Skip to main content

Full text of "Revista Dituria islame 197-234.PDF"

See other formats 


DITURIA ISLAME 

Reviste mujore, fetare, kulturore e shkencore 

Boton 

Kryesia e Bashkesise Islame te Kosoves 
Prishtine 

Kryeredaktor 
Bahri Simnica 

Redaksia: 

Agim Hyseni, Burhan Hoxha, 

Jakup Qunaku, Miftar Ajdini, 

Muharrem Ternava, Rexhep Lushta, 

Sabri Bajgora, Zaim Baftiu 

Gazetar ne redaksi: 

Ramadan Shkodra 

Lektor 

Isa Bajcinca 

Korrektor 

Skender Rashiti 

Kopertina & Red. teknik 

Ymridin Trinaku 
Operator kompjuterik 

Nuhi Simnica 



Adresa: 

"Dituria Islame", 

Rr. "Bajram Kelmendi", nr. 84. 

10000 Prishtine 

Tel & Fax. 038/224-024 

www.dituriaislame.net 
E-mail: dituriaislame@hotmail. com 
dituriaislame@yahoo.com 



Parapagimi: 

Evrope 25 € Amerike 40 USA $ 

Shtypi: 

"Koha" - Prishtine 

Doreshkrimet dhe fotot nuk kthehen! 



Fiter Bojrami -fest'e e dyflsht'e 

Per ne ne Kosove Fiter Bajrami, kete vit, pati nje domethenie te dy- 
fishte, ngase per teparen here e pritem dhe efestuame ne Kosoven e 
pavarur e te pranuar nderkombetarisht, per qka i jemi mirenjohes 
Zotit fuqiplote qe na mundesoi ta arrijme kete dite e me pastaj ujemi 
mirenjohes edhe te gjithe miqve tane qe na ndihmuan ta realizojme 
projektin tone te kamotshem per liri e sovranitet. 

Islami synon te ngreje nje shoqeri humane, ne te cilen gjykon da- 
shuria hyjnore e ngritur mbi principe tefuqishme te drejtesise, bami- 
resise dhe meshires, dhe assesi nuk i deshiron njerezimit shkaterrim 
dhe rrenim, por i deshiron udhezimin, permiresimin dhe miresine. 

Fiter Bajrami, vjen sifllad i cili qeteson dhe gezon zemrat e besim- 
tareve, te cilet me dinjitet e perkushtim te pashoq, kryen obligimin e 
Ramazanit duke iu nenshtruar Allahut fuqiplote me tere qenien e tyre. 

Fiter Bajrami eshte moment i vetedijesimit tone, kur ne do te dime 
ta respektojme dinjitetin njerezor. 



Ne kete numer pos te tjerash 




Hytbeja e Myftiu te Kosoves Mr. Nairn 

Ternava me rastin e Fiter-Bajramit 

Fiter-Bajrami vjen si nje fllad i cili 

qeteson dhe gezon zemrat 

e nesimtareve 

4 



Objektet fetare ne Ballkan caqe te 

sulmeve 

6 

Ndikimi i agjerimit ne nroceset 

biokimike dhe bioritem 

9 

Funksioni i njeriut dhe misioni i tij 

ne kete gjithesi 

12 

Meshira e Muhamedit a.s. ndaj 

personave me aftesi te kufizuar 

17 

Musnedi i Ebu Hanifes 
21 



Kurani dhe ne - sa i ngjajme atij 
23 



Alkooli 
26 






Samir Frasheri njohes i Kuranit 

Islami dhe perendimi 
32 

Problemi ekonomik dhe trajtimi 

i tij nga kendveshtrimi islam - [51 

35 



Mulla Idriz Gjilani 
38 






Bekimi i priftit e mallkimi i Nenes 
41 

Salanemte (Vjetaret) 

eVilajetitte Kosoves 

43 

Aktuale 
45 




dituria islame / 218 



Hytbeja e Myftiut te Kosoves Mr. Nairn Ternava 
e mbajtur ne xhamine "Sulltan Murat" ne Prishtine me rastin e festes se Fiter-Bajramit 

Filer- Bajrami vjen 

si nje Iliad i cili qeteson 

dhe gezon zemrat e besimtareve 

Te nderuar besimtare! 

Jemi tubuar sot, ne kete dite ma- 
dheshtore per te kremtuar ne meny- 
ren me te mire Fiter-Bajramin, feste 
kjo qe ngerthen ne vete rikujtimin 
dhe perkushtimin ndaj Krijuesit te 
gjithesise, te cilin besimtaret me de- 
vocionin me te madh e shprehen gja- 
te muajit te madheruar te Ramazanit. 

Ne muajin e Ramazanit ne na ba- 
shkoi agjerimi qe e kemi bere vetem 
per Allahun, na bashkuan ibadetet e 
namazet, iftari e syfyri, zeqati e sa- 
dakaja si dhe solidariteti, bamiresia, 
mirekuptimi e perkujdesja ndaj ne- 
vojtareve. 

Allahu i Madherishem thote: 

"Shembulli i pasurise se atyre qe 
ejapin ne rrug'en e Allahut eshte si 
i nje kokrre qe i mbin'e shtat'e ka- 
llinj, ne secilin kalli njeqind kokrra. 
All-llahu ia shumejishon (shperbli- 
min) atij qe deshiron, All-llahu 
eshte bujar i madh, i di qellimet." 
(El-Bekare, 261) 

Jane keto tipare qe kete muaj e 
bene me te vecante nga te tjeret, se- 
pse nepermjet tij ne u afruam edhe 
me shume tek Allahu, ishim me tole- 
rant, me dorelire, dhe me te aKrt me 
farefisin, familjen dhe shoqerine. 

Per ne ne Kosove, kjo feste, kete 
vit, ka nje domethenie te dyfishte, 
ngase per te paren here e presim dhe 
e festojme ne Kosoven e pavarur e te 
pranuar nderkombetarisht, per se se 
pari i jemi mirenjohes Zotit fuqiplote 
qe na mundesoi ta arrijme kete dite e 
me pastaj u jemi mirenjohes edhe te 
gjithe miqve tane qe na ndihmuan ta 
realizojme projektin tone te kamot- 
shem per liri e sovranitet. 




Myftiu, Mr. Nairn Ternava 



Te nderuar besimtare! 

S'ka dyshim se jeta jone ne kete 
bote eshte nje sprove e rende, sprove 
qe duhet te na kalite e te na e forco- 
je edhe me teper imanin e te mos na 
e dobesoje shpresen e te na e thyeje 
moralin. Mbi te gjitha, besimtari du- 
het te gjeje force e durim per te per- 
balluar fdo veshtiresi a pengese ne 
rrugen e gjate te realizimit te shpre- 
save dhe idealeve te veta. Shpresa 
tek meshira e Allahut, kurre nuk ben 
te humbet. Meqenese jemi ende ne 
kete jete, ekziston mundesia e pendi- 
mit, ekziston mundesia e permiresi- 
mit, sepse Allahu xh.sh. nga meshira 
e Tij e pakufishme, na e ka lene te 
hapur deren e pendimit. Kurdo qe te 
trokasesh ne te gjallet tend, ate dere 
gjithmone do ta gjesh te hapur krah 
me krah, qe te te pranoje ne gjeresite 
e saj. 



I Madherishmi thote: 

"Thuaj, o roberit e Mi, te diet e 
keni ngarkuar me shume gabime 
veten tuaj, mos e humbni shpresen 
ndaj meshires se Allahut, sepse 
Allahu i fal te gjitha mekatet, Ai 
eshte qe fal shume dhe eshte 
meshirues!". (Ez-Zumer, 53) 

Parimet universale te Islamit kon- 
sistojne ne formimin e nje shoqerie 
te shendoshe, dinjitoze e humane, 
me vlera te larta etike e te vlefshme, 
te nje shoqerie te barabarte, perpari- 
mtare, te lire, demokratike dhe bash- 
kekohore, te nje shoqerie te njere- 
zishme, ne te cilen te gjithe njerezit 
pa kurrfare dallimesh do te gezonin 
lumturine e vertete shpirterore dhe 
ate materiale trupore. 

Roli i njeriut ne kete bote eshte qe 
ai se pari ta njohe natyren e ambie- 
ntin qe e rrethon, qe ne shpirtin e 
njeriut te zgjoje vetedijen dhe nder- 



dituria islame / 218 



gjegjen e heshtur te humanitetit dhe 
te njerezores, te cilat e shtyjne dhe e 
motivojne per realizimin e idealeve 
te larta. 

Nese njeriu e kupton drejt kete' 
mision, padyshim do te jete nje pje- 
setar i vlefshem ne shoqeri, e shoqe- 
ria mburret me ata qe zbukurohen e 
stolisen me keto virtyte te larta te 
moralit e te fisnikerise. 

Te nderuar besimtare! 

Fiter-Bajrami vjen si nje fllad i 
cili qeteson dhe gezon zemrat e be- 
simtareve, te cilet me dinjitet e per- 
kushtim te pashoq, kryen obligimin 
e Ramazanit duke iu nenshtruar 
Allahut fuqiplote me tere qenien e 
tyre. 

Le te jete kjo feste e Fiter-Bajra- 
mit si stimulim ne perforcimin tone 
ndaj fteses se besimit dhe tolerances 
dhe, forcim i zemrave tona drejte 
shkalleve te larta te devotshmerise 
per te na siguruar prosperitet ne kete 
bote dhe shpetim ne boten tjeter. Le 
te jete festa e Fiter-Bajramit moment 
i vetedijesimit tone, kur ne do te di- 
me ta respektojme dinjitetin njere- 
zor. 

Ne kete dite feste, ju porosis qe t'i 
nenshtroheni vetem Madherise se 
Allahut, permendeni Ate vazhdimi- 
sht. Le te jete shenja e devotshme- 




rise suaj perulja vetem per Krijuesin 
Fuqiplote. Nese veproni keshtu, ate- 
here dijeni se vertet e keni kuptuar 
rendesine e ketij besimi dhe i keni 
permbushur kushtet e ketij besimi, 
andaj me te drejte shpresoni se do te 
jeni me te lumturit ne kete bote dhe 
te shpetuar e fitimtar ne Ahiret. Si- 
lluni mire me njeri-tjetrin, tregojeni 
zemergjeresine tuaj, tregojeni bute- 
sine tuaj dhe deshmojeni ne veper 
madheshtine e Imanit tuaj. 

Te nderuar qytetare te Kosoves! 
Perfitoj nga rasti, qe nga ky vend 
t'ju ftoje qe te kontribuojme per fun- 




ksionalizimin e shtetit tone, te nder- 
tojme nje shtet ku do te mbreteroje 
rendi, ligji e rregulli, te ndertojme 
nje shoqeri qe do te respektoje vlerat 
qyteteruese te popujve te Kosoves 
duke respektuar etnine, gjuhen dhe 
besimin e cdo qytetari te saj, dhe du- 
ke u angazhuar per afirmimin dhe 
kultivimin e vlerave pozitive te pop- 
ujve te Kosoves. 

Ne fund, me lejoni qe te gjithe ju- 
ve, besimtare te nderuar, t'ua uroj 
Festen e Madhe te Fiter-Bajramit, 
duke e lutur te Gjithemeshirshmin qe 
ne shtepite tona te mbreteroje paqja, 
harmonia dhe ngrohtesia familjare. 

Me fat dhe me shume gezime e 
kalofshi kete Bajram. Meshira dhe 
paqja e Allahut le t'ju percjelle Juve, 
familjet Tuaj a dhe te dashurit e Juaj, 
brenda trojeve tona etnike dhe atyre 
qe perkohesisht gjenden ne mergim. 
Amin! 

Prishtine, 30 shtator 2008 

Myftiu i Kosoves 
Mr. Nairn ef. Ternava 



dituria islame / 218 



Ne shenjester 



Vendet e shenjta - vende konflikli apo dialogu 

Objektet fetare ne 
Ballkan caqe te sulmeve 1 



Mr. Qemajl Morina 

Tema e shtruar per diskutim 
dhe shqyrtim ne kete' konfere- 
nce eshte e nje rendesie te ve- 
cante, sepse ajo ka te beje me 
objektet fetare, qofshin ato xhami, sina- 
goga apo kisha, te cilat paraqesin simbo- 
let e gdo feje si dhe sherbejne si objekte 
per t'iu lutur Krijuesit, sipas parimeve te 
besimit perkates. 

Nuk jane te rralla rastet, kur keto ob- 
jekte jane ne shenjester te sulmeve dhe 
perdhosjeve te anetareve te besimeve 
tjera, me qellim te atakimit te besimit 
tjeter. 

Une me kete rast do te perpiqem, te 
jape nje pasqyre te atakimeve ne objekt- 
et fetare ne lufterat e fundit te zhvilluara 
ne Ballkan, ne Bosnje e Hercegovine, 
Kosove e Maqedoni dhe qendrimin e 
prijesve fetare ndaj ketyre akteve. 



"E sikur Allahu te mos i zmbrapste disa me disa te tjere, do te 
rrenoheshin manastiret, kishat, havrat e edhe xhamite qe ne to 
permendet shume emri i Allahut. E Allahu patjeter do ta ndih- 
moj ate qe ndihmon rrugen e Tij, se Allahu eshte shume i 
fuqishem dhe gjithnje triumfues". (Al-Haxh:40) 



Por, para se te hyje ne kete teme, e 
ndiej per obligim te permendi kalimthi 
dukurine e keqperdorimit te simboleve 
fetare, nga ana e personave te autorizuar 
per ruajtjen e rendit dhe te qetesise, S19 
eshte policia dhe ushtria. Ata gjate luftes 
se fundit kane keqperdore simbolin e 
kryqit, duke vizatuar ate, ne objektet fe- 
tare islame, gjate gjuajtjes se plumbave 
nga armet automatike. Raste te ketilla 
kemi pasur ne disa xhami te Kosoves, si 
ne xhamine e fshatit Zaskok te Ferizajt, 
xhamine e fshatit Doberfan te Gjilanit 
etj. 2 



Per fat te keq kjo dukuri gjate luftes 
1998-1999, mori permasa te medha sa 
qe kryqi si simboli me i larte i kerkimfa- 
ljes tek te krishteret, nga disa police, 
ushtare dhe paramilitare serbe, u kthye 
ne nje simbol per maltretimin dhe tme- 
rrimin e te rinjve shqiptare te besimit 
islam, duke vizatuar me thike kryqin ne 
pjese te ndryshme te trupave te te rinjve 
shqiptare. Per kete realitet te hidhur, po- 
sedojme emrat e personave dhe fotogra- 
fite e tyre 3 . Ajo cka eshte me tragjike ne 
tere kete rrefim te pakendshem, se Kisha 
Ortodokse Serbe, nuk ka patur kurajen 




Trondheim - Norvegji 



dituria islame / 218 




Trondheim, 28.7.2008 



dhe guximin qe se paku ta ngrit zerin e 
saj per t'u distancuar nga aktet e ketilla 
neveritese johumane dhe jonjerezore qe 
kryheshin nga besimtaret e saj te veshur 
me uniforma te policise serbe, te cilet si 
te tille kishin per obligim te merrnin nen 
mbrojtje te gjithe qytetaret e Kosoves pa 
dallim feje e etnie. 

Dukuria e ngritjes se kryqeve, pas ko- 
nflikteve te fundit ne Ballkan, ka marre 
permasa te medha . Ajo behet ne vende 
te theksuara publike, ne ve9anti ne kodra 
te larta, prane qyteteve te medha ku po- 
pullata eshte e perzier. Si raste te ketilla 
mund te permendim, ngritjen e kryqit ne 
maje te malit Vodno ne Shkup (Maqe- 
doni), ngritja e kryqit ne Shkoder 
(Shqiperi), ne anen e Malit (Mali i Zi), 
ku popullata kryesisht eshte e besimit is- 
lam. Pastaj ne qytetin e Mostarit (Bosnje' 
e Hercegovine). Per fat te keq keto vep- 
rime, kane bekimin dhe perkrahjen edhe 
te organeve shteterore, te cilat manipu- 
lojne me te hollat e taksapaguesve te 
tyre. Une besoj se kjo teme do nje traj- 
tim te vecante ne njeren nga konferencat 
e ardhshme. 

Xhamite caqe te sulmeve 
ne Bosnje e Hercegovine 

Gjate luftes se vitit 1992-1995 ne 
shenj ester te sulmeve te forcave serbe 
dhe kroate kishin qene, xhamite, si ve- 
nde adhurimi te myslimaneve. Por edhe 
objektet tjera si mesxhidet, mejtepet, te- 
qete, vakufet, bibliotekat, varrezat etj. 4 



Ne nje studim te pergatitur nga Mu- 
harrem Omerdiqi, qe mban titullin: "Ko- 
ntribut per studimin e gjenocidit ndaj 
boshnjakeve (1992-1995)", permend se 
gjate luftes tre vjecare ne Bosnje dhe 
Hercegovine, e cila ishte pergatitur per 
shkaterrimin ne menyre sistematike te 
popullates boshnjake ne Bosnje e Herce- 
govine si dhe kultures se tyre materiale 
dhe shpirteror, u rrenuan plotesisht mbi 
1000 xhami, kurse edhe nje numer i 
ngjashem u demolua, u granatua dhe u 
demtua. Duke shkaterruar ne menyre 
sistematike dhe te planifikuar tere ate qe 
ishte ndertuar me shekuj, barbaret i 
shkaktuan deme te shumta kultures se 
Bosnjes e Hercegovines. 

Nuk jane kursyer edhe objektet me 
me renome te arkitektures islame ne Bo- 
snje e Hercegovine, si? ishin: Xhamia 
Gazi Husrev Beut (1532), e cila ishte 
goditur me shume se njeqind here me 
granata te kalibrave te ndryshme. Xham- 
ia e Mbretit (1565), Xhamia e Ali 
Pashes (1561), Magribija (1766), ne Sa- 
rajeve. Xhamia e Alaxhes (1551), dhe 
xhamia e Mbretit (1483) ne Foqe, xha- 
mia e Sultan Esmas (1745) ne Jajce, 
xhamia e Karaxhoz beut (1570), ne Mo- 
star, xhamia e Ferhadise (1579) dhe Ar- 
naudija (1495) , ne Banja Lluke ( jane 
rrenuar me 7 maj 1993). 

Xhamite gjate tere kohes se agresion- 
it ne Bosnje e Hercegovine kane qene 
caqe ne te cilat me se shumti armiku ka 
gjuajt . Brenda dhe ne oborret e tyre jane 
mbytur shume njerez. Sa per ilustrim po 
permendim se vetem nga nje granate qe 



eshte gjuajtur nga pozicionet e forcave 
serbe ne Sarajeve, ne shtator te vitit 
1992, ne oborrin e xhamise Qekalushe, 
ne lagjen Bjelave, kane vdekur kater fe- 
mije ndersa jane plagosur mbi dhjete te 
tjere.' 

Perve? xhamive, agresoret kane shka- 
terruar shume mesxhide, mejtepe, teqe 
si dhe monumentet mbivarrezore. Rre- 
nimi i varrezave eshte bere ne menyre 
sistematike sa qe jane perdorur edhe me- 
kanizmat teknike, sic jane bageret e bul- 
dozeret. 7 

Rrenimi sistematik 
i xhamive ne Kosove 

Gjate viteve 1998-1999, Kosova u 
perball me nje agresioni tejet te eger 
serb. Edhe ne Kosove ne shenjester te 
soldateskes serbe ishin objektet fetare 
islame, xhamite, mesxhidet, mejtepet, 
bibliotekat, arkivat, teqete, hamamet, 
varrezat etj. Vlen te theksohet se diten e 
hyrjes se forcave te NATO-se ne Pri- 
shtine, forcat serbe i dhane flaken selise 
se Kryesise se Bashkesise Islame te Ko- 
soves, duke djegur arkivin dhe biblio- 
teken shume te pasur me doreshkrime 
islame te BIK-ut. 

Gjate agresionit serb u dogjen, rrenu- 
an dhe u granatuan mbi 218 xhami ne 
Kosove. Ne mesin e tyre kishte xhami 
monumentale, sic ishin xhamia e Hadu- 
mit ne Gjakove, e ndertuar para 400 vje- 
tesh, G ar shia e vjeter dhe biblioteka e 
xhamise, e themeluar me 1592/95, ne te 
cilen gjendeshin me qindra doreshkrime 
te vjetra orientale; xhamia Llapit apo 
Xhamia Ramadanije ne Prishtine, e nde- 
rtuar me 1470. Ne qytetin e Pejes me 
rrethine pothuajse jane djegur te gjitha 
xhamite, si xhamia e Carshise (1470), 
xhamia Kurshumli (1577), xhamia e De- 
fterdarit (1570), xhamia e Hamamit 
(1587), xhamia e Kuqe (1755), hamami 
i Pejes si dhe Carshia e vjeter. Te gjitha 
keto objekte islame kane qene nen 
mbikeqyrjen e Institutit per mbrojtjen e 
monumenteve historike. 

Shkaterrimi i objekteve islame ne 
Gjakove, Peje, Prishtine, Vushtrri, Mit- 
rovice e ne qytetet tjera te Kosoves ka 
qene aq i eger, sa qe ne disa raste ger- 
madhat jane pastruar me buldozere, ne 
menyre qe te pamundesohet rindertimi i 
tyre. 



dituria islame / 218 




Me kryetarin e Organizates Qendra e Osllos per Paqe dhe te Drejtat e Njeriut, 

dhe ish-kryeministri i Norvegjise Kjell Magne Bondevik (djathtas) 

Trondheim, 28.07.2008 



Me kete' rast per te qene objektiv ndaj 
vetvetes, si dhe ndaj juve te nderuar pje- 
semarres, nuk mund te kaloj pa e perme- 
ndur edhe demet dhe shkaterrimin qe iu 
eshte bere kishave dhe manastireve orto- 
dokse serbe pas hyrjes se forcave te NA- 
TO-se ne Kosove si dhe gjate ngjarjeve 
te 17-18 marsit 2006. Per cka Bashkesia 
Islame e Kosoves eshte prononcuar me 
njehere dhe i ka gjykuar keto akte si te 
denuara fetarisht dhe kunder tradites so- 
ne te koekzistences nderfetare shekullo- 
re. 

Ne kemi perkrah iniciativen e qeveri- 
se se Kosoves, e cila nga buxheti i saj ka 
ndare shumen prej 7.200,000 milion eu- 
ro per meremetimin e tyre. Per fat te keq 
qeveria serbe deri me sot jo qe nuk eshte 
interesuar te kompensoje demet qe iu 
jane bere Bashkesise Islame te Kosoves, 
por ajo as qe ka tregua kurrfare interesi- 
mi per objektet islame te rrenuara gjate 
viteve 1998/99, nga ushtria, policia dhe 
forcat paramilitare serbe. 

Xhamite ne shenjester 
te sulmeve ne Maqedoni 

Edhe ne Maqedoni gjate luftes se vitit 
2001, xhamite ishin ne shenjester te 
shkaterrimeve, djegieve dhe granatime- 
ve te ushtrise maqedonase, por edhe te 
vet qytetareve. Vlen te permendim me 
kete rast djegien e xhamive edhe neper 



ato qytete ku nuk pati lufta dhe ku pjese- 
taret e besimit islam jane pakice, si ne 
qytetet: Manastir, Shtip, Prilep, Veles 
etj. Keto xhami u dogjen nga vet qyteta- 
ret. Kjo tregon mosdurimin dhe urrejtjen 
qe ata manifestuan ndaj islamit si dhe 
fqinjeve te tyre te besimit islam. Tende- 
nca e shkaterrimit te objekteve fetare 
eshte dukuri tejet e rrezikshme, e cila u 
manifestua ne lufterat e fundit ne Ballk- 
an, ne ve9anti ishte e theksuar tendenca 
e shkaterrimit te objekteve fetare islame. 
Ne Maqedoni sa per ilustrim brenda ve- 
tem pak muajve sa zgjati lufta u rrenuan, 
dogjen dhe e granatuan mbi 80 xhami e 
shume te tjera u demoluan. 8 

Kjo tendence per fat te keq po ndikon 
keq ne marredheniet nderetnike dhe 
nderfetare ne rajon. Aq me keq, kur pas 
ketyre ideve qendrojne edhe disa prijes 
fetare. Keshtu per shembull, i pari i Ki- 
shes Ortodokse Serbe, peshkopi Arte- 
mie, thote: "Kosova do te behet shtet 
kriminal mysliman", "Amerika e Evro- 
pa po e shperblejne "terrorizmin xhiha- 
dist" ne Kosove", e shume tituj te 
ngjashem. 

Ne anen tjeter ne Serbi nen presionin 
e traumave te luftes dhe presionin e pa- 
pare te mediave, nje numer i konsideru- 
ar i myslimaneve po i nderrojne emrat e 
tyre: Keshtu nje gazete lokale, kohe me 
pare citonte fjalet e nje romi, i cili duhet 



te kete thene: "Perse ta humbi koken per 
shkak te emrit", "Si jetojne shqiptaret ne 
Beograd?" 

Djegia e xhamise se vetme ne Beog- 
rad si dhe dy xhamive ne Nish, me rastin 
e ngjarjeve te 17-18 marsit 2006, kishin 
ndikuar qe nje numer i madh i qytetare- 
ve te Serbise me perkatesi fetare islame 
ta leshojne Serbine dhe te shperngulen, 
ne Kosove, Maqedoni apo ne Lugine te 
Presheves. 

Ne anen tjeter ne nje album te vjeter, 
shoh shqiptaret me plisa te bardhe mar- 
rin pjese ne nje meshe fetare ortodokse 
serbe. Kishat dhe manastiret serbe, 
shume here ne mungese te kujdestareve 
te Kishes Ortodokse Serbe, si dhe duke 
u gjendur ne nje ambient ku jetonin ve- 
tem shqiptaret, vojvodet shqiptare ishin 
ata qe kujdeseshin per manastiret dhe ki- 
shat ortodokse serbe ne Kosove, sic 
eshte manastiri i Decanit, Patriarkana e 
Pejes etj. Andaj, edhe aktet me te reja te 
fuarjes dore mbi kishat dhe manastiret 
ortodokse serbe ne Kosove, nuk kishte 
te bente me urrejtje per motive fetare, 
por me teper ne shenje urrejtje per kri- 
met qe serbet kishin bere ndaj popullates 
shqiptare ne luften e fundit, nga te cilat 
akte, Kisha Ortodokse Serbe nuk ishte 
distancuar. Perkundrazi, ajo gjate sundi- 
mit te regjimit te Millosheviqit kishte 
perkrahur masat represive qe regjimi i tij 
kishte zbatuar ndaj popullates shumice 
shqiptare te Kosoves. 



Fusnotat: 

1 . Kumtese e lexuar ne Konferencen Nderkombe- 
tare me temen: "Vendet e shenjta - vende konf- 
likti apo dialogu, organizuar nga Qendra Nje 
Bote ne Dialog dhe Qendra e Osllos per Paqe 
dhe te Drejtat e Njeriut mbajtur ne Trondheim, 
te Norvegjise prej 26-28 korrik 2008. 

2. International Crisis Group, Reality Demands, 
Documenting Violations of International Hu- 
manitarian Law in Kosovo 1999 

3. Qemajl Morina, Kush ke po e terrorizon?! (Di- 
turia Islame, nr. 83, gusht 1996, fq.4-7). 

4. Muharrem Omerdic, Prilozi izucavanju genoci- 
da nad bosnjacima (1992-1995), Rijaset islam- 
ske zajednice u Bosni i Hercegovini, Izdavacka 
djelatnost El-Kalem. 

5. Ibid. s. 24. 

6. Ibid. s. 24. 

7. Ibid. s. 25. 

8. Behixhudin Shehapi, Plaget e pavdekshmerise, 
(shkaterrimi dhe demtimi i xhamive gjate luftes 
ne Maqedoni), Shkup, 2002, fq.6. 



dituria islame / 218 



Me shkas 



Ndikimi i agjerimit 
ne proceset biokimike dhe biorilem 



Prim.dr.med.se. Ali F. Iljazi 

Allahu i Madherishem ne 
Kuranin fisnik urdheron e 
thote: "0 ju qe besuat, 
agjerimi ju eshte' bere oblig- 
im sikurse ishte obligim edhe i atyre qe 
ishin para jush, keshtu qe te beheni te 
devotshem." 1 

Muaji i Ramazanit eshte dhe vlereso- 
het si kreator i energjise shpirterore. 
Eshte muaji i faljes dhe meshires, ne te 
cilin Allahu i Lartesuar shpall amnistine 
e Tij Hyjnore per besimtaret. Agjerimi 
eshte institucion i edukimit shpirteror 
dhe muaji i Ramazanit eshte periudha e 
lulezimit te vlerave shpirterore dhe hu- 
mane. 

Agjerimi kultivon tek njeriu virtytin e 
cilterise shpirterore, per arsye se indivi- 
di, kur agjeron, kete akt ia dedikon Zotit 
te Gjithesise. 

Individi qe kryen kete ritual ne me- 
nyre te perpikte, pa dyshim eshte nje 
njeri qe mund t'i disiplinoje deshirat dhe 
pasionet e tij nga ngacmimet instinktive 
materiale. Ky person karakterizohet si 
nje personalitet me karakter te larte 
devocioni. 

Institucioni i agjerimit na ofron mu- 
ndesine qe t'i akordojme natyres dhe 
karakteret tona, dhe njekohesisht te 
zhvillohen tek ai cilesite e durimit, eku- 
ilibrit, kontrollit dhe vetepermbajtjes. 

Gjate gjithe jetes njeriu dhe forca e 
besimit te tij, sprovohen me veshtiresi, 
fatkeqesi e prova te veshtira, dhe njeriu, 
nese arrin te triumfoje, atehere tek ai do 
te zhvillohet nje force shpirterore, e cila 
do ta parandalonte nga mekatet dhe 
deshirat djallezore. 

Eshte pikerisht ky mesazhi kuptim- 
plote i agjerimit: Te agjerosh prej te 
ngrenit, pijes, deshirave tunduese, shiki- 
meve provokuese, prej te folurit pergo- 
jues, shpifjeve, ofendimeve, sharjeve, 
prej te menduarit djallezor, ndaj intri- 
gave, komploteve dhe prapaskenave. 

Eshte pikerisht ky ridimensioni i vler- 
ave te karakterit njerezor. 

Agjerimi vendos nje ekuiliber te per- 
kohshem ne mes trupit dhe shpirtit, qe 




ata te perjetojne se bashku nje ekziste- 
nce te harmonizuar paqesore. 

Kuptimi i vertete i fjales arabe es- 
saum (agjerim) d.m.th. pushim, qetesi. 
Kjo d.m.th. qe sistemit gastro-intestinal, 
gjenital, gjuhes, syve dhe vesheve, etj. - 
ujapim pushim. 

Ne realitet, agjerimi eshte nje siguri 
plotesuese per proceset regjeneruese ne 
organizem. Procesi i regjenerimit te tru- 
pit dhe trurit, perfshire molekulat e me- 
mories, fillon kur trupi pushon, sidomos 
gjate periudhes se gjumit te thelle. Gju- 
mi gjate Ramazanit eshte shume me 
intensiv se gjumi ne periudhat e tjera. 
Dy ore gjume gjate Ramazanit jane me 
te embla dhe me te bukura se disa ore ne 
situata te tjera. Meqe agjerimi nuk kalon 
14 ore ne dite, gjendja stabel e organiz- 
mit eshte rezultat i mekanizmit te koord- 
inuar psikologjik. Per kete, hulumtimet 
e bera ne shume qendra boterore te mje- 
kesise, tregojne rezultate fantastike bio- 
kimike te gjakut. 

Gjate agjerimit, magnezi ne serum 
rritet. Magnezi ka efekt mbrojtes kardi- 
ak dhe shfrytezohet per parandalimin 
dhe sherimin e sulmeve kardiake. 



-Ai ne vete permban cilesi anti-plate- 
litale dhe mbron nga perhapja e koaguli- 
mit. 

-Eshte stabilizator i membranes, qe 
ndikon ne rrjedhen e sodiumit, potasiu- 
mit dhe kalciumit ne nivelin e mem- 
branes. Prandaj ai mbron nga disritmite 
e zemres dhe trurit. 

-Agjerimi, permes efekteve te dobi- 
shme te magnezit, parapengon formimin 
e ateromeve dhe tret pllakat ateromatike, 
te cilat jane pergjegjese per sulme ne ze- 
mer dhe tru. Per kete arsye, agjerimi 
merr pjese aktive ne rivitalizimin e tru- 
pit. 

-Magnezi rrit aktivitetin fibrinolitik 
te gjakut dhe parandalon dhe fibrinoli- 
zen e koaguleve te reja. 

Ramazani ofron shpirt te shendoshe 
dhe trup te shendetshem. Gjate agjerim- 
it, tajimi i hormoneve permes gjendres 
hipofizes, rritet, ngase ekziston hormoni 
anabolike per sintezen e proteinave dhe 
kolagjeneve, qe prodhon baraspeshen 
pozitive te azotit. Ai gjithashtu stimulon 
eritropoezen dhe sintezen e kolagjenit. 

Gjate agjerimit, namazit dhe perjeti- 
meve te ndryshme shpirterore ne Rama- 
zan, substanca te caktuara endogjene, 
permes trurit dhe palces kurrizore, liro- 
hen ne organizem. 

Keto substanca quhen opoide. Keto 
perfshijne enkefalinen dhe endorfinen, 
qe jane pergjegjese per eufori, qetesi dhe 
cilteri gjate kesaj periudhe. 

Endorfma dhe enkefalina jane domi- 
nues natyrore te dhembjes. Endorfma 
eshte pergjegjese per ndjenjen e kenaqe- 
sise qe perjetojne shume njerez pas ush- 
trimeve te sforcuara. Endorfina dhe en- 
kefalina derivohen nga beta-lipotropina. 
Gjate lirimit ky ndahet duke formuar tri 
prodhime aktive kryesore, qe quhen me- 
ta-enkefalina, gama-endorfina dhe beta- 
endorfina. 

Beta-endorfma eshte me aktivja. Ajo 
eshte njezet here me e fuqishme se mor- 
fma. 

Pervecqe eliminojne dhimbjen, keta 
analgjetike narkotike shkaktojne nje 
ndjenje te fuqishme euforie. Kjo ndjenje 
eshte pergjegjese pjeserisht per sjelljen 



dituria islame / 218 



psikologjike te personave te caktuar qe 
agjerojne. 

Nese, p.sh., nje atlet lendohet gjate 
gares, ushtari gjate luftes, ose personi qe 
agjeron, ndoshta edhe nuk e veren pla- 
gen, perderisa mundi i tyre te mos per- 
fundoje. Kjo ndodh per arsye se truri 
prodhon sasi shume te medha te endor- 
fines ose enkefalines ne periudhen e 
stresit intensiv, shqetesimit ose gjate 
agjerimit. Agjerimi nxit efektin natri- 
uretik, qe e lejon trupin te eliminojne na- 
triumin dhe ujin e tepert nga organizmi. 
Kjo lejon zgjidhjen e problemeve kro- 
nike me edem, dhe ndihmon ne uljen e 
volumit te rritur te gjakut, bashke me 
presionin e larte te gjakut. 

Rekalibrimi ensimatik: Gjate agjeri- 
mit, trupi shton ndryshimet ensimatike 
qe ndikojne ne rregullimet e shume sis- 
temeve, si detoksifikimi nga substancat 
helmuese, shpenzimin e rezervave dhja- 
more dhe rezervimin e proteinave. Ky 
eshte edhe shkaku i permiresimeve ne 
gjendjen klinike te pacienteve. 

Atmosfera shpirterore gjate agjerimit 
zvogelon stresin. Stresi ndikon ne ciles- 
ine e jetes dhe eshte shkak potencial per 
shume semundje. 

Detoksifikimi: Agjerimi lehteson dhe 
mobilizon eliminimin e substancave te 
demshme nga organizmi, si: kolesteroli, 
acidi urik, dioksina dhe mbetje te tjera 
toksike. 

Neuroadoptimi: Agjerimi ndihmon 
sensoret e shijes, qe te pershtaten me nje 
nivel me te ulet te kripes qe merret me 
ushqimin. Kjo gje i mundeson trupit qe 
te adoptohet me shpejtesi me nje diete te 
shendetshme me me pak kripe. 

Agjerimi ka nje ndikim normalizues 
ne sistemin nervor. Zvogelon shqetesi- 
met ne sistemin tretes si dhe qeteson 
gjendjen e ankthit. 

Hipertensioni eshte shkaktar kryesor 
qe ndikon ne vdekjet dhe demtimet ne 
shoqerite e industrializuara. 

Ne vitin 1984, qendra shendetesore 
"Tru North Health Center" ne ShBA, 
beri nje studim me 174 paciente me hi- 
pertension. Kurimi ishte qendrimi pa 
ngrene, vetem me uje. 90% te paciente- 
ve u sheruan plotesisht e nuk paten me 
nevoje per ilace. 

Gjate agjerimit, palca e kockave (ve- 
ndi ku prodhohet gjaku) ngacmohet, dhe 
shtohet sasia e prodhuar e gjakut. 




gyp&lw 





Gjate agjerimit ekuilibri i ujit mes qe- 
lizave dhe brenda tyre, zbret ne mini- 
mum. Keshtu ne funksionet qelizore 
ndodh nje qetesim i rendesishem. 

Agjerimi ndihmon ne ruajtjen e 
ekuilibrit mendor dhe trupor, si dhe sta- 
bilizon efektet e terheqjes henore mbi 
organizem. 

Largimi i Henes nga Toka, si9 ndikon 
mbi detet dhe oqeanet, po ashtu ndikon 
dhe mbi trupin e njeriut qe ka mbi 70% 
uje. 

Rekomandohet agjerimi i diteve 13- 
14-15, sipas kalendarit henor, meqe jane 
ditet kur rritet ne maksimum terheqja 
henore dhe efektet e saj negative ne or- 
ganizem. 

Agjerimi eshte sekret i jetegjatesise. 

"Po ta dini agjerimi eshte me i dobi- 
shem per ju." 2 

Ne realitet, qellimi i vetem i krijimit, 
sig e pershkruan Kurani fisnik, eshte 
adhurimi dhe lartesimi i Zotit. Ai eshte 
motivi i njohjes, perceptimit te se verte- 
tes, drejtesise, dashurise, meshires, ve- 
llazerise e moralit njerezor. 

Kjo vertetesi e ka shoqeruar gjithnje 
shoqerine njerezore me ane te Shpalljes 
hyjnore. 



Agjerimi dhe bioritmi 

Besimtari, qe nga femijeria, ka agje- 
ruar rregullisht, u eshte ekspozuar situ- 
atave te ndryshme, te ndritshme e te 
erreta, se paku gjate nje dite te muajit 
henor. 

Per kete arsye, ai pa dyshim sinkroni- 
zon shume me lehte per shkak te situata- 
ve te ndryshme, shume shpejt bioritmin 
e tij ditor, mujor dhe vjetor. 

Kjo ore biologjike kryesore, e cila ka 
nje cikel jetesor prej 24 oresh, eshte e 
vendosur ne nukleusin hipotalamik. E 
perbere prej 10.000 nervash, ndodhet tre 
centimetra pas syrit (myasma opticus). 

Myslimanet qe kane pasur crregullim 
te cikleve ditore zgjuar/ne gjume, gjate 
nje viti henor, po qe kane agjeruar rreg- 
ullisht, adaptohen me shpejt ne kushtet e 
ndryshme te udhetimit nderkombetar. 
Ata nuk kane kurrfare pengesash, per- 
derisa kalojne zonat kohore dhe nuk 
vuajne nga semundjet dhe lodhjet qe 
perjetohen pas udhetimit te gjate me 
aeroplan. 

Menjehere, porsa te perfundoje Ram- 
azani, ritmi i ciklit normal jetesor, i cili 
zgjat 24 ore te agjeruesit, diten e pare te 
muajit tjeter, shevval, ekuilibrohet me 
shpejtesi te madhe. 

Kjo d.m.th. qe bioritmi ne Bajram 
arrin ne nivelin para Ramazanit. 

Per risinkronizimin e punetoreve ne 
nderresa, nevojitet nje periudhe prej tri 
javesh. 

Meqe myslimanet qe agjerojne, adop- 
tojne vetvetiu procesin e risinkronizimit 
gjate periudhes qe zgjat kater jave ne 
Ramazan, problemet shendetesore te ty- 
re (qe kane punetoret me nderresa) jane 
te parendesishme. 

Dobite e namazit te nates 

Perve? kesaj, kontaktet shoqerore 
gjate teravise apo namazit te nates, si 
dhe aktivitetet e tjera shoqerore-shpir- 
terore, veprojne si dhurues i kohes (zeit- 
geber). Ai rregullon ritmet biologjike te 
desinkronizuara. 

Gjate vitit, myslimani i rendomte, 
kryen obligimin e tij ditor (namaz) pese 
here. Kjo praktike i jep aftesi fizike seci- 
lit muskul ne trup. Gjate muajit te agje- 
rimit, per namazet shtese, si i teravise 
dhe i nates, shpenzon afer 200 kalori. 



10 



dituria islame / 218 



Kjo praktike shpenzon te gjitha eks- 
tra-kalorite qe merren gjate iftarit. Nje- 
kohesisht glukoza ne gjak rritet, ndersa 
gjate namazit ajo oksidohet ne C0 2 dhe 
H 2 0. 

Levizjet fizike gjate namazit nafile 
japin ndjenjen e fleksibilitetit, koordini- 
mit dhe relaksimit. Ai, gjithashtu, zvo- 
gelon stresin, menjanon brengen dhe 
depresionin. 

Gjate faljes se teravise (kiam) tajitet 
adrenalina dhe noradrenalina. Ato jane 
pergjegjese per dinamizem konstant, i 
cili kombinohet me qetesi dhe cilteri si 
pasoje e sekrecionit te enkefalines, end- 
orfines, dinorfines, etj. 

Kjo namazin e nates e ben unikal ne 
kuptimin qe tek i njejti individ kombino- 
het dinamizmi me cilterine, euforine dhe 
dinjitetin. 

Eshte verejtur qe, gjate aktivitetit te 
vazhdueshem, efekti i adrenalines dhe 
noradrenalines mbetet gjate pas perfu- 
ndimit te namazit te nates. 

Bile edhe sjellja e nijetit per namaz 
ka pjesemarrje ne aktivizimin e sistemit 
nervor simpatik. 

Levizjet e rregullta dhe te sinkronizu- 
ara te trupit gjate namazit, ofrojne 
fuqine e muskujve, elasticitetin, fleksi- 
bilitetin e nyejve dhe rezerves kardiova- 
skulare. 



Levizjet e trupit ndihmojne paranda- 
limin e osteoporozes tek te moshuarit. 

Forcimi i pompes se muskujve te 
nengjunjeve me levizje aktive te nyejve 
ne kembe, parandalohet tromboza e the- 
lle e venave. 

Ushtrimet mbrojne organizmin nga 
semundjet kronike te zemres duke shtu- 
ar tolerancen e karbohidrateve si dhe pa- 
randalinimin e diabetit te tipit 2. 

Niveli i rritur i hormoneve, gjate 
agjerimit dhe ushtrimeve gjate namazit 
te nates, eshte i rendesishem per formi- 
min e kolagjenit, i cili eshte faktor i re- 
ndesishem per formimin e vonshem te 
rrudhave ne lekure. 

Ushtrimet dhe levizjet qe behen gjate 
namazit te nates (kijamul-lejl), i japin 
njeriut humor te mire, meditim konstru- 
ktiv dhe sjellje markante. 

Perseritja e namazit, lutjet, dhikri dhe 
aktivitetet e muskujve, shkaktojne re- 
laksim, zvogelojne kondensimin e ok- 
sigjenit dhe reduktimin e aktiviteteve 
kardiorespiratore. 

Lutjet ne Islam jane unikale, te kom- 
binuara me levizje ritmike te trupit dhe 
meditim te perqendruar, japin nje model 
te ve?ante te relaksimit dhe qetesise 
fizikopsikike. 

Roli edukativ i jetes ka karakter mul- 
tidimensional ne aspektin moral. Ai krij- 



on nje lidhje dhe marredhenie devocioni 
ne mes njeriut dhe Zotit, ne mes individ- 
it dhe anetareve te shoqerise dhe ne mes 
njeriut dhe natyres se tij te brendshme 
shpirterore. 

Ne kete menyre agjeruesi kontrollon 
sjelljen e tij te jashtme, shfaqjen dhe ma- 
nifestimin e veprave te tij, fjalet, mendi- 
met, ndjenjat e qellimet, dhe keshtu roli 
i tij ne jeten shoqerore behet tejet i re- 
ndesishem dhe konstruktiv. 

Ai, ne sjelljen dhe karakterin e tij, 
shpalos drejtesine e te verteten dhe lu- 
fton padrejtesine e kundervlerat. 

Por, theksojme se forca dhe energjia 
shpirterore nuk mund te fitohen nga 
agjerimi dhe roli i tij edukativ nuk mund 
te konceptohen, nese ai nuk kryhet me 
bindje dhe perkushtim. 

Meqe gjendemi se bashku ne muajin 
e paqes, meshires dhe lutjes, t'l lutemi 
Atij me bindje e perkushtim, qe te na 
udhezoje ne udhen e drejte te idealit e te 
na dhuroje paqe e begati, dhe te na beje 
te devotshem. 



Fusnotat: 
l.El-Bekare, 183. 
2. El-Bekare, 184. 



dituria islame / 218 



11 



Akaid 



Funksioni i njeriut 
dhe misioni i tij ne kete gjithesi 



Dr. Jusuf El Kardavi 



Q 

njeruFe ka 



do gje ne gjithesi ka funksion- 
in dhe misionin qe duhet ta 
kryeje. Gjerat e ngurta, bimet 
e shtazet kane mision, e edhe 
ka misionin e tij. 

Misioni i njeriut eshte qe ta adhuroje 
Allahun xh.sh. dhe ta njohe Ate ashtu si 
duhet, sic thote Allahu xh.sh.: 

"Une nuk i krijova xhinet dhe njerez- 
it per tjeter pervecqe te me adhurojne. 
Une nuk kerkoj prej tyre ndonje furniz- 
im e as deshiroj te me ushqejne ata" 1 . 

Po ashtu, Allahu i Madheruar thote: 

"Allahu eshte Ai qe krijoi shtate pale 
qiej dhe prej tokes aq sa ata; ne to zbato- 
het vendimi i Tij per ta ditur ju se Allahu 
ka fuqi per cdo send dhe qe me te vertete 
Allahu ka perf shire cdo send me dijen e 
vet" 2 . Pra, Allahu eshte Ai Qe e krijoi 
boten e siperme me qiejt e saj, dhe krijoi 
boten e poshtme me tokat e saj, per nje' 
urtesi dhe nje qellim, dhe ajo eshte qe 
njerezit ta njohin Zotin e tyre. 

Njeriu eshte qellimi kryesor nga kri- 
jimi i qiejve dhe i Tokes, ky njeri me 
formen e tij te vogel, me trupin e tij te 
vogel, me jeten e tij te shkurter, njeriu 
per gjithesine eshte nje gje shume e vo- 
gel; ne jetojme ne nje pjese te kontinen- 
tit, e kontinenti eshte nje pjese e ketij 
rruzulli qe e quajme Toke, ndersa toka 
eshte nje pjese shume e vogel e Sistemit 
Diellor, edhe Sistemi Diellor eshte nje 
pjese shume e vogel e galaktikes ne te 
cilen jetojme dhe te cilen e quajme 
"Rruga e Qumeshtit", sepse yjet bien ne 
te, e askush s'mund t'i numeroje ato e as 
t'i kufizoje, jane me miliona, dhe cdo yll 
eshte me i madh se Toka me qindra e mi- 
jera here, ndoshta edhe me miliona here. 

Kjo eshte njera prej galaktikave qe 
ekzistojne ne kete gjithesi, e ne te cilen 
edhe Sistemi yne Diellor eshte nje pjese 
e tij, dhe kjo galaktike eshte njera prej 
miliona galaktikave, te cilat perbejne 
Kozmosin. 

Gjithesia eshte shume e gjere, kufijte 
e saj nuk i di askush pervec Allahut; ajo 
zgjatet dhe zgjerohet, ashtu sic thote 
shkenca tash, dhe sic thote fjala e 
Allahut xh.sh.: 

"Ne, me forcen tone e ngritem qiellin 
dhe Ne e zgjerojme ate" 3 . 




Pejgamberi (sal-lall-llahu alejhi ve 
sel-lem), kur ngrihej nga rukuja, tho- 
shte: 

"O Allahu yne, per ty qofte falender- 
imi, nenshtruesi i qiejve dhe i Tokes, dhe 
i asaj qe Ti deshiron pervec tyre" 4 , do te 
thote te nenshtrosh cka deshiron pos qi- 
ejve dhe Tokes. Prandaj disa njerez py- 
esin per Fjalen e Allahut xh.sh.: 

"Shpejtoni ne ate qe fitoni falje prej 
Zotit tuaj dhe xhennetin gjeresia e te 
cilit eshte sa gjeresia e qiellit e Tokes, i 
pergatitur per ata qe I besuan Allahut 
dhe te derguarve te Tij" 5 . Dhe ne nje ajet 
tjeter: 

"Dhe ngutuni (me pune qe meritoni) 
ne falje mekatesh nga Zoti juaj dhe per 
nje xhennet, gjeresia e te cilit eshte sa 
gjeresia e qiejve dhe e Tokes, i pergati- 
tur per te devotshmit" 6 . Nese gjeresia e 
tij (xhenetit) eshte sa gjeresia e qiejve 
dhe e Tokes, atehere sa do te jete gjate- 
sia e tij?! Gjeresia gjithmone eshte me 
pak se gjatesia; gjatesia e Xhennetit 
eshte nje gje qe nuk e di askush pervec 
Allahut. 

