Skip to main content

Full text of "Revista Dituria islame 197-234.PDF"

See other formats 


DITURIA ISLAME 

Reviste mujore, fetare, kulturore e shkencore 

Boton 

Kryesia e Bashkesise Islame te Kosoves 
Prishtine 

Kryeredaktor 
Bahri Simnica 

Redaksia: 

Agim Hyseni, Burhan Hoxha, 

Jakup Qunaku, Miftar Ajdini, 

Muharrem Ternava, Rexhep Lushta, 

Sabri Bajgora, Zaim Baftiu 

Gazetar ne redaksi: 

Ramadan Shkodra 

Lektor 

Isa Bajcinca 

Korrektor 

Skender Rashiti 

Kopertina & Red. teknik 

Ymridin Trinaku 
Operator kompjuterik 

Nuhi Simnica 



Adresa: 

"Dituria Islame", 

Rr. "Bajram Kelmendi", nr. 84. 

10000 Prishtine 

Tel & Fax. 038/224-024 

www.dituriaislame.net 
E-mail: dituriaislame@hotmail. com 
dituriaislame@yahoo.com 



Parapagimi: 

Evrope 25 € Amerike 40 USA $ 

Shtypi: 

"Koha" - Prishtine 

Doreshkrimet dhe fotot nuk kthehen! 



Toleranca nderfetare 
shtylle e qytet'erimit shqiptar 

Ballkani, si nje nderpikat me nevralgjike te Evropes, ne te cilin bej- 
nepjese edhe trojet shqiptare, gjeografikisht eshte nje vend ku puqen 
pikat me te skajshme te Lindjes, dhe te Perendimit. Keto hapesira, 
shpeshhere ishin arene e betejave te pergjakshme per supremacion te 
kesaj apo asajfuqie, te cilat parakaluan kendej pari, dhe secila up'er- 
poq te linte gjurmet e veta, qofte nga aspekti kulturor, qofte aifetar. 
Nisur nga ketofakte, populli shqiptar, qe u valevit ne mes ketyre rrje- 
dhave historike, megjithate arriti te ruante identitetin e vet, por tash 
te pasuruar me nje multikonfesionalitet fetar, me te cilin sot mburret 
e krenohet para botes, dhe te cilin e ka kultivuar per shekuj e shekuj 
me radhe, pa njohur ndonjehere as me te voglin konflikt nderfetar. 

Populli shqiptar duke qene i vetedijshem sefeja si nje prej kompo- 
nenteve shume te rendesishem nejeten e tyre shpirterore, luan nje rol 
te rendesishem ne formimin e vetedijes se tyre si popull dhe shoqeri, 
diti gjithmone qe me xhelozi te ruante keto vlera te larta shpirterore, 
pa marre parasysh se per cilin konfesion fetar behej jjale, ate mysli- 
man, te krishtere apo ortodoks. Fakti pse shqiptaret ruajten dhe kul- 
tivuan me aq xhelozi tolerancen fetare eshte se realiteti fetar ishte nje 
mozaik i vendosur mbi nje shtrat te fuqishem, te perforcuar ne rrjed- 
hen e historise nga veprimi i shume faktoreve sic ishin tiparet etnop- 
sikologjike, gjuha, kultura e perbashket, etj. 

Me nje fjale, toleranca jone e madhe nderfetare e verifikuar per 
shekuj, me nje ekumenizem dhe dialog shembullor, eshte shtylle e 
qytet'erimit shqiptar. 



Ne kete numer pos te tjerash 



Fjala e Nlyftiu te Kosoves, Mr. Nairn 

Ternava ne manifestimin 

"Mesazhi i panes" 

4 

Si do te komentohet hezitimi i 

vendeve islame per njohjen e 

pavaresise se Kosoves? 

6 

Komentimi i kaptines "Jasin" - (61 
8 




Kaptina el-Maide 
14 

Muhamedi a.s. - 

shembull i persosur 

17 



Dr. Hasan Kaleshi studiues 

Kuranit 

38 

Aktuale 
55 




dituria islame / 214 



Fjalim 




Fjala e Myftiut te Kosoves Mr. Nairn Ternava ne manifestimin 
"Mesazhi i paqes" mbajtur me 26 maj 2008 ne Prishtine 

Bote e qyteteruar: Ju falemi nderit 

per tere ate qe keni bere 

per kete popull te pervuajtur 

Te nderuar vellezer e motra, 
Te nderuar te pranishem, 

17 shkurt 2008, zemrat e 9do shqip- 
tari rrahen me shpejt, perjetuan endrren 
e kamotshme, Parlamenti i Kosoves 
shpalli pavaresine e vendit, gezim, lot, 
urime, perqafim kudo ne Kosove, Shqi- 
peri, Maqedoni, Malin e Zi, Luginen e 
Presheves, Sanxhak e kudo qe jetojne 
vellezerit e motrat tona. Per nje moment 
degjoi bota mbare, festohej ne Amerike, 
neper qendrat europiane pothuajse ne 
mbare boten ku jetojne e veprojne bash- 
katdhetaret tane. Festonim, ngase ne 
vazhdimesi kishte atdhedashes qe donin 
lirine,dhe per te nuk kursyen as veten e 
tyre; kishte burra te medhenj te cilet u 
flijuan brez pas brezi, por edhe ne luften 
e fundit me Serbine, te udhehequr nga 
komandanti legjendar Adem Jashari. Fa- 
miljet Jashari, Haradinaj, Pajaziti, 
Ramadani e shume familje e shehide te 
tjere, qe rane per te mos vdekur kurre, 
ishin shembujt me te mire se si mbrohet 
dhe luftohet per fe e atdhe. Allahu xh.sh. 
thote: " Prej besimtareve kishte burra 
qe vertetuan besen e dhene Allahut e 
disa prej tyre e realizuan premtimin 
duke dhene jeten " 

Te nesermen degjojme lajmin nga Ta- 
nzania e larget, ku presidenti Bush thote: 
"Populli i Kosoves meriton Pavaresine 
"per te vazhduar me vone edhe shume 
shtete te tjera njohjen e Pavaresise se 
vendit tone. Ndodhi ajo qe u tha Preside- 
nti Sarkozi ferny eve te nje shkolle te 
Parisit :"Kufijte e kesaj harte do te 
ndryshojne se shpejti ngase ne Europe 
po lind nje shtet i ri". Kjo edhe ndodhi, 
Kosova shtet sovran e i pavarur. 

Ndaj edhe njehere,ne emer te Bash- 
kesise Islame te Republikes se Kosoves 
dhe ne emrin tuaj, i drejtohem opinionit 
boteror duke i thene: 

Bote e qyteteruar: Ju falemi nderit per 
tere ate qe keni bere per kete popull te 
pervuajtur, i cili pati nje histori sa te 
dhimbshme po aq edhe krenare. Ju fale- 



mi nderit qe ne momentin me kritik i 
dolet ne ndihme UQK-se, qe njehere e 
pergjithmone te largohen nga Kosova 
forcat paramilitare ushtarake policore te 
Serbise. 

100 - vjet roberi, ndarje,dhune, mal- 
tretim, burgosje, vrasje, shperngulje,100 
vjet flijim te cilet rezultuan me 100 dite 
pavaresi. Sot Kosova e pavarur, plot 
shprese dhe energji per nje te ardhme me 
te mire. 

Berja e shtetit eshte detyre e te gjithe 
neve, puna, sjellja, respekti, zhvillimi, 
miresjellja, toleranca, paqja, - jane 
vecori qe duhet te na shoqerojne ne si 
individe, familje dhe shoqeri. 

Largohuni nga punet e liga: vellavra- 
sja, vetevrasja, krimi, ekstremizmi, nga- 
se keto e te ngjashme jane te liga qe 
duhen flakur nga mesi yne. 

Menyra me e mire per te kuptuar nje 
fe, eshte studimi i burimit te saj hyjnor. 

Burimi hyjnor i Islamit eshte Kurani, 
qe mbeshtet konceptet e moralit, dashu- 
rise, meshires, perkushtimit, sakrifices, 
tolerances dhe paqes. Nje mysliman qe i 
zbaton sic duhet keto parime ne jeten e 
tij, eshte nje njeri i sjellshem, i thjeshte, 
i drejte, i besueshem dhe me te cilin 



eshte e lehte te krijohen marredhenie te 
mira. Ai perhap dashuri, respekt, harmo- 
ni dhe kenaqesi tek te gjithe ata qe jeto- 
jne prane tij. 

Vlerat e Kuranit i bejne myslimanet 
te pergjegjshem per t'i trajtuar te gjithe 
njerezit, myslimane apo jo, me miresjell- 
je e drejtesi, per t'i mbrojtur ata. AW- 
llahu xh.sh. thote: 

"Mos perhapni crregullim ne toke, 
pasi ajo t'ejet'e bere e begat'e, dhe drej- 
tojuni Atij mefrike e deshire! Meshira 
e Zotit eshte prane atyre qe kryejne 
vepra te mira. " (Kurani 7:56) 

Ata qe nuk jane te interesuar per 
ngjarjet qe ndodhin rreth tij, perderisa 
ato nuk ndikojne drejtperdrejt ne jeten e 
tyre, jane te zhveshur nga largpamesia, 
keta njerez perpiqen te kenaqin egot e 
veta duke i shperdoruar ne menyre te re- 
ndomte mjetet e tyre, pa pasur aspak 
kujdes per kercenimet qe kanosin njere- 
zimin. Sidoqofte, ne Kuran, Zoti lavde- 
ron moralin e atyre qe perpiqen me mish 
e me shpirt per te sjelle miresi ne vendin 
ku jetojne, dhe jane te interesuar per 
ngjarjet qe ndodhin rreth tyre, per te 
tjeret dhe per ata qe veprojne gjithmone 
ne rrugen e miresise dhe drejtesise: 



dituria islame / 214 



Allahu xh sh. thote: 

"...Punoni pune te mira... mos ker- 
koni te shkaktoni mizori ne take! Zoti 
nuk i do mizoret." (Kurani 28:77) 

Mesimet islame ne vazhdimesi kane 
sjelle nje atmosfere lirie dhe tolerance 
ne mes njerezve me fe, gjuhe dhe kul- 
tura plotesisht te ndryshme, qe te jetojne 
se bashku ne paqe dhe harmoni. 

Toleranca e vertete mund te sjelle 
vetem paqe dhe mireqenie ne bote, nese 
zbatohet sipas linjave te pershkruara ne 
Kuran. Per kete' terheq vemendjen veca- 
nerisht ajeti kuranor: "Nuk mund te 
jene te barabarta nje veper e mire dhe 
nje veper e keqe. Largoje te keqen me 
dicka te mire dhe ai, nga i cili te 
ndante armiqesia, do te behet per ty 
nje mik i dashur." (Kurani 41:34) 

Burimi i vertete i bamiresise eshte da- 
shuria per Zotin. Kjo dashuri nxit njeko- 
hesisht edhe dashurine per ate qe Zoti ka 
krijuar. Kjo dashuri e forte dhe afria qe 
besimtari ndien ndaj Zotit qe e krijoi ate 
dhe gjithe njerezimin, e nxit besimtarin 
per te manifestuar nje moral te kenaq- 
shem, si ai qe eshte urdheruar ne Kuran. 

Muhamedi a. s., me porosite hyjnore 
- eshte krenaria e njerezimit. Qe prej 
katermbedhjete (14) shekujsh, gjenite 
me te medhenj dhe filozofet me perma- 
sa boterore si dhe shume e shume teo- 
riciene e mendimtare-yje te qiellit tone 
te mendimit- kane ndenjur te perulur 
nen hijen e tij duke i thene: "Tije njeriu 
per te cilin ne krenohemi se i perka- 
sim. " ndaj te krenohemi edhe ne se jemi 
ymeti i Muhamedit a.s.. 

Edhe sot kur analizohen theniet e 
Muhamedit a.s., te rinj e te reja vrapojne 
pas Muhamedit (s.a.s.) ashtu si fluturat 
pas drites, qe perben nje dukuri te pashe- 
mbullt ne bote. Koha, sistemet, dhuna 
etj. nuk mund ta zbehin tek ne, ne ndje- 
site tona, asnjehere nga te vertetat qe i 
perkasin atij. Po, ai vazhdon te jete po aq 
i gjalle e i fresket! Ashtu sic ishte ne te 
gjalle te tij, saqe shpeshhere na duket se 
pas pak do ta takojme edhe fizikisht, dhe 
do te degjojme zerin e tij, nga dashuria 
dhe respekti qe kemi ndaj shembelltyres 
se pakrahasueshme te tij. 

Ja, pra, kaq i fresket eshte ai ne shpir- 
tin tone, e me kalimin e kohes, behet 
edhe me i fresket.! 

Njerezimi do te vrapoje pas tij, kate- 
drat shkencore do te bejne kerkime rreth 




tij dhe zemrat e hapura ndaj klimes se 
mendimit - do te bien pas tij . 

Ne te njejten kohe ai qe edhe njeriu i 
paqes e i qetesise. Ne e dime dhe e beso- 
jme kategorikisht se mesazhi qe solli 
Muhamedi a.s., qe nje burim paqeje e 
qetesie dhe historia eshte deshmitarja 
me e madhe e kesaj. Ja, pra, e vetmja 
zgjidhje per ta bere njerezimin qe ta shi- 
joje perseri kete paqe e qetesi, eshte qe 
tua beje te njohur njerezve Ate dhe 
driten qe solli Ai. 

Zoti xh. sh. thote:"Allahu u ka bere 
nje favor te madh besimtareve duke u 
derguar nga mesi i tyre nje pejgam- 
ber qe t'ua lexoje argumentet e Tij, t'i 
pastroje (nga te keqijat, nga mekatet) 
dhe t'ua mesoje Librin dhe urtesine." 

Nje dimension i rendesishem i Islamit 
te ardhur me idene e sigurise dhe paqes 
universale, eshte edhe distancimi i indi- 
vidit mysliman nga gjerat qe i sjellin de- 
me materialo- shpirterore si dhe kujdesi 
per te mos i shkaktuar, qofte edhe sado 
pak, deme tjetrit . 

Mysliman i vertete eshte perfaqesue- 
si me i sigurt i besueshem i paqes se per- 
gjithshme ne bote. 

Myslimani e reflekton kudo kete 
ndjenje te larte, qe e mban gjalle ne the- 
llesine e shpirtit te vet. 

Kjo do te thote se parimet edukative 
te sjella prej tij, ishin universale, te tilla 
qe mund t'u pergjigjeshin dhe t'u jepnin 
zgjidhje te gjitha kerkesave te njerezim- 
it. Keshtu qe Pejgamberi Muhamed 
(s.a.s.) eshte edukatori me ndikim me te 
madh i te gjitha koheve dhe ndikuesh- 
meria e tij edukative, eshte me e madh- 
ja e te gjitha koheve! Ne menyre te 



vecante, ne, vleren dhe madhesine e 
edukatorit e kerkojme ne qendrueshme- 
rine e parimeve edukative te sjella prej 
tij- 

Ndaj une iu porosis: 

- Qe te respektoni Allahun - Urdhrat 
eTij 

- Qe te respektoni Muhamedin a.s. 
dhe theniet e tij 

- Te kemi frike Allahun, o robte e 
Zotit 

- Te bejme namaz 

- Te edukojme femijet tane 

- Te shtrijme doren e pajtimit ne mes 
nesh 

- Te punojme per vendin, e ta nderto- 
jme ate 

- T'i luftojme te gjitha dukurite nega- 

tive ne shoqeri 

- Te ruajme identitetin kombetar dhe 

ate fetar 

- Feja, kultura dhe tradita - jane ele- 
mente per ruajtjen e identitetit tone 

- Te integrohemi ne NATO dhe ne 
Bashkimin Europian, keshtu me 
kete identitet fetar e kombetar qe 
kemi ! 

Te nderuar vellezer e motra, se shpej- 
ti do te shihemi ne manifestime te ngja- 
shme neper qendrat e tjera te Republikes 
sone. 

Ju falemnderit 

Veselamu Alejkum 

Prishtine 25.05.2008 

Myftiu i Republikes se Kosoves 
Mr. Nairn Ternava 



dituria islame / 214 



Ne shenjester 



Si te komentohel hezitimi 

i vendeve islame per njohjen 

e pavaresise se Kosoves? 



Mr. Qemajl Morina 

Pyetja, e cila po perseritet me se 
shumti keto dite, qofte ne bise- 
da te rendomta apo ne media, 
eshte perse bota arabe dhe isla- 
me po heziton ta njohje pavaresine e 
Kosoves? 

Kjo pyetje ka rezonin e vet, kur dihet 
se shumica derrmuese e popullit te 
Kosoves i perkasin besimit islam, andaj 
nje perkrahje dhe solidaritet i fille eshte 
pritur nga ajo bote. 

Pergjigja ne kete pyetje kerkon nje 
analize pak sa me te gjere, por ajo qe 
mund te thuhet ne pika te shkurtera 
eshte sa vijon: 

Bota arabe dhe islame, per shkak te 
largesise gjeograifike, si dhe kontakteve 
te pakta, di shume' pak per historine dhe 
te kaluaren tone. Ne vitet e nentdhjeta 
kur represioni i regjimit serb te Millo- 
sheviqit kishte marre permasa te medha, 
gje qe ishte lajmi numer nje ne mediat 
boterore, Sekretari i Pergjithshem i ate- 
hershem i Organizates se Konferences 
Islamike, Hamid El-Gabid, nga Nigjeria 
ne memoaret e tij shkruan: "Ne per Ko- 
soven ne ate kohe nuk kishim kurrfare te 
dhenash, dhe na u desh te kerkonim ndi- 
hme prej gazetarit Muhamed Halife". 

Librat e shkruar rreth Kosoves, te ka- 
luares, historise se saj me te re jane te 
rralle ne gjuhen arabe si dhe ne gjuhet e 
popujve tjere myslimane. 

Kontaktet e nivelit politik apo qever- 
itar ne mes institucioneve tona, me 
instiutucionet perkatese te asaj bote, si 
para viteve te nentedhjeta, por edhe me 
vone pothuajse nuk ka pasur fare. 

Ky boshllek i krijuar nga mosprezen- 
ca jone institucionale, ne ate pjese te 
botes ka krijuar terren te pershtatshem 
per diplomacine serbe dhe ate ruse, qe 
t'i bindin qeverite e atyre vendeve, ne 
vecanti shtetet me ndikim se rasti i Kos- 
oves eshte nje precedent i rrezikshen, te 
cilin po e perkrah Amerika per interesa 
te veta, qe neser mund ta rrezikoj edhe 
sovranitetin e tyre. Kete me se miri e 
pershkruan e perditshmja e Kajros "Al- 
Ahrami" e dates 19 mars 2008, duke ci- 
tuar ministrin rus te Puneve te Jashtme, 
Sergej Lavrov, gjate nje vizite tij ne Li- 



" *^t Jw 


^B f^l ^ft • W^^ki ^tJHi 




T ^^ 


^^s 


ML : JtL^^3 




WmfwWw 


RLjJh 


>t- 1 1B 



ndjen e Mesme se "Moska kerkon nga 
shtetet e Lindjes se Mesme te mos e njo- 
hin pavaresine e Kosoves". 

Shumica e vendeve te asaj bote kane 
qene anetare aktive ne Levizjen e Ve- 
ndeve te Painkuadruara, ku ish-Federata 
Jugosllave ka pasur rol udheheqes, si ne 
formimin dhe aktivitetin e saj. Andaj, 
ekziston nje lloj nostalgjie e atyre ve- 
ndeve ndaj Beogradit, sepse shume prej 
tyre nuk dine se Beogradi tashme nuk 
eshte kryeqytet i ish-Jugosllavise, por 
vetem i Serbise. Kete e vertetoi edhe mi- 
nistri egjiptian i Puneve te Jashtme, Ab- 
dul Gajt, me rastin e vendimit te Samitit 
te Dakarit, qe Kajroja te jete nikoqir i 
ardhshem i Organizates se Konferences 
Islamike ne vitin 2011, ai pohoi se ne te 
njejten periudhe kohore, Egjipti do te 
jete udheheqes i Levizjes se Vendeve te 
Painkuadruara. 

Tek nje pjese e qeverive te atyre ve- 
ndeve, te cilat jane aleate te SHBA-ve 
ekziston nje doze e frikes, se nese ato do 
ta njihnin menjehere pavaresine e Ko- 
soves, mund t'i krijonin vetes probleme 
per shkak te ndjenajve te theksuara anti- 
amerikane ne mesin e popullates, per 
shkak te probelemeve te hapura ne Pa- 
lestine, Irak dhe Afganistan. Andaj, qe- 
verite e ketyre vendeve preferojne qe 
njohjen ta bejne pak me vone. 

Duhet te kemi parasysh, po ashtu se 
disa prej ketyre shteteve kane marredhe- 
nie bilaterale me interesa strategjike per 
vendet e veta. Sa per ilustrim, po per- 
mendim Arabine Saudite, e cila ne te 
kaluaren nuk ka pasur marredhenie di- 



plomatike me ish-Bashkimin Sovjetik, 
per shkak te sistemit komunist, koheve 
te fundit ka nenshkruar nje marreveshje 
disa milioneshe per blerjen e armatimit 
nga Rusia. Kurse, Egjipti vetem pak ko- 
he me pare, me Federaten Ruse nenshk- 
roi marreveshjen per ndertimin e nje 
reaktori berthamore per prodhimin e 
energjise. 

Pa marre parasysh te gjithe keta fak- 
tor, shanset e Kosoves per te depertuar 
ne ate pjese te botes jane me te medha, 
nese ka vullnet dhe strategji te mirefillte. 

E para, te mos hezitojme, t'i afrohe- 
mi asaj bote dhe te mos ndihemi inferior 
per shkak te perkatesise sone islame. 
Kete duhet ta shfrytezojme te luajme ro- 
lin e ures se afrimit dhe bashkepunimit 
ne mes dy civilizimeve e pse te mos the- 
mi edhe ne mes dy besimeve dominante 
ne boten e sotme. Kosova eshte nje xhe- 
vahir per Perendimin kunder ekstremi- 
zmit islamik. 

E dyta, duhet te vihen kontaktet e 
para institucionale te qeverise se Koso- 
ves me institucionet perkatese te botes 
arabe dhe islame. 

E treta, duhet te behet prezantimi i 
historise se Kosoves, ne mediat e atyre 
vendeve, per te kaluaren, te tashmen dhe 
te ardhmen e saj. Ashtu sic eshte histo- 
ria e Kosoves, e jo ashtu sic e prezanton 
ate historiografia serbe. 

E katerta, te ftohen intelektuale dhe 
njerez te mediave te njohur prej atyre 
vendeve ta vizitojne Kosoven, per t'u 
njohur per se afermi me realitetin e Ko- 
soves dhe aspiratat tona ne te radhmen. 



dituria islame / 214 



Manifestimi i 130-vjetorit te Lidhjes 
Shqiptare te Prizrenit do te ishte nje rast 
shume i mire per nje organizim te ketil- 
le. 

E pesta, te vihen kontaktet e para ne 
mes Odes Ekonomike te Kosoves si dhe 
odave ekonomike te atyre vendeve per 
te studiuar mundesite e investimit te ka- 
pitalit te atyre vendeve ne ekonomine 
kosovare. 

Hazim Sagije 



E gj as lit a, ne kuader te perfaqesimit 
diplomatik, ajo bote te kete vendin e me- 
rituara, qe se paku ne metropolet kryeso- 
re, ku edhe jane selite e organizatave me 
rendesi nderkombetare, Kosova te hape 
perfaqesite e saj diplomatike. 

Nese veprohet ne nje menyre te orga- 
nizuar dhe shfrytezohen te gjitha resur- 
set njerezore, qe Kosova dhe Shqiperia 
kane ne dispozicion, besoj se diplomaci- 



se serbe dhe asaj ruse, nuk do t'i mbetet 
mundesi veprimi ne boten arabe dhe is- 
lame. Me kete Kosova, jo vetem se do te 
pervetesoj nje numer te madh te vende- 
ve mike, te cilat jo vetem se do ta njohin 
pavaresine e Kosoves, por edhe do ta 
ndihmojne zhvillimin ekonomik te saj, 
ne periudhen pas pavaresise. 




Kundertheniet tona rreth pavaresise se Kosoves 

(Editorial i botuar ne te perditshmen e Amanit "Al-Ghad" me 22 prill 2008) 

Nje numer shume i vogel i vezhguesve dhe analisteve, kane verejtur kontradikten tone te madhe lidhur me shpalljen e pava- 
resise se Kosoves, dhe heshtjen me te cilin u prit ajo, ne nivelin e botes arabe dhe asaj islame. Ne Ballkan, lindi nje republike 
e re islame. Mirepo, zerat kumbullues per ceshtje arabe dhe islame nuk gjeten kohe' ta pershendesin nje hap te tille. 

Perse? Sepse, Perendimi e ne ve9anti SHBA-te, ishin mami 



e kesaj lindje te re. Andaj, ne vetedijen poltike, qe mbreteron 
sot tek ne, ekziston dallimi madh ne mes lindjes se nje shteti 
pa vullnetin e Perendimit, ne vefanti, Amerikes dhe te asaj qe 
ai shtet te lind ne bashkepunim dhe koordinim me ta. Ne rastin 
e pare, ai eshte i shoqeruar me nder, burreri, gjakun e deshmo- 
reve, librat e miteve, epopeve. Ne rastin e dyte, duke vepruar 
me kete metode, ne te menduar nuk eshte me rendesi vet rezul- 
tati, do te thote lindja e shtetit te pavarur, por me rendesi eshte 
menyra e lindjes dhe numri i te reneve deshmore. 

Ne realitet, perkrahja perendimore, e ne vecanti ajo ameri- 
kane kur eshte ne pyetje geshtja e Kosoves, dallon ne tre obje- 
ktiva, qe eshte veshtire te behen dallimet ne mes tyre. Prej 
kohes kur filloi shkaterrimi i Perandorise Jugosllave, ne fillim 
te viteve te nentdhjeta te shekullit te kaluar, e qe arriti kulmin, 
gjate luftes ne Bosnje (edhe me ate rast Amerika dhe Evropa 
qendruan ne anen e myslimaneve). Armiku i perbashket i pe- 
rendimoreve dhe boshnjakeve ishte i krishter. Saktesisht ishin 
serbet ortodoks. Ne te njejten kohe, teza mitologjike serbe, se 
Kosova eshte toke e shenjte serbe, Jerusalemi serb, duke u 
mbeshtetur ne mite fetare e shpirterore, por thuaja edhe misti- 
ke, nuk u morr parasysh para normave bashkekohore e demo- 
kratike mbi te drejten e popujve per vetvendosje dhe zbatimi i 
vullnetit te shumces. 

Kurse objektivi i trete, permbajtja e se ciles eshte se ky qe- 
ndrim ne anen e Kosoves, (pas atij te Bosnjes), ka qene shkak 
kryesor ne prishjen e marredhenieve te vendeve perendimore 
me Rusine, per here te pare, pas periudhes se luftes se ftohte, 
i cili ka nje cmim tejet te shtrenjte per secilin, Vashingtonin, 
Londren, Parisin dhe Berlinin. 

Kjo nuk do te thote ne asnje menyre, se SHBA-te dhe Evro- 
pa vazhdimisht qendrojne ne anen e myslimaneve, ne kupti- 
min e kundert te asaj qe thuhet, se ato jane vazhdimisht kunder 
myslimaneve. Ne fund te fundit, ceshfja eshte tejet e nder- 
likuar, qe ajo te futet ne nje kend te ngushte ideologjik si "pro" 
apo "contra". Sepse aty vazhdimisht nderhyjne faktor te ndry- 
shem, sig jane interesat, idete, disponimi i opinionit te pergji- 
thshem, ekuilibri i fuqive rajonale dhe nderkombetare etj. 

Nuk ka dyshim se njeri prej shkaqeve te qendrimit te Pere- 
ndimit ne anen e myslimaneve te Kosoves, te cilet jane shqip- 
tare, eshte me qellim te kthimit te besimit me boten islame, per 



ijj.hu i Ji uloicf isUcLolcl- 



■ A^JI 



B5ir 



**t*z> (~*^j&t<js\t?9* ) £3 






!*:*-•- 



amwn 



tfujjjjl A 






JUi vJ liwr ft ^tJLs^Ui man \l*JU *>H*JI uV*\H vLajT ^ i+j*. **U*. 

Aji^ J .. ^ , ri \ bgUfll W* HJX *£C»*y\ *^J1«JI t^Wt W~- V -V>*" V^J *ititnl 

jVJ jJt „* ^j-juHi ti*m *iv ■>& u< uth j«-I J>U .UjJ .jJCJI lJ- J j - J •still *** 
^*l!l)fitli jLtaVl tk** *H 'J t^i-'J jJ 4J*i 1*}** Ititt .^jLi.^iLk.'! 




u»j> •., -, .j -■■ ■ . -. .. 






Vji^ij^'yi ji*-«±*f jji'^u^ji jl 

" <*\.p& jLjjuJyi JiU* vjil .L>a 



-t,jUJI m»H <L*jl iib^iji L-in -^,=.'1 uliIJI ^UMj .h, ,jj ■*__L^.-^i 
. Jji ^^U fiJIt ti^iU l^ J5 US* Irijjrf Jl^*» <JS .\\ 4*) 



vj^ J«e " 



yt» w ^ii jjjbAio ui». i<9d[» tact! uLU»ii ui L>»jdr u^j tiki 

J*» v-= |A|JrivS u ii l. ■■■ ■■ ■—!—-» o' JI '-''J- 1 - ' ■J'f^" "'— •■ " I vl ji J — ■ uJI 1*> 

oLftlrf hii>i Ji ^.i ;«t\L-yi *JWI e* »l t*; ^ s— > JJy jLlm «vVJI ^TP 
-bJt-a} *t*> v* /111 ^l*. 



-£^}^ 



Jjj*j n-t,\ ijjLjin ^l_p ,1967 i^j> Jju Uj^^j U .^..i.— .i* ^>3 ^iL^iiflj v >m jJ. 
1956 ^pLc "uAUI v^js* 11 " ju >*» Vjk* ^J uj jJ1>aII JVa^-i v>? jJ jht» 



U Jl ^Jjl ll ) | 



-^w 



L RS5 flfl3i I 



shkak te keqesimit te marredhenieve me ate bote, ne me 
shume se nje front. 

Tere ajo qe mund te thuhet per tere kete, eshte se braktisja 
kunderthenieve ideologjike, eshte kusht i arritjes se sinqeritetit 
me vetveten, sic eshte edhe kusht i bashkejeteses ne boten ba- 
shkekohore dhe te kompleksuar. Nese mund te thuhet se ame- 
rikanet, paten qendrime kunder arabeve dhe myslimaneve ne 
Palestine, ne ve9anti pas luftes se vitit 1967. Andaj, per hir te 
se vertetes mund te thuhet se ata qendruan ne anen e arabeve 
te Alxherise, ashtu sic qendruan ne anen e Egjiptit ne agre- 
sionin tre palesh ne vitin 1956 

Keto dy te verteta duhen thene, ashtu si9 duhet te merren ne 
konsiderate kur te mendohet ne politike dhe planifikimin per 
te. Po ashtu duhet vepruar edhe kur te shkruhet historia. Cesht- 
ja eshte me komplekse se sa te jete vetem bardhe e zi. 

Pergatiti: Q. M. 



dituria islame / 214 



Fleta e tefsirit 



Sabri Bajgora 



Komentimi i Icaptines "Jasin" - (6) 

(ajetet 55-68) 



1 JJ^»^J? 



' 1? 

' ■ " ° •°l, a ^o f a .f — . -*°<*lii- ,i >i" , ' r tiO 






i 



i^jSj lilt i^r *yLj>- lisi* ji?! jiij 






1 
8 



£ 



MiJa) ftLD jij (*\0)j^-uSo. Ijjd Uj *^rjl JL£2Jj *-$j^1 w>Jj *-$Alyl ^^ip f&u 



! 55. ^to fe Xhenetit task jane te anga- 

\ zhuar me kenaqesi. 

\ 56. Ata dhe shoqet e tyre jane nen 

\ hijet te mbeshtetur n'e kolltuke. 

\ 57. Aty kane peine dhe cka te duan. 

> 58. Kane "Selam ", thenie e Zotit 

\ meshirues! 

1 59. tash,ju kriminele, ndahuni! 

\ 60. O bijte e Ademit (kriminele), po a 

I nuk jua dergova porosine, qe te 

I mos e degjoni djallin, se me te ver- 

\ tet'e ai eshte armiku juaj i hapet!? 

Lidhmeria e ketyre ajeteve 
me ato paraprake 

Pasi Allahu i Madherishem ne ajetet 
paraprake i njoftoi pabesimtaret-idhuj- 
taret se ringjallja dhe dhenia e Llogarise 
do te ndodhin pa dyshim, se keto jane 
percaktime te Allahut, dhe se ne ate Di- 
te, askujt nuk do t'i behet e padrejte, tash 
ne ajetet vijuese, i Lartmadherishmi flet 
per shperblimin e grupit qe do te jene te 
shpetuar, dhe per ndeshkimin e grupit qe 
do te jene te ndeshkuar. 

Ne ajetet ku flitet per banoret e Xhe- 
netit, kemi pershkrimin e miresive qe do 
t'i gezojne ata ne Xhenet, kurse ne ajetet 
ku flitet per gjendjen e krimineleve dhe 
mohuesve, shohim turperimin dhe vuajt- 
jet e tyre, kur atyre do t'u thuhet te nda- 
hen menjane nga turma e njerezve te 
mire, per te shijuar denimin e merituar 
ne humnerat e sketerres... 



61. (Ju porosita) Te me adhuroni 
Mua, se kjo eshte rruga e sigurt! 

62. Vertet, ai (shejtani) ka humbur 
shum'e njerez prej jush, a nuk 
mblodhet mend? 

63. Ky eshte Xhehenemi qe ju premto- 
hejjuve. 

64. Hyni tash ne te, per shkak se mo- 
huat cdo te vertete! 

65. Sot Ne ua mbyllim goj'et atyre, Neve 
naflasin duart e tyre, kurse kembet e 
tyre deshmojneper ate qepunuan. 

Koment: 
Shperblimi i te devotshmeve 

55. Ata te Xhenetit tash jane te anga- 
zhuar me kenaqesi. 

56. Ata dhe shoqet e tyre jane nen hijet 
te mbeshtetur ne kolltuke. 

57. Aty kanepeme dhe cka te duan. 
S'ka dyshim se Ahireti eshte vendi ku 

besimtaret do ta ndiejne lirine e tyre te 
vertete, cilterine trupore e shpirterore. 
Per ata i Madherishmi ka pergatitur 
shperblimin meritor-kenaqesite e Xhe- 



1 

■;■;■ 

8 
•■:■ 

B 

:-:■ 

1 
8 

V, 

66. E, po te duam Ne, do t'ua verbon- M 
im syte e tyre, e ata do ta mesynin 8 
rrug'en, po si do te shihnin? 

67. Dhe, sikur te duam, do t'i kishim m 
gjymtuar ata ne vend, e nuk do t, id 
mund te shkonin as para as prapa. 8 

68. E atij qe ijapim tejetoje gjate, ate fe 
e kthejme prapa ne krijimin e tij. < m 
nuk jane duke menduar? if 

'••? 

s 



etit. (^faredo qe flasim per Xhenetin dhe 
begatite e tij, ne as per se afermi nuk 
mund t'u afrohemi me pershkrim bu- 
kurive te tij magjepsese, te cilat jane 
pergatitur per besimdrejtet. Mbase as 
imagjinata me e bujshme e njeriut, nuk 
mund t'i perafrohet ndonje pershkrimi 
real. Per kete, me se miri na ka treguar i 
Derguari i Allahut, kur ne nje hadithi 
kudsijj, teksa transmeton fjalet e Zotit te 
Tij, thote: "Allahu i Madherishem ka 
thene: "Per robte e Mi te mire kam per- 
gatitur ne Xhenet ate qe nuk ka pare ku- 
rre syri i njeriut (dicka te ngjashme per 
nga bukuria), nuk e ka degjuar kurre ve- 
shi (asi zerash magjepses) dhe gjera qe 
dikujt as nuk mund t 'i kene shkuar nder 
mend (perfytyrimi i dickaje te tille) "' 

Ne Xhenet, 9do gje eshte e perkryer. 
Qdo gje eshte pergatitur enkas si shper- 
blim per ata qe I dhane besen Allahut 



8 



dituria islame / 214 




qysh ne ezel, se nuk do te mashtroheshin 
nga intrigat dhe joshjet e shejtanit, por 
do te pasonin Udhezimin e Tij, te cilin e 
dergoi nepermjet Librave te shenjte dhe 
pejgambereve te shumte. 

Besimtaret ne Xhenet, do te shijojne 
tere ate qe u eshte' premtuar nga i Gjithe- 
meshirshmi, i Cili kurre nuk e thyen pre- 
mtimin e Tij. Ata do te percillen per ne 
Xhenet me nderimet me te larta nga 
melaiket, te cilet do t'ua hapin dyert e tij 
dhe do t'u shprehin mireseardhje e qen- 
drim te perjetshem ne kenaqesite e kesaj 
Parajse te pergatitur enkas vetem per ta. 
Me kete rast, xhenetlinjte do ta falende- 
rojne Allahun xh.sh., per permbushjen e 
premtimit dhe per shperblimin e tyre me 
begatite e Xhenetit. 

Besimtaret ne Xhenet, do te qendroj- 
ne se bashku me familjet e tyre, nen 
flladet e pemeve te larta qe krijojne 
ndjenjen e qetesise shpirterore e fizike, 
duke shijuar cdo miresi. Do te jene te 
mbeshtetur ne kolltuke, e perreth tyre 
sherbetoret e Xhenetit do t'u sherbejne 
me pije e ushqime te ndryshme. 

Zoti i Madherishem do t'i bashkoje 
njerezit ne Xhenet me anetaret e familje- 
ve te tyre, me prinderit, grate dhe femi- 
jet e tyre, te cilet e kane ndjekur rrugen 
e besimit dhe veprave te mira. Ky do te 



jete nje gezim edhe me i madh per ta, se- 
pse takimi me me te dashurit e tyre dhe 
shfrytezimi i perbashket i te mirave te 
Xhenetit, eshte kenaqesi e shumefishte. 
Lidhur me kete, Allahu xh.sh. ne Kuran 
ka thene: 

"Dhe ata qe durojne per tafituar k'e- 
naqesin'e e Zotit te tyre, qe e falin na- 
mazin dhe qejapin nga ajo me se i kenti 
furnizuar Ne, fshehtas e haptas, dhe te 
keqen e kthejne me te mire, te title t ka- 
ne perfundim te mire. Xhenete e kopsh- 
te te Adnit (te perjetshme), ku do te 
hyjne ata dhe kush ka here mire (besu- 
ar) nga prinderit e tyre, nga grate dhe 
nga pasardhesit (femijet) e tyre, kurse 
meleket do te hyjne tek ata (per t 'i vizit- 
uar) nga secila der'e". (Err-Rra'd, 22- 
23). 

tfl ^3 'a* ^ ?*" 
58. Kane "Selam", th'enie e Zotit m'e- 
shiruesl 

Pa dyshim qe momenti me madhesh- 
tor qe do ta perjetojne besimtaret ne 
Xhenet, eshte ai kur atyre u shfaqet Kri- 
juesi i tyre. Ky eshte moment, kur ata do 
te shkrihen ne ekstazen e dashurise hyj- 
nore, sepse te paret e Allahut xh.sh. 
eshte shperblim mbi shperblime. Ate di- 
te do te kete fytyra te ndritura e te gezu- 



ara, qe do t'i kene drejtuar shikimet e 
tyre nga Krijuesi i tyre i plotfuqishem. 
Allahu xh.sh. thote: "Ate dite do te kete 
fytyra te shkelqyera (te gezuara) qe shi- 
kojne Zotin e tyre. " (El-Kijame, 22-23) 

Disa dijetare kane thene se pershen- 
detja e Allahut ndaj xhenetlinjve do te 
jete nepermes melaikeve, por nje pohim 
i tille eshte i pabaze, sepse vete ajeti ne 
fjale demanton nje gje te tille. 

Ne lidhje me ajetin 58 te kesaj kapti- 
ne: "Kane 'Selam', th'enie e Zotit me- 
shirues!" eshte transmetuar nga Xhabir 
bin Abdullah r.a. te kete thene: "Ka the- 
ne i Derguari i Allahut s.a.v.s.: "Derisa 
banoret e Xhennetit te jene ne kulmin e 
kenaqesise se tyre, bej'as, siper tyre do te 
shkelqeje nje drite e forte, e cila do t'ua 
terheqe vemendjen per ta pare. Kur ja, 
Allahu xh.sh. do t'u shfaqet atyre me ki- 
te drite te mahnitshme hyjnore duke u 
thene: "Paqja dhe shpetimi qofte mbiju, 
o banore te Xhenetit" Pastaj besimtaret 
do ta shohin Ate dhe Ai do t'i shikoje 
ata, dhe nga kenaqesia e papershkrue- 
shme qe pushton qeniet e tyre, ata me 
nuk do ta kthejne koken tek kenaqesite e 
tjera te Xhenetit, perderisa shikimet e 
tyre ende tejene te drejtuar a nga Ai, de- 
risa Allahu te mos fshihet nga te paret e 
tyre, por prane tyre megjithate do te 



dituria islame / 214 



W^ + '^^ 


Lo-xJLc 


^^g|H^^^ : udloJ OIJI tllii 

v. • , - - 




[81 OjqiJI 1 



mbeten Nuri dhe Miresia e Tij, madje 
edhe ne pallatet e tyre. " 2 

Po ashtu transmetohet nga Xherir b. 
Abdullahu r.a. te kete thene: "Kemi qene 
tek i Derguari i Allahut s.a.v.s., e ai shi- 
koi Henen katermbedhjeteshe dhe tha: 
"Vertet ju keshtu do ta shihni Krijuesin 
tuaj, qarte, ashtu sic po e shihni Henen. 
Nuk do te ngushtoheni dhe shtyheni mi- 
dis jush qe ta shihni. " (Muttefekun ale- 
jhi). 

Ne Xhenet, besimtaret kane vetem 
nje pershendetje: "Selam "- paqe-shpe- 
tim ", sepse Allahu eshte Shpetuesi i tyre 
nga zjarri i Xhehenemit. Aty nuk do te 
degjohen kurre fjale te pista e as do te 
kete xhelozi, urrejtje a smire ne mesin e 
banoreve te tij, kurse, ne shenje falende- 
rimi ndaj Krijuesit, per dhuntite e Xhe- 
netit, banoret e Xhenetit do t'l drejtohen 
Allahut me fjalen El-Hamdulil-lah. Li- 
dhur me kete, Zoti i Madherishem ka 
thene: 

"Lutja e tyre ne te (Xhenet) do t'ejete 
- Qofsh lavd'eruar, o Zotiyne, epershe- 
ndetja e tyre Paqe-Selam nd'ersa fundi i 
lutjes se tyre do te jete: Falenderimi I 
qofte Allahut, Zotit te boteve". (Junus, 
10). 



Ndeshkimi 
i krimineleve te pabindur 

59. Tash, ju kriminele, ndahuni! 

S'ka dyshim se nder momentet me te 
renda e me te veshtira per pabesimtaret, 
do te jete 9asti kur Allahu i Madheri- 
shem urdheron te ndahen turmat e mizo- 
reve dhe te pabesimtareve nga turmat e 
besimtareve te devotshem. Te paret, do 
te nisen me dhune e vrazhdesi ne stacio- 
nin e fundit te tyre te perjetshem, Xhe- 
henemin. 

