi faija e namazit te sabahut, e me pastaj imami mbajti ligjeraten, duke e nisur keshtu: "Vellezer 

besimtare, fillimisht ju pershendes me fjalen pershendetese Esselamu alejkum ve rahmetullahi ve berekatuhu. Jemi 

tubuar sot ketu ne kete shtepi te Allahut, per te falur namazin e pare te Bajramit te Ramazanit. Ky Bajram nuk eshte si 

bajramat e tjere, per arsye se kete vit po e festojme ne Kosoven shtet i pavarur, i lire dhe sovran. Eshte nder i madh sot 

per mua qe jam ne mesin tuaj, ku shihet qarte interesimi juaj per fene - driten e Allahut xh.sh. Po ashtu, jam i gezuar qe 

ne mesin tuaj ka shume te rinj, te diet jane ardhmeria jone". 

Imami ne ligjeraten e tij me shume rendesi i kushtoi geshtjes se thirrjes 

ne besimin e paster, duke bere apel qe te kene kujdes e te mos I shoqero- 

I jne Allahut digka tjeter ne adhurim. Po ashtu, imami ka kerkuar nga hasjanet 

qe t'i lene divergjencat eventuale dhe te tubohen-bashkohen rreth fese se 

vertete, sepse ndarja dhe pergarja, sig tha ai, "gojne uje ne mullirin e huaj". 

Ne perfundim te ligjerates, imami u ka bere thirrje xhematlinjve qe nuk e 

kishin kryer obligimin e SadekatuI fitrit, se ishte koha e fundit qe ta benin ate 

veprim, pra, para se te falet namazi i Fiter- Bajramit.... 

Ne vazhdim eshte mbajtur hytbeja ku eshte folur per solidaritetin me te 

I varfrit, me skamnoret, me jetimet, me invalidet e luftes, me familjet e te 

zhdukurve, duke iu gjetur prane dhe duke i gezuar edhe zemrat e tyre te pi- 

kelluara dhe duke ua begatuar sado pak edhe atyre sofren e testes se Fiter 

Bajramit. 

Ne fund eshte bere lutja - duaja duke e lutur Allahun xh.sh. per pranimin 

I e agjerimit, te namazit, te sadakase dhe te gjitha ibadeteve qe jane bere 

gjate ketij muaji te bekuar. Xhematlinjte e pergezuan imamin per kontributin 

e tij te madh gjate muajit te Ramazanit, per mesimbesimin me te rinjte si dhe 

1 per ligjeratat per te rriturit 

E.Rexha 




60 



dituria islame / 219 




U hap xhamia e re ne fshatin Haxhaj 

Dita e 21 -te e Ramazanit te vitit 2008 do 
I te mbetet nje e shenuar ne kujtesen e xhe- 
matlinjve te fshatit Haxhaj dhe besimtareve 
te tjere te komunes se Gjilanit, ngase ate 
dite u be inaugurimi i objektit te xhamise ne 
kete fshat. 

Ate dite, perve? banoreve te fshatit 
Haxhaj, kishin ardhur edhe qytetare te shu- 
mte, pastaj udheheqes te Keshillit te Bash- 
kesise Islame te Gjilanit, efendilere dhe 
imame te xhamive, drejtori dhe perfaqesu- 
es te organizates humanitare "Vakful Isla- 
mij" si dhe qytetare te tjere. 

Programi per perurimin e xhamise filloi 
ne oren 18:00, kur u be prerja e shiritit nga 
kryeimami Agim Hyseni dhe drejtori i 
"Vakful Islamij". 

Hyrja e te pranishemve ne xhami filloi 
me tekbire, dhe me pastaj u zhvillua pro- 
grami festiv, te cilin e hapi imami i xhamise 
Nairn ef. Aliu. Ai, pasi pershendeti te pranishmit, lexoi nje historik te shkurter per fshatin Haxhaj dhe xhamine. 
"Fshati Haxhaj se bashku me fshatin Demiraj qe perbejne xhematin e kesaj xhamie, kane 50 shtepi me mbi 400 
banore - tha ai. - Ne kete fshat te gjitha ritet fetare dhe mesimbesimi fetar jane mbajtur ne mejtepin, i cili ishte nder- 
tuar ne vitin 1972 ne vendin ku sot gjenden themelet e kesaj xhamie. 