Atehere, ekzistuaka bote mbi qiejt 
dhe Token, ndersa realitetin e qiejve 
ende nuk e dime, $'jane qiejt? Allahu 
xh.sh. na ka treguar se qiellin e dynjase 
e ka zbukuruar me kandila, planete dhe 
yje ndricuese, ashtu sic ka thene Allahu 
xh.sh.: 

"Ne qiellin me te afert (te Dynjase) e 
kemi zbukuruar me kandila (yje ndri?u- 
ese)" 7 . 



"Vertet, Ne kemi stolisur qiellin me 
te afert (te Dynjase) me bukurine e yje- 
ve" 8 . Kuptimi i kesaj eshte se cdo yll qe 
shohim dhe njohim, eshte ne qiellin e 
dynjase qe e shohim, dhe rrezet e tij 
mberrijne tek ne pas disa minutash ose 
pas disa vjetesh, ose pas miliona vjetesh, 
madje dijetaret e sotem pohojne se drita 
e disa yjeve ende nuk ka mberritur tek 
ne, edhe pse kane kaluar miliona vjet; ne 
nuk njohim tjeter qiell pervec ketij te 
dynjase, e c'paska pas tij?! Ku jane edhe 
shtate pale qiejt e tjere? 

Atehere njeriu, ne krahasim me kete 
gjithesi, per nga forma eshte krijese e 
imet, edhe per nga koha eshte krijese qe 
jeton shkurt - sa vjet jeton njeriu? Ne nje 
hadith, Pejgamberi (sal-lall-llahu alejhi 
we sel-lem) ka thene: 

"Mosha e ymetit tim do te jete nder- 
mjet gjashtedhjetave e shtatedhjetave'", 
supozo se mund te jetoje edhe njeqind 
vjet, ose t'i kaloje te njeqindtat e te mbe- 
rrije njeqind e pesedhjete, ose dyqind, 
ose jeto aq sa ka jetuar Nuhu (alejhis-se- 
lam), e nuk e dime se dikush do te kete 
jetuar sa Nuhu (alejhis-selam), i cili e 
thirri popullin e tij per ne rrugen e 
Allahut per nenteqind e pesedhjete vjet, 
derisa u shkaterruan nga vershimi per 
shkak te mekateve te tyre, e nuk dihet 
sakte se sa ka jetuar para pejgamberlle- 
kut te tij (thuhet se ka jetuar dyzet vjet); 
po ashtu nuk dihet sakte se sa ka jetuar 
pas vershimit; sidoqofte ka jetuar me 
shume se nje mije vjet, mirepo cili eshte 
perfundimi? Perfundimi eshte vdekja. 



12 



dituria islame / 218 



"Nese fundi ijetes eshte vdekja 

Eshte njesoj qofte e gjate apo e shku- 

rter". 

Me vdekjen, e tera kjo zhduket, dhe 
jeta behet sikur te ishin vtem disa caste, 
ndersa njeriu imagjinon - sikur te kishte 
jetuar edhe disa caste, qofte edhe fare 
pak, dhe gjate asaj kohe t'i kompensonte 
ato qe i kane kaluar, e t'i korrigjonte 
crregullimet e teprimet, mirepo kot e ka: 

"Po, Allahu kurrsesi askend nuk e 
shtyn per me vone, kur atij t'i vije afati i 
vet" 10 . 

Njeriu, ne krahasim me jeten e vet, 
eshte shume i imet, ne krahasim me per- 
jetesine para tij dhe perhershmerine pas 
tij, atehere cfare vlefte ka ky njeri? Per 
nga vendi nuk ka ndonje vlefte te ma- 
dhe, as per nga koha, edhe per nga trupi 
nuk ka vlefte te madhe, sepse ai eshte 
nje pjese nga dheu; nese e analizon, do 
te gjesh nje grumbull, mineraleve, disa 
nga hekuri, disa nga fosfori e disa nga 
gjera te tjera, qe mund t'i blesh me pak 
para, dhe te cilat kalben pas vdekjes e 
shnderrohen ne dhe. 

Atehere, nga ky aspekt material, nje- 
riu nuk ka kurrfare vlefte. 

Vlera e njeriut nuk eshte ne dhe, as ne 
balte, as ne balten e thare, e as ne balten 
e zeze e me ere, vecse ne sekretin e tij 
dhe ne persosmerine hyjnore, ne kete gje 
qe ia ka dhuruar Allahu, per te cilin Ai i 
obligoi engjejt qe t'i peruleshin ne shen- 
je respekti dhe nderi, e Allahu xh.sh. per 
kete thote: 

"Kur Zoti yt u tha engjejve: Une po 
krijoj nje njeri nga balta", dhe kur ta 
kem persosur ate dhe t'i kem dhene nga 
ana Ime shpirt, ju menjehere peruljuni 
atij (ne sexhde)" 12 . Pse engjejt i kane 
bere' sexhde njeriut? Si respekt ndaj dhu- 
rimit te shpirtit nga ana e Allahut. 

Kjo ia ka ngritur njeriut poziten, 
perndryshe sikur ceshtja te sillej rreth 
baltes, njeriu s'do te vlente asgje. 

Njeriu me kete dhurim te shpirtit, 
eshte bere njeri dhe meritoi qe te jete ze- 
vendes i Allahut ne Toke, dhe qe engjejt 
t'i shtrijne qafat e tyre nga kureshtja dhe 
deshira ndaj pozites dhe misionit te tij. 

"(Kujto Muhammed) Kur Zoti yt u 
tha engjejve: Une po krijoj (po percak- 
toj) ne toke nje zevendes! Ata thane: A 
do te vesh ne te ate qe ben crregullime 
dhe qe derdh gjaqe?" 13 . 

Sic duket, engjejt kishin vepruar ash- 
tu, sepse e kishin ditur natyren e baltes 
dhe te baltes se terur, kur e pane ne fill- 
im, ndersa, ne anen tjeter, nuk e kane ku- 
ptuar sekretin tjeter: 



"Dhe t'i kem dhene nga ana Ime shpi- 
rt" 14 , prandaj ato kane thene: se mbi kete 
krijese, e cila eshte nga balta, patjeter 
duhet ta mbisundoje balta, te jetoje ne 
toke e te lidhet per te. Dhe, si i tille, pat- 
jeter qe do te beje 9rregullime ne Toke 
dhe do te beje derdhjen e gjaqeve: 

"E ne Te madherojme Ty me lavderi- 
min Tend dhe plotesisht Te adhuroj- 
me!" 15 , e pergjigjja nga Allahu xh.sh. 
ishte: 

"Ai tha: Une di ate qe ju nuk e di- 
ni!"". Pastaj, Allahu beri nje provim per 
Ademin dhe engjejt, ku u qartesua vlef- 
ta e kesaj krijese, dhe i tere sekreti kthe- 
het tek fjala e Allahut: 

"Dhe t'i kem dhene nga ana Ime 
shpirt"". 

Ky eshte njeriu, realiteti i njeriut nuk 
eshte ky mbeshtjelles, nuk eshte ky trup 
i cili perbehet prej organeve, qelizave, 
gjakut, mishit, eshtrave e nervave. Po si- 
kur te ishte e rendesishme madhesia e 
trupit, demi do te ishte me i madh se nje- 
riu, edhe elefanti do te ishte shume me i 
madh se njeriu! Mirepo, sekreti i njeriut 
qendron ne dhenien e shpirtit nga ana e 
Allahut xh.sh, i cili (shpirti) qarkullon 
ne brendesine e njeriut! Ti je ky, o njeri, 
prandaj u bere i lartesuar nga te gjitha 
gjallesat. Thuhet se Aliu (radijall-llahu 
anhu) ka thene: 
"Sherimi yt eshte ne brendine tende dhe 

ne ate qe ndien 
Ndersa semundja eshte prej teje dhe prej 

asaj qe sheh! 
Pohon se je i vogel 
Ndersa vetja jote permban tere ma- 

krokozmosin". 

Makrokozmosi eshte ne kete njeri, ne 
kete krijese te cuditshme, dhe prej ketu 
rrjedh vlefta e njeriut. 

Prej ketu, Allahu ia nenshtroi njeriut 
cdo gje qe ekziston ne qiej e ne Toke, 
dhe ia ka dhuruar dhuntite dhe te mirat e 
dukshme e te padukshme, - i tere koz- 
mosi eshte ne sherbim te njeriut dhe per 
te miren e tij, Dielli ndrigon per te, yjet 
e udhezojne, detet dhe lumenjte, mund 
te themi se cdo gje qe ekziston ne kete 
kozmos, eshte ne sherbim te tij. Allahu e 
beri token te pershtatshme per njeriun, 
qe te ece neper pjese te saj duke i shfry- 
tezuar begatite e Tij. Ai e ka lene ne 
sherbim te tij edhe detin, prej te cilit te 
haje mish te fresket, e te lundrojne neper 
te anijet; i nenshtroi ato qe njeriu t'i 
shfrytezoje begatite e Tij, dhe ndoshta te 
falenderoje Allahun xh.sh. 18 . Ai i vuri ne 
sherbim te tij krijesat e medha, qe jane 
mbi te dhe nen te, qe te jene nen sher- 
bimin e tij : 



"Allahu eshte Ai qe i krijoi qiejt dhe 
Token, dhe Ai leshoi prej se larti uje 
(shi), e me te nxjerr fruta si ushqim per 
ju, dhe per te miren tuaj u vuri ne sherb- 
im anijet, te lundrojne neper det me Ur- 
dhrin e Tij, e ne sherbimin tuaj i vuri 
edhe lumenjte. Per ju i nenshtroi Diellin 
e Henen, qe ne menyre te zakonshme 
udhetojne vazhdimisht. Per ju pershtati 
edhe naten e diten. Dhe Ai ju dha gjithe 
ato qe kerkuat (qe kerkoi nevoja juaj) 
dhe, edhe ne qofte se perpiqeni t'i nume- 
roni te mirat e Allahut, nuk do te mund 
te arrini t'i perkufizoni (ne numer). Ver- 
tet, njeriu eshte i padrejte dhe shume 
perbuzes"". 

Vereni me vemendje shprehjen "per 
ju", e cila ne kete ajet perseritet pese he- 
re, i tere kozmosi eshte ne sherbim (nen- 
shtrim) dhe per te miren e njeriut. 

Mirepo, vete njeriu, kujt i nenshtro- 
het? Kujt i sherben? Ai eshte pergatitur 
per sherbimin ndaj Meshiruesit. £do gje 
qe ekziston ne kozmos, eshte krijuar per 
njeriun, ndersa vete njeriu eshte krijuar 
per Meshiruesin! 

Nese i shikojme kategorite e gjallesa- 
ve ne kete gjithesi, do te shohim se cdo 
gjallese i sherben atij qe eshte me lart se 
ajo ne kategori, gjerat e ngurta u sherbe- 
jne bimeve; bimet se bashku me gjerat e 
ngurta u sherbejne shtazeve; shtazet se 
bashku me bimet dhe gjerat e ngurta u 
sherbejne njerezve. 

Nga toka mbijne bimet, ndersa uji, 
shiu dhe Dielli ndihmojne ne ushqimin 
dhe zhvillimin e bimeve, ne menyre qe 
te rriten, te lulezojne e te japin fryte, 
ndersa kete bime e ha shtaza: 

"Si furnizim per ju dhe per kafshet 
tuaja" 20 . 

Shtaza se ciles i ka sherbyer bima, 
behet sherbetore e njeriut dhe eshte kri- 
juar per te miren e tij. Keto kafshe te 
sherbejne kur te jene te shendosha, e i 
hane kur ato te priten. 

Ndersa vete njeriu, kujt i sherben? 
Kush eshte ai te cilit i sherben njeriu? 
Nuk ka asnje krijese qe ne kategori eshte 
me e ngritur se njeriu, e pra njeriu I sher- 
ben Allahut xh.sh.. 

Per kete arsye, paganizmi ishte e ku- 
nderta e realitetit dhe vlerave te verteta; 
kur ai e beri njeriun qe t'i perulet dhe t'u 
nenshtrohet gjerave te cilat jane nen niv- 
elin e tij, te adhuroje natyren, lopet, lu- 
menjte, pemet, qente, te adhuroje Diellin 
apo Henen, te adhuroje gjerat e ngurta, 
bimet, shtazet, planetet, - te gjitha keto 
gjera qe jane nen nivelin e njeriut dhe 
jane ne sherbimin e tij! 



dituria islame / 218 



13 



Njeriu eshte krijuar per Allahun, qe ta 
njohe Ate dhe ta adhuroje: 

"Allahu eshte Ai qe krijoi shtate pale 
qiej dhe prej tokes aq sa ata" 21 , te ngja- 
shme me te ne numer, ne forme, shpikje 
dhe ne bukurine e krijimit: 

"Ne to zbatohet vendimi i Tij per ta 
ditur ju se Allahu ka fuqi per cdo send 
dhe qe me te vertete Allahu ka perfshire 
9do send me dijen e vet" 22 , qe ta njihni 
Allahun xh.sh. me emrat dhe cilesite e 
Tij, se Ai eshte i fuqishem per cdo gje, 
dhe se Ai ka perfshire cdo send me dijen 
e Vet. 

Njohja e Allahut nuk do te thote te 
njohim vete Qenien e Tij, jo, kjo eshte 
nje 9eshtje qe nuk mund te arrihet, sepse 
ne nuk e dime realitetin e vetes sone, e si 
ta dime realitetin e Krijuesit tone?! Ne 
nuk kemi arritur te njohim as realitetin e 
disa gjerave te thjeshta ne gjithesi. Edhe 
pse njeriu, me perparimin e tij shkencor 
te madh, arriti te shkoje edhe ne gjithesi, 
dhe mundohet te arrije edhe ne planetet 
e larget, prapeseprape nuk ka mundur te 
njohe qenien e vet. Nje shkencetar i njo- 
hur - Aleksis Karl, fitues i fmimit Nobel 
ne shkence ne vitin 1912, shkroi nje li- 
ber te njohur, te cilin e quajti "Njeriu, 
kjo qenie e panjohur", ku, nder te tjera, 
tha: "Shume dime per gjerat e ngurta 
dhe per gjerat qe jane rreth nesh, mirepo 
nuk dime shume per vetjet tona". Ndersa 
Allahu xh.sh. e ka thene te verteten kur 
ka thene: 

"Te pyesin ty per shpirtin; Thuaj: 
Shpirti eshte ceshtje qe i perket vetem 
Zotit tim, e juve ju eshte dhene fort pak 
dije" 23 . Do te thote nuk dime shume per 
shpirtin, per kete arsye, kur pohojme se 
Allahu e ka krijuar gjithesine per ta njo- 
hur Ate, atehere' ne nuk mendojme ne 
njohjen e vet Qenies se Tij, jo. 

Ne duhet te mendojme per krijesat e 
Allahut, begatite e Tij, e jo te mendojme 
per vete Qenien e Tij, sepse kjo eshte nje 
dere e mbyllur. Ne besojme ne "gajb" - 
sekrete, dhe nuk e shpenzojme forcen e 
mendjes ne ato gjera tek te cilat nuk ka 
mundesi te arrihet, me mire per ne do te 
ishte te studionim gjithesine, t'i zbulo- 
nim ligjet e saj dhe ta veme ne sherbimin 
tone ashtu si9 ka deshiruar Allahu 
xh.sh., ne vend qe te humbim forcen in- 
telektuale ne gjera qe s'kane dobi. 

Disa myslimane paten devijuar gjate 
disa koheve, duke studiuar ceshtje hyj- 
nore qe nuk kane kuptim: Qenia e 
Allahut, Cilesite e Tij dhe lidhmeria 
ndermjet Qenies dhe Cilesive te Tij. 
Ndodhen dialoge ne fushen e apologje- 











4"*'+ ~ * VI 



tikes, shumica e te cileve ishin plagjiate 
qe nuk kishin kuptim dhe qe ishin nen 
ndikimin e filozofive, fraksioneve dhe 
doktrinave te ndryshme joislame. Sepse, 
sikur te ishin mbeshtetur ne Kuran, nuk 
do te kishte ndodhur kjo, sikur ta dinin 
se duhet te qendronin ne kete dere dhe te 
thoshin ashtu si9 kane thene dijetaret e 
pajisur me dituri: 

"Ne kemi besuar ate (ato qe jane te 
paqarta), te gjitha jane nga Zoti yne! Por 
kete e kuptojne vetem ata qe jane te zo- 
tet e mendjes" 24 , do te ishte me mire dhe 
me bindese sesa keto gjera, ne te cilat ki- 
shin hyre, pa patur kurrfare dobie, saqe 
njeri prej tyre kishte thene: 
"Dituria eshte per Allahun e Lartma- 

dherishem 
Perve9 Tij te gjithe murmuritin nga injo- 

ranca 
Cfare i takon dheut e 9fare shkencave? 
Ata synojne qe te dine, sepse ata nuk 

dine!" 

Allahu na ka krijuar qe ta njohim Ate, 
e ne mund ta njohim Ate me gjurmet e 
Tij, te cilat jane ne veten tone dhe per 
rreth nesh: 

"Edhe ne Toke ka argumente per ata 
te bindurit. Po edhe ne veten tuaj . A nuk 
jeni duke pare?" 25 . 

"Ne do t'ua bejme atyre te mundshme 
t'i shohin argumentet Tona ne horizonte 
dhe ne veten e tyre, derisa t'u behet e qa- 
rte se ai (Kurani) eshte i vertete. A nuk 
mjafton qe Zoti yt eshte deshmitar per 
9do gje?" 26 . 

Sot shkenca na ndihmon per sqarimin 
e argumenteve te Allahut ne kete gjithe- 
si, dhe si e ka rregulluar 9do gje ne me- 
nyre te sakte dhe gjith9ka ka vendosur 
ne vendin e vet. E tere kjo argumenton 



per madherine, mjeshterine dhe urtesine 
e Krijuesit, dhe nuk mund te themi asgje 
tjeter ve9se: Lavderimi I qofte Atij Qe 
9do gje ka krijuar ne formen me te bu- 
kur: 

"(Kjo eshte) Mjeshteri e Allahut Qe 
persosi 9do send" 27 . Kete e veren 9do- 
kush qe shikon kete univers. Sa mire qe 
ka thene Ebu Atahije ne te kaluaren: 
"Me te vertete ne te gjithe jemi te krijuar 
Cili nga bijte e Ademit eshte i perjet- 

shem? 
Fillimi i tyre ka qene nga Zoti i tyre 
Dhe 9donjeri sish tek Zoti i tyre do te 

kthehen 
Atehere pse valle ben mekate para Zotit 
Apo si ta mohoj Ate mohuesi? 
Per Allahun jane deshmitare 9do levizje 

dhe qendrim 
Ne 9do gje ekziston shenja e Tij 
Qe argumenton se Ai eshte Nje!" 

Ai eshte Allahu, te Cilin mund ta sho- 
hesh ne 9do gje, e sheh me syrin e zem- 
res sate, me syrin e mendjes sate, dhe jo 
me syrin e te parit, sepse te parit assesi 
nuk mund ta shohe Ate ne kete bote, por 
do ta shohe ne Ahiret (bota tjeter). 
Pabesimtaret ate dite do te jene te pen- 
guar nga te parit e Allahut, ndersa bes- 
imtaret do te mund ta shohin Ate ne ate 
dite: 

"Ate dite do te kete fytyra te shkelqy- 
era (te gezuara). Qe Zotin e tyre e shiko- 
jne" 28 . 

Ndersa per pabesimtaret dhe idhuj- 
taret ka thene: 

"Jo dhe Jo! Ate dite do te jene te pen- 
guar prej Zotit te tyre" 29 . 

Allahu na krijoi qe ta njohim Ate, e 
kur ta njohim Ate, atehere duhet ta adh- 
urojme drejt. Duhet ta njohim vetveten, 



14 



dituria islame / 218 



per ta njohur Zotin tone. Duhet t'i njo- 
him krijesat e Allahut, per ta njohur Kri- 
juesin e tyre. Atehere e kryejme obligi- 
min tone, E adhurojme vetem Ate dhe 
nuk adhurojme askend tjeter pervec Tij. 
Askujt qe ekziston ne toke dhe as ne 
qiej, nuk meriton t'i perulemi. Ruku I 
bejme vetem Allahut, sexhde I bejme' 
vetem Atij, I nenshtrohemi vetem 
Allahut, shpresa eshte vetem tek Ai, fri- 
ka eshte vetem per Te. Ky eshte adhuri- 
mi, te adhurohet Ai: 

"Une nuk i krijova xhinet dhe njerez- 
it per tjeter pervecqe te me adhurojne" 30 , 
prandaj t'i kryejme urdhrat e Tij dhe te 
largohemi nga te ndaluarat e Allahut, qe 
ta praktikojme fene e Tij ne toke. Ky 
eshte adhurimi me kuptimin gjitheperf- 
shires. 

Allahu xh.sh. na ka krijuar qe ta adh- 
urojme Ate ashtu si duhet, qe te kerko- 
jme nga Ai e ta lutim Ate, qe te falemi 
per Te, qe te sillemi mire me krijesat e 
Tij, dhe t'u ndihmojme roberve te Tij te 
dobet, per hir te Tij te shpenzojme pasu- 
rine dhe t'i flijojme vetjet tona. Ky eshte 
adhurimi i vertete. 

Ne nje hadith kudsi thuhet: 

"Roberit e Mi, nuk ju kam krijuar qe 
te shoqerohem me ju nga merzia, dhe as 
qe te shtohem me ju nga pakesimi, e as 
qe te me ndihmoni per ndonje ceshtje qe 
s'kam mundur ta bej Vete, e as qe te kem 
ndonje dobi ose per te shmangur ndonje 
dem, - ve9se ju kam krijuar qe te me 
adhuroni sa me gjate, te me permendni 
sa me shume, dhe mengjes e mbremje te 
me lavderoni". Per kete funksion na ka 
krijuar Allahu xh.sh.; ky funksion eshte 
qe ta adhurojme Allahun me tere kupti- 
met qe perfshin fjala "adhurim", e ajo 
perfshin cdo gje qe Allahu xh.sh. deshi- 
ron dhe eshte i kenaqur nga fjalet apo 
punet. Mund te themi se adhurim konsi- 
derohet: kryerja e obligimeve, sjellja e 
mire ndaj prinderve, vizita tek te aferm- 
it, respektimi i fqinjeve, kryerja e dety- 
rimeve, bamiresia, thirrja ne rrugen e 
Allahut dhe lufta per ne rrugen e 
Allahut. Te gjitha keto konsiderohen 
adhurim. 

Ne kete adhurim po ashtu bene pjese 
edhe banimi ne toke: 

"Ai se pari ju krijoi nga dheu dhe ju 
beri banues te tij" 31 . 

Po ashtu ne kete adhurim ben pjese 
edhe ngritja e hilafetit (percaktimi i ze- 
vendesit nga Allahu ne toke): 

"Une po krijoj (po percaktoj) ne toke 
nje zevendes!" 32 . 



"E juve do t'ju bej ta zevendesoni ne 
kete vend, e do t'ju shikoj se si vepro- 
ni" 33 . 

Ky eshte funksioni i njeriut ne kete 
jete dhe ne kete univers: duhet t'i jape te 
drejten e adhurimeve, ngritja e hilafetit 
dhe kultivimi i tokes. 

Andaj, nese njeriu nuk eshte i gatsh- 
em per te kryer kete funksion, atehere do 
te jete me i humbur se kafsha nga e 
verteta. Allahu xh.sh. thote: 

"A e ke pare ate qe per zot cmon ep- 
shin e vet, a mos do te behesh mbrojtes 
i tij? A mendon ti se shumica e tyre de- 
gjojne ose kuptojne? Ata nuk trajtohen 
ndryshe, po vetem si kafshe, bile jane 
edhe me te humbur nga e verteta" 34 . 

Ne nje ajet tjeter thote: 

"Ne krijuam shume nga xhinet e nje- 
rezit per xhehennem. Ata kane zemra 
me te cilat nuk kuptojne; ata kane sy me 
te cilet nuk shohin, dhe ata kane veshe 
me te cilet nuk degjojne. Ata jane si kaf- 
shet, bile edhe me te humbur, te tillet 
jane ata te marret" 35 . Ky eshte pershkri- 
mi i lendeve djegese te zjarrit te xhehen- 
nemit per ata qe i kane keqperdorur ato 
organe qe ua ka dhuruar Allahu, me te 
cilat te dominojne ne kete gjithesi, dhe 
te jene burim i njohurive, mirepo ata i 
kane shkaterruar keto mjete dhe organe, 
ata kishin zemra, mirepo me to nuk kup- 
tojne, dhe sy mirepo me ta nuk shohin, 
edhe veshe o me ta nuk degjojne. Sepse, 
nese njeriu nuk e kupton me zemren e tij 
funksionin e tij per te cilin eshte krijuar, 
dhe nuk e njeh Krijuesin Qe e ka krijuar, 
atehere zemra e tij nuk konsiderohet ze- 
mer, sepse eshte bere e pavlere. Po 
ashtu, kur njeriu nuk i sheh gjurmat e 
Allahut ne gjithesi dhe nuk gjykon me 
to, atehere ai konsiderohet i verber, pa 
marre parasysh edhe sikur te pamet ta 
kene ne rregull: 

"Sepse ne te vertete syte nuk verbero- 
hen, por verberohen zemrat ne kraha- 
ror" 36 . 

Po ashtu, kur njeriu nuk i degjon ke- 
shillat dhe as zerin e se vertetes, atehere 
ai eshte i shurdher, ashtu S19 ka thene 
Allahu xh.sh. ne pershkrimin e nje lloji 
te njerezve: 

"(Mbesin ne erresire) Te shurdher, 
memece dhe te verber, prandaj ata nuk 
kthehen (nga ajo rruge e tyre e keqe)" 37 , 
i kane shkaterruar mjetet dhe organet 
hyjnore, dhe perfundimi i tyre ishte se 
ata jane bere si shtazet, madje edhe me 
te humbur. 

Njeriu mund te lartesohet e te behet si 
engjejt, apo ndoshta mund te jete edhe 



me i mire se engjejt, sepse engjejt nuk 
kane as ndjenja dhe as epshe; po ashtu 
engjejt nuk kane armiq as te brendshem 
e as te jashtem, ashtu sig ka njeriu. Nese 
njeriu triumfon mbi keto pengesa e 
lartesohet, atehere behet me i mire se 
engjejt, dhe absolutisht do te jete nder 
krijesat me te dobishme, ashtu sic thote 
Allahu xh.sh.: 

"Ndersa, ata qe besuan dhe bene ve- 
pra te mira, te tillet jane krijesat me te 
dobishme" 38 . 

Ashtu sic mund te lartesohet njeriu ne 
horizontet me te larta, po ashtu mund te 
degradohet ne shkalle te uleta, qe te bjre 
ne nivelin e kafshes, madje edhe me 
poshte: 

"Ata jane si kafshet, bile edhe me te 
humbur" 3 '. Pse njerezit jane me te hu- 
mbur se kafshet? Sepse kafsheve nuk u 
eshte dhene ajo qe i eshte dhene njeriut; 
kafsheve nuk u eshte dhene mendja me 
te cilen do te kishin menduar, dhe as de- 
shira qe ngjall epshet dhe ben zgjidhjen 
per to, atyre nuk u jane dhene keto dhu- 
nti shpirterore e mendore qe posedon 
njeriu; kafsha nuk e ka sekretin e Fjales 
se Allahut: 

"Dhe t'i kem dhene nga ana Ime shpi- 
rt" 40 , prandaj kafsha eshte e falur. 

Nga nje aspekt tjeter, edhe kafshet 
kryejne funksionin qe kerkohet prej tyre. 
A ka ndonje lope e cila ka mundesi, e 
nuk jep qumesht? Apo, a ka ndonje deve 
e cila refuzon qe t'i hipet? Ato kryejne 
funksionin e tyre per te levruar dhe per 
te bartur ngarkesa ne ndonje vend tjeter, 
ku nuk do te kishin mundur te mberrinin 
vetem pas nje mundi te madh. Ato mund 
te perdoren edhe per hipje e per zbu- 
kurim, mirepo kur njeriu nuk E njeh 
Allahun, nuk E adhuron Ate e as nuk e 
kryen hilafetin e Tij ne Toke, atehere 
njeriu nuk e ka kryer as funksionin e as 
misionin e tij, prandaj eshte me i hum- 
bur nga e verteta se shtaza. 

Se kendejmi, 5'mund te thuash per 
ata njerez te cilet jetojne e vdesin dhe 
nuk E njohin Allahun xh.sh.? Q'mund te 
thuash per ata ateiste te cilet mohojne 
ekzistencen e Allahut xh.sh., - f'jane 
ata? A jane pabesimtare? (^fare vlefte 
kane ata? Ky njeri, qe ha nga dheu, ecen 
mbi dhe, dhe mbaron ne dhe; kjo krijese 
e krijuar nga balta, mendjemadhe e kry- 
elarte? (^fare vlefte dhe pozite ka sa te 
mohoje ekzistencen e Allahut xh.sh.? 

Po ashtu, ata qe besojne ekzistencen e 
Allahut, po nuk i kryejne obligimet e 
Tij, prej tyre ke edhe bij te myslimane- 
ve, ata qe quhen Muhamed, Ahmed, Ab- 



dituria islame / 218 



15 



dullah apo Abdurrahman, ata qe quhen 
me emrat e te' derguarve te Allahut dhe 
shokeve te Pejgamberit (sal-lall-llahu 
alejhi ve sel-lem) (ashabeve), ata te cilet 
jetojne ne mesin e myslimaneve dhe as 
qe i sheh duke rene ne ruku apo ne sexh- 
de, te cilet jane te stermbytur nga epshet, 
te cilet vrapojne pas kenaqesive, te cilet: 

"E lane namazin e u dhane pas kena- 
qesive (trupore), e me vone do te hidhen 
ne cdo te keqe (ose ne Gaja)" 41 , c' eshte 
misioni i tyre? £ 'eshte misioni yt, o nje- 
ri? A je krijuar vetem per te ngrene e per 
te pire?! Keshtu bejne vetem kafshet. 
Per se dallohesh nga lopa, deveja e gom- 
ari? £'eshte vlefta jote, njeri, nese nuk 
ke ndonje funksion te madh? Q'eshte 
vlefta jote, nese nuk E njeh Allahun dhe 
as E adhuron Ate? 

Njohja e Allahut dhe adhurimi i Tij 
eshte qellimi kryesor per te cilin eshte 
krijuar njeriu. E pra njeriu duhet ta dije 
qellimin e tij, mirepo, nese njeriu jeton 
dhe nuk di per se jeton, nuk e di qellim- 
in e tij dhe as misionin e tij? Atehere ai 
nuk eshte njeri! 

Disa njerez jetojne si te mos ekzis- 
tonin fare, te gjalle si te vdekur, te prani- 
shem si te mos ishin fare, keta nuk jane 
njerez dhe as qe llogariten prej te gjalle- 
ve!? 

Te tjeret i kane kufizuar qellimet e 
tyre ne kenaqesi e epshe, ata jane per te 
cilet Allahu xh.sh. ka thene: 

"E ata qe nuk besuan, perjetojne ke- 
naqesi (ne kete jete) dhe hane ashtu si 
hane kafshet, e vendi i tyre eshte zjar- 
ri" 42 . 

Ka njerez qe jetojne pa ndjenja, ashtu 
si9 jetojne gjerat e ngurta; pastaj njerez 
te cilet jetojne per epshe, ashtu sic jetoj- 
ne kafshet, vrapojne pas epsheve; dhe 
njerez qe jetojne ashtu sic jetojne djajte 
(shejtanet), funksioni i te cileve eshte 
dredhia e demi per krijesat e Allahut, 
dhe crregullimi ne toke. 

Sa i perket njeriut te vertete, besimta- 
rit, sepse pervec besimtarit te tjeret nuk 
bejne pjese nder njerez, - edhe nese llog- 
ariten si njerez, edhe nese statistikat e 
regjistrojne ne numrin e njerezve, - ce- 
shtja nuk eshte sasia e as numri, njeri i 
vertete eshte njeriu besimtar, i cili E njeh 
Allahun xh.sh., i kryen urdhrat e Tij, E 
adhuron Ate ne toke dhe i kryen ceshtjet 
e fese. Ky eshte njeriu qe Islami erdhi ta 
edukoje dhe ta formesoje ate, qe person- 
aliteti i tij te jete i kompletuar. Kete njeri 
e edukoi Pejgamberi (sal-lall-llahu ale- 
jhi ve sel-lem) ne Darul-Erkam ne Me- 
ke, dhe ne Xhamine e tij ne Medine, qe 



<!n]lAidlA 

I Ah 




" ur v) 



eUUal 



\^Mimdi^ 



■si 



ktMiikmmi} 



56 ulp&l 



te jete i mire per vetveten e pastaj t'u 
ndihmoje edhe te tjereve, qe te jete prej: 

"Atyre qe besuan, qe bene vepra te 
mira, qe porositen njeri-tjetrin t'i permb- 
ahen se vertetes, dhe qe keshilluan njeri- 
tjetrin te jene te durueshem" 43 . 

Ky njeri eshte ai qe me Kuranin dhe 
Islamin, udhetoi neper te gjitha pjeset e 
botes, ne Lindje e Perendim, Veri e Jug, 
ku ngriti kulturen shkencore dhe besim- 
in, shtetin e drejte dhe te mire. Ky eshte 
njeriu i Islamit. 

Prandaj, mysliman, o njeri: Kuptoje 
qellimin dhe misionin tend, dhe perga- 
tite veten tende per te, jeto per kete qell- 
im, ndoshta Allahu na mundeson qe te 
jemi njerez te vertete, te dime obligimin 
tone, te njohim qellimin tone ne Token e 
Allahut. 

(Perkthimi dhe pershtatja 

e ketij artikulli eshte here nga libri 

"Ligjeratat e Shejh El Kardavit", 

pergatitur nga Halid Essa 'd, 

mektebetu vehbeh, Kajro, 1997, 

vellimi I, faqe: 1 7-29). 

Perktheu: 
Mr. Faruk Ukallo 



Fusnotat: 

1. Edh-Dharijat, 56-57. Perkthimin e ajeteve Kur'- 
anore nga gj.arabe ne gj.shqipe e huazova prej 
perkthimit te Kur'anit nga H.Sherif Ahmeti, 
Prishtine, 1988. 

2. Et-Talak, 12. 

3. Edh-Dharijat, 47. 

4. Hadithin e transmeton Muslimi nga Ebu Seid 
El-Hudriju (radijall-llahu anhu), poashtu e tra- 
nsmetojne edhe Ebu Davudi dhe Nesaiu. 

5. El Hadid, 21. 

6. Ali Imran, 133. 




7. El Mulk, 5. 

8. Es-Saffat, 6. 

9. Hadithin e transmeton Tirmidhiu nga Ebu Hure- 
jreja (radijall-llahu anhu), poashtu e transmeton 
edhe Ebu Ja'la nga Enesi (radijall-llahu anhu). 

10. ElMunafikun, 11. 

11. Ne nje ajet tjeter thuhet: "Dhe (perkujto) kur 
Zoti yt engjejve u tha: Une po krijoj njeriun nga 
balta e thare, e zeze e me ere" (El Hixhr, 28). 

12. Sad, 71-72. 

13. ElBekare, 30. 

14. El Hixhr, 29. Sad, 72. 

15. ElBekare, 30. 

16. ElBekare, 30. 

17. El Hixhr, 29. Sad, 72. 

18. I referohet ajetit Kur'anor: - "Pastaj, Ai eshte 
qe nenshtroi detin, qe prej tij te hani mish te fre- 
sket, e prej tij te nxirrni stoli qe i mbani (i vish- 
ni), e i sheh anijet si cajne (lundrojne) ne te (me 
ushtime e cajne ujin ne det). Ua nenshtroi qe te 
shfrytezoni nga begatite e Tij dhe ashtu te falen- 
deroni (Zotin)" (En-Nahl, 14). 

19. Ibrahim, 32-34. 

20. En-Naziat, 33. 

21. Et-Talak, 12. 

22. Et-Talak, 12. 

23. El Isra, 85. 

24. Ali Imran, 7. 

25. Edh-Dharijat, 20-21. 

26. Fussilet, 53. 

27. En-Neml, 88. 

28. ElKijame, 22-23. 

29. El Mutaffifin, 15. 

30. Edh-Dharijat, 56. 

31. Hud, 61. 

32. El Bekare, 30. 

33. El Araf, 129. 

34. El Furkan, 43-44. 

35. El Araf, 179. 

36. El Haxhxh, 46. 

37. El Bekare, 18. Dhe ne nje ajet tjeter: - "Ata ja- 
ne te shurdher, memece e te verber, ata nuk kup- 
tojne" (El Bekare, 171). 

38. El Bejjine, 7. 

39. El Araf, 179. 

40. El Hixhr, 29. Sad, 72. 

41. Merjem, 59. Fillimi i ajetit: - "E pas tyre (te 
mireve) erdhen pasardhes te keqij". 

42. Muhammed, 12. 

43. El Asr, 3. 



16 



dituria islame / 218 



Ahlak 



Meshira e Muhammedit a.s. 
ndaj personave me aftesi te kufizuara 



Muhammed Mus'ad Jakut 

Me ne fund, bota e moderni- 
zuar filloi ne kete' shekull 
te mendoje edhe per njer- 
ezit me aftesi te kufizuara, 
pas shkeljes se te drejtes se tyre me 
pretekstin se prej tyre nuk ka ndonje do- 
bi per shoqerine. Organizata Nderkom- 
betare e Punes (International Labour 
Organization) ne raportin e vitit 2000 ka 
llogaritur se shifra e personave me aftesi 
te kufizuara ne bote arrin 610 milione- 
shin. Ndersa, sipas Bankes Nderkombe- 
tare, ky grup njerezish perben 15% te 
banoreve te 9do vendi ne bote. 

Personal me aftesi 
te kufizuara ne te kaluaren 

Nese do te benim nje shetitje te shku- 
rter ne historine e Perendimit lidhur me 
kete shtrese njerezish, do te gjenim se 
shoqerite e vjetra evropiane, si f.v. ajo 
romake dhe spartane, anashkalonin dhe 
diskriminonin qarte kete kategori njere- 
zish. Krahas anashkalimit, ata benin vra- 
sjen e femijeve me te meta, dhe kjo si 
shkak i bindjeve te kota dhe besetytnive 
qe kishin zene vend ne zemrat e tyre. 
Besonin se njerezit me te meta mendore 
jane persona te zoteruar nga djajte dhe 
shpirtrat e ligj, besime keto qe u pervete- 
suan edhe nga filozofet dhe dijetaret pe- 
rendimore. Ligjet e Lukourgut spartan 
dhe Solonit athinas, lejonin zhdukjen e 
atyre qe te metat i pengonin per pune 
dhe lufte. Filozofi i njohur Platon kishte 
shpallur se personat me aftesi te kufizu- 
ara jane shtrese e ndyre e shoqerise, te 
cilet sa perbejne nje barre per te dhe po 
aq i japin edhe imazh te keq asaj. Herbe- 
rt Spenser, filozof anglez, kishte kerkuar 
nga shoqeria ndalimin e ndihmave dhe 
benificioneve te ndryshme me arsyen se 
ata paraqesin vetem barre per shoqerine. 

Ndersa arabet, edhe pse vrisnin vajzat 
nga frika e turpi, megjithate ne raport 
me kete kategori njerezish ishin pak me 
te bute, edhe pse nuk preferonin te hanin 
bashke me ta ne nje tryeze. 

Ne kohen kur bota dyndej ndermjet 
teorive qe benin thirrje per zhdukjen e 
personave me te meta mendore dhe teo- 
rive qe ftonin per shfrytezimin e tyre ne 
pune te renda, deshi Zoti e lindi teoria ne 




Lindje e Perendim per perkujdesjen e 
plote per personat me aftesi te kufizuara. 
Edukatori i njerezimit, Muhammedi, pa- 
qja dhe meshira e Allahut te Madheruar 
qofshin per te, pa dyshim qe themeluesi 
i pare i kesaj perkujdesjeje instituciona- 
le. 

Perkujdesja profetike 

per personat me aftesi 

te kufizuara 

Enesi transmeton se nje grua kishte te 
meta mendore: "0 i derguari i Allahut! 
Une kam nevoje per ty dicka "? Pejgam- 
beri, alejhi's selam i tha: "Oj nena efila- 
nit! Shiko ne cilen ane te duash te rruges 
(ngase ceshfja ishte intime) e une vij per 
kerkesen tende". Pejgamberi, alejhi's 
selam qendroi me te ne nje qoshe te rru- 
ges derisa e kreu cka pati pune me te".' 

Kjo pa dyshim flet per modestine, 
durimin dhe butesine e Muhammedit, 
alejhi's selam, per permbushjen e kerke- 
save te personave me aftesi te kufizuara. 
Njekohesisht flet edhe per obligimin e 
udheheqesit per perkujdesje ndaj kesaj 
kategorie njerezish, duke perfshire te 
gjitha aspektet e jetes: shendetesore e 
shoqerore, ekonomike e psikike, etj. 

Aspekte te kesaj perkujdesjeje: 

- Sherimi dhe perkujdesja mjekesore per 

ta. 

- Pergatitja arsimore e tyre, aq sa prem- 

tojne mundesite dhe niveli i tyre men- 
tal. 

- Punesimi i personave qe kujdesen ve- 

tem per kete kategori njerezish. 



Kete program profetik, Halifeja i dre- 
jte, Omer b. Abdu'l Aziz e kishte zbatu- 
ar ne praktike dhe si rezultat pati nxjerre 
nje dekret per te gjitha vilajetet: "Bor- 
xhet e te verbrit, sakatit, te paralizuarit 
pjeserisht (hemiplegia) dhe atij qe ka se- 
mundje kronike qe e pengon nga nama- 
zi, m 'i sillni mua. Perfaqesuesit e tij ia 
derguan ". Kishte urdheruar qe cdo i ve- 
rber te kishte nje mbikeqyres qe do te 
ecte me te dhe do te kujdesej per te, nde- 
rsa per qdo dy te semure kronike caktoi 
nje sherbetor qe t 'u sherbente dhe kuj- 
desej per ta. 2 

Kete rruge e ndoqi edhe halifi emevit 
el-Velid b. Abdu'l Melik, i cili qe idea- 
tori i themelimit te instituteve apo qend- 
rave per perkujdesjen e personave me 
aftesi te kufizuara. Keshtu, ne vitin 707 
(88 m.) ai themeloi nje shoqate speciale 
per perkujdesjen e tyre, ku punesoi mje- 
ke dhe sherbetore me paga mujore 
vetem e vetem per mbikeqyrje dhe per- 
kujdesje ndaj kesaj kategorie te shoqe- 
rise, duke i urdheruar: "Mas kerkoni nga 
njerezit " (shperblim, ngase iu paguaj 
une). Po keshtu punesoi kujdestar per 
cdo sakat, te paralizuar dhe te verber 3 . 

Perparesia e tyre 
ne perkujdesje 

Islami jo vetem qe ka aprovuar per- 
kujdesjen e plote per kete kategori te 
shoqerise, por edhe i ka dhene perparesi 
permbushjes se kerkesave te tyre ndaj 
kerkesave te pjeses tjeter te shoqerise -te 
shendosheve. Pejgamberi, alejhi's se- 
lam, i qe vrenjtur 4 nje myslimani te ver- 



dituria islame / 218 



17 



ber, Abdullah b. Ummi Mektumit, i cili 
kishte ardhur ta pyeste per nje ceshtje 
fetare. Meqe ishte duke ndenjur me disa 
nga elita udheheqese e popullit, te cilet 
mundohej t'i kthente ne Islam dhe, edhe 
pse ai nuk e pa kete vrenjtje te fytyres se 
Pejgamberit, alejhi's selam, megjithate 
Allahu i Madheruar e qortoi duke i 
thene: "Ai vrenjti (Tytyrenj dhe u kthye. 
2. Ngase atij i erdhi i verbri. 3. E ku mu- 
nd ta dish ti, ndoshta ai do te pastrohet. 
4. Apo do te keshillohet dhe keshilla do 
t 'i beje dobi! 5. E ai qe nuk ndien nevo- 
je (per Zotinj pse ka pasuri" . 5 

Studiuesi britanik, Lightner, ne kom- 
entin per kete ngjarje ka thene: Nje here 
Allahu i Madheruar i shpalli Pejgambe- 
rit, alejhi's selam vahj (shpallje) qortu- 
es, sepse ia ktheu koken nje njeriu te 
varjer e te verber, per te thirrur ne Islam 
nje njeri tepasur dhe me pozite. Ky vahj 
eshte perhapur dhe, po te ishte Pejgam- 
beri, alejhi's selam, ashtu sig thone 
perkitazi me te te krishteret (se ai e ka 
shpifur Kuranin), ky lloj vaji nuk do te 
kishte ekzistuar fare 6 . Pas kesaj ngjarje- 
je, kur Pejgamberi, alejhi's selam e tako- 
nte kete njeri, i buzeqeshte dhe sillej 
bute me te e thoshte: "Mire se vjen, o ti, 
qe me qortoi Zoti im per tyP'. 1 

Ne kete tregim shohim edhe shkakun 
e qortimit qe eshte preokupimi me thirr- 
jen ne Islam te disa zoterinjve dhe lenia 
anash e permbushjes se kerkeses se ketij 
te verbri, te cilit kerkesa me pare do te 
duhej t'i permbushej. Tregimi deshmon 
se kesaj kategorie te shoqerise duhet t'i 
permbushen kerkesat me pare se te tje- 
reve. 

Toleranca e Pejgamberit, 

alejhi's selam, ndaj sjelljeve 

te mendjelehteve 

dhe injoranteve te kesaj 

kategorie 
Meshira e Pejgamberit, alejhi's se- 
lam, me personat me aftesi te kufizuara 
shprehet edhe atehere kur shohim toler- 
ancen e tij ndaj injorantit te tyre dhe bu- 
tesine ndaj mendjelehtit te tyre. Ne Be- 
tejen e Uhudit, kur Pejgamberi, alejhi's 
selam, u drejtua me ushtri nga Uhudi, 
vendosi te kalonte neper aren e nje hipo- 
kriti te verber, i cili e ofendoi dhe e shau. 
E mori nje grusht dhe e tha: Po ta dija se 
te qelloj ty, do te gjuaja me keta dhe. 
Shoket e Pejgamberit, alejhi's selam, de- 
shen ta mbysnin ate te verber mekatar, 
por Pejgamberi, alejhi's selam, refuzoi 
dhe tha: Lereni!". 



Pejgamberi, alejhi's selam, nuk deshi 
qe dobesine e ketij te verbri ta shfryte- 
zonte; as nuk urdheroi mbytjen dhe as 
shqetesimin, edhe pse ushtria ishte ne 
rruge per te luftuar, kurse situata dhe rre- 
thanat ishin te pershtatshme per mbytjen 
e tij (meqe behej fjale per lufte). Pejga- 
mberi, alejhi's selam, refuzoi keto dhe 
insistoi vetem per faljen. Nuk eshte tipar 
i luftetareve myslimane mbytja e njere- 
zve me te meta, perkundrazi, butesia me 
ta, marrja mesim nga gjendja e tyre dhe 
lutja e Allahut te Madheruar qe te mos 
sprovohemi me nje gje te tille, ishte tra- 
dite e tij, alejhi's selam. 

Nderimi 
dhe ngushellimi i tyre 

Aisheja transmeton ta kete degjuar 
Pejgamberin, alejhi's selam, duke thene: 
"Allahu i Madheruar me ka shpallur se 
kujtdo qe trason rrugen e diturise, do 
t'ia lehtesoje ate dhe qdokujt qe ia marr 
dy jisniket e tij (dy syte), gjithsesi (si 
kompensim), do t'ia jap Xhennetin" .'' 

Irbad b. Sarije rrefen se Pejgamberi, 
alejhi's selam, duke transmetuar prej 
Allahut te Madheruar, ka thene: "Nese 
robit Tim ia marr dy jisniket e tij (dy 
syte), ndersa ai ben durim dhe llogarit 
ne ta'", nese me falenderon per kete, Une 
nuk pranoj t 'i jap shperblim tjeter per- 
vec Xhennetit"." 

Perkitazi me te sprovuarit dhe te pre- 
kurit nga te metat, Pejgamberi, alejhi's 
selam, thote: "Nuk ka mysliman qe lend- 
ohet nga ndonje j'erre a me shume e qe 
me te te mos i shkruhet nje grade (ne 
Xhennet) dhe te mos i fshihet nje me- 
kat".' 2 

Ne keto tekste profetike dhe hadithe 
kudsijje shprehet ngushellimi po edhe 
pergezimi per cdo njeri me te meta, qe 
ben durim per sproven e tij, eshte i paj- 
tuar me Allahun per caktimin e Tij dhe 
shpreson ne shperblimin e Tij, atehere 
Allahu nuk pranon qe shperblimi per te 
te jete tjeter pervec Xhennetit. 