Allahu ne Kuran thote: 

"Ate dit'e i tubojme tegjithe, nderkaq 
atyre qe I kane ber'e shok Allahut, u 
themi: "Rrini ne vendin tuaj, ju dhe 
idhujt tuaj!" Ne i ndajm'e ata..." (Ju- 
nus, 28) 

Dhe: 

"Dhe diten kur te ndodhe Kiameti, 
ate dit'e do te ndahen (njerezit)." (Er- 
Rrum, 14) 

Keta kriminele, e kane merituar kete, 
sepse nuk ndoqen rrugen e te Gjitheme- 
shirshmit per te cilen i ftoi Ai pander- 
prere. Sipas Dahhakut, ne kete dite do te 
ndahen kriminelet dhe pabesimtaret ne 
grupe: hebrenjte ne nje ane, te krishteret 



ne anen tjeter, zjarradhuruesit ne nje 
ane, idhujtaret ne anen tjeter, materialis- 
tet ne nje ane dhe ateistet ne anen tjeter, 
e keshtu me radhe, te gjitha grupet e 
kufrit, do te jene te mbledhura tok ne nje 
vend... 3 Allahu xh.sh. ne keto momente 
kur ata te jene nisur ne rrugetimin e fu- 
ndit te tyre tragjik, atyre do t'u drejtohet 
me fjalet: 

l y i J> jJtf »SJ Ail uUaI2Jl 

60. O bijte e Ademit (kriminele), po a 
nukju dergova porosine, qe te mos e 
degjoni djallin, se me te vertet'e ai 
eshte armikujuaj i hap'et!? 

Kjo argumenton faktin se pabesimta- 
ret do te mbesin te shtangur. Asnje fjale, 
asnje peshperitje, asnje arsyetim nga ana 
e tyre. Ata e ndiejne thelle fajesine e ty- 
re. Ata do te kishin deshiruar tash te 
ishin serish ne kete dynja e te benin pune 
te mira, por tash eshte vone per cdo gje. 
Fati i tyre tashme eshte vulosur. Ata do 
te mbesin se bashku me djallin ne ske- 
terrat e llahtarshme te Xhehenemit, duke 
u ndeshkuar per bemat e tyre. Porosia e 
Allahut per ta - a nuk jua dergova poros- 
ine dhe keshillen qe te mos e degjonit 
shejtanin qe jua zbukuronte punet tuaja 



10 



dituria islame / 214 



te' keqija, do t'u fingelloje si dicka e njo- 
hur ne veshet e tyre, por e injoruar tere- 
sisht nga verberia qe kishte kapluar 
zemrat dhe mendjet e tyre ne kete bote. 
Ata nuk kishin mundur as te imagjinon- 
in se shejtani ua kishte zbukuruar te 
gjitha ato shemti qe kishin bere. Ata nuk 
i kishin degjuar pejgamberet dhe kishin 
refuzuar Librat e shenjte. Ata atehere 
kishin harruar porosine hyjnore qe u 
kishte proklamuar Allahu nepermjet te 
derguarve, e cila thoshte: 



j£j> JpI 



61. (Ju porosita) Te me adhuroni Mua, 
se kjo eshte rruga e sigurt! 

E vetmja rruge qe do te duhej ta ndi- 
qnin, ishte adhurimi i Allahut e jo i idhu- 
jve dhe zotave te rrejshem, te cilet, ata 
vete i kishin fantazuar me imagjinaten e 
tyre te shtrember, gjithnje te ndikuar nga 
shejtani i mallkuar. I vetmi shpetim per 
ta do te kishte qene adhurimi i sinqerte i 
Allahut, Krijuesit te pashoq, i Cili na 
mbikeqyr veprat qe ne bejme. Vetem kjo 
eshte rruga e sigurt drejt drites hyjnore 
dhe shpetimit ne boten tjeter. Zaten, 
edhe ne suren El-Fatiha, 6, eshte perme- 
ndur lutja jone drejtuar Allahut: "Udh'e- 
zona ne rrugen e drejte!". Pra, i lumtur 
e i shpetuar nga kurthet dhe intrigat e 
shejtanit, do te jete vetem ai qe e ka ze- 
mren te paster e te forcuar me iman e 
besim te sinqerte 4 . 

\jt£ Vvr °JS5a ji>i tiiij 

62. Vertet, ai (shejtani) ka humbur shu- 
ttle njerez prej jush, a nuk mblodhet 
mend? 

Se shejtani eshte armik i hapet i njeri- 
ut, Allahu kete ua ka bere me dije qysh 
me ngjarjen e Ademit, kur ai nga xhe- 
lozia ndaj tij, me dredhi dhe intriga, 
kishte arritur ta mashtronte. Ai kete mi- 
sion e kreu qe prej asaj dite dhe do te va- 
zhdoje ta kryeje deri ne Diten e Fundit te 
kesaj bote. Pasi Allahu kishte mallkuar 
shejtanin, kur ky i fundit kishte refuzuar 
t'i binte ne sexhde nderimi Ademit a.s., 
duke thyer keshtu Urdhrin e Tij, ai vertet 
e kishte merituar mallkimin dhe perbuz- 
jen e Zotit, por, meqe ai fitoi mallkimin 
e perjetshem dhe Xhehenemin si vend- 
banim, ai iu lut Allahut qe ta linte te lire 
ta devijonte cdo njeri te luhatshem qe do 
te arrinte ta fuste ne kurthet e tij djalle- 
zore. 

"Ai (Iblisi) tha: "Zoti im, m'ejep afat 
deri ne diten e ringjalljes!", (Zoti) Tha: 
"Po,jeprej atyre te afatizuarve, deri ne 



koh'en e dit'es se caktuar!" Ai tha: 
"Pasha madherine T'ende, kam pier t'i 
shmangur prej rrug'es se drejte qe te 
gjith'e, p'ervec atyre qe jane te sinqerte 
nga robt'e e Tu!" (Zoti) Tha: "Pasha te 
verteten, e Une eflas vetem te verteten: 
Une do ta mbush Xhehenemin me ty 
dhe me te gjith'e ata qe vijnepas teje!" 
(Sad, 79-85) 

I Lartmadherishmi, duke ditur se she- 
jtani nuk ka dore ne zemrat e besimta- 
reve te sinqerte, ia dha kete mundesi, sa 
per ta vene ate ne sprove dhe per t'ia be- 
re me dije se sa i pafuqishem do te jete 
kundruall besimtareve, te cilet Allahu i 
ka pajisur me mburojen e blinduar, te ci- 
len nuk mund ta shpoje asnje intrige e 
shejtanit-Imanin e thelle e te paluhatsh- 
em ne Allahun xh.sh.. Por shejtani, 
megjithate, disa njerezve te luhatshem, 
duke ua hijeshuar shemtite e tyre, ua pe- 
rfitoi zemrat, e keta jane pabesimtaret, te 
cilet do t'i marre me vete ne Xhehe- 
nem... 

s fa t 9 s 

63. Ky eshte Xhehenemi qe ju premto- 
hejjuve. 

64. Hyni task ne te, per shkak se mohu- 
at cdo te vertete! 

Ah sa mynxyre e madhe do t'i prese 
keta pabesimtare, kur te jene drejtuar tek 
humnerat e zjarrta e te tmerrshme te 
Xhehenemit. Vetem tash, pasi ta shohin 
zjarrin e llahtarshem, do te kuptojne bi- 
ndshem se Xhehenemi vertet do te jete 
vendbanimi i tyre i shemtuar. Vetem 
tash, kur me syte e tyre do te shohin tere 
kete lemeri, do t'u vije ndermend persh- 
krimi i tij, per te cilin ua kishte terhequr 
verejtjen i Gjithemeshirshmi. Ai i kishte 
ftuar ta besonin Ate dhe te mos pergen- 
jeshtronin te derguarit e Tij. Ndersa, ata 
qe kishin rene ne grackat e mosbesimit, 
ja tash tek ballafaqohen me ate qe u ki- 
shte premtuar Allahu prej ndeshkimit. 
Thenia: "Hyni tash ne te!", eshte kulmi 
i turperimit te tyre. Ata do te hidhen ne 
keto sketerra, pa meshire. Melaiket e az- 
abit, te cilave Allahu nuk u ka krijuar as- 
nje pike meshire ne zemrat e tyre, e kane 
vetem kete detyre, te hedhin ne zjarr ke- 
to krijesa njerezore dhe exhinet qe nuk 
besuan Allahun dhe Diten e Gjykimit. 
Ky do te jete perjetimi fizik i Xhehene- 
mit qe ata kishin pergenjeshtruar. Kjo 
skene, gjithsesi do t'ua kujtoje ketyre 
pabesimtareve ajetet 6-7 te kaptines Et- 
Tekathur: "Ju patjeter do ta shihni 
Xhehennemin. Madje ate do ta shihni 



te bindur plotesisht". Ata, ne jeten e ke- 
saj bote, kurre nuk kishin besuar se do ta 
perjetonin kete zjarr te Xhehenemit. Ata 
tash po e shihnin, te bindur plotesisht ne 
vertetesine e tij, por momenti me i trish- 
tueshem per ta do te jete momenti kur do 
t'u thuhet: Shijoni idhtesine dhe tmerrin 
e ketij zjarri percellues, qe djeg e keput 
zorret nga nxehtesia. Ushqimi i tyre do 
te jete pema Zekkum, ndersa pija, ujet e 
vale. 

Ja si na i pershkruan Allahu i Plotfu- 
qishem keto tmerre ne disa prej ajeteve 
kuranore: 

"Eshte e vertete sepema e Zekkumit, 
do te jete ushqim i mekatareve. Vlon si 
katrani ne barqe, ashtu si vlon uji i 
vale" (Ed-Duha 43-46). 

dhe: 

"Kursep'er ata qe nuk e kane besuar 
Zotin e tyre, do te kete denim te Xhehe- 
nemit, sa vendi i keq qendrimi qe eshte 
ai! Kur te hidhen ne te, do te degjojne 
ushtimen e tij duke vluar. Gati sa nuk 
p'elcet nga terbimi, sa here qe hidhet ne 
te ndonj'e grup, ata i pyet roja e tij- a 
nukju ka ardhur Pejgamberi? Po, tho- 
ne (ata), por ne nuk i kemi besuar dhe 
kemi thene se Allahu nuk ka zbritur as- 
gje,ju nukjeni asgje tjeter pos ne devi- 
jim imadh". (El-Mulk, 6-11) 

dhe: 

"Do te digjen ne zjarr te ndezur fla- 
ke. Do t'u jepet uj'e nga burimi i vale. 
Nuk do te ken'e ushqim tjeter p'ervec 
ferrave". (El-Gashijje, 4-6) 

Ajetet per ndeshkimet e ndryshme te 
renda ne Xhehenem, jane shume, por ne 
u mjaftuam vetem me disa prej tyre... 

65. Sot, Ne ua mbyllim goj'et atyre, 
Neve naflasin duart e tyre, kurse k'e- 
mb'et e tyre d'eshmojn'e per ate qepu- 
nuan. 

Pabesimtaret, te prire nga egoja dhe 
karakteri i tyre rebelues, ne Diten kur do 
te ballafaqohen me vendimin fmal-den- 
imin ne zjarr te Xhehenemit, do te per- 
piqen te mohojne 9do veper te tyre te 
kufrit. Ata do te perpiqen te gjejne lloj- 
lloj arsyetimesh, por kot. Kete dite asku- 
jt nuk do t'i behet padrejtesi. Secili njeri 
e ka te varur fluturaken (shenuesin e 
perpikte te veprave qe ka bere ne jeten e 
kesaj bote), dhe ai do t'i shohe te gjithe 
veprat e tij, qofshin te mira qofshin te 
keqija. Mirepo, ata do te ballafaqohen 
edhe me nje te papritur. Ata do te "trad- 
htohen" edhe nga vete gjymtyret e tyre, 



dituria islame / 214 



11 




te' cilave Allahu do t'ua mundesoje te 
flasin e te tregojne per mekatet e ketij 
njeriu. Atij ate dite do t'i mbyllet goja 
dhe do te flase syri i tij per haramet qe 
ka shikuar, dora se c'haram ka punuar, 
dhe kemba se ne 9'haram ka shkuar. 
Tere kjo do te behet qe pabesimtaret te 
gjunjezohen me argumente kunder vet- 
vetes, sepse Allahu nuk i ben te padre- 
jten askujt, vecse, para se t'i denoje ata, 
Ai se pari do t'i ballafaqoje me vetveten, 
qe ata vete ta gjykojne e te llogarisin 
vetveten. 

Pas kesaj, Allahu i Madherishem sqa- 
ron manifestimin e fuqise se Tij ndaj ty- 
re, kur u defton se, po te donte, do t'ua 
merrte te paret dhe do t'i gjymtonte ata 
ne menyre qe te mos mund te levizin ... 
' ' * ' 

'. * vi ff' 'l •'* I -"* II 

66. E, po te duam, Ne do t'ua verbonim 
syte e tyre, e ata do ta mesynin rru- 
gen, po si do te shihnin? 

Kuptimi siperfaqesor i ketij ajeti 
eshte shume i qarte dhe nenkupton fak- 
tin se, po te donte Allahu, do te vuloste 
shikimet e njerezve duke ua marre te pa- 
ret dhe mundesine per te pare, njohur e 
perceptuar gjerat, mirepo a thua cili 
eshte kuptimi i thelle dhe i perpikte i tij? 

Po te mendosh se Allahu ka krijuar 
besimtarin dhe qafirin, dhe se Ai ka da- 
shur qe qafiri te jete mohues, kjo pa 
dyshim eshte nje lajthitje e qarte. Te 
gjykosh se Allahu e ka detyruar nje pa- 
besimtar te jete prej mohuesve, atehere 
patjeter shtrohet pyetja: Per c'arsye ate- 
here ia ka dhuruar syte, te degjuarit dhe 
mendjen, nepermjet se ciles te mund te 



zbulonte te verteten? Valle, a nuk jane 
keta sy qe shohin, argument i pakontes- 
tueshem se Allahu i ka krijuar ata, qe te 
mund te shihen argumentet e Madhesh- 
tise se Allahut. A nuk jane keta sy, sikur 
nje dritare e zgjatur, per te pare dhe per- 
ceptuar boten e jashtme? 

Po te mos donte Allahu te na udhezo- 
nte, atehere perse na i ka dhuruar shqi- 
sat? Pergjigjja e vetme eshte: qe ne, me 
syte, veshet dhe mendjen tone, te kemi 
mundesi te shohim, te degjojme dhe te 
kuptojme Madheshtine e Krijuesit, dhe 
per ta besuar Ate pa kurrfare shtrengimi. 

Krijuesi i Gjithesise e dalloi njeriun 
nga te gjitha krijesat e tjera me dhuntine 
e te menduarit dhe te logjikuarit. Mendja 
eshte dhurata me e 9mueshme dhe me 
madheshtore e Zotit per njeriun, me se e 
ka lartesuar mbi te gjitha krijesat e gjal- 
la ne toke. 

Nga fjalet e Allahut Fuqiplote ne kete 
ajet: "E, po te duam, Ne do t'ua ver- 
bonim syte e tyre... ", kuptojme faktin se, 
po te doje i Gjithefuqishmi, kete mund 
ta beje kurdo qe deshiron, por Ai, nga 
meshira e Tij e pakufishme, njeriut i dha 
mundesine qe rreth tij te shihte argu- 
mentet e madheshtise hyjnore dhe ta 
besonte Ate pa kurrfare imponimi dhe 
shtrengese. 

Ne kete menyre Allahu xh.sh. i njo- 
fton pabesimtaret, se Ai ua kishte dhene 
te gjitha mundesite per ta shpetuar vet- 
veten, sepse ua kishte dhuruar syte per te 
pare, veshet per te degjuar dhe mendjen 
per te logjikuar, se cilen rruge duhej 
ndjekur. Po te ndodhte qe i Plotfuqishmi 
t'ua merrte te paret e syve, a thua si do 
ta gjenin ata rrugen ne erresiren qe do t'i 
rrethonte? Cfare ironie?! Keta pabesim- 



tare nuk arriten te gjenin rrugen e drites, 
edhe pse i kishin syte, po a thua si do ta 
gjenin ate, po te ishin te verber, pa sy?! 

67. Dhe, po te duam, do t'i kishim gjy- 
mtuar ata ne vend, e nuk do te mund 
te shkonin as para as prapa. 

Edhe ne kete ajet kuranor shohim 
mrekulline e madhe hyjnore. Allahu i 
Madherishem na ka dhene kete kon- 
strukt trupor, i cili, ndonese i dobet dhe i 
brishte, megjithate eshte aq i kompliku- 
ar per kuptimet tona, saqe per te mund te 
flasin vetem anatomistet e rryer e profe- 
sioniste, te cilet merren me studimin e 
trupit te njeriut. Allahu na ka dhene mu- 
ndesine qe te levizim me kembet tona, te 
levizim duart dhe koken ngado qe te 
deshirojme. Ai na ka dhuruar nje kon- 
strukt te tille eshteror, i cili lidhet ne me- 
nyre te perkryer me muskujt e panumert 
ne trupin tone, ndersa keta muskuj te 
perbere prej mishi dhe miliarda indesh e 
fijesh nervore, jane te mbushur me dej 
qe percjellin gjakun ne barkushet e zem- 
res dhe ne tru, duke pulsuar gjalleri e 
vitalitet. 

Po te ndalemi te mendojme se sa mu- 
skuj duhet te vihen ne levizje per vetem 
nje levizje, sa komanda percillen me 
shpejtesi te paimagjinueshme nga koma- 
nda qendrore qe gjendet ne trurin e nje- 
riut, vertet do te mbetemi te ngazellyer 
nga mrekullia qe perben trupi yne. 

Dhe, po te mos ishin vullneti dhe de- 
shira e Allahut qe te na krijonte ne kete 
forme kaq te bukur, a thua si do te arrin- 
im te leviznim? 



12 



dituria islame / 214 



Pandaj, me te drejte, shtrohet pyetja, 
po te donte Allahu te na linte te shtangur 
e te palevizshem, a thua si do te mund te 
gjalleronim e te jetonim? Por, Allahu, 
duke ditur se ne Diten e Gjykimit ka 
njerez qe do te benin ndonje verejtje te 
tille, Ai e persosi krijesen njerezore du- 
ke i dhuruar mendjen-trurin, gjene me te 
fmueshme, me ane te te cilit njeriu ko- 
mandon te gjitha levizjet e tij, prandaj 
do te kerkoje pergjegjesi, me plot te 
drejte, prej cdo njeriu, madje edhe prej 
fdo gjymtyre. A nuk thote Allahu xh.sh. 
ne Kuran: 

"...te degjuarit, te paret dhe zemra, 
per te gjitha k'eto ka pergjegjesi" (El- 
ls r a 'e, 36) 

Po te donte Allahu, keta njerez qe 
nuk besuan, ne momentet kur ata benin 
mekate, do t'i linte te shtangur ne vend, 
te gjymtuar e te deformuar, ne menyre 
qe te mos mund te leviznin as para e as 
prapa, por Ai i la te lire ne veprat e tyre, 
ne menyre qe ne Diten e Gjykimit t'i 
shtange e t'i gjymtoje me shpalljen e ve- 
ndimit te dhimbshem, se ata do te jene 
banore te perhershem te Xhehenemit! 

68. E atij qe ijapim tejetoje gjate, ate e 
kthejme prapa ne krijimin e tij. A 
nuk jane duke menduar? 

Ky ajet eshte nje terheqje e fuqishme 
e verejtjes per cdo pabesimtar dhe, per- 
gjithesisht, per 9do njeri, qe te kene kuj- 
des se si e shfrytezojne jeten dhe kohen 
e tyre. Per te gjithe keta, duhet te jete 
mesim fakti se njeriu, kur eshte i ri, ka 
mundesi te beje vepra te mira a te keqija, 
duke qene me trap te fuqishem e mend- 
je te kthjellet. Pas kesaj, njeriun fillojne 
ta rendojne vitet e pleqerise dhe semu- 
ndjet, vite kur ai humb fuqine, vitalitetin 
dhe elanin, duke u kthyer ne nje krijese 
te dobet e te pafuqishme. Nese njeriu, 
gjate rinise dhe kohes se pjekurise, nuk 
ka arritur te gjeje udhezimin, atehere 
gjasat per te bere nje gje te tille ne ple- 
qeri, jane edhe me te vogla, sepse jete- 
gjatesia e tij nuk do t'i ndihmoje asgje. 
Ky eshte nje argument nga ana e Allahut 
per pabesimtaret, ne menyre qe te mos 
mundohen te gjejne ndonje arsyetim se 
nuk kane pasur kohe te mjaftueshme per 
te hulumtuar e gjetur rragen e shpetimit 
e te udhezimit. 

A nuk thote i Madherishmi ne Kuran: 

"Allahu eshte Ai qe ju krijoi ne nje 

gjendje te dobet, pastajpas asaj dobesie 

ju dha fuqi, e pas fuqise, dobesi e ple- 

qeri. Ai krijon cka te doje, Ai eshte me 



i dijshmi, me i fuqishmi." (Err-Rrum, 
54) 

Ne lidhje me kete, edhe i Derguari i 
Allahut ne nje hadith te tij, kur flet se si 
duhet shfrytezuar koha, thote: "Shfryte- 
zoji pese gjera para pese te tjerave: 
Rinine para pleqerise, shendetin para 
semundjes; pasurine para varferise; 
jeten para vdekjes dhe kohen e lire para 
se tejesh i zene". 

Margarita re te urtesise 
nga keto ajete 

1. Banoret e Xhenetit do te shijojne te 
gjitha begatite dhe miresite qe Allahu 
u ka pergatitur. Ata do te jene me 
bashkeshortet dhe familjaret e tyre te 
ulur neper kolltuke te larte. Do te jene 
vertet zoterinj, me plot kuptimin e 
fjales, sepse atyre do t'u sherbejne 
sherbetoret e Xhenetit. Ata do ta ndi- 
ejne kenaqesine e besimit te tyre ne 
kete bote, por, mbi te gjitha, kenaqe- 
sia me e madhe per ta eshte kur 
Allahu do t'i pershendese me fjalen 
Selam-Paqe, Allahu do te jete i ke- 
naqur ndaj tyre dhe ata do te jene te 
kenaqur qe Zoti dhe Krijuesi i tyre i 
pershendet me Selam, pershendetje 
kjo e cila do te jete pershendetja e ba- 
noreve te Xhenetit. 

2. Izolimi dhe ndarja e pabesimtareve 
kriminele nga turma e besimtareve, 
do te jete ne shenje nen9mimi e per- 
buzjeje, meqe ata talleshin me be- 
simtaret ne kete bote. Ndarja e tyre 
simbolizon drejtesine absolute te 
Allahut xh.sh. dhe besimtaret, te cilet 
ishin me te pervuajtur ne jeten e kesaj 
bote, do ta ndiejne supremacionin 
dhe epersine e vertete ndaj qafireve, 
te cilet ne kete bote kishin qene me- 
ndjemedhenj e te prishur moralisht. 

3. Allahu i terheq verejtjen njerezimit 
per nje armik te perbetuar te tyre-she- 
jtanin e mallkuar, i cili me pare e pati 
mashtruar babane e tyre - Ademin 
a.s., qe te kishin kujdes nga intrigat 
dhe djallezite e tij. Ata duhet te ruhen 
te mos joshen nga djallezite e tij per 
te qene mohues te nimeteve te 
Allahut Fuqiplote. Njerezit gjithhere 
duhet ta kene ne hater se vetem tek 
Allahu eshte kthimi, dhe se cdo spro- 
ve ne kete bote eshte per te na spro- 
vuar imanin dhe besimin e thelle qe 
kemi ne Allahun xh.sh.. 

4. Ndeshkimi me Xhehenem do te jete 
nder momentet me te tmerrshme per 
mohuesit e fese se Allahut. Mjere per 



ata qe nuk ndoqen udhezimin dhe ke- 
shillat e pejgambereve... 

5. Per pabesimtaret, idhujtaret, femohu- 
esit, befasia me e keqe do te jete mo- 
menti kur ata, duke u perpjekur te 
mohojne ndonje veper te keqe te bere 
nga ana e tyre, do te tradhtohen nga 
vete gjymtyret e tyre - syte, duart dhe 
kembet, te cilave Allahu do t'u jape 
aftesine per te folur, per te deshmuar 
se 9 'mekate kishte bere me to pronari 
i tyre... Ky argument eshte edhe nje 
terheqje e verejtjes se askush nuk do 
t'i shpetoje drejtesise se Allahut, por 
do te shperblehemi, ne varesi nga 
veprat qe kemi bere gjate jetes sone 
ne kete bote. 

6. Jetegjatesia e njeriut nuk nenkupton 
ndonje privilegj shtese per njeriun, 
perkundrazi, ajo eshte vetem sprove. 
Sa me gjate' qe te jetoje njeriu, mu- 
ndesia per te rreshqitur ne gabime 
eshte me e madhe. Njeriu ne moshen 
e pleqerise, me nuk eshte ne gjendje 
te kujdeset as per trupin e tij, e jo me 
te ndihmoje dike tjeter. Njerezit duhet 
te kuptojne perfundimisht nje fakt: 
jeto sa te jetosh, megjithate vdekja te 
arrin, sepse ndaj saj nuk eshte imun 
askush, por ajo qe ka peshe dhe rend- 
esi, eshte qe jeta jone te kete nje kup- 
tim, qe jeta jone te kaloje ne besim 
dhe ne rrugen qe ka porositur i Plot- 
fuqishmi... 

7. Koha eshte nje gje shume e shtrenjte 
dhe e 9mueshme per 9do njeri. Ajo 
duhet shfrytezuar maksimalisht ne 
pune te mira dhe assesi ne pune te 
liga e te neveritshme. Njeriu duhet ta 
kuptoje se 9do fryme qe shpenzon, e 
ka shpenzuar nje pjese te jetes se tij 
duke iu afraar me afer vdekjes. Me i 
madhi i gjenerates se tabiinjve, Hasan 
El Basriu, ka thene: "O bir i Ademit, 
me te vertete tije me dite te caktuara, 
sa here qe te shkon nje dite, ka shkuar 
nje pjese ejotja. ", dhe: "Nuk i kalon 
nje dite birit te Ademit pervecse ajo 
thote: "O bir i Ademit, unejam nje di- 
te e re dhe per punen tende deshmitar, 
perfito nga une, sepse line nuk kthe- 
hem me deri ne Diten e Gjykimit! " 

- vijon - 



Fusnotat: 

1 . Transmeton Ebu Hurejre (Muttefekun alejhi). 

2. "Muhtesar Tefsir Ibn Kethir" redaktuar nga Mu- 
hammed Ali es-Sabuni, veil. Ill, fq. 167. 

3. Tefsirul Munir, veil. 23, fq. 40. 

4. Tefsiri i Sha'raviut, fq. 12689 



dituria islame / 214 



13 



Meditime kuranore 



Kaptina el-Maide 



Amr Halid 



Numra qe kane kuptim 

Asnje nga kaptinat kuranore nuk kane 
filluar me thirrorin "0 ju qe besuat..." 
me perjashtim te kaptines El-Maide. Kjo 
eshte e vetmja sure qe fillon me thirrjen 
drejtuar besimtareve. Kjo thirrje eshte 
perseritur ne kete kaptine 16 here, kurse 
ne teresi kjo ne Kuran eshte perseritur 
88 here. Abdullah ibn Mes'udi thote: 
"Kur te degjosh 'O ju qe keni besuar' - 
degjoje me vemendje, sepse ajo urdher- 
on per ate qe eshte e mire apo ndalon 
nga e keqja ." 

Kuptimi i kesaj thirroreje eshte "O ju 
qe besuat Allahun me bindje te plote, 
dhe jeni te kenaqur me Allahun per Zot, 
degjoni dhe nenshtrohuni !" 

Synimi i saj 
eshte vete thirrja e saj 

Kjo kaptine fisnike fillon me fjalet e 
te Lartmadherishmit "O ju qe besuat! 
Zbatoni premtimet (obligimet)....", qe 
nenkupton: o ju besimtare, te jeni besni- 
ke ne marreveshjet mes jush dhe Allahut 
per mekembesine ne toke, ne marreve- 
shjen tuaj se Islami eshte program qe 
percillet, dhe ne marreveshjen tuaj se a 
do jeni te drejte dhe te meshirshem me 
njerezit. O ju besimtare, behuni te forte, 
vazhdoni ne nenshtrimin ndaj Allahut 
xh.sh. dhe mos u ndalni ne te, riperteri- 
jeni pendimin tuaj. Kini kujdes nga ha- 
rami dhe te gjitha llojet e tij. Ky eshte 
synimi i kaptines!. Zbatoni premtimet! 
Tanime, a e degjuat thirrjen!? 

Pse eshte permbyllur 
me te...? 

Ne kete kaptine ka urdhra dhe ndale- 
sa, te cilat kerkojne besueshmeri, kurse 
se bashku me ajete dhe thirrje, kalohet 
prej nje urdhri ne ndalese, mu per kete 
synim "...zbatoni premtimet..." 

Per kete kaptine, Aishja r.a. ka thene: 
"Vertet kjo eshte nga te fundit qe jane 
shpallur, cka gjeni ne te nga hallalli, 
bejeni hallall, dhe cka gjeni ne te nga 
harami, bejeni haram." Per kete arsye e 
hasim urdhrin per zbatim te marrevesh- 
jeve, per ate qe Allahu xh.sh. ka shpallur 
per robte e Vet. 



Kaptina El-Maide eshte kaptine medinase. Disa dijetare mendojne se 
nga kjo kaptine kane zbritur edhe disa ajete nga periudha mekase. Ka 
zbritur pas kaptines El-Fet'h, kurse ne radhitjen e kaptinave ne 
Mus'haf radhitet pas asaj En-Nisa'e. Ka gjithsej 120 ajete. 




Allahu i madherishem thote: "...Sot 
persosa per ju fene tuaj, plotesova ndaj 
jush dhuntine Time, zgjodha per ju 
Islamin fe..." O ju myslimane, zbatoni 
premtimet tuaja ndaj fese suaj, me te 
cilen Allahu eshte i kenaqur. Ne nje 
thenie profetike thuhet: "Mesojuni bur- 
rave nga radhet tuaja kaptinen El-Maide, 
kurse grave tuaja u mesoni kaptinen en- 
Nur." 

Per c'arsye burrat te mesojne kapt- 
inen El-Maide? Kjo - qe te mesojne 
besueshmerine. 

Te ka paraprire me dhenie 

Allahu xh.sh. thote: 

"O ju qe besuat! Zbatoni premtimet 
(obligimet). U jane (lejuar t'i hani) kaf- 
shet shtepiake..." 

A thua cfare lidhshmerie ka ne mes 
zbatimit te marreveshjeve me ate qe 
Allahu xh.sh. na lejoi nga kafshet 
shtepiake per therje dhe ushqim?! Me 
qellim qe myslimanin ta vere ne dijeni 
se dhenia e Allahut xh.sh. i ka paraprire 
ndaleses se Tij. Nuk eshte parim ne mar- 
reveshje qe te ndaloje kete apo ate, por 
marreveshja fillon me dhenie te shumte 
nga hallalli, dhe keshtu lehtesohet edhe 
zbatimi i marreveshjeve! 

Thirroret e kaptines El-Maide 

Feja jote eshte mishi dhe gjaku yt 

Ne ajetin e trete "Juve ju jane ndalu- 
ar (t'i hani): ngordhesirat, gjaku, mishi i 
derrit, ajo qe theret jo ne emrin e All- 
llahut... ", para ndaleses ka permendur te 
lejuaren, per arsye se, ne thirrjen per te, 
Allahu xh.sh. eshte baze qe t'u jepet nje- 



rezve ne menyre qe te mos ndihen sikur 
po humbin, apo te bien ne pesimizem. 
Nuk duhet perqendruar me ata ne te nda- 
luarat, duke iu fshehur atyre ate qe 
Allahu xh.sh. u ka lejuar. Me pastaj, 
Allahu xh.sh. ne ajetet vijuese, thekson 
feshtjen esenciale per jete, duke thene: 
"O ju qe besuat! Mos i shkelni simbolet 
e All-llahut. . .". Kini kujdes e mos ndry- 
shoni ligjin e Allahut xh.sh.. O ju te rinj, 
mos e lini namazin, dhe ju te reja, mos 
injoroni mbulesen. Mjere per ju nese 
neperkembni ritualet fetare "... Mos i 
shkelni simbolet e All-llahut, as muajin 
e shenjte (mos lejoni luften), as kurban- 
in (mos e pengoni), as ate me qafore (te 
caktuar per kurban), as (mos i pengoni) 
ata qe duke kerkuar begati nga Zoti i 
tyre dhe kenaqesine e Tij, kane mesyre 
(per vizite) shtepine e shenjte (Qabene). 
E kur te hiqni ihramin, atehere beni 
gjah. Urrejtja ndaj nje populli, qe iu pat 
penguar nga xhamia e shenjte, te mos ju 
shtyje te silleni ne menyre te padrejte 
kunder tyre. Ndihmohuni mes jush me te 
mira dhe ne te mbara, e mosni ne mekate 
e armiqesi..." 

E lejuar me kushte 

Zoti i Madheruar ka permendur ush- 
qimet e lejuara dhe te mira, e po ashtu 
edhe grate e ndershme e te lejuara, duke 
thene: " Sot u lejuan per ju ushqimet e 
mira, edhe ushqimet (te therurat) e ithta- 
reve te librit jane te lejuara (hallall) per 
ju, edhe ushqimet (te therurat) tuaja jane 
te lejuara per ta (u jane lejuar). Grate e 
ndershme besimtare dhe (gra) te ndersh- 
me nga ata te cileve u eshte dhene libri 



14 



dituria islame / 214 



parajush...." Islaminuk te ndalongruan 
tjeter, por me kusht qe ajo te jete e nder- 
shme. Keshtu mesohet se te mirat nga 
ushqimet dhe te mirat nga grate, jane te 
lejuara. 

Lartesici shpirterore 

Per cudi, ajetet na transferojne pastaj 
ne dispozitat e pastrimit, guslit e te ab- 
desit "O ju qe besuat! Kur doni te ngri- 
heni per te falur namazin, lani fytyrat 
tuaja dhe duart tuaja deri ne berryla; 
ferkoni kokat tuaja, e kembet lani deri 
ne dy nyjat-zogjte..." A thua pse kane 
ardhur keto dispozita, pas dispozitave te 
ushqimit dhe marteses?! 

Sepse ajo qe paraprin, ishte nga kena- 
qesite e kesaj bote, kurse keto dispozita 
jane fillim i pastrimit te shpirtit, ne me- 
nyre qe pastertia ta perfshije myslimanin 
ne te gjitha anet (aspektet). 

A e ke harruar ate...?! 

Degjoje kete thirrje " O ju qe besuat! 
Behuni plotesisht te vendosur per hir te 
All-llahut, duke deshmuar te drejten, 
dhe te mos u shtyje urrejtja ndaj nje pop- 
ulli e t'i shmangeni drejtesise; behuni te 
drejte, sepse ajo eshte me afer devot- 
shmerise. Kini dro All-llahun, se All- 
llahu di hollesisht per ate qe veproni..." 
Ky ajet na kujton drejtesine, rreth se 
ciles kaptina En-Nisa'e ishte perqendru- 
ar, kurse ketu eshte ritheksuar, sepse ka 
te beje me premtimet (marreveshjet ) 
dhe, vecanerisht, me njerezit e dobet. 
Pastaj, Allahu xh.sh. ka premtuar per se- 
cilin qe e praktikon ate: "Atyre qe be- 
suan dhe bene vepra te mira, All-llahu u 
premtoi falje per mekate dhe shperblim 
te madh" 

Allahu xh.sh. ka zbatuar premtimin e 
Tij me ata duke u kujtuar atyre: "O ju qe 
besuat! Kujtoni te miren e All-llahut 
ndaj jush kur, nje popull tentoi te zgjaste 
duart e veta (per mbytje) kunder jush, 
kurse Ai i zmbrapsi duart e tyre prej 
jush. Respektoni All-llahun (duke zbat- 
uar urdhrat e Tij) dhe vetem All-llahut le 
t'i mbeshteten besimtaret." 

A thua sa i praktikojme dhe i zbato- 
jme ne premtimet tona ndaj Tij ! ! ! 

Nga Xheneti ne mallkim...!! 

Me pastaj ajetet na paraqesin shem- 
buj per ata qe nuk zbatuan marreveshjen 
me Allahun xh.sh. "Ne te vertete All- 
llahu pati marre zotimin e beni-israileve. 
Dhe prej tyre derguam (caktuam) dy- 
mbedhjete prijes. All-llahu tha: "Une 



jam (mbrojtes) me ju!" Ne qofte se falni 
namazin, jepni zeqatin, u besoni te 
derguarve te Mi dhe u ndihmoni atyre, 
huazoni per hir te All-llahut hua te mire, 
Ai patjeter do t'jua shlyeje mekatet tuaja 
dhe do t'ju shtjere ne xhennete nen te 
cilet rrjedhin lumenj. E kush kundersh- 
ton pas ketij (zotimi) prej jush, ai e ka 
humbur rrugen e drejte." 

Duke e marre premtimin nga ata, Ai 
njekohesisht i ka kercenuar ata nese e 
thyejne ate zotim. Megjithate, ata desh- 
tuan ta mbanin kete zotim, e thyen ate, 
dhe keshtu u privuan nga shperblimi i 
Xhenetit, duke merituar kesisoj humb- 
jen, mohimin dhe mallkimin "Per shkak 
se ata e thyen zotimin e tyre, Ne i mall- 
kuam ata, dhe zemrat e tyre i beme te 
forta (te shtangura)..." A nuk frikesohe- 
mi edhe ne per veten tone nga denimet e 
tilla..?! 

Meqenese u bene koprrace, 
u privuan...!!! 

Ajetet na rrefejne tregimin e Musait 
a.s. me beni-israilet, kur ai u kishte the- 
ne: "O popull imi, hyni ne token e shen- 
jte, te cilen jua premtoi All-llahu.." ata 
ia kthyen: "Ata (populli i Musait) thane: 
"O Musa, aty eshte nje popull i fuqish- 
em (dhunues), prandaj ne nuk do te hy- 
jme aty kurre, derisa ata te mos dalin 
nga ajo (te na e lirojne pa lufte); nese 
dalin ata nga ajo, atehere ne do te hy- 
jme". "Ata keshtu refuzuan urdhrin, pra- 
ndaj pasoi denimi hyjnor, dhe Allahu i 
Madherishem tha: "(All-llahu) Tha: 
"Ajo (toke) eshte e ndaluar (haram) per 
ta katerdhjete vjet. Do te enden neper 
toke (te hutuar)", qe ne nje menyre do te 
thote se Allahu xh.sh. hap shtigjet vetem 
per ata qe E respektojne Ate, i kryejne 
obligimet ndaj Tij, dhe ua lehteson fdo 
gje atyre, kurse ua mbyll shtigjet atyre 
qe bejne mekate duke ua veshtiresuar 
jeten. Atehere mos ia veshtiresoni vetes 
suaj hapesirat e adhurimeve me mekate 
dhe humbje, mos e privoni veten nga te 
mirat e Allahut xh.sh. me te keqijat tu- 
aja. 

Qe te dyja jane te nen^muara 

Ajetet vijojne aty ku permenden laj- 
met e bijve te Ademit a.s.: "Lexoju (Mu- 
hammed) atyre (jehudive e te tjereve) 
ngjarjen e vertete te dy djemve te Ade- 
mit, kur te dy flijuan kurbane, nga te ci- 
let njerit iu pranua..." Zemra e njerit 
vella u mbush me zili e smire dhe mbyti 
tjetrin ne momente te vrullshme. Qfare 



eshte arsyeja qe kjo ngjarje te jete per- 
mendur ketu? Arsyeja eshte paraqitja e 
dy shembujve te kundert: njeri thyerja e 
premtimit, sepse ishin frikacake e ata 
ishin benu-israilet, e tjetri ishte i vrull- 
shem, e ai ishte Kabili, i biri i Ademit 
a.s.. 

I trajtojme ata 
sipas fese sone 

Ajetet i kushtojne vemendje te vefan- 
te 9eshtjes se perkatesise fetare dhe rua- 
jtjes se identitetit te tyre: "O ju qe besu- 
at! Mos zini miq as jehudite, e as te kri- 
shteret. Ata jane miq te njeri-tjetrit. E 
kush prej jush miqesohet me ata, ai eshte 
prej tyre. Vertet All-llahu nuk ve ne rru- 
ge te drejte popullin zullumqar". Ky nuk 
eshte ofendim, po ruajtje e perkatesise 
ndaj Islamit. Ketu ka dallim ne mes tol- 
erances me ata dhe asaj qe eshte asimil- 
im e humbje e identitetit. Allahu xh.sh. 
u ka lejuar besimtareve te martohen me 
femrat e tyre, kjo eshte tolerance e qarte, 
kurse eshte refuzuar asimilimi qe humb 
shenjat e Islamit. Per rendesine qe ka kjo 
ceshtje, ajetet e kane permbledhur kete 
ne nje gjysme xhu'zi* nga Kurani. 

Tri gjera shkaterruese 

Me pastaj pasojne ajetet qe terheqin 
verejtjen nga pasimi verbal dhe ndjekja 
e jomyslimaneve. Tri ajete perserisin 
kercenimin e rrepte ndaj pasuesit qe 
anashkalon (humb) Sheriatin islam per 
shkak te ndjekjes se gjurmeve te te tje- 
reve, te cilet kane humbur dhe devijuar: 
"E kush nuk gjykon me ate qe zbriti All- 
llahu, ata jane mohues. " "E kush nuk 
vendos sipas asaj qe zbriti All-llahu, ata 
jane mizore (te padrejte)"; "E kush nuk 
gjykon sipas asaj qe All-llahu zbriti, te 
tillet jane mekatare, te dale jashte rruges 
se Zotit." 

Atehere, kini kujdes te zbatoni prem- 
timet tuaja, sepse perkatesia juaj, e para, 
eshte ne fene tuaj. 

A e nderron kete...?! 

Allahu i Madherishem thote: "O ju qe 
besuat! Kush largohet prej jush nga feja 
e vet (i ben dem vetes)". 

Qfare eshte shperblimi i tij! A eshte 
zjarri? A eshte denim i rrepte? Ai thote : 
"...s'ka dyshim se All-llahu do te sjelle 
nje popull qe Ai e do ate (popull) dhe ata 
E duan Ate (Zotin)..." 

Ketu del ne pah kercenimi me priv- 
imin nga dashuria e Tij ! ! A thua mysli- 
mani e thyen premtimin e tij dhe privo- 



dituria islame / 214 



15 




het nga kjo begati ! Dashuria e Allahut 
xh.sh ! 

Mos u ul me shejtanin... 

Pas kesaj, ajetet kalojne ne ndalesen e 
pijeve dehese, ashtu si9 filluan me nda- 
lesat e ushqimit: "O ju qe besuat, s'ka 
dyshim se vera, bixhozi, idhujt dhe he- 
dhja e shigjetes (per fall) jane vepra te' 
ndyta nga shejtani. Pra, largohuni prej 
tyre, qe te jeni te shpetuar." 

Ky ajet i terheq vemendjen myslima- 
nit per te mirat e kesaj bote, qe te zbato- 
je zotimin ndaj Allahut xh.sh., duke mos 
iu afruar alkoolit, dhe te mos luaje bixh- 
oz. 

Mbylle kete dere! 

Ne kete kaptine jane dy rregulla qe ka 
permendur Allahu xh.sh. pas zbatimit te 
premtimeve. E para: "O ju qe besuat, 
mos pyetni per sende qe nese u thuhet 
ajo (pyetja) haptazi, ju vjen keqjuve.... " 
eshte qe myslimani te mos pyese per 
gjerat ndaj te cilave ka heshtur Kurani, 
gjera nga te cilat nuk ka fare dobi dhe 
kuptojeni se ato vertet nuk te sjellin do- 
bi, perndryshe Allahu xh.sh. do t'i kishte 
permendur. Pyetjet e shumta per sqarime 
te hollesishme per cdo gje, ia hap mysli- 
manit deren e shqetesimeve, konfuzion- 
it, humbjes se kohes dhe punes...! 

Behu besnik kur te tradhtojne 

Rregulla e dyte ne kete kaptine eshte 
Fjala e Allahut xh.sh.: "O ju qe besuat, 
ruani veten tuaj! Ai qe ka humbur, nuk 
ju demton ju kur jeni ne rruge te drej- 
te...." 