Ky mejtep, te cilin e kane ndertuar fshataret me vetekontribut, - vazhdoi ai, -ka luajtur rolin e xhamise prej viteve 
'80; aty perveg namazit te teravive ne muajin e Ramazanit, kishte filluar edhe te falej namazi i xhumase, me imam 
te rregullt. 

Imami i pare i kesaj xhamie ka qene molla Rifat Jashari, per te vazhduar me pastaj si imam medresanti Shpend 
Aliu, kurse prej vitit 2001 imam i kesaj xhamie eshte Naim ef. Aliu. 

Mejtepi apo xhamia e vjeter ishte e ndertuar me materi- 
al te debet dhe me kalimin e kohes, dita-dites po dobeso- 
hej, keshtu qe ne shkurt te vitit 2002, nga te reshurat e 
medha te debores, eshte rrenuar pullazi vetvetiu dhe eshte 
bere e paperdorshme per kryerjen e ibadeteve aty. 

Xhemati i kesaj xhamie, duke e analizuar situaten e kri- 
juar, mori iniciativen per rrenimin e teresishem te objektit te 
vjeter dhe fillimin e ndertimit te xhamise se re. 

E para qe ofroi ndihme per fillimin e punimeve ishte sho- 
qata humanitare "Vakful Islamij" me ndihmen prej 10.000 
eurosh, qe ishte nje shtytje e madhe per te vazhduar pu- 
nen me tutje per ndertimin e xhamise. 

Projekti i xhamise deri me tani ka kushtuar mbi 70.000 
euro, edhe pse nje pjese e puneve po shihet qe kane 
mbetur pa perfunduar . 

Pjesen tjeter te ndihmave e kane dhene xhemati i xha- 
mise sone, dhe gjithashtu edhe xhematet e xhamive te 
tjera", - perfundoi ai.. 

Per nje fjale pershendetese dhe urimi u ftua edhe kry- 
etari i Keshillit te Bl-se te Gjilanit si dhe drejtori i shoqates 
'Vakful Islamij". 

Keshilli i Bashkesise Islame, atyre qe kishin kontribuar 
ne ndertimin e kesaj xhamie, u dhuroi nga nje fletefalen- 
derim, kurse kori i ilahive shfaqi para te pranishemve nje 
program te larmishem fetar. 

Pas faljes se namazit te akshamit, per te gjithe te pran- 
ishmit xhemati i kesaj xhamie kishte shtruar iftar ne nje nga 
restorantet e fshatit Zheger. 

Agim Hyseni 



Bashkesia Islame e Kosoves 
Keshilli i Bashkesise Islame - Prizren 
Mr. 403/08 
Dt. 22.10.2008 

Keshilli i Bashkesise Islame ne Prizren, ne mble- 
dhjen e mbajtur me date 06.10.2008, mori vendim 
qe te shpalle kete 



Konkurs 



sekretar ne 
Prizren per 



Per plotesimin e vendit te punes 
Keshillin e Bashkesise Islame ne 

kohe te pacaktuar. 

Kushtet: 

Perveg kushteve te pergjithshme te parapara me 
ligj, kandidati duhet te plotesoje edhe keto kushte: 

- Te kete te kryer medresene dhe ta kete te kryer nje 
fakultet islam ose fakultetin juridik; 

- Te kete se paku tre vjet pervoje pune ne Bashkesi- 
ne Islame; 

- Te kete virtyte islame. 

Dokumentacioni i nevojshem dorezohet ne Keshi- 
llin e Bashkesise Islame ne Prizren. 

Konkursi eshte i hapur 15 dite pas publikimit ne 
revisten Dituria Islame. 



dituria islame / 219 



61 



^ 



-•S. 



/ 



/- 





iNHOIiTilM 



lashkesia Islame e Kosoves dhe 
IV'It'drescja e Mesme ''Alauddin" 
ni> Prishtiae, njoftojne te gjithc te 
interesuarit se cdhe kete \A\ 
prganizqjne dhe udheheqin 
prerjen e kurbatiave per nevojat e 
Medresese se Mesnie "Alauddin" 
ne Prishtine me paraielet e saj ne 
Prizren dhe Gjilan. 

Pagesa mtiiid tc behet ne zyrat e 
Kcshillit vendor te Bashkesise 
hlanic dhe ne Medresc. 



Me gjeresisht niund te mformoheni ne 

td.()38 / 224 444 n 




» « 





UUU^UHRi 



Qmimi i kurbanit 100€^ 



62 



dituria islame / 219