Pejgamberi, alejhi's selam, ne shenje 
nderimi dhe respekti per Amr b. Xhu- 
muhin, i cili qe i cale, thoshte: "Zoteria 
juaj i bardhe, Amr b. Xhumuhi". 

Me nje rast i pati thene: "Sikur po te 
shoh ne Xhennet duke ecur me kete kem- 
ben tende (te semure tani) te shendoshe 
(atje) ". 

Amri, Allahu qofte i kenaqur me te, 
bente gostine per Pejgamberin, alejhi's 
selam, kur martohej 13 . Enes b. Maliku 
rrefen se Pejgamberi, alejhi's selam, e 
kishte lene zevendes Ummi Mektumin 



dy here ne Medine; ai falte namazin si 
imam, edhe pse ishte i verber 14 . Aisheja 
rrefen se Ummi Mektum ishte myezin i 
Pejgamberit, alejhi's selam, edhe pse 
ishte i verber 15 . Seid b. Musejjibi rrefen 
se myslimanet e kishin zakon qe, kur 
shkonin ne lufte, t'ua dorezonin celesat 
e shtepive te tyre te semureve kronike 
dhe u thoshin: Ne jua lejuam te hani cdo 
gje qe kemi ne shtepite tona!" 

Hasan b. Muhammedi rrefen: Shkova 
tek Ebu Zejd el-Ensariu, i cili e thirri 
ezanin dhe beri ikametin duke qendruar 
ulur. Pastaj erdhi nje njeri i cale dhe doli 
imam. Ai kishte pesuar ne nje lufte ne 
rruge te Allahut te Madheruar". 

Keshtu ishte shoqeria profetike; ba- 
shkeveprim ne ngushellim te tyre, bash- 
kepunim ne nderim te tyre, unifikim ne 
respekt ndaj tyre, dhe tere kjo si rezultat 
i pasimit te programit te Pejgamberit te 
meshires perkitazi me personat me aftesi 
te kufizuara. 

Vizita e tyre 

Islami ligjesoi viziten e te semureve 
ne pergjithesi, dhe te personave me afte- 
si te kufizuara ne ve9anti. Kjo me qellim 
te lehtesimit te dhimbjeve te tyre, ngase 
njeriu me te meta, ne krahasim me te 
shendoshet, eshte me i vetmuar, me pe- 
simist, me i prekur nga semundjet shpir- 
terore. 

Pejgamberi, alejhi's selam, vizitonte 
te semuret dhe lutej per ta, mundohej te 
shtrinte besnikerine ne zemrat e tyre dhe 
gezimin ne shpirtrat e tyre. E shihje ndo- 
njehere tek shkonte ne periferi te Medi- 
nes e t'ia permbushte ndonjerit prej tyre 
ndonje kerkese apo te falte ndonje rekat 
ne shtepine e te sprovuarit, si pergjigje 
ndaj kerkeses se tij. Itban b. Maliku, nje 
medinas i verber, i kishte thene Pejgam- 
berit, alejhi's selam: O i derguari i 
Allahut, sa shume do te doja sikur te vije 
ne shtepine time e te falje namaz, nje 
vend te cilin me pas do ta beja si faltore. 
Pejgamberi, alejhi's selam, i premtoi se 
do ta vizitonte dhe do te falej ne shtepine 
e tij. Ne mengjes, Pejgamberi, alejhi's 
selam, me Ebu Bekrin shkuan tek Itbani 
dhe, me te hyre ne shtepi, i tha: Ne cilin 
vend te shtepise sate ke deshire te 
falem ? 

I bera me shenjvendin, kurse ai, alej- 
hi's selami, mori tekbir dhe ne u rreshtu- 
am pas tij. I fali dy rekate e pastaj dha 
selam". 18 



18 



dituria islame / 218 



Lutja per ta 

Meshira e Pejgamberit, alejhi's sel- 
am, shprehet per kete' kategori te shoqe- 
rise edhe atehere kur shohim ligjesimin 
e duase-lutjes per ta, si perforcim dhe 
perkrahje morale per perballimin e spro- 
vave. Ai synonte mbjelljen e vullnetit ne 
shpirtrat e tyre, ndertimin e vendosmeri- 
se ne qendrimet e tyre, dhe ne nje rast, 
kur nje i verber i tha Pejgamberit, alej- 
hi's selam: "Lute Allahun e Madheruar 
te me sheroje"! - Pejgamberi, alejhi's se- 
lam i tha: "Nese do, lutem e nese do, 
duro, eshte me mire per ty ". "Jo, lute 
Allahun e Madheruar te me sheroje"- i 
tha ai. Pejgamberi, alejhi 's selam, e urd- 
heroi te merrte abdes me perpikeri dhe 
te lutej me kete dua: O Zoti iml line te 
lus dhe drejtohem tek Ti me pejgamberin 
Tend, Muhammedin, pejgamberin e me- 
shires. Une drejtohem me ty tek Zoti im 
per kete kerkese timen, qe te ma per- 
mbushesh. O Allahu im! Caktoje nderm- 
jetesues per mua!".' 9 

Pejgamberit, alejhi's selam, i erdhi 
nje grua e semure nga epilepsia dhe i 
tha: Mua me dhemb koka (me kap epile- 
psia) dhe zbulohem, andaj lute Allahun e 
Madheruar per mua. Pejgamberi, alej- 
hi's selam, tha: Nese do, bej durim, e 
shperblim e ke Xhennetin, se perndryshe 
e lus Allahu e Madheruar te te sheroje. 
Do te bej durim por po zbulohem, pra- 
ndaj lute Allahun qe vetem te mos zbulo- 
hem- i tha gruaja. Pejgamberi, alejhi's 
selam, u lut per te "'" 

Keshtu eshte shoqeria islame, te gji- 
the, pa dallim, luten per te sprovuarit e 
kesaj natyre, dhe, pervec shoqerise isla- 
me, nuk kemi pare ndonje shoqeri tjeter 
ne siperfaqen e dheut te jete lutur per ta. 

Nuk lejohet tallja me ta 

Personat me aftesi te kufizuara ishin 
objekt talljeje ne shoqerite injorante te 
Evropes se vjeter. Personi me te meta 
ishte ne mes dy zjarreve: atij te indiffere- 
nces dhe talljes e perqeshjes. Bazuar ne 
keto, shoqeria per ta ishte vater kurbeti, 
persekutimi e ndarjeje. Sheriati islam 
erdhi dhe ndaloi talljen me njerez ne 
pergjithesi dhe me persona me aftesi te 
kufizuara ne vecanti. Motoja "Mos 
shpreh talljen per vellane tend, qe ta me- 
shiroje ate Allahu e te te sprovoje ty!" 
ishte gjithmone ne mendjet e tyre.. 

Allahu i Madheruar zbriti ajete te qa- 
rta qe ndalojne kete dukuri injorante: "O 
ju qe besuat, nuk ben te tallet nje popull 
me nje popull tjeter, meqe te perqeshurit 




mund te jene me te mire nga ata qe 
perqeshin dike tjeter, e as grate me grate 
e tjera, sepse mund te ndodhe qe grate e 
tjera te jene me te mira se ato qe perqe- 
shin (duke e nenqmuar njeri-tjetrin) dhe 
mos etiketoni njeri-tjetrin me llagape. 
Pas besimit eshte keq te perhapet llaga- 
pi i keq. E ata qe nuk pendohen, jane mi- 
zore "." 

Ndersa Pejgamberi, alejhi's selam, ka 
thene: "Mendjemadhesia eshte refuzimi 
i se vertetes dhe nencmimi i njerezve". 22 

"Nencmimi i njerezve " eshte i ndalu- 
ar, kurse i personave me aftesi te kufizu- 
ara eshte edhe me i theksuar, sidomos 
nese personi me aftesi te kufizuara eshte 
i ditur, i devotshem, i ndershem dhe i 
edukuar. Mjafton rregulli i pergjithshem 
profetik: "Allahu jua ka ndaluar derdhj- 
en e gjaqeve, keqperdorimin e pasurise 
dhe shkeljen e nderit ne mes jush "." 

Pejgamberi, alejhi's selam, kercenoi 
me denim ate qe e drejton gabimisht ne 
rruge te verbrin, e tha: "I mallkuar eshte 
ai qe nje te verbri ia tregon rrugen 
gabimisht". 24 

Ky eshte nje kercenim i ashper per 
ata qe te metat i marrin si shkas per tall- 
je me njerezit apo nenfmim te tyre. Nje- 
riu me te meta eshte vella, baba apo bir 
qe eshte sprovuar nga Allahu i Madhe- 
ruar, qe te jete keshille per ne dhe desh- 
mi per fuqine e Allahut te Madheruar. 

Ikja nga bojkotimi 
dhe izolimi i tyre 

Shoqeria e vjeter injoronte kete kate- 
gori te shoqerise dhe e izolonte teresisht 
duke i mohuar te drejten e marteses dhe 
shoqerimit me njerez. Medinasit para ar- 
dhjes se Muhammedit, alejhi's selam, 
nuk lejonin qe te njerezit e gale, te verb- 



er a te semure te hanin me ta ne nje try- 
eze, duke i konsideruar si te ndyre 25 . 
Allahu i Madheruar shpalli: "Nuk eshte 
mekat per te verbrin, as per te calin, as 
per te semurin, as per ju vete, te hani 
nga shtepite tuaja, ose nga shtepite e 
ete'rve tuaj, shtepite e nenave tuaja, ne 
shtepite e vellezerve e te motrave tuaja, 
ne shtepite e xhaxhallareve, te hallave, 
te dajave tuaj, ne shtepite e tezeve tuaja 
ose te atyre qe u jane besuar celesat e 
tyre, ose (ne shtepite) e miqve tuaj. Mu- 
nd te hani bashkerisht ose veqmas, nuk 
eshte mekat. Kur te hyni ne ndonje shte- 
pi, pershendetni (ata qe jane ne to) me 
nje pershendetje te caktuar nga All- 
llahu (me selamun alejkum), qe eshte e 
bekuar dhe e kendshme. Keshtu All- 
llahujua sqaron argumentet, qe t'i kup- 
toni". 26 

...domethene: Nuk ka gje te keqe qe 
te hani bashke me te semurin, te verbrin 
dhe te calin, sepse edhe ata jane njerez 
sikurse ju, kane gjithe te drejtat sikurse 
ju, keshtu qe mos i bojkotoni, mos u lar- 
goni prej tyre dhe mos i braktisni duke 
pasur ne hater gjithmone fjalen e 
Allahut te Madheruar: "Me / miri prej 
jush eshte ai me i devotshmi", dhe fjalen 
e Pejgamberit, alejhi's selam: "Allahu i 
Madheruar nuk shikon ne fytyrat a for- 
mat tuaja, por shikon ne zemrat tuaja". 

Keshtu zbriti Kurani - meshire per 
personat me aftesi te kufizuara; i ngu- 
shellon, i perkrah shpirterisht, ua lehte- 
son dhimbjet, i shpeton nga semundjet 
shpirterore. 

Derisa popujt injorante nuk lejonin 
martesen e personit me aftesi te kufizu- 
ara, Islami e lejoi nje gje te tille, nese 
kane mundesi per te, duke u dhene te 
drejta po edhe duke u caktuar obligime. 
Myslimanet nuk shfrytezuan dobesine e 



dituria islame / 218 



19 



tyre per t'ua shkelur te drejtat apo per 
t'ua mohuar ato, dhe ja, Omer b. Hatta- 
bi, kishte vene rregullin: "Qdo njeri qe 
martohet me ndonje grua te cmendur, a 
qe ka leprozen apo gerbulen, dhe fie me 
te, asaj i takon dhurata martesore eplo- 
te" 27 . 

Lehtesimet e parapara per ta 

Pasqyre tjeter e meshires per kete kat- 
egori te shoqerise eshte edhe konsidera- 
ta e gjendjes se tyre fizike a mendore 
perkitazi me obligimet fetare, duke ua 
lehtesuar dhe larguar veshtiresite per t'i 
kryer. Zejd b. Thabiti rrefen se Pejgam- 
beri, alejhi's selam, i diktonte ajetin: 
"Nuk jane te ngjashem besimtaret qe 
nuk luftojne " 2S , kurja erdhi Ibni Ummi 
Mektumi dhe tha: O i derguari i Allahut! 
Po te kisha mundesi te luftoja, gjithsesi 
do te luftoja 29 . Atehere zbriti ajeti: "Nuk 
jane te barabarte prej besimtareve ata 
qe ndenjen (nuk luftuanj dhe ata qe me 
pasurine dhe me jeten e tyre luftuan ne 
rrugen e All-llahut, me perjashtim te 
atyre qe ishin te penguar pa vullnetin e 
vet...". 3 " 

Allahu, duke i lehtesuar kesaj kate- 
gorie obligimet, tha: "Nuk eshte mekat 
(te ngele pa dale) per te verbrin, per te 
calin dhe as per te semurin. E kush res- 
pekton All-llahun dhe te derguarin e Tij, 
Ai ate e shtie ne xhennete, ku rrjedhin 
lumenj, e kush mbetet prapa, Ai ate e 
ndeshkon me nje denim te dhembsh- 
em". 3 ' 

Ketyre iu hoq obligimi i xhihadit ne 
fushebeteje, pervec nese dalin vullnetar- 
isht. Tregimi perkitazi me kete, eshte ai 
i Amr b. Xhumuhit ne Betejen e Uhudit. 
Ishte, Allahu e meshirofte, njeri qe calo- 
nte shume dhe kishte kater djem, te cilet 
vazhdimisht merrnin pjese ne betejat me 
Pejgamberin, alejhi's selam. Diten e 
Uhudit deshen ta pengonin dhe i thane: 
Allahu i Madheruar te ka arsyetuar. 
Amri shkoi tek Pejgamberi, alejhi's sel- 
am, dhe tha: Djemte e mi duan te me pe- 
ngojne nga lufta, kurse une, per Allahun 
e Madheruar, me kete kemben time te 
cale shpresoj ta shkel Xhennetin. "Mos 
e pengoni, ndoshta Allahu e begaton me 
renie deshmor"- u tha Pejgamberi, ale- 
jhi s selam, djemve te tij ". Amri doli dhe 
u vra shehid. 

Megjithate, jo te gjithe jane te njejte. 
Lehtesimet behen ne perputhje me gje- 
ndjen e tyre, fizike a mendore. Ka thene 
Kurtubiu: 
- Allahu i Madheruar te verbrit ia hoqi 

obligimet qe lidhen me te paret; 



- Te calit qe lidhen me te ecur; 

- Te semurit qe lidhen me shendetin, si 

agjerimi, xhihadi, etj. 32 

Shembulli i kesaj eshte i verbri dhe i 
cmenduri. I pari eshte i obliguar me te 
gjitha obligimet fetare, me perjashtim te 
disa prej tyre, si: xhihadi. Ndersa i dyti 
eshte i liruar nga te gjitha obligimet. Ai- 
sheja transmeton se Pejgamberi, alejhi's 
selam, ka thene: "Lapsi eshte ngritur 
nga (nuk llogarit per) tre veta: per ate 
qefle derisa te zgjohet, per te voglin de- 
risa te rritet, dhe per te cmendurin de- 
risa te arrije vetedijen " 3i 

Sado qe te gaboje i cmenduri apo te 
kryeje ndonje krim, ai nuk ka as denim 
dhe as dispozite kunder tij. Ibni Abbasi 
rrefen: Omerit ia sollen nje grua te cme- 
ndur, e cila kishte bere' prostitucion. U 
keshillua me njerezit dhe mori vendim 
qe ta vriste me gure. Duke e derguar ne 
vendin e ekzekutimit, kaluan prane Ali- 
ut, i cili pyeti: Q' eshte puna e kesaj gru- 
aje? E 9mendura e filan fisit ka rene ne 
prostitucion, keshtu qe Omeri urdheroi 
te vritet me gure. Kthehuni me te! - i ur- 
dheroi Aliu, ndersa vete shkoi tek Omeri 
dhe i tha: O prijesi i besimtareve! A nuk 
e di se lapsi nuk llogarit per tre veta: te 
cmendurin derisa te vetedijesohet, njeri- 
un ne gjume derisa te zgjohet, dhe femi- 
jen derisa te rritet?! Po - ia ktheu Omeri. 
Atehere perse kjo vrasje me gure! As- 
gje- ia ktheu Omeri. Liroje!- tha Aliu, 
dhe Omeri, Allahu qofte i kenaqur me 
ta, e liroi dhe e madheronte Allahun du- 
ke thene: Allahu Ekber! 34 . 

Keshtu ishte programi profetik ne qe- 
ndrimet ndaj personave me aftesi te ku- 
fizuara ne kohen kur popujt dhe sistemet 
nuk njihnin te drejtat e kesaj kategorie te 
shoqerise. Ai ligjesoi kujdesin e plote 
per ta, u dha perparesi ne permbushje te 
kerkesave e nevojave, fali e toleroi me- 
ndjelehtin dhe injorantin, nderoi te spro- 
vuarit e sidomos ata qe shquhen per 
eksperience e njohuri ne ndonje fushe, 
nxiti per per t'i vizituar ata, stimuloi lu- 
tje per ta, ndaloi talljen dhe perqeshjen e 
tyre, ndaloi bojkotin dhe braktisjen e 
tyre, ua lehtesoi dispozitat fetare. 

T'ia keni friken Allahut te Madheruar 
per Islamin dhe Pejgamberin e Islamit! 

(Pjese nga libri i autorit: 
Nebijju 'rr Rrahmeh. 

Pershtati ne shqip: 
Sedat Islam i 



Fusnotat: 

1 . Transmeton Imam Muslimi ndersa Imam Neve- 
viu ne koment te ketij hadithi ka thene: Pejga- 
mberi, alejhi's selam u vetmua me te qe t'u 
pergjigjej pyetjeve te saj. Kjo nuk eshte vetmi 
me nje femer te huaj, ndalesa e se ciles eshte 
transmetuar ne hadithe, ngase Pejgamberi ale- 
jhi's selam ne fakt nuk qe vetmuar por vetem qe 
larguar pak, aq sa njerezit e shihnin, per shkak 
te ruajtjes se intimitetit te asaj gruaje, dhe kalo- 
nin prane, po nuk e degjonin se c'fliste. 

2. Ibnu'l Xhevzijj, Siretu Umer b. AbduT Aziz, f. 
130. 

3. Ibni Kethir, el-Bidaje ven-Nihaje, 9/186, 
Tarihu't Taberijj, 5/265. 

4. Kjo assesi nuk do te thote se Muhammedi, ale- 
jhi's selam kishte anashkaluar kete njeri. Ai, pa- 
qja dhe meshira e Allahut te Madheruar qofte 
per te, kishte qene duke ftuar disa njerez nga 
paria arabe ne Islam andaj kishte menduar se 
marrja me ta ishte me paresore se sa me te ngase 
ky atehere me ishte bere mysliman. Allahu i 
Madheruar e di me se miri! 

5. Abese, 1-5 

6. Lightner, Dinu'l islam (Feja islame), f. 12-13. 

7. Tefsiri i Kurtubiut, 19/184 dhe ai i Bejdaviut f. 
451. 

8. Transmeton Bejhekiu ne Shuab'l iman ndersa 
hadithi eshte autentik! 

9. Transmeton Bejhekiu ne Shuab'l iman ndersa 
hadithi eshte autentik. Shih hadithin 5511. 

10. Danin d.t.th.: te jesh koprrac ndaj ndonje gjeje. 
Ketu ne kete hadith, bazuar edhe ne hadithet 
tjera te ngjashme, synohet dig tjeter. Synohet 
kuptimi: Ai ben durim dhe shperblimin e ker- 
kon prej Allahut te Madheruar. Transmeton Tir- 
midhiu nga Ebu Hurejre se Pejgamberi, alejhi's 
selam ka thene: "Kujt ia marre dy te dashurat e 
tij (dy syte) ndersa ai ben durim dhe llogarit ne 
shperblimin Tim, nuk pajtoj t'i jap shperblim 
tjeter pervec Xhennetit". Albani e ka cilesuar 
autentik ne Sahihu ve daifu suneni't Trimidhijj, 
2401. Perkthyesi. 

11. Transmeton Ibni Hibbani, 2993, ndersa hadithi 
eshte autentik. Albani ne Sahihu'l xhamii, 
4305, e ka cilesuar hasen-te mire. 

12. Buhariu dhe Muslimi. 

13. Ebu Neim el-Esbehani, ma'ifetu's sahabe, 
14/155. 

14. Transmeton Ahmedi, nr. 13023. Hadithi eshte 
hasen. 

15. Transmeton Imam Muslimi. 

16. Tefsiri i Rraziut, 11/374. 

17. Transmeton Bejhekiu 1/392, ndersa hadithi 
eshte hasen. 

18. Buhariu dhe Muslimi. 

19. Transmetojne Tirmidhiu dhe Ibni Maxheh nde- 
rsa hadithi eshte autentik. 

20. Buhariu dhe Muslimi. 

21. el-Huxhurat, 11 

22. Muslimi 

23. Buhariu 

24. Transmeton Ahmedi ne Musned ndersa hadithi 
eshte hasen. 

25. Tefsiru't Taberijj, 19/219. 

26. en-Nur, 61. 

27. Ibni Ebi Shejbe, vell.3, f. 319. 

28. en-Nisa, 95. 

29. Buhariu. 

30. en-Nisa, 95. 

31. el-Fet'h, 17. 

32. Ibni Hisham, 2/90. 

33. Transmetojne Ibni Maxheh dhe Ibni Huzejme 
ndersa hadithi eshte autentik. 

34. Transmeton Ebu Davudi ndersa hadithi eshte 
autentik. 



20 



dituria islame / 218 



Veshtrim 



Musnedi i Ebu Hanifes 



Rrustem Spahiu 



Ne vend te parathenies 

Ymeti islam ka dhene nga gjiri i vet 
nje numer te madh dinjitaresh te shquar, 
te cilet, me jeten, punen dhe vlerat mor- 
ale, dhe sidomos me fuqine intelektuale, 
kane lene gjurme te thella e te pashlye- 
shme ne faqet e historise se gjate te nje- 
rezimit. Ne mesin e ketyre dinjitareve, 
gjithsesi, duhet permendur Ebu Hanife, 
personi me fuqi te jashtezakonshme in- 
telektuale, me subtilitet te pashembullt 
shpirteror dhe tipare te vecanta karakter- 
istike. 

Vendimet e veta Ebu Hanife i merrte 
duke shfrytezuar ajetet kuranore dhe 
shume' hadithe. Ai, si pak kush tjeter, i 
shfrytezoi te mirat e aftesive intelektua- 
le, me te cilat e kishte pajisur Allahu. Ky 
eshte, ne realitet, virtyt i njerezve te 
urte! Allahu njerezve ua ka dhene me- 
ndjen, qe ta shfrytezojne. Prandaj imam 
Maliku, duke folur per perfundimet 
logjike dhe superioritetin me rastin e di- 
skutimeve te Ebu Hanifes, kishte dekla- 
ruar: Sikur te donte ta bindte ate me te 
cilin diskutonte, se nje shtylle e thjeshte 
eshte prej ari, kite mund ta bentel' 

Dallimi ndermjet Ebu Hanifes dhe 
muhaditheve te tjere qendron ne faktin 
se ai nuk ka shkruar hadithe dhe nuk ka 
sajuar permbledhje hadithesh, sic kane 
bere Maliku dhe Ahmedi, vecse kete pu- 
ne ua kishte lene ne dore nxenesve te 
vet. Keshtu theksohet se nxenesit e tij, 
duke e degjuar, kane krijuar nje numer te 
konsiderueshem musnedesh. 

Musnedi i Ebu Hanifes 

Permbledhjet me te njohura te hadi- 
thit, te krijuara ne kete menyre, jane: 

- Kitabu-l-asar, i Ebu Jusufit, 

- Kitabu-l-asari-l-merfu 'a i Muhammed 

b. Hasan esh-Shejbanit, 

- Kitabu-l-asari-l-merfu 'ati ve-l-mevku- 

fe, te mbledhesit te njejte, 

- Musnedi i Hasan b. Zijad el-Lu'lu'it, 

- Musnedi i Hammadit, djalit te Ebu 

Hanifes. 

Ebu-1-Muejjid el-Havarizmi (vd. 665 
H.) ne librin e tij te vellimshem, me rreth 
800 faqe, qe quhet Xhamiu'u-l-mesanid, 



te cilin e ka klasifikuar sipas ceshtjeve te 
fikhut, duke lene anash senede qe perse- 
riten, deklaron: / kam degjuar ne Sham 
disa injorante duke minimizuar dhe de- 
valvuar vleren e Ebu Hanifes, duke i 
atribuuar atij njohjen e dobet te hadi- 
thit, duke konsideruar se nuk ka musned 
te vetin sic e ka imam Shajiu apo Muve- 
tta, qfare ka sajuar imam Maliku. Kjo 
me shtyri te mbledh pesembedhjete mus- 
nede te Ebu Hanifes, te cilat i kane 
mbledhur eksperte te shquar te hadithit. 2 
Muhadithi i shquar i Shamit, Shem- 
suddin b. Tuluni, ne vepren e tij El-Fe- 
hrestu-l-evasatu, dhe hafezi i njohur i 
Egjiptit (Misirit) i hadithit, Muhammed 
b. Jusuf es-Salihani, ne librin e tij Uku- 
du-l-xhiman, - theksojne se i kane degju- 
ar dhe shenuar hadithet qe i transmeton 
Ebu Hanife. Keshtu Es-Salihani dekla- 
ron: Ebu Hanife ka qene nje prej haf'e- 



zeve te medhenj dhe sikur te mos ekzi- 
stonte interesimi i tij i jashtezakonshem 
per hadithin, nuk do te ishte e mundur t 'i 
zgjidhte shume qeshtje juridike te She- 
riatit? 

Disa njerez konsiderojne se Ebu Ha- 
nife ka shfrytezuar fare pak hadithin, 
kurse ne kete gabim jane zhytur fale su- 
pozimit qe ne Kufa hadithi njihej shume 
pak, megjithese ajo ishte qender e hadi- 
thit dhe muhaditheve. Mirepo, eshte evi- 
dente se harrohet qe Kufa, pikerisht ne 
kohen e Ebu Hanifes, ka qene qender e 
madhe shkencore islame, si edhe fakti se 
Ebu Hanife kishte udhetuar shume edhe 
ne qendra te tjera te kesaj kohe dhe se, 
ne kete menyre, kishte mesuar shume 
versione te hadithit. 

Nga ana tjeter, me themelimin e Kuf- 
es, ne vitin 17 H, ky qytet do te shnderr- 
ohej ne epiqender te ashabeve te shquar. 




dituria islame / 218 



21 



Dihet se Omeri r.a., kishte derguar ne 
Kufa Abdullah b. Mes'udin, r.a., i cili ka 
qene njohes i shquar i nje numri te madh 
transmetimesh, qe jane permendur ne 
shume permbledhje te hadithit. Per sa 
kohe ai vete nga Pejgamberi, s.a.v.s., 
transmeton 848 hadithe. 4 Krahas kesaj, 
dihet qe Ibni Mes'udi, r.a., eshte ko- 
nsideruar nder ashabet me te ditur te 
Pejgamberit te Allahut, s.a.v.s.. 5 Nese 
theksohet edhe se ky ashab i shquar ka 
vdekur ne Kufe ne vitin 32 H., 6 atehere 
kjo e ploteson ne mase te madhe tablone 
per mundesine e veprimit te tij ne ate 
vend dhe lenien e ndikimit te madh dhe 
gjurmeve te thella tek dijetaret qe do te 
jetonin pastaj. 

A e preferonte Ebu Hanife 

analogjine ne raport 

me hadithin? 

Ibni Abdu-1-Berri thekson nje trans- 
metim te Ebu Hanifes, ne te cilin ai ne 
menyre te qarte nenvizon qendrimin e tij 
ne lidhje me kete ceshtje, ku ben fjale 
per paqendrueshmerine e akuzes qe per- 
mendet ne disa burime. Ebu Hanife 
deklaron: Allahu e mallkofte ate qe e 
kundershton Pejgamberin e Allahut, 
s.a.v.s., me te cilin Allahu na ka nderuar 
dhe shpetuar. 1 



Interesimi i Ebu Hanifes 

per hadith dhe shkencen 

e hadithit 

Qe ne rini Ebu Hanife kishte filluar te 
interesohej per hadithin dhe shkencen e 
hadithit. Muhadithet e shquar dhe kriti- 
ket e hadithit permendin interesimin e tij 
per hadith dhe udhetimet ne kerkim te 
haditheve te reja. Keshtu hafezi i njohur 
i hadithit Edh-Dhehebi pohon se Ebu 
Hanife ka treguar interesim te jashteza- 
konshem ndaj transmetimeve te hadithit 
dhe se, ne kerkim te tyre, ka udhetuar 
shume. 8 

Ne nje vend tjeter pohon: Ebu Hani- 
fe, me te vertete, ka here shume mund ne 
kerkim te haditheve, dhe kjo eshte ve- 
rejtur ne veqanti pas vitit 100 H.' J 

Imam Abdu-1-Vehab esh-Sha'rani 
thekson se Ebu Hanife i kishte mesuar 
hadithet permes mesuesit te tij - Ata's, 
dhe se Ata' ka qene nxenes i Ibni Abba- 
sit, r.a. 

Fama e Ebu Hanifes 
ne shkencen e hadithit 

Numri me i madh i dijetareve ne ve- 
prat e tyre konfirmojne imamatin e ketij 
gjeniu ne hadith dhe shkencen e hadithit. 
Keshtu Ebu Davud es-Sixhistani, autor i 
shquar i Sunenit, nje prej gjashte permb- 




ledhjeve me te njohura te hadithit, poh- 
on: Allahu i meshirofte Malikun, Shafiun 
dhe Ebu Hani/en, te diet kane qene ima- 
me ne hadith!'" 

Ibni Tejmijje flet me respekt te madh 
per Ebu Hanifen," duke e quajtur ate 
njerin prej imameve me te shquar dhe 
duke permendur se eshte me i ditur dhe 
fakih me i mire se Tahavi dhe te ngjash- 
mit me te! 12 Ne nje vend tjeter Ibni Tej- 
mijje thekson se kater imamet e shquar 
kane qene imame edhe ne hadith, edhe 
ne tefsir, edhe ne tesavvuf edhe ne 
fikh!' 3 

Njohja e tij e jashtezakonshme e ha- 
dithit eshte nenvizuar ne menyre te qarte 
nga imam Es-Serhasi, kur pohon: Ebu 
Hanife ka qene njohesi me i mire i hadi- 
thit ne kohen e vet! Mirepo, per shkak te 
kriterit te tij rigoroz ne aspektin e sakte- 
sise se ravijve dhe kujdesit te tepruar qe 
transmetimet e dobeta te mos ngaterro- 
hen me ato autentike, ka transmetuar 
pak hadithe. 1 * 

Musnedi ne gjuhen 
boshnjake dhe shqipe 

Krejt kjo qe u tha me siper lidhur me 
kete dijetar te shquar islam, eshte shume 
pak dhe e parendesishme karshi vepres 
qe ka lene pas vetes dhe ndikimit qe ka 
ushtruar tek miliona myslimane ane e 
kend botes, dhe sidomos tek ne mysli- 
manet e Ballkanit, te cilet e kemi perve- 
tesuar shkollen e tij juridike prej ardhjes 
se Osmanlijve deri ne ditet e sotme. 



Fusnotat: 

1. Dr. Mustafa es-Siba'i, Es-Sunne ve mekametuha 

fi at-teshri'i al-islami, f. 406. 

2. Po aty, f. 414. 

3. Po aty. 

4. Muhammed Ebu Zahvi, Al-hadith va al-muha- 

dithun, f. 146. 

5. Shin: M. Hanxhiq, Hyrje ne shkencen e tefsirit 

dhe hadithit, f. 111. 

6. El-Hadith ve al-Muhadithun, faqe 147 

7. Dr. Mustafa es-Siba'i, Es-Sunen ve mekanatahu 
fi at-tashri'i al-islam, f 418. 

8. Shih: Edh-Dhehebi, Sijaru a 'lami an 'nubala, 
6/392. 

9. Po aty, 6/396. 

10. Ibni Abdu-1-Berri, vep e cit., 2/163. 

11. Ibni Tejmijje, Minhaxhus-sunne en-nebevijje, 
4/194-195. 

12. Ebu Xhafer et-Tahavi ka qene hafez i hadithit 
dhe njeri prej juristeve me te shquar hanefinj. 

13. Minhaxhus-sunne en-nebevijje, 1/172-173. 

14. Es-Serhasi, Usui al-fikh, 1/350. 



22 



dituria islame / 218 



Qasje 



Kurani dhe ne - sa i ngjajme atij 




Mehas Alija 

do njeri eshte' i krijuar me ne- 
voja biologjike e shpirterore. 
Njeriu ka nevoje te besoje, te 
dashuroje, te kuptoje, te pu- 
shoje, te argetohet, te konsumoje ush- 
qime dhe pije te shijshme, te jetoje jete 
te qete dhe te lumtur, etj. Por, shumica e 
ambicieve dhe endjeve qe jane te njean- 
shme, te cilat asnjehere nuk kane qene, 
as qe do te jene ndonjehere, te legjiti- 
muara dhe te pranuara si mekanizma qe 
njeriut do te mund t'i ofrojne ndonje 
model dhe metode me ane te te cilave ai 
do ta gjente prehjen, qetesine dhe lum- 
turine shpirterore ne te dyja botet, jane 
te perkohshme dhe fiktive. Megjithate, 
ekziston nje dashuri, e cila, me siguri, do 
te jete e kompensuar shumefish, e shper- 
blyer me menyren me te zgjedhur dhe 
me shembullore, e ajo eshte dashuria e 
vertete, markante, e pakontestueshme 
ndaj Allahut te Madherishem, ndaj te 
Derguarit te Tij, ndaj Librit te Tij, ndaj 
njeriut dhe ndaj krijesave te tjera. Keto 
dashuri sensibilizojne dualizmin e njeri- 
ut, nepermjet te cilave njeriu duhet ta 
orientoje veten drejt sendertimit te se 
ardhmes dhe jetes se tij. 

Veprimi qe nuk mbeshtetet ne kete 
vije te shendoshe hyjnore dhe nuk pa- 
sohet nga ndjesia e dashurise dhe mi- 
rekuptimit, vetvetiu eshte i ngurte dhe si 
rrjedhoje eshte i pafrytshem dhe i dem- 
shem. Shoqeria myslimane posedon 
dhuntine dhe shperblesen me te madhe, 
e ka Kuranin, me ane te te cilit siguron 
dhe garanton mireqenien globale, nder- 
ton konstitucionet e veterealizimit te vet, 
nderton rendin shoqeror e boteror mbi 
baza te legislatures me te shendoshe, 
dhe eshte e vetmja shoqeri e zgjedhur 
per ta realizuar misionin e Zotit ne toke, 
miqesisht, denjesisht dhe drejtesisht, pa 
shtremberime e keqinterpretime, ashtu 
si konceptohet ne Kuranin famemadh. 
Allahu i Lartesuar thote: 
"...Ne ty te shpallem librin sqarim per 
cdo send, udhezim e meshire dhe my- 
zhde per myslimanet."' 




"...Ai eshte nje liber ngadhenjyes (i 
pashoq). Atij nuk mund t'i mvishet e pa- 
verteta nga asnje ane, eshte i Zbritur prej 
te Urtit, te Lavdishmit." 2 

Ne baze te kesaj, jo qe mund te dysh- 
ohet se Kurani eshte nje liber ne te cilin 
mund te gjenden elemente te afatizuara, 
mesime qe s'i perkasin se sotmes, kon- 
tradikta dhe te meta, ve9se konfirmohet 
fakti se ai eshte i vetmi liber qe meriton 
te jete "udheheqes" i proceseve njerezo- 
re, burim i mendimit islam, udhezues 
elokuent i paperseritshem, dhe i vetmi 
sistem qe siguron mundesine per nje or- 
ganizim te mirefillte te njerezimit ne 
toke, mbase edhe shpetim dhe ndermje- 
tesim ne boten tjeter. I dashuri yne, 
shkelqesia e universit, Muhammedi, 
s.a.v.s., ne kete kontekst, thote: "Mbahu- 
ni fort pas Kuranit dhe njiheni ate per 
udheheqes dhe komandant, sepse ai 
eshte fjala e bekuar e Allahut, xh.sh., 
edukuesit te boteve! Erdhi prej Tij dhe 
tek Ai do te kthehet!" 3 Kjo thenie e te 
Derguarit te Allahut, s.a.v.s., na tregon 
edhe nje qellim tjeter madheshtor qe 
bart ky Kuran me vete. Ai, sipas kesaj 
thenieje, llogaritet "udheheqes" dhe 
"komandant", i cili erdhi per t'i orientu- 
ar dhe organizuar njerezit ne frymen qe 
eshte, sa hyjnore, aq edhe njerezore, dhe 



me pas te kthehet, perseri, tek Zoti i te 
gjitha boteve. Andaj, nuk eshte cudi qe 
Xhemalud-din el-Afgani te jete inspiru- 
ar nga kjo thenie e te Derguarit te 
Allahut, s.a.v.s., kur ka thene: "Me kete 
qendrim timin nuk kerkoj qe ai i cili u 
sjell (myslimaneve) urdhra ne te gjitha 
feshtjet, te jete nje person, sepse kjo 
mund te ishte veshtire per t'u arritur, por 
ajo qe shpresoj, eshte qe Kurani te jete 
udheheqes per te gjithe myslimanet, 
kurse feja modeli i bashkimit te tyre". 4 
Duke i pasur parasysh mundesite dhe 
perballjet qe atehere i perjetonte Bota Is- 
lame, por edhe sot, ky dijetar me se shu- 
mti artikuloi idene dhe theksoi nevojen e 
organizimit dhe udheheqjes se mysli- 
maneve ne baze te mesimeve te Kuranit 
famemadh. Po keshtu shprehet edhe 
Muzaffer Halim, i cili thote: "Kurani 
eshte nje udheheqes per te gjitha qeniet 
e gjalla ne planetin Toke dhe eshte nje 
tekst libri per mesimin e nje gjuhe te re 
- gjuhes shpirterore." 5 

Kurani nuk mund te jete "udheheqes" 
fizik i natyres se krijeses dhe nuk mund 
te imagjinohet si i tille. Me kete qe the- 
mi, nuk pretendojme te krijojme nje 
imazh te ri te Kuranit, porse vetem te ri- 
theksojme rendesine dhe rolin e tij ne 
shoqerine myslimane si "komandant", 



dituria islame / 218 



23 



drejtues dhe mesues shpirteror i njeriut, 
per ta orientuar dhe nxitur qe te beje ve- 
pra te mira dhe ta mesoje se si te veshe 
petkun dhe rolin qe ia ka caktuar Zoti ne 
toke. 

Per ta besuar dhe kuptuar kete rol ma- 
dheshtor qe ka Libri i Allahut, Kurani 
fisnik ne jeten tone do te duhet te konsi- 
derohet i pacenueshem, i paprekshem, i 
perkryer, ideal, i studiuar dhe i praktiku- 
ar me ndjenjen e dashurise se sinqerte. 

^'eshte dashuria e sinqerte 

"Dashuria e sinqerte" nuk eshte' dicka 
e re, as formulim qe nuk perkon me te 
verteten, por nje koncept i mbeshtetur 
fort ne mesimin hyjnor dhe arsyen e she- 
ndoshe. Ky koncept ndihmon shume ne 
afirmimin e njeriut dhe shoqerise me 
gjithcka i rrethon. Nuk mund te imagji- 
nosh nje dashurues te madh te Librit te 
Allahut, e nga ana tjeter te jete injorant 
ne aspektin e praktikimit te mesimeve 
dhe urdheresave te tij, e aq me pak, te 
mund te te shkoje mendja te mendosh 
per njeriun qe e do Kuranin, kurse rapor- 
ti ndaj dashurise se Allahut, te Derguarit 
te Tij, njeriut dhe krijesave te tjera - te 
jete i shperfillshem, indiferent, i zbehte 
dhe i pasinqerte. 

Te besuarit dhe te kuptuarit e Kuranit 
ne baze te ketij koncepti, duke u mbesh- 
tetur fillimisht ne boshtin dhe forcen e te 
gjitha dashurive te tjera, pra ne dashuri - 
ne ndaj Krijuesit tone, pasi qe teuhidi, 
respektivisht Allahu, xh.sh., konsidero- 
het si burimi i vetem i ekzistences dhe 
Islamit, mundeson qe ai te jete i kuptuar 
dhe i zbatuar me lehtesisht. Gjalleria dhe 
funksionaliteti, qe arrihet nepermjet for- 
ces qe prezanton mesimi kuranor, nuk 
mund te kuptohen dhe te manifestohen, 
nese raporti yne me Kuranin nuk eshte si 
rezultat i kesaj dashurie. Kjo dashuri e 
sinqerte arrihet kur e njohim mire ate. 
Sepse, perndryshe, zhgenjehemi rende 





(ijH>—-* 



"jJi>iIJJ 

i jLS^ 9J9 4-LLr 0^4 




nese themi qe e duam Kuranin pa e lexu- 
ar, kuptuar dhe studiuar mire, aq me pak 
mund te pretendojme se i ngjajme atij. 

Kurani, burimi i paqes 
dhe dashurise 

Ne ditet e para kur shpallej Kurani, 
shoqeria, ne mesin e se ciles ai zbriste, 
jeten dhe sistemin e organizimit shoqer- 
or e konstituonte ne baze te injorances, 
konflikteve, lufterave dhe urrejtjeve te 
panderprera. Fillimisht Kurani bente thi- 
rrje per nje besim te vetem, gjegjesisht 
per njohjen dhe adhurimin e nje Zoti. 
Allahu, me Fjalen e tij, i promo vuar nga 
Kurani si Zoti i vetem, qe nuk ka shok e 
as rival, i palindur nga askush dhe qe 
nuk ka lindur askend, Krijuesi i qiejve 
dhe i Tokes, Furnizuesi i cdo gjeje, - u 
be simboli dhe burimi i paqes, dashurise 
dhe harmonise. Vertetesia dhe elokuen- 
ca e Kuranit sensibilizonte qenien nje- 
rezore, glironte shpirtrat e fundosur ne 
injorance, i theu te gjitha besetytnite dhe 
i leshoi filizat e pare te ndertimit te nje 
shoqerie religjioze, e orientuar dhe e 
thelluar ne paqe, dashuri dhe harmoni 
ndernjerezore. Jane te paverteta opinio- 
net islamofobe, te dala edhe kohet e fu- 
ndit, nga personalitete dhe institucione 
te ndryshme, gjoja se Kurani nxit luften, 
urrejtjen dhe disharmonine nderfetare, 
nderkulturore dhe pergjithesisht ndern- 
jerezore. 



Natyra e Kuranit eshte paqesore dhe 
meshiruese. Kurani zbriti per ta sjelle re- 
ndin e ri ne faqe te tokes, per ta sjelle pa- 
qen dhe per t'ia kthyer njeriut dinjitetin 
dhe karakterin e paster, respektivisht 
kthimin e tij nga Zoti i vertete. Kurani u 
be reference e kohes per unitet, paqe dhe 
zhvillim. Sa kohe qe eshte keshtu, ate- 
here si eshte e mundur qe ne te dallojme 
kaq shume nga ky liber yni? Nga keto 
mesime te pastra dhe perhere te dobish- 
me. Nese analizojme realitetin tone sho- 
qeror, se pari si myslimane e me pastaj si 
njerezim, jemi shume larg konceptit te 
paqes dhe dashurise globale qe ofron 
Kurani. Paqja dhe dashuria kuranore 
eshte origjinale, e zhveshur nga maska, 
urrejtja dhe qellimet e erreta. Eshte ide- 
ale, e pazevendesueshme, qe i perfshin 
te gjitha sferat e jetes! 

Sikur te ishim nje f jale 
e Kuranit qe ecen mbi toke 

S'ka dyshim se largimi yne nga Kur- 
ani ka shkaktuar mosrespektimin dhe 
moskuptimin e tij dhe te normave qe bu- 
rojne nga ai, dhe keshtu kemi filluar te 
bejme nje jete jashte udhezimeve ma- 
dheshtore dhe te pashembullt. Sa prej 
nesh sot zgjohemi ne mengjes dhe kape- 
mi per Kuranin; sa jemi nga ata qe pern- 
j emend zgjidhjet dhe sherimet i kerkoj- 
me po aty; frymezimet dhe mendimet 
tona sa jane qe burojne prej tij; ku eshte 
j eta j one e ndertuar ne parimet dhe kod- 



24 



dituria islame / 218 



ekset e tij fisnike; ku shfaqet morali yne 
islam i nxjerre po nga ky Kuran? Cili 
eshte raporti yne me Kuranin? Sa e ndje- 
kim ne synetin e te Derguarit te Allahut, 
s.a.v.s., ne shnderrimin e qenies sone ne 
nje Kuran te gjalle qe ecen?! Ne trans- 
metimin qe vjen nga Hisham bin Ha- 
kem, thuhet se kur pyeten Aishen r.a., se 
cili ishte morali i te Derguarit, s.a.v.s., 
ajo pati thene: "Morali i tij ishte Kur- 
ani".' Po, ai ishte Kurani i gjalle! Po ne 
sa jemi te gjalle me Kuranin; sa jemi 
Kurani qe ecen?! Po nese nuk jemi te 
tille, a jemi nje sure, nje ajet apo nje fja- 
le e tij qe ecen mbi siperfaqen e tokes?! 
Sa dashuri e madhe dhe e sinqerte kulti- 
vohet ne te, e ne jemi te prekur pak nga 
ajo dashuri. Pak na rreqefhet lekura, pak 
na rrah zemra e pak na shperthen loti per 
te. Dashuria per Zotin, dashuria per fa- 
miljen, per atdheun, per njerezimin, per 
natyren, kafshet, gjallesat, etj., mbetet 
ne qender te perkushtimit te tij. Sa jemi 
ne te perkushtuar ndaj ketyre? 

Sot mund te hasesh ne njerez qe e le- 
xojne Kuranin, por prej tij kuptojne pak. 
Mund te gjesh njerez qe flasin shume' 
per te, por pak punojne sipas tij. Eshte 
nje kohe e veshtire, e alarmuar nga Mu- 
hammedi, a.s. 

Ne nje rast Muhammedi, a.s., i pati 
thene Ibn Mes'udit, r.a., keshtu: 

"Ti jeton ne nje kohe ne te cilen ka 
shume prej njerezve qe i kuptojne dis- 
pozitat e Kuranit, ndersa te pakte jane 
ata qe e lexojne. Shume njerez jetojne 
sipas Kuranit dhe i ruajne dispozitat e 
tij, kurse te pakte jane ata qe kujdesen 
per shkronjat e tij. Te pakte jane fukare- 
njte, ndersa te shumte jane ata qe japin 
lemoshe. Njerezit ne namaz rrine gjate, 
ndersa flasin pak. Me shume punojne se- 
sa flasin. E do te vije nje kohe, kur do te 
kete me pak nga ata qe e kuptojne Kura- 
nin, e me shume nga ata qe e lexojne ate. 
Atehere dispozitat e Kuranit do te shu- 
hen (se zbatuari), e me shume do te kuj- 
desen per shkronjat e tij. Te shumte do 
te jene fukarenjte, e te pakte ata qe japin. 
Koha do te harxhohet me shume ne fjal- 
ime, e pak ne lutje. Pak do te punohet, e 
me shume do t'i kenaqin epshet e tyre." 7 

Ne nje hadith tjeter, ku Muhammedi, 
a.s., e pershkruan gjendjen tone, thote: 

"Do te vjetrohet Kurani ne zemrat e 
disa njerezve, ashtu sic vjetrohet rroba, 




dhe do te shperbehet. Do ta lexojne dhe 
nuk do te ndiejne kenaqesi." 8 

Te paret tane Kuranin dhe mesimet e 
tij i ndienin thelle ne zemra dhe me per- 
kushtim te plote i zbatonin ato. Tregohet 
nga shoket e te Derguarit te Allahut, 
s.a.v.s., se kur i shpallej ndonje ajet qe 
fillonte me fjalet: "O ju qe keni besu- 
ar...", ata heshtnin dhe degjonin me 
vemendje se 9do te merrnin: ndonje 
urdherese apo ndalese 9 , e me pastaj ta 
jetesonin menjehere ne praktike. Dalli- 
mi midis nesh dhe gjeneratave te para 
eshte se ato jetonin per ta zbatuar Ku- 
ranin, kurse ne e lexojme per te jetuar. 
Ata jepnin dhe sakrifikonin, per t'i vene 
ne funksion ligjet e tij, kurse ne shfaqim 
indiferentizem ndaj mesimit te tij. Ata 
nga Kurani nxoren idete dhe shkencat e 
reja, kurse ne nga shkenca dhe idete 
mesojme per Kuranin. 

Kthimi tek Kurani 
eshte shpetimi i vetem 

Po te ndryshonim raportet dhe qasjet 
tona ndaj Kuranit, realiteti yne do te 
ndryshonte. Ky liber, sic thote dijetari J. 
Kardavi, eshte "liber i njeriut", 10 dhe si i 
tille njeriu aty e gjen veten. Trajtimi i 
Kuranit, ose raporti yne me te, nuk du- 
het te jete i kufizuar vetem ne fushen e 
kodeksit te tij moralo-etik, ve?se duhet 
te jete gjitheperfshires, i gjithanshem 
dhe koherent, si p.sh., ne aspektin e or- 
ganizimit politik, ekonomik, social, kul- 
turor, etj. 