Ne kohen e Ebu Bekrit, disa njerez 
ketij ajeti nuk i dhane kuptimin e vet te 
drejte. Ata mendonin se kuptimi eshte 
domosdoshmeria e te kushtuarit rendesi 
per udhezimin e vetes dhe te moskushtu- 
arit rendesi udhezimit te te tjereve, qe 
nenkuptonte mosmbeshtetjen tek Allahu 
xh.sh.. Atehere, Ebu Bekri doli para nje- 
rezve dhe ua sqaroi kuptimin e drejte te 
ajetit, qe nenkupton zbatimin e premti- 
meve te tyre edhe atehere kur njerezit e 
tjere nuk u permbahen, dhe te permba- 
hen ndaj premtimeve te Allahut, edhe 
nese te tjeret nuk jane te kujdesshem 
ndaj tyre dhe i humbin. Rreth kesaj i 
Derguari a.s. ka thene: "Askush nga ju te 
mos jete i luhatshem. Une jam me njere- 
zit, nese ata bejne mire, beju mire, e ne- 
se ata bejne keq, atehere largohu e mos 
u bej keq atyre." Transmeton Tirmidhiu. 

Pese ^eshtjet e rendesishme 

Eshte e kendshme te ceket se kaptina 
El-Maide eshte e vetmja qe permbledh 
qellimet kryesore te Sheriatit islam: rua- 
jtjen e fese, jeten e njeriut, mendjen, 
nderin dhe pasurine, - gjera keto qe jane 
me te shtrenjtat ne jeten e njeriut. 

Ketu del ne pah se, kaptina na meson 
qe Sheriati eshte me i miri per gjithe 
njerezit, dhe 9do e mire e arritshme per 
myslimanin, mund te gjendet ne Sheri- 
atin islam. 

Llogaria 

Ne fund te kaptines Allahu i Madhe- 
rishem na kujton diten e llogaridhenies, 
ne te cilen Ai i tubon te gjithe njerezit, i 
merr ne llogari te gjithe ata qe kane hu- 
mbur, dhe shperblen ata qe kane ruajtur 



dhe kane qene stabil ne te verteten duke 
zbatuar premtimet "(Kujtoni, o njerez) 
Diten kur All-llahu i tubon te derguarit e 
u thote: "^fare pergjigje (popujt) u dha- 
ne juve?" Ata (pejgamberet) thone: "Ne 
nuk dime, vertet Ti je Qe i di te gjitha te 
fshehtat!";- " Kjo eshte dita qe te drej- 
teve u ben dobi drejtesia e tyre. Ata kane 
xhennete ne te cilat rrjedhin lumenj, jane 
per jete te pasosur ne to. All-llahu eshte 
i kenaqur me ta dhe ata jane te kenaqur 
ndaj Tij. Ky eshte shpetim i madh." 

Dy te mira ne mes te 

Na mbetet te sqarojme shkakun e 
emertimit te kaptines me kete emer El- 
Maide (Sofra), edhe pse ne kete kaptine 
jane permendur shume tregime te tjera. 
Qfare jane lidhjet e "El-Maide"-s me te- 
matiken e kaptines? Allahu xh.sh. thote: 
"Dhe (kujto) kur Havarijjunet thane: "O 
Isa, bir i Merjemes, Zoti yt a mund te na 
zbrese nje sofer nga qielli?" (Isai) tha: 
"Kini frike All-llahun, nese jeni besim- 
tare!" (Ata) Thane: "Ne deshirojme te 
hame nga ajo dhe te na binden (edhe me 
shume) zemrat tona dhe te vertetojme 
bindshem se na e the te verteten, e te 
behemi deshmues te saj!" 

Ata ia kerkuan sofren dhe ia kushte- 
zuan vetes se tyre deshmine me iman, 
nese ajo u zbret atyre. "Isai, bir i Merje- 
mes, tha: "O All-llah, Zoti yne, zbritna 
nga qielli nje tryeze, qe te jete feste (ge- 
zim) per ne dhe per ata (qe vijne) pas 
nesh, te jete argument prej Teje, dhe 
dhurona se Ti je furnizuesi me i mire!" 
All-llahu tha: "Une ate jua zbres..." 

Ne do t'i pergjigjemi kerkeses suaj 
me kusht qe te zbatoni premtimin tuaj, 
perndryshe ".... e kush prej jush mohon 
pastaj, Une ate do ta denoj me nje denim 
me te cilin nuk kam denuar asnje nga 
njerezit". 

Nese Zoti i Madherishem ua ka zbrit- 
ur atyre sofren dhe ua ka kushtezuar 
zbatimin e premtimit, sepse ne te kund- 
erten ata i pret denimi i dhimbshem, ate- 
here, Ai na ka dhene Islamin, qe eshte 
begatia me e madhe: "Sot persosa per ju 
fene tuaj, plotesova ndaj jush dhuntine 
Time, dhe zgjodha per ju Islamin fe. " 

Sofra qe u zbriti atyre, na kujton ku- 
shtin e zbatimit te premtimit tone dhene 
Allahut xh.sh. dhe ndaj Islamit... 

Perktheu dhe pershtati 
Mr.sc. Jakup (^unaku 



• Nje xhuze i Kuranit ka perafersisht 20 faqe. Ne 
kete rast jane per qellim 10 faqe nga Kurani. 



16 



dituria islame / 214 



Muhamedi a.s. - shembull i persosur 



Mr. Samir B. Ahmeti 

Ne ne rrethanat tona te perdit- 
shme, gjate kesaj jete, kemi 
nderin qe Pejgamberi me i 
dashur i Allahut xh.sh., te jete 
shembulli yni i persosur. Shembulli i 
perkryer ne Muhamedin a.s. ben te kup- 
tosh sesa duhet te jemi krenare para te 
tjereve ne myslimanet. Zbatimi i Synetit 
te Muhamedit a.s. ne jeten tone praktike, 
ben edhe me madheshtor perkujtimin e 
personalitetit te larte te tij . 

Cfare mund te shqiptoje gjuha ne per- 
kujtimin e te derguarit tone - Muhamedit 
a.s., kur ai eshte zoteria i njerezimit ne 
9do aspekt, per te gjitha kohet dhe tek 
secila gjenerate? 

Shkurtimisht, ajo qe gjuha mund ta 
shqiptoje dhe lapsi ta shkruaje, eshte se 
Allahu xh.sh. Muhamedin a.s. e dergoi, 
ne kohen kur njerezit e kishin humbur 
udhezimin, kur zemrat dhe mendjet e ty- 
re kishin devijuar, e njerezit, duke adhu- 
ruar idhuj, ishin bere sikur te ishin te 
ngurte, qe u gjasonin idhujve, sepse ma- 
dheronin gure, drunj e planete, kishin 
mbushur token me legjenda, iluzione e 
gjera te kota. Shfrytezimi i te dobetve 
dhe te ngrateve nga ana e te fuqishmeve, 
ishte pjese perberese e shoqerise se xha- 
hilijetit, kur mizoria dhe trysnia kishin 
marre permasa te medha. 

Lindja e Muhamedit a.s. ishte fillim i 
ndryshimit te historise se njerezimit ne 
pergjithesi, si dhe historise islame ne 
vecanti, i rregullimit te jetes, shpallje e 
udhezimit te njerezimit dhe nxjerrja e 
njerezimit nga erresira ne drite. 

Gjate historise se njerezimit, tek cdo 
popull kishte pasur personalitete te 
shquara, biografite apo periudhat e cak- 
tuara te jetes se te cileve jane mesuar 
dhe mesohen, nga popujt e tyre, duke 
mbajtur parasysh faktin se ajo konside- 
rohet trashegimi kulturore dhe nder per 
popujt e tyre. Studim i personaliteteve te 
tilla behej per te nxitur gjeneratat e reja 
drejt perparimit dhe zhvillimit te jetes se 
tyre, qe prej tyre percaktohen dhe for- 
mohen si perqendrime inkurajuese ne 
jeten e perditshme te popujve te tyre. 

Te dhenat e regjistrave te historise 
permbajne me mijera e mijera personali- 
tete, qe kishin ofruar jetet e tyre shemb- 
ull dhe moster per njerezimin. Pikerisht 
per kete arsye, arena e botes dhe historia 
e njerezimit deshmojne per qindra mije- 
ra nga personalitete te shquara, qe, duke 
ofruar jeten e tyre i sherbyen njerezimit 
si mostra e modele, sidomos per ata qe 
jetuan pas tyre. 




Mirepo, a ofroi ndonjeri prej tyre nje 
plan te hartuar e te persosur per shoqeri- 
ne njerezore, i cili te ishte me i miri dhe 
me i vlefshmi ne 9do aspekt? Qe ai plan 
te ishte sherim i semundjeve morale dhe 
psikologjike te shoqerise njerezore? A 
arriti ndonjeri prej tyre te hiqte ndryshk- 
un e zemrave? A mundi dikush prej tyre 
te hartonte nje plan per punet, veprim- 
tarite dhe sjelljet tona morale? 

Po qe se zemrat dhe mendjet tona 
ndiejne dicka nga bindja per ate qe per- 
mendem, duhet besuar se zemrat tona 
perfundimisht kane realizuar bindjen e 
plote, jo vetem ne driten e besimit dhe 
fese, por edhe ne driten e te vertetave hi- 
storike dhe argumenteve dhe fakteve lo- 
gjike se, shtresa e pejgambereve dhe e te 
derguarve, jane ata te zgjedhurit e meri- 
tuar dhe te vetmit, te cilet bene xhihad 
me 9do gje qe kishin ne dispozicion. Ata 
shteruan perpjekjet dhe angazhimet e ty- 
re te shumefishta, dhe bene mund te do- 
bishem e frytedhenes per udhezimin e 
llojit njerezor, duke arritur, se bashku 
me udhezimin edhe lumturine ne te dy 
botet, nderin e permiresimin e veprave, 
ngritje te moralit me edukate te larte, 
gjetjen e drejtesise dhe barazise ne mes 
shtresave njerezore. Allahu xh.sh. keta 
pejgambere i kishte derguar ne kete bo- 
te, per t'ua mesuar njerezve urtesine dhe 



per te permiresuar veprat e njerezve. Te 
gjithe pejgamberet e Zotit kishin kryer 
detyrat e tyre me perpikeri, duke lene 
pas moster per ata qe vinin pas tyre. Ato 
porosi, me te vertete ishin ushqyese dhe 
udhezuese per ne rrugen e drejte. Per te 
arritur te mirat e kesaj dhe te botes tjeter, 
duheshin ndjekur dhe pasuar veprat dhe 
rruga e pejgambereve. Permes udhez- 
imeve dhe mesimeve te trasheguara nga 
pejgamberet, shume prej prijesve fetare, 
udheheqesve shteterore, te pasurve e te 
varferve, te diturve e te paditurve dhe 
njerezve te rendomte, do te kishin arrit- 
ur dobi te frytshme dhe rezultate te duk- 
shme gjate jetes se tyre. 

Zoti xh.sh. ne Kuran thote: "Keto ja- 
ne argumentet Tona qe ia dhame Ibrahi- 
mit kunder popullit te tij . Ne ngreme ne 
shkalle te larte ate qe duam. Zoti yt 9do 
send e ve ne vendin e vet, asgje nuk mu- 
nd t'i fshihet. Ne atij (Ibrahimit) i falem 
Is-hakun dhe Jakubin dhe secilin prej ty- 
re e udhezuam. Me pare edhe Nuhun e 
patem udhezuar. E nga pasardhesit e tij 
(te Ibrahimit) udhezuam Davudin, Su- 
lejmanin, Ejjubin, Jusufm, Musain dhe 
Harunin. Keshtu i shperblejme bamire- 
sit. (shperblyem) Edhe Zekerijain, Jahj- 
ain, Isain, Ilijasin - te gjithe prej te 
mireve te persosur. (shperblyem) Edhe 
Ismailin, Eljesain, Junusin dhe Lutin. Te 



dituria islame / 214 



17 



gjithe keta i vecuam mbi njerezit e tjere. 
Edhe disa nga prinderit, nga pasardhesit 
dhe nga vellezerit e tyre i zgjodhem (per 
pejgambere) dhe i udhezuam ne rruge' te 
drejte. Ky eshte udhezimi i Allahut, 
udhezon me te ke te doje nga robet e Tij. 
E sikur t'i shpifin shok Zotit (edhe ndo- 
nje nga keta) kishte per t'iu shkuar huq 
ajo qe kane vepruar. Ata ishin qe u pa- 
tent dhene librin, urtesine e pejgamber- 
llekun; e nese keta (idhujtaret mekas) e 
refuzojne kete (pejgamberllekun tend), 
Ne e kemi siguruar kete me nje popull 
qe nuk e refuzon. Ata (te derguarit e per- 
mendur) ishin qe Allahu i vuri ne rruge 
te drejte, andaj ti merri shembull ne 
udhezim. Thuaj: Une nuk kerkoj per 
kete (komunikimin e Kur'anit) shper- 
blim prej jush. Ky nuk eshte tjeter, 
pervecse nje keshille per mbare njerez- 
it." (El En'am: 83-90). 

Ne mesin e te gjithe pejgambereve, 
Zoti xh.sh. zgjodhi Pejgamberin tone te 
fundit - Muhamedin a.s. -, qe ai te jete 
imami i pejgambereve, dhe vula e tyre, 
te jete shembull i persosur per njeriun se 
si duhet te behet rob i devotshem i 
Allahut xh.sh.. Ne personalitetin e tij u 
kompletuan kuptimet e moralit njerezor 
dhe u persosen cilesite e plota te nje te 
derguari, sic deshmon vete Muhamedi 
a.s., kur thote: "Jam derguar qe t'i plote- 
soj virtytet e moralit (te larte te mysli- 
manit)". Pra, me te drejte Muhamedi a.s. 
konsiderohet zoteria i bijve te Ademit 
a.s., kurse normat dhe virtytet e moralit 
islam kthehen dhe perfundojne tek ai - 
Muhamedi a.s., duke arritur shkallen me 
te larte te moralit. 

Ne nuk duhet te mohojme se ne his- 
torine e njerezimit - vecanerisht te zgje- 
dhurit e tyre, sic ishin pejgamberet dhe 
te derguarit - ka pasur njerez me virtyte 
te larta, te moralshem, fetare te rruges se 
drejte, dijetare, te mencur, fukahenj, 
mbreter, udheheqes, te cilet mbushen 
boten drejtesi, pasi qe ajo kishte qene e 
zhytur me shtypje e zullum nga njerezit 
mizore . . . 

Mirepo, ajo qe duhet theksuar ketu, 
eshte se nuk ka pasur njeri, i cili te kete 
qene i persosur, te kete poseduar te 
gjitha keto cilesi te mira dhe vecori te 
dalluara, ashtu sic jane plotesuar tek pej- 
gamberi yne i fundit - Muhamedi a.s.. 
Sikurse nuk dime qe Allahu te kete per- 
sosur dike me te gjitha keto merita, si 
dhe te kete zhveshur ate nga cdo e keqe, 
ashtu si? e njohim pejgamberin tone te 
fundit - Muhamedin a.s., morali i te cilit, 
me ndihmen e Allahut xh.sh., ishte i 
perkryer. 

Allahu xh.sh. ne Kuran thote: "Eshte 
e vertete se Allahu u dha dhurate te 
madhe besimtareve, kur nder ta, nga 
mesi i tyre, dergoi te derguar qe atyre t'u 
lexoje shpalljen e Tij, t'i pastroje ata, 



t'ua mesoje Kuranin dhe Sheriatin, edhe 
pse me pare ata ishin krejtesisht te hum- 
bur". (Ali Imran: 164). 

Dergimi i Pejgamberit tone te fundit - 
Muhamedit a.s., si udhezues, qortues, 
udherrefyes dhe thirres ne besimin e Nje 
Zoti - Krijuesin e kesaj gjithesie, eshte 
prej dhuntive me te medha te Allahut 
xh.sh., me te cilat i begatoi roberit e Tij, 
si dhe nga begatite me te vlefshme te Tij, 
me te cilat e nderoi njerezimin ne per- 
gjithesi dhe myslimanet ne vecanti dhe, 
krahas miresive te Tij te shumta, Pejga- 
mber, i cili njerezimin e nxori nga erre- 
sira e shirkut ne driten e Njeshmerise, 
prej devijimit ne udhezimin e drejte. Bo- 
ta, para lindjes se Muhamedit a.s., jeto- 
nte ne nje atmosfere perplote trazira dhe 
crregullime, nuk kishte fe per t'i udhe- 
zuar, as ligj per t'i orientuar, por njerez- 
it jetonin sikurse jeton peshku ne uje, 
apo sikurse jetojne egersirat ne shkrete- 
tire. Pra, natyra e jeteses se botes se ate- 
hershme, ishte qe - i madhi shfrytezonte 
te voglin, i forti te dobetin. Zotat e tyre 
ishin guret, kurse per udhezues kishin 
imagjinaten dhe shejtanet. Feja e tyre 
ishte materia dhe egoizmi, kurse jeta e 
tyre ishte e zhytur ne luftera vellavra- 
sese dhe derdhje gjaku. Pikerisht per ke- 
te dhe shume arsye te tjera, ishte me se e 
domosdoshme per dergimin e nje drite 
ndicuese, te nje udherrefyesi te zgjed- 
hur, mjeku te shkathte, sunduesi te drejte 
dhe udheheqesi largepames. Mirepo, qe 
te gjitha keto nuk mund te mblidhen ne 
nje person apo individ, pervecse tek 
shpetimtari i njerezimit ne pergjithesi 
dhe i myslimaneve ne ve9anti, e ai eshte 
Muhamed bin Abdil-lah, per te cilin 
Allahu xh.sh. ne Kuran thote: "E Ne te 
derguam ty (Muhammed) vetem si me- 
shire per te gjitha krijesat". (El Enbija: 
107). 

Virtyti njerezor tek Muhamedi a.s. ki- 
shte arritur frytin e persosmerise. Sa per 
ilustrim, te permendim rastin kur Muha- 
medi a.s. kthehej nga Taifi, pasi banore- 
ve te fisit Thekif u kishte ofruar thirrjen 
islame, po te cilet e kishin refuzuar ate. 
Muhamedi a.s. i kishte lutur ata qe ta 
mbanin sekret feshtjen e tij dhe te mos e 
njoftonin fisin Kurejsh, por ata qene nje- 
rez te pandergjegjshem. Kur Muhamedi 
a.s. kishte vendosur ta braktiste Taifin, 
thekifasit i nxitnin femijet dhe te marret 
e tyre, per ta goditur Muhamedin a.s. me 
gure. Muhamedi a.s. ne kete udhetim, 
ishte i shoqeruar me Zejd bin Harithe'n, 
i cili e mbronte ate nga guret qe i hidh- 
nin ne drejtim te tij. Mirepo, sa conte 
peshe kujdesi i Zejdit ndaj atyre gureve 
te shumte e te furishem, sikur te ishin 
rrebesh shiu. Trupi i Muhamedit a.s. u 
lendua dhe thembrat e tij u gjakosen. 
Gjaku i tij i paster pikoi ne token e Tai- 
fit, qe te behej deshmi per njerin nga 



llojet e xhihadit te Muhamedit a.s. ne 
rrugen e thirrjes islame. 

Muhamedi a.s. u kthye nga Taifi me 
trupin e tij te plagosur, me zemer te len- 
duar dhe me shpirt te brengosur. Kur 
arriti tek vendi "Karnu th-thealib" 1 , All- 
llahu xh. sh. kishte derguar "melekun e 
kodrave" qe ta pyeste Muhamedin a.s., 
gjegjesisht ta urdheronte Muhamedi a.s. 
ate, i cili i tha: Une jam i derguar nga 
All-llahu tek ti, nese do ti, i bej bashke - 
i permbys - dy kodrat 2 (el ahshebejn)! 
Muhamedi a.s. tha: "Pekundrazi, shpre- 
soj - lus - qe Allahu xh.sh. nga pasard- 
hesit e tyre t'i nxjerre ata qe e adhurojne 
vetem All-llahun dhe nuk i bejne shoq 
Atij". 3 

Meleku priste pergjigje. Muhamedi 
a.s. nuk mendoi gjate, sepse sipas tij, kjo 
feshtje nuk kishte nevoje te mendohej 
gjate, per shkake se ai - Muhamedi a.s. - 
dhe natyra e tij perputhen me bazat e kri- 
jimit, mbi te cilat Allahu xh.sh. e krijoi 
ate - Muhamedin -.Kjo pergatitje ma- 
dheshtore, e beri Muhamedin a.s. zoteri 
te te bijeve te Ademit a.s.. 

Meleku i kodrave u mahnit nga ato qe 
degjoi prej Muhamedit a.s. dhe tha: Ti je 
- ashtu sic te ka quajtur Zoti yt - dasha- 
mires dhe i meshirshem!! Po - pasha 
Zotin - e ka thene te verteten Ai qe e 
quajti dashamires dhe i meshirshem, i 
cili pati fatin te quhet: "Ti, me te vertete 
(o Muhamed), je ne shkallen me te larte 
te moralit". 

Pavaresisht se, ata tek te cilet filloi 
thirrja islame, e pergenjeshtruan dhe be- 
ne trysni mbi te dhe mbi besimtaret e tij, 
si dhe pergatisnin komplot ndaj thirrjes 
se tij, per ta mbytur ate - Muhamedin 
a.s. -, por Muhamedi a.s. nuk merzitej 
nga keto besetytni te mushrikeve kure- 
jshe, si dhe nuk zmbrapsej nga mesazhi 
i tij, por nxitonte per te kryer misionin e 
tij dhe per te deshmuar para te gjitheve 
degjueshmerine ndaj Urdhrave te 
Allahut xh.sh., kur ne Kuran i thuhet: 
"Ne nuk derguam asnje te derguar para 
teje e te mos i kemi shpallur atij se: nuk 
ka zot tjeter pervec Meje, pra me adhu- 
roni!" (Enbija: 25). 

Me moralin e Muhamedit a.s., i cili 
duhet marre si shembulli me i larte i 
edukimit, duhet te edukohen vetja dhe 
familjet tona, dhe sidomos femijet tane. 

Muhamedi a.s., para shpalljes kishte 
ofiqin "El Emin - Besnik", me te cilin e 
quanin kurejshet. Pra, Muhamedi a.s. 
epitetin "El Emin" e fitoi kur ai vete e 
vendosi gurin e zi ne te njejtin vend ku 
kishte qene para rindertimit te Qabese. 
Ky vendim ishte marre me pelqimin e te 
gjithe kurejsheve, pasi qe kishte pasur 
nje ngaterrese ne mesin e kurejshiteve se 
cili do ta vendoste Gurin e zi ne vendin 
e vet. Kurejshet, ne fund ishin pajtuar qe 
ai i cili te nesermen te hynte i pari ne 



18 



dituria islame / 214 



Qabe nga dera e quajtur "Shejbe", do te' 
kishte fatin per ta vendosur Gurin e zi ne 
vendin e vet. Te nesermen ishte Muha- 
medi a.s. ai qe pati fatin te hynte i pari 
ne Qabe. Ne kohen e rindertimit te Qa- 
bese, Muhamedi a.s. ishte ne moshen 35 
vje9, pra pese vjet para pejgamberllekut 
te tij. 

Morali i larte i Muhamedit a.s. e ben- 
te ate te ishte i dashur tek njerezit, me te 
cilet bashkepunonte dhe bashkejetonte. 
Transmetohet - ne baze te nje rruge tra- 
nsmetimi - kur Zejd bin Harithe u ze 
rob, me pastaj ate e kishte blere Hadixh- 
ja r.a. dhe ia kishte falur Muhamedit a.s. 
si dhurate, qe t'i sherbente atij. Pastaj, 
familja e Zejdit kishin ardhur per ta ker- 
kuar ate nga Muhamedi a.s., e me pas 
per te paguar kompensimin per lirimin e 
tij. Muhamedi a.s. u tha: Thirreni ate dhe 
njoftojeni, nese ju zgjedh ju, eshte juaji 
pa kompensim. Zejdi tha: Pasha Zotin 
nuk zgjedh kurre dike tjeter pervec teje. 
Familja e tij i thane: Mjere per ty, a po e 
zgjedh roberine nga liria? Po, u pergjigj 
Zejdi, duke ua bere me dije atyre se prej 
asaj kohe kur e kam shoqeruar Muhame- 
din e deri me tani, kurre nuk me ka thene 
asgje, per nje pune qe e kam bere, pse e 
bere? E as per nje pune qe nuk e kam be- 
re, pse nuk e bere? Pra, familja e Zejdit 
u kthyen pa Zejdin. Kurse, Muhamedi 
a.s. e mori Zejdin per dore dhe shpalli 
adoptimin e tij, ashtu si? ka qene tradite 
tek arabet. Me pas filluan ta therrisnin 
Zejd bin Muhamed, derisa Allahu xh.sh. 
anuloi adoptimin. 

Leternjoftimi 
i Muhamedit a.s.: 

Emri: Muhamed ibn Abdullah ibn 
Abdul Mutalib. 

Mbiemri: i derguari i Allahut. 

Emri i babes: Abdullah ibn Abdul Mu- 
talib. 

Emri i nenes: Amine bint Vehb ibn 
Abdu Menaf ibn Zuhre ibn Kilab. 

Emri i gjyshit: Abdul Mutalib ibn Ha- 
shim ibn Abdu Menaf ibn Kusaj ibn 
Kilab. 

Fisi: Kurejsh (ne Mek). 

Llakapi: i sinqerti, besniku. 

Nofka: Ebul Kasim. 

Emri i mamise: ESh-shifa - Umu Abdu- 
rrahman ibn Avf. 

Data e lindjes: 20.04.571 m./12. Rebiul 
Ev-vel, dite e hene 4 . 

Emri i mendeshes: Halime ES-sa'dije. 

Vendi i lindjes: Mekketul Mukerreme. 

Feja: i pari i myslimaneve. 

Detyra: Pejgamber dhe i derguar i 
Allahut. 

Vendi i punes: Meke dhe rreth saj nga te 
kater anet e tokes. 





1 

1 1 




*J3» 




TT^^T^^.^ 




gj 



Vendqendrimi: Lagjja Benu Hashim, 

nga fisi Kurejsh ne Meken e nder- 

shme, pastaj ne Medinen e ndritshme. 
Grupi i gjakut: (N.U.R) drite nga Allahu 

(drite morali). 
Nacionaliteti: Arab "(Te shpallem) Me 

gjuhe te kulluar arabe" (Esh-shuara: 

195). 
Kualifikimi: Analfabet, "Ai eshte qe 

arabeve te pashkolluar u dergoi Pej- 

gamberin nga mesi i tyre ..." (El 

Xhumu'a: 2). 
Numri i bashkeshorteve: Eshte martuar 

me 15 gra, ka pasur marredhenie me 

13 prej tyre, ne nje kohe i ka pasur 1 1 

dhe kur ka vdekur i ka pasur 9. 
Numri i femijeve: 7. 
Djemte: El Kasim, Abdullah 5 dhe 

Ibrahim. 
Vajzat: Zejneb, Rukaje, Ummu Kulthum 

dhe Fatime. 
Data e publikimit: 610 m, ne moshen 40 

vjec. 

Numri i leternjoftimit: 25, vula e te 
gjithe pejgambereve dhe e te gjithe te 
derguarve, numri i te derguarve te per- 
mendur ne Kuran - gjithsej jane 25. Mi- 
repo, numrin e sakte te pejgambereve 
dhe te te derguarve nuk e di askush 
pervec Allahut xh.sh. 

Ne fund, duhet falenderuar Allahu 
xh.sh., qe na ka bere anetare te fese is- 
lame, si dhe duhet lavderuar Ai qe na ka 
bere pjesetare te ymetit te Muhamedit 
a.s.. Pra, duke E lutur Allahun xh.sh. te 
na mundesoje qe te jemi nen kujdesin e 
ndermjetesimit te Pejgamberit tone te 
fundit - Muhamedit a.s. -, me shpresen 
ne perjetimin e dhuntive te Krijuesit to- 
ne. 



Literatura e konsultuar: 

1. Es-sire en-nebevije fi dav il Kur'ani ve s- 
sune: Dr. Muhamed Ebu Shuhbe. 

2. Er-risale el Muhammedijje: Es-sejjid 
Sulejman En-nedevi. 

3. Siretu r-resuli: Dr. Mustafa Murad. 

4. Rahmeten lil Alemin - Siretu n-nebij-jil 
um-mij-ji: El Kadi Muhammed Sulejman 
Selman El Mensur Furi. 

5. Muhammed Resulullah: Dr. Es-saih Ali 
Husejn. 

6. Min Muini s-sire: Salih Ahmed Esh- 
shami. 

7. El hatabetul menberijetu: Halid Sej-jid 
Ali. 

8. Ne perkthimin e ajeteve kur'anore, kam 
perdorur perkthimin e H. Sherif Ahmetit. 



Fusnotat: 

1. Karnu th-thealib: Karnun, ne kete rast eshte cdo 
kodrine (koder e vogel) e keputur nga kodra e 
madhe. Kurse Thealib eshte shumesi i fjales 
"tha'leb" qe do te thote dhelper. Pra "Karnu th- 
thealib - Kodrina e dhelprave" eshte nje vend 
afer Mekes. 

2. Dy kodrat: Jane Ebu Kubejs dhe Kuajkian, ne 
Meke, kurse bashkimi i dy kodrave nga meleku 
nenkuptonte permbysjen e popullit te Mekes, i 
cili ishte ne mes dy kodrave te siperpermen- 
dura. 

3. Transmeton Buhariu, hadithi numer 3231. Tra- 
nsmeton edhe Muslimi. 

4. Shume transmetime e perkrahin kete date. Mire- 
po, te gjitha transmetimet, pa perjashtime per- 
puthen me diten e hene dhe me muajin Rebiul 
Evvel. 

5. Abdullah: Ky djale I Muhamedit a.s. eshte thi- 
rrur me ofiqin Taj-jib, si dhe me nofken Tahir. 
Sipas mendimit te dijetarit te njohur El Kadi 
Muhammed Sulejman Selman El Mensurfuri, 
se Muhamedi a.s. e quante te birin e tij - Abdu- 
llahun - me emrin Taj-jib, kurse zonja Hadixhe 
e ka thirrur me emrin Tahir. 



dituria islame / 214 



19 



Akaid 



Adhuri 



Dr. Lulzim Esati 

Realiteti i adhurimit dhe deshi- 
ra per adhurim ekziston tek 
cdo krijese e Allahut s.v.t. nga 
cfaredo bote qofshin; bota e 
melaqeve, xhineve, njerezve, kafsheve, 
shpezeve, ose bimeve dhe gjesendeve te 
ngurta, yjeve dhe planeteve. Pra, gjithg- 
ka ne qiej e ne Toke dhe ne mes tyre, I 
bejne ibadet 1 Allahut s.v.t. Deshira per 
adhurim eshte pjese perberese e 9do kri- 
jese, dhe natyre qe i dhuroi Krijuesi Fu- 
qiplote. Kete e defton edhe emri i Tij 
Allah, qe do te thote: i Adhuruar me te 
drejte (elme'abudul bihak), i Adhuruari 
i Vertete. 

Per kete realitet flasin edhe ajetet ne 
vijim, duke na sjelle detaje te ndryshme 
rreth ketij realiteti; adhurimit tek krijesat 
e Allahut s.v.t., duke deshmuar ne me- 
nyre te prere ate qe u permend me siper. 
Le t'i shohim me vemendje nje nga nje: 

Allahu i Madherishem ne Kuran 
thote: 

"Une nuk i krijova xhinet dhe njerez - 
it per tjeter perve9qe te me adhurojne. 
Une nuk kerkoj prej tyre ndonje furniz- 
im e as deshiroj te me ushqejne ata. All- 
llahu eshte furnizues i madh dhe fuqi- 
plote". (Edh-Dharijat:56-58) 

Po ashtu thote: 

"Edhe engjejt qe jane adhurues te 
Zotit, i quajne femra? A prezantuan ata 
ne krijimin e tyre (melekeve)? Deshmia 
e tyre do te regjistrohet, dhe ata do te 
merren ne pyetje". (Zuhruf:19) 

"Vetem Allahut i ben sexhde cdo gja- 
llese qe eshte ne qiej e qe eshte ne Toke, 
e edhe engjejt, ata nuk bejne kryelarte- 
si." (Nahl:49). 

Po ashtu thote: 

"A nuk po shohin ata (keqberesit) se 
cdo send qe krijoi Allahu, e sjell hijen e 
vet djathtas dhe majtas duke iu perulur 
Allahut (duke i bere sexhde) dhe duke 
qene respektues e perules (e si e mbajne 
veten lart disa njerez). (Nahl:48). 

Po ashtu thote: 

"Edhe yjet edhe bimet i bejne perulje 
(deshires se Rrahmanit)". (Rrahman:6) 

Po ashtu thote: 

"Vetem All-llahut i ben sexhde cdo 
gjallese qe eshte ne qiej e qe eshte ne 
Toke,"... 

Ajeti perfundon keshtu: 

(Dhe ata nuk bejne kryelartesi). 



Po ashtu thote: 

"A nuk e di per All-llahun 
se Atij i nenshtrohet (i ben 
sexhde) kush eshte ne qiej 
dhe kush eshte ne Toke, edhe 
Dielli, edhe Hena, edhe ko- 
drat, edhe bimet, edhe shta- 
zet, e edhe shume njerez, po 
shume jane qe denimi eshte 
merite e tyre. Ate qe e posh- 
teron All-llahu, nuk ka kush 
qe mund ta beje te ndershem. 
All-llahu punon ate qe deshi- 
ron. (Haxh:18) 

"A nuk e di per All-llahun 
se Atij i luten c'ka ne qiej e ne Toke, 
madje edhe shpezet krahehapura. Te 
gjithe e dine dhe jane te udhezuar per 
lutje ndaj Tij dhe per madherimin e Tij. 
All-llahu e di c'punojne ata". (Nur: 41). 

Pra nga keto ajete te Kurani Kerimit 
del ne pah se ne mes adhurimit (ibadetit) 
dhe krijesave ne teresi, ekziston nje lid- 
hje e forte. Ndersa tek njeriu kjo lidhje 
eshte edhe me e fuqishme dhe e pranish- 
me, sepse ibadeti eshte pjese perberese e 
njeriut, se ciles nuk mund t'i shmanget 
asnjehere, sado qe te kete ngritje apo 
renie ne aspektin material e shpirteror. 

Shiko historine njerezore qe prej filli- 
mit e deri tash, - nuk mundesh te gjesh 
ndonje popull apo shoqeri qe te mos 
kete adhuruar dike a dicka me bindje se 
eshte zot, qofte ai Zoti i Vertete ose edhe 
i pavertete - sic jane Dielli, Hena, idhu- 
lli, zjarri ose dicka tjeter. Nga kjo 
kuptojme se njeriu mundohet te gjeje 
Krijuesin e tij si mbikeqyres, ate qe ka 
fuqi t'ia realizoje endrrat e tij dhe ta sig- 
uroje ne jete dhe pas vdekjes. 

Edhe nese shume nga adhurimet 
mund te jene te shtremberuara, megji- 
thekete ato na zbulojne nje gje te rende- 
sishme, qe eshte: ne realitet njeriu nuk 
mund te jetoje pa u mbeshtetur ne ate qe 
e beson se eshte i gjithefuqishem dhe 
zoteron ?do gje 2 . Kjo vjen nga dobesia e 
njeriut, i cili nuk posedon as jeten dhe as 
vdekjen, 3 dhe as qe e di se cka i fshihet 
ne palat e se ardhmes (te se panjohures), 
e as qe ka mundesi t'i jape vetes ndonje 
garanci per te ardhmen cfaredo fuqie a 
sundimi qe te arrije. 

Nese e pyet zjarrputistin (adhuruesin 
e zjarrit): pse e adhuron zjarrin? Do te 
pergjigjet: sepse ne te ka nje fuqi abso- 
lute per t'i realizuar qellimet. Te jesh i 









bindur se kurre s'ka per te thene: une e 
adhuroj ate, sepse eshte vetem zjarr i re- 
ndomte! 

Pra, ballafaqimi me jeten, si me te 
mirat po ashtu me veshtiresite dhe te hi- 
dhurat e saj, - nuk mund te tejkalohet e 
te rregullohet ne menyren e saj me efi- 
kase pervecse ne mbeshtetje te adhuri- 
meve 9faredo qofshin ato. 

Mirepo, nderkohe nuk do te thote se 
?do adhurim i ndihmon njeriut per te mi- 
ren e tij, dhe se 9do adhurim eshte adhu- 
rim i vertete dhe duhet te praktikohet ne 
menyre te sinqerte, sepse nga adhurimet 
kemi edhe te tilla qe i shkaktojne njeriut 
koke9arje dhe mjegulli ne jeten e tij, 
sepse ne vend qe ta udhezojne dhe ta rre- 
gullojne ne jete, ate e humbin dhe e 
lajthitin nga adhurimi i vertete. Prandaj 
adhurimi qe ndihmon njeriun ne jete, - 
eshte adhurimi i sinqerte qe behet ndaj 
Allahut te Lartmadheruar. Prandaj, mo- 
sadhurimi qe bie ndesh me ato qe qe u 
permenden, eshte ai i devijimit te djallit, 
qe e beri duke mos iu nenshtruar Urdh- 
rave te Allahut s.v.t. Braktisja e adhu- 
rimit eshte shfaqur per here te pare nga 
shejtani i mallkuar, kur ne menyre te pa- 
skrupullt refuzoi Urdhrin e Allahut per 
t'iu perkulur Ademit a.s.. Nga kjo mund 
te themi se nuk zmbrapset kush nga iba- 
deti perve9 shejtanit te mallkuar dhe aty- 
re qe ndjekin rrugen e tij. Si9 na thote 
Allahu s.v.t. ne Kuran: 

"Perve9 Iblisit. Ai refuzoi te jete me 
ata qe bene sexhde" (Hixher:31). 

Pra, 9dokush qe refuzon t'i beje iba- 
det Allahut s.v.t., vishet me cilesi te she- 
jtanit. 

Andaj si mysliman qe ke besuar 
Allahun per Zot, adhuroje Ate me sinqe- 
ritet dhe beji ibadet Atij me plot deshire, 
ashtu si9 u njoftove me pare se 9do gje 



20 



dituria islame / 214 



ne ekzistence adhuron Ate, me deshire 4 , 
dhe mos dil jashte kesaj rregulle, sic ka 
dale shejtani i mallkuar. Sepse edhe ti je 
pjese e kesaj ekzistence, e cila i eshte 
nenshtruar Krijuesit Fuqiplote. 

Bindu se adhurimi i Allahut eshte 
krenari, nder, ngritje dhe afrim tek Ai, 
sic na njofton Ai Vete ne nje hadith 
kudsi: "Me se afermi gjendet robi ndaj 
meje, kur ai eshte ne sexhde". 

Ne kete kontekst aludon edhe urtesia 
e urdhrit te Tij ne Kuran: 

"Dhe adhuroje Zotin tend derisa te te 
vije e verteta (vdekja). (Hixher: 99) 

Sikur adhurimi te mos ishte nje gje' e 
domosdoshme per njeriun, atehere ku 
qendron urtesia qe na urdheron ta adhu- 
rojne Krijuesin deri ne vdekje? Sigurisht 
se s'do te na urdheronte me nje urdher te 
tille, vetem per te na ngarkuar ose vetem 
per te na shkaktuar mundim dhe vesh- 
tiresi. 

Por, s'ka medyshje qe adhurimi ge- 
zon nje pozite te jashtezakonshme tek 
Allahu s.v.t., saqe Pejgamberin e tij me 
te dashur, e ledhaton me epitetin e adhu- 
ruesit kur e quan (abduh) (rob-adhurues 
i Tij i sinqerte). Por, ajo qe na terheq 
vemendjen, eshte se me kete epitet eshte 
ngritur ne pozitat me te larta, qe nuk ka 
mundur t'i arrije asnje njeri si para, po 
ashtu edhe pas tij. Me kete nenkuptohet 
se adhurimi i vertete njeriun e ngre ne 
shkallen me te larte njerezore, dhe i dhu- 
ron lirine e vertete qe duhet ta gezoje 
dinjiteti njerezor. Thote Allahu s.v.t. 

"Pa te meta eshte Lartmadheria e Atij 
qe robin e Vet e kaloi ne nje pjese te na- 
tes prej Mesxhidi Haramit (prej Qabese) 
gjer ne Mesxhidi Aksa (Bejti Mukad- 
des), rrethinen e se ciles e kemi bekuar 
Ne, (ia beme kete udhetim) per t'ia tre- 
guar atij disa nga argumentet Tona. Ver- 
tet, Ai eshte degjuesi (i fjaleve te 
Muhammedit), pamesi (i puneve te Mu- 
hammedit)". (Isra:l). 

Edhe pse ne Kuran eshte quajtur me 
emra te tjere: Muhamed, Mustafa, Ah- 
med, ne ngjarjet me madheshtore thirrej 
me emrin Abdullah (adhurues i 
Allahut), sic e gjejme edhe tek dhuntia e 
zbritjes se librit me madheshtor per se 
nuk kishte degjuar bota me pare, dhuntia 
e zbritjes se Furkanit: 

"Ai, qe ia shpalli Furkanin (Kuranin, 
dallues i se vertetes nga e paverteta) 
robit te Vet (Muhammedit) qe te behet 
pejgamber i botes (keshillues), eshte i 
madheruar". (Furkan:l). 

Fjala (Abd), qe do te thote rob, rrjedh 
nga fjala abede ose Ibade, 'adhuri- 



mi/ibadeti'. Dhe, duke pasur parasysh se 
pozita me e larte tek Allahu s.v.t. eshte 
mekami i Adhurimit (mekamul ubudi- 
je), Ai zgjodhi kete emer per te dashurin 
eTij. 

E pra, te mos ngurrojme te jemi 
Adhuruesit e Allahut s.v.t. 

Imam Taberiu thote qe per komen- 
timin dhe interpretimi i fjales se Allahut: 

"Une nuk i krijova xhinet dhe njerez- 
it per tjeter pervecqe te me adhurojne." 

- dijetaret qe merren me komentim, 
nuk rane ne ujdi rreth domethenies se 
ketij ajeti; disa prej tyre thane se kupti- 
mi eshte: nuk i krijova te miret dhe te 
lumturit prej xhineve dhe njerezve per- 
vecqe te me adhurojne, ndersa te keqijte 
e tyre per te bere vepra te ndaluara. 

Kurse te tjeret thane: nuk i krijova 
xhinet dhe njerezit vetem per te me 
adhuruar e per te m'u nenshtruar Mua. 

Ndersa te tjeret thane ate qe eshte tra- 
nsmetuar nga Ibn Abasi r.a. (Une nuk i 
krijova xhinet dhe njerezit per tjeter 
vetem qe ta pranojne adhurimin tim me 
deshire apo me dhune). 

Ne fund, Imam Taberiu i jep perpa- 
resi mendimit te fundit, per se thote: 
mendimi me i mire eshte ai qe eshte tra- 
nsmetuar nga Ibn Abasi. 

Ibn Kethiri thote: Fjala e te Lartma- 
dherishmit: 

"(pervecqe te me adhurojne) i kam 
krijuar vetem sa per t'i urdheruar qe te 
me adhurojne, dhe jo se kam pasur ne- 
voje per ta". 

Sejid Kuitbi, ne lidhje me kete, thote: 
Pastaj robi i devotshem qetesohet shpir- 
terisht, dhe ndergjegjja e tij eshte e pas- 
ter ne te gjitha situatat. Pavaresisht nese 
e sheh apo jo frytin e punes se tij, nese 
eshte realizuar apo jo ajo qe ka planifi- 
kuar, ai megjithate ka kryer punen dhe 
veprimin e tij, duke siguruar shperblim- 
in, meqe tashme ka realizuar kuptimin e 
vertete te adhurimit, dhe ndien prehje 
shpirterore e fizike, dhe cdo gje tjeter qe 
ndodh jashte kufijve te misionit te tij, ai 
nuk shqetesohet per kete. Sepse ai e di 
mire se eshte rob i Zotit dhe nuk i tejka- 
lon, ne emocionet dhe kerkesat e tij, ko- 
rnizat e te qenit rob. Ai tashme e di se 
Allahu eshte mbikqyres dhe ne asnje 
menyre ai nuk nderhyn ne punet dhe ca- 
ktimet e Allahut. Emocionet dhe ndje- 
site e tij ndalen ne kete vend duke qene 
Allahu i kenaqur ndaj tij dhe duke qene 
ky i kenaqur ndaj Allahut. 

Ja, ne kete menyre madheshtore, 
shfaqet nje segment i ketij realiteti ma- 
dheshtor, te cilin e verteton nje ajet shu- 



me i shkurter: "Une nuk i krijova xhinet 
dhe njerezit per tjeter pervecqe te me 
adhurojne", dhe ky eshte nje realitet i 
mjaftueshem per ta marre persiper ndry- 
shimin e rrjedhes se jetes, kur adhurimi 
te zere vend ne ndergjegjen e tij. 

Kete e deshmon edhe autori i miliona 
kopjeve me te shitura ne bote "bestse- 
ller" Tony Buzan: "Si ta gjeni qetesine 
shprterore dhe ringjalljen tuaj? 

Si ta gjeni vendin tuaj te shenjte? 

-Pergjigjja:- 

Permes ritualit! 

Rituali mund te konsiderohet si vater 
ne te cilen shkoni per ngrohtesi, pushim 
dhe perteritje shpirterore. Ne saje te vete 
natyres se tij, rituali ju sjell rregull, sta- 
bilitet, siguri dhe vendosmeri, gjate tra- 
zirave te ndryshme te cilat zhvillohen 
perreth jush."... nen titullin: "qelizat e 
trurit tuaj e duan ritualin-thote-: disa 
zbulime te reja dhe mjaft interesante per 
vleren e ritualit vijne nga "qendra e laj- 
meve te mira" - pjeses se perparme te 
trurit!"; me pas thote: "Kjo u kushtohet 
ritualeve te ushtrimeve fizike, por po 
ashtu i kushtohet perseritjes se ritualeve 
te faljes. ...Duke gjetur "ritualet e verte- 
ta", ju e shtoni mundesine per te kaper- 
cyer pengesat dhe per te perballuar 
veshtiresite me nje gjendje shpirterore 
mjaft te qete dhe me nje mundesi me te 
madhe per te arritur sukses" 5 . 

Allahu na befte prej adhuruesve te 
sinqerte te Tij.. Amin! 



Fusnotat: 

1. Fjala ibadet rrjedh prej gjuhes arabe, qe do te 
thote 'adhurim'. Ne kuptim terminologjik (sipas 
Sheriatit islam) do te thote "t'i perkushtosh 
gjithcka posedon-jeten, pasurine, diturine, ko- 
hen- vetem Allahut s.v.t. dhe jo vetem adhurim- 
in e Tij ne kohe te caktuara. Kjo kuptohet edhe 
nga shahadeti:la ilahe ilallah, qe ne gjuhen 
arabe do te thote: la meabude ilallah, e qe ne 
gjuhen shqipe do te thote: nuk adhurohet me te 
drejte dhe ne te vertete askush perve? Allahut te 
Lartmadherishem. 

2. Per kete deshmon ajeti ne vijim: 

E kur i mbulon ata ndonje vale si reja, i drejto- 
hen All-llahut sinqerisht me besim vetem ndaj 
Tij. (Llukman:32) 

3. Shih: 25-Furkan: 3. 

4. Dhe atij (qiellit) e edhe tokes i tha: "Qasjuni ur- 
dhrit Tim me deshire ose me dhune!" Ato te 
dyja thane: "Po i qasemi me deshire!" (Fussi- 
let,ll) 

5. Tony Buzan, Forca e inteligjences spirituale, 
perktheu: Kushtrim Islami, 2001, (pa- sh,b. & 
vendiib.), f: 137-142. 



dituria islame / 214 



21 



Fikh 



Vlera dhe edukata e dites se xhuma 
dhe namazit te xhumase 



Imam Ebu Hamid El-Gazali 

Allahu i Madherishem e beri 
obligim faljen e namazit te 
xhumase, ne menyre qe mys- 
limanet te mblidhen, te bash- 
kohen, te afrohen dhe te njihen sa me 
mire me njeri-tjetrin. Pervef kesaj, mys- 
limanet gjate degjimit te hytbes, kane 
rastin me te mire per te mesuar per fene 
e tyre. Ne kete dite te bekuar, besimtari, 
perve9 pastrimit te shpirtit, pastron edhe 
trupin dhe rrobat e tij, andaj me plot te 
drejte dita e xhuma quhet "feste javore 
per myslimanet". 

Ne vazhdim, do te lexoni se 9fare ka 
shkruar dijetari i mirenjohur islam, 
Imam Gazaliu r.a., per vleren dhe edu- 
katen e dites se xhuma dhe namazit te 
xhumase, ne kryevepren e tij "Ihja ulu- 
mid-din": 

"Me te vertete, dita e xhuma eshte nje 
dite madheshtore. Allahu e ka madheru- 
ar me te fene islame dhe i ka vecuar 
myslimanet nga popujt e tjere. Allahu ne 
Kuran urdheron e thote: "Kur thirret 
ezani per faljen e namazit te xhumase, 
nxitoni (per te permendur Allahun) dhe 
lini shitblerjen..." 1 , pra ndalohet preo- 
kupimi me 9eshtje te dynjase dhe me 
?do gje qe pengon vajtjen ne xhami per 
faljen e namazit te xhumase. 

Pejgamberi a.s. thote: "Kush e le fal- 
jen e tri xhumave pa arsye, Allahu do 
t'ia vulose zemren e tij." 2 Sipas nje tra- 
nsmetimi tjeter: "ai e ka hedhur Islamin 
mbrapa shpines se tij" 3 

Nje njeri e kishte pyetur Ibn Abbasin 
per dike qe kishte vdekur e nuk kishte 
prezantuar ne namazin e xhumase dhe as 
ne namazet me xhemat, ai ishte pergji- 
gjur: "do te jete ne zjarr". Ai nuk kishte 
pushuar se pyeturi per afro nje muaj dhe 
kishte marre te njejten pergjigje. 

Pejgamberi a.s. ne nje hadith kishte 
thene: "Dita me e mire qe lind dielli, 
eshte dita e xhuma. Ne kete dite eshte 
krijuar Ademi, ne kete dite ka hyre ne 
Xhennet, ne kete dite ka zbritur ne toke, 
ne kete dite u eshte pranuar pendimi, ne 
kete dite ka vdekur dhe po ne kete dite 
do te behet Kiameti. Tek Allahu quhet 
dita e shtimit te te mirave, keshtu e qua- 
jne melaiket ne qiell. Kjo eshte dita per 
ta pare Allahun ne Xhennet!" 4 

Ka'bi thote: "Allahu i Madheruar ka 
dalluar qytetin e Mekes ndaj qyteteve te 
tjera, muajin e Ramazanit ndaj muajve 
te tjere, diten e xhuma ndaj diteve te tje- 
ra dhe naten e Kadrit ndaj netve te tje- 
ra". 




Po ashtu thuhet se edhe zogjte ne ajer 
takohen me njeri-tjetrin diten e xhuma 
dhe thone: "Paqe, paqe, per kete dite te 
mire!" 

Pejgamberi a.s. thote: "Kush vdes di- 
ten apo naten e xhuma, ka vdekur si she- 
hid dhe eshte i mbrojtur nga denimi i 
varrit"! 5 

Edukata e xhumase 

E PARA: Besimtari duhet te pergati- 
tet qe nga dita e enjte per ta pritur diten 
e xhuma per shkak te vleres se madhe qe 
ka kjo dite e bekuar. Pergatitja behet du- 
ke bere' sa me shume dua, istigfare dhe 
tesbihe pas namazit te ikindise se dites 
se enjte, sepse prej ketu fillon koha e atij 
9astit ku pranohet lutja tek Allahu fuqi- 
plote. 

Nje nga te paret tane ka thene: 
"Allahu ka disa te mira (te ve9anta) qe 
nuk i jep askujt perve9 atij qe lutet ne 
mbremjen e se enjtes dhe diten e xhu- 
ma"! 

Besimtari duhet te pergatitet qe nga 
dita e enjte dhe ne paraditen e xhumase 
duke u pastruar, duke lare rrobat dhe 
duke bere pergatitjet e tjera te nevo- 
jshme per te, ne menyre qe te duket sa 
me bukur ne faljen e namazit te xhu- 
mase. Po ashtu, nese ka mundesi, te mos 
e preokupoje zemren e tij me gjera qe e 
pengojne shkuarjen e hershme ne xhami. 
Gjithashtu eshte mire qe kete nate ta 
shfrytezoje duke bere namaz, duke lexu- 
ar Kuran apo duke bere dhiker Allahun 
Fuqiplote, ne menyre qe te arrije shper- 
blimin e dites se xhuma. Ne mbremjen e 
se enjtes eshte i pelqyeshem edhe kon- 
takti seksual me bashkeshorten, ne me- 
nyre qe edhe ai e edhe bashkeshortja e tij 



te arrijne shperblimin e guslit te dites se 
xhuma. 

Nese nje besimtar vepron ne kete me- 
nyre, akoma pa zbardhur agimi i dites se 
xhuma, ka plotesuar edukaten e pritjes 
se kesaj dite te madhe dhe nuk konside- 
rohet ne grupin e njerezve te shkujdesur 
(gafil-indiferente), te cilet, kur zgjohen 
nga gjumi, pyesin se 9fare dite eshte sot? 

Njeri nga te paret tane ka thene: 
"Shperblimin me te plote te dites se xhu- 
ma e ka ai qe e pret dhe pergatitet qysh 
nje dite perpara, kurse shperblimin me te 
vogel e ka ai qe, kur zgjohet nga gjumi, 
pyet se 9fare dite eshte sot." 

Disa prej te pareve tane kane fjetur 
brenda ne xhami naten e xhumase, ve- 
tem e vetem per te arritur shperblimin e 
dites se xhuma. 

E DYTA: Kur zgjohet nga gjumi per 
te falur namazin e sabahut, se pari merr 
gusel (nese nuk eshte lare me heret). Gu- 
suli ne diten e xhuma eshte shume i pre- 
feruar, saqe disa ulema e konsiderojne 
obligim (vaxhib) duke u bazuar ne hadi- 
thin e Pejgamberit a.s., qe ka thene: "Pa- 
strimi ne diten e xhuma (gusli) eshte 
vaxhib (obligim) per 9do te rritur!" 6 

Hadithi tjeter: "Kush shkon ne xhu- 
ma, le te marre gusel! 7 " 

Nga banoret e Medines, kur shahesh- 
in dy veta ndermjet veti, njeri i thoshte 
tjetrit: "Ti je me i keq se ai qe nuk pas- 
trohet (merr gusul) diten e xhuma!" 

Pejgamberi a.s. thote: "Kush merr ab- 
des diten e xhuma, kjo eshte e mjaftue- 
shme dhe e mire, por kush pastrohet 
(merr gusel), kjo eshte edhe me e mi- 
re!" 8 

Kush pastrohet (merr gusel) nga 
xhenabeti (pas marredhenieve seksuale 



22 



dituria islame / 214 



apo polucionit), le ta pastroje trupin 
edhe nje here me nijet te guslit te xhu- 
mase, pra mjafton nje larje me dy nijete. 
Tregohet se nje ashab e kishte pyetur 
djalin e tij, pasi kishte dale nga banja: A 
u pastrove per diten e xhuma? Jo - ia 
ktheu ai, po nga xhenabeti. Atehere' ba- 
bai i tij i tha: Perserite guslin edhe nje 
here". Pra e kishte urdheruar qe te pas- 
trohej edhe nje here, per shkak se nuk e 
kishte bere nijet te pastrohej per diten e 
xhuma, po vetem nga xhenabeti. 

Kush pastrohet (merr gusel) e pastaj e 
prish abdesin, nuk i prishet gusli, por me 
e pelqyer eshte qe te ruhet derisa ta fale 
namazin e xhumase. 

E TRETA: Zbukurimi. Eshte e pelqy- 
er qe kete dite t'u kushtohet rendesi tri 
gjerave: "Rrobave, pastertise trupore 
dhe parfumosjes me erera te mira. Ne 
pastertine trupore hyjne: pastrimi i dhe- 
mbeve, heqja e qimeve nen sqetulla, 
prerja e thonjve, shkurtimi i mustaqeve 
dhe gjithe atyre qe permenden ne kapit- 
ullin e pastertise ne librat e fikhut. 

Besimtari kete dite (fjala eshte para 
faljes se xhumase) duhet te parfumoset 
me ererat me te mira, ne menyre qe te 
menjanoje ererat e keqija, sepse afer tij 
do te jene besimtaret e tjere, e te mos i 
neverite ata me ere te keqe. 

Pejgamberi a.s. thote: "Ererat me te 
mira per burra jane ato aroma e te cilave 
shfaqet (ndihet), kurse per femrat ato 
aroma e te cilave nuk hetohet. . . !" 9 

Imam Shafiu thote: "Atij qe i mban te 
pastra rrobat e tij, i zvogelohen pikelli- 
met dhe merzite e tij, kurse atij qe lyhet 
me erera te mira, i rritet inteligjenca"! 

Kurse, per sa u perket rrobave, me e 
pelqyeshmja eshte te vishemi me rroba 
te bardha, ngase ato jane me te dashura 
tek Allahu, por gjithsesi pa u mburrur 
per ato rroba. E veshja me rroba te zeza 
nuk eshte prej Synetit te Pejgamberit 
a.s., bile disa dijetare e konsiderojne me- 
kruh veshjen me rroba te zeza, ngase kjo 
nuk ndodhte ne kohen e Pejgamberit a.s. 
Po ashtu eshte e pelqyeshme te mbulo- 
het koka gjate faljes se namazit te xhu- 
mase. 

Pejgamberi a.s. ka thene: "Vertet 
Allahu dhe melaiket e Tij, bejne salavate 
per ata qe i mbulojne kokat diten e xhu- 
ma!" 10 

E KATERTA: Shkuarja heret ne xha- 
mi. Vlera e shkuarjes heret ne xhami 
eshte shume e madhe. Ai qe shkon ne 
xhami, duhet te ece i heshtur dhe plot 
frike, dhe te synoje itikafin ne xhami, 
derisa te dale prej saj. Duke u ndodhur 
heret ne xhami, i jemi pergjigjur plote- 
sisht thirrjes se Allahut xh.sh. per me- 
shiren dhe faljen e Tij. 

Pejgamberi a.s. thote: "Kush shkon 
ne xhuma ne oren e pare te mengjesit, i 
llogaritet sikur te kete flijuar nje deve. 



itt*u&**i» , tt'&****s&r> 




jj| <J<S&^3^gd^@£^I> 



Kush shkon ne oren e dyte, sikur te kete 
flijuar nje lope. Kush shkon ne oren e 
trete, sikur te kete flijuar nje dash. Kush 
shkon ne oren e katert, sikur te kete fli- 
juar nje pule. Kush shkon ne oren e 
peste, sikur te kete dhene lemoshe nje 
veze. Kur imami hipen ne hytbe, mby- 
llen fletushkat, ngrihen lapsat dhe mela- 
iket tubohen tek minberi per te degjuar 
hytben. Nese vjen dikush per t'u falur 
me pastaj, nuk ka arritur asgje nga mi- 
resia e dites se xhuma!"" 

Po ashtu Pejgamberi a.s. thote: "Sikur 
te dinin njerezit se cfare vlere ka ne tri 
gjera, do te vraponin ashtu si9 vrapon 
deveja per t'i kerkuar ato. Ato jane: 
"Ezani, rreshti i pare dhe nxitimi ne xha- 
mi per faljen e namazit te xhumase!" 12 
Ahmed ibn Hanbeli thote se gjeja me e 
vlefshme eshte vrapimi ne xhami per te 
falur namazin e xhumase. 

Ne nje hadith tjeter thuhet: "Kur te 
vije dita e xhuma, melaiket ulen ne dyert 
e xhamive me fletushka nga argjendi 
dhe lapsa nga ari ne duart e tyre, dhe i 
shenojne besimtaret nje nga nje sipas 
radhes se tyre.!" 13 

Ne shekullin e arte i shihje rruget te 
mbushura me njerez pas namazit te sa- 
bahut, duke shkuar ne xhamine kryesore 
per te falur namazin e xhumase, ashtu 
sic mbushen rruget gjate bajrameve, - 
derisa humbi kjo tradite 

E pra, si nuk kane turp myslimanet 
sot nga te krishteret dhe cifutet, te cilet 
heret ne mengjes nisen per ne kisha dhe 
sinagoga diten e shtune dhe te diel? Si 
nuk turperohen nga kerkuesit e dynjase, 
te cilet zgjohen heret ne mengjes duke 
menduar per shitblerjen dhe fitimet e 
tyre? 

Thuhet se njerezit diten e gjykimit do 
ta shohin me radhe bukurine e Zotit 
xh.sh. ashtu sic kane shkuar ne xhami 
diten e xhuma. 

Abdullah ibn Mes'udi shkoi heret ne 
xhami per te falur namazin me xhemat, 
por aty gjeti tre persona qe kishin ardhur 
para tij. I merzitur, u ul dhe, duke qortu- 
ar vetveten, tha: I katerti me radhe, e i 



katerti me radhe eshte shume larg shper- 
b limit nga ata qe kane ardhur para meje! 

E PESTA: Menyra e hyrjes ne xhami. 
Kur besimtari hyn ne xhami per te falur 
namazin e xhumase, nuk duhet te kaper- 
ceje mbi kokat e xhematlinjve per te sy- 
nuar rreshtin e pare dhe as te mos futet 
ne mes dy vetave. 

Ne nje hadith thuhet: "Derisa ishte ne 
minber diten e xhuma, Pejgamberi a.s. 
pa nje njeri duke kapercyer mbi kokat e 
xhematlinjve, derisa u ul ne safin e pare. 
Pejgamberi a.s., pasi e perfundoi nama- 
zin, iu afrua njeriut dhe i tha: "O filan, 
cfare te pengoi qe nuk ishe sot me ne? 
Ai ia ktheu: O Pejgamber i Zotit, une 
isha ketu ne xhami dhe u fala se bashku 
me ju! Atehere Pejgamberi a.s. i tha: "A 
nuk te pame duke kapercyer mbi kokat e 
njerezve? 14 - duke i treguar keshtu se 
puna e tij kishte humbur. 

E GJASHTA: Te mos kaloje para atij 
qe falet dhe te ulet aty ku qellon ose ne 
afersi te murit apo ndonje shtylle te xha- 
mise, ne menyre qe te mos kaloje dikush 
para tij gjate faljes se namazit. 

Lidhur me kete Pejgamberi a.s. ka 
thene: "Sikur ta dinte ai qe kalon para 
falesit te namazit, se sa mekat i madh 
eshte, per te do te ishte me mire te priste 
per katerdhjete vjet, sesa te kaloje para 
tij!" 15 

Hadithi tjeter: "Kur dikush nga ju fa- 
let ne drejtim te dickaje qe e ndan nga 
masa, e dikush do te kaloje para tij, le ta 
largoje vete. Nese ai nuk pajtohet per 
kete, le te grindet me te, sepse ai eshte 
shejtan (i padegjueshem)!"" 

E SHTATA: Te synoje safin (rreshtin) 
e pare, meqe te falurit ne safin e pare ka 
vlere te madhe. Per kete Pejgamberi a.s. 
ka thene: "Sikur ta dinin njerezit se cfare 
vlere ka te falurit ne safin e pare, do te 
hidhnin short!" 17 

E TETA: Te nderprese namazin dhe 
biseden kur te ngjitet imami ne minber, 
t'i pergjigjet myezinit dhe te degjoje hy- 
tben. Eshte bere shprehi sot per disa 
xhematlinj, te falin synetin gjersa imami 
eshte ne minber, po kjo nuk ka kurrfare 



dituria islame / 214 



23 










baze dhe as argumenti tek i cili te mund 
te' mbeshtetemi. 

Pejgamberi a.s. thote: "Nese i thua 
atij qe ke prane "hesht", gjersa imami e 
mban hytben, ke bere gabim, e kush ben 
gabim, nuk ka xhuma (i humb shperbli- 
mi i xhumase)!" 18 Pra, perderisa eshte e 
ndaluar thirrja per te bere mire dhe per te 
shmangur tjetrin nga e keqja, qe eshte 
vaxhib, atehere aq me teper nuk eshte e 
lejuar nafilja. 

Imam Aliu r.a. ka thene: "Eshte me- 
kruh (urrehet) falja e namazit ne kater 
raste: Pas sabahut, pas ikindise, ne mes- 
dite dhe gjate kohes kur imami mban 
hytben!" 

E NENTA: Pas namazit te xhumase, 
pa biseduar me askend, rekomandohet te 
kendohet shtate here sureja el-Fatiha 
dhe shtate here suret el-Felek dhe en- 
Nas. 

Eshte transmetuar nga disa selefe (te 
paret tane), se kush vepron keshtu, eshte 
i mbrojtur nga xhumaja deri ne xhumane 
e ardhshme, dhe shejtani nuk mund ta 
demtoje. 

Po ashtu rekomandohet qe pas na- 
mazit te xhumase, te kendohet kjo lutje: 
"Allahumme ja Ganijju ja Hamidu ja 
Mubdiu ja Muidu ja Rahimu ja Vedudu 
igneni bihalalike an haramike ve bifad- 
like ammen sivake", qe ne shqip do te 
thote: 

"O Zoti im, o i Pasur, o i Lavderuar, 
o Krijues, o Meshirues, o Dashamires, 
me pasuro me mall te hallallit e jo me 
mall te haramit, me pasuro me miresite e 
Tua, o Allah!" Thuhet: "Ate qe kendon 
vazhdimisht kete dua, Allahu i Madhe- 
ruar e pasuron dhe e furnizon prej nga 
nuk e kujton fare". 

E DHJETA: Sipas mundesise, reko- 
mandohet te qendroje ne xhami deri ne 
namazin e ikindise, mirepo, nese qen- 
dron deri ne aksham, kjo eshte edhe me 
mire. Thuhet: "Kush e fal xhumane dhe 
pastaj e pret ne xhami namazin e ikindi- 



se, atij i llogaritet sikur te kete kryer 
Haxhin, ndersa kush e pret ne xhami 
edhe akshamin, i llogaritet sikur te kete 
kryer Haxhin dhe Umren". E tere kjo, ne 
menyre qe te ruhet nga semundjet shpi- 
rterore i shoqeruar me njerez dhe duke 
biseduar me ta per gjera qe nuk jane te 
rendesishme. Mirepo, nese pas xhumase 
kthehet ne shtepi duke kujtuar te Ma- 
dhin Allah, duke medituar dhe duke E 
falenderuar Ate per dhuntite e Tij, si dhe 
duke patur nen kontroll te vazhdueshme 
zemren dhe gjuhen e tij, derisa te peren- 
doje dielli, atehere kjo eshte me e lav- 
deruar. 

Ne xhami nuk duhet biseduar per ce- 
shtje te kesaj bote. Pejgamberi a.s. ka 
thene: "Do te vije nje kohe kur njerezit 
do te bisedojne ne xhamite e tyre per 
ceshtje te dynjase. Ata nuk kane nevoje 
per Zotin, andaj mos u ulni me ta!"" 

E NJEMBEDHJETA: Allahu i Madh- 
eruar urdheron e thote: "E kur te kryhet 
namazi (i xhumase), atehere shperndah- 
uni ne toke dhe kerkoni begatite e 
Allahut...", 20 e shprehja "begatite e 
Allahut" nuk ka te beje me te mirat e 
dynjase, por me viziten e ndonje te se- 
muri, percelljen e ndonje xhenazeje, me- 
simin e ndonje diturie te dobishme dhe 
viziten e ndonje vellai ne fe. 

E DYMBEDHJETA: Te jete vigjilent 
qe te gjeje oren kur pergjigjet duaja di- 
ten e xhuma duke perqendruar veme- 
ndjen dhe duke permendur vazhdimisht 
Allahun e Madherishem. 

Pejgamberi a.s. ka thene: "Vertet dit- 
en e xhuma eshte nje ore (fast, mome- 
nt), kur per cfaredo qe lutet myslimani, 
Allahu i pergjigjet lutjes se tij!" 21 

Ka mendime te ndryshme lidhur me 
kete ore. Ebu Musa r.a. transmeton: 
"Ajo ore eshte ndermjet periudhes ur 
ulet imami e derisa te mbaroje namazi." 
Ne nje hadith tjeter: "Ajo eshte periudha 
ndermjet mbarimit te hytbes nga imami 
e derisa te mbaroje namazi" dhe ne ha- 



dithin e Xhabirit r.a.: "Ajo eshte ora e 
fundit pas ikindise", si dhe ne hadithin e 
Enesit r.a.: "Kerkojeni ate ne mes nam- 
azit te ikindise dhe perendimit te diell- 
it!" Disa ulema kane thene se kjo ore 
leviz ne kohe te ndryshme si? leviz nata 
e Kadrit, ne menyre qe te shfrytezohet e 
tere dita ne adhurim te Allahut Fuqi- 
plote. 

E TREMBEDHJETA: Te shtoje sala- 
vatet per Pejgamberin a.s. ne kete dite. 

Pejgamberi a.s. thote: "Kush bie sala- 
vat per mua 80 here diten e xhuma, 
Allahu ia fal mekatet (e vogla) te 80 
vjetve". E pyeten: Po si eshte shprehja e 
salavatit, o Pejgamber i Allahut? Ai tha: 
"Te thuash: "Allahumme sal-li ala Mu- 
hammed, abdike ve nebijjike ve resulike 
en-nebijjil ummijj" - kjo llogaritet nje 
here!" 22 

Nese do, te shtoje edhe dua per te, 
dhe te shtoje istigfarin, pasi eshte e pel- 
qyer. 

E KATERMBEDHJETA: Diten e 
xhuma eshte e pelqyeshme te lexohet sa 
me shume Kuran, vefanerisht sureja El- 
Kehf. Pejgamberi a.s. ka thene: "Kush e 
kendon suren El-Kehf diten e xhuma 
apo naten e saj, ruhet prej fitnes!" 

E PESEMBEDHJETA: Te jape sada- 
ka diten e xhuma sa te kete mundesi, 
ngase shperblimi i saj eshte i dyfishuar. 
Gjithashtu eshte e pelqyeshme te beje 
pune te Ahiretit diten e xhuma dhe te 
mos e teproje me preokupime te kesaj 
bote kalimtare, sepse Allahu e do ate rob 
i cili ben vepra te mira pikerisht ne keto 
dite me vlere te madhe. Nuk rekoman- 
dohet udhetimi paraditen e xhumase, 
ve?se per ndonje rast teper te nevo- 
jshem." 

Perktheu dhe pershtati 

nga gjuna arabe: 

Enes Koshi 



Fusnotat: 

1. Kaptina El-Xhumua, ajeti 9. 

2. Transmeton Ahmedi. 

3. Transmeton Bejhekiu nga Ibn Abbasi. 

4. Transmeton Muslimi nga Ebu Hurejre. 

5. Transmeton Ebu Nuajmi nga Xhabiri. 

6. Transmeton Buhariu dhe Muslimi nga Ebu 
Seidi. 

7. Transmeton Buhariu dhe Muslim. 

8. Transmeton Ebu Davudi, Tirmidhiu dhe Nesaiu. 

9. Transmeton Ebu Davudi, Tirmidhiu dhe Nesaiu. 

10. Transmeton Taberaniu. 

1 1 . Transmeton Buhariu dhe Muslimi. 

12. Transmeton Ebu esh-Shejh ne Thevabul 
A'mal. 

13. Transmeton Ibn Merdevijeh me sened te dobet. 

14. Transmeton Ibn El-Mubareku. 

15. Transmeton Buhariu dhe Muslimi. 

16. Transmeton Buhariu dhe Muslimi. 

17. Transmeton Buhariu dhe Muslimi. 

18. Transmeton Tirmidhiu dhe Nesaiu. 

19. Transmeton Bejhekiu. 

20. Kaptina El-Xhumua, ajeti 10. 

2 1 . Transmeton Tirmidhiu. 

22. Transmeton Darikutniu. 



24 



dituria islame / 214 



Hytbe 



Hutbeja e te drejtave te punetoreve 



Sedat Islami 

Falenderimi i takon All-llahut. 
Ate e falenderojme dhe prej Tij 
falje dhe ndihme kerkojme. 
Kerkojme mbrojtje nga All- 
llahu prej te keqijave te vetvetes dhe te 
veprave tona. Ke e udhezon All-llahu, 
s'ka kush e lajthit, dhe ke e largon nga 
rruga e vertete, s'ka kush e udhezon. 
Deshmoj se s'ka hyjni tjeter pervec All- 
llahut, i Cili eshte Nje' dhe deshmoj se 
Muhammedi eshte rob dhe i derguar i 
Tij- 

Te nderuar vellezer besimtare! 

Subhanallah! Jetojme ne kohen kur 
sprova, se ciles Muhammedi, alejhi's 
selam ia kishte friken per ymetin e vet, 
eshte bere realitet. Hadithi: 

"£do ummet ka sprove, ndersa spro- 
va e ummetit tim eshte pasuria'", 

...eshte paramenia e kesaj hutbeje, e 
cila, per shkak te kohes dhe rrethanave, 
u kushtohet punetoreve, festa e te cileve 
eshte pas pak ditesh. Kjo feste, per 
shkak te shkeljes se te drejtave te tyre, 
ka marre karakter, jo festiv, por demon- 
strues. Andaj, per te mos humbur kohen 
shume, meqe sot eshte e xhuma dhe vle- 
ra e kesaj dite eshte mbi e diteve te tjera, 
do te futemi ne teme duke E lutur 
Allahun te na bekoje per sukses! 

Te nderuar besimtare! 

Puna ne Islam 

Puna ne Islam eshte edhe adhurim. 
Mundi qe ben njeriu per fitimin e furni- 
zimit te familjes, eshte pa dyshim forme 
adhurimi, per te cilin Allahu shperblen. 
Madje, puna eshte ajo qe ruan nderin e 
njeriut. Hadithi i Muhammedit, alejhi's 
selam: "Dora e larte (qe punon e fiton) 
eshte me e mire se ajo e uleta (qe lyp e 
nuk punon)" 2 , ndalon decidivisht pertac- 
ine dhe dembeline. Qfaredo qe te jete 
ajo, eshte me e mire sesa te mos punosh 
fare. Muhammedi, alejhi's selam thote: 

Qe dikush te marre udhe ne mal e te 
ngarkoje barre drush mbi shpine, e pas- 
taj ta shese per te blere ushqim dhe per 
te dhene sadaka, eshte me mire se sa ta 
shtrije doren para njerezve".3 

Madje, nuk ka vend per arsyetim, se- 
pse edhe pejgamberet e Allahut, njerezit 
me te zgjedhur, kane punuar, jo vetem si 




afariste por edhe si punetore. Nese Nuhu 
dhe Zekerijai, alejhima's selam, ishin 
zdrukthetare, Davudi, alejhi's selam, 
ishte farketar, pra ishin ne njefare forme 
afariste, Musai, alejhi's selam, ishte pu- 
netor. A nuk ka thene Allahu i madheru- 
ar per Musain, alejhi's selam: 

"Ai (Shuajbi) tha: Une deshiroj te te 
martoj ty me njeren prej ketyre dy vaj- 
zave te mia, me kusht qe te me sherbesh 
tete vjet, e nese i ploteson dhjete, ai 
eshte vullneti yt, e une nuk deshiroj te te 
rendoj ty e, ne dashte All-llahu, ti do te 
gjesh tek une mirekuptim!". Ai (Musai) 
tha: "Kjo le te mbetet ne mes meje e 
teje, e cilindo afat qe do ta kryej nga 
keta te dy, nuk do te kete pergjegjesi per 
mua. Per kete qe po themi, All-llahu 
eshte garant". 4 

Jo vetem Musai, por edhe pejgambe- 
ret e tjere, paqja dhe meshira e Allahut 
qofshin mbi ta, punonin. 

Te nderuar vellezer! 
A) Parime te pergjithshme rreth 
punes 

1 . Puna eshte e drejte e secilit individ, 
ndersa shtetit i mbetet sigurimi i saj. 
Nuk mund te imagjinohet nje shtet nese 



qytetareve te vet nuk ua 
siguron mundesite per 
mireqenien e tyre materi- 
ale. Shtetet qe sot per 
ambicie e aspirata shtaza- 
rake te disa udheheqesve 
famekeqe, popullin e 
shnderrojne ne parazite, 
nuk mund te quhen 
shtete. 

2. Favorizimi, ne baze 
te pasurise, familjes, etj., 
nuk duhet te ekzistoje. Te 
gjitheve u duhet ofruar 
mundesia e punesimit, 
sidomos atyre qe, profe- 
sionalisht, jane me te per- 
gatitur. Muhammedi, ale- 
jhi's selam, ka thene: 

"Kush merr persiper 
udheheqjen e myslima- 
neve ne dicka dhe eme- 
ron ndonje njeri, sa kohe 
qe ne ummet ka me te 
merituar se ai, ai e ka tra- 
dhtuar Allahun dhe te 
derguarin e Tij" 5 . 

Omeri, Allahu qofte i 
kenaqur me te, ka thene: 

"Kush merr persiper ndonje ceshtje te 
myslimaneve dhe emeron ndonje njeri 
per shkak te "jaranise" (miqesise) apo 
afersise (e jo profesionalizmit), ai ka tra- 
dhtuar Allahun, te derguarin e Tij dhe 
myslimanet" 6 . 

Nje gje te tille e shihte si shenje afri- 
mi te shkaterrimit te botes. Kur qe pye- 
tur per kete moment, ai pati dhene kete 
pergjigje: 

"Kur ceshtja t'i lihet atij qe nuk eshte 
fare i denje per te, atehere prite shkater- 
rimin (Kiametin)". 7 

3. Shansi per pune nuk d.t.th. qe 
cdokush te ushtroje ffaredo detyre qe i 
vjen per dore. Jo, secili kryen ate pune 
qe i eshte caktuar, edhe sipas natyres per 
te. Pejgamberi, alejhi's selam, tha: "Pu- 
noni, kryeni obligimet tuaja, cdokush 
eshte i lehtesuar per ate qe eshte kri- 
juar" 8 . 

4. Puna, ?faredo qe te jete, me kusht 
qe te jete e lejuar, nuk ben te perbuzet. 
Davudi, alejhi's selam, ishte farketar; 
Nuhu, alejhi's selam, ndertonte anije- 
ishte zdrukthetar; Musai, alejhi's selam, 
ruante delet, madje Muhammedi, ale- 
jhi's selam, ka thene: 



dituria islame / 214 



25 



Allahu nuk dergoi asnje pejgamber 
qe te mos kete ruajtur dele. Valle, edhe 
ti, o i derguari i Allahut?!- e pyeten me 
habi. Po, banoreve te Mekes ua ruaja de- 
let per disa karate (pjese dinari apo der- 
hemi)" 9 . 

Myslimane te dashur! 
B) Detyrat e punetorit 

1. Kryerja e punes si eshte me se miri, 
pa bere mashtrime. Sheddad b. Evsi tra- 
nsmeton se Pejgamberi, alejhi's selam, 
ka thene: 

"Allahu ka obliguar perpikerine (per- 
sosmerine, kryerjen mire) ne cdo 
gje...". 10 

Me konkretisht: 

Allahu deshiron qe kur ndonjeri prej 
jush te beje di9ka, ta persose ate (sa te 
kete mundesi)"." 

Pastaj, ai qe i mashtron myslimanet, 
ne cfaredo pune a ceshfje, nuk eshte i 
denje te pretendoje perkatesi te sinqert 
ne ate shoqeri. Muhammedi, alejhi's se- 
lam ka thene: 

Kush na mashtron, ai nuk eshte prej 
nesh". 12 

Rasti i babait te Abdullah b. Mubare- 
kut, dijetarit hanefijj, eshte vertet adeku- 
at per kete qe thame 13 . 

2. Te mos ikesh nga puna. Muhamm- 
edi, alejhi's selam, ndonese urrente ro- 
berine dhe dite e nate punonte per zhdu- 
kjen e saj nga fjalori i jetes, megjithate, 
miresjelljen dhe sinqeritetin e kishte 
porositur edhe ne kete gjendje. Me thje- 
sht, njeriun e roberuar e porosiste qe te 
ishte i sjellshem ndaj zoterise sikur qe 
zoteria e kercenonte, sic do te shohim 
me poshte, nese shkelte te drejten e tij. 
Xherrir b. Abdil-lah rrefen se i Derguari 
i Allahut ka thene: 

"Nese robi iken nga zoteria i tij, atij 
nuk i pranohet namazi"." 1 

Nese puna qenka keshtu per nje sher- 
betor, e detyruar, a thua valle, c'parashi- 
het per njeriun e lire qe nuk e kryen 
punen e tij me ndergjegje! 

Ibrahim b. Ed'hemi kishte shkuar me 
nje njeri per te punuar, dhe ne mbremje, 
kur moren shperblimin e punes, blene 
buke per te ngrene, por Ibrahimin e 
kaploi vaji. "Perse qan?"- e pyeti shoku 
i tij. - "Ne e morem hakun tone, por nuk 
di a ia kemi dhene hakun edhe punedhe- 
nesit"- tha Ibrahimi. Nuk hengri fare 
buke prej atij fitimi. 

Nese ky tregim merret parasysh sado- 
pak, atehere' ai do ta ndergjegjesoje cdo 
punetor per punen e vet. 



C) Te drejtat e punetorit 

1. Te ruhet nderi dhe dinjiteti i tij, pa 
i bere padrejtesi. Islami, njeriut, para se 
gjithash, i kujton lidhjen e tij me pune- 
torin ne vijen vertikale. Thote Allahu: 

"S'ka dyshim se besimtaret jane 
vellezer". 15 

Ndersa Pejgamberi alejhi's selam ka 
thene: 

Vellezerit tuaj, (jane) sherbetoret 
tuaj..." 16 . 

Sepse, perndryshe, pasojat e kesaj -jo 
vetem ne kete, por edhe ne boten tjeter, 
jane shume te medha. Ibni Munkediri 
rrefen se nje sahabijj (shok) i Pejgambe- 
rit, alejhi's selam, e kishte rrahur nje rob 
deri ne ate mase, saqe robi i thoshte: Te 
perbej per Allahun, te ma falesh! - e ai 
nuk ia falte. Pejgamberi, alejhi's selam, 
degjoi bertimen e robit dhe u nis ne 
drejtim te tij. Kur shoku i Pejgamberit, 
alejhi's selam, e pa se erdhi Pejgamberi, 
alejhi's selam, ndali dore (dhe nuk e 
rrahu me). Pejgamberi, alejhi's selam i 
tha: Te perbeu per Allahun, t'ia falje, e ti 
nuk ia fale dhe, si me pe mua, ndale do- 
re dhe nuk e rrahe me! O i derguari i 
Allahut! Ai (prej ketij momenti) eshte i 
lire, per hir te Allahut- ia ktheu sahabiu. 
Pejgamberi, alejhi's selam, i tha: Po te 
mos e beje kete, zjarri do te ta godiste 
(digjte) fytyren" 17 . 

Ndersa denimin ne boten tjeter e per- 
shkruan ky hadith i transmetuar nga Ebu 
Hurejre dhe i regjistruar nga Buhariu: 

"Kush i ka bere padrejtesi mysliman- 
it ne nder ose digka tjeter, le t'ia kerkoje 
hallallin sot, para se te vije koha kur as 
dinari dhe as derhemi nuk bejne pune. 
Nese ka vepra te mira, i merren dhe i je- 
pen atij qe i ka bere padrejtesi aq sa e ka 
demtuar, ose, ndryshe, i merren te keqi- 
jat e te demtuarit dhe i ngarkohen atij". 

2. Puna te mos e largoje nga adhuri- 
mi. Eshte e drejte te kerkoje nga puned- 
henesi qe puna assesi te mos e largoje 
nga namazi. Allahu, duke pershkruar 
besimtaret e sinqerte, punedhenesit, ne 
kete rast, thote: 

"Ata jane njerez qe nuk i pengon as 
tregtia e larget e as shitblerja ne vend per 
ta permendur All-llahun, per ta falur na- 
mazin dhe per ta dhene zeqatin, ata i fri- 
kesohen nje dite kur do te tronditen 
zemrat dhe shikimet. 38. (ata i luten) qe 
All-llahu t'i shperbleje me se miri per 
ate qe punuan dhe per t'ua shtuar te mi- 
rat nga Ai. All-llahu e dhuron pa mase 
ate qe do". 18 

3. Te mos ofendohet duke e thirrur 
me emra te keqij apo me etiketime. Nese 



Islami ia ka ndaluar myslimanit qe ta 
therrase me kete emer robin a roberesh- 
en, atehere si eshte puna qe punetori i 
lire te ofendohet me emra te keqij. 
Pejgamberi, alejhi's selam ka thene: 

"Le te mos thote askush prej jush: 
Robi im, roberesha ime, sepse qe te 
gjithe jeni rober te Allahut dhe te gjitha 
grate jane roberesha te Allahut, por le te 
thote: Djaloshi im, vajza ime"". 

4. Te mos e ngarkoje sa nuk mundet. 
Allahu nje gje te tille e ka urryer edhe 
per adhurime, e lere me per pune te tjera. 
Thote Allahu: 

"All-llahu nuk e obligon asnje njeri 
pertej mundesise se tij, atij (njeriut) i ta- 
kon ajo qe e fitoi, dhe atij i bie ajo (e ke- 
qe) qe e meritoi. "Zoti yne, mos na deno 
nese harrojme ose gabojme! Zoti yne, 
mos na ngarko neve barre te rende, sic i 
ngarkove ata qe ishin para nesh! Zoti 
yne, mos na ngarko me ate per se nuk 
kemi fuqi! Na i shlyej mekatet, na i 
mbulo te keqijat, na meshiro. Ti je 
mbrojtesi yne, na ndihmo kunder popul- 
lit pabesimtar!". 20 

Punedhenesi nuk ben ta ngarkoje pu- 
netorin me pune, qe fizikisht nuk mund 
t'i perballoje. Kur Shuajbi e mori Mu- 
sain, alejhima's selam, ne pune, i tha: 

"...e une nuk deshiroj te te rendoje 
ty...". 21 

Pejgamberi, alejhi's selam, ka thene: 
"Mos i ngarkoni sa nuk munden; nese e 
beni kete, atehere ndihmojuni" 22 . 

5. Te mos ngarkosh me detyra te nda- 
luara, si prostitucioni, alkooli etj. Allahu 
ka thene: 

"Mos i detyroni robereshat tuaja te 
bejne imoralitet, e per shkak te ndonje 
fitimi te kesaj bote, derisa ato deshirojne 
te jene te pastra". 23 

6. T'i jepet pagesa me kohe 24 . Per gdo 
pune ka shperblim, andaj Islami, duke 
mos dashur t'i shkelet e drejta asnjeres 
pale, sikur qe e porosit punetorin te jete 
i sinqerte ne raport me punen, po keshtu 
e porosit edhe punedhenesin qe pune- 
torit t'ia jape hakun. Muhammedi, ale- 
jhi's selam, ka thene: 

"Jepjani punetorit hakun ende pa u 
thare djersa e tij". 25 

Nese punetorit i shkelet e drejta, ate- 
here, sic jane parapare shperblime per 
ate qe ia jep hakun, po keshtu jane para- 
pare edhe ndeshkime per ata qe shkelin 
kete te drejte. Sa i perket shperblimit, ai 
me se miri shprehet ne hadithin e tre 
vetave qe hyne ne shpelle dhe ra shkem- 
bi e ua zuri hyrjen. Ata e luten Allahun 
me vepra te mira dhe ua hap shkembi. 