Kthimi tek Kurani duhet te nenkupto- 
je, se pari, kthimin nga Allahu i Lartma- 
dherishem, kthimin ne njohjen e Tij, 
kthimin qe do te ndryshoje bindjet e ga- 
buara ndaj Zotit dhe Atributeve te Tij. 
Pas kesaj, duhet te ndodhe solidarizimi i 
plote me normat dhe mesimet kuranore, 
ne menyre qe te shpetojme vetveten, 
familjen dhe shoqerine mbare. Nese nuk 
ndodh kjo, atehere ndodh e kunderta - 
shkaterrimi! 

Allahu i Lartesuar thote: 

"E kush ia kthen shpinen udhezimit 
Tim, do te kete jete te veshtire dhe ne 
Diten e Kiametit do ta ringjall te ver- 
ber." 11 , dhe 

"... E, nese ju ia ktheni shpinen dhe i 
largoheni Atij, Ai do t'ju zevendesoje 
me nje popull tjeter, i cili nuk do ta ndje- 
ke shembullin tuaj." 12 

Ky kthim nuk duhet te jete formal, i 
pashpirt, i pavullnetshem, vecse duhet te 
jete i vetedijshem, me plot gjalleri, pa 
medyshje, per te shfaqur bindjen se ky 
liber eshte ligj, kushtetute, sistem jete, 
det i thelle per spiritualitet, rruge per te 
fituar fuqine, epitetin e ngadhenjimtarit, 
burim i ideve dhe vizioneve me te buku- 
ra. Gjithashtu, kthimi tek Kurani nuk ne- 
nkupton mbylljen dhe kufizimin vetem 
ne te, por si nje burim nga i cili mesojme 
edhe t'i vjelim dhe t'i vleresojme vlerat 
dhe te arriturat e te tjereve. 

Pra, fati dhe perspektiva jone do te 
varen nga fakti sesi do te jete perkushti- 
mi yne ndaj Librit te Allahut, Kuranit te 
madherishem. 



Fusnotat: 

1. En-Nahl, 89. 

2. Fussilet, 41-42. 

3. Jakub Memiq, Hadithe te zgjedhura te Pejga- 
mberit a.s., Tetove, 2004. 

4. Cituar sipas: Enes, Karic, tumacenje Kur'ana i 
ideologije XX stoljeca, Bemusut, Sarajeve, 
2002., fq 7. 

5. Cituar sipas: Murad Hofmann, Kur'ani, Tirane, 
2007., fq 116. 

6. Buhari, Muslimi. 

7. Imam Maliku. 

8. Cituar sipas: Amer Halid, Pefmiresimi i zem- 
rave, Furkan ISM - Shkup, 2007., fq. 358. 

9. Ibid. 

10. Dr. Jusuf el-Kardavi, Vecorite e pergjithshme 
te islamit, Furkan ISM - Shkup, 2001., fq., 71. 

ll.Ta-Ha, 124. 
12. Muhammed, 38. 



dituria islame / 218 



25 



Hytbe 



Alkooli 



- e keqe 

Bota ne pergjithesi, kurse myslima- 
net ne vecanti, sot ballafaqohen 
me nje deformitet te rende fetar, 
moral e shoqeror, grupor dhe ind- 
ividual, ne te gjitha vendet gjthandej. Kjo e 
keqe e pakundershtueshme eshte alkooli, res- 
pektivisht jane pijet dehese te te gjitha llo- 
jeve. 

Nga kjo e keqe nuk eshte i kursyer asnje 
vend, asnje qytet, asnje familje, asnje indi- 
vid. Madje, edhe vendet me myslimane sot 
jane te goditura nga kjo semundje me per- 
masa pandemie. 

Nese dikur vendi yne mund te krenohej 
per mosperdorimin e alkoolit, madje edhe 
nga ana e te krishtereve si ndikim i Islamit, 
kjo gjendje me nuk eshte as ne trojet tona. 
Kohet e fundit, alkooli dhe vese te tjera te re- 
nda, kane perfshire edhe familjen tone, edhe 
lagjen tone, edhe shkollen tone, edhe zyren 
tone, edhe rrugen tone, edhe qytetin tone. 

Per kete dhe arsye te tjera, hutben e sotme 
do t'ia kushtojme alkoolit, njerit nga haram- 
et, veset e renda, qe ka marre shtrirje shqete- 
suese edhe ne shoqerine tone. 

Besimtare te nderuar! 

Alkooli ben pjese ne rendin e harameve 
(gjerave te ndaluara), ndalimi i te cilit bazo- 
het ne Kuran, Sunet dhe Ixhma. Mirepo, 
ndalimi i alkoolit nuk erdhi pernjehere, por, 
per shkaqe praktike, ndalimi i tij ndodhi ne 
faza. 

Ne fazen e pare Allahu i Madherishem ne 
Kuran flet per "ushqimin dhe pijet e kend- 
shme, ku perfshin te gjitha pervec alkoolit: 

"Edhe nga frutat e hurmes dhe te rrushit 
nxirrni prej tyre pije (lengje) dhe ushqim te 
mire. S'ka dyshim se edhe ne kete ka fakte 
(mbi fuqine e Zotit) per njerezit qe kane 
menduar." (En-Nahl, 67) 

Pastaj u shpall ajeti vijues: 

"Te pyesin ty per veren dhe bixhozin. 
Thuaj: "Qe te dyja jane mekat i madh, e ka 
edhe dobi (te pakta) ne to per njerez, por 
demi i tyre eshte me i madh se dobia e tyre...! 
Keshtu jua sqaron All-llahu juve argumentet, 
ne menyre qe mendoni (cka eshte mire e cka 
eshte keq)." (El-Bekare, 219) 

Ky ajet flet se demi nga vera dhe bixhozi 
eshte me i madh se dobia dhe se refuzimi i 
tyre eshte perparesi kundrejt perdorimit te 
tyre. Ky ajet ende nuk e ndalon alkoolin ne 
menyre decidive, por me fazat paraprake 
pergatit terrenin per kete. 

Ne fazen e trete Allahu xh. sh. shkon nje 
hap me tej dhe e ndalon kryerjen e namazit 
ne gjendje te dehur: 



e mad he ne jeten e perditshme 




"O ju qe besuat, mos iu afroni namazit 
duke qene te dehur, derisa te dini se c'flitni, 
..."! (En-Nisa', 43) 

Pastaj vjen faza e katert dhe perfundimta- 
re ne ndalimin e alkoolit, rreth se ciles nuk ka 
pasur kurrfare dilemash dhe diskutimesh. Per 
ndalimin perfundimtar flasin ajetet vijuese: 

"O ju qe besuat, s'ka dyshim se vera, bi- 
xhozi, idhujt dhe hedhja e shigjetes (per fall) 
jane vepra te ndyta nga shejtani. Pra, largo- 
huni prej tyre qe te jeni te shpetuar". (El- 
Ma'ide, 90) 

Pas thirrjes drejtuar besimtareve dhe te 
permendjes direkt te tyre, qe kerkon kujdes 
te plote ne raport me ate qe deshirohet t'u 
thuhet, ne ajetin e cituar ne vend te pare vjen 
ndalimi i alkoolit, e pastaj ndalimi i bixhoz- 
it, idhujve dhe shigjetave per fallin. Qe te ka- 
ter gjerat jane quajtur me nje emer, e ky eshte 
rixhsi (vepra e ndyte, gjeja e neveritshme) 
dhe jo cfaredo rixhsi, por ai qe ben pjese ne 
veprat e shejtanit. Allahu xh.sh. me Kuran 
kerkon nga njerezit t'u largohen ketyre me- 
kateve, qe te jene te shpetuar: 

"Shejtani nuk deshiron tjeter, pervecse 
nepermjet veres dhe bixhozit te hedhe ar- 
miqesi mes jush, t'ju pengoje nga te perme- 
ndurit Zotin dhe t'ju largoje nga namazi. Pra, 
a po i jepni fund (alkoolit e bixhozit)?" (El- 
Ma'ide, 91) 

Nepermjet veres dhe bixhozit, shejtani i 
mallkuar deshiron te hedhe armiqesi dhe 
urrejtje nder njerezit dhe t'i pengoje nga per- 
mendja e Emrit te Allahut, nga namazi dhe 
nga ibadetet e tjera, t'i percaje familjaret, 
shoket, fqinjet; deshiron t'i shpenzoje mjetet 



ne rruge te keqija, kurse shume projekte 
individuale, grupore dhe te vendit te mbesin 
pa mjete te deshiruara. 

Ndalimi i alkoolit eshte urdheruar ne vitin 
e trete hixhrij, dhe kjo ka ndodhur drejtper- 
drejt pas betejes ne Uhud, kur kasneci i 
Muhammedit a.s. u komunikoi te pranish- 
meve: "O njerez, alkooli eshte bere haram (i 
ndaluar)." 

Te gjithe qe i degjuan keto fjale, e ne duar 
kishin gota me vere, i thyen ato. Ata qe ne 
goje kishin gllenjkat e veres, te cilat ende 
nuk i kishin percjelle, i peshtyne. Te gjitha 
enet per vere u thyen apo u shperthyen, sikur 
qendron ne transmetim qe percjell ashabi 
Enesi r.a.: 

"Kam sherbyer me pije ne shtepi te Ebu 
Talhase, ne kohen kur alkooli ishte i qortuar. 
Muhammedi a.s. i urdheroi kasnecit ta kum- 
tonte ndalesen e alkoolit dhe ne e degjuam: - 
Alkooli eshte i ndaluar! Ebu Talha me tha: - 
Dil dhe derdhe! Dola dhe e derdha ne rruge! 
Disa ashabe thane: - Ka nga njerezit tane te 
cilet kane rene shehide, e ne barqet e tyre 
kishte mbetur alkool! Dhe u shpall ajeti: 

"Ata qe besuan dhe bene pune te mira, 
nuk kane mekat per ate qe u ushqyen (me 
heret) derisa ata ruhen (prej haramit), besoj- 
ne dhe bejne vepra te mira, mandej ruhen 
(nga ajo qe ka qene e lejuar e eshte e ndalu- 
ar) dhe besojne e pastaj ruhen (nga cdo me- 
kat) dhe bejne mire. All-llahu i do ata qe 
bejne mire." (El-Ma'ide, 93) (Buhari) 

Ndalimi i alkoolit shkalle-shkalle eshte 
deshmi e nevojes per pershtatje ne mendje 
dhe zemer, ne mentalitet, ne transformim ne 
Islam, sidomos per gjerat qe kane qene rrenj- 
osur tek arabet paraislame dhe qe ishte 
veshtire te ndaloheshin, braktiseshin dhe 
crrenjoseshin si me shkop magjik. 

Ashabet qe ndodhte te pinin alkool edhe 
pas ndalimit te tij, Muhammedi s.a., si trans- 
meton Ebu Enesi r.a., i godiste me dege pa- 
lme apo me nallane, kurse Ebu Bekri r.a. ata 
qe pinin alkool, gjate hilafetit te tij, i ndesh- 
konte me 40 goditje kamxhiku. 

Ne nje hadith qendron se ne Xhenet nuk 
do te hyjne tre persona: 

Ebu Se'idi r.a. transmeton se Pejgamberi 
a.s. ka thene: Ne Xhenet nuk do te hyje: ai qe 
e perflet ate qe e ka dhene, ai qe eshte i pa- 
degjueshem ndaj prinderve, dhe pijaneci.!" 
(Ahmedi) 

Alkooli paraqet nje prej te keqijave me te 
medha te kohes sone dhe ben pjese nder rre- 
ziqet sidomos per popullaten e re, e cila nga 
dita ne dite behet gjithnje e me e varur nga ai. 



26 



dituria islame / 218 



Alkooli ne mase te madhe eshte shkak i dre- 
jtperdrejte i ndodhive te shemtuara te perdit- 
shme: vrasjeve, vetevrasjeve, aksidenteve ne 
trafik, dhunimeve, perversiteteve, rrahjeve, 
zenkave, divorceve e te tjera. Disa qytetare, 
madje edhe njerez me peshe publike, bejne 
gare se cili do te pije pije me cilesore dhe cili 
do te pije me shume, dhe te qendroje ne ke- 
mbe! Alkooli ka depertuar ne shkolle, neper 
zyra te institucioneve arsimore, politike, kul- 
turore. f do inaugurim, cdo pervjetor, cdo fe- 
ste - celebrohet me alkool, nga prijesit e 
popullit. £fare skene bizare, cfare shembulli 
trishtues televiziv para femijeve, familjareve 
etj.! 

Besimtare te dashur, populli qe ben gare 
te keqe, populli qe mburret me te keqen e jo 
me te mire, eshte populli qe do ta humbe 
vleren e vet dhe do te shkoje ne plehra te his- 
torise. Ata do te jene ne perqafim te ndesh- 
kimit te Xhehenemit. 

Muhammedi s.a. ne vitin e tete hixhrij pa- 
ti ndaluar tregtine me alkool, me mishin e 
kafshes se ngordhur e te derrit dhe me idhuj, 
sikurse qendron ne hadithin vijues: 

"Transmeton Xhabir Ibn Abdullahu r.a. se 
e ka degjuar Pejgamberin a.s. se ky ka thene 
ne vitin e £lirimit te Mekes: 'Allahu dhe i 
Derguari i Tij e kane ndaluar shitjen e alkoo- 
lit, ngordhesirave, derrin dhe idhujt." Dikush 
tha: A mund ta shesim dhjamin e ngordhe- 
sires, me te cilin lyhen anijet, lekurat dhe e 
perdorin per ndricim?" Tha: "Jo, kjo eshte 
haram!" Pastaj Pejgamberi a.s. ka thene: 
"Per kete shkak Allahu eshte hidheruar me 
hebrenjte, sepse, pasi Allahu ua ndaloi dhja- 
min e shtazeve, ata e shkrinin, e shitnin dhe 
shfrytezonin vleren e tyre!" (Buhariu). 

Si? shkruan ne hadithin paraprak, Pejga- 
mberi a.s. e ka ndaluar perdorimin e kater 
gjerave, kurse pyetjes se a lejohet shitja e 
dhjamit te ngordhesires, thote se edhe ai 
eshte i ndaluar dhe se Allahu eshte hidheruar 
me hebrenjte, te cilet, edhe pas ndaleses, e 
shitnin dhjamin dhe i perdornin parate e fitu- 
ara nga ai. 



Simaku transmeton se e ka degjuar 'Alka- 
me Ibn-Vailin, kurse ky transmeton nga ba- 
bai se ka qene ne shoqeri me Pejgamberin 
a.s., kur e ka pyetur Suvejd Ibn Tariku (apo 
Tarik ibn Suvejd) per alkoolin, dhe Muham- 
medi a.s. ia ka ndaluar. Ai pyeti: A mund te 
mjekohemi me te? Pejgamberi s.a.v.s. u per- 

gjigj: 

"Ai nuk eshte mjekim por semundje." 
(Tirmidhiu) 

Ne jemi ymet i fitres (natyrores), kurse 
Pejgamberi yne ne Isra, kur iu afrua gota e 
qumeshtit dhe gota e veres, zgjodhi qume- 
shtin, sikurse shkruan ne hadithin vijues: 

Ebu Hurejre r.a. transmeton se Pejgambe- 
ri s.a., ka thene: "Naten kur isha ne Isra, m'u 
ofruan dy ene: ne njeren kishte qumesht, ku- 
rse ne te dyten vere. Me tha (meleku Xhibri- 
li):- Zgjidhe cilen te duash! Dhe une zgjodha 
qumeshtin dhe e piva. Me tha: 

"Zgjodhe ate qe eshte natyrore, sikur ta 
kishe marre veren, ymeti yt do te lajthonte!" 
(Buhariu). 

Me dhenien pas alkoolit, a mos deshiro- 
jne qe myslimanet te largohen nga fitreja dhe 
te behen nga ata qe i ndjekin hapat e shejtan- 
it? A mos populli te cilit i eshte bere haram 
alkooli, deshiron te tregoje se mund te jete 
mysliman e te pije, dhe se ky ne njefare me- 
nyre eshte mysliman bashkekohor, i cili si i 
tille mund te shkoje ne Evrope!? 

Shume tregtare aktuale, qe dikur arsyeto- 
heshin se shteti ua imponon shitjen e alkoolit 
dhe te mishit te derrit, tash arsyetohen se pu- 
na u shkon shume me mire kur ofrojne alkool 
dhe mish e prodhime derri. Natyrisht qe shej- 
tani ua rrit qarkullimin atyre, por rritja e pa- 
surise nuk domethene edhe rritje e nafakes 
dhe bereqetit, sepse pasuria haram shkaterro- 
het ne menyren si eshte fituar, kurse ka shu- 
me raste qe mund te sherbejne si shembull 
per ata qe jane te talentuar me arsye. 

Muhammedi a.s. ne hadith i permend ata 
qe jane te mallkuar, e te tille jane te gjithe ata 
qe gjenden ne zinxhirin e prodhimit, shitjes, 
sherbimit dhe konsumimit te alkoolit. Ibn 



:*jiJlnj ULd 



^ j * * * if a 

"inwi In j^iiVi ln 

t i i f i $ j, 

QUI n7i*i u| nlll 






iln iin } 



(1l'4)lbul;- 




Umeri r.a. transmeton se Pejgamberi a.s. ka 
thene: 

"Allahu e ka mallkuar alkoolin dhe ate qe 
e pi, dhe ate qe e mbush goten, ate qe e shet, 
ate qe e blen, ate qe e prodhon dhe per te 
cilin prodhohet, ate qe e sherben dhe kujt i 
sherbehet." (Ebu Davudi) 

Muhammedi s.a., ne hadith flet per ata qe 
pine, se namazet nuk do t'u pranohen per nje 
kohe te caktuar: 'Abdullah Ibn Omeri r.a. tra- 
nsmeton se Pejgamberi a.s. ka thene: 

"Kush pi alkool, Allahu nuk do t'ia pran- 
oje namazin dyzet mengjese (dite), dhe nese 
pendohet, Allahu do t'ia fale. Nese serish i 
kthehet alkoolit, Allahu nuk do t'ia pranoje 
namazin dyzet mengjese, e nese pendohet 
Allahu do t'ia fale. Nese serish dehet, Allahu 
nuk do t'ia pranoje namazin dyzet mengjese, 
e nese pendohet Allahu do t'ia fale. Nese ser- 
ish i kthehet alkoolit per te katerten here, na- 
mazi nuk do t'i pranohet dyzet mengjese, e 
nese pendohet, pendimi nuk do t'i pranohet, 
dhe Allahu do ta ngope nga lumi i helmuar 
(me qelb) (ne xhehenem)." (Tirmidhiu) 

Atij qe qellimisht dehet, qofte kjo edhe 
me nje gllenjke, nuk i pranohet namazi, e ke- 
shtu as veprat e tjera te mira per dyzet dite. 
Nese kete e perserit edhe dy here dhe serish 
i kthehet alkoolit, namazi nuk do t'i pranohet 
dhe nuk do t'i pranohet as pendimi. 

Muhammedi s.a. ne hadithin vijues urd- 
heron rrahjen e atij qe pi alkool, tri here me 
radhe, kurse, nese e perserit heren e katert, 
urdheron vrasjen e tij. Ky rigorozitet variron 
varesisht nga niveli i krizes, varesisht nga 
intensiteti i perdorimit te alkoolit. Ibn Umeri 
r.a. transmeton se Muhammedi a.s. ka thene: 

"Kush pi alkool, rriheni; pastaj, nese pi 
alkool, rriheni; dhe nese pi alkool, rriheni. 
Dhe, nese serish pi alkool, vriteni."! (Ne- 
sa'iu) 

£do mysliman e myslimane qe deri ne 
kete muaj mubarek e ka shijuar alkoolin, le 
te marre vendim te prere qe ta braktise alko- 
olin: pirjen, sherbimin, servimin, ne raste te 
perditshme dhe ne festa, ne raste gezimi dhe 
morti, i ri a i moshuar, dhe te ndihmoje, aq sa 
ka mundesi, qe te nxirret ligji per ndalimin e 
konsumimit dhe shitjes se alkoolit.... se paku 
te behet ajo qe eshte bere ne disa vende bo- 
terore: kufizimi i perdorimit te alkoolit. 

(^do mysliman e myslimane duhet te ven- 
dose fuqishem se nuk do t'i kthehet alkoolit 
dhe le te beje tevbe - pendim te sinqerte! 

E lusim Allahun xh.sh. qe ne dhe familjet 
tona te na ruaje nga kjo e keqe! 

Pergatiti: 
N.I. 



dituria islame / 218 



27 



Studim 



Sami Frasheri njohes i Kuranit 



Prof. Dr. Mehdi Polisi 

Dijetari i njohur turk, Leve- 
ndi, ne vepren e tij monog- 
rafike per Sami Frasherin 1 , 
duke u mbeshtetur ne tri 
burime kryesore, 2 shkruan se Sami 
Frasheri ka perkthyer edhe Kuranin, 
por, gjithnje sipas ketyre burimeve, 
Keshilli i Kontrollit te Sheriatit, te cilit 
Samiu ia kishte paraqitur kerkesen 
per te marre lejen e botimit te perk- 
thimit te Kuranit ne gjuhen turke, ia 
kishte refuzuar kategorikisht, duke e 
detyruar Samiun qe pjeset e perk- 
thyera t'i asgjesonte krejtesisht. Per 
kete veprim kaq ekstrem te autorite- 
teve turke-osmane, ne nuk mund te 
kemi ide te qarta, nuk mund te spe- 
kulojme, por, megjithate, mund te 
supozojme se kjo mase e rrepte e 
qeverise mund te ishte marre se per- 
kthimi dhe komentimi i permendur 
do te kete qene shume perparimtar 
dhe ne kundershtim me politiken 
fetare te qeveritareve te kohes. Sido 
qe te jete, ne, duke u mbeshtetur ne 
burimet e siperpermendura, por 
edhe per shume arsye e argumente 
te tjera qe kemi e qe do t'i theksojme 
ne vazhdim te ketij punimi, nuk mu- 
nd te mos besojme qe Sami Frasheri 
te mos jete marre edhe me studimin 
e Kuranit. 

Dhe, pa fije dyshimi, nga Sami 
Frasheri, dijetari, enciklopedisti, 
shkencetari, poligloti, iluministi, eru- 
diti dhe patrioti i kombit tone, i cili, 
per t'i shkruar gjithe ato vepra me te- 
nia nga me te ndryshmet, nga leter- 
sia, gjuhesia, filologjia, leksikologjia, 
dialektologjia, didaktika, astronomia, 
gjeologjia, antropologjia, mitologjia, 
historia, gjeografia etj. 3 , sidomos per 
te shkruar vepren enciklopedike Fja- 
lorin e pergjithshem te historise e te 
gjeografise (Kamus al-a'lam), ne te 
cilin perfshihet nje lende shume e 
gjere historike, me mijera e mijera 
zera, qe nga kohet me te lashta qe 
ka mund t'i kape historia, e deri ne 
kohen e botimit te tij dhe nga te gji- 
tha viset e rruzullit tokesor, pra, duke 
u shtrire ne kohe dhe ne hapesire, si 
dhe lende e gjere gjeografike, ku 
perfshihen po ashtu me mijera zera 




Sami Frasheri 

gjeografike nga gjithe rruzulli tokesor 
(kontinente, shtete, qytete, kasaba, 
male, fusha, lumenj, liqene, dete, 
oqeane etj.) 4 , ka qene i shtrenguar te 
gjurmoje neper biblioteka, librari e 
neper tavane te shtepive vepra te 
ndryshme deri enciklopedi te botua- 
ra e te pabotuara qe i kishte mbulu- 
ar pluhuri i kohes, - eshte pritur real- 
isht qe te merrej edhe me fushen e 
islamistikes, baze e se ciles eshte 
Kurani. Kurani, si? dihet, eshte liber i 
shenjte, qe perfshin tema te llojlloj- 
shme, si tema qe kane te bejne me 
besimin ne nje Zot, ne meleqte e Tij, 
ne librat e Tij, ne Pejgamberet e Tij 
dhe ne Diten e Gjykimit; tema qe lid- 
hen me udhezimin e njerezve, qe te 
vene ne funksion mendjen dhe inte- 
lektin e tyre qe te perpiqen per te 
zbuluar fshehtesite ne qiej e ne To- 
ke, krijesa madheshtore te Zotit 
xh.sh.; tema qe kane te bejne me 
tregime te ndryshme per popujt, pej- 
gamberet dhe ngjarjet e meparsh- 
me; tema qe lidhen me normat 
morale; tema qe kane te bejne me 
normat praktike etj. 5 

Per te pasur nje ide me te qarte 
se sa njohes i thelle i Kuranit ka qe- 
ne Sami Frasheri, ne jemi te shtren- 



guar t'i sillemi vepres se tij, por ve- 
tem aq sa na lejon natyra e ketij 
punimi. Samiu trajton tema te rende- 
sishme shkencore, ku per objekt stu- 
dimi ka njeriun, qiellin, Token, Fene 
islame dhe qyteterimin e saj etj., te- 
ma keto qe ne kohen e tij trajtohe- 
shin ne menyra te ndryshme. Temat 
e ketilla Samiu i shtjellon ndryshe 
nga shume shkencetar te tjere, se- 
pse per shume gjera per te cilat nuk 
mund te gjente shpjegime shkenco- 
re, i kthehej Kur'anit drejtperdrejt, 
duke cituar ajete te tij dhe hadithe te 
Pejgamberit a.s., ose ne menyre te 
terthorte. 

Sa i perket temes per njeriun, per 
te cilen Samiu ka shkruar dy vepra 
"Njeriu" 6 dhe "Perseri njeriu" 7 , do te 
ndalemi ne disa pika sa per te vene 
ne dukje se Samiu gjate trajtimit te 
tyre shkencor, mbeshtetet pikerisht 
ne Kuranin famelarte. Eshte fjala per 
krijimin e njeriut te pare dhe per nje- 
sine e gjinise njerezore, ceshtje keto 
qe, sic thote Samiu, me se shumti i 
kane lodhur mendjet e dijetareve. 

Samiu, ne dallim nga shumica e 
dijetareve te kohes, te te cilet mbiz- 
oteronte bindja se njeriu ka prejardh- 
je nga majmuni, mendim ky shume i 
perhapur ne kohen e tij, mbronte te- 
zen e tij, natyrisht, duke u mbeshte- 
tur ne Kuran, se njeriu i pare eshte 
krijuar nga dheu dhe nga shpirti. 

Ajetet e Kuranit: "Ne e kemi krijuar 
njeriun nga dheu, pastaj ne te (ne 
trupin e tij) kemi futur shpirtin tone" 8 
dhe "Me te vertete, Ne (thote Allahu) 
e kemi krijuar njeriun ne formen me 
te bukur" (Kurani, 95; 4) 9 , - Samiu 
nuk i merr si pike reference sa per te 
thene dicka, por duke i zberthyer e 
komentuar me tutje ne menyre shke- 
ncore e me bindje te thelle, i perdor 
ne vepren e tij si argumente te forta 
e te qendrueshme per te kunder- 
shtuar fuqishem mendimet e pike- 
pamjet e te gjithe atyre qe mendojne 
ndryshe lidhur me krijimin e njeriut. 

Samiu ishte ne dijeni lidhur me 
krijimin e njeriut te pare, Hazreti 
Ademit, qe permendet ne Kuran, 
dhe perpiqet te komentoje kete ge- 
shtje, por vetem aq sa kishte mble- 
dhur te dhena nga Kurani dhe nga 



28 



dituria islame / 218 



mufessiret (komentatoret e Kuranit), 
per te thene shkurt: "Sido qe te jete, 
shkenca tani per tani mbetet e pafu- 
qishme te sqaroje saktesisht kete' 
ceshtje. Meqe eshte nje gje qe lidhet 
me dijenine dhe qellimin e Krijuesit - 
thote Samiu -, eshte madje perpjek- 
je e kote te lodhesh mendjen ne kete 
pike. Prandaj - vazhdon Samiu -, ne 
vend qe te mendojme se nga doli 
njeriu dhe si u krijua ai, me mire 
eshte te merremi me te verteten se 
ne c'kohe u gjet ne rruzullin tokesor 
dhe ne c'gjendje ka jetuar qe nga 
shfaqja e tij fillestare." 10 

Problemi tjeter qe do theksuar li- 
dhur me krijimin e njeriut, eshte 
edhe ceshtja e njesise se gjinise nje- 
rezore, ceshtje kjo shume e diskutu- 
eshme ne kohen e Samiut. Duke u 
mbeshtetur ne Kuranin fisnik, edhe 
ketu ai shpreh qendrime te kunderta 
me shumicen e antropologeve. Si- 
pas tij "... nuk ka asnje dyshim se te 
gjithe njerezit jane nga i vetmi lloj"", 
per te vazhduar me tutje "... fe gjithe 
njerezit kane lindur nga nje gift, do- 
methene, nga nje baba dhe nga nje 
nene". 12 Kete teze Samiu do ta 
mbroje me dinjitet deri ne fund. Kjo 
ceshtje - thote Samiu - , eshte nje 
nga te fshehtat e krijimit, ne te cilen 
shkenca deri tash nuk ka mundur te 
gjeje rruge te depertoje, dhe ndosh- 
ta nuk do te mundet ndonjehere. Per 
kete problem, shkencetaret - vazh- 
don Samiu - kane hyre ne debate e 
diskutime te gjata, por "gfaredo qe 
kane thene, per gfaredo qe jane paj- 
tuar dhe jane bindur, te gjitha mbe- 
sin vetem si mendime, supozime, 
paragjykime, hipoteza dhe utopi." 13 
Krijimit te gjinise njerezore nga nje 
cift, per te perforcuar edhe me tej 
pikepamjet e veta, Samiu do t'i sillet 
gati ne gjithe vepren e tij. "Numri i 
madh i prinderve te gjinise njerezore 
ende nuk eshte hedhur poshte krej- 
tesisht - thote Samiu - por, po duket 
se hipoteza qe gjithe njerezit kane 
lindur nga nje cift njeriu dhe qe gjithe 
femijet e tyre jane vellezer, ne aspe- 
ktin shkencor, tani eshte madje me e 
fuqishme dhe me e qendrueshme."" 

Sami Frasheri, ky dijetar i madh, 
nuk i linte mendimet ne gjysme te 
rruges. Pasi kishte pranuar me bind- 
je te thelle se gjinia njerezore ka li- 
ndur nga nje gift njeriu, kudo qe te 
ishte ne rruzullin tokesor, perta per- 
forcuar edhe me tej kete mendim, ai 



do te perpiqet te elaboroje shtimin 
dhe shperndarjen e njerezve edhe 
ne viset e tjera. Dhe menyra e per- 
hapjes se gjinise njerezore neper 
viset e tjera te rruzullit tokesor - thote 
Samiu - eshte bere permes tokes 15 
dhe permes detit (ujerave). 16 

Kur jemi te tema per njeriun, do 
theksuar se fryma e Kuranit ne vep- 
ren e Samiut hetohet edhe ne shu- 
me aspekte te tjera, sidomos ne 
vleren dhe rolin e njeriut ne siperfa- 
qe te tokes, ne qellimin e krijimit te 
tij, ne dallimin e njeriut nga gjallesat 
e tjera, duke qene i pajisur me me- 
ndje, zgjuarsi dhe me forcen e gjyki- 
mit per te zoteruar gjithe c'ka ne 
Toke e ne qiej. Nuk e shohim te ar- 
syeshme t'i elaborojme keto pika, 
sepse do te na conin larg. 

Teme tjeter qe kishte terhequr ve- 
mendjen e enciklopedistit tone, Sami 
Frasherit, ishte qielli, krijimi dhe zbu- 
limi i fshehtesive ne gjithesi, nje ce- 
shtje se ciles i kushton nje veper te 
vecante. 17 Ne kete veper, me shume 
se ne cdo veper tjeter te tij, shihet 
ndikimi i drejtperdrejte i Kuranit. Du- 
ke njohur fare mire fushen e islamis- 
tikes, ai u sillet edhe mendimeve 
islame per qiellin, duke u mbeshtetur 
kryesisht ne Kuran dhe ne theniet e 
Muhamedit a.s., qe kane nxitur, dhe 
ku jane mbeshtetur dijetaret islame 
per te zbuluar fshehtesite e qiellit e 
te Tokes. Keto dy burime - thote 
Samiu - kane ndikuar qe dijetaret 
islame te perparonin ne zoterimin e 
njohurive per qiellin dhe te diturive 
matematike-natyrore me shume se 
gdo shkence tjeter. 18 

Pikepamjet e Samiut lidhur me 
temen ne fjale, jane shume te qarta. 
Duke qene gjithnje ne frymen e Ku- 
ranit, ai ne menyre te argumentuar 
hedh poshte mendimet e fanatikeve, 
duke iu pergjigjur atyre se "nuk ka 
asnje fshehtesi ne te cilen njeriu nuk 
duhet te perzihet, s'ka asgje qe nuk 
duhet ta zbuloje", shprehje keto qe 
do t'i trajtoje e do t'i mbroje me vend- 
osmeri me tutje. 19 Per te qene me bi- 
ndes ne mendimet e veta lidhur me 
trupat qiellore, lidhur me gjithesine 
pergjithesisht, Samiu si argumente 
merr nje varg ajetesh te Kuranit dhe 
hadithe te Muhamedit a.s., te cilave, 
nese mund te shprehem keshtu, u 
ben komentim (tefsir) te mbeshtetur 
edhe mbi bazen e logjikes dhe arsy- 
es se shendoshe. Do te perpiqem t'i 



kap gjerat me te ndjeshme, por gjith- 
nje duke ia lene fjalen Samiut. 

"Ne Kuranin fisnik - thote Samiu - 
nuk ka asgje per asnje ceshtje qe do 
te ishte ne kundershtim me shkenc- 
en. Se kendejmi, edhe per qiellin - 
vazhdon ai -, jo qe nuk ndodhet ne te 
digka qe do te pergenjeshtrohej me 
shkence, por perkundrazi, Toka dhe 
qiejt permenden mjaft here ne shu- 
micen e sureve, ne shume ajete per 
ata qe jane te mencur. Kurani fisnik - 
thote Samiu - u zbulon njerezve 
fshehtesite ne toke dhe ne qiell; ai i 
nxit dhe u jep zemer per t'i kuptuar 
ato fshehtesi." 20 

Sami Frasheri ishte kembengules 
ne qendrimet e veta dhe pyetjen - 
Kerkimi dhe zbulimi i fshehtesive te 
qiellit eshte pune e pafe apo pune qe 
shton besimin? - ai do ta shtroje ne 
menyre shume transparente. 

"Krijuesi i Madherueshem, vetem 
per te shpjeguar dhe per t'ua bere te 
njohur besimtareve, e ka bere te qa- 
rte perse ka krijuar boten. A nuk 
eshte veprim sipas deshires dhe vu- 
llnetit te Zotit xh.sh. te perpiqesh per 
te kuptuar ne nje shkalle te mjaftue- 
shme te verteten dhe thelbin e pun- 
es se Perendise? - pyet Samiu. 
Sipas asaj qe kuptohet nga fjala e 
Zotit xh.sh., ekzistenca dhe madhe- 
shtia e Krijuesit te Plotfuqishem do 
te mund te kuptohet vetem me argu- 
mentet e krijesave te Tij. Epo, a 
eshte pune e pafe te kerkosh e te 
gjesh rrethanat e verteta te qiellit, qe 
jane vepra teresisht te pafund e te 
perjetshme te Krijuesit, apo eshte 
mosbesim t'i cmosh sa nje kandil 
veprat aq te medha te Zotit, qe jane 
disa miliona here me te medha ne 
perpjesetim me rruzullin tokesor, ne 
te cilin ndodhemi dhe jetojme ne? 
Cila nga keto zgjidhje ul dhe zvoge- 
lon fuqine dhe vleren e Perendise 
dhe cila e ngre dhe e zmadhon? Ne 
vend te pergjigjes ndaj ketyre pyet- 
jeve, Samiu, porosit, ashtu sic hasim 
shprehje te ngjashme ne shume ve- 
nde ne Kuran: Kini kujdes dhe me- 
ndohuni mire!" 21 "Njeriu - vazhdon 
Samiu - jo vetem qe eshte i caktuar 
dhe i urdheruar (nga ana e Allahut - 
M. P.) te dije dhe te njohe punet e 
Krijuesit te Madherishem, por, sigur- 
isht, eshte i caktuar dhe i urdheruar 
te dije e te njohe edhe vete Krijuesin. 
E per ta njohur mire Ate - thote Sa- 
miu - duhet t'i njohe mire punet e 



dituria islame / 218 



29 



Tij." 22 Duke qene ne dijeni per astro- 
logjine, per nxjerrjen e gjykimeve te 
paargumentuara nga yjet, qe eshte 
nje pune e ndaluar rreptesisht nga 
Pejgarnberi a.s., si dhe, duke qene 
ne dijeni per tregime mitologjike te 
indianeve, iranianeve, grekeve etj., 
qe, fatkeqesisht, kane mbushurfaqe 
te tera te tefsireve, sikur gjoja jane te 
Islamit burimor, - Samiu thote: 
"Nderkaq, te kuptuarit e shenjave te 
Perendise, qe jane ne Toke dhe ne 
qiell, dhe te nxjerret mesime prej 
tyre, eshte urdheruar me ajete te pa- 
numerta te Kuranit fisnik." 23 

Samiu nuk ndalet vetem me kaq, 
Ai do te vazhdoje diskutimin e tij 
rreth qiellit edhe me tutje. Ate e kish- 
in preokupuar shume ceshtje, sido- 
mos hapesira dhe koha e gjithesise. 

"Po te themi se eshte nje hapesire 
qe s'ka fund - thote Samiu - , eshte 
digka qe nuk do t'i pergjigjet mend- 
jes se njeriut! E po te themi se eshte 
e kufizuar, shkon e ndalet deri ne nje 
shkalle, atehere - vazhdon ai - eshte 
i gatshem t'i kthehet mendjes sone 
diskutimi - "Q'ka me tej; c'eshte per- 
tej saj"? "Kjo hapesire, se ciles i the- 
mi qiell, deri ku shtrihet"? "Sa eshte 
numri dhe sasia e boteve qe jane ne 
te"? "Prej nga fillojne dhe ku mbaroj- 
ne"? Keto pyetje sulmojne mendjen 
e njeriut, thote Samiu. Ato bejne try- 
sni dhe e detyrojne te jape pergjigje. 
Njeriu i drejtohet shkences, por fat- 
keqesisht, edhe shkenca - thote Sa- 
miu- tani per tani shume here nuk 
mund te jape pergjigje te merituesh- 
me per keto ceshtje. 24 Samiu, ne nje 
fare menyre, jep shpjegime rreth ke- 
tyre pyetjeve, duke thene se hapesi- 
ra eshte e pakufishme dhe botet ne 
te te pallogaritshme, megjithate, ai 
do te pohoje se, kur diskutimi bartet 
te Krijuesi, mendja eshte e shtreng- 
uar per te besuar ne nje ekzistence 
te pafund dhe te paskaj. 25 

Edhe per sa i perket kohes, Sa- 
miu shtron disa pyetje. Njeriu - thote 
Samiu - eshte mesuar te mendoje 
nje fillim dhe nje mbarim per gdo gje. 
Po gjithesia a ka pasur nje fillim? A 
do te kete nje mbarim? Kur ka fillu- 
ar? Kur do te mbaroje? Qka kishte 
para se te fillonte? Qka do te mbetet 
pas mbarimit te saj? 

Per dy pyetjet e para Samiu gjen 
pergjigje, duke thene: "Qdo gje, 
ashtu sic ka fillimin, eshte e natyrsh- 
me se do kete edhe mbarimin e saj. 




Sami Frasheri 
me bashkeshorten e tij, Eminen 

Se kendejmi, edhe trupat qiellore, pa 
perjashtim, do te kene patjeter mba- 
rimin." 26 Pyetjeve se kur ka qene filli- 
mi i botes dhe kur do te jete mbarimi 
i saj, shkenca - thote Samiu - nuk 
mund t'u jape pergjigje. Edhe Samiu, 
meqe ne Kuranin fisnik nuk percak- 
tohet as fillimi e as mbarimi i botes, 
nuk jep ndonje gjykim te tij. 27 Por li- 
dhur me keto pyetje, ai do te shpreh- 
et ne menyre shume te qarte: "Meqe 
cilesia dhe fuqia krijuese e Krijuesit 
te Madherishem eshte nje veti e per- 
hershme e Tij, Ai mund te krijoje ne 
gdo kohe, Ai ka krijuar botet edhe 
me pare, krijon edhe tash dhe do te 
krijoje edhe ne te ardhmen." 28 

E per sa i perket pyetjes: "Qka ki- 
shte para se te ishte krijuar bota dhe 
gka do te mbetet pasi te zhduket 
ajo?", Samiu jep mendim te prere: 
"Para krijimit te botes ishte Allahu 
dhe, pas shkaterrimit te botes, do te 
mbetet dhe do te kete Allah. Ashtu 
sig ka qene vullneti dhe cilesia kri- 
juese e Krijuesit te Madherishem pa- 
ra krijimit te botes sone, po ashtu do 
te mbetet si vullnet dhe cilesi kriju- 
ese e Krijuesit te Madherishem edhe 
pas shkaterrimit te botes sone. '™ 

Per Sami Frasherin eshte e njo- 
hur dhe e pranueshme ceshtja e kri- 
jimit dhe e shkaterrimit te gdo gjeje 
te krijuar. Mendimet e tij rreth ketyre 
problemeve, ai do t'i shpjegoje shke- 
ncerisht duke i mbeshtetur ne ajetet 
dhe ne frymen e Kuranit Kerim: 

"Qdo gje do te shkaterrohet, perv- 
eg Madherise se Tij (perveg Allah ut)" 
(Kurani, 28; 88) 30 ; 



"...gdo gje do te kthehet te burimi i 
vet" 31 ; "Allahu ka ekzistuar edhe kur 
s'ka ekzistuar asgje". 32 

Mendimin e tij rreth shkaterrimit te 
Tokes, Samiu do ta shprehe edhe ne 
fund te vepres "Toka". 33 Pasi shpje- 
guam fillimin, prejardhjen dhe gjend- 
jen ne te kaluaren e ne te tanishmen 
te Tokes, si perfundim te librit - thote 
Samiu - te themi disa fjale edhe per 
te ardhmen e saj: "Eshte e natyrsh- 
me - pohon ai - se cdo gje qe ka li- 
ndur, nje dite do te vdese dhe gdo 
gje e krijuar, patjeter nje dite do te 
marre fund, do te shkaterrohet. Pa 
dyshim edhe Toka - vazhdon ai - nje 
dite do te marre fund, do te shkater- 
rohet, por kjo pune eshte nje gje qe 
mendja e njeriut nuk arrin ta kuptoje 
se si dhe kur do te ngjaje" - perfund- 
on ai. 34 Me duhet te shtoj ketu njehe- 
resh se Sami Frasheri, si shkencetar 
i madh dhe objektiv, pas shume 
shpjegimeve qe jep per qiellin, per 
Token, per gjerat mjaft te ndjieshme 
shkencore, nenshtrohet para Krijue- 
sit te vet, duke thene me ne fund: 
"Allahu eshte me i dijshmi per te ver- 
teten". 35 

Do theksuar se Samiu merr ne 
shqyrtim edhe shume e shume ajete 
e shprehje te tjera nga Kurani, si 
"shtate qiej"; "Zoti i boteve" (ne shu- 
mes, e jo ne njejes - Zoti i botes), 
nga surja e pare "Fatiha", duke tre- 
guar se per dijetaret para Kuranit ka 
qene e panjohur se ne gjithesi ekzis- 
tojne shume bote 35 , pastaj "gjashte 
dite" 37 , qe ka te beje me kohen e kri- 
jimit te botes etj., - argumente keto 
qe tregojne se Samiu i eshte qasur 
Kuranit ne menyre te gjithanshme. 

Njohurite e tij te thella e te gjitha- 
nshme per Kuranin dhe per parimet 
e tij, Samiu do t'i perfaqesoje edhe 
kur merr ne shqyrtim tema qe lidhen 
me Fene islame dhe me qyteterimin 
e saj. Paraqitjen dhe perhapjen e Is- 
lamit ne bote, menyren e perhapjes 
se tij, vlerat e tij, miresine qe i ka sje- 
lle njerezimit, rolin e tij ne transfor- 
mimin e njeriut nga gjendja pagane 
ne gjendje te qyteteruar, nxitjen e tij 
ne perparimin e njeriut ne shume fu- 
sha te dijes e shume elemente te tje- 
re, - Samiu do t'i trajtoje ne menyre 
te hollesishme ne dy veprat e tij: Pe- 
rpjekjet e heronjve ne perhapjen e 
Islamif, te cilen e hap me ajetin e 
Kuranit "E vetmja fe e pranuar tek 
Allahu eshte Islami", 39 dhe Qyteteri- 



30 



dituria islame / 218 



mi islam. 40 Do te mjaftohemi ne kete 
rast te nxjerrim disa theksime te tij: 

"Eshte shume e njohur - thote Sa- 
miu - se banoret e shume viseve te 
largeta, te cilet nuk kane qene nen 
juridiksionin e shtetit islam, Islamin e 
pranuan me vullnet me ane te fryme- 
zimit te Allahut te Lartmadherishem. 
Perhapja e Islamit ne menyre vullne- 
tare, pa shpate, pa ushtare, pa misi- 
one e misionare te organizuar, sot 
eshte ne rritje e siper - vazhdon Sa- 
miu - dhe ky eshte argument i qarte 
dhe deshmi e prere, se mbrojtes i Is- 
lamit te vertete eshte Allahu i Lart- 
madherishem 41 dhe Pejgamberi i Tij. 
Allahu i Lartmadherishem, per ta 
perhapur fene ne cdo kohe nder be- 
sniket e Tij, krijoi disa menyra dhe 
menyra me e suksesshme per kete 
kohe eshte udhezimi dhe informimi", 
shprehet Samiu. 42 Per Samiun eshte 
e qarte se qyteterimi islam burimin e 
ka te Feja islame, Feja islame te Ku- 
rani, e Kur'ani eshte Fjala e Allahut 
te Madherishem. Ja si shprehet Sa- 
miu lidhur me keto: "Mund te themi 
lirisht se qyteterimi islam eshte fryt 
dhe prodhim pikerisht i Fese islame, 
sepse ky qyteterim, eshte paraqitur 
bashke me Fene islame, ngado qe 
ka arritur Feja islame, ka arritur edhe 
ai qyteterim... Ai qyteterim eshte re- 
zultat dhe prodhim i Fese islame, 
sepse shume ajete urdheruese te 
Kuranit dhe shume hadithe te Pejga- 
mberit a.s. jane mbeshtetje dhe ar- 
gument i tij... Ai qyteterim eshte 
prodhim i Fese islame, sepse Kurani 
Kerim eshte udherrefyes i qyteterim- 
it; pershkruan drejtesine dhe zbati- 
min e saj; vlereson shkencen dhe 
diturine." 43 E per sa u perket vlerave 
te Fese islame, Samiu pohon se pa- 
raqitja e saj beri kthese te madhe ne 
shoqerine njerezore. Ajo zevendesoi 
politeizmin me monoteizem, barba- 
rine me qyteterimin, paditurine me 
dituri, urrejtjen me respektin ndaj 
njeri-tjetrit, dembeline me perpjekje 
ne pune, papastertine me pasterti, 
poligamine me monogami, shthurjen 
familjare me harmoni familjare, amo- 
ralitetin me moralin, egoizmin me 
zemergjeresine, padrejtesine me 
drejtesine, neperkembjen e femres 
me barazine me mashkullin etj. 44 Kjo 
eshte nje nga dhuntite e Zotit tim - 
thote Samiu - duke cituar edhe ajetin 
e Kuranit: "Erdhi e verteta dhe u 
zhduk genjeshtra" (Kurani: 17;81). 45 



Nje argument tjeter i fuqishem, qe 
na bind se Sami Frasheri ka pasur 
njohuri te shumta per permbajtjen e 
Kuranit, eshte edhe vepra e tij "Gra- 
te". 46 Ne kete veper Samiu trajton 
vlerat dhe detyrat e gruas ne shoqe- 
rine njerezore, rendesine e saj si 
shtylle e familjes, nevojen e domos- 
doshme te edukimit dhe te mesimit 
te diturive te shumta, aftesite e saj 
ne nxenien e shkathtesive diturore e 
te mjeshterive te ndryshme, zgjuar- 
sine dhe talentin e saj barabar me 
mashkullin, gruan si nene e si edu- 
katore te femijes, si bashkeshorte, si 
besimtare, te drejtat dhe trajtimin e 
saj ne kohe e nder popuj te ndry- 
shem, barazine e saj me burrin, te 
drejten trashegimore te saj, ceshtjen 
e poligamise-monogamise, te mbu- 
leses etj. dhe, te gjitha keto, Samiu i 
trajton gjithnje ne perputhje me 
Kuranin 47 dhe parimet e tij, duke citu- 
ar edhe shume ajete. Nuk e shohim 
te arsyeshme te zgjatemi me teper, 
sepse kjo do te na conte shume larg. 

Do theksuar ketu se njohurite e 
Samiut per Kuranin verehen edhe 
nga aspekti gjuhesor. Lidhur me ke- 
te, ai do te shprehet ne menyre shu- 
me te qarte: "Kurani Kerim - thote 
Samiu - u shpall me nje pasterti e 
rrjedhshmeri gjuhesore qe do t'i ma- 
hniste te gjithe poetet. Ai ushtroi ndi- 
kim te thelle ne thelbin e gjuhes 
arabe." 48 

Ne fund, mund te thuhet se keto 
qe u thane ketu, ndonese pak ne ra- 
port me vepren e tij, jane argumente 
te mjaftueshme per t'i besuar asaj 
qe u tha ne fillim, se dijetari yne i 
madh, Sami Frasheri, do te kete per- 
kthyer edhe Kuranin, vetem se kesaj 
do t'i shtoja edhe nje element tjeter, 
se ai edhe e ka komentuar ate. Dem 
i madh qe kjo pune e vlefshme e Sa- 
miut eshte zhdukur nga faqja e dhe- 
ut! 



Fusnotat: 

1. Agah sirri Levend, Semsettin Sami, Ankara 
Universitesi Basimevi, 1969, f. 99. 

2. Ne vepren e Abdurrahman Sherefit, Tarih 
Musahabeleri (Bisedime historike), Istan- 
bul, 1920, f. 339; ne shenimin e Yusuf Ak- 
guras, te botuar ne revisten Turk Yili (Viti 
turk), 1928, f. 354, Istanbul dhe ne artikullin 
polemizues te Ibn Rifat Samihiut, te botuar 
ne gazeten Ikdam (Perpjekja), 16 Ocak (ja- 
nar) 1989, Istanbul. 

3. Shih: Sami Frasheri, Vepra 1-20, Logos-A, 
Shkup, 2004. Ky eshte botimi me i plote 
deri tash i vepres se Sami Frasherit ne 
gjuhen shqipe. 



4. Shih me gjeresisht: Mehdi Polisi, Kamus al- 
a'lami i Sami Frasherit, veper me permasa 
kombetare dhe nderkombetare, Seminari 
Nderkombetar per Gjuhen, Letersine dhe 
Kulturen Shqiptare 23/1, Prishtine 2004, f. 
51-62; dhe ne: Jeta e Re, Nr. 1-2 janar-prill 
2005, f. 177-188, Prishtine. 

5. Shih me gjeresisht, Dr. Hasan Kaleshi, 
Kur'ani - kryeveper e letersise arabe, Vepra 
1, Logos-A, Shkup, 1996, f. 79-117. 

6. Sami Frasheri, Njeriu, Logos-A, Shkup, 
2004 (mban numrin rendor 18 te serise). E 
perktheu ne shqip Mehdi Polisi. 

7. Sami Frasheri, Perseri njeriu, Logos-A, 
Shkup, 2004 (mban numrin 19 te serise). E 
perktheu Mehdi Polisi. 

8. Sami Frasheri, Njeriu, f. 16. 

9. Poaty, f. 15. 

10. Poaty, f. 30. 

11 . Perseri njeriu, f. 23. 

12. Poaty, f. 29. 

13. Poaty, f.25. 

14. Po aty, f. 29. 

15. Poaty, f. 33. 

16. Poaty, f. 37. 

17. Sami Frasheri, Qielli, Logos-A, Shkup, 
2004 (mban numrin 16 te serise). E perk- 
theu ne gjuhen shqipe Mehdi Polisi. 

18. Shih: Sami Frasheri, Qyteterimi islam, 
Logos-A, Shkup, 2004 (bot. i trete dhe ketu 
mban numrin 13 te serise) 

19. Mjerisht, edhe sot e kesaj dite prej njere- 
zish fanatike quhet mosbesim te diskutosh 
per fshehtesite dhe rrethanat e verteta qiel- 
lore, qe zakonisht jane feshtje gjurmimi e 
kerkimi ne Kur'anin fisnik. Te tillet shpesh- 
here thone: "Nuk ben te perzihesh ne punet 
e Allahut" (S. Frasheri, Qielli, f. 23). 

20. Sami Frasheri, Qielli, f. 19. 

21. Po aty, f. 24/25. 

22. Po aty, f. 25. 

23. Po aty, f. 27. 

24. Po aty, f. 35. 

25. Po aty, f. 36. 

26. Po aty, f. 38. 

27. Po aty, f. 38. 

28. Po aty. f. 39. Kjo eshte ne frymen e 
Kuranit, surja 36, ajeti 82. 

29. Po aty, f. 39. 

30. Po aty, f. 50. 

31. Po aty, f. 70. Ketu shihet ndikimi i Kuranit, 
surja 36, ajeti 83. 

32. Po aty, f. 54. 

33. Sami Frasheri, Toka, Logos-A, Shkup, 
2004 (mban numrin 17 te serise). E perk- 
theu ne gjuhen shqipe Mehdi Polisi. 

34. Po aty, f. 93. 

35. Po aty, f. 94. 

36. Sami Frasheri, Qielli, f. 20. 

37. Po aty, f. 39. 

38. Sami Frasheri, Perpjekjet e heronjve ne 
perhapjen e Islamit, Logos-A, Shkup, 2004 
(mban numrin 12 te serise). E perktheu ne 
gjuhen shqipe dr. Ismail Ahmedi. 

39. Kur'ani, 3;19. 

40. Shih ketu shenimin 18. 

41. Lidhur me kete eshte ajeti i Kur'anit, surja 
1 5, ajeti 9: "Ne (thote Allahu xh. sh.) e kemi 
shpallur Kur'anin dhe ne sigurisht do ta 
mbrojme. " 

42. Sami Frasheri, Perpjekjet..., f. 30. 

43. Sami Frasheri, Qyteterimi..., f. 35. 

44. Shih me gjeresisht: Sami Frasheri, 
Perpjekjet..., f. 32 e tutje. 

45. Po aty, f. 35. 

46. Sami Frasheri, Grate, Logos-A, Shkup, 
2004 (mban numrin 15 te serise). E perk- 
theu ne gjuhen shqipe Hamdi Bushati. 

47. Edhe ne Kur'an eshte nje sure e tere qe u 
kushtohet grave. Surja En-Nisa, surja e 
katert e Kur'anit, me gjithsej 176 ajete. 

48. Sami Frasheri, Qyteterimi..., f. 93. 



dituria islame / 218 



31 



Veshtrim 



Islami dhe perendimi 



Marredheniet ne mes Islamit 
dhe Perendimit kane te bej- 
ne me lidhje te vjetra. Gja- 
te gjithe historise islame 
keto lidhje kane qene te preferueshme, 
megjifhese kishte batica e zbatica, lufte 
dhe paqe. Ndoshta ka shume qe nuk e 
dine, se fillimet e para te ketyre lidhjeve 
i gjejme ne nje kohe shume te hershme. 
Ne nje kohe kur nuk kishte ndodhur as- 
nje takim i drejtperdrejte ne mes dy pa- 
leve. Mirepo, sidoqofte, fillimi perbente 
nje inaguarim lidhjesh te mira per te ar- 
dhmen, se paku ashtu vleresohej nga ana 
e myslimaneve. 

Myslimanet kishin shfaqur simpati 
ndaj romakeve qysh ne kohen para hixh- 
retit (nga Meka ne Medine), kur shpe- 
rtheu lufta ne mes romakeve te krishtere 
dhe persianeve idhujtare. Lufta perfun- 
doi me fitoren e persianeve kunder ro- 
makeve. Mushriket-idhujtaret e Mekes u 
gezuan, ngase persianet ishin idhujtare 
si ata, kurse myslimanet u deshperuan. 
Mushriket e Mekes u thane myslimane- 
ve: "...ju jeni ithtare - besimtare te libr- 
it, edhe te krishteret jane ithtare te librit, 
e ne nuk besojme ne fe qiellore (te shpa- 
llur). Vellezerit tane persiane tashme 
fituan kunder vellezerve tuaj ithtare te 
librit, po edhe kunder jush, nese na 
shpallni lufte, do te fitojme, sikurse fitu- 
an persianet kunder romakeve." 

Ne lidhje me kete lufte, zbriten ajetet 
e para te nje sureje qe quhet "Suretu-Rr- 
uum" (romaket). Kjo sure u jepte siha- 
riqin myslimaneve se fitorja heren tjeter 
do te ishte e romakeve, pas disa vjetesh. 
Kjo fitore erdhi pas nente Vjetesh. Per 
fitoren qene gezuar myslimanet. Ne Ku- 
ran thuhet: "Elif, Lam, Mim. Bizantinet 
(rumet-romaket) u munden, ne token me 
afer (tokes arabe), por pas disfates se 
tyre, ata do te ngadhenjejne, Brenda pak 
viteve. Ceshtja eshte vendim i Allahut, 
fillim e mbarim (per disfate dhe fitore). 
E ate dite (kur te fitojne bizantinet), bes- 
imtaret do te gezohen, per ndihmen e 
Allahut". (sure Er-Rrum, ajeti 2-5). 

Ne nuk kemi per qellim te zberthejme 
ne detaje historine e ketyre lidhjeve. De- 
shirojme te drejtohemi nga e ardhmja, 
me shpresen se do te behet me mire sesa 
eshte ne kohen tone. Ndryshimet e shpe- 
jta te koheve qe pasuan, kane bere te 
domosdoshem nje bashkpunim per te 
perballuar rreziqet qe jane sheshet e bo- 
tes se tanishme. 



Gjurmet e ndonje ngjarjeje ne cilindo 
vend te botes, reflektohen heret a vone 
ne te gjitha vendet. Te gjithe ne ne boten 
e sotme jemi ne nje barke, ku i ekspozo- 
hemi rreziqeve te njejta qe na kerceno- 
jne. (Autori i ketij artikulli thote): Para 
pak muajsh me eshte dhene rasti te flas 
per te ardhmen e lidhjeve apo marredhe- 
nieve ne mes Perendimit dhe Islamit, ne 
dy ligjerata qe mbajta ne Zvicer dhe 
Gjermani, ku vertetova se e ardhmja e 
raporteve ne mes Botes sone islame dhe 
Perendimit qendron ne dialogun e fryt- 
shem e ne nje bashkepunim ne ngritje 
ndermjet atyre dyjave (Islamit dhe Pere- 
ndimit)... Une vura ne dukje shfaqjen e 
disa rrymave radikale ne Evrope, te cilat 
nuk deshirojne qe keto lidhje a mardhe- 
nie te ecin ne rruge te duhur, te zhvillo- 
hen e te lulezojne per interesin e te dy 
paleve. Keto rryma perpiqen te prishin 
atmosferen, terheqin vemendjen nga 
perpjekjet e kthimit te besimit ndermjet 
dy paleve dhe per shnderrimin e besimit 
ne frike nga rreziku i Islamit dhe mysli- 
maneve. 

Edhe une personalisht pata nje hise jo 
te vogel nga ai sulm i demshem per mua 
nga ana e ketyre rrymave, para dhe pas 
atyre dy ligjeratave qe mbajta ne Gjer- 
mani ne tetorin e shkuar (2007), me su- 
pozimin kinse bekam thirrje per vrasjen 
e "murtedeve" (atyre qe dalin nga feja 
islame). U habita nga ai sulm i tmerrsh- 
em ne rrjetin e internetit dhe ne disa me- 
dia te shkruara. Pavaresisht se reagova 
kunder atyre akuzave ne gazeta dhe ra- 
dio atje, sulmi nuk pushoi. Ne nje bisede 
ne Radion gjermane me eshte bere nje 
pyetje per komentin e ketij sulmi, nese 




ishte akuza pa baze. Une u kunderpergji- 
gja se kam vetem nje koment per keto 
sulme mizore, e ai eshte - qe keta nuk ua 
duan te miren e marredhenieve ne mes 
Islamit dhe Perendimit, prandaj perpi- 
qen me tere qenien e tyre te imagjinojne 
Islamin dhe myslimanet me nje imagji- 
nate te shemtuar. Ata nuk duan t'i jepet 
rasti zerit te matur islam qe t'i sqarojne 
te vertetat apo realitetin islam per masen 
e gjere perendimore. 

Autoret e thirrjes 

per konflikte ne mes 

civilizimeve nuk duan te pra- 

nojne realitetin historik, 

por duan te ndezin zjarre 

qe nuk shuhet dhe luften 

qe nuk pushon 

"Ne takimet e mia qe pata me krye- 
tarin e qytetit Uznabruk dhe rektorin e 
Universitetit (vazhdon autori) i sigurova 
ata se akuzat qe me jane adresuar mua, 
jane genjeshtra. Dhe prej ketu pergatitjet 
nisen te marrin trend te natyrshem per 
pergatitjen e nje ligjerate tjeter dhe prit- 
jen ne Sallen Historike, ne te cilen ishte 
ratifikuar Marreveshja e paqes, e cila 
kishte nderprere luften tridhjetevje5are 
te njohur, ne vitin 1648. 

Duke pasur parasysh keto perpjekje 
qe jane kunder 9do gjeje qe eshte islame, 
une kam bindjen e plote se ajo qe na ba- 
shkon te dy palet, Perendimin dhe Isla- 
min, eshte me e madhe se ajo qe na 
ndan. 

Kete realitet e ka vertetuar princi Ca- 
rls i Britanise se Madhe, ne ligjeraten e 
tij te mbajtur ne vitin 1993 ne qendren 
Oksford per Studime Islame, ku pati de- 
klaruar: "Nuk ka dyshim se Islami eshte 
pjese nga e kaluara jone dhe e tanishmja 
jone ne te gjitha sferat e studimit njerez- 
or, (Islami) ka marre pjese ne themelim- 
in apo ngritjen e Evropes bashkekohore, 
ai eshte pjese nga trashegimia jone (kul- 
turore) dhe nuk eshte dicka e ndare". 

Ne te njejtin kontekst, Robin Kuk, 
ish-minister i Jashtem i Britanise, ne li- 
gjeraten qe mbajti ne qendren "El-Ism- 
aili" ne Londer ne vitin 1998, pati thene: 
"Nuk ka dyshim se zanafilla kultures so- 
ne nuk eshte vetem greke ose romake, 
por edhe islame.. Kultura jone qytetare 
eshte me prejardhje islame. Ajo nuk du- 
het harruar... Per shume gjera nga bazat 
e civilizimit tone, merita, apo vlera kthe- 
het tek Bota Islame". 



32 



dituria islame / 218 



Deti Mesdhe i ndan popujt evropiane 
dhe popujt arabo-islame, te cilet jetojne 
ne brigjet e tij, i cili ne te njejten kohe ka 
qene hallke lidhese dhe ure e takimeve 
ne mes dy paleve. Dhe prej ketu ka mbe- 
tur aktiviteti kulturor ne vazhdim gjate 
historise, pavaresisht nga 9'ka me keto 
lidhje apo marredhenie ne periudha te 
ndryshme, lufterash e perplasjesh ushta- 
rake. 

Propaganduesit kaosin 
nuk e quajne aftesi krijuese, 

e injorojne te ardhmen 

e perbashket ne mes Islamit 

dhe Perendimit dhe nuk 

mendojne tjeter perverse 

politikat e tyre afatshkurtra, 

per te synuar mbizoterimin 

Per shkak te kesaj ka nje reflektim ar- 
miqesor te ndersjelle ndermjet dy pale- 
ve. Islami eshte armiku i gjelber, pasi u 
menjanua armiku i kuq. 

Dhe prej ketu kemi degjuar kohet e 
fundit kushtrime apo emocione qe i bien 
daulles se luftes. Si p.sh. Perendimi ku- 
nder gjithe botes "The west against the 
rest". Ne realitet ketu kjo ka te beje ne 
vecanti me myslimanet. Sikur kemi de- 
gjuar, keto japin sinjal per nje lufte kry- 
qtare kunder Islamit, duke e cilesuar ate 
si menyren e vetme per zgjidhjen e te 
gjitha problemeve. Here tjeter hulumtoj- 
ne per te gjetur cjapin (per) sakrifice, i 
cili te barte te gjitha mekatet. Thene 
ndryshe, kush e ka forcen, e ka te drejten 
(d.m.th. ai ka te drejte gjithmone). "Ai 
qe nuk eshte me ne, eshte kunder nesh". 
A mund te kete karte me te qarte se kjo? 

Thirresit ose propaganduesit e per- 
plasjeve ndermjet civilizimeve, mbesh- 
teten ne kundershtite e kulturave e feve, 
dhe pastaj sikur nuk mbetet shprese per 
t'i kapercyer. Perplasjet, sipas mendimit 
te tyre, jane te pashmangshme ne te ar- 
dhmen. Por, per ate qe shpreson, historia 
njerezore sqaron se kundershtite e popu- 
jve dhe kulturat jane aktivitete civilizi- 
mi, ndermjet tyre ka qene gjithe nje 
shtytes vendimtar ne zhvillimin pozitiv 
te sferave te ndryshme. 

Kurani Kerim nuk i beri kundershtite 
e popujve pikenisje per grindje e pole- 
mika, vegse plotesisht per te kunderten. 
Keto kundershti ne pikepamje islame 
jane pikenisje per njohje, bashkim dhe 
bashkepunim ne gjithe ato qe shpien nga 
e mira e te gjitheve: "Ju kemi bere' popuj 
dhe fise per t'u njohur ne mes jush". 
(sure Huxhurat, ajeti 13). Dhe kesaj i 
shtohet se popujt e kohes sone, kohe e 
globalizimit, nuk jetojne ne kushte si ne 
te kaluaren, kur jetonin njeri prane tje- 
trit, por ne mase te madhe jetojne me 



njeri-tjetrin. E nese deshirojme te reali- 
zojme bashkepunimin e frytshem ne ak- 
tivizimin e kulturave, me mire eshte per 
ne te mos kemi pikesynim popullaritetin 
dhe afirmimin e popujve, kulturave dhe 
racave. Vecse ne duhet te kemi pikesyn- 
im ate qe na bashkon ne pergjithesi, dhe 
jo ate qe na ndan, qofte ne kulture, civi- 
lizim ose fe. 

Kur shtrohet para nesh detyra per 
shuarjen e nje zjarri qe ka kapluar nje 
shtepi, ne nuk pyesim per te gjithe ata qe 
banojne ne te, dhe as nuk perpiqemi t'i 
njohim ata nje nga nje, por zjarrin e shu- 
ajme me shpejtesi sa te mundemi, dhe 
perpiqemi ta lokalizojme, qe te mos per- 
hapet ne shtepite e aferta. Ja, pra, ky 
eshte qendrimi islam, i cili ben thirrje 
per solidaritet ndermjet te gjithe njerez- 
ve, per t'iu shmangur rrezikut qe po ker- 
cenon boten ku jetojme ne te gjithe. 

Kete fushe, Pejgamberi a.s. e pera- 
fron me shembullin se gjithe njerezia 
eshte tubuar (kane hipur) ne nje anije, 
disa ne pjesen e siperme e disa ne pjesen 
e poshtme. Ata qe kishin hipur ne pjesen 
e poshtme, kur kishin nevoje per uje, 
ngjiteshin ne pjesen e siperme te anijes. 
Kur u lodhen duke hipur e zbritur, dhe i 
pengonin te tjeret, ata menduan te shpo- 
nin nje vrime ne fund te anijes dhe te 
merrnin uje per nevojat e veta. Pejgam- 
beri a.s. thote se, po te lejoheshin ata te 
benin 9'te donin, do te zhdukeshin qe te 
gjithe, ngase anija do te fundosej. Nga 
kjo shihet se, per te evituar rrezikun qe u 
kanosej te gjitheve, ishte i domosdosh- 
em bashkepunimi. 

2. Ne tashme kemi permendur ne pje- 
sen e mehershme te ketij artikulli, se 
eshte i nevojashem perqendrimi i perba- 
shket i veprimeve ne mes Botes Islame 
dhe asaj te Perendimit, nese deshirojme 
te arrijme deri te nje bashkepunim, i cili 
do te garantonte per te dy palet nje te 
ardhme te sigurt, pa luftera dhe grindje. 
Gjithashtu ne kemi vertetuar nevojen e 
rendesise se lidhjeve apo marredhenieve 
ne te ardhmen, pa i injoruar problemet 
ekzistuese ne kohen e tanishme. 

Gjeja per se nuk ka dyshim, eshte se 
shekulli yne ndryshon nga shekujt e ka- 
luar, per te arriturat si rezultat i revolu- 
cionit shkencor dhe teknologjik. 

Keto zhvillime nuk kufizohen vetem 
ne sigurine e paqes e te sigurise per sho- 
qerine, por eshte zhvilluar edhe ne mjete 
lufte. Lufterat ne te kaluaren shperthenin 
ndermjet disa vendeve a shteteve, ose 
brenda vete nje shteti. Kjo gje ka ndry- 
shuar, pasi ne shekullin tone eshte shpi- 
kur dicka e re, qe eshte lufta boterore 
dhe bomba atomike. 



Islami ben thirrje per 

solidaritet ndermjet gjithe 

njerezimit, per te shmangur 

rreziqet qe kercenojne boten 

Kjo do te thote se ceshtja e luftes dhe 
paqes - rrenimit dhe ndertimit - tashme 
eshte bere ne kategori te ndryshme qe 
prek tere boten. Kjo do te thote se soli- 
dariteti boteror eshte i nevojshem me 
perparesi ne te gjitha format e solidarit- 
etit, jo ne kuptimin bllokist apo ne fana- 
tizem te ngushte. Dhe nuk do te mund te 
bisedojme kurrsesi per menyren se si t'i 
zgjidhim problemet tona te perbashketa 
ne tjeter menyre, perve9 nese jemi te ga- 
tshem te dy palet-Bota Islame dhe Bota 
Perendimore, duke flakur paragjykimet 
e vjetra dhe duke respektuar njeri-tjetrin, 
duke respektuar kulturen dhe trashegim- 
ine civilizuese te njer-tjetrit. 

Me shume se kaq, ne duhet te marrim 
vendime per te ardhmen, qe te mos kufi- 
zohet mendimi yne per sot dhe per inte- 
resa te ve9ante e afatshkurter. Ne duhet 
te mendojme, ne rend te pare, per te ar- 
dhmen qe percaktojme me vendimet 
tona qe marrim sot. Ardhmeria nuk vjen 
- nuk fillon ne kohe te larget, por fillon 
neser, nese deshirojme saktesi (e ardhm- 
ja) fillon 9do moment dhe atehere fillo- 
jne pergjegjesite tona per kete ardhmeri. 

Keta qe propagandojne te ashtuquaj- 
turin kaos moral ne Boten Islame, inj- 
orojne ardhmerine e perbashket dhe nuk 
vleresojne pergjegjesine boterore. Nuk 
mendojne gje tjeter perve9 politiken e 
tyre afatshkurter, qe ka per qellim mbi- 
zoterimin dhe interesa te ngushte. Qelli- 
mi i pretenduar per kete anarki apo kaos 
moral, eshte ngritja e kultures e te fortit 
dhe zgjatja e mbizoterimit ne kete bote. 
Kjo 9on ne thyerjen e mirebesimit nder- 
mjet dy civilizimeve - Islamit dhe Pere- 
ndimit. Perhapja e kaosit moral nuk 9on 
ne realitet perve9 ne kaos, 9rregullime e 
per9arje, grupe fanatike dhe grindje bre- 
nda shoqerise, pa sjelle ndonje krijimtari 
te re e perparimtare. Para nesh kemi she- 
mbuj per keto - ne rrenimin qe eshte be- 
re dhe po behet ne disa vende, si Iraku, 
e shkaterrimet qe eshte duke u planifi- 
kuar te behen ne vende te tjera. 

Tani ka filluar te permendet me te 
madhe globalizmi, por megjithate, ajo 
nuk 9on ne globalizem njerezor dhe kul- 
turen e tyre, ajo mund te 90J6 ne nje lufte 
globale. Ndoshta me me rendesi do te 
ishte qe te beheshin shpenzime ne luften 
kunder varferise, sesa te shpenzohen qi- 
ndra miliarda per 9do vit per luftera e ar- 
matim. Varferia eshte shkaku kryesor i 
te gjitha grindjeve, e ne balle te tyre 
eshte terrorizmi shteteror. 

Eshte me se e vertete se respektimi i 
kulturave te popujve dhe besimeve, apo 



dituria islame / 218 



33 



bindjeve te tyre, eshte i nevojshem per te 
hapur horizonte te bashkepunimit ndern- 
jerezor. Cdo popull ka te drejte te kete 
kulturen e vet, rregullimin e vet shoqe- 
ror e politik dhe vlera te tjera te vefanta 
per veten e tij. Dialogu i vazhdueshem 
ndermjet kulturave eshte ai qe mbetet 
garanci qe duhet te perseritet pa nder- 
prerje; me te forcohet ngritja e tolera- 
nces dhe respektit te ndersjelle, etj. 

Eshte e vertete' se toka nuk i ku- 
ndervihet asaj me se ballafaqohet, me 
kunderveprime terroriste, por me fatke- 
qesi-katastrofa te shumta natyrore, me te 
cilat kercenon shkaterrimin e tere botes. 
Prej shkaqeve me te cilat shkakton shka- 
terrimin e natyres, mund te jene p.sh. 
shperthimi i gazeve te demshme per na- 
tyren, ambientin etj. Nuk ka dyshim se 
vete Bota Perendimore bart pjesen me te 
madhe per demtimin e natyres. 

Pa dyshim, ajo qe deshirojme te arri- 
jme ne te gjithe, ne fund te fundit, eshte 
e njejta gje: d.m.th. nje jete e ndershme, 
duke konsideruar se jemi anetare te sho- 
qerise njerezore. Andaj prej nesh kerko- 
het te bejme perpjekje te vazhdueshme 
per paqe ne boten tone dhe per ate qe na 
lidhi me te, ose qe eshte kusht per te, e 
ajo eshte respektimi i te drejtave te 
gjithe njerezise, qofshin ato individuale 
apo te nje populli si teresi. Mirepo ne 
kete drejtim eshte per keqardhje, ngase 
shumehere ka devijime dhe nga ajo 
kalohet ne nje lufte te pakuptimte. 

Pa dyshim, ne kemi bindjen se admi- 
nistrimi i mire e i nevojshem per bash- 
kepunim, per te realizuar kete qellim 
njerezor e bujar, eshte i ngritur nga te 
mencurit e te dy paleve, duke pasur par- 
asysh shoqerite radikale ketu e atje. Per- 
gjegjesia boterore sot, sipas nesh, nuk 
eshte thjesht nje porosi nga porosite e 
feve te cilave ndoshta u permbahemi, e 
ndoshta edhe nuk u permbahemi. Cesht- 
ja tash eshte bere e fatit, d.m.th. 9eshtje 
jete a vdekjeje. 

Gjeja qe duhet forcuar, eshte qe ideja 
se kulturat dhe fete nuk jane pengese ne 
rrugen e arritjes se marreveshjes se 
perbashket dhe bashkepunimit ndernje- 
rezor, qe ne te vetete eshte me i pershtat- 
shem, ngase perfaqeson pasurimin per 
nevojen e njerezve. Andaj duhet te kup- 
tojme njeri-tjetrin dhe keshtu shtohet 
mirekuptimi ndermjet nesh. 

Ne kemi nevoje per te tjeret, sikurse 
edhe te tjeret kane nevoje per ne. Pala 
tjeter nuk perfaqeson xhehenemin sipas 
nesh-sikur qe thoshte Sartri - po ne te 
vertete perfaqeson ne realitet nje rast te 
pasur, qe verteton vleren e tolerances, 
pranimin e tjetrit, respektin e ndersjelle 
dhe, ne vijim, do te ishte nje rast per zgji 
dhjen e problemeve te perbashkta. 




E gjithe kjo ndalet ne perseritjen e 
ngritjes se besimit ndermjet dy paleve 
per te bere dialog te frytshem ndermjet 
tyre, dhe Perendimi nuk duhet te shiko- 
je tek Islami apo Bota Islame (ne pergji- 
thesi) burimin e terrorizmit, ose fokusin 
e paragjykimit per terrorizem. Ky shi- 
kim apo paragjykim nuk eshte shikim 
vetem siperfaqesor, por ai eshte plote- 
sisht i gabuar dhe shpie ne rrenimin e 
marredhenieve ndermjet dy paleve. 

Terrorizmi nuk eshte natyre e Islamit. 
Realiteti na e sqaron se ai eshte bere du- 
kuri boterore. Terror ka ne Perendim dhe 
ne Lindje, por ata jane pakice e pakices. 

Dhe nga gjithe kjo duket se eshte e 
domosdoshme te bashkepunojme per 
shume probleme te grumbulluara 

Por gjeja qe shqeteson me te drejte 
Boten Islame dhe nxit dyshim ne vete, 
jane akuzat qe i ben Perendimit Botes 
Islame, dhe ne ve9anti Lindjes se Mes- 
me. Dhe kjo me shume me ndezjen e 
lufterave ne rajon me pretekstin per te 
perhapur demokracine dhe te drejtat e 
njeriut, megjithese kjo ndjenje duhet te 
buroj nga brenda dhe nuk eshte e mund- 
ur te imponohet me dhune. Dhuna nuk 
9on ne te mire, (por) perkundrazi dhuna 
prodhon dhune. Dhuna e kundert ndosh- 
ta edhe shnderrohet ne terrorizem. 

Ne kete zhurme te trubullt, per t'i 
kthjelluar marredheniet ndermjet dy 
aneve, Perendimit dhe Islamit; ne te dy 
anet gjejme zera te men9ur, e ata jane 
zera qe ia vlen te degjohen dhe me ta te 
merret dikush. 



Nga shume shembuj ne kete fushe, 
vlen te permendet njeri nga teologet e 
popullarizuar, jo vetem ne Gjermani, po 
dhe ne bote. Ai ne tri vellime te medha 
te botuara ka studiuar Hebraizmin, Kri- 
shterimin dhe Islamin. Eshte profesor 
Henri Konxh, i cili ne ligjeraten e mbaj- 
tur para pak vitesh ne qytetin Gjerman 
Frajburg, pati deklaruar: "Nuk gjendet 
nje shtet islam deri tash, i cili te kete be- 
re agresion kunder ndonje shteti perend- 
imor, kurse e kunderta eshte e vertete. 
Dhe nga pikepamja e shikimit islam, Pe- 
rendimi shfaqet ne forme agresioni". 

Sikurse thote dijetari i njohur (i shke- 
ncave) islame, Fritsi Ishtibat ne librin e 
tij me titull "El-Islamu Sheriken": "Isla- 
mi nuk paraqet kercenim per boten, ve9- 
se shume myslimane e ndiejne veten te 
kercenuar ne boten tone. Dhe eshte e 
mundur, po edhe gjendja eshte e tille. 
Andaj duhet shembur apo fundosur kjo 
ndjenje (duhet liruar nga kjo ndjenje dhe 
sjellje arrogante e armiqesore). 

Islami ka qene partner i rendesishem 
per Perendimin ne historine e zhvillimit 
te tij. Ky realitet nuk duhet injoruar. Bo- 
ta Islame ka qene ajo qe i ka dhene 
shtytje definitive per zhvillimin-perhap- 
jen e civilizimit perendimor bashkeko- 
hor. Kur ishte civilizimi i myslimaneve 
ne kulmin e lulezimit te tij ne Endelus, 
dhe permes ndikimeve te civilizimit is- 
lam, Evropa arriti ne mesjete te 9lirohej 
nga ngurtesia dhe prapambeturia e saj. 
Po ashtu eshte e njohur se Evropa nuk 
dinte per filozofme greke. Ate ne fillim 
e kane njohur vetem permes shkrimeve 
arabe dhe nuk ka filluar njohja e saj nga 
burimet greke, deri ne gjysmen e dyte te 
shekullit te pesembedhjete. 

Siguria e Evropes nuk eshte e mundur 
pa stabilitetin e situates dhe paqes ne Li- 
ndjen e Mesme. Paqja nuk mund te imp- 
onohet me dhune, po ajo mund te arrihet 
nepermes dialogut dhe bashkepunimit 
ndermjet dy paleve, ne menyre qe te per- 
fitojne te gjithe. 

Nuk duhet harruar, gjate bisedimeve 
per paqen, se duhet t'u sigurojme paqe e 
qetesi gjeneratave te reja, qe jane ardh- 
meria jone. Duke pasur parasysh se ato 
nuk kane kurrfare faji per ate qe ka 
ndodhur ne te kaluaren, kane te drejten 
qe t'u ofrojme kushtet per te jetuar te 
qete e te sigurt. 



*Marre nga " Minberul-Islami " 
Nr. 1. Janar 2008 

Perktheu dhe pershtati: 
Bajrush Ahmed 



34 



dituria islame / 218 



Studime ekonomike 



Problem! ekonomik dhe trajtimi 
i tij nga kendveshtrimi islam - (5) 



Muhamed Abdullah Shebani 

Ne dy artikujt e meparshem 
kemi diskutuar per nje aspekt 
prej aspekteve te problemit 
ekonomik e qe eshte aspekti i 
rrallesise se burimeve natyrore dhe kemi 
shpjeguar menyren se si Islami e trajton 
kete problem. Ndersa ne kete artikull do 
te diskutojme aspektin e dyte te proble- 
mit ekonomik qe paraqitet ne menyren e 
llojin e shperndarjes se faktoreve te pro- 
dhimit ndaj pjesetareve te shoqerise, do 
te thote caktimin e burimeve te te ardhu- 
rave personale, kriteret per fitimin e 
shperndarjen e tyre dhe pjesemarrjen e 
cdo faktori te prodhimit ne te ardhura. 

Zgjidhja e problemit ekonomik lidhet 
me parimin permes te cilit caktohen te 
hyrat me te mira per shpenzimet e har- 
xhuara per faktoret e prodhimit dhe ni- 
velin e ndikimit te kesaj ndaj ofertes se 
mjeteve te prodhimit. Prandaj, problemi 
ekonomik lidhet me menyren e progra- 
min permes te cileve trajtohet shpernda- 
rja e shpenzimet per faktoret e ndryshem 
te prodhimit. 

Koncepti i teorise 
se shperndarjes 

Teoria e shperndarjes, sipas kuptimit 
ekonomik, cakton nivelin e shpenzi- 
meve per faktore te ndryshem te prodhi- 
mit. Prandaj, teoria e shperndarjes per- 
mes kuptimit ekonomik bashkekohor i 
kushton interesim te vecante menyres se 
arritjes se te hyrave me te mira per shpe- 
nzimet e harxhuara per faktoret e pro- 
dhimit, qe me rolin e tij te ndikoje ne 
oferten e mjeteve prodhuese. 

Konceptet dogmatike e organizative 
nderhyjne ne caktimin e veshtrimit te 
sistemit ekonomik per marredheniet ndi- 
kuese te faktoreve te prodhimit ne kri- 
jimin e teorise se shperndarjes ne 
aplikimin praktik. Prej koncepteve te 
tilla, qe kane ndikim ne dallimin ne mes 
sistemeve te ndryshme ekonomike, 
eshte menyra e shperndarjes se prodhi- 
mit neto te te ardhurave ndermjet fakto- 
reve te ndryshem te prodhimit. 

Kriteret e rregullat qe vendosen per- 
mes sistemeve ekonomike, kane ndikim 
ne levizjen e faktoreve te prodhimit. Per 
shembull, pikepamja qe perveteson sis- 



temi ekonomik ndaj faktorit pune dhe 
roli i tij ne procesin e prodhimit e meny- 
rat e perdorura ne nxitjen e tij e keshtu 
edhe te faktoreve tjere te prodhimit, - 
percaktojne dallimin dhe ndryshimin ne 
mes sistemeve te ndryshme ekonomike 
ne lidhje me shperndarjen e prodhimit 
kombetar per faktore te ndryshem te 
prodhimit. 

Aspektet me te rendesishme te prob- 
lemit ekonomik paraqiten ne menyrat te 
cilat i perveteson teoria e shperndarjes 
per totalin e produkteve neto te te ardhu- 
rave te paraqitura ne sasine e te ardhura- 
ve personale (apo te pjeses se tij), qe e 
fiton duke pasur parasysh pjesemarrjen 
e tij ne prodhim, qofte me punen e tij 
apo pronesine e tij, ose me te dyja se ba- 
shku. Keto menyra, te cilat i ndjek siste- 
mi ekonomik i cdo shoqerie, ndikohen 
nga filozofia qe sistemi ekonomik synon 
te rrenjose kuptimet e tij ne lidhje me pi- 
kepamjen per secilin prej faktoreve te 
prodhimit. 

Me konceptin e shperndarjes permes 
pikepamjes ekonomike synohet procesi i 
percaktimit te pjeseve te faktoreve te 
prodhimit ne te ardhurat e shoqerise, te 
cilat perfshijne dy aspekte: 

1 - Shperndarjen personale apo shpern- 

darjen e pronesise se faktoreve te pro- 
dhimit per pjesetaret e shoqerise. 

2 - Shperndarjen ne baze te punes. Qelli- 

mi i kesaj eshte percaktimi i pjeseve 



te faktoreve te prodhimit ne te ardhu- 
rat kombetare ne baze te punes qe 
kryen cdo faktor ne realizimin e kety- 
re te ardhurave. 

Problemi ekonomik ne aspektin e tij 
te shperndarjes bazohet ne percaktimin e 
burimeve te te ardhurave personale. Sis- 
temi kapitalist, qe eshte bere sistemi do- 
minues pas renies se sistemit komunist, 
percakton burimin e te ardhurave per- 
mes punes dhe nga te hyrat e pronesise, 
me gjithe mangesite e sistemit kapitalist 
ne vendosjen e rregullave te caktuara 
per fitimin e pronesise apo shperndarjes 
se tyre qe ka sjelle keqshperndarjen e 
pronesise mes pjesetareve te shoqerise 
qe me rolin e tij ka shpene ne keqshpern- 
darjen e te ardhurave ne mes tyre ne li- 
dhje me shperndarjen personale. Ndersa 
shperndarja qe ka rezultuar nga pjese- 
marrja e faktoreve te prodhimit (apo 
shperndarja ne baze te punes), sistemi 
kapitalist kete shperndarje e kufizon ne 
fitimet nga toka, rroga nga puna, intere- 
si nga kapitali dhe fitimi nga menaxhimi 
apo administrimi. 

Nderkaq, sistemi komunist e anulon 
pronen personale te faktoreve te prodhi- 
mit plotesisht ose e kufizon ne nje shka- 
lle te madhe. Prandaj shperndarja kryhet 
ne baze te punes dhe sipas planit eko- 
nomik qe vendos shteti, dhe me kete ve- 
prim bie ne kundershtim me sistemin 




dituria islame / 218 



35 



kapitalist. Praktika e ka sqaruar pamu- 
ndesine e ketij sistemi per te zgjidhur 
problemin ekonomik, ky madje ka ndi- 
kuar ne keqesimin e tij dhe pamundesine 
per te realizuar endrrat me te cilat i per- 
gezonte ndjekesit e pasuesit e tij. Kurse, 
per sa i perket sistemit kapitalist, teorite 
e tij kane filluar te deshtojne dhe aspek- 
tet e problemit ekonomik kane filluar te 
keqesohen, gje' qe paralajmeron renien e 
aferme te sistemit kapitalist te bazuar 
tek kamata. Dhe kjo do te shpjere ne nje 
katastrofe boterore, pasojat e se ciles 
nuk i di askush tjeter pervec Allahut 
xh.sh. Pjeset e problemit ekonomik jane 
zgjeruar, zhvilluar dhe jane ndare, gje qe 
i ka shtyre teoricienet e sistemit ekono- 
mik kapitalist t'u kushtojne rendesi 
ketyre pjeseve dhe te punojne per t'i 
shmangur demet qe u bashkohen pjese- 
ve te tjera te problemit ekonomik. 

Teorine islame ne lidhje me aspektin 
e shperndarjes, nuk e ka pervetesuar as- 
kush ne realitetin e aplikimit. Prandaj, 
tezat qe do te paraqiten ne lidhje me traj- 
timin e problemit ekonomik ne aspektin 
e saj te shperndarjes, do te mbeshteten 
ne supozimin qe keto teza bazohen ne 
faktin qe ekziston integrim ne pikepam- 
je te administrimit te ekonomise se shte- 
tit dhe i cili lidhet me sistemet e tjera 
shoqerore te mbetura, te marra nga She- 
riati islam, ose qe keto teza nuk mund te 
kene rol ne trajtimin e ketij aspekti te 
problemit ekonomik nese izolohen nga 
mjedisi i saj rrethues. Qellimi i paraqitj- 
es se ketyre tezave per trajtimin e aspek- 
tit te shperndarjes nga kendveshtrimi 
islam, gjate trajtimit te problemit ekono- 
mik, eshte prezantimi qe Islami posedon 
menyren e programin, me te cilet nese 
punojme se bashku edhe me sistemet e 
tjera te Islamit, te zgjidhim tere ate qe 
vuan njeriu ne kohen bashkekohore, prej 
problemeve ekonomike qe rezultojne 
nga devijimi prej natyrshmerise se 
Allahut xh.sh., ne te cilen i ka krijuar 
njerezit. 

Lidhjet mes faktoreve te prodhimit 
dhe shperndarjes se te ardhurave komb- 
etare, jane lidhje reciproke e ngerthyese. 
Dhe keto lidhje perqendrohen ne per- 
caktimin e faktoreve te pronesise e buri- 
meve te tyre dhe menyren qe duhet 
ndjekur gjate shperndarjes se te ardhura- 
ve kombetare, mbi faktoret e prodhimit. 
Prej burimeve te paraqitjes se problemit 
ekonomik, ne cfaredo sistemi ekonomik 
ekzistojne kufijte, sisteme dhe burime te 
pronesise, dhe menyra e realizimit te 
ekuilibrit ne mes faktoreve te ndryshem 



te prodhimit ne ndarjen e pjeses se te ar- 
dhurave kombetare, dhe kjo ndikohet 
nga rregullat, sistemet dhe legjislacionet 
qe percaktojne burimet e te ardhurave 
dhe menyrat e fitimit, nivelin e fushen e 
perdorimit te teprices se kursyer nga fiti- 
mi. 

Nga ceshtjet me te rendesishme qe 
preokupojne ekonomistet, eshte menyra 
e trajtimit te joekuilibrit ne specifikimin 
dhe shperndarjen e te ardhurave per fak- 
tore te ndryshem te prodhimit. 

Islami ka koncept te caktuar dhe sis- 
tem te vecante, qe percaktojne menyrat e 
fitimit dhe fushen e tij. Gjithashtu traj- 
ton menyren e shpenzimit duke nxitur 
per kursim dhe investim, duke ruajtur 
ekuilibrin e shoqerise. 

"...qe ajo te mos ndahet ndermjet pa- 
sanikeve tuaj...". (el-Hashr: 7) 

Islami insiston ne arritjen e ekuilibrit 
ne mes faktoreve te ndryshem te prodhi- 
mit, duke nderhyre ne rast domosdosh- 
merie, me vendosjen e rregullave nga te 
cilat udhehiqet. Nga faktoret e prodhim- 
it qe pranon Islami dhe punon per te arri- 
tur ekuilibrin ne mes tyre, jane tre fak- 
tore themelore: puna, burimet natyrore 
dhe kapitali, ndersa faktori i menaxhim- 
it apo administrimit konsiderohet prej 
faktorit pune. Islami i jep rendesi te ve- 
9ante punes, qe ka rol te dalluar ne pro- 
cesin prodhues. Ai eshte faktori ndikues 
ne formimin e kapitalit, por nuk negli- 
zhohet roli i pjesemarrjes se kapitalit ne 
procesin prodhues. 

Prishja e ekuilibrit te faktoreve te 
prodhimit shkakton probleme ekonomi- 
ke, prandaj, Islami ka vendosur rregulla 
per ndalimin e ketij dallimi ne mes fak- 
toreve te prodhimit. Ne vazhdim do te 
diskutojme menyren se si trajton Islami 
secilin prej faktoreve te prodhimit ne 
lidhje me trajtimin e shperndarjes se te 
hyrave kombetare. Kete do ta pasoje pa- 
raqitja e trajtimit te pergjithshem per 
arritjen e ekuilibrit ne mes faktoreve te 
ndryshem te prodhimit sipas sistemit 
ekonomik islam. 

Islami faktorin pune e konsideron si 
kriterin themelor te pronesise. Ai eshte 
dominues dhe ndikues ne caktimin e 
shpenzimeve te prodhimit, pasi prodhi- 
mi i te mirave apo ofrimi i sherbimeve 
eshte i lidhur me punen e bere, nese kjo 
fuqi manifestohet ne perpjekjet mendore 
apo fizike. Prodhimi i te mirave apo of- 
rimi i sherbimeve nuk arrihet vetem se 
me fuqine e punes. Dhe me kete Islami 
njeh rolin e punes ne procesin prodhues. 



Transmetohet se Muhamedi a.s. eshte 
pyetur per fitimin me te mire. Dhe ka 
thene: "Shitja e pranuar dhe puna (fiti- 
mi) i njeriut nga dora e vet". Ndersa, ne 
nje transmetim tjeter, Muhamedi a.s. 
eshte pyetur: "Cili eshte fitimi me i mi- 
re?" Muhamedi a.s. thote: "Puna (fitimi) 
e njeriut nga dora e tij dhe cdo shitje e 
pranuar". 

Nga keto hadithe dhe te tjera, kuptoj- 
me qe Islami i jep rendesi punes ne 
procesin e prodhimit, dhe qe puna eshte 
menyra me e mire e fitimit, per shkak te 
rendesise qe ka ne aktivitetin ekonomik 
dhe ndikimit te tij ne ciklin ekonomik. 
Ne paraqitjen e problemeve ekonomike, 
Islami ka synuar trajtimin e problemeve 
ku mund te ndikoje puna. Nga trajtimet 
e tilla, Islami i ka dhene rendesi vendos- 
jes se zgjidhjeve te tyre dhe ka porositur 
qe te merren parasysh feshtjet vijuese: 

1 - Vendosja e parimeve per caktimin 

e rrogave 

Gjate vendosjes se politikes se rroga- 
ve, duhen vendosur parime per caktimin 
e rrogave ne shoqeri. Transmetohet se 
Muhamedi a.s. ka thene: "Kush nuk ka 
punetor, le te marre punetor, e nese nuk 
ka sherbetor le te marre sherbetor, e nese 
nuk ka shtepi, le te marre shtepi". Ky ha- 
dith vendos rregull te pergjithshme per 
politiken e rrogave dhe pjesen e punes 
nga te hyrat publike. Kjo rregull manife- 
stohet ne faktin qe duhet te kete minim- 
um te rrogave, duke mos lejuar qe te 
jepet me pak se ajo. Dhe ky minimum 
eshte i lidhur me mjaftueshmerine per te 
realizuar kerkesat e domosdoshmerive 
themelore. Prandaj, problemet qe ndiko- 
jne ne rendimin e problemit ekonomik, 
jane zvogelimi i rrogave dhe dobesimi i 
pjeses se tyre nga te hyrat publike, meqe 
dobesimi i tyre do te ndikoje ne shpenz- 
ime. E tere kjo do te ndikoje ne ciklin 
prodhues. 

2 - Domosdoshmeria e caktimit te rro- 

gave dhe pagesa e tyre me realizi- 
min e punes 

Kjo rregull ndihmon ne gjetjen e tre- 
gut te stabilizuar te punes dhe ndalimin 
e crregullimeve te punetoreve, qe eshte 
tipari dallues ne shoqerite kapitaliste. 
Transmetohet se Muhamedi a.s. ka the- 
ne: "Nese dikush prej jush merr nje pu- 
netor, atehere le t'ia beje me dije rrogen 
e tij". Gjithashtu transmetohet se Muha- 
medi a.s. ka ndaluar qe te merret pune- 
tori derisa t'ia sqaroje rrogen e tij dhe ka 
ndaluar nga ngacmimi, prekja e hedhja e 



36 



dituria islame / 218 



gurit". Transmetohet se Muhamedi a.s. 
ka thene: "Jepjani punetorit rrogen e tij 
para se t'i thahen djerset, dhe tregoni 
rrogen e tij derisa eshte ne pune". Te gji- 
tha keto hadithe profetike na porosisin 
per pagimin e asaj qe i takon punetorit 
ne kohen e duhur dhe domosdoshmerine 
e caktimit te rroges, duke synuar me ke- 
te krijimin e marredhenieve te reja ne 
mes punedhenesve e punetoreve, dhe 
kesodore stabilizimin e tregut te punes. 

3 - Perpjekja per stabilizimin e tregut 
te punes 

Dhe kjo duke punuar per vendosjen e 
parimit te stabilitetit dhe mbetjen e pu- 
netorit ne punen e tij dhe mostransferim- 
in e tij ne ndonje pune tjeter. Crregullimi 
i tregut te punes dhe mosvazhdimesia e 
punetoreve ne cdo aktivitet ekonomik, 
do te ndikoje ne shpenzimet e prodhimit 
per shkak te kurbes se ofertes punetore, 
qe do te ndikoje ne shfaqjen e crregulli- 
mit ne tregun e punes. Prandaj Island 
synon nxitjen e stabilitetit te punetoreve 
dhe mostransferimin e tyre. Transmeto- 
het nga Nafi'e: "Udhetoja per ne Sham e 
Egjipt. Dhe njehere u pergatita per t'u 
nisur ne Irak. Shkova te nena e besimta- 
reve, Aisheja r.a. dhe i thashe: Oj nena e 
besimtareve, udhetoja per ne Sham, por 
kesaj here u pergatita te shkoja ne Irak. 