26 



dituria islame / 214 




Njeri prej tyre, lutja e te cilit ndikoi qe 
te hapej shkembi, tha keshtu: ("Njeriu i 
trete tha): "O Zoti im, une kam pasur 
rrogetare dhe te gjitheve ua kam paguar 
menjehere fitimin e merituar pervec nje 
njeriu i cili u largua para se ta merrte 
meditjen. Une meditjen e tij pastaj e 
kam perdorur si duhet dhe pasuria e tij u 
shumezua. Pas nje kohe rrogetari im me 
erdhi e me tha: "O robi i Zotit, m'i jep te 
hollat per meditjen time te papaguar!" 
Une i thashe: "Krejt 9'sheh - pasuria, de- 
let, lopet, devete dhe roberit jane prej 
meditjes sate, qe eshte shtuar". Ai tha: 
"O robi i Zotit, mos u tall me mua!" Une 
atehere i thashe: "Une nuk po tallem me 
ty", pastaj e mori tere mallin dhe e 9oi, 
duke mos me lene asgje. O Zoti im, nese 
une e kam bere kete vetem per Ty, ate- 
here na e largo kete shkemb nga hyrja e 
shpelles!" Shkembi u rrokullis, kurse 
udhetaret dolen dhe e vazhduan rru- 
gen!" 26 

Ndersa, per sa i perket ndeshkimit, 
Allahu ka thene: 

"Te mjeret ata qe masin e peshojne 
mangu. Ata qe, kur matin prej njerezve, 
per vete e plotesojne. E kur u matin te 
tjereve ose u peshojne, u lene mangu". 27 

Ndersa Pejgamberi, alejhi's selam, ka 
thene ne nje hadith kudsijj: 

"Thote Allahu: Me tre veta do te ar- 
miqesohem ne Diten e Kiametit: Njeriun 
qe me betimin ne Mua, i eshte dhene di- 
cka, e ai e ka shkelur ate betim; ate qe e 
shet njeriun e lire si rob dhe i ha (shfry- 
tezon) ato para, dhe njeriun qe merr ne 
sherbim ndonje njeri, ia merr punen 
(perfiton dobi prej tij) por nuk ia paguan 
hakun". 28 

7. Sigurimi. Punedhenesi e ka obli- 
gim qe ta siguroje punetorin e tij. Sigu- 
rimi behet ne ate menyre qe, nese ne te 



gjalle eshte sprovuar me ndonje semu- 
ndje apo eshte plakur, sigurohet ai dhe 
familja e tij, sikurse qe sigurohet famil- 
ja e tij, nese jane te paafte per pune, edhe 
pas vdekjes se tij. Kete barre e merr per- 
siper shteti nepermjet organizimit qe 
ben ne raport me organizatat punedhe- 
nese. Muhammedi, alejhi's selam, ka 
thene: 

Kush le pas vetes pasuri pas vdekjes, 
ajo u takon trashegimtareve te tij, nder- 
sa kush le trashegimtare te varfer (te pa- 
afte per pune), barren e perkujdesjes e 
marrim ne". 29 

Xhemat i nderuar! 
C) Obligime reciproke 

Ne permbyllje te kesaj ligjerate mod- 
este, edhe punetorit po edhe punedhe- 
nesit, i kujtojme nje rregull profetike, qe 
ta kene si moster gjate ushtrimit te de- 
tyrave te tyre, qe eshte 30 : 

"Nuk ka demtim dhe as demtim reci- 
prok". 

Pra, nese njera pale sillet keq, nuk 
eshte menyra e duhur qe e keqja te kthe- 
het me te keqe, por nepermjet menyrave 
dhe formave legjitime, te kerkohet e dre- 
jta. Mjafton qe Allahu do te na gjykoje 
te gjithe! 



Fusnotat: 

1. Transmeton Tirmidhiu ndersa Albani ne Sahi- 
hu't Tirmidhijj, 1905, e ka cilesuar autentik. 

2. Transmetim unanim. 

3. Hadithi eshte autentik. Shih: Sahihu'l xhamii, 
5040. 

4. el-Kasas, 26-28. 

5. Kete hadith e transmeton Hakimi edhe pse disa 
thone se kjo eshte fjale e Omerit dhene Abdull- 
ahut, birit te vet. Shih: http://www.islamweb.net 
/ver2/library /Books Category.php?idfrom=2 
&idto=5&bk no=41&ID=3 . 



6. http://www.daawa.net/Sunan/Text/9.mht 

7. Hadithi eshte autentik. Shih: Sahihu'l xhamii, 
826. 

8. Muttefekun alejhi. 

9. Buhariu. 

10. Muslimi. 

11. Hadithi eshte hasen. Shih: Sahihu'l xhamii, nr. 
1880. 

12. Muslimi. 

13. Nje burre i quajtur Nuh ibn Merjem kishte 
shume pasuri, por mbi te gjitha ishte shume bes- 
imtar. Kishte edhe nje vajze qe dallohej per 
bukuri, por mbi te gjitha, edhe ajo kishte besim 
te madh e moral te larte. Burri mori nje sher- 
byes. Ai quhej Mubarek. Ai nuk kishte pasuri, 
por edhe ai kishte kryesoren - besimin dhe mo- 
ralin e paster. E dergoi zoteria i tij te vreshti per 
ta ruajtur nga vjedhesit. Mubareku vazhdoi ta 
ruante vreshtin per gati dy muaj. Kur erdhi zo- 
teria i tij te vreshti, i tha: "O Mubarek, shko e 
me sill nje bistak rrushi." Shkoi Mubareku dhe 
mori nje bistak rrush, por rrushi ishte i tharte. 
"Shko e zgjidh nje tjeter", - i tha perseri zoteria. 
I solli perseri Mubareku nje bistak rrush, por 
prape rrushi ishte i tharte. "O Mubarek! A nuk 
e dallon ti te emblen nga e tharta, apo tallesh me 
mua?", - iu hakerrua zoteria. "Jo, per Zotin, nuk 
po tallem me ty, por une nuk i kam provuar dhe 
as kam futur asnje kokerr ne goje qe prej dy 
muajsh, sepse ti nuk me ke derguar per te ngre- 
ne, por per ta ruajtur vreshtin dhe per t'i sherby- 
er atij. Une i ruhem shikimit te Allahut e jo 
shikimit te krijesave te Tij". U habit zoteria dhe 
i tha: "Me thuaj, cila nga vajzat te pelqen per 
nga pasuria, bukuria, prejardhja e besimi?" . 
"Cifutet,-iu drejtua Mubareku, - zgjidhnin vazja 
qe ishin te pasura; te krishteret zgjidhnin vajza 
me prejardhje te mire, kurse shoket e Muham- 
medit (Paqja e Allahut dhe bekimi i Tij qofshin 
mbi te!) i zgjidhnin besimtare". Mbikeqyrja e 
Allahut, hutbe e mbajtur ne Meke nga Ali b. 
Abdul Halik el-Karni, 
http://www.geocities.com/albislam/hutbe-maka.html 

14. Muslimi. 

15. el-Huxhurat, 10. 

16. Sahihul Buhari, Kitabul Itk. 

17. E transmeton Ibni Mubareku ne librin e tij Ez 
Zuhd. 

18. en-Nur, 37-38. 

19. Sahihu Muslim, Kitabul Edeb, Bab: Hukmu 
Itlaki Lafdhati: El Abdu Vel Emetu 

20. el-Bekare, 286. 

21. el-Kasas, 27. 

22. Sahihul Buhari, Kitab: El Iman, Bab: El Measi 
Min Emril Xhahilijje 

23. en-Nur 33. 

24. www.daawa.maDocs3oumal.doc 

25. Transmeton Ibni Maxheh ndersa Albani ne 
recensimin e ketij libri hadithesh, nr. 2443, e ka 
cilesuar autentik. 

26. Muttefekun alejhi. 

27. el-Mutaffifme, 1-3. 

28. Buhariu. 

29. Buhariu 

30. www.qaradawi.net . 8.1.2008, tema: El-Alaka- 
tu bejne'l ummali ve erbabi'l ameli fi dav'i'sh 
sher'i'l islamijj. 



dituria islame / 214 



27 



Qasje 



Meditimi 

- Ilojet dhe teknika - 



Nexhat Ibrahimi 



Njeriu mund te jetoje edhe pa 
ndonje persiatje serioze, me- 
qenese mbijetimi fizik as qe 
imponon dhe as kerkon per- 
siatje, meditim serioz e te njemendte. 
Zakonisht kjo mbijetese kerkon nga 
njeriu te pajtohet me rrethin ku jeton, 
dhe te ece rruges se tyre, gjurmeve te ty- 
re dhe zakonisht njeriu i tille perfundon 
si humbes. Pikerisht sikurse njeriu qe 
deshiron te luaje futboll, por nuk eshte' 
aftesuar per asnje taktike a kombinacion 
ne lojen e futbollit. 1 

Mirepo, ekzistojne mundesi te medha 
mendore nen shkathtesine e pakaluesh- 
me te te menduarit, te cilat ruhen e kulti- 
vohen me xhelozi ne qarqe te caktuara 
dhe percillen brez pas brezi, deri tek ata 
qe e meritojne. Eshte i kuptueshem kuj- 
desi dhe vetjakesia e transmetuesve, 
sikurse eshte i kuptueshem kujdesi ne 
shperndarjen e trashegimise tek trashe- 
gimtaret. Per dallim prej pasanikeve qe 
behen te tille vetem e vetem pse kane 
pasuri, po kane varferi ne mendje, njere- 
zit e urte u instalojne te tjereve urtesine, 
programet dhe sistemet, te cilat do t'i 
drejtojne per shume kohe e per shume 
vende, pa frike se do te lekunden perbal- 
le furtunave, cunameve apo nxehtesive 
percelluese. 

Meditimi eksperimental 

"Kur ra nata, ai pa nje yll dhe tha: 
"Ky eshte Zoti im!" Por, kur perendoi 
ylli, ai tha: "Nuk i dua ata qe perendoj- 
ne". Kur pa Henen duke lindur, tha: "Ky 
eshte Zoti im!" Por, pasi ajo perendoi, ai 
tha: "Nese Zoti im nuk me udhezon ne 
rrugen e mbare, me siguri do te behem 
njeri nga te humburit". Kur verejti Die- 
llin duke lindur, ai therriti: "Ky eshte 
Zoti im, ky eshte me i madhi!" Por, pasi 
dielli perendoi, ai tha: "O populli im, 
une jam larg nga idhujt qe ju i shoqeroni 
Allahut ne adhurim! Une e kthej fytyren 
time nga Ai qe i ka krijuar qiejt dhe To- 
ken, duke qene besimtar i vertete, dhe 
nuk jam nga idhujtaret"! (El-En'am, 76- 
79). 

Krijuesi na cek si shembull ne Kuran 
njeriun, Ibrahimin a.s., i cili, duke jetuar 
brenda ambientit te adhuruesve te tru- 




pave qiellore dhe autoriteteve te tjera te 
rrejshme, kishte vendosur t'i detyronte 
te mendonin bashkeqytetaret e vet, dhe 
ne kete angazhim perdori nje vister me- 
todash interesante me te afermit, kund- 
rejt forces, me nderdijen e tyre etj. 

Ne citatin e siperm, Ibrahimi a.s. me- 
diton qarte, kundron me vemendje qiejt 
dhe vecon trupa te caktuar, duke cekur 
se kane vlere relative, sepse ata shfaqen 
e zhduken. Pikerisht kjo e shtyri Ibrahi- 
min a.s. te meditonte se keta trupa qe 
shfaqen e zhduken, do te kene nje proje- 
ktor qe i drejton me perpikeri dhe me sy- 
nim te caktuar. Gjate meditimit te tij, 
Ibrahimi a.s. beri disa aktivitete men- 
dore: 

- E perkufizoi problemin (politeizmin); 
- 1 vezhgoi aktivisht (trupat qiellore); 

- Beri krahasimin (ndermjet objekteve te 

adhurimit); 

- Beri monolog gjate eksperimentimit 

(me trupat qiellore); 

- Nxori perfundime etj. etj.. 

Metoda e tij ishte e terthorte por 
mbreselenese, joimponuese, logjike, 
edukuese, praktike dhe e aplikueshme 
ne shume raste. 

Meditimi revolucionar 

"(Musai) tha: "O Zoti im, zgjeroma 
kraharorin tim, lehtesoma punen time, 
dhe zgjidhma nyjen e gjuhes sime". (Ta 
Ha, 25-27). 



Ne Kuran kemi disa lloj lutjesh. Ato 
shprehin deshiren e nevojen e individit 
dhe pasqyrojne sistemin e meditimit te 
pranishem nga keto figura. Ne kete rast 
kemi lutjen e Musait a.s., i cili kishte per 
detyre t'i kundervihej Faraonit, fuqise 
dhe se keqes se madhe te asaj bote. Te 
shohim si veproi ai, si u pergatit ai per 
kete detyre? 

Meditimi i tij ishte sistematik, i liruar 
nga interesi i ngushte personal; ai kishte 
kuptuar prioritetin, kishte bere pune sis- 
tematike me masen. Shembulli i tij sher- 
ben edhe per brezat e ardhshem deri ne 
Diten e Fundit. 

Meditimi analitik 

"Dhe keshtu, u nisen. Kur hipen ne 
nje anije, ai (Hidri) hapi nje vrime po- 
shte. ...". (El-Kehf: 71). 

Citati flet per dy bashkudhetare (te 
Musait a.s. dhe Hidrit) dhe perceptimet 
e tyre te disa ngjarjeve. Musai a.s. per- 
faqesonte te derguarin e Zotit dhe njeri- 
un normal, i cili deshironte te mesonte 
nga tjetri 2 , kurse Hidri njeriun e mire 
dhe analitik, i cili nuk e mesonte Musain 
me sheriat, por me dije praktike, per t'ia 
hapur horizontet e veshtrimit dhe te kun- 
drimit. 3 

"Musai i tha atij : "A mund te te pasoj 
ty, qe te me mesosh edhe mua dicka prej 
diturise se drejte qe te eshte dhene ty?" 
(El-Kehf: 66). 



28 



dituria islame / 214 



Pas analizave konstatojme se Hidri, 
per dallim prej Musait a.s., njihte mire 
sistemin ekonomiko-politik dhe rretha- 
nat jo te mira politike per shtresen e var- 
fer; njihte mire ligjin e shtetit dhe vaku- 
umet e tij per t'i mbrojtur te varfrit; 
Hidri njihte parimin e njohur te se drej- 
tes, duke zgjedhur te keqen me te vogel 
kundrejt demit me te madh. 4 

Kjo komentohet keshtu: Musai a.s., si 
shembull i nje juristi mysliman, reagon 
me emocione kur nuk sheh pertej vrimes 
ne barke, dhe Hidri, i cili nuk nxiton, por 
analizon profilin politik te qeverise dhe 
sunduesit 5 dhe i njohur me gjendjen e 
popullit, vrimen ne barke e sheh si "vri- 
me" shpetuese per ne nje sistem te pa- 
drejte ekonomiko-politik.' 

Mesimet e Hidrit per Musain a.s. dhe 
per ne jane: 

- Analizimi i ndodhive ekonomike-poli- 

tike; 

- Kundrimi i gjithanshem i ngjarjeve 

lokale eshte i mundshem vetem ne 
kuader te ndodhive globale; 

- Asgje nuk mund te jete ashtu si duket 

ne shikim te pare; 

- Nevoja e gjetjes se vrimave ne sistemet 

juridike e politike per nevoja pozi- 
tive; 

- Dallimi me kohe i dobive dhe shan- 

seve; 

- Gjakftohtesia ne cdo gjendje dhe 9do 

kohe. 7 

Meditimi hipotetik 

Shume raste socio-psikologjike kane 
ekuivalentin e tyre ne Kuran: 

"Dhe qe te dy vazhduan te ecin, de- 
risa takuan nje djalosh, te cilin ai (Hidri) 
e vrau. ...". (El-Kehf: 74). 

Shohim se si Musai a.s., ne menyre 
emotive dhe te gjalle, reagon duke vesh- 
truar tere ngjarjen (Hidri ne cilesine e 
femijevrasesve) jashtezakonisht ne me- 
nyre tragjike: 

"Tha (Musai): "Perse vrave nje njeri 
te pafajshem, qe nuk ka vrare askend?! 
Vertet qe ke bere nje pune te tmerr- 
shme!" (El-Kehf, 74). 

Musai a.s. serish eshte teper siperfa- 
qesor, dhe kjo per arsye se veten e kishte 
nderlidhur si teper me rastin, duke e shi- 
kuar rastin nga nje distance e shkurter. 8 

Hidri, pas nje kohe te caktuar - krejt 
i qete - shpjegon ndodhine duke thene: 

"Sa per djaloshin, prinderit e tij ishin 
besimtare. Ne e dinim se (dashuria per 
te) do t'i conte ata ne te keqe dhe moh- 
im, dhe deshiruam qe Zoti i tyre, ne ve- 
nd te atij t'u jepte nje me te mire, me te 




paster dhe me te meshirshem." (El- 
Kehf, 80 dhe 81). 

Serish e shohim Hidrin, sikurse edhe 
ne rastin e barkes me heret, se si terhiqet 
pas, e kundron gjendjen ne teresi. 

Mesimet qe mori Musai a.s., neperm- 
jet Hidrit jane: 

Te gjithe njerezit, te mire a te keqij, 
ne nje periudhe kane qene femije; 

- Femijet nuk i edukojme vetem ne, sado 

te mire dhe te edukuar qofshim, por 
edhe mjedisi; 

- Duke marre parasysh se jetet tona tash- 

me kane ndodhur ne dijen e Krijuesit, 
Ai paraprakisht e di cfare njeriu do te 
behet femija dhe 9fare impakti do te 
kete veprimi i tij/saj ne mjedis. Vde- 
kja e hershme e femijes ndonjehere 
do te jete meshire per prinderit, mje- 
disin, po edhe per vete femijet; 

- Edhe pse femija eshte nga familja e 

mire, ate mund ta beje te keq mjedisi, 
te cilin nuk kemi arritur ta ndrysho- 
jme; 

- Me mosreagimin tone ndaj te keqijave 

rreth nesh dhe me qendrimin tone 
indiferent, me qendrimin joreformist, 
ne shkaktojme shfaqjen e veprimeve 
negative ne mjedisin tone, te cilat 
pastaj do t'i formesojne qendrimet 
dhe karakterin e brezave te ardhshem; 

- ^do gje qe ndodh, e mire a e keqe, 

eshte veper e duarve tona ... 

Meditimi afatgjate 

"... derisa arriten ne nje fshat dhe u 
kerkuan banoreve te tij, qe t'u jepnin per 
te ngrene, por ata nuk i pranuan mysa- 
fire. Aty ndeshen nje mur qe ishte duke 



u rrezuar dhe ai (Hidri) e drejtoi....". (El- 
Kehf: 77) 

Me kete citat ne arrijme deri te rasti i 
trete, perfundimtar ne kete rrugetim te 
shkelqyeshem, ne te cilin kane marre 
pjese Musai a.s. dhe Hidri. Me kete rast, 
dy bashkudhetare vijne, te lodhur e te 
uritur nga rruga e gjate, ne nje fshat, ku 
kerkuan ushqim dhe pije. Por, atyre nuk 
iu be mikpritje. Pavaresisht nga mike- 
pritja e keqe te vendesve, Hidri ne fsha- 
tin e tyre gjeti nje mur gati te rrenuar, te 
cilin me vetiniciative e ndertoi, duke 
mos shpresuar dhe as kerkuar kurrfare 
perfitimi financiar. Musai, serish i hutu- 
ar, me nxitim reagon: 

"... (Musai) tha: "Sikur te kishe da- 
shur ti, mund te kerkoje shperblim per 
kete." (El-Kehf : 77) . 

Musai a.s. u habit nga veprimi i Hi- 
drit per dy arsye: 

1) Hidri e riparoi rrenojen e fshatit per 
vendesit qe u sollen mjaft keq me ta; 

2) Hidri nuk kerkoi pagese nga vendesit 
per vepren e tij. 

Hidri ne fund shpjegon gjerat nga per- 

spektiva e tij: 

"E, per sa i perket murit, ai u takonte 
dy djelmoshave jetime ne qytet dhe, nen 
te, gjendej nje thesar i tyre. Babai i tyre 
kishte qene njeri i mire, prandaj Zoti yt 
deshiroi qe ata te arrinin moshen e pje- 
kurise e ta nxirrnin thesarin e tyre,...!" 
(El-Kehf: 82). 

Hidri e theksoi rendesine e informa- 
tes ne kohe adekuate, duke theksuar se 
eshte i njohur edhe me te miren edhe me 
te keqen ne ate fshat, dhe sjellja e keqe e 
disa njerezve te fshatit nuk do ta pengo- 



dituria islame / 214 



29 



nte te bente mire. Ai sidomos ndihmon 
kategorite e rrezikuara te shoqerise dhe 
thekson kujdesin per dy jetimet dhe, me 
veprimin e vet, deshiron t'i mbroje dhe 
t'u siguroje nje te ardhme te mire. 

Allahu xh. sh., nepermjet Musait a.s. 
dhe Hidrit, deshiron: 

a) Te shmanget pergjithesimi, sepse ai 
eshte i demshem; 

b) Nevoja e hetimit te se mires dhe poz- 
itives ne 9do gje dhe kudo; 

c) Domosdoshmeria e planifikimit afat- 
gjate; 

9) Sigurimi i ndihmave fmanciare per 
brezat ne zhvillim; 

d) Mbrojtja e interesit te te rinjve neper- 
mjet veprimit mendjeprehte; etj.. 

Mund te shtrojme pyetjen - Pse Hidri 
gjate gjithe kohes insistonte qe Musai 
a.s. te mos e pyeste per vendimet e tij, 
edhe pse vendimet dhe veprimet e tij do 
te ishin shokante dhe pak te besueshme 
qe te mos shtroheshin pyetje per to. 

Ku qendron poenta? 

Mbase poenta eshte ne metoden edu- 
kative qe nepermjet shokut, pasigurise 
dhe misteriozitetit, ai aktivizon me suk- 
ses shqisat e maksimumin e angazhimit 
mendor te nxenesit, duke i lene hapesire 
qe te perpiqet mevetesisht t'i zgjidhe 
motivet e fshehta dhe rrethanat e gjera 
ne jeten e perditshme. 

Mbase duke mos ia rrefyer qe ne fil- 
ling te gjitha hollesite, ai kishte mbajtur 
perqendrimin e plote te nxenesit te tij 
dhe kishte hetuar reaksionet e sinqerta te 
tij, duke i mundesuar qe nxenesi te vle- 
resonte veten dhe perceptimin e tij. 9 

Med it i mi oportunist 

"Me te vertete, ata qe shpifen, jane 
nje skote prej jush. Mos e quani ate si te 
keqe per ju. Perkundrazi, kjo eshte mire 
per ju ". (En-Nur, 11). 

Shkaku i shpalljes se ajetit te siperm 
eshte shpifja ndaj Aishes r.anha, nga ana 
e nje grupi munafikesh, te cilet filluan te 
perhapnin zera te pamoralshem kunder 
saj. Zerat u rriten saqe qe nevoja te inter- 
venonte Allahu i Madherishem, per te 
provuar pafajesine e saj. Patjeter, edhe 
ajo, edhe babai i saj, Ebu Bekri r.a., dhe 
e tere familja ndiheshin te shqetesuar 
per kete ofendim, ndienin dhembje emo- 
cionale dhe presion psikologjik. Por, 
Allahu i mesoi si te vepronin: "...Mos e 
quani ate si te keqe per ju. Perkundrazi, 
kjo eshte mire per ju ". 




Do ta kuptojme dobine e Aishes r.a. 
nga ky ajet, sepse pati respektin qe Kur- 
ani t'ia provonte pafajesine, por ku qe- 
ndron porosia per ne njerezit e thjeshte? 

a) Shpifja dhe burimet e informa- 
cionit duhet te verifikohen ne gdo peri- 
udhe kohore dhe ne 9do vend. 

b) Duke bere shpifje, hipokritet dolen 
ne siperfaqe dhe u identifikuan si ngate- 
rrestare potentials per te ardhmen e sho- 
qerise myslimane. 

Shih edhe ajetet vijuese te Kuranit: 

"... Por mund te urreni nje gje, nde- 
rkohe qe ajo eshte e mire per ju e mund 
te doni nje gje, nderkohe qe ajo eshte e 
demshme per ju. ...". (El-Bekare: 216); 

ose 

"...sepse eshte e mundur qe juve te 
mos ju pelqeje di9ka, por qe Allahu ne 
ate do t'ju sjelle shume te mira.". (En- 
Nisa': 19). 

Eshte e qarte se nga ajo qe na ndodh, 
asgje nuk eshte e mire apo e keqe vetve- 
tiu. E mire a e keqe, ajo behet me inter- 
pretimin tone. Keshtu ndodh edhe me te 
keqen, dhembjen dhe vuajtjen. Njerezit 
me me deshire do te eliminonin te keqen 
dhe dhembjen per te gjitha kohet. Mire- 
po, eshte fakt se edhe dhembja ka per- 
paresite e veta: 

a) Gjate gjendjes se dhembje s dhe vuajt- 
jes, shqisat jane me aktive, me recep- 
tive dhe me lehte verejne ndryshimet 
rreth vetes; 

b) Me mendjemprehtesi dhe kthjelltesi 
me te madhe, njeriu eshte me i gatsh- 
em te depertoje ne thelbin e vete pro- 
blemit dhe te sfidave qe e presin; 

c) Gjate kohes se dhembjes, koha kalon 
me ngadale krahasuar me periudhat e 
hareshme etj.. 



Nga ana tjeter, eshte thelbesore te da- 
llohen iluzionet e shumices se popullsise 
dhe te kihet qendrim me i ekuilibruar 
ndaj asaj qe njerezit e duan pafundesi- 
sht: 

"... Por mund te urreni nje gje, nder- 
kohe qe ajo eshte e mire per ju ...". (El- 
Bekare, 216). 

Njerezit ne vazhdimesi kerkojne lum- 
turine, megjithese edhe kjo gjendje ka 
dobesite e veta: 

a) Gjate gjendjes se lumturise, shqisat 
jane siperfaqesore e te topitura dhe 
pjesemarrja e njeriut eshte siperfaqe- 
sore dhe jo e thellle; 

b) Gjate kohes se lumturise, koha kalon 
shume shpejt; 

c) Shqisat ne funksion te dobesuar dhe 
mungesa e kohes, - jane dy gjerat me 
te dobeta qe njeriu mund t'ia deshiro- 
je vetvetes ... 

Duke marre parasysh faktin se mysli- 
manet anekend planetit, sikurse Aisheja 
r.a., jane perballe shpifjeve te medha nga 
ana e disa qendrave boterore, ata kete 
gjendje duhet ta marrin per te mire e jo 
per te keqe. 

Si? 

Komploti i orientuar kunder grupit te 
caktuar rregullisht ka si rezultat: 

a) Forcimin e vetedijes kolektive tek 
grupi i caktuar;" 1 

b) Pjekjen e shpejtuar nen ndikimin e 
presionit te mjedisit; 

c) Shperfilljen e konflikteve triviale ne 
mesin e anetareve te tij; 

9) Fokusimin ne prioritete; 

d) Veprimin e organizuar ndaj synimeve 
te vendosura afatgjata. 



30 



dituria islame / 214 




Meditimi ambicioz 

"(Jusufi) i tha: "Me cakto pergjegjes 
te' depove te vendit, sepse une jam rua- 
jtes dhe njohes (i mire i ketyre puneve)". 
(Jusuf: 55). 

Sentencen e larte e theksoi i dashuri 
dhe pejgamberi i Allahut, Jusufi a.s., pa- 
si doli nga burgu. Ajo pasqyron nje me- 
nyre meditimi rreth vetes dhe rrethit ku 
jeton, dhe hedh poshte shume metoda 
edukuese te prinderve, se femija i tyre 
duhet te kenaqet me pak, koncept ky i 
mbrapshte, i kamufiuar me frymen e 
modestise, mungeses se ambicies, madje 
edhe te devotshmerise dhe te durimit. 

Jusufi a.s. na meson ndryshe, pikeri- 
sht ne frymen kuranore. Duke shfrytezu- 
ar aftesite e tij te komentimit te endrrave 
qe nga rinia, ai del nga burgu dhe shfaq 
personalitetin e tij me kerkesen hif me 
te vogel se per minister shteti. 

Porosite qe mund te rezultojne nga 
rrefimi i siperm, mund te jene: 

a) Te zhvillohen aktivisht shkathtesite 
dhe aftesite qe jane te nevojshme per 
shoqerine; 

b) Te njihet vetvetja dhe afmitetet e ve- 
tes; 

c) Synimi drejt pozitave te larta me qell- 
im te ndikimit me te madh; 

9) Te krijohen gjasat ne vend qe te pritet, 
sepse pritja eshte luks i patoleruesh- 
em ne kohen e dinamikes se veprime- 
ve. 

Meditimi ofensiv 

"Nese ata thone: "Ai e ka trilluar 
ate!" Thuaju (0 Muhamed!): "Sillni 
dhjete sure te ngjashme (per nga bukuria 
dhe elokuenca) te trilluara dhe thirrni ne 
ndihme ke te mundni, perveg Allahut, 
nese thoni te verteten!" (Hud, 13). 

Ne ajetin e siperm kemi polemiken e 
rrepte ndermjet Muhammedit a.s. dhe 
kundershtareve te tij, te cilet nuk prano- 
nin hyjnine e fjaleve te Kuranit, qe i 



shpalleshin Muhammedit a.s.. Mirepo, 
Allahu e mesoi Muhammedin a.s. si ta 
zhvillonte polemiken: 

"Thuaju (0 Muhamed!): "Sillni dhje- 
te sure te ngjashme..." 

Me kete pergjigje, Muhammedi a.s., 
(kjo vlen edhe per ne pasardhesit e fese 
islame), tregoi se duhet pasur qendrim 
ofensiv ne prezantimin e fese e jo defen- 
siv dhe inferior, i cili eshte shume sigurt, 
do te na shpjere ne humbje. Perdorimi i 
vetemohimit dhe metodes ofensive, sul- 
muesin e shpie ne pozite mbrojtese dhe 
te pashprese. 

Nese ata vazhdojne te sulmojne, edhe 
pse pa argumente, atehere shtroni para 
tyre kerkesen vijuese, me percmuese per 
ta, qe te sjellin qofte nje sure: 

"Nese ju dyshoni ne ate qe ia kemi 
zbritur robit Tone, atehere hartoni nje 
sure te ngjashme me ate qe ia kemi shpa- 
llutr atij. Thirrni ne ndihme edhe desh- 
mitaret tuaj ne vend te Allahut, nese jeni 
te sinqerte."(El-Bekare: 23). 

Mesimet nga kjo metode jane te shu- 
mta: 

a) Te mos i lejojme askujt te na ule ne 
banken e te akuzuarve, sepse retorika 
defensive eshte karakteristike e hum- 
besit; 

b) Te kultivohet fryma e gatshme per 
sfida dhe ecje perpara - pa marre pa- 
rasysh profesionin - sepse sfidimi 
nxit per pergatitje dhe persosje te va- 
zhdueshme; 

c) Vetedija per forcen vetjake lind ve- 
terespektin dhe vetemohimin.... 

Permbyllja 

Gjeja me e mire qe prindrit mund t'i 
lene trashegim femijes se tij, eshte edu- 
kata. Me edukate nuk kuptojme vetem 
miresjelljen e femijes ne nje tubim te 
njerezve, respektimin e me te vjeterve 
apo ecjen pedante te femijes. Me eduka- 
te te mire kuptojme aftesimin e femijes 



qe te sillet mire me vetveten, me familj- 
en, me me te moshuar, me mesuesit, me 
te rinjte, me injorantet, me miqte e armi- 
qte, te sillet drejte edhe kur eshte fjala 
per te, po edhe per tjetrin. Edukimi i dre- 
jte eshte aftesimi i femijes per te kuptuar 
rrethanat ekonomiko-politike, socialkul- 
turore te kohes dhe te behet pjesemarres 
ne hartimin e politikes frytdhenese e po- 
zitive ne bote. Perkthyer me nje gjuhe 
me te kuptueshme, edukimi i drejte 
eshte aftesimi i femijes me sistemet e 
drejta te meditimit. Ne te kunderten, pri- 
ndi do te jete pergjegjes per rritjen e var- 
ferise mendore dhe materiale, per rritjen 
e paaftesise dhe te te gjymteve; per do- 
minimin e despoteve dhe krimineleve. 



Fusnotat: 

1. Ky shkrim eshte interpolim i shkrimit: 
E.&A.Tule, sipas: http://www.abg. ba/html/tek- 
stovi/nauka/tehnikarazmisljanja.html. 

2. Shembulli kuranor na meson se, pa marre pa- 
rasysh poziten shoqerore, dijen personale, 
moshen etj., nuk duhen shperfillur burimet 
alternative te dijes. Kjo eshte rraga e persosjes 
se vazhdueshme. 

3. Duhet theksuar se dija sheriatike pa dijen prak- 
tike, eshte e manget. Gabojne ata qe mendojne 
se mosnjohja e rrethanave ekonomiko-politike 
te nje vendi nuk perben faktor per suksesin e nje 
norme sheriatike. 

4. Parimin e demit te vogel ndaj vetes kundrejt 
perfitimit me te madh, e njeh edhe e drejta mod- 
erne. Rasti i Serbise, duke inskenuar vrasje e 
deme te tjera per te perfituar dobi me te medha: 
politike, ekonomike, ushtarake etj.; Rasti i 
Afganistanit, Irakut etj. jane gjithashtu aktuale 
dhe mjaft simptomatike. 

5. Qeveri apo qeveritare te caktuar planifikojne 
eksploatimin e popullit ne menyra te ndryshme, 
me tatime te renda, konfiskim te pasurise etj.. 

6. Eshte interesante te theksohet se, pavaresisht 
nga theksimet kuranore, pavaresisht nga nevojat 
gjithnje aktuale, as Bashkesia Islame apo asoci- 
acionet alternative islame ne viset shqiptare e ne 
rajon, nuk kane prodhuar eksperte elitare eko- 
nomiko-politike. Ky eshte nje nga shkaqet krye- 
sore te gjenocidit te vazhdueshem ndaj popujve 
myslimane ne Ballkan e me gjere. 

7. Hafiz Ibn Kesir, Price iz Kur'ana, Buzim, 2007, 
fq. 45 e tutje. 

8. Personat qe gjerat i shohin nga distanca e shku- 
rter dhe i shoqorejne me shume emocion, do ta 
kene jeten shume me te veshtire sesa ata qe je- 
ten dhe problemet i shohin nga distanca dhe lo- 
gjika me e madhe. 

9. Hidri eshte personalitet interesant dhe me aftesi 
te jashtezakonshme te vrojtimit dhe te terheqjes. 

10. Japonia dhe Gjermania gjate Luftes se Dyte 
Boterore jane gjykuar dhe etiketuar si shtete fa- 
shiste, dhe ky presion psikologjik e politik 
ndikoi ne menyre te efektshme ne nevojen e de- 
shmimit te vashdueshem te tyre dhe te ngritjes 
se ndergjegjes kolektive. Keshtu nuk ndodhi me 
Serbine. Ndonese shtet agresor ndaj boshnjake- 
ve dhe shqiptareve, Serbia nuk mori ndeshki- 
min e merituar nga faktori nderkombetar, madje 
ajo gezon privilegje. 



dituria islame / 214 



31 



Studime ekonomike 



Problem! ekonomik dhe trajtimi i tij 
nga kendveshtrimi islam - (2) 



Muhamed Abdullah el-Shebani 

Ne artikullin e meparshem ke- 
mi diskutuar nje aspekt se si 
trajton Islami nje pjese te' 
problemit ekonomik, qe eshte 
rrallesia e burimeve. Nderkaq, ne kete 
artikull do te trajtojme aspekte te tjera te 
trajtimit te problemit ekonomik, nje 
aspekt qe lidhet me rolin e shtetit ne tra- 
jtimin e rrallesise permes menyres se 
shfytezimit te burimeve natyrore e zhvi- 
llimit te tyre, ose, thene ndryshe, me ro- 
lin e shtetit islam ne zvogelimin e 
ndikimit te ligjit te rrallesise ndaj prob- 
lemit ekonomik. 

Prej obligimeve te shtetit eshte qe te 
hulumtoje per burime natyrore. Ne arti- 
kullin e shkuar kemi permendur hadithin 
e Muhamedit a.s.: "Kerkoni furnizimin 
ne fshehtesite e tokes". Ky hadith eshte 
sugjerim profetik per myslimanet dhe 
udheheqesin mysliman, duke marre pa- 
rasysh faktin qe eshte pergjegjes per 
ymetin islam. Rregulla qe ndjek legjisla- 
cioni islam, eshte adresimi i ymetit ne 
forme urdhrash, ashtu sic ka ardhur ne 
Kuran, duke iu drejtuar te gjithe pjese- 
tareve te ymetit, po pergjegjesia e zba- 
timit i takon vete udheheqesit. 

"O ju te zotet e mendjes, kjo mase e 
denimit eshte jete per ju, ashtu qe te 
ruheni (nga mbytja e njeri-tjetrit)". (el- 
Bekare: 179) 

"(dispozite obliguese eshte qe) Lavi- 
ren dhe lavirin t'i rrihni, secilin prej tyre 
me nga njeqind te rena, dhe ne zbatimin 
e dispozitave te All-llahut mos u tregoni 
zemerbute ndaj atyre te dyve...". (en- 
Nur: 2) 

Si? verehet kjo edhe ne hadithet pro- 
fetike, mesazhi i drejtohet ymetit, po 
autoriteti zbatues jane udheheqesit mys- 
limane. Adresimi profetik ne kete hadith 
kerkon qe shteti te hulumtoje per buri- 
met e furnizimit te fshehura ne brendes- 
ine e tokes. 

Hadithi profetik 
e shpjegon mjekimin 

Prej menyrave te mjekimit te rrallesi- 
se se burimeve, sipas asaj qe tregon ha- 
dithi, jane ceshtjet vijuese: 
1 - Domosdoshmeria e perpjekjeve te 
ymetit te perfaqesuara ne udheheqe- 
sin mysliman per te punuar ne hulum- 
timin e burimeve natyrore dhe perdo- 



rimin e fuqise punetore qe te punoje 
dhe te perpiqet. Shprehja "kerkoni" 
tregon rendesine e gjetjes se burime- 
ve natyrore te reja, apo zbulimin e 
fushave te reja ne shfrytezimin e bu- 
rimeve natyrore te disponueshme, qe 
kerkon te gjitha perpjekjet fizike a 
mendore. Prandaj, problemi i rralle- 
sise nuk do te zgjidhet pa bere perp- 
jekje dhe pa pune. Allahu xh.sh. ka 
garantuar furnizimin e te gjitha krije- 
save te Tij. Dhe kete te verete e kon- 
firmon ajeti vijues: 
"Nuk ka asnje gjallese ne toke se 
ciles All-llahu te mos i kete garantuar 
furnizimin...". (Hud: 6) 
Por per arritjen e ketij furnizimi, ker- 
kohet te behen perpjekje, dhe nuk 
kerkohet sasi e madhe e disponuesh- 
me, vecse zbulimi i fushave te ndry- 
shme te perdorimit te burimeve te 
disponueshme do te goje ne plotesi- 
min e nevojave te njeriut. 
2 - Koncepti i furnizimit, ashtu si? eshte 
permendur ne hadithin profetik, nuk 
kufizohet ne nje gje pa tjetren, por 
perfshin ?do gje qe realizon plotesi- 
min e nevojave nese ceshtja lidhet me 
prodhimin bujqesor ose mineral apo 
me ndonje tjeter. Prandaj, eshte e 
domosdoshme qe ymeti islam, i per- 
faqesuar ne udheheqesin e tij, te hulu- 
mtoje burimet e furnizimit, meqe 
keto burime jane te fshehura ne bre- 
ndesi te tokes. Nese pakesohen a zvo- 



gelohen burimet e disponueshme ne 
toke, nuk do te thote qe furnizimi 
eshte nderprere. Zbulimet shkencore 
bashkekohore jane argumenti me i 
madh qe Allahu xh.sh. cdo dite i hap 
njerezimit burime te reja te furnizi- 
mit, qofte kjo nepermjet gjetjes se bu- 
rimeve te reja ose te zbulimit te 
sasive shtese, apo zbulimit te fushave 
te reja per perdorimin e burimeve te 
disponueshme, te cilat ndihmojne ne 
plotesimin e kerkesave te njeriut. 
3 - Hadithi i kushton vemendje nje te 
vertete te rendesishme qe e kane ne- 
glizhuar myslimanet dhe nuk i kane 
kushtuar rendesi, e kjo e vertete eshte 
qe toka eshte e mbushur me te mira 
dhe problemi qendron tek vete njeriu. 
Toka posedon ne brendi te saj shume 
te mira, dhe njeriut nuk i duhet asgje 
vetem te perdore mendjen e tij e te 
beje perpjekje ne kerkimin e burime- 
ve te furnizimit ne brendesi te tokes. 
Dhe nuk do te kete mungese ne bu- 
rime per plotesimin e nevojave te 
njeriut vetem nese njeriu perton per 
hulumtimin e tyre apo devijon mend- 
ja e sjellja e tij ne shfrytezimin e te 
mirave qe Allahu xh.sh. i ka dhene, 
duke e perdorur ne fusha te demshme 
per t'iu kthyer demi vete atij. Prakti- 
kat bashkekohore te shteteve jane ar- 
gumenti me i madh qe mungesa nuk 
qendron ne burime ne shkallen sa qe- 
ndron ne llojin e shfrytezimit e te per- 




. ^^A^jfe^i^M Wife j»i J k 

^te$$$4w #- iMi dk 



32 



dituria islame / 214 



pjekjeve, qe kthehet si dem tek vete 
njeriu. 

Domosdoshmeria 

e shfrytezimit te burimeve 

te disponueshme 

Prej shkaqeve te ekzistences se rralle- 
sise' se burimeve, jane mangesite ne 
shfrytezimin e burimeve te disponuesh- 
me. Prandaj prej detyrave themelore per 
te cilat duhet te perkujdesen udheheqesit 
myslimane, eshte shfrytezimi i burime- 
ve te disponueshme dhe mosshkaterrimi 
i atyre me te cilat mund te plotesohen 
nevojat e shoqerise. Veprimi i Muhame- 
dit a.s. me cifutet e Hajberit, eshte argu- 
ment i qarte per domosdoshmerine e 
shfrytezimit te burimeve te disponuesh- 
me. Eshte transmetuar se Muhamedi a.s. 
u kishte dhene Hajberin cifuteve, qe ta 
punonin e ta mbillnin dhe te kishin nje 
pjese nga ajo. E ne nje transmetim tjeter 
transmetohet qe Bilal ibn Harith el-Mu- 
zni kishte ardhur tek Muhamedi a.s., per 
te kerkuar nje pjese toke dhe Muhamedi 
a.s. i kishte ndare nje pjese te madhe 
toke. Kur u be halife Omeri r.a., i tha: O 
Bilal, ti ke kerkuar nga Muhamedi a.s. 
nje cope toke te gjere e te gjate, e Muha- 
medi a.s. ta paska dhene, sepse Ai a.s. 
nuk ka refuzuar tere ate qe eshte kerkuar 
prej tij. Por tani nuk mund ta mbash tere 
ate qe ke. Bilali ia ktheu: Po. Atehere 
Omeri r.a. i tha: Shiko, ate qe mund ta 
punosh, mbaje, kurse ate qe nuk mund ta 
punosh, na e kthe qe t'ua ndajme mysli- 
maneve. Bilali ia ktheu: Per Zotin, nuk 
do te kthej asgje nga ajo qe ma ka ndare 
i Derguari i Allahut a.s.. Por Omeri r.a. 
ia ktheu: Per Zotin, do ta besh ... dhe ia 
mori ate qe nuk mund ta punonte e ua 
ndau myslimaneve. 

Nga keto dy hadithe kuptojme intere- 
simin e perkujdesjen e Islamit per zgji- 
dhjen e rrallesise se burimeve permes 
punes per shfrytezimin e burimeve te 
disponueshme dhe punes per perfitimin 
maksimal nga burimet e disponueshme 
dhe mosshkaterrimin e tyre. Muhamedi 
a.s. ka synuar trajtimin e mungeses ne 
fuqite punetore te afta per mbjellje e 
bujqesi, duke u ndihmuar nga cifutet ne 
menyre qe myslimanet te kishin nje pje- 
se te asaj qe jep toka. Ndersa Omeri r.a., 
duke qene halife i myslimaneve, ktheu 
ate pjese te tokes qe ia kishte ndare 
Muhamedi a.s. dhe Bilali r.a. nuk mund 
ta punonte. Tere kjo konfirmon te ver- 
teten qe trajtimi i rrallesise ne nje aspekt 
te tij, eshte puna per shfrytezimin e bu- 
rimeve te disponueshme dhe nderhyrja e 
shtetit sipas autoritetit qe ka, per ta reali- 
zuar kete. Prandaj kemi nje realitet te 
keq te shoqerive islame, per shkak te 



pamundesise per te shfrytezuar burimet 
e saj dhe mosshfrytezimit te tyre, qofte 
kjo permes sistemeve e legjislacioneve 
financiare e administrative qe pengojne 
nismat personale, ose permes pervetesi- 
mit te sistemeve ne planifikimin eko- 
nomik e shoqeror, te cilat ndihmojne ne 
mosshfrytezimin e burimeve dhe ven- 
dosjen e tyre ne gjendje te paaftesise se 
perhershme. 