Dhe me tha: Mos e bej kete, sepse e kam 
degjuar Muhamedin a.s. duke thene: 
"Kur ndokujt prej jush Allahu xh.sh. i 
sjell furnizim nga nje ane, te mos e lere 
ate derisa te ndryshoje apo te largohet". 
Transmetohet gjithashtu se Muhammedi 
a.s. ka thene: "Nese ndokujt i ndodh 
ndonje gje, atehere' le t'i permbahet 
asaj". Te gjitha keto porosi profetike tre- 
gojne interesimin per domosdoshmerine 
e punes ne stabilizimin e punetoreve dhe 
mbetjen e tyre ne pune per te ruajtur 
ekuilibrin e ofertes dhe kerkeses te fuqi- 
se punetore. 

4 - Mbrojtja e te drejtave te punetore- 
ve 

Strategjia e organizimit te punes 
ashtu sic na porosisin urdhrat islame, ba- 
zohet ne ruajtjen e te drejtave te puneto- 
reve dhe obligimin e punedhenesve per 
te siguruar kushtet e pershtatshme te 
ambientit, mosshfrytezimin e fuqise pu- 
netore mbi fuqine e tyre dhe domosdo- 
shmerine e mjaftueshmerise se rroges 
per te realizuar nevojat e tij themelore. 
Shume prej haditheve na kane porositur 
qe te kemi parasysh kete dhe te punojme 
me kete. Ebu Hurejrja r.a. transmeton se 
Muhamedi a.s. ka thene: "Robit i duhen 
siguruar ushqimi dhe veshja e tij dhe ai 
nuk duhet te ngarkohet me pune qe nuk 



mund te perballoje". Gjithashtu trans- 
metohet se Muhamedi a.s. ka thene: 
"Allahu xh.sh. vellezerit tuaj i ka lene 
nen kujdesin tuaj. Nese vellai juaj eshte 
nen kujdesin tuaj, le ta ushqeje nga ajo 
qe ha, le ta veshe nga ajo qe vesh dhe te 
mos e ngarkoje mbi fuqine e tij. E nese 
e ngarkon mbi fuqine e tij, atehere le ta 
ndihmoje". 

Nga keto hadithe mund te vendosim 
politike te pergjithshme per marredheni- 
et ne mes punedhenesve dhe punetoreve, 
qe kane te bejne me dhenien e rrogave te 
mjaftueshme per plotesimin e nevojave 
te tyre; duke vendosur kritere qe i ndalo- 
jne punedhenesit t'i ngarkojne punetoret 
mbi fuqine e tyre; duke obliguar pune- 
dhenesin per krijimin e kushteve, te cilat 
nuk do te shkaktojne lodhjen e tepert te 
punetorit fizikisht e psikikisht. Ne te gji- 
tha keto geshtje interesi i punetorit nuk 
duhet te fitoje mbi interesin e punedhe- 
nesit, dhe as interesi i punedhenesit mbi 
interesin e punetorit, por duhet qe, kur te 
vendosim politikat e punetoreve, te ma- 
rrim parasysh konceptin qe te gjithe je- 
mi vellezer, qe na lidh lidhja e besimit. 



Perktheu nga arabishtja: 
Fuad Morina 

Marre nga revista "El-Bejan " nr. 81 




dituria islame / 218 



37 



Personalitete 



100 Udheheqesit e Medhenj Myslimane te shekullil 20 

Mulla Idriz Gjilani Kosove (1901-1949) 



Instituti i Studimeve Objektive 
Nju-Delhi - Indi 

Instituti i Studimeve Objektive, i 
cili e ka publikuar kete liber, speci- 
alizon ne shkencat shoqerore dhe 
studime ligjore. Me kryeqendren 
ne Nju-Delhi, instituti ka gjashte dege te 
shperndara ne tere Indi. Eshte' themeluar 
ne vitin 1987, instituti ne besimin e tij ka 
168 publikime madhore. 

Ne menyre aktive eshte i involvuar ne 
studimin dhe avokimin e ceshtjeve dhe 
kauzave shoqerore, ka organizuar 704 
konferenca, seminare, simpoziume dhe 
takime te ndryshme me njerez te fusha- 
ve te ndryshme. ISO gezon statusin ko- 
nsultativ (Roster) ne keshillin shoqeror 
dhe ekonomik te KB (ECOSOC). 

ISO boton 5 gazeta ditore dhe peri- 
odike: (l)Gazeta e Studimeve Objekti- 
ve, (2)Religjioni dhe Rishikimi i ligjit 
(qe ndodh dy here per cdo vit), (3)Te 
Drejtat Njerezore Sot (9do tre muaj), 
(4)Nwsletter e ISO-s (mujore, Anglisht), 
(5)ISO Khabarnama (mujore, Urdu). 

ISO bashkepunon me institute te tjera 
hulumtuese, universitete, organizata jo- 
qeveritare dhe grupe qytetaresh ne fusha 
te ndryshme si ne te drejtat e njeriut dhe 
reformat shoqerore. Ne mesin e grupeve 
te medha qe veprojne ne pjesemarrje me 
te, eshte Shoqata Indiane e Shkencave 
Shoqerore Myslimane, e cila ka 400 
akademike ne mesin e anetareve te saj. 

Historia e Kosoves ne shekullin e 20- 
te ka qene traumatike dhe e rremujshme. 
Jeta dhe koha e Mulla Idriz Gjilanit 
eshte nje deshmi per keto vite sprovue- 
se. Mulla Idrizi eshte pershendetur dhe 
pranuar si njeri 'i shenjte i kombit', luf- 
tetar i lirise dhe bartes i flamurit te uni- 
tetit shqiptar; ai prezantoi aftesi per te 
dalluar apo vene re jo vetem natyren e 
sakrificave, po gjithashtu edhe vullnet 
prej nje misionari, me te cilin ai i sher- 
beu kauzes se komunitetit mysliman ku- 
nder te gjitha mbeturinave destruktive. 



Mulla Idriz Gjilani luftoi trimerisht per ruajtjen e Islamit ne Shqiperi 

dhe e beri ate force unifikuese per Myslimanet. . . 

ai ishte pershendetur dhe pranuar si njeri i shenjte i kombit. 



puesit serbe mbyllen shkollat, por me 
vone u lejuan medresete, qe te punonin 
ekskluzivisht si qendra te edukimit fetar. 
Ne vitin 1913, ai shkoi ne medresene 
"Atik" (medreseja e vjeter) te Gjilanit, e 
cila me perpara kishte punuar ne Do- 
bercan. Atje, ai e kishte si mesues te tij 
Abdurrahim Efendi Llapashticen, nje 
dijetar i famshem kombetar. 

Lufta e Pare Boterore shkaterroi pu- 
nen e ketyre medreseve perkohesisht. 
Idrizi me force u dergua per te sherbyer 
ne armaten e Mbreterise Jugosllave per 
dy vjet dhe me pastaj ai u kthye perseri 
ne medresene "Atik". 

Ndersa ne armate, Idriz Gjilani e me- 
soi gjuhen serbe, e cila ishte nje ndihme- 
se per studimet e tij ne fe, filozofi, dhe 
histori. Ne shkolle ai ishte i dalluar ne 
mesin e bashkenxenesve te tij dhe konsi- 
derohej hoxhe. Myderrizi Abdurrahim 
Efendiu, i cili i fmoi aftesite pedagogji- 
ke te Idrizit, e angazhoi ate qe t'i meso- 
nte fillestaret si dhe studentet ne pikat 
(fushat) me te avancuara te tyre. Ai ishte 
i vetmi nxenes i medresese "Atik", te 
cilit i lejohej mbajtja e shallit shume vjet 
para se te perfundonte shkollimin e tij. 
Ne vitin 1926, ne moshen 26 vje9, ai 
mori diplomen per hoxhe, per imam, 
dhe mori Ixhazetnamen, diploma iu dha 
per zoterimin e shkencave teologjike. 
Ai gjithashtu u nderua me titullin e 
Mulla-s. 

Ne vitin 1927, Mulla Idrizi behet 
imam i xhamise per Xhematin e Pidicit, 
ne Karadak. Pas pese vjetesh, ai ishte 
punesuar si imam-ofiqar per Xhematin e 
Hogoshit. Ne Maj 1938, ai ishte vleresu- 
ar si bash-vaiz ne Ulama Maxhlis te asa- 
mblese edukative fetare te Shkupit. Ai 
qendroi ne kete post deri ne vitin 1941, 




Mulla Idriz Gjilani 

Idriz Gjilani u lind me 4 qershor 1901 
ne Velekince, fshat ne veri te Gjilanit. 
Prinderit e tij, Hajrullahu dhe Sale Sma- 
kaj nga Cernica, kishin kater femije. Ne 
mesin e tyre Idrizi ishte femije i vecan- 
te. Ai konsiderohej me i pjekuri ne me- 
sin e bashkenxenesve te tij per arsye te 
vetive personale dalluese te tij. Qe nga 
fillimi ai shfaqi interesim shume te 
madh per edukimin dhe problemet sho- 
qerore. Ai kreu Mejtepin e Cernices ne 
vitin 1911 me sukses te shkelqyeshem. 
Me udhezimin e Mulla Halimit, nje ho- 
xhe autentik dhe imam ne Cernice dhe 
ne lagjet e saj, Hajrullah Hasani e dergoi 
te birin ne Ruzhdije te Gjilanit, per te 
diplomuar ne pune administrative. 

Shperthimi i Luftes Ballkanike nder- 
preu studimet e tij ne Ruzhdije. Oku- 



38 



dituria islame / 218 




Shkolla dhe xhamia e Mulla Idrizit 



kur Mbreteria e Jugosllavise (1918- 
1941) ishte mposhtur dhe zevendesuar 
nga diktatura komuniste, e cila zgjati 
prej 1945 deri 1989. Gjate Luftes se Dy- 
te Boterore, ai iu kushtua kryesisht 
mbrojtjes se kufijve kombetare te Shqi- 
perise dhe ishte martirizuar per kombin, 
duke mos perjetuar asnje dite te 'lirise' 
qe ofrohej nga okupatoret komuniste 
serbe. 

Mulla Idrizi ishte nje aktivist i dallu- 
ar i levizjes per perhapjen e diturise 
shqiptare. Ai mbante levizjen dhe vazh- 
donte t'i mesonte shqiptaret, megjithse 
mesimi, shkrimi dhe leximi shqip ishte 
nje akt i denueshem, 'krim' politik ku- 
nder shtetit te Jugosllavise. Ai promo- 
voi, coi perpara gjuhen kombetare ne 
rrethin e zgjedhur te studenteve te tij, me 
qellim te avancimit te Islamit dhe et- 
nitetit midis myslimaneve. 

Ai ishte mesuar te jepte mesim ne 
disa mejtepe njekohesisht - ne Hogosht, 
Malisheve dhe Gjilan, ne mejtepin e Ha- 
shim Inn-it. Ne keto mejtepe ai gjitha- 
shtu i mesonte edhe vajzat. Ne te njejten 
kohe, ai i trajnonte mesuesit per mejtep 
dhe percaktonte detyrat per mesuesit e 
angazhuar per maturantet, sidomos gjate 
mungeses se tij. Ai shkonte prej nje fsh- 
ati ne tjetrin hipur ne kale; nje njeri shta- 
tvogel, ai kishte nje pamje mahnitese 
dhe mustaqe te gjata, njeri tipik shqip tar. 
Kur mbushi 35 vjet, ai e leshoi mjekren, 
i vetmi hoxhe i gjalle i kesaj moshe qe 



veproi ne kete menyre ne Kosoven Li- 
ndore. 

Gjate sherbimit ne fshatin Hogosht 
(1936-1937) Mulla Idrizi themeloi mej- 
tepin dhe mbeti imam i xhamise. Ai me 
zemergjeresi kontribuoi ne mirembajtj- 
en e objekteve te tjera te perfshira dhe te 
dedikuara per hajrat (vepra bamiresie), 
te cilat i konsideronte te vlefshme per 
edukimin e popullit, per zhvillimin e ko- 
ntakteve dhe komunikimeve, dhe per 
mireqenien ekonomike te popullit. Keto 
struktura perfshinin shkollat, urat dhe 
rruget. Ai kishte shprehi te thoshte "Fja- 
la degjohet dhe harrohet, ndersa hajrati 
duket, perdoret, dhe nuk harrohet." Dhe 
keshtu ai frymezonte popullin per te 
ndermarre pune bamiresie, per te ndertu- 
ar objekte. 

Pas vdekjes se Abdurrahim Efendi 
Llapashtices, myderriz i medresese 
"Atik", Mulla Idrizi paraqiti ne menyre 
vullnetare sherbimet e tij pa pagese si 
myderriz ne kete shkolle te madhe, e ve- 
tmja ne lagjet e Gjilanit. Qysh si student, 
ai kishte qene i inkuadruar ne mesim 
dhe kishte fituar dashuri e respekt nga 
nxenesit dhe populli. Ne fund te majit 
1938, ai vendoset ne Shkup, ku u caktua 
ne nje pozite te re. Ai solli ne detyre 
Mulla Salih Dober9anin, nje hoxhe i fa- 
mshem, si myderriz ne medresene 
"Atik" ne vendin e tij dhe e paguante 
nga te ardhurat e burimeve te tij. 



"Sa i mire dhe i kuptueshem eshte 

Islami 
kur shpjegohet ne gjuhen Shqipe, gjuhe 
te cilen Zoti e zgjodhi per Shqiptaret. " 

Me 25 qershor 1938, anetaret e 
Ulema-se se mexhlisit e ngriten Mulla 
Idrizin ne postin e bash-vaiz-it (kryepre- 
dikues), imam kryesor i Komunitetit 
Mysliman ne rajonin e Shkupit per ule- 
ma-ne e mexhlisit. Ai mbeti ne kete post 
deri ne kapitullimin e Mbreterise se Ju- 
gosllavise ne prill te vitit 1941. Mulla 
Idrizi ishte nje zgjedhje ideale per de- 
tyren e bash-vaiz-it, meqe ai njihte shu- 
me mire gjuhet arabe, turke, shqipe dhe 
serbokroate. Ai ishte i mesuar shume 
mire ne persishte dhe shkruante shume 
mire ne gjuhen shqipe. Ai ishte nje prej 
aktivisteve te Organizates se Rinise Pro- 
gresive DRITA te Kosoves, e cila u the- 
melua ne prill 1937, ne tubimin sekret 
ne Arllat te Drenices. Kjo organizate 
ishte themeluar me iniciativen e studen- 
teve qe studionin ne medresene e madhe 
"Krai Aleksandri" dhe ne medresene 
"Isa Beu" te Shkupit. Organizata terhoqi 
shume hoxhallare progresive, udhehe- 
qes, patriote dhe simpatizues te kauzes 
shqiptare. 

Kurani dhe Hadithi, i cili percakton 
vlerat e edukimit, kultures dhe etikes, 
udhehiqej nga veprimtaria e Mulla Idri- 
zit si mesues fetar. "Pa edukim", thoshte 
ai, "Nuk ka fe te njemendte (te vertete)". 
'Talebet (studentet) nuk duhet te pajto- 
hen vetem me leximin e Kuranit, por du- 
het gjithashtu ta kuptojne ate. Mesuesit 
duhet t'i udheheqin studentet per ta me- 
suar mire Islamin, jo vetem per ta pre- 
zantuar ate si doktrine statike.' Krijimi i 
nje bashkepunimi bilateral i komunitetit 
mysliman mbeti mision afatgjate i Mulla 
Idrizit. Per te botimet zyrtare ne gjuhen 
shqipe kishin nje rendesi te madhe. Ai 
thoshte: "Sa i mire eshte Islami kur shp- 
jegohet ne gjuhen Shqipe, gjuhe te cilen 
Zoti e zgjodhi per Shqiptaret." 

Gjate mbajtjes se detyres se tij si 
imam dhe bash-vaiz, ai ishte aktiv ne 
edukimin fetar dhe ne aktivitete patri- 
otike. Ai themeloi mejtepin e Pidicit per 
vajza dhe djem te rajonit dhe i mesoi atje 
duke perdorur gjuhen shqipe ne shkrim 
arab perballe ndaleses se gjuhes shqipe. 
Ai gjithashtu paraqiti gjuhen shqipe si 
subjekt ne medresene "Atik" dhe beri 



dituria islame / 218 



39 




Xhamia e Mulla Idrizit 



perpjekje per te perforcuar bashkepuni- 
min ne mes Myslimaneve dhe Shqipta- 
reve Katolike te Karadakut. 

Fale aktivitetit te Mulla Idrizit ne Ko- 
sove dhe ne pjeset e tjera te rajonit, 
shkollat fetare islamike bene qe prania e 
tyre te ndihej aq e forte, saqe mund te 
quhet periudha e renesances islamike 
(1938-1941). Ne kete periudhe, mesimet 
ne medresete e Kosoves fituan ne cilesi 
dhe u bene me teper masive. 

Pervec, shfaqjes se shume' institucio- 
neve edukative me fame, nder to mund 
te permenden medresete e famshme 
"Atik" (Gjilan), "Pirinaz" (Prizren), 
"Gazi Ali Bej" (Vushtrri), Medreseja e 
Vjeter (Peje), "Medah", "Isa Beu", "Ve- 
lika Kralja (Aleksandra)", (Medreseja e 
Madhe e Krai Aleksandrit) ne Shkup 
dhe Gjakove, "Mehmet Pasha" (Prizr- 
en), Brodosana dhe medreseja e Haxhi 
Pllanes (Ferizaj). Qindra mejtepe per 
nxenes te nivelit fillestar u hapen neper 
qytete dhe fshatra. Subjektet islamike u 
shfaqen ne shkollat publike zyrtare ne 
Serbi. Vazhdimisht, keto perpjekje pen- 
guan proceset ne zhvillimin per serbizi- 
min e rinise myslimane nepermjet shko- 
llave antishqiptare, ne te cilat mesohej 
gjuha e okupatorit. Ne vitin 1939-1940 
numri i nxenesve te medresese "Atik" te 
Gjilanit dhe ne mejtepe u rrit ne menyre 
te konsiderueshme. Perpjekjet e Mulla 
Idrizit shpune ne shtimin e 39 shkollave 



fillore dhe shkollave islamike fetare te 
levizshme ne rrethinen e Gjilanit. 

Zyra e Mulla Idrizit ne Ulema-ne e 
Mexhlisit ne Shkup ishte vendosur ne 
katin e dyte te medresese "Isa Beu", e 
cila ishte afer shtepise se tij; kjo i mu- 
ndesoi te mbante kontakte te vazhdue- 
shme me nxenesit e tij. Ai ishte shume i 
vecante rreth mbajtjes se lidhjeve direk- 
te me nxenesit e rajoneve te Gjilanit, 
Kacanikut, Ferizajt, Presheves, Bujano- 
cit. Ai ndiente dhembje (prekej ne shpi- 
rt) per te zhvilluar raporte te perzemerta 
me nxenesit e nivelit te larte dhe per t'i 
motivuar ata ne ngritjen e veprimtarise 
kulturore, edukative, fetare dhe politike. 
Pervec te tjerash, ai mbante marredhenie 
te ngushta per sigurimin e bashkepunim- 
it patriotik dhe politik me studentet shqi- 
ptare te Fakultetit Filozofik te Shkupit, 
vecanerisht me ata te Medresese se 
Madhe aty. 

Mulla Idrizi pervojen e tij te pasur 
politike dhe diturine qe kishte fituar me 
nje pune te mundimshme, ua dha gjener- 
atave te reja dhe fakultetit e medresese. 
Gjate mbajtjes se detyres se tij si bash- 
vaiz, Mulla Idrizi kontribuoi ne riparim- 
in e xhamive ekzistuese dhe ngritjen e 
xhamive te reja. Keto veprime simboliz- 
uan vertetimin e kultures islamike shqi- 
ptare ne rajone te banuara nga shqiptaret 
etnike nen okupimin e Mbreterise Ju- 
gosllave, qe ishte nje ferr i hapur per 



shkaterrimin e Islamit, mendimin dhe 
shpirtin islamik. 

Mulla Idrizi iu kundervu debimit te 
Shqiptareve dhe predikonte pikepamjet 
e tij antiqeveritare dhe proislamike, ne 
xhami, shtepi banimi, tubime publike, 
madje edhe ne funerale. "Ne jemi pergj- 
egjes para Allahut dhe kombit per varre- 
zat e baballareve tane. Ne nuk guxojme 
t'i neglizhojme dhe t'i feme ne duart e 
nacallnikut (kryetarit te komunes) Slla- 
vi9," - u thoshte ai bashkeqytetareve 
shqiptare. 

Ai udhehoqi dhe mbikeqyri nderti- 
min e urave, rrugeve, dhe fontanave, 
mejtepeve, xhamive dhe mirembajtjen e 
varrezave, te cilat ai i shihte si simbole 
unifikuese te popullit shqiptar. Gjate ko- 
hes sa sherbeu ne medresene "Atik" te 
Gjilanit, numri i studenteve u rrit ne 
734, prej te cileve 326 ishin vajza. Me- 
dreseja e Gjilanit organizoi gjithashtu 
shkolla mobile (te levizshme) me mesu- 
esit e tyre. Vetem ne zonen e Gjilanit, u 
theme luan 39 shkolla te tilla. Keto shko- 
lla ringj alien dhe riperforcuan ndjenjat 
fetare dhe vetedijen kombetare te gjen- 
eratat e reja. 

Prej prillit 1941 e tutje, ai mbeti i pre- 
okupuar me aktivitetet nacionaliste. Si 
imam, mesues - me fuqine e fjaleve, si 
luftetar - me fuqine e amies, si komand- 
ant ushtarak qe gezonte besueshmeri te 
paluhatshme nga ushtaret e tij, - ai luftoi 
kunder Serbise komuniste dhe forcave 
bullgare, te cilet kishin rivendosur per 
gjenocid. Ai organizoi rezistence duke 
formuar bashkimin e shqiptareve. 

Ne qershor te vitit 1944, ai ishte 
udheheqes i shqiptareve ne betejen e Ki- 
kes, e cila ishte fituar kunder ushtrise 
komuniste serbe. Ne menyre te njejte, ai 
luftoi gjate viteve 1944-1949 dhe fitoi 
lavde per trimerine e tij. Ai u dogj per 
vdekje me 25-26 nentor te vitit 1949. Si 
ne jete, vdekja e tij do te vazhdoje t'i 
motivoje dhe frymezoje popullin. Mulla 
Idriz Gjilani jetoi dhe vdiq si muxhahid. 
Ai luftoi per ta bere Islamin force krye- 
sore unifikuese per myslimanet e Shqi- 
perise. Perpjekja e tij per te ringjallur 
dhe perforcuar religjionin lidhur me ve- 
tedijen kombetare, ka qene sukses i qen- 
drueshem i shekullit 20. 



40 



dituria islame / 218 



Reagim 



Bekimi i priftit e mallkimi i Nenes 

Nje debat qe ka filluar ne disa forume te internetit e qe merr shkas nje shkrim te botuar te gazeta 

e perditshme Koha Ditore, date 28. 07.2008, me titullin "Familja Kabashi i kthehet fese katolike" 

me nenshkrim Agron Gashi, ka shkaktuar nje habi ne qytezen Gurrakoc te komunes se Istogut 



Salih Kabashi* 

E para, sepse ne kete vendbanim, ku 
shumica e banoreve perbehet prej ka- 
basheve, g'prejse dihet dhe gjithmone ka 
pasur dhe aktualisht ende ka shume per- 
sona me emrin e bukur Bajram, qe para 
se gjithash u vihet femijeve kur ata lindin 
ne ditet e testes myslimane te Bajramit, 
apo per te evokuar emra trimash e hero- 
njsh shqiptare, sic ishin Bajram Daklani 
a Bajram Curri, apo ndonje axhe, gjysh a 
daje i famshem me ate emer. Ky Bajra- 
mi, qe permendet ne shkrimin e cituar, 
eshte, pra, nje nga disa bajramat e shu- 
mte kabashe e gurrakocas e tomocas. 
Le ta identifikojme Bajramin e shkrimit te 



Kohes Ditore. Baba i tij, Hyseni, dhe e 
ema, Fatimja, ia paten lene kete emer, 
sepse ai kishte lindur, si femije i tyre i pe- 
ste, diten e pare te Bajramit te Madh te 
1957-es, ne fshatin Tomoc. Le ta them 
menjehere se pikerisht une jam femija i 
pare i Hysen Ahmetit dhe i Fatime Os- 
man Morines, e cila ende rron dhe ka 85 
vjet. Kjo le te jete e qarte. Sepse askush 
nuk e ka hallin as i behet dert se ai me 
nuk deshiruaka te jete Bajram, natyrisht 
perveg nenes sone plake, e cila nuk e 
gjen dot fillin se cfare zori e shtyri birin e 
saj te nderroje fe... Ndoshta eshte mire 
te sqarohet se Bajram Hysen Kabashi 
dhe reja e kunata jone, Ajshja, gruaja e 
tij, kane edhe dy pasardhes, tashme te 
rritur, Dardanin dhe Dardanen, qe i duam 



shume jo vetem pse ata nuk pasuan ak- 
tin shpemderrues te prinderve te tyre. 
Qe te mos leme asnje mundesi konfu- 
zioni, le ta themi se vajzen e vogel te tyre 
deri me sot te gjithe e kemi njohur dhe e 
njohim me emrin Puhize, e jo, Driada, sic 
ka pohuar cuditerisht i ati i saj. 

E dyta pune. Kushdo ka te drejten e 
mendimit te lire, te ndergjegjes dhe te 
besimit. Fundja, keshtu shkruan edhe ne 
nenin 18 te Deklarates se Pergjithshme 
te Kombeve te Bashkuara mbi te Drejtat 
e Njeriut. Dhe jo vetem kaq. Po ajo dek- 
larate permban edhe Urine e individit per 
nderrimin e bindjeve dhe te fese. Edhe 
per kete shkak personalisht e as familja- 
risht nuk na behet vone, as na pikellon 



emte . 03 tslsr 2008 



KOHA 

III Nil JJ 






**,* 



"% 



ilimi Arheri Kosoue Fknnnmi MelfOpOl 



'^ 



■ Arberi ■ Fjmilii Kjtushi i kthehet fese tetoiike 



illi'mi 

htojca pe: Kullu:e 

htojca per Internet 

rrtou 



'Oy, /s 4aS & Oa 



Familja Kabashi i kthehet fese RW^/-/ 



** y«* v * 



Shkiuar nga Agron ■ 



•'@ 



% 



. f 8 m^i eS 



KA.6 ftSHV 



U ****** 

f,\\im>- 



VI 



e j*W 



,e«m 



tAADW £ 



I srfTUWft 




ptP. f* 



.wutuwe 



TONE 



w&a* 6 ' 



6 e r" B 



<!sr l Sr» ; 



pa 



u»«* 



prlS htt«» e 



len*'* 



alerQ* 



nd«) 



aifja' 



•^MferfS^ 6 



!SK^**^Cw- 



Mis** 



te)U e " 



««£«»» 




%, 






% - 



me n) e 



dhen 



,&P erP 




Familja 3 anetareshe Kabashi nga Gurrakoci i Burimit i kthehet fese katolike 



Anetaresuar: 15-09-05 
Pastime: 186 



Adina-R.Ks 



njerezit qe e ndrrojn fen si me kanen qorapet e karnve ata njerez per mua nuk jan stabil 
tipave te ketyre njerezve une personalisht sju kisha besue ndoj pune qe ashte ne pushtet 
si ne polici,sherbim sekret spo kudo koft se ai kur e nderron fen ai e shet edhe atedheun 
bes si kisha nxanen as me i fshi rruget se ka mundesi qe e paguan kushe dhe e qet naj 
bomb ne naj kontenjer dhe vret shume njerez te pafajshem,edhe diqka une femijen tim se 
kisha lejue kurr me ba mattes me femijen e ketij personi kurr ma mire e lejoj me e marr nje 
te fes katolike qe ashte le e rrit me kete fe se me nje qe e ka nderrue fen se keta jane per 
mendimin tern tradhetar qe bes u nxinet dhe keta i kisha lanen ne izalim. 



^__ TTtulli ; Familja 3 anetareshe Kabashi nga Gurrakoci i Burimit i kthehet fese katolike 



dituria islame / 218 



41 



dhe as na impresionon pse Kisha e Zall- 
kuqit (Zllakuqanit) eshte bere streha 
shpirterore e Bajramit tone konvertit. 
Por, na vjen keq pse Bajrami, para se te 
behej Gjergj, ka nje kohe qe edhe me 
shkrim, edhe me deklarime, me sjellje (te 
cilat kulmuan ne raportin e permendur te 
Kohes Ditore), tregoi se veprimi apo akti 
i tij i shpemderrimit po behej, me shume 
se nga bindja, nga urrejtje e papermbaj- 
tur.e pajustifikueshme dhe me asgje re- 
levante e argumentuar kunder fese 
islame. Nderkohe qe besimit islam i kane 
takuar se paku 10 breza nga filli gjenea- 
logjik familjar. E njejta gje vlen edhe per 
nenen tone, familja e se ciles nder breza 
kane qene myslimane te perkushtuar 
jofanatike. Me urrejtjen e tij te shprehur, 
ikjen e vet nga myslimanizmi ne kristiani- 
zem, Bajram Kabashi e ka bere ne me- 
nyren me te pandershme te mundshme, 
skajshmerisht te padinjitetshme dhe 
aspak burrerisht. 

Me deklarimet e tij ai ka fyer rende 
ndjenjat fetare te shumices se shqipta- 
reve, posepo edhe te familjes se tij pak 
me te gjere. Por, besoj se as katoliket e 
shumte shqiptare, te ndershem e te me- 
ngur, sic dine te jene ata, nuk mund te 
ndihen mire kur brenda komunitetit te ty- 
re shohin t'u jete futur nje njeri me kaq 
obsesione, me aq paragjykime, me aq 
paranoje e me aq urrejtje, shkurt, nje 
njeri qe shkaterroi te gjitha urat mbi te 
cilat ka kaluar mbi 50 vjet te jetes se tij. 
Nuk besoj se dikush mund te ndjehet 
mire kur ka prane vetes ate qe ka kepu- 
tur fijet e marredhenieve te deritashme 
njerezore, qe ka shkelur me te dy kem- 
bet mbi nje jete te tere te perbashket fa- 
miljare dhe qe, ne fund, ia ka bere shkru- 
mb zemren nenes plake, duke ikur per 
ne Norvegji (ku jeton panderprere nga 
lufta e kendej). 

Le te jete si te jete, inshallah Bajrami 
tash e tutje, bile si Gjergj, do te gjeje pa- 
qen shpirterore dhe kendelljen e tij she- 
ndetesore. E, nese do te ngre fare 
shtepie (gje qe deri tani nuk e ka bere), 
atehere do te shohim nese transferi i tij 
paska qene dobiprures... 

E treta ka te beje me priftin. Nese du- 
het t'i besojme shkrimit e nenshkrimit te 
gazetarit Agron Gashi, ai prift u quajtka 
Don Pren Kola. Dhe prifti i nderuar pa- 
ska pas thene: 

"... kthimin ne fene e vjeter, familja 
Kabashi e ka bere me deshiren dhe vull- 
netin e vet dhe me perkrahjen edhe nga 
te afermit e tyre." (kursivi yne) 

Nese kete ia ka thene Bajrami, te cilit 
prifti yne ia paska bere te mundshme te 
behet Gjergj, atehere, une me te gjithe 
pjellen e Hysenit e te Fatimes, minus Ba- 
jrami, deklaroj(me) me keqardhje se me 
rrene e paska nisur fene e re (a te mo- 
cme, si te doje). E nese kete prifti e ka 



nga mendja dhe goja e tij, atehere edhe 
prifti duhet te qortohet per shpifje e ge- 
njeshtra dhe duhet te paralajmerohet, 
dhe ne po e paralajmerojme seriozisht, 
se per nje shpifje te tille mund te paditet 
ne gjyq. 

E katerta ka te beje prape me priftin, 
por me shume me gazetarin. Edhe pse 
ky fare Agron Gashi te le pershtypjen e 
nje zedhenesi te paguar nga prifti. Ne fa- 
kt tere shkrimi s'eshte gje tjeter pervecse 
nje propaganda e ulet, arrogante dhe pri- 
mitive fetare dhe percarese. Me shume 
se nje gerek shekulli jetoj ne Evrope dhe 
ende nuk me ka rastisur qe te lexoj qe 
gazetare e gazeta serioze te vihen ne 
sherbim te klerit, te kishes e te hapjes se 
faqeve te tyre per propaganda fetare. 
Bashkesite e komunitetet fetare kudo ne 
bote kane mediet e tyre. Le t'i kene edhe 
Bashkesia Islame, edhe Kisha Ortodok- 
se, edhe Kisha Katolike. Atje le te shkru- 
ajne sa te duan dhe sa here te duan per 
transfere te ngjashme nderfetare. Ky fa- 
re prifti yne, duke keqperdorur nje gaze- 
tar (sheshazi) te papervoje te nje gazete 
me pervoje dhe qe lavderohet per profe- 
sionalizem, me paralajmerimin-thirrje(l) 
se te dielen e ardhshme grigja katolike 
do te begatohet edhe me konvertim te 
16 anetareve te familjes Mehaj nga Prig- 
oda, ka rene shume poshte dhe eshte 
zhveshur ne tendenciozitetin dhe fana- 
tizmin e tij brutal fetar. Koha Ditore dhe 
gazetari Gashi do te duhej te mos kishin 
rene ne gracka te tilla qe cenojne objek- 
tivitetin e gazetes dhe demtojne profilin e 
nje gazetari. Koha Ditore ka abuzuar me 
konstruktet gjuhesore Familja Kabashi, 
Familja Mehaj, Ndersa dihet se ne Pod- 
gur, kabashe e mehaj jane qindra famil- 
je. 

A mos po kujton prifti zallkuqas (zlla- 
kuqanas), Pren Kola, se eshte viti 1990, 
kur shqiptaret paten hedhur librezat e 
kuqe te Lidhjes se Komunisteve dhe ne 
vend te 200 mije, sa kishte Lidhja e Ko- 
munisteve e Kosoves, u bene per pak 
dite 500 mije anetare te Lidhjes Demo- 
kratike te Kosoves? Lum prifti! Transferi 
i para gati dy decenieve ishte i motivuar 
atdhetarisht dhe dicka e tille nuk mund te 
ndodhe edhe nje here, sidomos jo kur 
thirrjet behen per mobilizime mbi baza te 
nje feje kunder fese tjeter. Grigja e besi- 
mtareve nuk shtohet pse nje Bajram be- 
het Gjergj, nje Ajshe - Ane, pse duke 
abuzuar me nje femije, nje emer i bukur 
me tingellim shqip Puhize behet per 
shqiptaret Driade asgjedomethenese..., 
pse 16 mehaj nga Prigoda, pune e ma- 
dhe, mund te nderrojne fe e emra... Se- 
pse, edhe Gjergji, edhe Ana, edhe Puhi- 
za si dhe mehajt (farefisi i Ajshes), do te 
shkojne ne Norvegji, - a nuk iku keso- 
dore edhe Bajrami yne, ose Gjergji i ri 51 
vjecar..., dhe pasi "te bejne letrat", duke 



u ankuar para autoriteteve azildhenese 
se jane nen presion nga "islamistet e 
dhunshem", disa prej tyre do te vije gjate 
pushimeve qe te shohin dhe te angazho- 
hen edhe per konvert-transfere te tjera, 
me qellim qe ta zbrazin Kosoven dhe ta 
lene te shkrete pishinen e bukur dhe, ne 
kete rast, krejtesisht te pafajshme ne 
Zallkuq. 

Krejt ne fund, meqe prifti, ne menyre 
fort hileqare, na ka permendur si familje, 
respektivisht "te aferm", qe gjoja e pas- 
kemi mbeshtetur aktin e kthimit te Bajra- 
mit ne katolicizem, kam autorizimin te 
deklaroj, ne emer te farefisit e te familjes 
se ngushte e te gjere, se ne as kemi ditur 
se cfare fabrikonte me koken e tij Bajram 
Kabashi. Dhe per te qene te ndershem 
deri ne fund, ne te gjithe mbesim me 
shume bindje dhe shume krenare ne fe- 
ne tone, ne besimin e baballareve e te 
nenave, te gjysherve e te gjysheve, te 
stergjysherve e stergjysheve..., duke e 
konsideruar ate te mrekullueshme e te 
hyjnueshme. Por me nje ndryshim nga 
desh e dele te reja (ne trajta Bajramash- 
Gjergjash), bashkuar grigjes se Don 
Pren Koles, ne nuk urrejme e nuk fyejme 
fete e tjera, as besimtare te konfesione- 
ve te tjera minoritare jomuhamedane ne 
trojet shqiptare..., dhe me gjere ne bo- 
te. Ky eshte edukacioni yne ardhur nga 
familja dhe predikuesit e fese se Muha- 
medit a.s.. Bajramit ne nuk kemi c'i the- 
mi, feja e tij e re, ishte zgjidhja e tij e lire, 
ndersa trishtimin qe ai i ka shkaktuar ne- 
nes sone, po pati fuqi njerezore, le ta 
injoroje... Paste kohe e pafte nese per te 
ishte me i rendesishem e njerezor sa- 
kramenti i priftit apo dhimbjet qe ai i ka 
shkatuar Nenes Fatime, te dashur per 
gjithe Gurrakocin dhe rrethinen. 

Krejt ne fund: ai, sado i lajthitur, nevr- 
ik..., sado teper i paqarte dhe paragjyku- 
es ne konceptet e tij mbi fete, kombin, 
kulturen e historine, megjithate eshte 
dhe do te mbetet vellai yne nga nena e 
babai, nga gjaku e gjuha, trualli qe na ka 
rritur, nga gjinjte e vetem te nenes sone 
(shqiptare myslimane e devotshme) qe 
na kane ushqyer. "Vellezerit tane mysli- 
mane" apo "vellezerit tane shqiptare or- 
todokse" si dhe "vellezerit tane katolike", 
jane shprehje teper te fuqishme dhe nuk 
rrenohen dot nga Dom Pren Kola dhe 
aleancat e tij kunderkombetare e anticiv- 
ilizuese. 



* (Edhe ne emer te familjes se Hysen, Selim 
e Smajl Kabashit nga Gurrakoci, Tomoci, 
Tomoci i Eperm e Lubjana) 



42 



dituria islame / 218 



Trashegimi 



Salnamete (Vjetaret) 
e Vilajetit te Kosoves 



Faik Miftari 



Fjala salname e ka prejardhjen 
nga gjuha persiane, sal do te 
thote vit, dhe name do te thote' 
leter, liber, dhe, kur te bashk- 
ohen keto te dy fjale - salname, ne gjuh- 
en shqipe perafersisht kane domethenien 
vjetar. Salname ne gjuhen frenge dome- 
thene Annuaire, ne gjuhen angleze Year 
book, ndersa ne gjuhen gjermane Alma- 
nak. 

Ne periudhen e fundit te Perandorise 
Osmane botoheshin salnamete-vjetaret, 
ne te cilet pershkruhej gjendja ekonomi- 
ke, politike,sociale, kulturore, shoqerore 
gjate nje viti, e nje vendi te caktuar te 
Perandorise Osmane. Salnamete-vjetar- 
et jane botuar brenda nje periudhe 75 
vjecare te ekzistimit te Perandorise Os- 
mane, prej vitit 1847 e gjer ne vitin 
1922. 

Ne keto salnamete-vjetaret jane per- 
shkruar me nje stil te posacem dhe prez- 
antoheshin nje varg njohurish nga fushat 
te ndryshme, si nga historia, shkenca, 
politika, ushtria, kultura, shoqeria e fu- 
sha te tjera. Salnamete - vjetaret ndahe- 
shin ne kater grupe:salnamete - vjetaret 
shteterore, salnamete- vjetaret e vilajete- 
ve, salnamete - vjetaret nazaret si dhe 
salnamet - vjetaret personale. 

Salnamete - vjetaret shteterore per- 
mbanin njohuri dhe pershkrime me te 
gjera dhe u botuan per nje periudhe me 
te gjate kohore. Salnameja- vjetari i pare 
shteteror eshte botuar ne vitin 1 847 dhe 
ka vazhduar te botohej panderprere deri 
ne vitin 1912. Per shkak te pasojave te 
Lufterave Ballkanike dhe Luftes se Pare 
Boterore, pasoi nderprerja e perkohsh- 
me prej vitit 1912 e deri ne vitin 1916. 
Salnameja - vjetari i fundit shteteror ne 
nivel te Perandorise Osmane, eshte bo- 
tuar ne vitin 1918. 



Salnamete- vjetaret e vilajeteve jane 
botuar me nderprerje te kohepaskohsh- 
me, keshtu qe kishte raste te nje botimi 
te vetem nje salnameje- vjetari te nje vi- 
lajeti te caktuar, kurse, nga ana tjeter, 
edhe deri 35 botime te nje salnameje - 
vjetari te nje vilajeti. Termi vilajet gjate 
kohes se Periudhes Osmane nenkupto- 
nte nje territor shume te gjere, si ne ditet 
tona nje Republike ne kuader te nje fe- 
derate apo konfederate te caktuar. Pera- 
ndoria Osmane perbehej ate kohe prej 
shume vilajetesh. Njeri prej vilajeteve te 
shumta ka qene edhe vilajeti i Kosoves. 
Vilajeti i Kosoves perbehej nga sanxha- 
qet- rrethet e Shkupit, Prishtines, Prizre- 
nit, Pejes, Yenipazarit (Pazari i Ri), dhe 
Plevljes. Salnameja - vjetari i pare i bo- 
tuar i nje vilajeti, ka qene ai i vilajetit te 
Bosnjes, i vitit 1866, ndersa salnameja - 
vjetari i fundit i botuar ka qene i vitit 
1918 i vilajetit te Boluse, nenkuptohet 
gjate periudhes se ekzistimit te Perando- 
rise Osmane. 

Salnamete - vjetaret nazaret kane qe- 
ne vjetare qe botoheshin prane ministri- 
ve te caktuara te Perandorise Osmane, si 
per shembull, Ministrise se Puneve te 
Jashtme, Ministrise se Arsimit, Ministri- 



k* 




1896 

i 

KOSOVA 

ILhAi^i Pit)^r huini 









se se Mbrojtjes, apo institucioneve te li- 
dhura me ministrite perkatese, si per 
shembull te Gjysmehenes se kuqe, apo 
te sherbimit te doganave, ose te marines 
ushtarake, e keshtu me radhe. 

Salnamete - vjetaret personale kane 
qene vjetare qe botoheshin kohe pas ko- 
he, te personave te caktuar te Perandori- 
se Osmane, si per shembull salnameja - 
vjetari i Ali Suavit ne Paris, botuar 3 vjet 
rresht , apo i Ekrem, Reshat dhe Osman 
Feridit, ose i Tevfik bejt e keshtu me 
radhe. 

Salnamete - vjetaret 
e vilajetit te Kosoves 

Vilajeti i Kosoves eshte themeluar ne 
vitin 1877; valiu i pare i vilajetit te Ko- 
soves ka qene Halil Rifat Pasha, i cili 
udheheqte vilajetin e Kosoves. Ne per- 
berje te vilajetit te Kosoves kane qene 6 
sanxhaqet - rrethet, te cilat i udhehiqnin 
muttesarrifet apo kryetaret e rretheve. 
Ne kuader te sanxhaqeve kane qene ka- 
zate, e ne kuader te kazave - nahijet. 

Vilajeti i Kosoves kufizohej ne lindje 
me Bullgarine, ne perendim me vilajetin 
e Shkodres, Malin e Zi dhe Bosnjen e 
Hercegovinen, ne veri me Serbine dhe 
ne jug me vilajetin e Manastirit dhe vila- 
jetin e Selanikut. Vilajeti i Kosoves, du- 
ke filluar ne lindje nga qyteti i Shtipit e 
deri ne perendim tek qyteti i Plevljes, 
perfshinte nje territor shume te gjere 
gjeografik. Ne vilajetin e Kosoves jeto- 
nin kryesisht shqiptaret, turqit dhe bosh- 
njaket, si myslimane shumice, si dhe me 
pakice bullgaret, serbet, greket,vllehte, 
si te krishtere. Si kryeqytet i vilajetit te 
Kosoves ka qene Prishtina prej vitit 
1879 e gjer ne vitin 1893, ndersa prej vi- 
tit 1893 e gjer ne vitin 1912 ka qene 
Shkupi. Ne vitin 1893 kishte gjithsej 
847.419 banore, prej te cileve 507.800 
myslimane dhe 340.339 te krishtere. 



dituria islame / 218 



43 



Jane botuar gjithsejte 8 salname - vje- 
tar te vilajetit te' Kosoves: 

1 . Ne vitin 1 879 eshte botuar per here te 
pare ne shtypshkronjen e vilajetit te 
Kosoves ne Prishtine, dhe kishte 
gjithsej 154 faqe. 

2. Ne vitin 1883 eshte botuar per here te 
dyte ne shtypshkronjen e vilajetit te 
Kosoves ne Prishtine, kishte gjithsej 
178 faqe. 

3. Ne vitin 1885 eshte botuar per here te 
trete ne shtypshkronjen e vilajetit te 
Kosoves ne Prishtine, kishte gjithsej 
176 faqe. 

4. Ne vitin 1887 eshte botuar per here te 
katert ne shtypshkronjen e vilajetit te 
Kosoves ne Prishtine, gjithsej 314 fa- 
qe. 

5. Ne vitin 1888 eshte botuar per here te 
peste ne shtypshkronjen e vilajetit te 
Kosoves ne Prishtine, kishte gjithsej 
283 faqe. 

6. Ne vitin 1893 eshte botuar per here te 
gjashte ne shtypshkronjen e vilajetit 
te Kosoves ne Shkup, kishte gjithsej 
239 faqe. 

7. Ne vitin 1896 eshte botuar per here te 
shtate ne shtypshkronjen e vilajetit te 
Kosoves ne Shkup, kishte gjithsej 
753 faqe. 

8. Ne vitin 1900 eshte botuar per here te 
fundit ne shtypshkronjen e Vilajetit te 
Kosoves ne Shkup, kishte gjithsej 
936 faqe. 

Koleksioni (permbledhja) e 8 salna- 
meve - vjetareve te vilajetit te Kosoves 
gjendet vetem ne biblioteken popullore 
te Fatihut ne Stamboll, ndersa ve9 e vec 
ato gjenden te shperndara neper biblio- 
teka te ndryshme, si per shembull: ne 
Biblioteken te Muzeut Arkeologjik gje- 
nden sallamete - vjetaret e vilajetit te 
Kosoves te vitit 1883 dhe 1887; ne bib- 
lioteken Ataturk ne Taksim gjenden sal- 
namete - vjetaret e vilajetit te Kosoves te 
viteve 1879, 1883, 1885, 1887, 1888, 
1896 dhe 1900; ne biblioteken e Arkivit 
te kryeministrise osmane gjenden salna- 
mete - vjetaret e vilajetit te Kosoves te 
viteve 1887, 1888, 1893, 1896; ne Bibli- 
oteken shteterore te Bejazitit gjenden sa- 
lnamete - vjetaret e vilajetit te Kosoves 



te vitit 1887; ne biblioteken e Hakke Ta- 
rek Us gjenden sallamete - vjetaret e vi- 
lajetit te Kosoves te viteve 1893, 1896; 
ne biblioteken e Universitetit te Stambo- 
llit gjenden sallnamete - vjetaret e Vila- 
jetit te Kosoves te viteve 1879, 1888 dhe 
1896; ne biblioteken e deges se Histori- 
se te Fakultetit te Letersise te Universit- 
etit te Stambollit gjenden salnamete - 
vjetaret e viteve 1879 dhe 1883. Te 
gjitha keto 8 salname - vjetaret e vilajetit 
te Kosoves jane te botuara ne gjuhen 
osmane, te shkruara me alfabet arab. 
Nga keto salname - vjetare te vilajetit te 
Kosoves, Shoqata kulturore dhe perkra- 
hese Rumeli nga Stambolli, fale punes 
se palodhshme te eksperteve te g'uhe- 



sise osmane perzgjodhi dhe botoi ne vi- 
tin 2000 ne gjuhen turke me alfabet la- 
tin, salnamene - vjetarin e vitit 1896, me 
titullin ne origjinal "1896 (Hicri 1314) 
KOSOVA Vilayeti Salnamesi", qe ne 
perkthim domethene Salnameja e vilaje- 
tit te Kosoves e vitit 1896. Deshira pare- 
sore ne te ardhmen e shoqates do te jete 
botimi komplet i koleksionit prej 8 sal- 
namesh -vjetaresh te vilajetit te Kosoves 
ne gjuhen turke me alfabet latin. Per Sal- 
namene - Vjetarin e botuar te vilajetit te 
Kosoves te vitit 1896 do te shkruaj, da- 
shte Zoti, ne nje te ardhme te afert. 




44 



dituria islame / 218 



Aktuale 



Myftiu Ternava ne takim me shefin e Zyres greke ne Prishtine 

Shpresoj qe ne te ardhmen Greqia do ta njoh shtetesine e Kosoves 

Myftiu i Kosoves, Mr. Nairn Ternava ka pritur me 16 shtator 
2008, ne takim njohes, shefin e Zyres greke ne Prishtine, 
Dimitros Moschopoulos, te cilin e njohu me historine, te arriturat 
dhe sfidat e Bashkesise Islame. 

Myftiu Ternava, shefin e Zyres greke e njohu edhe me anga- 
zhimin e perhershem te Bl te Kosoves per kultivimin e raporteve 
te mira e tolerante me te gjitha bashkesite fetare ne rajon. Pas 
takimi per gazetar myftiu Ternava nder te tjera tha: 

"Kemi biseduar per mundesine e bashkepunimit ne mes Ba- 
shkesise Islame te Republikes se' Kosoves dhe Ambasades 
greke ketu ne Kosove, si dhe per shtrirjen e bashkepunimit edhe 
me te thelle edhe ne mes Bashkesise Islame te Kosoves dhe 
Bashkesise Islame te Greqise, me qellim qe te jemi ne kontakte 
dhe te kontribuojme qe ne rajon te mbreteroi nje klime bashkepunimi, mireqenie, paqe e tolerances nderfetare, nderkul- 
turore, e nderetnike. 

Une pres qe te jete nje integrim edhe me i madh i pakices myslimane e cila jeton ne Evrope". 
Ndersa shefi i Zyres greke Dimitros Moschopoulos tha: 

"Do te deshiroj qe ta falenderoj edhe njehere Myftiun e Bashkesise Islame per nderin e vegante, per respektin e vegan- 
te qe ma beri qe me pranoi sot. Deshiroje qe t'i shprehi urime per nje Ramazan sa me te mire. 

Me Myftiun diskutuam se bashku per bashkepunimin e Greqise me Bashkesine Islame te Kosoves. Jam i gezuar dhe 
shume i lumtur qe kam pasur rastin qe te takoje nje figure publike qe ka nje tolerance te vegante dhe qe punon ne drej- 
tim te bashkejeteses me te gjithe etnitetet dhe popujt, dhe natyrisht qe t'i shmanget te gjitha atyre forcave qe deshiroje te 
krijojne armiqesi. 

U dakorduam qe te jemi gjithnje afer, t'i perkrahim te gjitha ato forca qe angazhohen per nje barazi, te cilat angazho- 
hen per nje bashkejetese dhe per nje tolerance te te gjithe popujve dhe te te gjitha bashkesive fetare qe veprojne ne 
rajon". 

Ne fund myftiut Ternava tha: "Shpresoj qe ne te ardhmen Greqia do ta njoh shtetesine e Kosoves dhe do te kemi mar- 
redhenie me te aferta". 



^_ 






r 


;\p; 


IttlB 


1 fck *'*.. 


1 







Lideri i AAK-se Ramush Haradinaj pas takimit me Myftiun Ternava 

Bashkesia Islame e Kosoves gjate gjithe ketyre viteve 
ka rrugetuar me Kosoven ne menyren me te mire 

Myftiu i Kosoves me 29 gusht 2008 ka pritur ne seline e Kryesise se Bl 
te Kosoves ne Prishtine, kryetarin e Aleances per Ardhmerine e Kosoves 
(AAK), ish-kryeministrin Ramush Haradinaj me bashkepunetore, te cilit 
pas falenderimit per pritjen Myftiut Ternava i uruan fillimin e muajit te ma- 
dheruarte Ramazanit. 

Ne takim Myftiu Ternava dhe kryetari i AAK-se Haradinaj biseduan per ' 
shtimin e bashkepunimit te dy institucioneve per te miren e Kosoves. 

Pas takimit Myftiu Ternava iu tha gazetareve: "Sot pata kenaqesine qe 
ne seline e Kryesise se Bl te Republikes se Kosoves te pres kryetarin - li- 
derin e Aleances per Ardhmerine e Kosoves, Ramush Haradinaj, me te 
cilin shkembyem mendime per mundesine e bashkepunimit te metutjesh- 
em ne mes Bashkesise Islame te Kosoves dhe partise te cilen e udheheq 
zotni Haradinaj. 

Mund te them se ne vazhdimisht kemi pasur nje bashkepunim te mire dhe besoj qe edhe tash e tutje do te punojme 
dhe do te rrisim bashkepunimin per nje mireqenie te pergjithshme ne vendin tone, per luftimin e te gjitha dukurive qe shko- 
jne ne dem te popullit te Kosoves, per avancimin e ndjenjes per te mire, per forcimin e shtetit te cilin me mund te madh e 
kemi krijuar. 

Ndaj edhe njehere e falenderoj zotni Haradinaj per kete vizite, per kete kohe qe ka ndare tash ne vigjilje te muajit te 
shenjte te Ramazanit ta vizitoj Bashkesine Islame te Kosoves". 

Ndersa lideri i AAK-se tha: "Ishte nje privilegj per mua qe sot isha ne seline e Kryesise se Bashkesise Islame te Koso- 
ves e te takohem me kryetarin- Myftiun Nairn Ternava dhe me bashkepunetoret e tij. Natyrisht ndenjat ishte me emocio- 
ne te mira ne prag te muajit te Ramazanit, me kete rast une i urova qe muaji i Ramazanit te jete nje muaj i mire, nje muaj 
i lehte, nje muaj me funksion gfare e ka si i tille t'i permbahen te gjithe ata besimtare qe e duan jeten me rende te mira. 

Po ashtu i shpreha simpatine dhe perkrahjen time per angazhimet qe bejne ne Bashkesine Islame. 

Bashkesia Islame e Kosoves gjate gjithe ketyre viteve ka rrugetuar me Kosoven ne menyren me te mire, une besoj qe 
keshtu do te rrugetojme si popull bashke ne rrugen tone qe e kemi zgjedhur si vend". 




dituria islame / 218 



45 



Myftiu Nairn Ternava priti shejh Shuajb Arnautin 

Myftiu i Kosoves, mr. Nairn Ternava ka pritur me 29 gusht 2008 ne seline e 
Kryesise se Bl te Kosoves dijetarin e alimin e madh shqiptar me fame boterore, 
Shuajb Arnautin, i cili keto dite po qendron per vizite ne Kosove. 

Dijetari e alimi i madh shqiptar, shejh Shuajb Arnauti eshte me origjine nga 
Shkodra, i cili jeton e vepron prej kohesh ne Aman te Jordanise, ku ka dhene 
nje kontribut te madh ne fushen e shkences se Hadithit. 

Puna dhe rezultatet e arritura ne kete fushe shejh Shuajb Arnautin e kane 
bere nje nder njohesit me te mire te shekullit 20 ne kete shkence, per cka eshte 
i njohur ne tere Boten Islame. 

Alimi Shuajb Arnauti u interesuar per gjendjen e institucioneve arsimore si 
dhe per te arriturat e Bl-se. 

Myftiu Ternava gjate takimit ka shprehur kenaqesine e tij qe pret alimin e njo- 
hur Shuajb Arnautin te cilin Myftiu e ka njohur me arritjet e Bashkesise Islame 
ne fushen e infrastruktures, arritjen e institucioneve te arsimit te Bl, ne fushen 
e publicistikes si dhe per sfidat dhe projektet qe ka Bashkesia Islame dhe institucionet e saja per te ardhmen. 

Ndersa alimi shejh Arnauti u shpreh: "Megjitheqe larg atdheut me vemendje kam percjell zhvillimin e ngjarjeve ne trojet 
shqiptare. Cdo sukses i vendit dhe njerezve tane me gezon pa mase". 

Ne Aman shejh Shuajb Arnauti pos qe eshte nje mesues i madh i studenteve tane ne Aman eshte edhe perkrahes i tyre ne 
cdo aspekt. 

Shehj Shuajb Arnauti do te qendroje disa dite ne Kosove. 




B i o g r a f i 

Shuajb (Muharrem) ARNAUTI 

Shehj Shuajb Arnauti: "Gjaku me leviz ndryshe kur them se jam shqiptar, vet emri dhe llagapi im deshmon se jam shqiptar". 



Shuajb Muharrem Arnauti lindi ne qytetin e Damaskut ne vi- 
tin 1928. Ne familjen e tij, ku tradita shqiptare dhe kultura isla- 
me ishin gjithnje te pranishme. 

Rrenjet e tij kthehen ne Shkodren e Bushatllinjve. Familja e 
Shuajbit shpemgulet nga Shkodra me 1926 dhe vendoset ne 
Siri. 

Shuajbi mesoi nga i ati dijet elementare te islamit. 

Qysh i vogel mesoi permendesh shume pjese nga Kurani, 
ndersa deshira per t'u thelluar edhe me teper ne sekretet e lib- 
rit hyjnor e beri ate qe qysh nga mosha 17 vjecare t'i perkush- 
tohej mesimit te gjuhes arabe dhe gramatikes se saj. Keshtu 
per me se dhjete vjet radhazi, Shuajb Efendiu vazhdoi te ndje- 
ke ligjeratat e gjuhes neper xhamite dhe medresete e vjetra te 
Damaskut, vecori e te cilave ishin se nxenesi ishte i lire te zgji- 
dhte dijet, qe i interesonin, dhe askush nuk kishte te drejte ta 
detyronte nxenesin qe te mesonte ate qe nuk i interesonte ose 
nuk i pershtatej. 

Gjate kesaj kohe Shuajb Efendiu mesoi nga dijetaret me te 
mire te gjuhes arabe qe kishte Damasku dhe lexoi librat me te 
njohur te dijetareve te kohes 

Dhe pas ketij udhetimi te gjate ne thellesine e gjuhes arabe, 
ne te cilen arriti nje nivel mjaft te larte, Shuajb efendiu e pa te 
nevojshme t'i kushtonte nje kohe edhe mesimit te shkencave 
juridike islame (Fikhut islamik ). Per kete qellim lexoi librat me 
te njohur te kesaj fushe, sidomos ne Medhehebin Hanefi. duke 
mesuar Usuli Fihkun, Tefsirin e Kur'anit, Mustalah El-Hadithin, 
leximin e librave te moralit etj. Eshte kjo kohe, kur ai kishte 
kaluar te tridhjetat. 

Ajo qe i ra ne sy Shuajbit gjate studimeve te tij e qe pati ndi- 
kim te rendesishem ne formimin e tij shkencor si dijetar qe se 
te profesoret e tij ndihej nje mungese e theksuar ne njohjen e 
rangjeve te hadithit. Ose thene ndryshe, hadithet e dobeta 
(Daif) dhe te mbathurat (Mevdu) te cilat perdoreshin me teper 
ne shpjegimet, ligjeratat dhe literaturen islame te asaj kohe. 

Prandaj e pa te nevojshme qe te specializoje ne keto dije, 
per te mundur te rishikonte dhe rivleresonte librat e hadithit 
dhe te synetit te Pejgamberit a.s. ne menyre qe te krijohej nje 





Shuajb (Muharrem) Armauti 



mbeshtetje per studiuesit 
dhe te behej nje sqarim i 
domosdoshem per lexuesit I 
e literatures islame ne 
pergjithesi. 

Keshtu qe ne vitin 1955, 
kur ne Damask filloi te pu- 
noje si mesimdhenes i gju- 
hes arabe dhe i edukates | 
islame, pa se kjo nuk i linte 
kohe te mjaftueshme per 
studimin e tradites dhe te librave te hadithit. Prandaj qe ne vitin 
1958 filloi nje pune te re ne "Biblioteken islame te Damaskut", 
ku kryesoi grupin e seksionit qe merrej me kritiken dhe kor- 
rigjimet e literatures burimore islame. 

Ne biblioteken islame ndenji afro njezet vjet plot dhe gjate 
kesaj kohe hulumtoi, identifikoi dhe korrigjoi mbi shtatedhjete 
vellime librash te ndryshem me karakter historik, fetar islamik 
dhe letrar, 

Me pare Shuajb Efendiu e pa te arsyeshme te largohej qe 
andej, ngase rregullorja e atyshme si dhe jeta pergjithesisht ne 
Siri nuk i krijonte mundesi pune e hulumtimi. Keshtu qe ne vitin 
1982 ai shkoi ne kryeqytetin e Jordanise, Aman, ku filloi te 
punoje ne fondacionin " Err-rrisale " dhe u angazhua te krye- 
sonte seksionin e kultures. Kontributi i Shuajb Efendise nga 
koha kur erdhi ne Aman gjer me sot eshte i pallogaritshem per 
shkencat islame dhe kulturen arabe ne pergjithesi. Numri i li- 
brave qe ka punuar vete e me bashkeautore, ose ka qene mbi- 
keqyres i tyre, arrin ne mbi njeqind e gjashtedhjete vellime, ne 
te cilat perfshihen libra ne shkencat e hadithit, fikhut, tefsirit, 
akides, libra te perkthyer etj. 

Shuajb Efendiu, ose si e quajne ne Jordani Shejh Shuajbi, 
edhe pse i lindur jashte atdheut e jetuar atje flet rrjedhshem 
gjuhen shqipe. 

Kur Shuajbi permend Shqiperine thote: "Gjaku me leviz 
ndryshe kur them se jam shqiptar, vet emri dhe llagapi im de- 
shmon sejam shqiptar". 



46 



dituria islame / 218 



Myftiu Ternava priti delegacionin e peshkopeve nga 11 vende te' Evropes 

Myftiu i Kosoves mr. Nairn Ternava ka pritur sot ne 
seline e Kryesise se Bashkesise Islame te Kosoves ne 
Prishtine nje delegacion te peshkopeve nga 11 vende 
te Evropes te kryesuar nga peshkopi gjerman Leo 
Shvarc. 

Peshkopi Shvarc ne emer te delegacionit ka falen- 
deruar Myftiun Ternava per pritjen dhe e ka njohur ate 
me qellimin e vizites ne Kosove. 

Ndersa Myftiu Ternava pasi qe i ka pershendetur 
dhe u ka deshiruar mireseardhje, mysafiret i ka njohur 
me nje historik te shkurter te Bashkesise Islame te 
Kosoves si dhe me angazhimin qe ka Bashkesia Islame ne krijimin e frymes se tolerances e mirekuptimit nderfetar 
e nderetnik. 

Myftiu Ternava pergezoi peshkopet per iniciativen dhe ^ 
shprehu gatishmerine e tij dhe te Bl qe te kontribuoje ne 
sensibilizimin e ofrimit te komuniteteve fetare e nacionale 
ne Ballkan e me gjere. 

Vizita e peshkopeve ne Kosove eshte rezultat nga kon- 
ferenca tre ditore qe po i zhvillon punimet e saj ne Beograd 
me temen "Sherimi i plageve dhe kujtimeve te luftes, Ser- *" 
bia ballafaqohet me barren e se kaluares", e cila per objekt 
debati ka marredheniet serbo-kroate dhe serbo-shqiptare, 
diten e dyte ia kushton vizitave ne terren. 





Nga aktiviteti i Kryesise se Bl ne terren 
me rastin e muajit te madheruar te Ramazanit 

Ne kuader te aktiviteteve qe ka ndermarr Kryesia e Ba- 
shkesise Islame te Kosoves me rastin e muajit te madheru- 
~ ar te Ramazanit, nder te tjerat eshte edhe vizita ne terren 
per se Kryesia me kohe ka pergatitur nje elaborat te detai- 
i zuar ku perfshin te gjithe Keshillat vendor te Bl te Kosoves. 

Per kete qellim Kryesia, respektivisht kryeimami me ko- 
he formoi nje ekip prej 30 vetash ku angazhoi kuadrot nga 
Kryesia, Fakulteti i Studimeve Islame te Prishtines si dhe 
nga Medreseja te cilet ishin ne terren respektivisht neper 
xhami ane e kend Kosoves ku ligjeruan tema kushtuar Ra- 
mazanit, zekatit e sadakatut- fitrit, mbajten hytbe dhe falen 
namazet e xhumave e te teravive. 

Ne bashkepunim me keshillat vendor u be sistemimi 
neper xhamite apo neper aktivitete te tjera si tryeza, tribuna 
apo paraqitje qofte ne mediat qendrore qofte ne ato lokale. 

Dalja ne terren dhe komunikimi i drejtperdrejt me xhe- 
matin eshte nje tradite e kamotshme e Kryesise se Bl qe e 
realizon ne kete muaj. Ne gdo vend, ne cdo xhami perfaqe- 
suesit e Kryesise se Bl dhe te institucioneve te saje jane 
pritur mire nga xhemati, qe ka qene nje freski per ta. 

Krah aktivitetit qe zhvillon Kryesia ne nivel qendror, kete 
muaj nje aktivitet te dendur ne terren e kane edhe keshillat 
vendor ku organizojne tribuna tematike, pastaj derse neper 
| xhami dhe vizita te ndryshme neper xhemate. 

(r. shkodra) 




dituria islame / 218 



47 



Festivali i Ramazanit 2008 




Ne Prishtine, per te paren here kete vit eshte organizuar "Festivali i Ramazanit 2008", 
ku gjate gjithe muajit te Ramazanit nevojtaret paten mundesi te bejne iftar ne platone e 
Pallatit te Rinise ne Prishtine. Per kete qellim qe ngritur nje tende qe kishte kapacitet prej 
1000 ulesesh, cka do te thote qe per cdo nate gjate ramazanit kane bere iftar ne kete 
vend 1000 persona. 

Pos nevojtareve, nje organizim i tille eshte i mireseardhur edhe per nxenes e studen- 
ts si dhe per punetoret qe i ze koha e iftarit ne Prishtine. Ky organizim eshte bere nga 
Bashkesia Islame e Kosoves ne bashkepunim Shoqaten qeveritare turke "TIKA" si dhe 
me disa organizata joqeveritare nga Kosova e Turqia si dhe eshte mbeshtetur e per- 
krahure dhe nga disa ndermarrje e afariste ku duhet vecuar: "ULKER," "ABI", "TEB", 
"BKT", "VITAMINKA", "BUCAJ" etj. 



Ne iftarin e pare qe i pranish 
em edhe Myftiu i Kosoves. Mr. ] 
Nairn Ternava i cili ne fjalen e tij, 
pasi ua uroi agjerimin te pran- 
ishmeve, falenderoi te gjithe ata 
qe ndihmuan per kete organiz- 
im. 

Ne iftar qe i pranishem edhe 
ambasadori i Turqise ne Kosove Mustafa Sarnig, pastaj perfaqesues te 
KFOR-it e policise turke qe jane me mision ne Kosove si dhe te ftuar te 
tjere. 

Nga pjesemarresit dhe qytetaret e Prishtines kjo nisme eshte pritur 
mire. 

Pas iftarit ne qiell u leshuan fishekzjarr qe ishte nje simbolike me te 
cilen shenohej perfundimi i iftari dhe fillimi i suksesshem i Festivalit te 
Ramazanit 2008. 




Myftiu i Kosoves Mr. Nairn Ternava shtroi iftar 
per lideret institucional e politik te Kosoves 

Myftiu i Kosoves mr. Nairn Ternava i cili shoqerohej nga 
bashkepunetoret me te afert dhe nga anetaret e Kryesise se 
Bl te Kosoves, per hir te muajit te madheruar te Ramazanit me 
8 shtator 2008 ne "Vila Germia" ne Prishtine shtroi iftar per 
udheheqesit institucional e politik te Kosoves. 

Ne iftar qene te pranishem presidenti i Kosoves dr. Fatmir 
Sejdiu, Ministri i shendetesise Alush Gashi, Ministri i ambien- 
tit Mahir Jakxhillar, kryetari i Prishtines Isa Mustafa, kryetari i 
LDD-se Nexhat Daci, nenkryetari i ARK-se - Ibrahim Gashi, 
nenkryetari i AAK-se Nairn Maloku, kryetari i Partise se Dre- 
jtesise Ferid Agani, kryetarja e Partise Reformiste Ora Teuta 
Sahatcia, Sadik Idriz e Xhezair Murati nga koalicioni "Vakat", 
pastaj kolonel Sheremet Ahmeti nga Policia e Kosoves etj. 

Duke iu drejtuarte pranishmeve Myftiu i Kosoves, mr. Nairn 
Ternava pasi ka falenderuar te pranishmit per pjesemarrje fil- 
limisht tha: Me lejoni qe ne emer te Kryesise se Bashkesise 
Islame te Republikes se Kosoves, t'ju falenderoje per pjese- 
marrje ne kete iftar te perbashket te shtruar nga Kryesia e Bl 

te Republikes se Kosoves me qellim te vetem qe te jemi se bashku nje prej diteve te muajit te shenjet te bekuar te Ramazanit i 
cili ne vazhdimesi therret qe te jemi se bashku, therret per sakrifice, therret sinqeritet, therret per pune, therret per avancimin e 
te gjitha veprave te mira dhe demaskimin apo luftimin e te gjitha veprave qe jane te keqija dhe qe shkojne ne dem te shoqerise". 

Ndersa duke folur per rendesine e vegante te ketij iftari Myftiu Ternava ne fjalen pershendetese tha: "Ky iftar eshte paksa i 
vecante ngase eshte i pari qe keshtu bashkerisht e bejme ne shtetin tone sovran e te pavarur, per gka e falenderojme Allahun 
qe na beri te mundur ne qe sot te jemi shtet. Gjithashtu falenderoj edhe te gjithe ata qe dhane gjithgka prej vetes qe ne te jemi 
te lire, fal kontributit te tyre ne na u mundesua qe te kurorezojme endrren tone qe kemi prit dekada e shekuj me radhe. Besoj qe 
kemi vu themele te forta te shtetit tone te cilit duhet ta bejme edhe me tutje". 

Myfti pergezoi udheheqesit kosovare per rezultatet e arritura ne formimin dhe funksionalizimin e shtetit per se u shpreh: "line 
ju pergezoi per punen madhore qe jeni duke e bere ne institucionet e vendit se bashku me spektrin politik. 

Bashkesia Islame e Kosoves eshte krenare per ate qe behet sot per Kosoven dhe rreth Kosoves dhe per pune qe beni ne 
vazhdimesi qe beni ju si President apo Presidenca pastaj Qeveria e Kosoves, te gjitha institucionet tona, partite politike qofshin 
ato pozite apo opozite ngase te gjithe e kemi nje qellim pavaresisht rrugen qe ne e ndjekim megjithate te gjithe e kemi qellimin 
e mire, te gjithe deshirojme te arrime ne cakun e duhur ai eshte qe me teper ta forcojme, ta bejme kete shtet funksional e stabil 
dhe te gjithe ata qe jetojne ne Kosove t'i gezojne te drejtat e tyre te garantuara me te gjitha konventat nderkombetare dhe per 
kete jemi duke punuar". 




48 



dituria islame / 218 




Ndersa presidenti i vendit dr. Fatmir Sejdiu ne fjalen e tij te tha: 

"Per ne eshte nje nder i vegante qe te jem bashke me ju ne kete 
nate dhe natyrisht bashke ne procese te rendesishme per Koso- 
ven. 

Ne Kosoven e te gjithe qytetareve, ne Kosoven e vlerave dhe 
I karakteristikave te shprehura jashtezakonisht ne identitet te forme- 
suar qarte edhe shteteror dhe kultural evropian dhe mund te them 
po ashtu se eshte nje perparesi e jashtezakonshme qe gjithmone 
ju Bashkesia islame por edhe komunitetet e tjera fetare ne Kosove 
sidomos ne mesin e shqiptareve kane qene pjese e nje rrezatimi 
te vazhdueshem te tolerances, respektit, te solidaritetit, por them 
edhe te sakrifices. 

Mendoj qe ky muaj i rendesishem i agjerimit eshte vetem nje 
shembull qe duhet te percjell perkushtimin e gjithmonshem dhe 
padyshim te besimtareve dhe gjithe njerezve te mire te kesaj bote 
ne vlerat me te mira njerezore dhe humane". 

(r. shkodra) 



Kryeministri Hashim Thagi 

Shtroi iftar per udheheqesit e Bashkesise Islame te Kosoves 

Myftiu Ternava: Ne duam qe ky popull te jete i lire, thjesht, i lire ne jeten e tij, i lire ne besimin e tij, i lire ne vendo- 
sjen e tij. 

Kryeministri Thagi: Jam krenar qe besimtaret tane ne cdo muaj te vitit punojne cdo dite per te ndertuar endrren e 
tyre te kamotshme, per jete me te mire, per shendet ne familje per perparim te gjithembarshem shoqeror, kultur- 
or dhe profesional. 



S&&\> 



Kryeministri i Kosoves Hashim Thagi ka shtruar iftar me 22 shtator 2008, per udheheqesit me te larte te Bashkesise Islame 
te Kosoven me ne krye Myftiun mr. Nairn Ternava. 

Ne kete menyre shefi i ekzekutivit te vendit ka vazhduar tra- 
diten e shtrimit te iftareve per udheheqesit e BIK, dhe kete ne dy 
rrafshe se pari vet kryeministri aktual sa ka qene ne opozite per 
gdo vit ka shtruar iftar per udheheqesit e Bl, dhe se dyti ka vazh- 
duar traditen e ish-paraardhesve te tij ne qeveri. 

Por ky iftar ishte me i vegante se te me hershmit, pos asaj qe 
eshte i pari qe e shtrojne institucionet e Kosoves pas pavaresise 
se vendit, ne kete iftar si kurre me pare qene te pranishem thua- 
jse i tere kabineti qeveritar, pastaj perfaqesues te partive politike I 
te spektrit opozitar, perfaqesues te zyrave te huaja, deputet te | 
Kuvendit te Kosoves si dhe kryetaret e komunave. 

Duke iu drejtuar te pranishmeve kryeministri Thagi fillimisht ka 
pohuar se ky iftar tregon unitetin qytetar e politik. 

"Jam krenar qe besimtaret tane ne gdo muaj te vitit punojne 
gdo dite per te ndertuar endrren e tyre te kamotshme, per jete me 
te mire, per shendet ne familje per perparim te gjithembarshem 
shoqeror, kulturor dhe profesional. 

Jam krenar qe ne muajin e Ramazanit familjet tona jane me te 
perkushtuara edhe shpirterisht per te perkryer vlerat humane: harmonine, dashurine, respektin per qenien njerezore."- tha nder 
te tjerat kryeministri Thagi. 

Me tutje kryeministri Thagi ka gmuar larte rolin e Bashkesise Islame te Kosoves duke potencuar se anetaret e Bashkesise 
Islame te Kosoves kane luajtur dhe jane duke luajtur rol pozitiv ngase anetaret e BIK-ut kane qene zeri shpirteror i qytetareve. 

Duke pasur per baze pastertine e parimeve islame ju te nderuar keni bere qe ne shoqerine tone te mos shfaqen fenomenet 
destruktive, por perkundrazi keni luajtur rolin tuaj te unitetit. 

Institucionet e Republikes se Kosoves do te jene gjithmone ne sherbim te lirise se qytetarit, ne sherbim te tolerances nder- 
fetare". 

Kryeministri ka vleresuar se emancipimi fetar eshte kusht per integrimet ne institucionet euroatlantike, kusht ky qe, sipas 
kryeministrit Kosova eshte duke e plotesuar me perpikeri. 

Myftiu i Kosoves pasi falenderoi per iftarin e shtruar nga ana e kryeministrit fillimisht foli per rendesine e Ramazanit per se 
tha: 

"Ramazani eshte pjese e rendesishme e kohes dhe e jetes sone. Eshte nje muaj me nje program te vegante te organizimit te 
jetes. Secili mysliman, individ apo shoqeri ben perpjekje qe sa me mire ta prese kete muaj te bekuar, perte bere ibadet (adhurim) 
sa me shume, ne menyre qe ky muaj vertete te rrezatoje afersi, mirekuptim dhe tolerance ndernjerezore. 

Organizimi i ketij iftari te sotem nga ana Juaj, ka nje rendesi te vegante, sidomos kur dihet se ka per qellim afrimin e qend- 
rimeve tona, dhe njohjen e ndersjelle me aktivitetet tona ne planet afatmesme dhe afatgjata". 




dituria islame / 218 



49 



Me tutje Myftiu Ternava ka folur edhe per bashkepunimin e Bashkesise Islame te Kosoves me institucionet e shtetit per se u 
shpreh: 

"S'ka dyshim se Vendin do ta qeverisin ata qe do ta marrin besimin e popullit, por jane edhe shume faktore te tjere percjel- 
les, te cilet ndihmojne perparimin e shoqerise. Ne si Bashkesi Islame, jemi nje Institucion i cili kurre nuk do te ndalet se punuari 
per te miren e ketij populli, edhe pse ka tentativa ne anatemimin e saj per kontributin e dhene ne proceset neper te cilat kaloi 
dhe po kalon Kosova. 

Ne duam qe ky popull te jete i lire, thjesht, i lire ne jeten e tij, i lire ne besimin e tij, i lire ne vendosjen e tij. 

Por gjithashtu, duam qe ata te cilet me liri te plote kane zgjedhur te falen e te agjerojne, t'u ofrojme hapesire dhe komoditet 
per kryerjen e ketyre detyrimeve hyjnore. Vetem nje qasje e tille, neve definitivisht na mundeson t'i bashkangjitemi familjes se 
madhe te popujve te lire e te medhenj, me liri te fese dhe te besimit, pa urrejtje dhe imponim". 

Myftiu Ternava permendi ne fjalen e tij edhe raportin vjetor te Departamentit te shtetit te ShBA-ve per Urine e fese ku permen- 
di faktin se eshte inkurajuese se raporti per here te pare kete vit e fut Kosoven ne vendet ku respektohen lirite fetare. 




Ambasadorja amehkane ne Prishtine 

Tina Kajdanov shtroi iftar per udheheqesit e larte' te Bl te Kosoves 

Me 19 shtator 2008 ne restorantin "Pellumbi" ne Pri- 
shtine, ambasadorja e ShBA-ve ne Prishtine znj. Tina 
Kajdanov shtroi iftar per udheheqesit me te larte te 
Bashkesise Islame te Kosoves me ne krye Myftiun mr. 
Nairn Ternava. 

Eshte ky iftari i shtate qe shtron misioni diplomatik ne 
Kosove per udheheqesit e Bashkesise Islame te Ko- 
soves qe nga pas lufta e kendej. 

Me kete rast Myftiu i Kosoves ne fillim te fjales se tij I 
tha: 

"Fillimisht me lejoni te shpreh kenaqesine time dhe te 
bashkepunetoreve te mi qe na eshte dhene mundesia te 
jemi se bashku pran tryezes edhe per kete iftar i cili 
tashme te thuash eshte bere tradicional. 

Prandaj krahas konsiderates time te larte, me lejoni 
te ju shpreh falenderimin tim te sinqerte per kujdesin 
dhe respektin e treguar, juve zonja ambasadore dhe 
shtetit dhe popullin te cilin ju e perfaqesoni. 

E nderuara zonja ambasadore! 

Njeriu nuk eshte i krijuar qe te jetoi i vetmuar, por perkundrazi te jetoi ne shoqeri. Prandaj ai eshte i thirrur qe roli i tij shoqeror 
te jete pozitiv, i mire dhe i dobishem, sidomos ne raport me anetaret tjere te shoqerise. 

Me qellim te udhezimit te drejt Zoti kohe pas kohe dergoi pejgamber dhe libra te shenjta sic ishin Ademi, Nuhi, Musai, Isai e 
Muhamedi a.s., pastaj libra te shenjta si Tevrati, Inxhili e Kurani". 

Ndersa ne vazhdim Myftiu falenderoi ShBA-te per perkrahjen qe i kane dhene Kosoves gjate procesit te shpalljes se pavare- 
sise, perse Myftiu u shpreh: "Ky Ramazan per ne ne Kosove eshte me i vecante se te tjeret per faktin se Kosova me 17 shkurt 
2008 shpalli pavaresine e cila u njoh nga nje numer i konsiderueshem i shteteve te botes te prira nga ShBA-te me gka populli i 
Kosoves realizoi endrren e kamotshme per liri e pavaresi. 

znj. Ambasadore, 

Kosova do te jete nje vend ku do te respektohen besimet dhe te drejtat e te gjitha komuniteteve qe jetojne ne Kosove dhe do 
te jete model i mire edhe per shtetet ne rajon e me gjere. 

Edhe nje here falenderojme ShBA-ne dhe popullin amerikan per perkrahjen e vazhdueshme qe po i jep Kosoves se pavarur. 

Une ne emer te Bashkesise Islame te Republikes se Kosoves, dhe te gjithe besimtareve islam ne Kosove ju falenderoj per 
angazhimin tuaj te perhershem per Kosoven, dhe njekohesisht ju falenderoj edhe per kete iftar te perbashket". 

Ambasadorja amerikane ne Kosove znj. Tina Kajdanov pasi pershendeti Myftiun dhe te pranishmit fillimisht tha: "Faleminderit 
qe erdhet ne kete iftar, i shtati me radhe qe shtron Ambasada amerikane per miqte tane te Bashkesise Islame te Kosoves. 

Gjate vitit te kaluar, bashkepunimi i Ambasades sime me Bashkesine Islame te Kosoves ka mbetur i fuqishem. Per pese vite 
me radhe, nje profesor amerikan i gjuhes angleze po jep mesim ne Medresene e Kosoves si shenje e perkushtimit tone per 
bashkepunimin me Bashkesine Islame. Perveg kesaj, marsin e kaluar ne patem nderin te jemi nikoqire ne Amerike te dhjete bur- 
rave dhe grave nga bashkesia juaj permes Programitte Shkembimitte Qytetareve "Feja dhe Bashkesia", ku ata pane diversitetin 
e bashkesive myslimane ne tere SHBA-te". 

Ne vazhdim ambasadorja amerikane foli per atmosferen e lirise e tolerances qe kane popujt ne Amerike ku nderte tjerat vegoi: 

"Anetaret e Bashkesise Islame te Kosoves, jo vetem qe mesuan per prejardhjet e ndryshme kulturore te myslimaneve 
amerikane, por ata kane perjetuar edhe atmosferen e lirise dhe tolerances ne te cilen krejt amerikanet kane mundesine te ushtro- 
jne fene e tyre. Ne tere Ameriken, familjet myslimane behen bashke gdo nate te Ramazanit per te festuar devotshmerine ndaj 
islamit. Fete dhe traditat e shumta te cilave u perkasin amerikanet e pasurojne shtetin tone dhe reflektojne me te miren per 
Ameriken. 

E njejta vlen per Kosoven. Diversiteti i shume etnive, gjuheve dhe feve. Ne e falenderojme Myftiun Ternava dhe Bashkesine 
Islame per perkushtimin e tyre qe ta ndertojne nje Kosove ku te gjithe jane te mireseardhur, te lire dhe te sigurt qe te praktiko- 
jne fete e tyre, dhe te gjithe mund te kene nje te ardhme ne paqe dhe prosperitet". 

(r. shkodra) 



50 



dituria islame / 218 



Me rastin e shenimit te Betejes se Bedrit 

Myftiu i Kosoves shtroi iftar tradicional me udheheqesit 
e Keshillave vendor te Bl dhe nepunesit e institucioneve te Bl 

Myftiu Ternava: Nese Nata e Bedrit, dhe sigurisht se po, ka bere kthese vendimtare ne historine e re islame para 
14 shekujve dhe ka qene mesazhi me i forte drejtuar mbare njerezimit dhe shkendija ndricuese do te ndricoi mbi 
mbare boten, ja te nderuar vellezer kjo eshte realizuar. 




Si tradicionalisht me rastin e nates se 17 te Ramaza- 
nit respektivisht ne kujtim te fitores historike ne Betejen 
e Bedrit, Myftiu i Kosoves, Mr. Nairn Ternava te enjten 
me 18 shtator 2008 shtroi iftar per udheheqesit e Keshi- 
llave te Bl dhe nepunesit e institucioneve te Bashkesise 
Islame te Kosoves. Si tradicionalisht Myftiu iftarin e 
shtroi ne restorantin e Medresese se mesme "Alaudin" 
te Prishtines ku qene te pranishem rreth 200 pjesemarr- 
es. 

Fillimisht te pranishmeve mireseardhje u shprehu 
kryeimami i Bl te Kosoves, Sabri ef. Bajgora, ndersa me 
nje fjale rasti iu drejtua vet Myftiu Mr. Nairn Ternava, i 
cili pasi qe i pershendetin te pranishmin tha: Me lejoni 
qe ne emer te Kryesise se Bashkesise Islame te Repu- 
blikes se Kosoves, t'ju deshiroj mireseardhje ne kete 
iftar te perbashket te organizuar nga kryesia e bashke- 
sise Islame dhe te lusim Allahun xh.sh. qe agjerimin to- 
ne ta kete pranuar dhe meshira e rahmeti i Tij te jete mbi 

ne dhe mbi te gjitha ata te cilet ne vazhdimesi kane friken ndaj Krijuesit suprem. Ju kujtohet sigurisht ne Ramazanin 
qe shkoi se ne kete salle, ne kete vend, ne kete kala te dijes, ne kete fortese te paepur e te pa shembur pavaresi- 
sht se ne cfare furtuna kaloi patem thene se bashku se shpresojme dhe kemi bindjen e thelle se Ramazanin qe vjen 
do ta presim ne Kosoven tone te lire, sovrane e te pavarur. Dhe falenderojme Allahun xh.sh. dhe te gjithe ata qe 
kontribuuan dhe u flijuan per kete dite qe t'i gradoj me shperblimet e tija me te medha ne kete dhe ne boten tjeter." 
Ndersa duke folur per rendesine dhe refleksionet e Nates se Bedrit, Myftiu Ternava vecoi: "Nese Nata e Bedrit 
dhe sigurisht se po, ka bere kthese vendimtare ne historine e re islame para 14 shekujve dhe ka qene mesazhi me 
i fort drejtuar mbar njerezimit dhe shkendija ndricuese do te ndricoje mbi mbar boten, ja te nderuar vellezer kjo eshte 
realizuar. Po le te na sherbej neve ky iftar i perbashket sonte ketu ne kete vend qe edhe ne te bejme nje kthese ne 
veten tone dhe te marrim edhe me me pergjegjesi amanetin qe kemi para vetes ne lartesimin e fjales se Allahut 
xh.sh., ne edukimin e brezit te ri, ne punen tone te vazhdueshme ne luftimin e dukurive te cilat jane prezente ne 
shoqerine tone dhe avancimin e te gjitha veprave te mira kuptohet me nje edukate te mirefillte qe buron nga Kurani 
famelarte qe eshte hedia apo dhurata me e madhe qe i madhi Allah xh.sh. zbriti njerezimit mbare dhe ate e zbriti 
ne muajin e shenjet te Ramazanit. Andaj edhe vlera mu per kete i takon ketij muaji ngase ne kete muaj kemi edhe 
Naten e Kadrit para se ciles pra na ndajne edhe pak net dhe eshte nata ne te cilen i madhi Allah xh.sh. dergon 
mysafire edhe me te shumte, dergon engjej, dergon edhe kryeengjullin pran neve qe vertete te na begatoje me te 

mirat e tij, te na shperblej me te mirat e tij per adhu- 
rimet, per ibadetet qe i kemi bere ne vazhdimesi a 
ne vecanti gjate ketij muaji te shenjta te Ramazanit". 
Ne fund te fjales se tij myftiu Ternava ne forme 
mesazhi porositi te pranishmit: "Pavaresisht se me 
gfare pengesash mund te ballafaqohemi per cdo di- 
te ne duhet qe te gjejme forcen e imanit, forcen e 
besimit qe ato t'i tejkalojme dhe vertet te tregohemi 
qe jemi te gatshem te punojme per ardhmerine e 
ketij vendi, per ardhmerine e fese sone, per nje jete 
sa me te mire te te gjitheve duke respektuar siguri- 
sht edhe te gjitha besimet e tjera te cilat jane ne Ko- 
soven tone. Ky le te jete mesazhi im qe ju duhet te 
percillini nepermjet xhamive tuaja e ne prag te kesaj 
feste kaq te madhe qe na pret - festa e Bajramit e 
inshalla Allahu xh.sh. na ben te mundur qe ne te 
presim ate dite te festojme bashkerisht". 





X 


1 1 


4 

IL 




, 


J' \u 


ate^-^-- ' 


i 




B M 


'"^*" 


Mt 


Zz3&m/l15r~ 


i 




^r 


^ 


VA 


Tfe^uH^^Z^B 


t j 






A 


W k 


■Tvl 






r 


r 

i 


A 


r 


> 


9 






i 


^\ Jm 


<9 


Id 


fjk 


M 


4 


m\m 




• 


^ 




Ssk. 


LJ 



dituria islame / 218 



51 



Myftiu i Kosoves Nairn Ternava gjate iftarit ne Prizren 




Te bashkuar gjithhere rreth sofres se Allahut 
ne do te kemi ardhmeri te mire 

Me 16 shtator 2008, perfaqesia e DIJANET-it ne Kosove ne bashkepu- 
nim me Keshillin e Bashkesise Islame shtroi iftar te perbashket ne Prizren 
ku qe i pranishem edhe Myftiu i Kosoves, Mr. Nairn Ternava i shoqeruar 
nga bashkepunetoret, zevendesambasadori turk ne Prishtine Dogan Isik, 
Ministri i Ambientin ne Qeverine e Kosoves, Mahir Jakxhillar, nenkryetari i 
Kuvendit komunal te Prizrenit Merxhan Shpat, kryetari i Kuvendit komunal 
te Mamushes Arif Bytyqi, perfaqesues te KFOR-it qe veprojne ne Prizren 
si dhe te ftuar te tjere, imame e mesimdhenes te medresese nga paralelja 
ne Prizren si dhe kryetar te keshillave te KBI Mitrovices, Rexhep Lushta 
dhe Muhamet Pacarizi- kryetar i keshilli te Bl ne Suhareke. 

Duke iu drejtuar te pranishmeve Myftiu i Kosoves, Mr. Nairn Ternava 
nder te tjerat tha: "Mesazhet qe dalin nga muaji i shenjet i Ramazanit jane 
te shumta, mirepo edhe nje prej atyre mesazheve eshte tubimi keshtu sic 
jemi ne sonte per rreth sofres se Allahut xh.sh. te ulur duke pritur momen- 
'' tin t'i themi Allahut xh.sh.: "O Zot, o Krijuesi yne, o Krijues i kesaj gjithesie 
bazuar ne urdhrat tua ne jemi zgjuar ne syfyr kemi ngrene, tere diten kemi agjeruar dhe me kenaqesine me te madhe tash pres- 
im sinjalin tend, presim ezanin. Po ne presim ne shenje falenderimi ndaj madherise sate per begatite qe na i ke dhene. Jemi ata 
qe bejme iftar dhe jemi ata qe i kryej obligimet tona ne vazhdimesi. Jemi te binduar se thenia jote se njeriu nuk do te gjej as me 
shume as me pak tek Allahu xh.sh. me perjashtim te asaj, per ate qe eshte angazhuar dhe ka punuar gjate jetes mbi siperfaqen 
e tokes". 

Ndersa duke folur per rendesine e unitetit e bashkeveprimit Myftiu Ternava spikati: "Te bashkuar gjithhere rreth sofres se 
Allahut ne do te kemi ardhmeri te mire edhe ne keto troje ngase kemi pritur dhe vuajtur shume qe ta kemi Kosoven tone te lire 
e sovrane. Me kete rast falenderoj te gjithe njerezit e vullnetit te mire ane e mban botes te cilet na ndihmuan ne, perkrah sakrifi- 
ces ne vazhdimesi qe ka bere ky popull, qe ne sot te jemi nje shtet i pavarur e sovran dhe te na njohin deri sot afersisht 50 shtete 
te botes. Ne ju premtojme te gjitheve qe Kosova do te jete nje model i mire per te gjitha shtetet ne rajon ngase do te krijojme ne 
vazhdimesi nje klime bashkepunimi jo percarje, jo urrejtje por tolerance e paqeje mirepo duke e ruajtur gjithhere identitetin tone". 
Duke i pershendetur te pranishmit perfaqesuesi i DIJANET-it ne Kosove Tefik Jyxhesoj tha: "Ndiej kenaqesi te vecante qe se 
bashku jemi ketu ne muajin e bekuar te Ramazanit i cili eshte perplot meshire dhe dhunti. Dashuria dhe toleranca te gjitheve na 
i ka hapur dyert, kurse brenda kesaj dashurie e tolerance nuk ze vend, xhelozia, percarja e urrejtja dhe kjo dashuri i do krijesat 
per hir te Krijuesit". 

Te pranishmit i pershendeti edhe kryetari i Keshillit te Bl se Prizrenit Lutfi Balluk i cili nder te tjerat tha: "Kam nderin dhe ke- 
naqesine qe ne emer te Keshillit te Bl te Prizrenit tu pershendes dhe t'u pergezoje ne kete iftar te perbashket. Lus Allahun qe te 
gjithe neve te na bashkoje ne kevtherin e tij sepse iftari ka gjithhere simboliken e vete, por ky iftar per ne eshte i vecante ngase 
per here te pare Keshilli i Bl ne Prizren shtron nje iftar te perbashket ne Kosoven tone te pavarur". 



Keshilli i Bashkesise Islame te Ferizajt shtron iftar per institucionet ferizajase 

Keshilli i Bashkesise Islame te Ferizajt (KBI ) ne bashkepunim me OJQ |~ 
WAMY me 19 shtator kane shtruar iftar te perbashket me institucionet e 
Ferizajt ne restaurantin " Parku" ku qe i pranishem, gjenerali amerikan i 
kampit Bonstill Larry D. Kay, kreu komunal Bajrush Xhemaili, drejtoret e 
ekzekutivit te Ferizajt, partite politike qe funksionojne ne Ferizaj, PK-se, 
TMK-se, Shoqatave te dala nga lufta, gazetare, biznesmen etj.Te pranish- 
mit i ka pershendetur kryetari i KBI Fehmi ef. Mehmeti i cili tha se ky iftar 
tashme e ka marr formen e vete tradicionale qe nga paslufta ku ne kete 
sofer te perbashket bashkohemi te gjithe me te vetmen deshire qe te jemi 
pran njeri tjetrit dhe per t'i shprehur falenderimet Zotit qe kete vit po e pres- 1 
im kete iftar ne pavaresi te plote te Kosoves qe per te u sakrifikuan shume I 
shqiptare. 

Ne kete muaj jemi te thirrur te sakrifikojme dhe t'i perkushtohemi Zotit si g 
asnjehere me pare. Eshte muaj i bereqetit dhe lumturise dhe i unitetit, ka 
thene kryetari ef. Mehmeti. Kreu komunal Xhemaili ka falenderuar institu- 
cionet e KBI-se per kete organizim madheshtor dhe ju ka uruar suksese ne punen dhe misionin e tyre. "Ky eshte nje muaj i sakri- 
fices, i perkushtimit, paqes, unitetit dhe ne kete kohe me se shumti na duhet uniteti se vetem se bashku mund te shkojme per- 
para dhe te zhvillohemi me fuqishem". 

Kete iftar te perbashket e ka pershendetur edhe gjenerali amerikan i kampit Bonstill Larry D. Kay i cili nuk fshehu edhe emo- 
cionet e veta qe ka krijuar atmosfera e ketij iftari dhe tha se ky iftar do te jete gjate dhe i paharrueshem per te. "Per miliona 
amerikan qe nuk kane rastin te shohin dicka te tille, ata nuk kane mundesi qe te kuptojne paqen, gezimin, sakrificen dhe gjithe 
te mirat qe ne po shohin sonte. Eshte e vertet ajo qe tha kreu komunal ne kete kohe na duhet uniteti. Ne duhet t'i gjejme menyrat 
per ta kuptuar njeri tjetrin si te luftojme per ate qe eshte e drejte dhe vazhdimisht ta luftojme dhunen dhe ta afirmojme vellazerine 
dhe dashurine. Nese une kam mesuar digka nga qendrimi im ne Kosove jane keto lutje qe une mesova sonte ketu ne kete iftar" 
- tha gjeneral i BSHL-se Lary D.Kay. 

Rexhep Suma 




52 



dituria islame / 218 



Kryetari i komunes se Gjakoves Dr. Pal Lekaj shtron iftar 
per nder te Keshillit te Bashkesise Islame te Gjakoves 

Per here te pare ne histohne e qytetit te Gjakoves se pasluftes se Dyte Boterore, nje kryetar komune shtron Iftar 
per ndere te Keshillit te Bashkesise Islame 

Me daten 27.09.08, ne naten me te vlefshme te mu- 
ajit te shenjt te Ramazanit "Lejletul-Kader" dhe diten e 
xhuma, kryetari i Komunes se Gjakoves Dr. Pal Lekaj 
ka shtruar Iftar per ndere te Keshillit te Bashkesise 
Islame te Gjakoves. 

Ne Iftarin e titulluar"SOFRA E PERBASHKET", per- 
vec intelektualeve te qytetit, perfaqesuesve te partive 
politike, funksionareve lokal dhe qendror, shoqatave 
qeveritare dhe jo qeveritare, perfaqesuesve te TMK- 
se, SHPK-se, Shoqates "Thirrjet e nenave", familjeve 
te deshmoreve, familjeve te te zhdukurve, ishin te ftuar 
imamet dhe perfaqesuesit e KBI-se. 

Pas perfundimit te Iftarit, me insistimin e kryetarit te 
Komunes Dr.Pal Lekaj, te pranishmeve iu drejtua ima- 
mi i nderuar i xhamise se Re Munir ef. Salkurti, i cili 
pas falenderimit te Allahut dhe dergimit te salavateve 
mbi Muhamedin s.a.v.s., pershendeti kryetarin e Komunes Dr. Pal Leken, si organizator i ketij iftari dhe te gjithe te 
pranishmit. 