Nderhyrja e udheheqesit 
per interesin publik 

Prej detyrave te shtetit, ne rast mos- 
shfrytezimi te nje prej burimeve natyro- 
re per shkak te mungeses se fuqise se 
personit per ta realizuar, dhe per shkak 
te mungeses ne fuqine e tij materiale - 
eshte qe te nderhyje ne menaxhimin e 
tij. Ne veprimin e Omerit r.a., qe ktheu 
ate qe i ishte ndare nga Muhamedi a.s. 
dhe ua rindau myslimaneve, paraqet 
zbatimin e rregulles per te mos e lene to- 
ken te pashfrytezuar. Prandaj eshte per- 
gjegjesi e shtetit per te vendosur sisteme 
procedurale, te cilat do te ndihmojne 
shfrytezimin e burimeve natyrore te dis- 
ponueshme dhe burimeve te tjera te pa- 
shfrytezuara per shkak te ndonje faktori 
te prodhimit. Ne raste kur nuk punojne 
fabrika prodhuese per shkak te pa- 
mundesise se pronareve te tyre per te 
shpenzuar per to, i takon udheheqesit te 
myslimaneve qe te nderhyje e te mos 
lejoje te ndodhe mosshfrytezimi i ketyre 
burimeve. Eshte transmetuar nga Muha- 
medi a.s. te kete thene: "Kush gjen ndo- 
nje kafshe te cilen pronaret e saj nuk 
mund ta ushqejne dhe e lene te lire, e 
merr dhe e ushqen, atehere ajo eshte e 
tij". Ky hadith eshte porosi per udhehe- 
qesin e myslimaneve qe te nderhyje ne 
rast pamundesie te pronareve per te 
shfrytezuar nje prej faktoreve te prodhi- 
mit, pikerisht per ta shfrytezuar. Eshte e 
drejte e udheheqesit te myslimaneve qe 
te vendose rregulla procedurale, te cilat 
te ndihmojne nderhyrjen e shtetit ne rast 
nxjerrjeje te fabrikave apo fermave te 
medha nga prodhimi per shkak te pamu- 
ndesise se pronareve per t'i shfrytezuar. 
Tere kjo duke marre parasysh interesin 
publik te ekonomise se shtetit e te drej- 
tat e pronareve, me kusht qe te mos ndi- 
koje negativisht ne kontributin per rritjet 
e prodhimit kombetar. 

Menyrat e zhvillimit 
te burimeve 

Prej shkaqeve te rrallesise lidhur me 
burimet natyrore, eshte edhe menyra e 
keqe ne shfrytezimin e burimeve te dis- 
ponueshme, sepse kjo shkakton dobesi- 
min e pamundesine e burimeve per te 



prodhuar dhe per te plotesuar nevojat. 
Prandaj, menyrat e format e shfrytezim- 
it te burimeve natyrore, luajne rol te re- 
ndesishem ne humbjen e pakesimin e fu- 
qise prodhuese te burimit natyror. Islami 
eshte kujdesur per kete aspekt dhe shu- 
me hadithe profetike kane ardhur per te 
na terhequr vemendjen per kete. Dhe 
udheheqesit e shoqerise islame duhet t'i 
kushtojne nje rendesi te vecante ketij as- 
pekti. Eshte transmetuar se Muhamedi 
a.s. ka thene: "O ju kurejshite, ju i doni 
bagetite, por pakesoni ato sepse jeni ne 
nje vend ku bie pak shi. Mbillni pasi 
mbjellja eshte me e bekuar se kafkat". 
Ne nje hadith tjeter transmetohet qe 
Muhamedi a.s. ka ndaluar monopolin, 
pervetesimin, detyrimin dhe therjen e 
kafsheve femra". 

Nga keto hadithe mund te kuptojme 
politiken per te cilen Islami i porosit pa- 
suesit e tij, qe lidhet me menyrat e ruajtj- 
es se burimeve natyrore dhe qe eshte pe- 
rpjekja per te ruajtur gjelberimin, te mos 
priten a shkulen drunjte, te trajtojme bu- 
rimet e disponueshme sipas natyres se 
mjedisit dhe burimet t'i shfrytezojme 
sipas kushteve te mjedisit. Kete e verej- 
me nga fjalet e Muhamedit a.s. kur u 
drejtohet muhaxhireve kurejshite, qe te 
ndryshonin menyren e investimit nga 
kultivimi i bagetive tek kujdesi per 
mbjellje, sepse natyra e mjedisit nuk 
lejonte per kete lloj shfrytezimi, ndryshe 
nga ambienti ne Meke qe mbeshtetet ne 
kultivimin e bagetive e jo ne bujqesi. 
Bujqesia ne zonen medinase eshte me e 
dobishme e me fitimprurese. Prandaj, 
duhen bere zevendesimet e zgjedhjet kur 
te punojme me burimet natyrore e te 
mos konsumojme burimet prodhuese e 
te ruajme ato me qellim te shtimit te ty- 
re, ashtu sic na porosit hadithi qe na 
ndalon t'i therim delet, sepse, me therjen 
e tyre, ndeshemi me konsumim te nje 
prej burimeve te disponueshme per plo- 
tesimin e nevojave te njerezve. E tere 
kjo vlen per cdo burim nga burimet e 
disponueshme te njeriut. Prandaj, oblig- 
ohemi te kujdesemi per zhvillimin e 
burimeve natyrore dhe shtimin e tyre 
permes shfrytezimit te mire. 

Ajo per se na porosisin te gjitha hadi- 
thet e lartepermendura, eshte tregues i 
forte per kujdesin e Islamit qe te trajtoje 
aspektin qe rezulton nga pamundesia e 
plotesimit te nevojave personale permes 
trajtimit te shkaqeve te rrallesise, lidhur 
me burimet natyrore. 

Perktheu nga arabishtja: 
Fuad Morina 

Marre nga revista el-Bejan, nr. 78 



dituria islame / 214 



33 



Qasje 



Klonimi i njerezve 
dhe demet e tij per njerezimin 



Dr. Jusuf El Kardavi 

Keto dite njerezit flasin per nje' 
ceshtje te rrezikshme, kane 
shkruar per te gazetat, kane 
folur radiot, televizionet dhe 
mediet e ndryshme, nje ceshtje shke- 
ncore qe i ka zene njerezit nga te gjitha 
anet dhe nga te gjitha specializimet, - 
eshte 9eshtja qe e quajne "Klonim": te 
kopjohen nga nje gjallese disa kopje (te 
prodhohet nje organizem identik), kopje 
identike te nje personi! 

Kete gje e kane provuar njerezit prej 
kur e kane njohur inxhinierine gjenetike, 
kur e zbuloi njeriu (qe e mesoi Allahu 
ate qe nuk e dinte) se ekzistojne faktoret 
trashegues qe e komandojne njeriun, ku- 
fizojne formen, intelektin, forcen fizike, 
gjatesine e trupit, te jete i bardhe a i zi 
etj. Ato i quajne "gjene", qe i bartin fak- 
toret trashegues nga babai e nena, nga 
gjyshi e gjyshja, nga fisi, nga farefisi, 
dhe nga lloji (soji). Prej kur njerezit i ka- 
ne zbuluar keto gjera, ata i zbatojne ato 
ne boten njerezore, ne boten shtazore 
dhe ne boten bimore, ne suaza te ndry- 
shme dhe me kritere te perkufizuara. 

Mirepo ata ne kohet e fundit, ne sua- 
za te, si9 u njoh me emer, "revolucionit 
biologjik", revolucioni i shkences se bi- 
ologjise dhe gjenetikes, arriten klonimin 
e botes shtazore. Kjo eshte ajo qe u per- 
hap ne klonimin e deles skoceze qe e 
quajten "Dolli", me ane te nje qelize qe 
eshte marre nga nje dash (pasi ishte mje- 
kuar ne menyre te vefante) e qe eshte 
vene ne nje veze te deles, se ciles i eshte 
hequr fara (kjo veze nuk permban fak- 
tore trashegues), pastaj eshte vene ne 
mitren e deles. Rezultati ka qene nje 
kopje e njejte origjinale e identike nga 
dashi, nga i cili eshte marre ajo qelize. 

Kane thene: Kjo mund te zbatohet 
edhe ne boten njerezore, mund te mar- 
rim nje qelize nga mashkulli e ta mjeko- 
jme ate ne menyre te ve9ante, pastaj te 
marrim nje veze nga femra se ciles i 
eshte hequr fara dhe faktoret trashegues, 
e ta mbjellim ate qelize ne ate veze, pas- 
taj ta veme ne mitren e femres, qe do te 
na sjelle nje kopje te njejte, identike, si 
origjinali i mashkullit prej te cilit eshte 
marre qeliza. Mund te prodhojne nga ky 
njeri me qindra apo mijera persona iden- 
tike, te njejte si ai, me trupin e tij, ngjy- 




ren e tij, formen e tij, intelektin e tij, 
cilesite trupore te tij a, cilesite mendore 
dhe cilesite logjike te tij. 

Keshtu kane thene. 

Nga ketu jane frikesuar e jane shqete- 
suar tere njerezit nga tere bota. Dijetaret 
e se drejtes, sociologjise, etikes, peda- 
gogjise, dhe mbi ta dijetaret e fese, nga 
myslimanet dhe te krishteret, - te gjithe 
jane frikesuar nga rreziku i kesaj 9esht- 
jeje. 

£fare, sikur njerezit te kembengulnin 
ne kete 9eshtje dhe te mund te formonin 1 
njeri me kete forme? Q'mund te thone 
njerezit, feja, Sheriati (legjislatura isla- 
me) dhe etika, para kesaj 9eshtjeje? A te 
lejojme abuzimin e gjeneve, faktoreve 
trashegues dhe inxhinierise gjenetike 
deri ne kete mase? Kete sjellje, a e pra- 
nojne Sheriati, besimet hyjnore, vlerat 
morale dhe gjendja shoqerore? 

Themi: Jo dhe jo. 

Island i pret me krahet hapur te arrit- 
urat shkencore, dhe ne konsiderojme se 
te arriturat shkencore jane obligim dhe 
domosdoshmeri, obligim qe e ka oblig- 
uar feja, domosdoshmeri qe e kerkon re- 
aliteti, po juristet islame keto te arritura 
dhe perparime i konsiderojne prej "far- 



zeve kifaje" 2 , per te cilat, nese lihen pas 
dore, do te kete mekate. 

Myslimanet duhet ta pergatisin patje- 
ter vendin e tyre ne pikepamje shkenco- 
re, sepse kane qene zoteruesit e botes ne 
kete pikepamje per disa shekuj, kane qe- 
ne mesuesit e botes, atyre u vinin nxenes 
nga Europa dhe vende te tjera, qe te me- 
sonin ne universitetet e myslimaneve, 
ndersa dijetaret e myslimaneve kane qe- 
ne mesuesit e botes, literatura shkencore 
e myslimaneve ka qene ajo literature e 
shkencave per boten, gjuha arabe ka 
qene gjuha e shkences. 

Ne e mirepresim shkencen, mirepo 
shkenca duhet te jete ne sherbim te 
"imanit" (besimit), ne sherbim te etikes, 
ne sherbim te vlerave, ne sherbim te nje- 
riut, e jo te lihet e braktisur, qe s'ka she- 
nja qe e udhezojne, e as rregulla qe e 
mbrojne, dhe ketu qendron rreziku. 

Kurani na solli shembull per Sulej- 
manin (alejhis-selam), kur i tha parise se 

tij: 

"Cili prej jush do te me sjelle fronin e 
saj (fronin e Belkises, mbretereshes se 
popullit Sebe), para se te me vijne ata te 
dorezuar. Njeri prej xhineve te vrazhde 
(Ifriti) tha: Une do te ta sjelle ate, para se 



34 



dituria islame / 214 



te ngrihesh nga vendi yt, une per kete 
kam fuqi dhe jam i sigurt! E ai qe kishte 
dituri nga libri, tha: Une ta sjell ate sa 
eel e meshel syte (ketij i tha sille) [e solli 
ate me ate dituri qe i dha Allahu] ! E kur 
e pa ate (fron) te vendosur prane tij, 
(Sulejmani) tha: Kjo eshte nga dhuntia e 
Zotit tim, qe te me sprovoje se a do ta 
falenderoj, apo mos do ta perbuz. E kush 
falenderon, ai falenderon per te miren e 
vet; e kush perbuz, Zoti im (s'ka nevo- 
je), eshte i panevojshem e bujar!" 3 . 

Kjo eshte logjika e besimit, s'behet 
tiran e as mendjemadh per shkak te ditu- 
rise, mirepo miresine e dhuntise ia kthen 
Allahut xh.sh., dhe e sheh se kjo eshte 
sprove per te: a do te falenderoj e apo 
mos do te perbuze? 

Po ashtu Kurani na solli edhe nje 
tregim tjeter, tregimin e Dhulkarnejnit, 
kur ngriti nje pende te madhe ndermjet 
Je'xhuxheve e Me'xhuxheve dhe nder- 
mjet atyre fiseve qe kerkuan ndihme nga 
ai, e ai u ndihmoi atyre dhe i pergatiti 
per pune ata qe te punonin se bashku: 

"Ai (Dhulkarnejni) tha: Ajo qe me 
mundesoi mua Zoti im, eshte shume' me 
e mire (nga ajo qe me ofroni ju), po ju 
me ndihmoni me fuqi punetore te bej nje 
pende te forte midis jush dhe atyre! Me 
sillni copa te hekurit!" 4 . E kur e ngriti 
kete pende te madhe: 

"Ai (Dhulkarnejni) tha: Kjo eshte nje 
e mire nga Zoti im, e kur te vije caktimi 
i Zotit tim, Ai e ben ate rrafsh, e caktimi 
i Zotit tim eshte i sigurt" 5 . 

Shkenca ka qene ne kuader te besim- 
it, ka qene e dobishme e jo e demshme, 
ka qene ndertuese e jo shkaterruese, kjo 
eshte ceshtja e shkences ne civilizimin 
islam. 

Ne civilizimin bashkekohor shohim 
se shkenca nuk u permbahet vlerave te 
besimit e etikes, mund te jete e dobish- 
me por mund te jete edhe e demshme, 
mund te ndertoje por mund edhe te 
shkaterroje, mund te ngjalle por mund 
edhe te vdese, si? pame ne armet nuk- 
leare, ne armet bakteriologjike dhe ne 
armet kemikalie, e mjete te tjera shkater- 
ruese. Ato nuk ndalen ne kufijte e dobise 
se njeriut, bile mund te perdoren ne dem 
te njeriut, ne veprimin qe shkaterron 
jeten dhe gjallesat. 

Per kete arsye do te ndalemi ne kete 
?eshtje, dhe themi: Duhet t'i kemi ne 
konsiderate disa gjera: 



Klonimi eshte kunder 

shumellojshmerise 

dhe dallimit 

Konsiderata e pare: Allahu xh.sh. i ka 
krijuar njerezit qe te dallohen nga njeri- 
tjetri, e ka krijuar kete gjithesi ne baze te 
shumellojshmerise dhe ngjyrave te 
ndryshme, si? ka thene Allahu xh.sh.: 

"A nuk e sheh se Allahu leshon nga 
qielli uje, e Ne me te nxjerrim fruta, 
ngjyra e te cileve eshte e ndryshme, e 
edhe neper kodra ka vija te bardha e te 
kuqe ngjyrash te ndryshme, e ka edhe 
shume te zeza. Edhe nga njerezit, nga 
gjallesat, nga kafshet po ashtu ka te 
ngjyrave te ndryshme. Po Allahut ia ka- 
ne friken nga roberit e Tij, vetem dije- 
taret" 6 . 

Dijetaret qe i dine sekretet e ketyre 
gjallesave jane ata qe ia kane friken 
Allahut, se ai qe e njeh Allahun ne shen- 
jat e Tij, ia ka friken Atij. 

"Ngjyrat e ndryshme": Jane shprehje 
e shumellojshmerise qe Allahu i ka kri- 
juar sipas tyre keto gjallesa dhe e ngriti 
kete gjithesi, e pra nuk lejohet t'i bejme 
njerezit te ngjashem e identike, kopje te 
perseritura, se ketu shkaterrohet jeta. 

Allahu xh.sh. thote: 

"Nga argumentet e Tij eshte krijimi i 
qiejve e i Tokes, ndryshimi i gjuheve 
tuaja dhe i ngjyrave tuaja" 7 . Disa nga 
komentatoret, per kete ajet thone: S'do 
te thote ndryshimi i gjuheve se ky flet 
arabisht e tjetri anglisht, jo, ndryshimi i 
gjuheve do te thote: ndryshimi i zerave, 
cdo person e ka zerin e tij te vecante. Ne 
kohen tone eshte e njohur me emrin "vu- 
la e zerit", cdo person ka vulen e zerit, 
si? eshte gjurmat e gishtave qe e dalloj- 
ne nga te tjeret, madje disa njerez e vene 
pasurine e tyre ne ndonje banke te veca- 
nte e thone: nenshkrimi im eshte zeri im. 
Ky eshte ndryshimi i gjuheve, ndryshi- 
mi i zerave. 

"Ndryshimi i ngjyrave": Disaprej ko- 
mentatoreve e kane komentuar si ndry- 
shimi i forma ve, cdo njeri e ka formen e 
vecante qe e dallon nga te tjeret, mund ta 
dallosh Zejdin nga Amri, Aliun nga 
Abbasi, e keshtu, cdo njeri ka formen e 
tij te ve?ante. 

Mirepo, nese ata do te formojne nje- 
rez te ngjashem e identike, atehere si do 
te dallohen njerezit? Si do ta dallosh Ze- 
jdin nga Amri? Si do ta dallosh kete nga 
ai? Si do t'i dalloje mesuesi nxenesit e 
tij? Nese ndonjeri prej tyre hyn ne prov- 
im ne vend te shokut te tij, si do ta dallo- 
je kete nga ai? Si do te dallohet krimineli 
kur te beje ndonje krim, e si do t'i heto- 



je hetuesi ata, dhe si do te gjykoje gjyka- 
tesi, pasi te gjithe kane nje forme? Si do 
ta dallosh e ta vecosh kriminelin nga te 
tjeret? Madje, si do ta dalloje burri gruan 
e tij nga te tjerat? Si do ta dalloje gruaja 
burrin e saj nga te tjeret? Jeta do te shka- 
terrohet atehere kur njerezit do t'i perng- 
jajne njeri-tjetrit e nuk do te dallohen 
midis tyre. 

Ky dallim eshte cilesi e kerkuar, ma- 
dje e domosdoshme per te vazhduar jeta; 
Zoti yne ?do njeriu i ka bere personali- 
tetin e tij te pavarur, ne baze te tij i eshte 
drejtuar njeriut, ne baze te tij llogaritet, 
ne baze te tij shperblehet e ndeshkohet, 
dhe ne baze te tij bart pergjegjesine ne 
kete bote dhe llogarine ne boten tjeter. 
Nese ata formojne njerez identike, ata e 
kane shkaterruar jeten njerezore dhe 
shoqerore. 

Rreziku 
nga semundjet mbytese 

Pastaj, kjo e ve njeriun ne rrezik, nese 
ndonjerin prej tyre e godet ndonje se- 
mundje apo virus, te gjithe semuren. Nje 
semundje mund t'i mbyse te gjithe keta 
njerez. 

Shfrytezimi i klonimit nga 
ana e disa personave te keqij 

Nga nje aspekt tjeter: Disa persona te 
keqij e te pandergjegjshem mund ta 
shfrytezojne kete. Mafia boterore mund 
te formoje nga disa te keqij kopje iden- 
tike e te njejta. Njerezit ankoheshin nga 
nje Hitler, mafia mund te formoje disa 
Hitlera nga ky njeri i keq, dhe kjo e ker- 
cenon jeten e njeriut, do ta vere ne rre- 
zik. 

Ka rreziqe te shumta, qe s'mund t'i 
parashikojme. Te tera keto ndodhin se 
njeriu e ka humbur faktorin e dallimit, 
faktorin e shumellojshmerise, i cili gje- 
ndet ne menyre natyrore ndermjet njere- 
zve. 

Klonimi eshte kunder 
dukurise se marteses 

Konsiderata e dyte: Allahu xh.sh. i ka 
krijuar te gjitha gjallesat ne cifte, si? ka 
thene Ai: 

"Dhe Ne ju krijuam ju ne ?ifte" 8 . 

Po ashtu Allahu xh.sh. ka thene: 

"I paster nga te metat eshte Ai qe kri- 
joi te gjitha llojet (?iftet) nga ?' mban 
toka, nga vete ata dhe nga ?fare ata nuk 
dine" 9 . 

Ne te kaluaren, njerezit mendonin se 
?iftet (gjinia mashkullore dhe femerore) 



dituria islame / 214 



35 



gjenden vetem ne boten njerezore dhe 
ne boten shtazore. Ndersa me pas me- 
suan se ne boten bimore, ne hurma, gje- 
ndet gjinia mashkullore dhe femerore. 
Pastaj erdhi shkenca bashkekohore qe 
tha: te' gjitha bimet kane gjini mashku- 
llore dhe femerore, madje te gjitha qeni- 
et, rryma ka polin pozitiv dhe ate nega- 
tiv, atomi ka polin elektrik pozitiv dhe 
ate negativ (elektronet dhe protonet), e 
tere jeta dhe gjithesia kane gjinine ma- 
shkullore dhe ate femerore. Kete e ka 
pohuar Kurani ne kete rregull te pergji- 
thshem te gjithesise, per se Allahu xh.sh. 
ka thene: 

"Dhe Ne krijuam prej cdo sendi dy 
lloje (mashkull e femer) qe ju te kujtoni 
(madheshtine e Zotit)" 10 . 

Ata deshirojne ta anulojne kete rreg- 
ull te llojeve ne gjithesi dhe ne jete, e 
thone: Njerezit mund te mos kene nevo- 
je per meshkuj ose per femra pergjith- 
mone, e te mbetet vetem nje gjini. Njera 
nder shkrimtaret amerikane ka thene: Ne 
mund ta bejme planetin tone (d.m.th. 
Token) planet vetem per femra, e te be- 
het toka vetem per femra dhe te mos ke- 
te nevoje per meshkuj ! ! 

Allahu eshte Ai qe ka krijuar llojet, 
mashkullin dhe femren, e si te jetojne 
ata me nje gjini? 

"Dhe Ai eshte Qe krijoi llojet-ma- 
shkullin dhe femren" 11 . 

"Dhe prej tij Ai i beri dy lloje: mash- 
kullin dhe femren" 12 . 

Kur Allahu xh.sh. krijoi Ademin, nuk 
e la te vetem, vecse per te nga lloji i tij 
Ai krijoi bashkeshorte, qe te jetoje tek 
ajo, e i tha atij: 

"Ti dhe bashkeshortja jote banoni ne 
Xhennet" 13 , sepse s'ka kuptim per Xhen- 
netin, qe ne te njeriu te jetoje i vetem, e 
per hir te kesaj ka ndodhur ky dyfishim, 
qe Allahu ka krijuar njerezit nga ma- 
shkulli dhe femra. 

Ata deshirojne te heqin qafe njerin 
nga llojet, e ne kete ka shkaterrim per je- 
ten, dhe kundershtim ne natyrshmerine e 
krijimit te Allahut qe i krijoi njerezit ne 
kete natyrshmeri. 

Me pare e kane provuar kete gje pop- 
ulli i Lutit (alejhis-selam), te cileve u tha 
Pejgamberi i tyre: 

"A vertet, ju nga epshi kontaktoni me 
meshkuj, e braktisni grate tuaja? Ju jeni 
popull injorant (xhahil)" 14 . 

"Vertet ju, te shtyre nga epshet, u af- 
roheni burrave duke i lene grate. Po ju 
jeni popull i shfrenuar" 15 . 

"(Te mjeret ju) A shkoni pas meshku- 
jve te kesaj bote! E i braktisni grate tua- 




ja, te cilat Zoti juaj i krijoi per ju! Por ju 
jeni nje popull qe kaloni cdo kufi!" 16 . 

I ka pershkruar si injorante, i ka per- 
shkruar si te shfrenuar, i ka pershkruar si 
popull qe kalon cdo kufi, i ka pershkru- 
ar si te prishur: 

"Ai tha: O Zoti im, me ndihmo ku- 
nder popullit te prishur!" 17 . 

I ka pershkruar si kriminele, i ka 
pershkruar me cdo te keqe e poshtersi. 
Sepse ata e kane kundershtuar natyrsh- 
merine e krijimit te Allahut, dhe kane 
deshiruar t'i bejne meshkujt te panevo- 
jshem per femra, qe eshte nje 9rregullim 
nga natyrshmeria, e verteta dhe feja. 

Dhe prandaj Allahu xh.sh. ka ndesh- 
kuar popullin e Lutit (alejhis-selam) me 
dy ndeshkime: 

Ndeshkimi i pare: Ai i permbyti te 
gjitha fshatrat e tyre duke kthyer cdo gje 
me koke poshte. 

Ndeshkimi i dyte: Mbi ta reshi gure te 
forte pa pushuar, gure qe ishin te shenu- 
ar tek Allahu, dhe cdo gure godiste ndo- 
nje person te vecante, ajo nuk eshte larg 
zullumqareve: 

"Kur erdhi urdhri yne, Ne permbys- 
em te gjitha ato (fshatrat e tyre) duke 
kthyer cdo gje me koke poshte, dhe mbi 
ta reshem gure te forte pa pushuar. (Gu- 
re) Te shenuar tek Zoti yt. Ai (vend) nuk 
eshte larg zullumqareve (idhujtareve 
kurejshite)" 18 . 

Mospasja nevoje per familje 

Konsiderata e trete: Allahu xh.sh. fa- 
miljen e ka bere baze te jetes shoqerore 
njerezore. Femija duhet te rritet nen hi- 
jen e familjes, nen hijen e atesise dhe 
amesise, njeriu duhet te jetoje ne nje 



shtepi ku e edukojne prinderit dhe e du- 
an ate. 

Femijeria njerezore eshte femijeria 
me e gjate tek te gjitha llojet e gjallesa- 
ve, s'ka gjallese se ciles femijeria i zgjat 
disa vjet sikurse eshte femijeria njerezo- 
re, kush do te kujdeset per kete femije 
gjate ketyre viteve? Duhet te kete nje 
nene qe do ta edukoje ate, nje baba qe do 
e do ate, dhe vellezer me te cilet do te 
bashkejetoje. Gjate kesaj bashkejetese 
do te rriten ndjenjat e dashurise, te mallit 
dhe te bashkepunimit. Te gjitha keto rri- 
ten gjate ketij bashkepunimi te vazhdu- 
eshem per gdo dite. 

Kush do ta rrit' kete femije, nese s'ka 
baba ose nene? 

Tani mendojne te bejne miter artifi- 
ciale, ne te cilen do te vihet kjo qelize, 
mundohen te mos kene nevoje pergjith- 
mone per mitren e femres. Natyrisht, 
kete e mirepresin te pasurat, aktoret dhe 
kengetaret ashtu qe te ruajne elegancen 
e tyre,- e kjo perben rrezik. 

Ku eshte amesia? Amesia eshte mu- 
ndim e lodhje, e s'eshte vetem qe t'i jape 
nje veze kesaj mitre artificiale. Amesia 
eshte qe femra ta mbaje femijen e saj ne 
barkun e vet nente muaj. Allahu xh.sh., 
kur ka urdheruar qe t'u behet mire pri- 
nderve, ka thene: 

"Ne e urdheruam njeriun t'u beje mi- 
re prinderve te vet, ngase nena e vet me 
mundim e barti dhe me veshtiresi e lindi, 
e bartja e tij dhe gjidhenia e tij zgjat trid- 
hjete muaj"". 

Po ashtu ne nje verset tjeter ka thene: 

"Ne njeriun e kemi urdheruar per 
(sjellje te mira ndaj) prindit te vet, sepse 
nena e vet e barti ate me mund te vazh- 
dueshem dhe pas dy vjetesh e hoqi prej 
gjirit" 20 . Kjo eshte amesia, amesia e ver- 
tete eshte kjo bashkejetese me kete fe- 
mije, dhe bartja e dhimbjeve te tij. 

Kur erdhi njera nga grate e shkurore- 
zuara per t'u ankuar tek Pejgamberi (sal- 
lall-llahu alejhi we sel-lem), se burri i 
saj deshironte t'i merrte te birin e saj nga 
ajo, i tha: O i derguar i Allahut, barku im 
ka qene vend per birin tim, gjiri im ka 
qene ushqim per te, prehri im ka qene 
vendstrehim per te, ndersa babai i tij me 
ka leshuar mua dhe deshiron te ma ma- 
rre femijen, Pejgamberi (sal-lall-llahu 
alejhi we sel-lem) i tha: 

"Ti je me meritore per te, nese nuk 
martohesh" 21 . 

Cka ka per te thene gruaja, barku i se 
ciles s'ka qene vend per femijen e saj, 
dhe as gjiri i saj ushqim per te, e as pre- 
hri i saj vendstrehim per te? Ajo s'eshte 



36 



dituria islame / 214 



kujdesur per gjidhenien e tij, e as qe ka 
mbetur shtatzene per te pasur qumesht, 
atehere pra, ku eshte amesia? 

Per hir te kesaj, Islami dhe te gjitha 
fete e kane bere' martesen baze te famil- 
jes, sa kohe qe ata pezullojne martesen 
nga jeta e njeriut. Me kete njerezit behen 
shtaze, s'jane me njerez qe i sundon ligji 
dhe as vlera. 

Tere kjo eshte 9rregullim dhe shkate- 
rrim i jetes. 

Jeta duhet te kete patjeter familje, te 
kete dy bashkeshorte apo dy prinder, e 
femija patjeter duhet te rritet nen hijen e 
kesaj familjeje dhe ne gjirin e saj, e te 
mesoje nga ajo: 

"Te gjithe ju jeni rojtare dhe te gjithe 
ju jeni pergjegjes per kopene tuaj. Prijesi 
eshte rojtar, ai eshte pergjegjes per ko- 
pene e tij. Njeriu ne familjen e vet eshte 
rojtar dhe ai eshte pergjegjes per kopene 
e tij. Gruaja ne shtepine e burrit te saj 
eshte rojtare dhe ajo eshte pergjegjese 
per kopene e saj. Sherbetori ne pasurine 
e zoterise se tij eshte rojtar dhe ai eshte 
pergjegjes per kopene e tij. Njeriu ne 
pasurine e babait te tij eshte rojtar dhe ai 
eshte pergjegjes per kopene e tij. Te gji- 
the ju jeni rojtare dhe te gjithe ju jeni 
pergjegjes per kopene tuaj" 22 . 

Nese i shfrenojme ndjenjat per keto 
ceshtje, do te shkaterrohet jeta, e do te 
jete i 9rregulluar rendi i kesaj gjithesie. 

Per shkak te gjithe ketyre qendrojme 
kunder ketij drejtimi te rrezikshem qe e 
nxisin disa shkencetare. Ndersa shumica 
e vete shkencetareve (nga shkencetaret e 
biologjise) qendrojne kunder ketyre 
drejtimeve. 

E mirepresim shkencen 
e disiplinuar 

Ne nuk qendrojme perballe shkences, 
madje e mirepresim ate dhe i referohemi 
asaj, ymeti yne s'do te perparoje vecse 
me shkence e njohuri, mirepo ne jemi 
kunder shkences shkaterruese, dhe pra- 
ndaj themi: Nese mund te perfitojme 
nga keto udhezime shkencore ne drejti- 
min e inxhinierise gjenetike, ne sherim- 
in e disa semundjeve te pasherueshme e 
disa semundjeve trasheguese, qe i tra- 
shegojne femijet nga prinderit e tyre ose 
nga eterit e tyre, dhe nese do te mund t'i 
sheronim disa nga shkaqet e sterilitetit, 
per se ankohen shume prej tyre, kjo nuk 
eshte e ndaluar; aty ku eshte interesi, aty 
eshte edhe Sheriati (legjislatura) i 
Allahut. Vecse me kusht qe ajo te mos 
jete e hapur per nje dere te rrezikshme 
per njerezine. Nese frikesohemi (frike 



qe bazohet ne studime) se, nese hapet 
kjo dere, s'do te mbyllet, atehere me pa- 
resore do te ishte ta mbyllim qe ne nis- 
me. 

Ne Sheriat kemi nje rregull qe quhet 
"sed-du edh-dherai'i" 23 (preventivat qe 
pengojne veprimin e se ndaluares), pra: 
nese ndonje 9eshtje eshte e lejuar, mire- 
po nese i hapet dera asaj, do te shpjere 
ne 9eshtje te urryera dhe 9rregullime per 
njerezit, atehere kjo 9eshtje e lejuar nda- 
lohet, ne menyre qe te mbyllen munde- 
site per te arritur tek 9rregullimet, si9 ka 
thene Allahu xh.sh.: 

"Ju mos ua shani ata (zotat) qe u luten 
(idhujtaret), perve9 Allahut, e (si hak- 
marrje) te fyejne Allahun nga armiqesia, 
duke mos ditur (per Madherine e Tij)" 24 . 
Mos i shani idhujt para idhujtareve, te 
cilet per hakmarrje, ta ofendonin 
Allahun xh.sh., nuk bejme mekat nese i 
shajme idhujt, mirepo, nese kjo gje 
shkakton fyerjen e Allahut xh.sh., duhet 
ta leme kete gje duke u frikesuar nga 
perfundimi dhe rezultati i tij . 

Nese hapja e deres per kete 9eshtje do 
te sjelle te keqija qe s'i di kush perve9 
Allahut, dhe qe na sjellin para rreziqeve, 
te parin e te cilave do ta dime, po te fun- 
dit s'do ta dime, - atehere duhet te marr- 
im nje vendim te prere e ta mbyllim kete 
dere, sig thuhet: "Nga cila dere vjen fry- 
ma, duhet ta mbyllesh ate e te rehato- 
hesh". 

Jemi para nje 9eshtjeje te rrezikshme, 
dhe s'e dime se 9'mund te ndodhe pas 
kesaj 9eshtjeje, i kemi cekur disa gjera 
qe jane shenja, mirepo s'mund te para- 
shikojme e te imagjinojme se 9'mund te 
sjelle kjo 9eshtje nese i hapet dera, me te 
vertete mund ta mbyse njerezimin e ta 
shkaterroje ate, si9 ka thene Allahu 
xh.sh.: 

"Derisa toka te kete marre stoline dhe 
te jete zbukuruar (me bime, peme e be- 
har), e banoret e saj te mendojne se jane 
te zotet e saj, e asaj i vjen Urdhri yne, 
naten ose diten, Ne ua bejme ate (te 
mbjellat) te korrur, sikurse te mos ekzis- 
tonte dje. Keshtu Ne u sqarojme faktet 
njerezve qe mendojne" 25 . 

E lus Allahun qe t'i forcoje hapat 
tane, ta ndri90Je rrugen tone e te na udh- 
ezoje ne rrugen e drejte, dhe t'u ndihmo- 
je shkencetareve ne ate qe eshte e mire 
per njeriun, jeten dhe gjallesat. 



(Perkthimi i ketij artikulli eshte bere nga libri 
"Ligjeratat e Shejh El Kardavit", pergati- 
tur nga Halid Essa'd, mektebetu vehbeh, 
Kajro, 2000, vellimi III, faqe: 64-73). 



Perktheu: 
Mr. Faruk Ukallo 



Fusnotat: 

1. Ata formojne e nuk krijojne, ekziston dallimi 
ndermjet krijimit dhe formimit, krijimi eshte 
per Allahun xh.sh., e formimin mund ta beje 
njeriu permes asaj qe ka krijuar Allahu xh.sh.. 
Njeriu nuk e ka krijuar qelizen, nuk e ka krijuar 
as vezen, Allahu eshte Ai qe i ka krijuar ato, 
mirepo njeriu mundi qe permes ketyre gjerave 
qe i ka krijuar Allahu xh.sh. te arrije ne keto 
rezultate, e te formoje njerez identik qe i perng- 
jane te parit e i perseritur, sikur te ishin ato fo- 
tografite nje personi (Dr. Jusuf El Kardavi). 

2. Me keto farze nenkuptohen ato obligime qe nese 
dikush nga muslimanet i kryen, muslimanet e 
tjere jane te liruar nga ai obligim. Mirepo, nese 
kete farz nuk e kryen asnjeri nga muslimanet, 
atehere te gjithe muslimanet jane pergjegjes 
(perkthyesi). 

3. En-Neml, 38-40. Perkthimin e ajeteve Kur'ano- 
re nga gj.arabe ne gj.shqipe e huazova prej per- 
kthimit te Kur'anit nga H.Sherif Ahmeti, 
Prishtine, 1988. 

4. El Kehf, 95-96. 

5. El Kehf, 98. 
5. Fatir, 27-28. 

7. Er-Rrum, 22. 

8. En-Nebe', 8. 

9. Jasin, 36. 

10. Edh-Dharijat, 49. 

11. En-Nexhm, 45. 

12. ElKijame, 39. 

13. ElBekare, 35. El Araf, 19. 

14. En-Neml, 55. 

15. El Araf, 81. 

16. Esh-Shuara, 165-166. 

17. ElAnkebut, 30. 

18. Hud, 82-83. 

19. ElAhkaf, 15. 

20. Lukman, 14. 

21. Hadithin e transmetojne: Ahmedi dhe Ebu Da- 
vudi nga Abdullah iben Amri (radijall-llahu 
anhuma). 

22. Hadithin e transmetojne: Buhariu, Muslimi, 
Ahmedi, Ebu Davudi dhe Tirmidhiu nga Abdu- 
llah iben Umeri (radijall-llahu anhuma). 

23. "Sed-du edh-dherai'i": Preventivat qe e pengo- 
jne veprimin e te ndaluares, nenkuptohen me to 
ato preventiva te cilat nuk lejojne arritjen deri 
tek e ndaluara (harami) (perkthyesi). 

24. ElEn'am, 108. 

25. Junus, 24. 



dituria islame / 214 



37 



Studim 



Dr. Hasan Kaleshi studiues i Kuranit 



Prof, dr. Ismail Ahmedi 

~M"~^^ Hasan Kaleshi ka qene 

I \* studiues qe shquhej per 
-L^^ A. • nje prodhim shume te 
begatshem dhe shumedimensional te ka- 
rakterit linguistik, letrar, historik dhe pu- 
blicistik. Dr. Hasan Kaleshi, pervec 
veprimtarise krijuese ne fushat e perme- 
ndura, u dallua edhe si studiues ne fush- 
en e islamistikes. Prandaj opusi krijues i 
ketij personaliteti te shquar, nuk do te 
ishte i plote pa theksuar studimin shken- 
cor qe ka bere per Kuranin te cilin e 
botoi per here te pare ne gjuhen serbo- 
kroate si parathenie e librit Iz Kur'ana 
casnog svetu celom opomene (Nga 
Kur'ani Famlarte-mesime per mbare 
njerezimin). 

Studimi i cili shtrihet ne 27 faqe, 
eshte mbeshtetur ne te dhena shkencore 
me 73 referime ne gjuhe te huaja: arabe, 
turke, angleze, gjermane, frenge dhe ita- 
liane. Punimin shkencor po keshtu e ka- 
rakterizojne shenimet e pasura te autorit 
te cilat deshmojne qe ky studim eshte 
fryt i nje pune te gjate kerkimore mbi 
Kur'anin Famlarte. 

Libri permbyllet me perkthimin te- 
matik te disa ajeteve te 108 sureve te 
Kur'anit Famlarte. 

Studimit te Kur'anit Dr.Hasan Kale- 
shi ne kete punim shkencor i eshte qasur 
ne frymen e koncepteve te reformisteve 
te njohur islame, si te Xhemaluddin Av- 
ganit dhe Muhamed Abduhus, ne meny- 
re qe Islami te lirohet nga deformimet e 
huaja joislame, te cilat kane per qellim 
shtremberimin e Islamit burimor. Keto 
deformime kane depertuar permes form- 
ave te ndryshme ne fene islame. Madje 
duke u inkorporuar ne te, kane ndikuar 
ne menyre negative ne kuptimin fetar 
islam dhe ne jeten e zhvillimit kulturor e 
arsimor ne trojet shqiptare. 

Studimi Nga Kur'ani Famlarte- 
mesime per mbare njerezimin, eshte 
nje pune me vlere shkencore e autorit ku 
ne menyre te hollesishme trajtohet tema 




Dr. Hasan Kaleshi 

me madhore por dhe me komplekse ne 
fushen e islamistikes. 

Ne pjesen hyrese te studimit dr. Ha- 
san Kaleshi Kuranin e trajton ne menyre 
kronologjike duke filluar nga emertimet 
e kesaj Vepre madhore, si: El-Kur'an "i 
lexuar" El-Kitab "liber" dhe El-Mus- 
haf "liber i faqosur." 

Ne vazhdim autori ben fjale per rolin 
e Kuranit si burim i pare i Islamit dhe si 
i tille, ai permban parimet fondamentale 
fetare, etike dhe juridike, per te konstat- 
uar me pastaj se kjo Veper eshte perm- 
bledhje e rregullave ne baze te te cilave 
me vone do te ndertohet dhe zhvillohet 
jeta shpirterore, materiale dhe kulturore 
e myslimaneve. 

Qe ne fillim te studimit autori me ar- 
sye trajton ecurine e shpalljes se Kuran- 
it, e cila eshte realizuar ne nje interval 
kohor prej 23 vjetesh duke konstatuar: 
".... Shpallja kohe pas kohe kishte per 
qellim te pergatise shpirterisht nje po- 
pull te prapambetur qe me bindje te the- 
lle te pranoje, fene revolucionare e cila 
shembi jo vetem politeizmin e atehersh- 
em arab por ndikoi edhe ne marredheni- 
et shoqerore dhe ekonomike." Dhe pi- 
kerisht ketu qendron fenomeni kuranor 
qe Shpallja te realizohej ne situata dhe 
ne kushte te caktuara kohore. 

Ne kontekstin e historise se shpalljes 
se Kuranit, autori thekson besimet pa- 



gane politeiste parakuranore, qe manife- 
stoheshin ne adhurimin e planeteve, ne 
kultin e burimeve ushqimore, dhe ne 
idhuj qe i krijonin vete. Suprimimi dhe 
mohimi i ketyre besimeve nuk ishte dhe 
aq i lehte, per arsye se prekte thelbin fe- 
tar arab dhe sedren e tyre historike e ko- 
mbetare. Historine e shpalljes se Kuranit 
autori e perfundon me defmicionin per 
Kuranin: Kurani eshte fjale e Zotit, Fja- 
le e perjetshme, jo e krijuar, Fjale e cila 
ka qene e shkruar para se te krijohej 
bota, me urdher te All-llahut, ne nje ta- 
bele te ruajtur mire ne LEUHI MAH- 
FUZ ne qiell. Ky perkufizim, pra, eshte 
ne harmoni te plote me konceptet islame 
dhe qendrimin e drejte te shkencetareve 
islame per Kuranin Famlarte. 

Studimin Nga Kur'ani Famlarte- 
mesime per mbare njerezimin, Dr. Ka- 
leshi e ka ndare ne nente njesi te shkur- 
tra, te cilat mund te permblidhen ne dy 
pjese tematike: 

Pjesa e pare perfshin temat: Permbaj- 
tja e Kuranit, Burimet e Kuranit, Kurani 
dhe religjioni i krishtere dhe hebrej, 
Kurani dhe Hadisi, Recensimi i Kuranit, 
Gjuha e Kuranit dhe Ndarja e Kuranit. 

Ne kete pjese shtjellohen ceshtjet fo- 
ndamentale per kuptimin dhe vleresimin 
objektiv te Kuranit Famelarte. 