Me pas fjalen e mori kryetari i komunes se Gjakoves Dr. Pal Lekaj i cili tha: Te nderuar prijes fetar, perfaqesues 
te Keshillit te Bashkesise Islame, perfaqesues te strukturave politike, te organizatave jo qeveritare dhe te gjithe te 
pranishem. Sa mire eshte te jemi ne "Sofren e perbashket" me motivin e besimit ne Zot - Krijuesin. Besimi ne Zot, 
eshte vet virtyti njerezor me te cilin strukturat udheheqese te resurseve njerezore jemi ne perballje te perditshme, 
jemi ne sprove para vet Krijuesit, pikerisht ne Kosoven e stermbushur me sfida. Kosova ishte nje arene qe ne te 
kaluaren sikur u zhvilluan te gjitha ngjarjet qe pershkruhen ne librat e shenjte, plote dhimbje, plot vuajtje duke e 
luhatur mendjen e njeriut ne devotshmeri. Sa perandori qe kaluan, sa kultura u gershetuan, sa regjime e kushtetu- 
ta u nderruan, lane nga nje vrage, lane nga nje plage ne popull. Por, te dashur qytetar te komunes se Gjakoves, 
duke qene te nje gjaku, te nje kombi, i sheruan plaget me se miri. Familja e shendosh shenjterine e vet e ruan ne 
"sofren e perbashket". Kur nuk e duam njeriun, nuk i gjendemi afer, nuk bejme per njeri tjetrin, e thirremi ne besim, 
sikur provojme te mashtrohemi. Kjo metafore vlen per ne sot, ta duam popullin tone, t'i gjendemi afer, ta ndertojme 
edhe mjedisin, edhe dashurine. Te krijojme hapesire per ta shijuar me mire dhe me shlirshem jeten ne demokraci 
ku frekuentohen, besimet dhe kulturat qe kane vetem nje rruge drejte te mires se njerezimit". 

Me tutje kryetari Lekaj tha: "Te dashur qytetar, besimtaret e fese islame, dhane shume provime per kete popull 
sig e thame te vuajtur. Si edhe me pare, ne tempujt neper xhamia u shnderruan ne shkolla dhe ne vendtubime per 
te dale nga rrezikshmeria qe kanosej. Nga aty kurre nuk u dallua perkatesia fetare, por u be unifikimi i popullit dhe 
u be thirrje per perkatesi kombetare. Kete e bene edhe vet udheheqesit fetar edhe vet besimtaret. Kjo dukuri u zhvill- 
ua edhe ne vendluftimet e shumta kudo ne zona qe kishte besimtare te nje perkatesie". 

E. Rexha 




Shoqata "Bereqeti" ndihmon nevojtaret per Bajram 

Ne prag te testes se Fiter-Bajramit s Shoqata humani- 
tare "Bereqeti" ka ndihmuar me artikuj ushqimor mbi 
1200 familje ane e kend Kosoves duke filluar nga Prish- 
tina dhe qendrat tjera te Kosoves. 

Ne pako qem perfshire gjerat themelore per pergatit- 
jen e drekes se Bajramit, kjo eshte ndihme simbolike qe 
sadokudo ketyre familjeve ne nevoje t'u dalim ne ndihem 
qe edhe keta ta festojne Fiter- Bajramin. 

Permes Shoqates "Bereqeti" me rastin e testes se Fi- 
ter-Bajramit, Banka Ekonomike ka vendosur qe te ndih- 
moje 114 familje ne nevoje na tha kryetari i shoqates 
Fitim Flugaj. 

Shoqata Bereqeti per festen e bajramit ka shperndare 
edhe mish, artikuj satira dhe veshmbathje. 




dituria islame / 218 



53 



Bashkesia Islame e Kosoves nderon myslimanet 
e Medvegjes me nje iftar te perbashket 

Per hir te muajit te shenjte te Ramazanit, te shtunen me daten 
27 shtator, ne Xhamine e Kapitit te komunes se Medvegjes, Ba- 
shkesia Islame e Kosoves (BIK) ka shtruar iftar te perbashket per 
| te gjithe besimtaret islam te kesaj komune. 

"Duhet te falenderojme Bashkesine Islame te Kosoves qe' cdo 
Ivit nuk po e harron komunen e Medvegjes dhe qe po i ndihmon 
myslimanet e ketij vendi, jo vetem me iftare por edhe me ndihma 
te tjera" deklaroi imami llham Hasani. Ai shtoi se eshte i kenaqur 
me organizimin e iftarit ne Xhamine e Kaptit dhe me faktin qe po- 
pullata e komunes se Medvegjes masovikisht i eshte pergjegjur 
fteses per iftar te perbashket te cilin e ka organizuar BIK-ja. Poa- 
shtu, imami Hasani e shprehi kenaqesine e tij qe ne kete iftar 
kane marre pjese shume besimtare islam te komunes se Medve- 
gjes dhe qe ne fund te gjithe jane ndare te kenaqur. Imami Hasani me respekt te vecante foli per ndihmen e rregu- 
llt te Bashkesise Islame te Kosoves ndaj besimtareve islam te komunes se Medvegjes e cila nuk po mungon 
asnjehere dhe e cila po shnderrohet ne tradite. 

Pas iftarit, ne Xhamine e Kapitit te pranishmit kane falur namazin e jacise dhe namazin e taravive. 
Edhe ne Xhamine e Sijarines me daten 25 shtator eshte mbajtur nje iftar i perbashket te cilin bashkerisht e kane 
organizuar z. Zenel Neziri nga Stara Baja dhe z. Fadil Selmani nga Tupalla, qe te dy me qendrim te perkohshem 
ne Zvicer. Me kete rast imami i Xhamise se Sijarines llham Hasani deklaroi se "...kush ka mundesi qe te jep gjate 
muajit te Ramazanit, kush ka mundesi qe te ushqeje agjeruesit, All-llahu xh.sh. do t'ia jep vendin ne xhenet dhe do 
ta mbroje nga zjarrmi i xhehnemit. line e lus All-llahun xh. sh. qe te kemi njerez te tille qe ndihmojne dhe njerez qe 
marrin iniciativa te tilla". 

Fidan Kosumi 





Pleqte e Xhamise se madhe behen lexuesit me te rinj te Kuranit 

Te besh hatme ne moshen rinore nuk perben ndonje risi ne ko- 
hen tone, por te besh nje pune te tille ne moshen 78-vjegare ver- 
tet eshte nje sakrifice e llojit te vet, qe duhet pershendetur dhe te 
jete moster per pleqte e tjere qe edhe ata, po te duan, mund te 
behen lexues te Kuranit ne gjuhen arabe. Ne xhamine e madhe 
"Mulla Vesel Xheladin Guta" te Ferizajt, me 21 gusht 2008 nje 
grup prej 13 pleqsh kane bere atmen (kane perfunduar leximin e 
Kuranit) duke u cilesuar edhe si grupi me me aktiv, edhe pse te 
moshuar, me seriozitet, pune dhe angazhim te pashoq. Ata kane 
arritur qe per 10 muaj te perfundojne leximin e Kure'anit Kandi- 
datet qe bene hatme, jane: 

Azem Ismajli (1931, me i moshuari), Hafiz Elezi (1940), Bafti 
Mustafa (1945), Fehmi Ajeti (1945), Shefqet Fazliu (1948), Sabri 
Bajraktari (1949), Raif Sopa (1952), Ramadan Beqiri (1954), Rexhep Idrizi (1958), Ramadan Isaku, Kapllan Ymeri, 
Enver Sahatciu. Dhe me i riu nga te gjithe Adnan Osmani ( 1961).Ne kete ceremoni qe u mbajt menjehere pas namaz- 
it te drekes, organizuar nga KBI i Ferizajt, merrnin pjese kryeimami i KBI-se Sylejman ef. Roshaj, i cili, pasi pershende- 
ti ne emer te Keshillit, te pranishmit dhe ne veganti kandidatet qe kishin bere hatme, duke u ngazellyer teper shume, 
ngase vertet mesimi i Kur anit nuk njeh moshe as kohe, theksoi: "Kerkimi i diturise eshte nga periudha e lindjes deri ne 
vdekje, keshtu na ka porositur i dashuri i Allahut, Muhamedi a.s. dhe vertet ndihem shume i lumtur qe ne kete moshe 
keta persona kane gjetur kohe dhe mundesi per te mesuar leximin e Kuranit". 

Edhe Adem Hoxha, i cili ka organizuar kete mesimbesim, ka shprehur falenderim ne emer te ketyre nxenesve, te ci- 
let edhe ne pleqeri nuk kursyen dhe nuk u dorezuan qe nga nentori i vitit te kaluar te vijonin vazhdimisht mesimin ne 
xhami. Kjo eshte nje korrje e atij mundi qe kane treguar per muaj me radhe. Kete hatme e mundesuan imami i Xhamise 
se madhe Adem ef. Hoxha, Shyqeri Tershana (mualim) dhe Jahja ef. Stublla, myezin, te cilet kishin punuar pareshtur, 
qe keta nxenes te mesonin librin e Allahut ne kete moshe, nje pune kjo jo e lehte per asnjeren pale.Ne fund lexuesve 
te rinj iu dha nga nje mirenjohje per perfundimin e leximit te Kuranit dhe ndjekjen e ketij kursi 10 muajsh. Nga ana e 
tyre, pleqte si lexuesit me te rinj nuk mund te fshihnin emocionet e gezimit qe i kishte kapluar ne momentin kur po urohe- 
shin nga te pranishmit per mbarimin e leximit te Kuranit. Nje ndjenje gezimi e gershetuar me lot qe rrokulliseshin mbi 
faqet e tyre." "Vertet eshte nje realizim qe vetem Allahu ka deshi e na ndihmoi, dhe ndihem me i lire, sepse deri tash 
kam ndier nje barre te madhe. Mbetem me shprese qe kjo hatme te jete nje hap edhe me i fort qe ne duhet te tregojme 
ne raport me Krijuesin dhe njerezimin" - ka thene Adnan Osmani, lexuesi me i ri nga ky grup. 

Rexhep Suma 



54 



dituria islame / 218 




U festua solemnisht Fiter-Bajrami i pare ne Kosoven e pavarur 

Si tradicionalisht, pas perfundimit te muajit te 
agjerimit-Ramazanit, me 30 shator 2008, si ne 
gjithe Boten Islame ashtu edhe tek ne, besimta- 
ret kremtuan ne menyre madheshtore festen e 
Fiter-Bajramit me lutjet per paqe, harmoni, uni- 
tet dhe per solidaritet me nevojtaret e per nje te 
neserme me te mire. 

Eshte kjo hera e pare qe qytetaret e Kosoves 
Fiter-Bajramin e kremtuan solemnisht ne te gji- 
tha xhamite ane e kend Kosoves ne shtetin e 
lire, sovrane e te pranuar nderkombetarisht gje 
qe i dha dimension dhe kuptim te dyfishte ngase 
festohej e kremtohej ne vendin e lire per cka u 
sakrifikuan shume gjenerata. 

Pasi qe xhamia "Sulltan Mehmet-Fatih" eshte 
ne rinovim kesaj radhe manifestimi qendror per 
territorin e Kosoves kushtuar festes se Fiter-Ba- 
jramit u mbajt ne xhamine "Sulltan Murat" (Xhamia e Carshise) te Prishtines, ne prani te mijera besimtareve, ku 
qene te pranishem udheheqesit me te larte te Bashkesise Islame te Kosoves me Myftiun, Mr. Nairn Ternava ne krye. 
Kete dite teste Namazit te sabahut i priu ish-imami shumevjecar i kesaj xhamie tash ne pension Mustafe ef. De- 
rvisholli, ndersa ashere nga Kur'ani lexoi imami Hakim ef. Nazi, i cili hapi ceremonine festive kushtuar Fiter-Bajramit. 
Per vleren dhe rendesine e festes se Fiter-Bajramit, foli H. Resul ef. Rexhepi, i cili ne fillim iu drejtua te pranish- 
meve: 

"Jemi tubuar sot ne kete dite feste, ne kete vend te shenjte per ta ma- 
dheruar dhe falenderuar Allahun-Krijuesin e Gjithesise. 

Ky Bajram ose kjo feste per ne eshte e vecante per shume arsye. 
Eshte Fiter-Bajrami i pare ne Kosoven tone te dashur, shtet sovran dhe 
demokratik. Gjithashtu, kjo feste sot eshte e vecante sepse eshte Baj- 
rami i pare i shpallur feste shteterore nga ligjvenesit kosovare, qe do te 
thote se kete feste e festojne te gjithe qytetaret tane, gje kjo e cila neve 
nga bene te lumtur. 

Prandaj, edhe me kete rast falenderojme Allahun dhe i kujtojme me 
pietet te gjithe ata qe u flijuan per kete dite, qe ne sot te jetojme te lire. 
Vellezer te nderuar! 

Sot po e leme pas muajin e agjerimit, te solidaritetit e te bamiresise. 
Sot po e leme pas Ramazanin. Po leme pas agjerimin, te cilin e kemi 
bere me deshire per nje vetedisipline te trupit dhe shpirtit duke iu perku- 
lur Allahut. Sapo u adoptuam se si me ibadet dhe duke e kenaqur shpi- 
rtin t'i mundim epshet trupore. Agjerimi na mesoi se si te jetojme me 
moral te paster. 

Prandaj, i gezuar dhe i lumtur eshte ai i cili mund te qendroje para 
Krijuesit te qiejve dhe Tokes me agjerimin e tij, me ibadetin e tij, me 
shpirtin e tij te paster dhe deshire per te jetuar ne paqe dhe miresi. 
Ne diten e Bajramit eshte e pelqyeshme qe besimtari te pastrohet, te parfymoset dhe t'i veshe rrobat me te buku- 
ra qe i ka. Eshte synet qe para se te shkohet ne xhami me i ngrene disa hurme tek." 

Ne vazhdim te fjales se tij Resul efendiu foli per mesimet 
themelore te fese islame per se ai tha: 

"Nuk duhet harruar se adhurimi ndaj Allahut eshte nje nga 
qellimet me madhore te krijimit te njeriut, madje vet misioni i ar- 
dhjes se tij ne kete bote eshte adhurimi qe duhet kushtuar Zotit. 
Natyrisht, per t'ia arrit ketij qellimi, Allahu, perve? se i dergoi 
udhezues-pejgambere dhe libra qiellor ose hyjnore, njeriut i 
dhuroi edhe mendjen-arsyen. Prandaj, sipas islamit, feja dhe 
shkenca, besimi dhe arsyeja, qendrojne perkrah njera-tjetres. 
Eshte thene edhe kjo: Zoti i dhuroi njeriut dy libra: Kuranin dhe 
Universin. I pari eshte fjale, kurse i dyte eshte krijimi i Tij, dhe 
me plote te drejte eshte thene: Kurani eshte universi qe hesht, 
kurse universi eshte Kurani qe flet. Dhe nuk ka perplasje mes 
tyre. 




Resul ef. Rexhepi 




dituria islame / 218 



55 



Besimi-imani, si vecori shpirterore, i eshte dhene njeriut dhurate nga Zoti, dhe kete dhurate ai duhet ta cmoje, ta 
kultivoje e ta respektoje. 

Filozofi i shquar Henri Bergson thoshte: "Eshte gjetur dhe gjendet shoqeri njerezore pa shkence, pa art e filozofi, 
mirepo asnjehere nuk eshte gjetur ndonje shoqeri pa fe". 



Ndersa ne ligjeraten e dyte Kasim ef. Gerguri foli per Ramazanin si muaj i Kuranit dhe per vet festen e Fiter- 
Bajramit perse u shpreh: 

"Ja pra kaloi muaji i bekuar i Ramazanit, na la neve duke marre me 
vete fletet e veprave tona, te cilat shpresojme te jene perplot miresi dhe 
me to te jete i kenaqur Krijuesi i gjithesise. 

Kjo dite eshte dite feste dhe ushqimi, dite e furnizimit ndaj te varferve, 
jetimeve, skamnoreve dhe te atyre qe nuk kane perkujdesje. 

Kjo dite eshte dita ne te cilen paraqitet agjerimi tek Sunduesi i Plotfu- 
qishem, dhe dite kur jepet shperblimi i agjeruesve prej thesareve te 
Gjithemeshirshmit. 

Kjo eshte dite gezimi sepse ne e kryem obligimin tone, dite gezimi se- 
pse ne e kemi ndergjegjen e paster, dite gezimi sepse e ndjejme ne the- 
llesine e shpirtit se Allahu eshte i kenaqur me ne. 

Kjo eshte dite gezimi per shkak te vullnetit te fuqishem, kjo eshte dite 
gezimi e ngadhenjimit te degjueshmerise mbi padegjueshmerine, te mi- 
res kunder te keqes dhe miresise kunder mekatit. 

Kjo eshte dite gezimi kur ngadhenjen fisnikeria mbi koprracine, falja 
mbi hakmarrjen, lidhja farefisnore mbi nderprerjen e saj, dashuria mbi 
urrejtjen. 

Prandaj, urime per ate qe agjeroi, gezime per ate qe beri ibadet gjate 
neteve te Ramazanit, qe lexoi Kuranin dhe permendi te Gjithemeshirshmin. I gezuar dhe i lumtur duhet te jete, ai i 
cili gjate tij i dyfishoi veprat e mira, i gezuar le te jete ai qe dha Zekatin dhe Sadaken. 

Sot i jemi kthyer natyrshmerise sone te perditshme, pas mbarimit te muajit te shenjte te Ramazanit, dita e Fiter 
Bajramit eshte nje dite e festimit, e gezimit, e paqes, mirekuptimit, tolerances dhe solidaritetit me njeri-tjetrin. 

Sot kemi kryer nje obligim njevjecar, duke plotesuar numrin e diteve te Ramazanit, sot falenderojme Allahun si 
kurre me pare qe na udhezoi ne rruge te drejt dhe qe arritem ne Diten e Bajramit sic thuhet ne Kur'an: 

"Qe fe plotesoni numrin, te madheroni Allahun per ate se u udhezoi dhe qe te falenderoni. " EI-Bekare-1 85 

Festa e Bajramit te Madh, na kujton nje kuvend mbarepopullor ku mblidhen te gjithe besimtaret e fese Islame, 
me te njejtin qellim, qe ta adhurojne Krijuesin e tyre t'i shprehin falenderimin dhe t'i luten qe mbi toke te mbretero- 
je paqja dashuria e respekti, mireqenia e toleranca ndernjerezore. 

Ne fene Islame kemi dy festa kryesore: Fiter Bajramin dhe Kurban Bajramin. Qe te dyja na vijne pas realizimit te 
dy shtyllave te fese Islame; pas perfundimit te muajit te madherishem te Ramazanit vjen Fiter Bajrami, kurse Kurban 
Bajrami pas perfundimit te ceremonive te Haxhit" - tha Kasim ef. Gerguri. 




♦ ♦ ♦ ♦.♦> 

Kasim ef. Gerguri 



Faljes se namazit te Fiter-Bajramit i priu Kryeimami i Kosoves, Sabri ef. Bajgora, ndersa Myftiu i Kosoves, nga 
hytbeja e xhamise "Sulltan Murat", iu drejtua popullit me mesazh, ku ne fillim tha: 

"Jemi tubuar sot, ne kete dite madheshtore per te kremtuar ne menyren me te mire Fiter-Bajramin, feste kjo qe 
ngerthen ne vete rikujtimin dhe perkushtimin ndaj Krijuesit te gjithesise, te cilin besimtaret me devocionin me te 
madh e shprehen gjate muajit te madheruar te Ramazanit. 

Ne muajin e Ramazanit ne na bashkoi agjerimi qe e kemi bere vetem per Allahun, na bashkuan ibadetet e na- 
mazet, iftari e syfyri, zeqati e sadakaja si dhe solidariteti, bamiresia, mirekuptimi e perkujdesja ndaj nevojtareve. 

Allahu i Madherishem thote: 

"Shembulli i pasurise se atyre qe e japin ne rrugen e Allahut eshte si i nje kokrre qe i mbine shtate kallinj, ne 
secilin kalli njeqind kokrra. All-llahu ia shumefishon (shperblimin) atij qe deshiron, All-llahu eshte bujar i madh, i di 
qellimet." (El-Bekare, 261) 

Jane keto tipare qe kete muaj e ben me te vecante nga te tjeret, sepse nepermjet tij ne u afruam edhe me shume 
tek Allahu, ishim me tolerant, me dorelire, dhe me te afert me farefisin, familjen dhe shoqerine. 

Per ne ne Kosove, kjo feste, kete vit, ka nje domethenie te dyfishte, ngase per te paren here e presim dhe e festo- 
jme ne Kosoven e pavarur e te pranuar nderkombetarisht, per se se pari i jemi mirenjohes Zotit fuqiplote qe na mu- 
ndesoi ta arrijme kete dite e me pastaj u jemi mirenjohes edhe te gjithe miqve tane qe na ndihmuan ta realizojme 
projektin tone te kamotshem per liri e sovranitet." 

Me tutje ne mesazhin e tij Myftiu Ternava ka potencuar parimet universale te fese islame, ku spikati rolin e njeri- 
ut ne shoqeri: "Parimet universale te Islamit konsistojne ne formimin e nje shoqerie te shendoshe, dinjitoze e hu- 
mane, me vlera te larta etike e te vlefshme, te nje shoqerie te barabarte, perparimtare, te lire, demokratike dhe 
bashkekohore, te nje shoqerie te njerezishme, ne te cilen te gjithe njerezit pa kurrfare dallimesh do te gezonin lum- 
turine e vertete shpirterore dhe ate materiale trupore. 



56 



dituria islame / 218 



Roli i njeriut ne kete bote eshte qe ai se pari ta njo- 
he natyren e ambientin qe e rrethon, qe ne shpirtin e 
njeriut te zgjoje vetedijen dhe ndergjegjen e heshtur 
te humanitetit dhe te njerezores, te cilat e shtyjne 
dhe e motivojne per realizimin e idealeve te larta. 

Nese njeriu e kupton drejt kete mision, padyshim 
do te jete nje pjesetar i vlefshem ne shoqeri, e sho- 
qeria mburret me ata qe zbukurohen e stolisen me 
keto virtyte te larta te moralit e te fisnikerise. 

Te nderuar besimtare! 

Fiter-Bajrami vjen si nje fllad i cili qeteson dhe ge- 
zon zemrat e besimtareve, te cilet me dinjitet e per- 
kushtim te pashoq, kryen obligimin e Ramazanit 
duke iu nenshtruar Allahut fuqiplote me tere qenien 
e tyre. 

Le te jete kjo teste e Fiter - Bajramit si stimulim ne 
perforcimin tone ndaj fteses se besimit dhe toler- 
ances dhe, forcim i zemrave tona drejte shkalleve te 
larta te devotshmerise per te na siguruar prosperitet 
ne kete bote dhe shpetim ne boten tjeter. Le te jete festa e Fiter-Bajramit moment i vetedijesimit tone, kur ne do te 
dime ta respektojme dinjitetin njerezor". 

Myftiu Ternava ne mesazhin e tij apeloi tek popullata e Kosoves qe te angazhohen per funksionalizimin e shtetit 
te Kosoves si dhe per respektimin e vlerave te popujve e komuniteteve qe jetojne ne Kosove: 

Perfitoj nga rasti, qe nga ky vend t'ju ftoje qe te kontribuojme per funksionalizimin e shtetit tone, te ndertojme nje 
shtet ku do te mbreteroje rendi, ligji e rregulli, te ndertojme nje shoqeri qe do te respektoje vlerat qyteteruese te pop- 
ujve te Kosoves duke respektuar etnine, gjuhen dhe besimin e cdo qytetari te saj, dhe duke u angazhuar per afir- 
mimin dhe kultivimin e vlerave pozitive te popujve te Kosoves. 

Ne fund, me lejoni qe te gjithe juve, besimtare te nderuar, t'ua uroj Festen e Madhe te Fiter-Bajramit, duke e lutur 
te Gjithemeshirshmin qe ne shtepite tona te mbreteroje paqja, harmonia dhe ngrohtesia familjare"-tha nder te tjer- 
at Myftiu Ternava. 

Edhe duane e namazit te Fiter-Bajramit e beri Myftiu Nairn ef. Ternava. 




Myftiu, Mr. Nairn Ternava 



Pritje urimi nga Myftiu i Kosoves, Mr. Nairn Ternava, me rastin e testes se Fiter-Bajramit 

Si tradicionalisht, Myftiu i Kosoves, Mr. Nairn Ternava me rastin 
e festes se Fiter-Bajramit, nga ora 9-12, ne seline e Kryesise se 
Bashkesise Islame te Kosoves organizoi pritje urimi. 

Per ta uruar Myftiun Ternava ne seline e Bl te Kosoves erdhen: 

Nga institucionet: 

Presidenti i Kosoves - Fatmir Sejdiu; Kryetari i Kuvendit te Koso- 
ves - Jakup Krasniqi; Kryeministri i Kosoves - Hashim Thaci; Shefi 
i Misionit te EULEX-it - Piter Fejd; Komandanti i TMK-se Gjeneral 
Sylejman Selimi. 

Nga misionet diplomatike: 

Zevendesambasadorja e Britanise se Madhe, shefi i Zyres se 
Malajzise, shefi i zyres se Shqiperise; 

Nga partite politike: 

Kryetari i LDD-se - Nexhat Daci, nenkryetaret e AKR-se - 
Ibrahim Gashi, Ibrahim Makolli e Fadil Maloku, nenkryetari i AAK- 
se - Ahmet Isufi; kryetari e PSDK-se - Agim Ceku, Kryetari i PD - 
Ferid Agani, kryetari i PLK-se - Gjergj Dedaj; nga nje delegacion i 
KLMDNJ-se, dhe shume personalitete te tjera te jetes politike, kul- 
turore e fetare te Kosoves. 

(r.sh.) 




dituria islame / 218 



57 



Ne Prizren 




Ne vigjilje te Ramazanit Mbremje Kuranore me kurra nga Turqia 

Ne vigjilje te muajit te madh te Ramazanit, Keshilli 
i Bashkesise Islame te Prizrenit me 24 gusht ne Sa- 
llen e sporteve te qytetit organizoi Mbremje Kuranore, 
ku ne prani te rreth 2000 qytetareve kenduan pjese 
nga Kurani 4 kurra te njohur turq. 

Ne kete mbremje qe i pranishem edhe Myftiu i Ko- 
soves Mr. Nairn Ternava me bashkepunetore, nen- 
kryetari i DIJET-it dr. Mehmet Gyrmez, alimi e dijetari 
i madh shqiptar me fame boterore Shejh Shuajb Ar- 
nauti, Isamet Qazimi perfaqesuesi i IIRO, Myftiu i Ko- 
munes se Bajram Pashes nga Turqia si dhe shume 
personalitete te tjere nga te gjitha anen e Kosoves. 

Organizimi i Mbremjes Kuranore ne Prizren e rre- 
thine kishte zgjuar interesim te madh kjo u pa me se 
miri kur ne ora 20 Salla e sporteve ishte mbush plote 
me dashamire qe kishin ardhur per te degjuar kurrat 
e Kuranit. 

Ne nje atmosfere te bukur fillimisht te pranishmeve iu drejtua kryetari i Keshillit te Bl se Prizrenit, Lutfi efendi 
Ballek i cili pasi pershendeti te pranishmit tha se organizimi i kesaj Mbremje kuranore ne prag te muajit te shenjet 
te ramazanit eshte bere qe sa me te pergatitur edhe shpirterish ta presim ramazanin. 

Ju pershendes te gjitheve me nje kenaqesi qe ne sonte te jemi se bashku, qe ne sonte ta degjojme Kuranin- 
Fjalen e Allahut xh.sh. 

Te nderuarte pranishem kemi kenaqesi te vecante qe sonte ne mesin tone kemi te pranishem hafizellare te dal- 
luar qe do te na kenaqin zemrat tona me leximin e Kuranit. 

Ndersa Myftiu i Kosoves, Mr. Nairn Ternava pasi ka pershendetur dhe pergezuar organizatorin per mbremjen 
kuranor, te pranishmeve ne salle iu drejtua: 

"Vellezer te nderuar, motra te nderuara, 
atehere kur njerezimi kishte humbur shpres- 
en e ardhmerise, atehere kur vlerat njerezore 
nuk respektoheshin, atehere kur vertete nuk 
dihej se ?fare po ndodh ne kete gjithesi i Ma- 
dhi Allah e dergoi Muhamed Mustafane dhe 
atij i dergoi librin e fundit hyjnor Kuranin fa- 
melarte, ne muajin e shenjet te bekuar te Ra- 
mazanit. Ndaj ky muaj qe po vjen eshte muaj 
i Kuranit, eshte muaj ne te cilin Allahu xh.sh. 
e begatoi njerezimin me zbritjen e tij dhe e 
beri ligj, e beri kushtetute, e beri program jete 
per individin, familjen dhe shoqerine". 

Ne fund Myftiu Ternava u shpreh se Bash- 
kesia Islame e Kosoves edhe ne te ardhmen 
edhe ketu po edhe ne qendra tjera ane e 
kend Kosoves do te organizoje tubime te tilla. 
Pershendeten edhe dr. Mehmet Germez 
dhe Shejh Shuajb Arnauti. 




Kush kendoi Kuran ne Prizren? 

Ne mbremjen kuranore ne Prizren me zerin e tyre melankolik e me nje lexim vertet artistik Kuran lexuan 4 kurra 
turq: Xhihan (Cihan) Kodal nga Turqia, Mahmut Shefket Bajram po ashtu nga Turqia, Mustafa Ozcan nga Gjer- 
mania dhe Fatih Imdat nga Turqia. 

Te theksojme kurrat turq jane pritur shume mire nga te pranishmit ne Sallen e sporteve ne Prizren. 

Ne kete mbremje kane qene te parapare qe te marrin pjese edhe dy kurra te njohur shqiptar Xhelal Kaloshi nga 
Kosova dhe Xhemail Nuhiju nga Maqedonia por sipas organizatorit per shkaqe objektive nuk qene te pranishem 
ne Prizren. 

(r. shkodra) 



58 



dituria islame / 218 



Kryesia e Bl ne bashkepunim me Wakqf-in organizuan 



Gara te' Kuranit ne hivz dhe tilavet - lexim 

Kryesia e Bashkesise Islame te 
Kosoves ne bashkepunim me 
Shoqaten "Waqf- misionin ne Ko- 
sove per hir te muajit te madheru- 
ar te Ramazanit organizuan gara 
ne Kuran ne nivel te Kosoves. Ga- 
rat u organizuan ne kategorine e 
hivzit dhe ne ate tilavet-lexim te 
Kuranit. 

Interesimi i kandidateve per 
pjesemarrje ne gara ishe i mire 
keshtu ne kategorine e hivzit ga- 
ruan 5 kandidate ndersa ne kate- 
gorine e tilavetit 39 kandidate. 

Ajo qe' duhet theksuar per kete 
gare eshte paraqitja e garuesve te 
moshave te ndryshme gje qe 
eshte nje tregues i qarte se ne Ko- 
sove ka nje potencial te mire 
games ne Kuran. 

Garat i hapi Myftiu i Kosoves mr. Nairn Ternava i cili i pershendeti garuesit duke u uruar suksese. "Ju te nderuar 
pjesemarres sonte do te garoni ne nje gare te vecante ne leximin e bukur te Kuranit. Keto gara kesaj here mbahen 
ne muajin e madheruar te Ramazanit qe sic e dini ky eshte muaj ne te cilin ka filluar qe te zbres Kurani. 

Bashkesia Islame e Kosoves do te organizoje gara te Kuranit edhe ne te ardhmen ne nivel te Kosoves po pse jo 
edhe te rajonit"-tha Myftiu Ternava ne hapje te garave te Kuranit. 

Komisioni vleresues ne perberje Hfz. Safet Hoxha - kryetar, Sabri ef. Bajgora, Bahri Simnica, Ahmet Serreaxh, 
Mustafe Hajdari dhe Fitim Flugaj pasi degjoi kandidatet ne kategorine e hivzit dha kete renditje 





Hakim Ha. 



m^ -M 










B3n '••■■ 



Suad Shabani 



1. Gezim Shuku - Vushtrri; 

2. Suad Shabani - nx. ne medresene. "Alaudin" te Prishtines; 

3. Veton Osmani - Mitrovice; 

4. Selver Krasniqi - Obiliq; 

5. Besnik Abrashi - Gjakove. 

Dy vendet e pare ne kategorine e hivzit u shperblyen me nga 500 euro 
ndersa tri vendet tjera me nga 100 euro. 

Ndersa ne kategorine e leximit sipas komisionit vleresues doli kjo rendi- 
tje: 

1. Hakim Nazi - Podujeve; 

2. Bali Sadiku - Gjilan; 

3. Osman Abazi - Prishtine; 

4. Sallah Feta - Prishtine; 

5. Daut Lezi - Prizren; 

6. Enes Koshi - Gjakove; 

7. Xhelatin Halili; 

8. Faton Bytyqi - Prizren; 

9. Xhingiz Inxhi - Prizren; 

10. Selman Jallderem - Prizren. 

Vendi i pare ne kategorine e tilavetit u shperblye me nje Llap-top, nder- 
sa 9 te tjerat me dhurata te posacme. 

Organizatori ndau nje dhurate edhe per garuesin veteran Musa Avdiu- 
imam nga Prishtina, gjithashtu organizatori ndau nga 50 euro per 4 femi- 
jet games 

Art Yll Baruti, Qendrim Ramadani, Ensar Shuku, Rexhep Ibrahimi. 



dituria islame / 218 



59 



12 vjegari Jasir Krasniqi hafezi me i ri ne Kosove 

Myftiu Nairn Ternava: Ruajtja e fjaleve te Allahut permendesh eshte puna me meritore qe mund ta beje njeriu mbi siperfaqen 
e tokes,... 



g 



£*W&*U-.^Vi£^Vi;^AI 




Hfz. Jasir Krasniqi 




</* *» j- 



WZmSm 

J OjJilUJ *J IJj jijli U> ^ U -^J^Ail' Jli 



BASHKESIA [SLAME !VE REPUBLIKEN 
E MAQEDONISE 

DIPLOME HIFZI 




Alii Jj-j JW ^jB **» ^i JjJ ; ^-j <S)br.AiA ^Lm -UH Jj_,j jd 



Eim.iiS. .nl. 


.USI[t KIlASMOl 


Tunln flUliuiTir. 


hi '■" : 


E ■"«--■ 


aanijei 


k""'™** 




Vrniili l llnJta 


Minimi- lr;i!ii S-.imlir. 


ssasp" 


TcIdvS 


n*«.LM|„. 


m a. w>b 


M^SS? 1 " 


11^. Ill, 'in. Jim:, 



WPWpNvtFULnfldlMpiiitanlMonSMpthtieitirign l. i ." ,l[ ' iL '"'''"' li " 



. I ranllsiili: J"j - 



13SL 



I leiltl MUM: KHFII I XURM4I KERIUtT 



5ul(|lM^f. II, ,ll.'|-.! 

I^ »«>„ 



Me dorezimin e diplomes mbi kryerjen e hivzit nga hoxha i njohur nga Tetova hfz. 
Mahmud ef. Asllani ne Prishtine me 13 shtator 2008 publikisht u be inaugurimi i 
hafezit me te ri ne Kosove -12 vjecarit nga Prishtina Jasir Shefqet Krasniqi. 

Ne kete solemnitet qe i pranishem Myftiu i Kosoves mr. Nairn Ternava, Ministri i 
shendetesise Alush Gashi, zevendesministri i Sherbimeve Publike Rifat Blaku, per- 
faqesues te partive politike, si dhe te ftuar nga Tetova, Shkupi dhe thuajse nga te 
gjithe keshillat e Bl. 

Ne kete perurim te hafezit te ri qe u be 
pas iftarit qe e shtroi familja Krasniqi ishin 
te pranishem mbi 200 veta. 

Fillimisht te pranishmeve iu drejtua prin- 
di i Jasirit, dr. Shefqet Krasniqi i cili pasi qe 
pershendeti mysafiret, nje pershendetje 
dhe falenderim te posacem ia adresoi me- 
suesit te hafezeve hfz. Mahmut ef. Asllanit. 
"Kam emocion te vegante ngase sot kjo 
toke po na nderohet me nje hafez te ri e ky 
eshte biri im Jasiri, per te cilin kemi lutur 
Allahun e madh gjate, dhe shume kemi he- 
re dua dhe kend e kam takuar e kam poro- 
situr beni dua qe Allahu t'i lehtesoi ketij vogelushi qe ta mesoje kete Kuran" - tha dr. 
Shefqet Krasniqi. 

Ai me tutje tha se nxenia e Kuranit permendesh eshte nje prej mrekullive me te 
medha te vet Kuranit famelarte - Kuranit i cili sfidon gdo gje. 

Eshte interesante qe Kuranin e mesojne permendesh si ata qe e kuptojne ashtu edhe ata qe nuk e kuptojne gje qe eshte nje 
mrekulli ne veti 

Me pas Idriz ef. Idrizi nga Tetova para te pranishmeve lexoi nje biografi te 
shkurter te Jasir Krasniqit si dhe kumtoi para te pranishmeve rezultatin e 
shkelqyeshem te arriturte ketij vogelushi prishtinas perse komisioni kompe- 
tent i Myftinise se Tetoves e ka vleresuar me noten maksimale 5. 

Hfz. Mahmut ef. Asllani ne menyre solemne ia dorezoi Diplomen e hivzit, 
hafizit me te ri ne Kosove - Jasir Krasniqit me se edhe publikisht i be pro- 
movimi i tij. 

Pas kesaj hafezi i ri para te pranishmeve kendoi pjese nga Kurani i ma- 
dheruar. 

Duke pershendetur te pranishmit, mysafiret nga Tetova familjen Krasniqi 
e posacerisht te riun Jasirin, Myftiu i Kosoves Mr. Nairn Ternava fillimisht ka 
folur per rendesine qe i ka kushtuar vete Pejgamberi ruajtjes dhe nxenies 
permendesh te Kuranit. Myftiu ka permendur edhe rolin e hafuzllareve ne I 
kohen e tubimit te Kuranit si dhe per traditen e hivzit tek ne. 

"Ruajtja e fjaleve te Allahut permendesh eshte puna me meritore qe mund 
ta beje njeriu mbi siperfaqen e tokes, eshte begatia me e madhe, eshte dhu- 
rata me e madhe nga Allahu xh.sh.. Ne na begatoi me shume te mira por ja 
Ramazani eshte muaji ne te cilin zbriti Kurani dhe Kurani eshte kryedhurata 
e Allahut xh.sh. per mbare njerezimin. Ndaj kjo dhurate qe na eshte dhene 
neve po deshmojme se do ta ruajme me nder e respekt, me perkushtim, me 
sinqeritet, me dinjitet kur ne shohim edhe kete vogelush prane neve qe 
eshte deshmia me e madhe se vertete ne Kosoven tone deri ne kataklizmin 
perfundimtare do te kete njerez te cilet do ta mesojne Kuranin permendesh 
fale hoxhallareve tane, fale imameve sig e kemi Hoxhen Mahmudin i cili ver- 
tet ka bere nje pune te madhe qe une ja kam lakmi" - tha nder te tjerat Myftiu Ternava. 
Myftiu Ternava ne shenje perkrahje per hafezin e ri ndau 2000 euro. 




Biografi e shkurter e Jasir Krasniqit 

Jasiri ka lindur me 30 tetor 1996 ne Medine te Arabise Saudite. Eshte nxenes i shkelqyeshem ne kl. VII ne shkollen fillore 
"Meto Bajraktari" ne Prishtine. 

Hivzin e ka filluar me 1 shtator 2006 ne Tetove tek hoxha i njohur Mahmud ef. Asllani, ndersa e ka perfunduar me 4 shtator 
2008 po ne Tetove. 

Me 5 dhe 6 shtator 2008 i eshte nenshtruar provimit vleresues para komisionit ne perberje Hfz. Ejup ef. Selmani, Hfz. 
Abdilbaki ef. Kasemi dhe Idriz ef. Idrizi. 

Komisioni vleresues pasi e degjoi Hfz. Jasirin e notoi me note 5 dhe i dha titullin Hafiz i Kuranit Kerim. 

Familja e Jasirit jeton ne Prishtine. 

(r.sh.) 



60 



dituria islame / 218 



Shtime - Manifestim me rastin e duase se Hatmes 




Ku ka pune, ka edhe rezultate 

Dita e enjte, 28 gusht, qe dite kremteje perxhema- 
tlinjte e xhamise qendrore ne Shtime, qe kishin mbu- 
shur xhamine per te ndjekur programin e pergatitur 
nga vijuesit e mesimbesimit. 

Pas namazit te drekes dhe kendimit te nje ashere- 
je nga Vezir Ademi, te pranishmeve mireseardhje ne 
kete tubim madheshtor u shprehu imami i kesaj xha- 
mie, Isa ef. Tershani, i cili, pasi falenderoi Allahun Fu- 
qiplote, pershendeti te pranishmit dhe ne vecanti 
mysafiret. 

Ne kete manifestim, pervec shume xhematlinjve 
qe kishin mbushur xhamine, qene te pranishem edhe 
kryetari i KBI-se te Ferizajt Fehmi ef. Mehmeti me 
bashkepunetoret, si dhe shume imame nga rrethina. 

Duke folur ne kete manifestim, kryetari Fehmi ef. 
Mehmeti, pasi pergezoi imamin, nxenesit dhe prinde- 
rit e tyre, per rezultatet e arritura me vijuesit e mesim- 
besimit, tha: "Ky imam duhet te jete shembull edhe 

per imamet e tjere, se aty ku ka angazhim, rezultatet nuk mungojne, sepse angazhimi i imamit ka rol te madh per 
te rinjte dhe xhematin. Imami juaj edhe kete pushim veror e ka shfrytezuar me te rinjte duke ua mesuar fjalet e 
Allahut te Madheruar, ne kursin veror qe ka organizuar". 

Ne vazhdim ai foli per rendesine qe i jep feja islame diturise, per se tha: 

"Allahu xh.sh.qe ne ajetin e pare ne Kuran i drejtohet njeriut: Texo, meso, ne emer te Zotit....". Si dhe foli per 
rendesine e edukimit te te rinjeve ne frymen e parimeve te shendosha islame, e sidomos ne keto kohera te veshti- 
ra ku jane perhapur shume dukuri negative. Per te shpetuar nga keto te keqija eshte e domosdoshme qe te futet 
lenda e mesimbesimit ne shkollat tona, dhe ne fund, me lejoni t'ju uroj muajin e Madherishem te Ramazanit, qe fil- 
lon pas dy-tri ditesh, duke ju deshiruar nje agjerim te lehte dhe te pranuar". 

Pastaj filloi nje program i pasur me pjese nga Kurani: secili vijues kendonte pjeset e caktuara dhe nga disa sure 
permendsh nga xhuzi i fundit. 

U kenduan disa ilaci, poema e poezi te zgjedhura. Programi ishte jashtezakonisht i ngjeshur dhe cilesor, saqe 
shume prej te pranishmeve nga ngazellimi u mbusheshin syte me lot. 

Pas programit Isa efendiu, nder te tjera, tha: "E falenderoj Allahun xh.sh. qe me mundesoi te punoj edhe me kete 
gjenerate te shkelqyeshme qe sot po kurorezojne punen me suksesin e treguar para jush. 

E lusim Allahun e Gjithemeshirshem qe keryre te rinjve t'u jape shendet dhe suksese ne te ardhmen", perfundoi 
ai. 

Duane e hatmes e beri kryeimami i KBI-se Sulejman ef Roshaj. Ne fund te ketij manifestimi, kryeimami Roshaj, 
nxeneseve qe bene hatme, ua dha nga nje dhurate modeste. 

Nxenesit qe bene hatme: 

- Isak Jakupi 

- Lavdim Tershani 

- Arlinda Jakupi 

- Melihate Jakupi 

- Fitore Tershani 

- Pas perfundimit te manifestimit, prinderit e nxeneseve per mysafiret kishin pergatitur nje dreke. 



/. T. 



Permiresim gabimi 

Ju bejme me dije se ne "Diturine Islame" nr. 216-217, korrik-gusht 2008, ne artikullin me titull: "Imam Vehbi Ismaili 
(1919-2008) - themelues i Qendres se pare shqiptare Islame ne Amerike", ne faqen nr. 11 ku behet fjale per letren 
e Imam Vehbi Ismailit derguar imamit te Kavajes, eshte cekur gabimisht emri i Muhamed Demirit, e duhet te jete 
emri i Muhamed Hoxhes. Kerkojme falje nga te permendurit si dhe nga lexuesit. 

(Autori) 



dituria islame / 218 



61 



Ne garat e Kuranit ne Malajzi 



Lexuesi i kosovare Hakim Nazi i 16 ne listen e pergjithshme 

Ne qytetin Terengganu te Malajzise, gjate muajit gusht u mbajt- 
en garat ne shkalle nderkombetare ne kendimin e Kuranit. Kjo 
ishte hera e 50-te qe' Qeveria Malajziane fton lexuesit me te mire 
prej vendeve te ndryshme myslimane anekend botes. Ne nje sa- 
lle te bukur dhe ne pranine e nje publiku mjaft entuziast, games 
te ardhur nga shtete te ndryshme te botes, treguan shkathtesite e 
tyre ne kendimin e Kuranit. 

Garat u mbajten ne dy kategori, ate te meshkujve dhe te fern- 
rave. Punen me te veshtire ne kete eveniment kulturor e pati juria 
profesionale nga 14 anetare, te gjithe emra te njohur te shkences 
se Kuranit qe kryesohej nga Sheikh Abdul Aziz nga Malajzia. 

Vlen te theksohet se Kosova edhe kete vit pati perfaqesuesin 
e saj ne keto gara mjaft prestigjioze. Kete vit, Kosoven e perfaqe- 
soi lexuesi i njohur i Kuranit jo vetem tek ne por tani edhe ne 
shkalle kombetare dhe ate regjionale, Hakim Nazi i cili garoi me 
23 gusht 2008 ne kategorine Tilavet (lexim te Kuranit). 
Ne nje konkurrence te forte Hakim efendiu nga komisionin vleresues nga 100 pike e mundshme mori 78 duke u 
renditur i 16 ne listen e pergjithshme . 

Hakim efendiu nga te gjithe perfaqesuesit e deritashem kosovar qe kane, marre pjese ne kete gare ka arritur 
rezultatin me te mire gje qe eshte nje i sukses i Kosoves ne arenen nderkombetare. 

Pervec pjesemarrjes ne gare, garuesit paten rastin te takonin edhe shume personalitete publike, si dhe te vizi- 
tonin disa nga pikat me turistike qe ka ky vend. 

Per Hakim ef. Iljazin, pjesemarrja ne keto gara qe nje nga eksperiencat me te bukura. 




Hakim llazi 
KOSOVO 



Republika e Kosoves 
Bashkesia Islame e Kosoves 
Keshilli i Bashkesise Islame - Vushtrri 
Nr. 361/08 
Dt. 01.09.2008 

Keshilli i Bashkesise Islame ne Vushtrri, ne mbledhjen 
e rregullt me anetaret e Keshillit te mbajtur me date 
26.08.2008, ne mes tjerash, shqyrtoi edhe ecurine e ge- 
shtjeve fetare, per cka shpalle: 

Konkurs 

Per Imam, hatib dhe mual-lim ne Xhamine e fshatit 
Smrekonice. 

Kandidati duhet t'i plotesoje keto kushte: 

- Pervec medresese, duhet ta kete edhe kualifikimin su- 

perior islam (Fakultetin e Studimeve Islame ne Prishti- 
ne ose jashte vendit). 

- Dokumentacionit pervec kerkeses duhet t'ia bashkengjis 

edhe diplomat e kulifikimit te mesem dhe atij superior 
si dhe certifikaten e lindjes. 

Verejtje: 

- Dokumentet dorezohen ne KBI te Vushtrrise; 

- Dokumentet e pakompletuara nuk do te merren ne shqy- 

rtim; 

- Konkursi mbetet i hapur 15 dite pas publikimit ne revis- 

ten e Bl-se "Dituria Islame". 



Republika e Kosoves 
Bashkesia Islame e Kosoves 
Keshilli i Bashkesise Islame - 
Nr. 125/09 
Dt. 03.09.2008 



Viti 



Keshilli i Bashkesise Islame ne Viti ne mbledhjen 
e mbajtur me daten 19.08.2008 vendosi te shpalle: 



Konkurs 



Per keto vende pune: 
Imam ne fshatin Germove; 
Imam ne fshatin Verban; 
Imam ne fshatin Zhiti; 
Imam ne fshatin Devaj; 
Imam ne fshatin Trestenik. 



Per te gjitha vendet e punes kerkohet kualifikimi 
superior profesional, ose se paku medreseja. 
Dokumentet e nevojshme: 

- Kerkesa; 

- Certifikata e lindjes; 

- Certifikata e mjekut; 

- Diploma e fakultetit, ose diploma e medresese. 

Dokumentat e pakompletuara nuk do te shqyrto- 
hen. 

Konkursi mbetet i hapur 15 dite pas pulbikimit ne 
revisten "Dituria Islame". 



62 



dituria islame / 218