Permbajtjen e Kuranit autori e ka 
permbledhur ne pikat me kryesore duke 
filluar me besimin ne Islam. Pikerisht 
ketu theksohet kredoja islame, e cila heq 
vijen ndarese ne mes besimit dhe mos- 
besimit. 

Mandej normat morale te cilat fis- 
nikerojne shpirtin njerezor, tregime mbi 
popujt e tjere, ligje praktike, te cilat jane 
dhene defmitivisht ne Kuran e qe kane 
te bejne me marredheniet e njerezve dhe 
Perendise, ne nje ane, dhe marredheniet 
e njerezve ne mes tyre, ne anen tjeter. 
Keto jane vija te pergjithshme qe karak- 
terizojne permbajtjen e Kuranit. 

Origjinalitetin e Kuranit, dr.Hasan 
Kaleshi e trajtoi ne pjesen e pare si teme 
bosht, me titull: Burimet e Kur'anit. 
Kete teme mjaft komplekse ne shkencen 



38 



dituria islame / 214 



islame, autori e shtjellon ne menyre ana- 
litike dhe me shume kujdes. 

Lidhur me origjinalitetin e Kuranit, 
Dr. Hasan Kaleshi, me guxim dhe me 
nje akribi shkencore, konstaton: Kur 'ani 
si veper autentike eshte pranuar sifakt i 
pamohuar edhe nga shkencetaret e 
Lindjes edhe at a te Evropes ". 

Qendrimi i Kuranit ndaj feve te shpa- 
llura, Hebraizmit dhe Krishterimit ne 
kete pjese trajtohet ne frymen pozitive, 
qe Kurani i verteton librat e meparshem 
te shenjte. Kjo nuk nenkupton edhe 
ndryshimet esenciale ne mes Islamit, 
Hebraizmit dhe Krishterimit, qe manife- 
stohen ne konceptin parimor te Nje- 
shmerise se Perendise. Pikerisht Kurani 
suprimoi trinitetin dhe, per shembull, 
Isai a.s., sipas Islamit, eshte profet si 
shume pro fete te tjere, por jo edhe Zot. 

Paraqitja e birit te Zotit eshte e bara- 
barte me mohimin e Zotit. Mirepo ne 
anen tjeter, te mohosh Musain dhe Isain 
a.s., qe jane profete te Perendise, po ke- 
shtu sipas Islamit te largon nga besimi 
islam. Trajtimi i ketyre 9eshtjeve fonda- 
mentale na bind edhe me shume se auto- 
ri ka poseduar njohuri te thella ne fushen 
e akaidit, tefsirit dhe filozofise islame. 

Dy burimet kryesore islame, Kurani 
dhe Hadisi, trajtohen si tema te ve9anta 
ne kuader te ketij studimi. Ne kete pjese 
ndricohet botekuptimi i Kuranit si Fjale 
e Zotit, dhe hadithit fjale dhe veper e 
Muhamedit a.s. Ne kete korpus te studi- 
mit qendron edhe tema: Recensimi i 
Kur 'anit. 

Recensimi i Kuranit, sipas mendimit 
te autorit, paraqitej si nevoje e ngutshme 
dhe e domosdoshme e kohes per arsye te 
dallimeve ortografike qe beheshin gjate 
leximit te tij. Keshtu, Halifi i pare Ebu 
Bekri, kishte urdheruar Zejd ibn Thabi- 
tin, sekretarin e Muhamedit a.s., i cili e 
dinte tere Kuranin permendsh, qe te gji- 
tha pjeset e tij, t'i shkruante ne nje vend. 
Kete pune me kaq pergjegjesi, do ta ku- 
rorezonte Halifi i trete, Osmani, me 645 
te e.r. me formimin e komisionit kompe- 
tent, te udhehequr nga Zejd ibn Thabiti, 
i cili e perpiloi recensimin defmitiv te 
Kuranit ne kater ekzemplare dhe te cilin 
e derguan ne kater qendrat islame: ne 



Meke, ne Basra, ne Kufe dhe ne Dama- 
sk. 

Nje qasje te mirefillte shkencore ne 
kete studim, dr.Hasan Kaleshi ben per 
Hadisin, burimi i dyte islam. Ne kete ko- 
ntekst autori thekson se Kurani i ve baz- 
at themelore, ndersa Hadisi i jeteson ato. 
Ne kete pjese trajtohen ne menyre te 
ve9ante edhe fillet e regjistrimit te ha- 
disit si dhe permbledhjet me te njohura 
te tij.Ne kete pjese te studimit, autori me 
perkushtim thekson veprat me autorita- 
tive dhe me origjinale ne kete leme si: 
Sahihul-Buhari dhe Muslimi. 

Ne pjesen e dyte te studimit, dr.Hasan 
Kaleshi Kuranin e veshtron ne aspektin 
gjuhesor, letrar e kulturor. Gjuha e Kura- 
nit ka rendesi te ve9ante per filologjine 
arabe, per se autori nxjerr ne shesh nje 
varg hipotezash lidhur me kete problem. 
Keshtu linguistet tradicionale arabe kon- 
statojne se Kurani eshte shpallur dhe 
shkruar ne gjuhen letrare arabe, pa huaz- 
ime gjuhesore, pikerisht ashtu si9 thek- 
sohet edhe ne Kuranin Famelarte. 

Mirepo, me vone studiuesit islame, si 
ne Lindje ashtu edhe ne Evrope, mendo- 
jne se Kurani perfshin nje numer te vo- 
gel huazimesh me prejardhje abisine, 
aramite, greke, hebraike dhe persiane. 
Keshtu, per shembull, autori permend 
fjalet {kalem} = pene, e cila eshte me 
prejardhje greke {kalamos}, si dhe fja- 
len {Kirtas}= ne greqisht {Khartes} fle- 
te. Me gjithe keto huazime qe i ka, pra- 
peseprape gjuha e Kuranit eshte gjuhe e 
paster arabe, e cila eshte ne funksion te 
drejtperdrejtete gjuhes letrare arabe. 

Me shume interes ne kete studim 
eshte trajtimi i stilit te Kuranit. Pikerisht 
ne kete pjese autori flet per stilin e su- 
reve te Mekes, ajetet e te cilave jane te 
shkurtra e qe perbejne teresine e nje ri- 
me unike, tingelluese dhe te pasur me 
rrokje te gjata dhe te theksuara. Kane stil 
eliptik, 9do here te zjarrte, me oratori te 
mrekullueshme. 

Perve9 kesaj, vete ndarja ne ajete ba- 
zohet ne nje fakt te rendesishem stilistik, 
qe do te thote se paraqitja e nje rime apo 
nje asonance, qe tek arabet quhet fasile, 
eshte forma e perfundimit te intervaleve 
me te cilat perfundojne frazat muzikale. 



Si e tille, ajo eshte nje nga elementet rit- 
mike te gjuhes se Kuranit Famelarte. 

Nga karakteristikat e ve9anta te stilit 
te Kuranit, eshte perseritja e nje ajeti pas 
nje tjetri, respektivisht pas disa ajeteve, 
qe do te thote se nje ajet eshte ne funks- 
ion te refrenit. Te theksojme shembullin 
e sures Er-Rrahman, ku nje ajet perseri- 
tet ne forme refreni 3 1 here. 

Nje karakteristike tjeter stilistike te 
Kuranit Famelarte autori e veren ne per- 
dorimin e shpeshte te tropeve: metafora, 
krahasimi, personifikimi, hiperbola etj. 
Ne kete kontekst autori thekson disa 
shembuj nga Kurani, si: Ata ikin si go- 
maret efrikesuar nga luani" Veprat e ty- 
re i ngjajne territ qe shtrihet mbi detin e 
thelle. Ata do te kene hyrite me sy te bu- 
kur" "Te ngjashem me xhevahiret dhe 
koralet" per te konstatuar me ne fund se 
tere kjo eshte e nevojshme te paras htro- 
het qe lexuesi yne te mund te kuptoje ar- 
syen efuqise magjike te Kuranit, te cilen 
fuqi assesi nuk mund ta ndieje ne per- 
kthim, sado i mire tejete ai. 

Me pjesen tematike Ndikimi i Kuranit 
ne krijimin e kultures dhe qyteterimit 
arab perfundon studimi i autorit lidhur 
me Kuranin. Ne kete pjese vihet re roli i 
Kuranit si faktor kryesor per formimin 
dhe perhapjen e gjuhes arabe. Nevoja 
per komentimin e Kuranit nxiti mbledhj- 
en e tere thesarit gjuhesor, ndersa inte- 
resimi per ruajtjen e pastertise se tij 
gjuhesore, te shqiptimit dhe te leximit te 
drejte, mundesoi krijimin e gramatikes 
dhe sintakses arabe, te cilat, me disa mo- 
difikime te vogla, perdoren edhe sot. 

Ne saje te Kuranit - konstaton autori 
- gjate tere mesjetes, po edhe sot e kesaj 
dite, gjuha arabe perfaqeson jo vetem 
gjuhen e shkencave islame, por edhe nje 
gjuhe te shkences dhe te qyteterimit 
boteror. 

Ne kete studim per Kuranin, Dr. Ha- 
san Kaleshi ka ndri9uar njeheresh edhe 
nje varg ngjarjesh te historise se zhvil- 
limit islam ne pergjithesi, prandaj ky 
punim shkencor perben nje kontribut te 
vlefshem ne fushen e studimeve te Kur- 
anit. 



dituria islame / 214 



39 



Analize 



Konferenca Islame dhe Kosova 



Muhamed Jusufi-Kajolli 

Imotivuar nga analiza te ndryshme 
rreth konferences islamike dhe nga 
zhgenjimi i disa individeve, obligo- 
va veten te shkruaj rreth ketij prob- 
lemi te ri. Kam pershtypjen se qasja ime 
do te ndihmoje sadopak, ata pak te zhge- 
njyer, rreth njohjes se Republikes se 
Kosoves. 

Elementet qe kane te bejne me kete 
fushe, jane: 1. shpallja e pavaresise se 
Republikes se Kosoves, 2. kerkesa per 
njohje, nga shtete sovrane, ne kete mes 
hyjne edhe shtetet islamike dhe 3. Qe- 
ndrimi i "shteteve islamike" rreth kesaj 
kerkese. 

Kosova ka shpallur pavaresine. Pre- 
supozoj se te gjitha shtetet ne nje me- 
nyre e dine se mbrapa kesaj shpalljeje 
qendron ShBA-ja, per se, shqiptaret ne 
pergjithesi dhe pakicat joserbe te Ko- 
soves, i jane mirenjohes veprimit dhe 
sakrifices amerikane. Pa keta te fundit, 
eshte shume e qarte se shqiptaret, edhe 
pse e meritojne mevetesine, nuk do te 
mund ta shpallnin Pavaresine. Keshtu, 
shqiptaret u jane mirenjohes edhe shte- 
teve te tjera, te cilat u rreshtuan krah 
kesaj sakrifice. Gjithashtu, mirenjohes u 
jane edhe te gjitha shteteve islame per 
ndihmen humanitare dhe ushtarake. 
Dhe, krejt ne fund, u jemi mirenjohes te 
gjitha shteteve qe gradualisht po e kup- 
tojne realitetin e ri ne Ballkan. Nuk ka 
dyshim se amerikanet, sot per sot, jane 
gjeneratori i ndryshimeve globale ne bo- 
te, prandaj axhenda amerikane nuk mu- 
nd te perputhet me axhenden tone dhe as 



Duke njohur marredheniet shume te mira midis shteteve arabe dhe 
ShBA-se, mendoj se keta te fundit kane nje strategji qe njohja nga 
shtetet arabe te behet me vone, ne menyre qe njohja te mos marre 
karakter fetare. Kosova duhet te duroje edhe pak sa te njihet nga 77 
shtete te tjera, e pastaj ne bllok ose nga secili shtetet islam vec e vec, te 
behej njohja brenda nje kohe te shkurter. 



me axhendat e shteteve te tjera te Ball- 
kanit. 

Kosova, diten qe shpalli Pavaresine, 
po ate dite kerkoi nga shtetet sovrane 
per njohjen e saj. Deri me sot kesaj ker- 
kese i jane pergjigjur pozitivisht nje 
numer i konsiderueshem i shteteve. Na 
gezon fakti se njohjen e pavaresise e ke- 
mi nga shtetet me te zhvilluara te botes. 
E shtetet islamike kishin paralajmeruar 
se do ta pranonin ne pakete Republiken 
e Kosoves, te pakten keshtu na infor- 
muan politikanet tane. Fillimisht keshtu 
u tha nga ish-anetari i negociatave me 
Serbine, Veton Surroi dhe, me vone nga 
vete Kryeministri, Hashim Thaci. 

Shtetet islame dhe Kosova 

Shume pak ishin ato institucione bre- 
nda shteteve islame qe njihnin Krahinen 
Autonome te Kosoves. Nuk gaboj sikur 
te them, mbase askush nga keto institu- 
cione nuk e njihte Kosoven, me perjash- 
tim te pak individeve brenda nje numri 
te vogel institucionesh. Myslimanet e 
ish-Jugosllavise ne Boten Islame preza- 
ntoheshin nga Kryemyftiu i Bosnje e 
Hercegovines, e kjo, askund nuk i thek- 
sonte shqiptaret, gjegjesisht myslimanet 
e Jugut te ketij shteti. Bota Islame men- 



LAftllCjUMWIT CONf EKENCE H^fl 


W-mm ' 




6- 


(a) | 




^^^ 


. j'lii'V'i'ii'iii'':. 


5ff*^*4^ . mm .Jp<; Tj 


4ffl M 

^1 




^R; ".' \ yi.«? «ri 





donte se gjashte milionet myslimane qe 
jetonin ne Jugosllavi, qe te gjithe ishin 
nga Bosnja. Ndersa shqiptaret (mysli- 
mane) filluan te njiheshin nga keto 
shtete vetem pas viteve nentedhjete, me 
ardhjen e shoqatave bamirese islame ne 
Shqiperi. Jemi deshmitare te ndihmes se 
madhe qe keto shtete u ofruan shqip- 
tareve dhe Kosoves gjate dhe pas luftes 
se vitit 1999. 

Diplomacia shqiptareve 
dhe shtetet islame 

Te jemi konkrete, diplomacia shqip- 
tare shume pak ka punuar me shtetet 
islame. Nese Kosoven filluan ta njihnin 
nepermes shtetit ame - Shqiperise, ate- 
here diplomacia shqiptare ndaj ketyre 
vendeve udhehoqi nje politike injoruese. 
Ne kohen e ish-Presidentit Ramiz Alia, 
Shqiperia kishte fituar statusin e shtetit 
vezhgues ne OSHI, per here te pare ne 
kete organizate kishte shkuar Ministri i 
Puneve te Jashtme Muhamet Kapllani, 
ndersa ne takimin tjeter, kur shkoi Al- 
fred Sereqi, Presidenti Berisha u sulmua 
ashper nga opozita. Me ardhjen ne pu- 
shtet te opozites ne vitin 1997, u nder- 
prene marredheniet me kete organizate. 
Per fat te keq, pushtetareve socialists, 
nuk u mjaftoi ngrirja e lidhjeve me kete 
organizate, por ajo perdori fjalorin me 
fyes ndaj kesaj organizate. 

Nje fakt tjeter eshte edhe politika e 
ish-Presidentit te Kosoves Ibrahim Ru- 
gova. Per fat te keq, na eshte i fresket te 
gjitheve qendrimi tij. Gjithashtu edhe ky 
politikan udhehoqi nje politike injoruese 
(jo fyese), por per te, ata ishin inekzis- 
tente. Sa here qe kerkohej te prezantohej 
Kosova me perfaqesuesit e saj neper ke- 
to takime, ai nuk ishte i gatshem te der- 
gonte askend. Nese ne kete konference 
shprehin deshire te pranohen shtete me 
perqindje te vogel te myslimaneve, ate- 
here 9fare e pengonte Shqiperine ose na 
pengon ne qe te pranohemi ne kete orga- 
nizate. Nuk ka dyshim se nga takime te 



40 



dituria islame / 214 



tilla, ne do te kemi perfitime te medha 
ekonomike dhe kulturore. 



Kush jane shtetet islame 

Populli yne duhet t'i njohe me mire e 
me gjeresisht shtetet islame. Secili njeri 
duhet ta kete parim jetesor njohjen e 
gjesendeve, sepse kjo ndihmon ne mos- 
nderrimin e opinioneve shpesh. Jo raste- 
sisht, pak me siper e kisha futur ne thon- 
jeza shprehjen shtetet islame. Duhet ta 
kemi te qarte se ne bote sot per sot nuk 
ka shtete me regjim islam, me perjash- 
tim te Republikes Islame te Iranit dhe 
Republikes Islame te Mauritanise. Une 
personalisht nuk di shtete te tjera ne bote 
qe drejtohen nga sistemi islam. Nese i 
konsiderojme si shtete islame te gjitha 
ato shtete ku myslimanet perbejne shu- 
micen, atehere dakord, le t'i quajme te 
tilla. Aq sa une i njoh shtetet me sfond 
islam, kemi shtete islame klasike mona- 
rkiste, shtete me demokraci te brishte 
(diktatoriale) dhe shtete me demokraci 
te pranueshme. 

Deri ne vitin kur mbaroi Lufta e Fto- 
hte, shumica e shteteve islame benin 
pjese ne grupin e shteteve te treta, pra, 
shteteve te painkuadruara. Si? dihet, 
shteti ish-Jugosllavi, se bashku me Egji- 
ptin dhe Indine, kane qene gjeneratore te 
levizjes se ketyre shteteve. Sa kohe qe 
dihet se Jugosllavine e udhehiqnin ser- 
bet. Nese politika serbe nuk kishte arrit- 
ur te ndikonte ne shtetet myslimane 
monarkiste dhe ne shtetet me demokraci 
te pranuar, ajo kishte ndikuar dukshem 
ne shtetet me demokraci te brishte. 

Si shtetet me me ndikim nder shtetet 
islame ne bote, jane: Irani, Turqia, Ara- 
bia Saudite dhe Egjipti. I vetmi eshte' 
Egjipti, i cili ne njefare menyre mban 
qendrim jo te qarte ndaj Kosoves. Si du- 
ket, egjiptianet nuk duan t'u mbeten bo- 
rxh serbeve, per ndihmen qe ua derguan 
ne vitin 1973 kunder Izraelit. Egjipti, 
per pikeoamjen time, ben pjese ne shte- 
tet me regjim demokratik te brishte, kur- 
se vete Husni Mubarak ka mbaruar 
shkollen per pilot ne Moske. Duke ma- 
rre per baze kete, dhe aktualitetin ne 
Egjipt, politika e tij eshte konfuze edhe 
brenda vete shteteve arabe. Megjithate, 
parapelqej qe diplomacia jone te punoje 
me me seriozitet me kete shtet te madh, 
sepse ky shtet mund te ndikoje tek shte- 
tet e llojit te tij. 

Arabia Saudite eshte nje shtet qe as- 
njehere nuk ka pasur marredhenie te mi- 
ra me ish- Jugosllavine, duke qene se kjo 
ka marredhenie te mira me ShBA-ne. 
Mendoj se ne nje takim zyrtar, kjo do ta 







\# 



f 



S-'v, 



njohe Republiken e Kosoves. Behet fja- 
le per nje shtet qe ndikon dukshem ne 
shtetet monarkiste te llojit te tij dhe me 
gjere. 

Turqia eshte shteti qe njohu Republi- 
ken tone, dhe ky shtet po ben te pa- 
munduren duke lobuar brenda kesaj 
organizate, bile edhe me gjere. 

Irani eshte nje shtet me ndikim rajon- 
al ne Lindjen e Mesme; ne shikim te 
pare secili mendon se ky shtet eshte ku- 
nder Amerikes, dhe, duke qene se Ame- 
rika ndihmoi pavaresimin e Kosoves, 
natyrisht ky shtet duhet te jete kunder 
pavaresise se Kosoves. Jo, une personal- 
isht nuk e shikoj me kete sy. Irani kishte 
politike konstruktive ne Bosnje e Herce- 
govine me ShBA-ne dhe BE-ne, po 
keshtu eshte konstruktiv edhe ne Afga- 
nistan e Irak. Atehere pyes veten pse du- 
het te jete kunder pavaresise se Kosoves, 
sa kohe qe edhe ky shtet u ofroi shqip- 
tareve ndihma humanitare gjate krizes!? 
Secili shtet ka politikat e veta afatshkur- 
tra dhe afatgjata, prandaj nuk shoh asnje 
mundesi qe Irani te rreshtohet me poli- 
tiken dezintegruese te Serbise. 

Pse s'e njohu 

Konferenca Islamike 

pavaresine e Kosoves 

Personalisht nuk e di se ne cfare cile- 
sie shkoi delegacioni yne ne kete kon- 
ference. A ishin te ftuar si vezhgues apo 
si mysafire, sa per te prezantuar ndryshi- 
met e reja ne Kosove, meqenese kishte 
per t'u biseduar aty per nje shtetet te 
porsalindur. Sidoqofte, dy jane arsyet qe 
shtetet islame nuk e njohen pavaresine e 
Kosoves. E para, prezantimi i dobet i pa- 
les sone dhe, e dyta, mbase kane vlere- 
suar se ishte akoma per ta bere njohjen. 

Kur them prezantimi i dobet, ketu 
nuk aludoj per Ministrin e Arsimit dr. 
Enver Hoxhajn. Ai, si person dhe si po- 
litikan, eshte me pervoje te shkelqyer 
dhe eshte njeri qe premton shume. Por 



ajo qe e beri te dobet prezantimin, ishte 
rangu i perfaqesimit. Ne Dakar ishin 
tubuar mbreter, presidents dhe kryemi- 
nistra, ndersa perfaqesuesi yne ishte 
minister i arsimit. Ne diplomaci, kjo 
shikohet shume. Une nuk kam informa- 
cion pse nuk shkoi ne Dakar Presidenti 
ose Kryeministri yne, por, thene realisht, 
ne takime te tilla do te duhej te ishin te 
pranishem njeri prej ketyre te dyve, ose 
qe te dy se bashku, mu sikur perfaqesi- 
mi i Shqiperise ne Bukuresht nga Presi- 
denti, Kryeministri dhe Ministri i Mbro- 
jtjes. Kosova kishte nevoje per njohje, 
dhe prezantimi yne ne kete konference 
do te duhej te ishte i nivelit me te larte. 
Ndersa arsyeja e dyte, mbase esenca 
e saj, duket e paqarte, por eshte e mund- 
shme. Shkeljet e renda te Serbise dhe 
vetoja Ruse bene qe Kosova te zgjidhte 
rrugen jashte rregullave te OKB-se. Per 
te fituar shansin tjeter qe Kosova te be- 
het shtet anetar ne kete organizate, i 
duhet te kete mbeshtetjen ose njohjen e 
128/9 shteteve. Serbia dhe aleatet e saj, 
tani per tani jane te interesuara qe ta pe- 
ngojne ne ?do menyre njohjen e Koso- 
ves. Ata duan tajvanizimin tone. Nuk 
jam shume i sigurt, por, vetem 24 shtete 
deri tani kane njohur Tajvanin, ndersa 
Kosoven deri tani e kane njohur 35 shte- 
te. Po ta njihnin edhe shtetet e mbetura 
islame, do te beheshin 87 shtete. Ky nu- 
mer nuk eshte i mjaftueshem per aneta- 
resimin ne OKB, ndersa, ne anen tjeter, 
diplomacia antinjohje do te rritej edhe 
me shume, sepse do te flitej per nje shtet 
te ri islamik ne Evrope... Duke njohur 
marredheniet shume te mira midis shte- 
teve arabe dhe ShBA-se, mendoj se keta 
te fundit kane nje strategji qe njohja nga 
shtetet arabe te behet me vone, per arsye 
se njohja te mos marre karakter fetar. 
Kosova duhet te duroje edhe pak derisa 
te njihet nga 77 shtete te tjera, e pastaj 
ne bllok ose secili shtetet islamik vec e 
ve?, do ta bente njohjen per nje kohe te 
shkurter. 



dituria islame / 214 



41 



Eshte absurd dominimi 
i se keqes ne jeten islame 



Ataullah Aliu 

Ne kete artikull do te' bej perp- 
jekje qe, ne pika te shkurtra, 
te shtjelloj feshtjen e krijimit 
te njeriut, shkakun per faljen e 
mekateve, shkakun per dominim ndaj 
mekateve, per mutteikun (te devotshm- 
in) qe ka shume te mira dhe, pejgam- 
beret urdherohen per ibadet, lutje dhe 
istigfar, respektivisht do te bej perpjekje 
per te shpjeguar vete feshfjet ne fjale 
dhe qenien e nje lidhshmerie, zinxhiri 
apo hallke, ne mes pese 9eshtjeve te lart- 
shenuara. 

Krijimi i njeriut 

Ne dallim nga cdo krijese tjeter, nje- 
riu u krijua per ta njohur dhe per t'l bere 
ibadet Allahut xh.sh. Mirepo njeriu dall- 
on nga krijesat e tjera, sepse atij iu dha 
aftesi mendore dhe kompetenca e caktu- 
ar te mos E njohe - ta njohe Ate, e jo ta- 
van ve kerhen (me dashje e pa dashje). 
(Ali Imran, 83). 

Nga ana tjeter, me se normale eshte 
qe myslimani nuk mund te jete i pagabu- 
eshem ne kuptimin absolut, mirepo 
eshte detyre e tij qe te beje perpjekje per 
t'i bere rezistence armikut te perbetuar, 
shejtanit, i cili ne menyre te vazhduesh- 
me eshte i gatshem dhe i perbetuar per ta 
cytur, nxitur dhe ngacmuar, qe ai te ga- 
boje. Prandaj eshte detyre e myslimanit 
qe te mos lejoje te provokohet nga ar- 
miku i cekur dhe te bjere ne gracka te tij 
e te beje ndonje nga mekatet e medha, 
si9 jane: mosagjerimi i muajit te Rama- 



".... S'ka dyshim se veprat e mira i shlyejne ato te keqijat. Kjo eshte 
nje keshille per ata qe i pranojne keshillat. Dhe ti ji i durueshem, se 
AU-llahu nuk ua humb shperblimin bamiresve". (Hud, 114-115) 



zanit, mosfalja e namazit, mosdhenia e 
zekatit, leshuarja e xhihadit (perpjekje e 
vazhdueshme per te qene nen porosine 
kuranore dhe synetike), marrja me per- 
gojime, me te genjyer, me shpifje, te 
provokuarit e muslimanit, te nen?muarit 
e myslimanit, prekja e dinjitetit te mys- 
limanit etj. Ma thote mendja se vetem 
nje moment po qe se mendojme, nuk 
mund t'i bejme lak deshmise se mekatet 
e lartpermendura behen, nese jo per as- 
gje tjeter, vetem sa per te hapur bisede. 
Megjithate, edhe per mekatet ne fjale ka 
rrugedalje, e ajo eshte pendimi, dhe, per 
sa u perket atyre qe behen si lapsuse (te 
rastit), ekziston shkas per faljen dhe zo- 
terimin e tyre. Te shohim keto dy 9esht- 
je- 

Shkas per shlyerjen 
dhe faljen e mekateve 

Muemini ka per obligim te beje perp- 
jekje per te zbatuar ate qe urdheroi 
Allahu xh.sh. dhe Syneti i Resulullahut 
dhe t'u shmanget e te heqe dore nga ato 
qe i ndalon Sheriati islam. Ne te kunder- 
ten, perseri nuk eshte ne rruge pa krye, 
sepse porta e tevbes (pendimit) dhe isti- 
gfarit (te kerkuarit falje) - nuk mbyllet 
asnjehere. 

Per sa u perket mekateve qe nuk i 
perkasin kategorise se rende, te cilat bi- 




en ne domenin e rastit dhe te cilat nuk 
behen me nje parapergatitje (p.sh. fyerja 
e nje myslimani pa pergatitje paraprake, 
d.t.th. rastesisht), per to ekziston shkas 
per shlyerje dhe falje te tyre. Lidhur me 
kete, Allahu xh.sh. thote: "...S'ka dysh- 
im se veprat e mira i shlyejne ato te 
keqijat..." (Hud, 114). Nderkaq, Muha- 
mmedi a.s. thote: "Pese namazet e obli- 
gueshme dhe namazi i xhumase, deri ne 
xhumane e ardhshme, i fshijne mekatet e 
vogla te bera ndermjet ketyre koheve te 
namazit, ne qofte se myslimani nuk ben 
mekate te medha" (Transmetojne Mus- 
limi dhe Tirmidhiu). Ne nje tjeter hadith 
thuhet: "Hiqni salavate per mua, sepse 
heqja salavate per mu do t'ju laje me- 
katet dhe do t'jua shtoje begatite". (Tra- 
nsmeton I'bn ebi Shejbe prej Ebu 
Hurejres). Na ka treguar Muslim b. Ibra- 
himi, ky prej Ebu Hurejres r.a., ky prej 
Pejgamberit a.s., i cili ka thene: "Kush 
agjeron Ramazanin me besim dhe per- 
kushtim, do t'i falen mekatet e mehersh- 
me" (Transmeton Buhariu). Nga i njejti 
sened (mbeshtetje - zinxhir) transmeton 
Buhariu se Resulullahu s.a.v.s., ka the- 
ne: "Kush falet dhe lutet Naten e Kadrit 
me besim dhe perkushtim, do t'i falen 
mekatet e mehershme". Gjithashtu Mu- 
hamedi a.s. thote: "Pasi te kesh bere nje 
te keqe, bej nje te mire, qe do ta fshije te 
keqen". (Transmeton Taberaniu nga Eba 
Dherri). 

Prandaj, myslimani duhet te kete ku- 
jdes qe te mos provokohet, te mos bjere 
nen ndikimin e satanit per te bere ndon- 
je nga mekatet e kategorise ne fjale, e 
per sa u perket mekateve jo te kategorise 
se lartshenuar, per shlyerjen dhe faljen e 
tyre, nder te tjera, ishin edhe keto shka- 
qe. 

Shkas per dominim 
ndaj mekateve 

Eshte forme tjeter permes se ciles 
bagazhi i te mirave te mueminit rendon 
kundruall te keqijave te tij. Per kete ke- 
mi kategorine kuranore dhe ate te Syne- 
tit te Resulullahut s.a.v.s. Allahu xh.sh. 
thote: "Kush vjen me nje (pune) te mire, 
ai (ne diten e Gjykimit) shperblehet 
dhjetefish, e kush vjen me (veper) te ke- 



42 



dituria islame / 214 



qe, ai ndeshkohet vetem per te. Atyre 
nuk u behet e padrejte". (El-Ena'm, 
160). 

Dhjetefishi i shperblimit per nje ve- 
per te mire eshte shkalla me e ulet e 
shperblimit, meqe me e larta eshte shta- 
teqind e siper. 

Shperblimi i shumefishte eshte buja- 
ria e te Madhit Allah, e ndeshkimi sipas 
vepres, eshte Drejtesia e Tij. 

Ajeti tjeter: "S'ka dyshim se All- 
llahu nuk ben padrejtesi as sa grima, e 
nese ajo veper eshte e mire, Ai e shume- 
fishon ate dhe Vete Ai i jep shperblim te 
madh" (En-Nisa, 40). 

I Derguari i Allahut (paqja dhe shpe- 
timi qofshin mbi te) deklaron se Allahu 
xh.sh. thote: "Nese abdi (adhuruesi) im 
synon nje (veper) te mire e nuk e ben, i 
shenoj nje te mire, e nese e ben (vepren), 
ia shenoj dhjete te mira e gjer ne shtate- 
qind fish (ia shumefishoj gjere ne shta- 
teqind), e nese synon te beje nje te keqe 
po nuk e ben, nuk ia shenoj ate, e nese e 
ben, i shenoj nje te keqe". (Zgjodhi Mu- 
slimi). 

Prandaj, shihet qarte se myslimani i 
cili ne jeten e tij ka projekt dhe jete is- 
lame, eshte absurde qe te dominoje e 
keqja ndaj te mirave te tij, meqenese pi- 
kenisja e se mires eshte me dhjete, nde- 
rkaq e se keqes nje per nje. Megjithate, 
kjo vlen per myslimanin i cili projektues 
te jetes se tij ka Kuranin dhe Synetin e 
Resulullahut s.a.v.s. dhe ne kete menyre 
nuk i mbetet hapesire per te dale nga 
kornizat e Sheriatit islam. Ne kuader te 
kesaj qe u tha gjer me tani, mund te be- 
het fjale per muttekiun (te devotshmin). 

Per muttekiun 
ka shume te mira 

Qe te mund te vazhdoje ne menyren e 
lartpermendur dhe te perfitoje e pervete- 
soje kete qe u tha, nje mysliman i caktu- 
ar duhet te kete parasysh prore formulen 
kuranore: "Vetem Ty Te adhurojme dhe 
vetem te Ti kerkojme ndihme!" (El-Fa- 
tiha, 4) Andaj, pa formulen ne fjale, e 
gjithe perpjekja do te ishte e kote dhe e 
pafrytshme. Prandaj pozicioni i mysli- 
manit eshte: mes perpjekjes per veprim 
dhe te kerkuarit te ndihmes nga Allahu 
xh.sh., ne menyre te vazhdueshme. Ne 
kete kontekst do te shtrohej ceshtja e 
devotshmerise dhe te devotshmit. Per- 
kufizimi i devotshmerise do te ishte: 
perpjekje e vazhdueshme per te bere ate 
qe urdheron Sheriati islam, nga njera 
ane, dhe shmangia e atyre qe ka ndaluar 
Sheriati islam, nga ana tjeter. 

Kjo qe u tha, quhet veper e mire, e 
vepermirin dhe te devotshmin e pret e 
mira ne kete bote dhe ne boten tjeter. 

Per sa i perket se mires ne kete bote, 
Allahu xh.sh. thote: "Kush ben veper te 



mire, qofte mashkull ose femer, e duke 
qene besimtar, Ne do t'i japim atij nje 
jete te mire (ne kete bote)..." (En-Nahl, 
97). Prandaj vepra e mire e atij qe eshte 
besimtar, eshte garanci per nje jete te ke- 
naqur edhe gjate kesaj jete. Nga Allahu 
xh.sh. shperblehen njesoj vepra e ma- 
shkullit dhe e femres. Kur eshte fjala per 
boten tjeter, respektivisht per shperblim- 
in per boten e matanshme, te lexojme 
fjalen e Allahut xh.sh.: "... E (ne boten 
tjeter) do t'u japim shperblimin me te 
mire per veprat e tyre" (En-Nahl, 97). 
Prandaj, per vepermirin dhe muttekiun 
shperblimi ne fjale, sipas te shprehurit te 
Kuranit adhimushshan, eshte ky: "S'ka 
dyshim se te devotshmit kane fitime te 
medha. Kopshte e vreshta rrushi. Edhe 
vasha te nje moshe. Edhe gota te mbu- 
shura plot vere. Aty nuk degjojne fjale te 
kota, as genjeshtra. Shperblime e dhura- 
ta te shumta dhene nga Zoti yt. Zoti i 
qiejve e i tokes, dhe c'ka ndermjet tyre, 
Qe eshte Meshirues, te Cilit nuk kane te 
drejte t'i bejne verejtje. Ate dite Xhibrili 
dhe engjejt qendrojne te rreshtuar, as- 
kush nuk flet pervec atij qe e lejon Me- 
shiruesi dhe i Cili e thote te verteten. 
Ajo eshte dita e vertete, e kush deshiron, 
le te kthehet rruges tek Zoti i vet. Ne jua 
terhoqem juve (idhujtareve) verejtjen 
per nje denim te afert, ne diten kur njeriu 
(besimtar) shikon se c'i kane sjelle duart 
e veta, e jobesimtari thote: Ah, sa mire 
do te ishte per mua sikur te isha dhe!" 
(En-Nebee, 31-40). 

Njerezit e devotshem do te kene ken- 
aqesi te medha, edhe per arsye se besuan 
e bene vepra te mira, por edhe dhurata 
nga bujaria e Zotit te Madheruar sa qe 
ate dite (Diten e Gjykimit) edhe shpirtrat 
me te larte dhe engjejt qendrojne gatitu 
dhe askush nuk mund te flase pa i dhene 
leje Allahu xh.sh. Njeriu (jomyslimani) i 
sheh veprat e tyre, andaj thote: Do te ki- 
shte qene fat per mua sikur te kisha qene 
dhe e jo njeri, ose te isha bere dhe si kaf- 
shet qe behen pasi ta kene marre hakun 
prej njera-tjetres. 

Edhe pejgamberet kane qene te oblig- 
uar per ibadet, lutje dhe istigfar. 

Pejgamberet urdherohen 
per ibadet dhe istigfar 

Kur eshte fjala per pejgamberet, do te 
permendim Ademin a.s., bashkeshorten 
e tij - Haven, redij allahu anha, Jusufin 
a.s. dhe Muhamedin a.s., vulen e pejga- 
mbereve. 

Ademi a.s. dhe bashkeshortja e tij, 
pas gabimit te bere, thane: "Zoti yne, ne 
i beme padrejtesi (e demtuam) vetvetes 
sone e, ne qofte se nuk na mbulon (me- 
katin) dhe nuk na meshiron, ne me sigu- 
ri jemi prej te shkaterruarve!" (El-A'raf, 
23). Qe do te thote se gabuan, por, pas 



gabimit qe bene, kerkuan magfiretin e 
Allahut xh.sh. 

Jusufi a.s., pejgamber, qe ne moshen 
rinore i beri rezistence se keqes, amora- 
litetit dhe shejtanit, nje veprim qe kerkoi 
prej tij mund dhe vuajtje te llojllojshme, 
nder to edhe burgun, sepse Pejgamberi i 
Allahut prej dy alternativave: amoralite- 
ti-burgu, zgjodhi burgun. Shih c'thote 
Kurani adhimushshan per kete: "Ai (Ju- 
sufi) tha: O Zoti im, burgu eshte me i da- 
shur per mua sesa ajo qe me ofrojne ata 
mua dhe, nese Ti nuk largon prej meje 
dredhine e tyre, une mund te anoj tek ata 
e te behem injorant". (Jusuf, 33). Nga 
teksti kuranor kuptojme se ketu kemi te 
bejme me rezistencen e Pejgamberit 
ndaj se keqes, amoralitetit dhe mbeshtet- 
jen e te kerkuarit ndihme tek Allahu 
xh.sh. 

Teksti tjeter kuranor: "Une nuk e 
shfajesoj veten time, sepse epshi eshte 
shume nxites per te keqen, pervec ate qe 
e ka meshiruar Zoti im, se Zoti im eshte 
qe fal e meshiron shume". (Jusuf, 53). 

Te shohim edhe nje ajet se c'na treg- 
on per sjelljen e Jusufit a.s. ndaj Allahut 
xh.sh.: "... Ti je kujdestar imi ne dunja e 
ne Ahiret, me bej te vdes mysliman dhe 
me bashko me te miret!" (Jusuf, 101). 
Nga teksti ne fjale, mesojme sesi Jusufi 
a.s., edhe pse Pejgamber, I lutet Allahut 
xh.sh. qe te vdese si mysliman dhe ta 
bashkoje me te miret. 

Muhamedi a.s., edhe si njeri edhe si 
Pejgamber, ishte me i miri i botes, qe 
prej fillimit e deri ne perfundim te saj. 
Me rastin kur mushriket (politeistet) e 
ofenduan, fyen dhe i thane se ishte fare- 
sosur, Allahu xh.sh. i shpalli sure te 
vecante: "Ne, vertet, te dhame ty shume 
te mira. Andaj, ti falu dhe prej kurban 
per hir te Zotit tend! E s'ka dyshim se 
urrejtesi yt eshte faresosur!" (El-Kev- 
ther, 1-3). Nga kjo sure kuptojme se nga 
Muhamedi a.s. kerkohej te falurit dhe 
adhurimi ndaj Zotit xh.sh. 

Kemi rastin tjeter, kur popullata me 
shumice, turma-turma, vinte tek Muha- 
medi a.s. per te pranuar Islamin. Atij iu 
shpall teksti kuranor: "Kur erdhi ndihma 
e All-llahut dhe clirimi (ngadhnjimi), 
dhe i pe njerezit qe po hyjne turma-tur- 
ma ne Fene e All-llahut. Ti, pra, larteso- 
je Zotin tend duke falenderuar dhe kerko 
nga Ai falje. Ai vertet pranon shume 
pendimin, eshte Meshirues i madh". 
(En-Nas'r, 1-3). Nga kjo sure kuptojme 
se Allahu xh.sh. kerkon nga Muhamedi 
a.s. qe ta lartesoje Ate, ta falenderoje 
dhe t'i kerkoje falje. 

Prandaj, ne qofte se nga Pejgamberet 
kerkohen ibadeti, lutja, istigfari dhe 
adhurimi, valle a nuk duhet te vrasim 
mendjen se cfare mbetet per te bere ne?! 



dituria islame / 214 



43 



Problemore 



Femijet jane ahurate 
e jo te keqperdoren apo te abuzohen 



Rexhep Suma 



^fare eshte 
abuzimi i femijeve? 

Edhe shoqeria jone kosovare transici- 
onin social eshte duke e kaluar me vesh- 
tiresi te medha dhe shpesh edhe me 
pasoja qe, si duket, do te jene afatgjata 
dhe ndoshta te pariparueshme. Pothuaj- 
se 9do dite media zhurmemadhe shenon 
raste krimi ne familje - inceste, dhune, 
vrasje dhe vetevrasje, abuzime seksuale 
me nje shperndarje gjeografike pothua- 
jse gjitheshqiptare.Me heret, kur dikush 
keqeperdorte seksualisht nje femije, ne 
ligjet e vjetra quhej dhunim seksual, ku- 
rse me ligjet e reja, tanime ky term eshte 
me i bute dhe quhet abuzim apo keqper- 
dorim seksual. 

Abuzimi i femijeve (vogelusheve) te 
cilesdo gjini qofshin ata, perben nje akt 
teper jonjerezor dhe absolutisht cenon te 
drejten e femijes per te jetuar ne qetesi 
dhe rehati sikurse moshataret ne enderr- 
at e bukura femijerore. Elementi kryesor 
qe me ka shtyre per kete shkrim, eshte 
fakti se cdo dite ne shoqerine tone koso- 
vare, por edhe shqiptare, ne mediet tona, 
qofshi vizuale a ne shtyp, lexojme se kjo 
dukuri (nje ves i shemtuar) vecsa po be- 
het me shqetesuese dhe brengosese per 
ne, ngase me perpara kemi pasur nje te 
kaluar me te qete dhe ne opinion nuk de- 
gjoheshin biseda te ketilla, ndonese nuk 
mund te mohohet qe te kete pasur raste, 
por sigurisht jo ne permasa cfare eshte 
duke ndodhur tani. 

Ndonese veshtire eshte te flitet me 
shifra te sakta per abuzime seksuale te 
femijeve, se paku zyrtarisht nuk kemi 
ndonje raport te publikuar nga institu- 
cionet gjegjese, kjo dukuri(semundje) 
nuk shfaqet vetem brenda sojit tone si 
shqiptare, sepse ka raste te pafundta, ne 
te cilat edhe nderkombetaret jane te per- 
fshire ne pedofili. Sa per ilustrim, Ho- 
landa sot ka nje parti me shume, e cila e 
ka origjinen nga levizjet e pedofileve. 

Partia e re politike NVD synon, nder 
te tjera, legalizimin e pornografise me 
femijet, seks midis te rriturve dhe femi- 
jeve, duke filluar qe nga mosha 12 vjeg 



ne baze te deshires se ketyre te fundit, 
legalizimi i drogave te lehta e te renda 
apo lejimi i ecjes nudo neper rruge. Si- 
pas nje ankete te zhvilluar ne internet, 
rreth 1/5 e holandezeve mendojne qe kjo 
parti mund te ekzistoje. Megjithate, nje 
pjese e madhe e tyre, rreth 82%, mendo- 
jne se dicka duhet bere per te ndaluar 
ekzistencen e kesaj partie. Qeverisja e 
NVD mendohet te jete nga anetare qe 
kane lidhje te ngushta me "Martijn", nje 
organizate kjo qe mbron interesat e ped- 
ofileve. 1 

Feja jone islame, femijen e konsider- 
on si dhurate te Allahut xh.sh. qe nderon 
9iftin bashkeshortor dhe se per kete dhu- 
rate duhet kujdesur dhe ajo duhet ruajtur 
e edukuar, qe femija te jete i shendoshe, 
si ne vegjeli ashtu edhe ne periudhat e 
tjera te jetes."0 ju qe besuat, ruani veten 
dhe familjen tuaj prej nje zjarri, lenda 
djegese e te cilit jane njerezit dhe guret. 
Ate (zjarrin) e mbikeqyrin engjej te rre- 
pte e te ashper, qe nuk E kundershtojne 
All-llahun per asgje qe Ai i urdheron, 
dhe punojne ate per se jane te urdheruar. 



O ju qe mohuat, mos u arsyetoni sot; ju 
shperbleheni vetem per ate qe keni 
vepruar. O ju qe keni besuar, pendohuni 
tek All-llahu me nje pendim te sinqerte, 
ne menyre qe Zoti juaj t'i largoje prej 
jush te keqijat, t'u shpjere ne Xhennete, 
nen te cilat rrjedhin lumenj diten kur 
All-llahu nuk e turperon Pejgamberin e 
se bashku me te, as ata qe kane besuar. 
Drita e tyre ndricon para tyre dhe ne te 
djathte te tyre, e ata thone: "Zoti yne, va- 
zhdona driten tone, falna ne. Vertet, Ti 
je i plotfuqishem per cdo send". (Et-Ta- 
hrim,6,7,8) 2 

Shejh Muhamed El-Gazali (rahme- 
tullahi alejhi), duke komentuar kete sure 
dhe vecanerisht kete ajet kuranor, thote 
se ne mes fillimit dhe mbarimit te sures 
shohim se Allahu i Madheruar kerkon 
nga te zotet e shtepive te jene tejet te 
kujdesshem ndaj familjes se tyre dhe t'i 
mbikeqyrin vatrat e tyre, te cilat duhet te 
shenderrohen medoemos ne djep qe kul- 
tivon begatite e perhershme dhe mburo- 
je e cila i mbron nga zjarri i dhembshem 
i Xhehenemit 3 Deklarata Universale e te 




44 



dituria islame / 214 



Drejtave te Njeriut, e miratuar dhe e 
shpallur nga Rezoluta 217 A (III) e Asa- 
mblese se Pergjithshme, me 10 dhjetor 
1948, garanton te drejtat e femijve dhe 
moskeqperdorimin e tyre ne 9farerdo fo- 
rme. Ne nenin 34 te Konventes Nderko- 
mbetare mbi te Drejtat e Femijes thuhet 
se femijet mbrohen nga shfrytezimi sek- 
sual, duke perfshire prostitucionin dhe 
perdorimin e femijeve per materiale po- 
rnografike, kurse ne nenin 19 te kesaj 
konvente, thuhet qe shtetet kane detyrim 
t'i mbrojne femijet nga cdo forme abuz- 
imi. Per kete duhet te vihen ne dispozi- 
cion sherbime ndihmese dhe programe 
sociale te ndryshme. 4 

Shumica e personave qe kujdesen per 
femijet, jane njerez te mire. Por, fatke- 
qesisht, disa persona ne moshe madhore 
jane shume' te afte te behen miq me fe- 
mijet me qellimin qe t'u bejne keq atyre. 
Kjo situate mund te ndodhe kudo, ne fa- 
milje, ne shkolle, ne sport a aktivitete te 
tjera te femijeve. Ne fakt ne shume raste 
te raportuara, dihet qe femijet abuzohen 
ne familje nga dikush qe njihet, si nga 
vete familja ashtu edhe nga femija. "Le- 
dhatim" eshte nje term qe perdoret per te 
pershkruar nje pedofil apo nje person qe 
ben sjellje abuzuese ndaj femijeve, ve- 
9anerisht kur ata perpiqen te behen miq 
apo te fitojne favorin e femijes/femijeve 
apo te prinderve. Ky proces i lejon keta 
persona qe te mund te kene lidhje apo te 
jene ne afersi private me femijet, per 
motive te fshehta (p.sh. te motivuar nga 
qellimi per t'i abuzuar femijet). 

Ky "ledhatim" mund te ndodhe per 
disa ore, ditejave muaj apo vite, e gjitha 
ne varesi nga cenueshmeria e femijes 
dhe afersi qe mund te kete marre abu- 
zuesi. Perkedhelja mund te luhet duke u 
bere si i mire, dhe ajo ofron afersi duke 
u shoqeruar me testimin e kufijve te fe- 
mijeve apo te rinjve. Sedra,konfidenca 
dhe njohja e femijeve apo e te rinjve 
mund te veproje si mbrojtje ndaj ketyre 
veprimeve nga nje kriminel. 

Kufmjte mund te testohen me nje nu- 
mer te madh teknikash, si p.sh. me puth- 
je, prekje dhe biseda te cilat te 90jne ne 
puthje, prekje apo biseda jo te duhura. 
T'i tregosh apo te lejosh femijet te shi- 
kojne material me permbajtje pornogra- 
fike apo video, eshte nje menyre tjeter e 
testimit te kufijve te femijeve dhe gjith- 
ashtu "ti perkedhelesh" ata deri ne abuz- 
im. Feja islame mbron dinjitetin e femi- 
jes e te individit dhe nuk lejon assesi qe 



dikush te abuzohet seksualisht, ne te ku- 
nderten keto veprime te uleta sanksiono- 
hen me denime teper te renda ne kete 
dhe ne boten tjeter. 

"Zakonisht pozita dhe pasuria jane 
gjendje qe te disa njerez luajne rol nega- 
tiv, sepse keto i zhveshin ata prej vir- 
tyteve te larta njerezore dhe i bejne 
mendj emedhenj . " 

Ne situata te veshtira morale e shpi- 
rterore, njerez te ve9ante, me vullnet te 
dobet dhe gjendje emocionale negative, 
mund te kryejne veprime ne dem te ve- 
tes dhe te te tjereve, qe u shkakton edhe 
humbjen e jetes. Ata nuk e kuptojne se 
jeta mbi toke eshte e perkohshme dhe 
njeriu, si qenie e vullnetshme, duhet te 
ece me mendimin per te bere sa me shu- 
me miresi, per te mos i demtuar te tjeret, 
per te marre pak e perdite te mirat e ke- 
saj bote te perkohshme. Askush nuk ndi- 
het gjithnje i lumtur ne jeten kalimtare. 

Lumturia per kedo eshte e perkohsh- 
me dhe shpeshhere ajo u le vend mome- 
nteve te veshtira, jo te kendshme, sepse 
Allahu ne Kuran thote: "Ata qe kerkojne 
vetem te mirat e kesaj bote, jane te ma- 
shtruar, pasi te mirat e kesaj bote jane te 
perkohshme..." 

Ne kete kuptim, ne kete bote asgje 
s'ka absolute, perve9 nderrimit te jetes, 
qe do te thote se njeriu duhet te luftoje 
qe, ne rruge te ndershme, te marre te mi- 
rat e saj, te mos terhiqet per arritjen e 
ketij qellimi para veshtiresive qe i dalin 
rruges, te shikoje perpara dhe jo prapa, 
te orientohet nga drita dhe jo nga erre- 
sira, nga e mira dhe jo nga e liga. Kujtdo 
qe mendon dhe vepron ndryshe, qe ma- 
shtron e shfrytezon te tjeret per interesat 
e vet, qe merret vete direkt ose nxit dike 
per pla9kitje etj., sipas librit te shejte, do 
t'i behet gjyqi i madh ne boten e perte- 
jme te pasosur. Te njejtin fat do te peso- 
jne edhe ata qe mashtrojne. 

Viktimat e mashtrimit moral dhe eko- 
nomik, te shfrytezimit dhe te pla9kitjes 
pesojne trauma te medha rraskapitese, 
morale e shpirterore, shpeshhere te pa- 
perballueshme, qe mund te shoqerohen 
edhe me vetevrasje e vrasje. Kjo eshte 
arsyeja pse Kurani ndalon fenomene te 
tilla dhe njerezimit i ben apel te mos 
ndjeke kete rruge. Krimi ne familje go- 
det 9do dite, duke e vene ne dyshim ek- 
zistencen e saj. Alarmi ka kohe qe eshte 
dhene. 

Reagimet e shoqerise, shtetit dhe in- 
stitucioneve te tjera jane ende te paketa. 



Te gjitha ato, duke vepruar se bashku 
dhe ve9tnas, mund dhe duhet te bashke- 
punojne edhe me religjionet ne vendin 
tone, qe kane si mision pajtimin e shpir- 
tit te njerezve, lumturimin e jetes se tyre, 
harmonine shoqerore e familjare dhe si- 
gurimin nga 9do e keqe e jetes se shqip- 
tareve. Nese mungon nje fryme e tille 
bashkepunimi dhe nuk ka seriozitet ne 
kete 9eshtje, atehere krimi ne familje do 
te vazhdoje te jete i pranishem tek ne, 
familja mund te shperbehet dhe shoqeria 
do te degradoje. 5 

Abuzimet mund te jene te ndryshme: 
Abuzim seksual, Abuzim Emocional, 
Abuzimi Fizik 

Maniake seksuale, te cilet zakonisht 
po jo gjithmone, jane burra, ka ne te 
gjitha nivelet e shoqerise dhe vijne nga 
9do lloj prejardhjeje. Ata zakonisht do te 
marrin pozicione qe u japin atyre lehtesi 
per t'iu afruar femijeve, si psh: drejtor i 
ndonje grupi aktivitesh te femijeve; nje 
trajner apo vullnetar ne sport; punonjes 
ne nje shkolle; pjesetar i nje profesioni 
perkujdeses. 

Abuzimi seksual i femijeve variron 
nga marredhenie seksuale vagjinale dhe 
anale ne masturbim, seks oral, ledhatim, 
perkedhelje dhe ndonjehere edhe prekje 
jo te mira. 

Abuzimi Fizik 

Femijet, te cilet jane te lenduar apo te 
cilet kane shenja jo te zakonshme te 
ndonje nxitjeje, mund te jene abuzuar fi- 
zikisht. Ky lloj abuzimi gjithashtu per- 
fshin edhe rastet kur femijeve u jepet 
alkool a droge. Shenja per te cilat duhet 
te interesohesh, jane ndryshimet ne pa- 
mjen apo sjelljen e tyre,zmbrapsje kur te 
rriturit i afrohen dhe te qenet ne nje 
gjendje "vigjilence te akullt", apo kur 
duken se jane te frikesuar ose sikur te 
menjanuar. 

Ne nje situate sportive apo aktivitet 
tjeter, abuzimi fizik mund te ndodhe kur 
femijet tremben nga moshataret e tyre 
apo nga ndonje person ne moshe te ma- 
dhe. Gjithashtu trajnimet teper rigoroze 
apo ushtrimet rutinore nga disa persona 
shihen si frikesime. Femijet qe tremben, 
shpesh shfaqin shenje frike, si p.sh. gje- 
ndje si marrje mendsh, shmangie apo 
ndryshim i menjehershem ne sjellje. Ne 
kete drejtim kemi edhe situaten e negli- 
zhimit, dhe kjo ndodh kur nje person ne 
moshe madhore nuk i ploteson nevojat 



dituria islame / 214 



45 



baze te femijes, si p.sh. ndaj te ushqyer- 
it, veshjes apo kur nuk u kushton ve- 
mendje te duhur problemeve te tyre 
mj eke sore. 

Neglizhimi gjithashtu perfshin rastet 
kur femijet e vegjel apo ata me proble- 
me, lihen te vetem ne shtepi apo jashte 
saj. Neglizhimi gjithashtu mund te ndo- 
dhe gjate aktiviteteve te organizuara, ne- 
se femijet e vegjel jane te ekspozuar 
ndaj rrezikut te demtimit apo ne rastet 
kur femijet nuk marrin kujdesjen e du- 
hur per sigurine dhe mireqenien e tyre. 

Abuzim Emocional 

Kjo menyre e abuzimit perfshin keq- 
trajtimin e vazhdueshem emocional te 
femijes, ngacmimet apo refuzimet e 
qellimshme. I gjithe abuzimi perfshin 
keqtrajtim emocional te ndonje lloji dhe 
mund te ndodhe ne aktivitete te organiz- 
uara si dhe ne situata individuale. Gji- 
thashtu mund te perfshije edhe situatat 
kur femijet jetojne ne nje shtepi ku ka 
dhune familjare apo mund te perfshije 
edhe shpresa jo te pranueshme te pri- 
nderve. Femijet apo personat e rinj 
(sidomos ata qe jane mjaft te zotet) ne 
cfaredolloj sporti, do te duhet te kontrol- 
lohen nga prinderit apo nga kujdestaret, 
per te pare ndryshime te menjehershme 
te karakterit. 

Sjellja abuzive ndaj femijeve nga te 
rriturit, ndahet ne disa veprime, si p.sh. 
shperfillje, ulje e karakterit me te berti- 
tur, refuzim, izolim, te gjitha format e 
diskriminimit,kercenim dhe injorim. 
Femijet mund te ndihen budallenj, te 
pavlere, te pikelluar, me pak konfidente, 
te perulur, te stresuar, te frikesuar dhe 
inat9inj. Prinderit jane pergjegjes per 
sjelljet e femijeve te tyre dhe per edu- 
kimin e tyre. Ata duhet te kene nen kon- 
troll cdo levizje apo erregullim qe vene 
re ne personalitetin e evladeve te tyre. 

Shumica e personave ne moshe' ma- 
dhore nuk do t'u bejne kurre keq femi- 
jeve; femijet duhet te lejohen te gezojne 
lirine dhe duhet te mesohen qe te kuj- 
desen per veten e tyre - nuk eshte e 
nevojshme t'i mbash shume prane si te 
mbuluar me velenxe. Ekspertet konsi- 
derojne se femiu i abuzuar ka disa simp- 
toma qe e dallojne, dhe ne kete vazhde, 
abuzimi i femijeve mund te shfaqet me 
simptoma fizike, emocionale dhe mje- 
kesore. 




Gjithashtu femija vete mund t'ju tre- 
goje per aspekte te abuzimit, ne menyre 
qe te testoje reagimin tuaj.Ata, p.sh., 
mund te pyesin nese ju kane pyetur 
ndonje here qe mund te mbani sekrete. 
Keto jane shenjat per te cilat duhet te 
kujdeseni: derrmime a nxirje te pasheru- 
ara a te pashpjeguara, dhembje te 
vazhdueshme te stomakut a semundje te 
tjera fizike pa ndonje shpjegim mjeke- 
sor, sjellje agresive apo shmangie bise- 
dash per keto derrmime, refuzim per te 
shkuar ne shkolle apo ndryshim i menje- 
hershem i renies ne mesime, refuzim per 
te marre pjese ne aktivitetet e tyre nor- 
male sociale, frike e papritur nga nje i 
madh edhe largim kur dikush e prek, sje- 
llje dhe gjuhe mjaft e shthurur seksuale, 
burim i pashpjeguar parash, ndryshim 
ne paraqitje gjate kohes, si p.sh. humbje 
peshe apo te qenet i piste apo i crregullt. 

Eshte mjaft e rendesishme te jeni vi- 
gjilente per shenjat e abuzimit. Megjith- 
ese edhe per rastet kur femija juaj ben 
ndonje nga keto shenja, nuk eshte e the- 
ne qe ai patjeter te jete duke u abuzuar, 
mund te kete edhe arsye te tjera. Gjitha- 
shtu edhe nese ndonje nga keto shenja 
nuk jane te pranishme, prapeseprape 
mund te mendoni qe behet fjale per 
dicka te keqe. 

Gjithashtu duhet te mbani syte hapur 
per ndonje person ne moshe madhore, i 
cili mund t'i kushtoje shume vemendje 
femijes suaj - kjo eshte shenja klasike e 
nje personi abuziv te mundshem. P.sh. 
kur japin dhurata a lodra apo gjera qe i 



pelqejne femijes, ose ofrojne qe t'i mar- 
rin femijet per pushime apo jashte, ose 
kerkjone mundesi per te qene vetem me 
femijet tuaj. 

Prinderit duhet te bejne 

shume per mbrojtjen 

e femijeve 

Djemte dhe vajzat e vogla mund te 
behen viktima te abuzimit te femijeve, 
si? mund te behen edhe disa adoleshen- 
te.Prinderit, kujdestaret apo mbrojtesit 
mund te ndihmojne qe te ulin pak rrezi- 
kun e mundshem duke perdorur disa apo 
te gjitha nga rregullat e sigurise se femi- 
jeve: gjithmone te dini se ku jane femi- 
jet tuaj, me ke jane dhe te dini se kur do 
te kthehen ne shtepi; sigurohuni qe fe- 
mija e di se ku jini ju dhe se si mund t'ju 
kontaktojne; degjojini mire shqetesimet 
e femijeve dhe i siguroni qe shqetesimet 
e tyre do te degjohen prej jush. 

Gjithashtu duhet t'i mesoni femijet qe 
te dallojne ndryshimin ndermjet prekjes 
se duhur dhe asaj jo te duhur.Edhe ne 
rastet kur nuk jane te qarte, i inkurajoni 
ata qe t'ju flasin per kete, te dine ndry- 
shimin midis sekreteve "te sigurta", qe 
duhen ruajtur me qejf, dhe sekreteve "jo 
te sigurta " per te cilat ata jane te shqete- 
suar apo nuk jane te gezuar qe t'i mba- 
jne. Gjithmone t'ju tregojne nese u ka 
ndodhur ndonje gje e keqe - edhe ne ra- 
ste kur ata mund te jene duke thyer nje 
rregull. Shpeshhere femijet e fshehin 
abuzimin per shkak se kane frike se 
mund te hyjne ne probleme. 



46 



dituria islame / 214 



Eshte gjithmone e rendesishme qe te 
jesh i hapur dhe te degjosh femine tuaj. 
Ne kete' aspekt do te isha ndalur ne nje 
rast dhunimi seksual qe nje rom para di- 
sa ditesh dyshohet te kete dhunuar nje 
pesevjecare. 

Ngjarja ka ndodhur ne nje kontejner 
ne Qendren e strehimit kolektiv te Fe- 
rizajt, ku nje person i moshes (44) i na- 
cionalitetit rom, dyshohet te kete 
abuzuar seksualisht vogelushen pesevje- 
care (shqiptare), e cila jetonte po ne te 
njejten qender me prinderit e saj. Ky akt 
shtazarak dhe jonjerezor ka shokuar jo 
vetem banoret e kesaj qendre po tere op- 
inionin ferizajas. Prinderit e vogelushes 
rrefejne se ngjarja kishte ndodhur para 
pak ditesh, kur ai kishte mashtruar me 
cokollata dhe me pije vogelushen dhe 
nje shoqe te saj, dhe i ka mbyllur ne ko- 
ntejner qe gjendet disa hapa para shtepi- 
se se viktimes, ku dyshohet se ka kryer 
vepren e abuzimit seksual Prinderit e saj 
nuk jane ne gjendje ta rrefejne ate qe ka- 
ne degjuar nga e bija e tyre, sepse vertet 
eshte nje shokim qe jo vetem qe nuk e 
kane pritur, por as qe e kane enderruar 
ndonjehere se i dyshuari mund te bente 
nje veper te tille, ngase e kishin trajtuar 
si nje anetar te familjes. Nena e vogelu- 
shes 5-vjecare L.D. (28) nuk gjen fjale 
per te shpjeguar ate qe i ka ndodhur bijes 
se saj. "Se kam prit kete qe me ndodhi, 
nuk e di. Ai e ka deshur vajzen dhe e ka 
perdhunuar. Nuk e di pse e ka bere, sikur 
ta dija, do te hiqej gjysma e te keqtit dhe 
me, pasi na ka ndodhur kjo ngjarje, nuk 
dua te jetoj me ketu asnje minute." shpr- 
ehet ajo me lot ne sy, dhe kerkon qe ai te 
denohet dhe te mos i lejohet me te kthe- 
het ne kete qender se ka bere nje krim. 

Babai i femijes A.D. (30) nga Peter- 
shtica e Drenices, i vendosur ne kete qe- 
nder 6 vjet me pare, ka qene luftetar i 
UQPMB-se dhe tani mezi ia del te sigu- 
roje kafshaten e gojes per femijet e vet, 
thote: "Per keta femije jam munduar tere 
keto vite, dhe e di vete se si i kam rritur 
me skamje e veshtiresi ekonomike. Ne 
jetojme ne kushte katastrofale dhe nuk e 
kam pritur kjo qe te ndodhe krahas gaj- 
leve qe kam pasur per ekzistence. Pra 
kemi te bejme me nje perdhunim seksu- 
al sepse ai e ka deshur vajzen, e ka prek- 
ur dhe e ka perdhunuar. Besojme ne li- 
gjin dhe t'i jepet denimi i merituar. Mba- 
si me ka tregu shoqja, e kam lajmeruar 
policine dhe dy vajzat jane derguar ne 
Prishtine per kontroll te mjekesise ligjo- 



re. E kemi edhe raportin e psikiatres dhe 
s'ka se si te behet me keq." 

Nga ana e saj, viktima me leje dhe ne 
prani te prinderve, ka rrefyer ngjarjen se 
si ka ndodhur kronologjikisht: "Ai na ka 
thirre mua dhe nje shoqen time per te na 
dhene nje sok (pije). Na e ka mbyllur 
deren me celes, dhe na e ka punu, edhe 
masanej na ka deshe. Ai na e ka mbyllur 
deren me celes dhe me ka shtri ne kre- 
vet. Nuk na ka rrahur nuk kemi qajtur as 
piskate. Masanej nuk e di, por menjehe- 
re kur kam ardhe ne shtepi, i kam kallzu 
babit edhe mamit dhe i kemi lajmeru 
policine". 

I dyshuari shpesh i kishte thirrur fe- 
mijet dhe u kishte dhene pije, cokollate, 
por asnjehere nuk kishte vepruar keshtu 
sikurse kete here, pohojne familja e vik- 
times. 

Traumatizohet 
vogelushja 5-vje_are 

Vogelushja pas ketij akti tmerrues 
dhe shtazarak ndihet e traumatizuar dhe 
ka crregullime emocionale. "Ajo ka 
shqetesime dhe frike shume te madhe, 
ajo fie krye per krye me ne, flet jerm, po 
me shtihet anderr se po vjen e me perd- 
hunon, tash ka frike te qendroje edhe ne 
oborr te strehimores, nuk mund ta leme 
te rrije vete asnje minute" - thote i ati i 
viktimes 

Familja e abuzuesit ndihet 
mjaft keq per kete rast 

Familja e ngushte e autorit ndihen 
mjaft keq per kete qe ka ndodhur. Fat- 
miri, vellai i abuzuesit, ndihet mjaft keq: 
"S'di cfare te them, s'di kah t'ja filloj. 
Ai s'ka pasur asgje qe mund ta kishim 
verejtur me heret. Ka ardhur tek une, 
kam shku tek ai, une mjaft ndihem i ha- 
bitur si ai nuk me ka lajmeruar" per te 
shtuar per te vellane: "Ka qene i martu- 
ar dhe ka nje vajze te madhe ne Gjerma- 
ni, dhe eshte ndare nga bashkeshortja 
derisa ajo ishte shtatzene. Ai deri vone 
ka jetuar me nenen e vet, e cila para nje 
muaji ka nderruar jete. Mua me vjen 
shume keq, dhe me vjen marre te shkoj 
edhe ne xhami prej shokeve, sepse po 
vesin per kete rast, e une s'po di se cka 
me u thane". Fatmiri, menjehere, me te 
degjuar kete ndodhi, i ka kerkuar falje 
familjes se viktimes dhe ka thene se rasti 
i perket sulmuesit e jo atyre si familje. 
Autoritetet policore te Ferizajt, edhe pse 



me vonese, kane konfirmuar ngjarjen qe 
ka ndodhur dite me pare. Muharrem As- 
llani, psikiater dhe drejtor i Qendres Me- 
ntale ne Ferizaj, eshte njoftuar per rastin 
dhe se eshte mbajtur seanca e pare me 
viktimen. "Jam munduar ta qetesoj 
prindin dhe do te filloj me trajtimin e 
femijes - thote ai. Terapite e tilla pas 
abuzimeve seksuale, zgjasin edhe per 
gjashte muaj ne varesi prej simptomave 
te personalitetit te femijes, por ka terapi 
qe zgjasin edhe per vite, derisa t'i elimi- 
nojme simptomat, friken, gjumit t'i 
kthejme funskionimin normal, na duhet 
mjaft kohe" - qarteson psikiatri Asllani, 
i cili nuk fsheh faktin se per cdo vjet ka 
pasur nga pese - gjashte raste te tilla ke- 
qtrajtimesh dhe abuzimesh seksuale, por 
mbetet nje pjese ndoshta me e madhe qe 
nuk paraqiten per shkak te stigmes, ma- 
nes dhe kultures se popullates sone. 
"Ngacmimet e tilla duhet te paraqiten 
tek ne, ne menyre qe t'u nderpritet rruga 
ketyre ngacmimeve seksuale, sepse nga- 
cmimet fillohen me forma te lehta ndaj 
viktimave" - perfundon Asllani. Sido qe 
te jete, 9rregullimet sociale qe po ndodh- 
in ne Kosove, mbeten objekt studimi per 
shume eksperte te ketyre fushave, te 
cilet, fatkeqesisht, nuk po punojne ne 
kete drejtim aq sa duhet. E gjendja tek 
ne si shoqeri, ku ka dhjetera raste te tilla, 
ndoshta edhe me te keqija edhe me te 
medha, nuk jane ne favorin tone si shqi- 
ptare myslimane dhe nuk reflektojne 
kulturen tone te mirefillte. Duhet te 
ndryshojme gjendjen tone, sepse, vetem 
duke ndihmuar njeri-tjetrin, mund ta 
ndryshojme kete shoqeri, pjese e se ciles 
jemi edhe vete ne. 



Fusnotat: 

1 . http://www.forumishqiptar.com/archive/index. 
php/t-68 123. html) 

2. Kur'ani, perkthim me komentim ne gjuhen 
shqipe-h.Sherif Ahmeti. 

3. Muhammed El-Gazali, Komenti tematik i 
Kur'anit famelarte, Shkup,2007,.fq 602. 

4. http://www.hrea.org/erc/Library/First_Steps/ 
part5_al.html 

5. Krimi ne familje pertej konstatimeve. 
Prof.as.dr.Qazim Dushku, 

http://www.. aiitc.org/universi/u7%20krimi.. .html 



dituria islame / 214 



47 



Reagim 



Zoti nuk eshte i Madh, 
por eshte me i Madhi... 

(Reagim rreth shkrimit: "Religjioni helmon gjithcka", te autorit britaniko-amerikan, Christopher 

Hitchins, me banim ne Uashington, autor i librit: "God is Not Great" 

(Zoti nuk eshte i madh), pjese e te cilit eshte shkrimi i lartpermendur, 

botuar ne "Koha Ditore-Koha per kulture" e shtune, 10 maj 2008, faqe: 46.) 



Mexhid Yvejsi 



C/eshte religjioni? 

Religjioni ose feja, sipas enciklopedi- 
steve anglo-amerikane, eshte faktor kry- 
esor percaktues per jete a vdekje, qofte 
si individ apo si shoqeri, dhe ne gjirin e 
saj ajo perfshin gjerat me themelore: rre- 
gullin dhe domethenien e jetes. 

Autori britaniko-amerikan, Christo- 
pher Hitchins, ne shkrimin e tij hokatar, 
deshmon papjekurine e tij fetare... 

Papjekuria fetare, sic thoshte Kant 
(1724-1805), eshte jo vetem me e dem- 
shmja, por edhe me e pandershmja nga 
te gjitha. 

Te demshem dhe te pandershem 
jane edhe ata qe dine pak per fe e pak 
pershkence, dhe grinden. 

Millikan (1868-1953), fitues i gmimit 
Nobel per fizike, 

per kete thoshte: "Kur te grinden 
njerezit qe dine pak per fene dhe ata qe 
dine pak per shkencen, ndokush mund 
te mendoje se aty ka vend mosmar- 
revshja ndermjet fese dhe shkences, 
ndersa aty kane vend, ne te vertete, dy 
lloje injorancash". 

Me dy lloje injorancash, nuk zbulohet 
e verteta. 

E verteta, sipas Bekonit (1561-1626), 
themelues i shkences moderne, gjendet 
ne filozofi, por njohja me e thelle e filo- 
zofise, thoshte Bekoni, na kthen serish 
tek religjioni. 

"Religjioni helmon gjithgka" - shkruan 
autori britaniko-amerikan, Christopher 
Hitchins, ne librin 

"God is Not Great", (Zoti nuk eshte i 
Madh). Keto jane mite dhe paragjykime, 
pra nuk jane te verteta. 

E verteta, sig shkruan ne Enciklope- 
dine Amerikane, eshte shpesh e pa- 
pelqyeshme, pasi ajo nuk i mbeshtet 
paragjykimet e mitet... 

Per te kuptuar Zotin, nuk duhet te 
nisemi nga njeriu, po nga Zoti dhe nga 
Zbulesa e Tij, Fjala e Tij, atehere kemi 
rregull, siguri... 



"Nese nuk eshte e drejte, mos e bej, 

nese nuk eshte e vertete, mos e thuaj". 

M. Aureli 

Kete e beri, kete e tha, autori ateist, britaniko-amerikan, Christopher 

Hitchins... 

Nuk me shqetesoi veshtrimi i ateistit per Zotin dhe religjionin, por 

vleresimi i gabuar qe i behej Zotit dhe religjionit... 



Dramaturgu me i njohur amerikan, 
Eugene O'Neill, shpesh e kishte zakon, 
shprehi, te thoshte: 

"Shumica e dramaturgeve, shkrimta- 
reve moderne shqetesohen per marre- 
dheniet ndernjerezore, por kjo mua nuk 
me intereson aspak. Une jam i intere- 
suar vetem per marredheniet ndermjet 
njeriut e Zotit." 

Nje nga filozofet me te njohur angle- 
ze, George Berkly (1684-1753), keshi- 
llonte: "Ajo qe meriton vendin e pare ne 
studimet tona, eshte mendimi per 
Zotin..." 

Mendimi per Zotin, mendimi per reli- 
gjionin, i shkrimtarit britaniko-amerikan, 
Christopher Hitchens, se : 

"Zoti nuk eshte i Madh" dhe "Religjioni 
helmon gjithcka" - ajo qe ju vleresoni, ne 
te vertete eshte ajo qe ju mungon, jo ajo 
qe keni... Ajo qe keni eshte e duksh- 
me... 

Viktimizoje te dukshmen, keshillonte 
Ajnshtajni, per ta kuptuar te paduksh- 
men... 

Atyre qe e pyesnin per fshehtesine e 
sukseseve te tij, Louis Pasteri, u pergjig- 
jej: 

"Une kam qene nje nxenes i vogel, te 
cilin Zoti e ka udhehequr me dore, qe te 
zbuloje ndonje fshehtesi qe Ai ka fshe- 
hur ne natyre." 

Ne natyre ka shume fshehtesi, ka 
shume mrekulli... 

Me duket e pamundur, thoshte Pas- 
kali, t'i njoh pjeset pa e njohur teresine, 
po aq sa edhe ta njoh teresine pa i njo- 
hur veg e vec pjeset... 

Pjeset duken kudo, per hulumtuesit 
ato jane gjurmet e Krijuesit... 



Per Krijuesin nuk mjafton te flasesh, 
pervec nese thua te verteten. 

Te verteten e tha Demokriti, qe ndero- 
hej si me i madhi i filozofeve te lashte, i 
cili tha: "Une nuk di asgje me siguri.." 

Parmenidi, qe konsiderohet si Ati i 
metafizikes europiane, besonte se: "Njo- 
huria e vertete eshte e paarritshme..." 

Sokrati, me i nderuari prej te gjitheve, 
tha: "Gjithgka qe dinte, ishte se asgje 
nuk dinte". 

Mbi tempullin e Delfit qendronte nje 
mbishkrim i njohur: Njih vetveten! Kush 
njeh vetveten, thoshte, Muhamedi (a.s.) 
ai e njeh Zotin. Zoti eshte e Verteta. 

Do ta njihni te Verteten, thoshte Kri- 
shti, (hazreti Isai a.s.), dhe e Verteta do 
t'ju beje te lire. 

E Verteta eshte Nje, por njerezit e 
quajne me emra te ndryshem. 

Te ndryshem jemi edhe ne, por, nese 
nuk e thua dot te verteten, kjo nuk do te 
thote qe per kete arsye te paarsyeshme, 
te thuash genjeshtra, si: "Zoti nuk eshte i 
Madh, feja helmon gjithgka..."! 

Jeta ku nuk njihen e Verteta dhe e 
Drejta, nuk mund t'i sjelle njeriut lum- 
turi... 

Lumturi nuk eshte kur thoni se Zoti 
nuk eshte i Madh, vegse eshte kur thoni: 
"Zoti eshte me i Madhi". 

Lumturi eshte kur beson, kur e perje- 
ton se feja nuk helmon, po na shpeton... 

Shpeton gjithgka njerezore, sepse 
Feja eshte lulja me e bukur Hyjnore... 



48 



dituria islame / 214 



Gjuhesi 



Vendimet e Konsultes Gjuhesore 
te Prishtines te pashmangshme* 

(kumtese e lexuar ne sesionin shkencor 
"Konsulta gjuhesore e Prishtines 1968 - ne dyzetvjetorin) 



Isa Bajginca 

Prishtine, 22 prill 2008 

Qofte per rrethanat histori- 
ko-politiko-kulturore, ne 
te cilat do t'i zhvillonte 
punimet; qofte per fry- 
men e pergjithshme qe mbreteronte 
nga fundi i viteve gjashtedhjete te 
shekullit te kaluar, dhe qofte per rolin 
qe do te merrte gjuha shqipe ne 
kushtet e themelimit te Unversitetit 
dhe te institucioneve te mirefillta 
arsimore e shkencore dhe te ngritjes 
se shqipes ne statusin e nje gjuhe 
zyrtare kushtetutare e te ligjerimit ne 
rrafshin e politikes, ekonomise dhe 
te dijes ne pergjithesi, - Konsulta 
Gjuhesore e Prishtines (1968), me 
vendimet qe merrte ne forme kon- 
kluzash - do te hapte rrugen dhe, 
pse jo, do te pervijonte e te jepte nje 
ndihmese te cmueshme ne drejtimin 
qe do te merrte gjuha shqipe ne 
fazen e standardizimit ne Kongresin 
e Drejtshkrimit te Shqipes, mbajtur 
ne Tirane (1972). 

Thene ndryshe, duke cituar veten, 
dua te ritheksoj faktin qe "ne qofte se 
themelimi i alfabetit te shqipes ishte 
parakushti kryesor per vendosjen e 
normes drejtshkrimore te shqipes, 
vendimet e Konsultes Gjuhesore te 
Prishtines, kjo duhet vene ne dukje, 
- perbenin nje nga faktoret kryesore 
dhe nje shtyse shume te fuqishme 
per njesimin e shqipes letrare". 
(Sem. Nderk. per Gjuhen, Letersine 
dhe Kulturen Shqiptare, 1988, f. 8). 
Po t'i hedhim nje sy rruges qe ka 
ndjekur standardizimi i shqipes ne 
Kosove, qofte ne kushtet e lidhjeve 
te ngushta kulturore me Shqiperine 
dhe qofte ne kushtet e ndarjeve, (po 



dhe barrierave per nje bashkepunim 
cfaredo), - nuk mund te ishin te tjera 
vendimet e Konsultes Gjuhesore, 
pervecse te tilla qe te synonin dhe te 
perfundonin ne perbashkimin gjuhe- 
sor dhe kulturor. Thene ndryshe, pa- 
varesisht nga trysnite per te marre, 
eventualisht, ndonje drejtim tjeter, - 
rruga qe shpinte ne njesimin e shqi- 
pes standarde, ishte e pashmangsh- 
me. 

Meqenese, sidomos vitet e fundit 

- nga diskutues lagjesh te ndryshme 
per nga pikepamjet lidhur me sta- 
ndardizimin e shqipes, eshte ngritur 
dhe vazhdon te "perpunohet" ne nje 
si teori, - ajo e trysnive te ndryshme, 

- dua te shfaq mendimin tim lidhur 
me trysnite. 

Per mendimin tim, trysnia e mi- 
refillte dhe kerkesa me ngulm per 
standardizimin ose, sikur thuhej aso- 
kohe - njesimin e shqipes letrare, 
nuk vinte dhe/ose nuk ishte aq ndi- 
kuese nga forca politike dhe as nga 
pushteti totalitar, - perkundrazi ajo 
vinte e fuqishme nga forca, nga do- 
mosdoja kulturore... Zhvillimi, dhe si- 
domos hovi e synimet per te ngritur 
vazhdimisht shkallen e arsimit, te 
shkences e te kultures, - nje kerkese 
kjo e shtruar e ngutshme, sidomos 
fale bashkepunimit te ngushte te gji- 
thanshem ne keto fusha te hapersi- 
res shqiptare te teresishme tashme, 

- e quanin te domosdoshem te pakt- 
en njesimin ne rrafshin gjuhesor. Kjo 
ishte, per mendimin tim, trysnia e mi- 
refillte. Dhe, kjo hiqte fillin tek perpje- 
kjet shume me larg ne kohe, qe nga 
hapja e shkollave shqipe gjate Luf- 
tes se Dyte Boterore dhe periudha e 
shkurter pas perfundimit te saj, kur 
ne Kosove dhe gjithandej nder viset 



shqiptare jashte Shqiperise, punonin 
nje njumer i madh mesuesish dhe in- 
telektualesh te ardhur nga Shqipe- 
ria; qe atehere kur vendosej qe ne 
Kosove te perdorej varianti letrar i el- 
basanishtes - dhe jo te krijohej nje 
variant tjeter mbi kosovarishten e 
dibranishten (per se behej trysni po- 
litike nga Partia Komuniste e ish-Ju- 
gosllavise); dhe, me ne fund, qe 
atehere kur, pas qendrimeve per nje 
thjeshtesim sa me te madh te shkr- 
imit te shqipes (ne mbledhjet e vitit 
1957), ne vitin 1963 do te rishtrohej 
diskutimi i drejtshkrimit te shqipes, 
me synimin per te hartuar nje orto- 
grafi, e cila te ndihmonte shkrimin e 
shqipes sipas rregullave te percaktu- 
ara, sa kohe qe kishte shume luhat- 
je ne zbatimin e ortografise se vitit 
1957. 

(Mund te jap nje shembull konkret 
per kete gjendje: 

Ne veren e vitit te target 1963, i 
kerkuar nga profesori i nderuar (tash 
i ndjere) Demush Shala, i cili ushro- 
nte detyren e redaktorit pergjegjes 
per botimet shkollore te Kosoves ne 
gjuhen shqipe, - pata zene pune per 
disa muaj si korrektor i librave qe 
pergatiteshin. Fati e deshi qe te me- 
rrja ne dore, per t'i bere korrekturen, 
nje liber historie (kl. VI), te perkthyer 
nga serbishtja dhe "te lekturuar" (ke- 
shtu quhej veprimi i korrigjimit letrar 
te doreshkrimeve, para se te botohe- 
shin) nga nje profesor i shqipes (i cili 
me vone do te behej profesor i Shko- 
lles se Larte Pedagogjike). Pen/eg 
gabimeve teknike qe ishin bere ne 
radhitjen ne nje shtepi botuese (me 
duket te Zajecarit, Serbi), une (si 
student i vitit te pare ne degen e Gju- 
hes dhe Letersise Shqipe), kisha 



dituria islame / 214 



49 



evidencuar me shume se 1000 gabi- 
me apo trajta dyshe - qe kishte lene 
pa korrigjuar "lektori ekspert i shqi- 
pes(!) Kete po e them per te paren 
here jo per tjeter, vecse si deshmi se 
jo standardi i vitit 1972 i paska "fajet" 
(sikur degjohen zera gjithandej) per 
gjendjen dhe shkallen e njohjes e te 
zbatimit te tij ne Kosove, po shkaqet 
e verteta kane nje burim shume me 
kompleks...) 

Rezultati konkret i diskutimeve te 
projektortografise ne vitin 1963, qe 
botimi i librit "Ortografia e gjuhes 
shqipe" ne vitin 1964, qe perben nje 
faze te rendesishme ne historikun e 
zhvillimit te drejtshkrimit dhe te shqi- 
pes letrare ne pergjithesi, sepse, sa- 
do qe ne kete botim dhe ne mbledh- 
jet qe i kishin paraprire hartimit te tij, 
nuk u realizua kerkesa per njesimin 
e plote te shqipes letrare, qe ishte 
shfaqur ne nje artikull, botuar ato di- 
te ne gazeten "Rilindja" ("Gjuha shqi- 
pe ka nje trung dhe duhet te kete nje 
gjuhe letrare"), sikur edhe ne ndonje 
nga diskutimet e studiuesve te shqi- 
pes, - prapeseprape, ne krahasim 
me drejtshkrimet e perparshme te 
shqipes, qe ishin botuar ne Kosove 
- paraqiste nje hap te rendesishem 
drejt afrimit te varianteve kryesore te 
asokohshme te shqipes letrare"... 

Meqe behet fjale per nje ngjarje te 
rendesishme kulturore, qe ishte 
zhvilluar ne rrethana te vecanta, per 
te cilen ka disa informacione ne 
shtypin e kohes, po, per fat te mire, 
edhe ne ndonje botim, sikur eshte 
botimi "Drejtshkrimet e shqipes", 
2005, autor Rexhep Ismajli, e quaj 
me interes te ve ne dukje, disa nga 
karakteristikat kryesore te punimeve 
(po dhe te jehones se vendimeve) te 
kesaj konsulte, qe ishin (citoj): ma- 
siviteti, serioziteti, entuziazmi dhe 
vendosmeria. 

Punimet e Konsultes shquheshin 
nga nje masivitet ne nje shkalle te 
papare per nje veprimtari kulturore. 
Ne te merrnin pjese kuadro shkenc- 
ore, punonjes te arsimit e te shkolles 
shqipe, perkthyes, redaktore, gaze- 



tare, studente e intelektuale te tjere 
dashamires te gjuhes shqipe e te 
kultures kombetare. Ne diskutimet e 
shumta qe u zhvilluan, krahas emo- 
cioneve per mundesine qe u jepej te 
shprehnin lirisht qendrimin e tyre per 
bashkimin kombetar ne gjuhen, aty u 
bene verejtje per pika te vecanta te 
drejtshkrimit e u dhane propozime 
per zgjidhjen e ceshtjeve te diskutu- 
eshme te drejtshkrimit e te shqipes 
letrare. 

Studiues te ndryshem, qe vinin 
nga qendra te shumta te te gjitha vi- 
seve te vendit, ku mesohej, studioh- 
ej e kultivohej gjuha letrare shqipe, 
shtruan ve? e ve? dhe seriozisht, 
probleme te shqipes letrare e te drej- 
tshkrimit te saj, duke u mbeshtetur 
mbi traditen, mbi kriterin praktik dhe 
prirjet qe kishte shfaqur shqipja stan- 
darde, - gjithnje duke pasur per obje- 
kt "Rregullat e drejtshkrimit te gjuhes 
shqipe (Projekt), Tirane 1967, te rib- 
otuara ne Prishtine, - me synimin qe 
rregullat te shqyrtoheshin, te sakte- 
soheshin e te persoseshin, ne meny- 
re qe te arrihej nje shkalle e larte e 
normezimit. 

Nje vegori e trete, do te ishte en- 
tuziazmi qe shoqeronte disa disku- 
time, sidomos te intelektualeve qe 
nuk merreshin drejtperdrejt me prob- 
leme te gjuhes shqipe, po qe kishin 
shprehur deshiren te shfaqnin deshi- 
ren e tyre per arritjen e njesimit te 
shqipes standarde, qe gezonte per- 
krahje te gjere... 

Ve?oria e fundit qe dua te perme- 
nd ne kete shkrim, eshte vendos- 
meria (dhe zotimi pse jo) qe norma 
e standardit te zbatohej me perpikeri 
ne te gjitha hallkat e jetes kulturore, 
qe nga shkollat e deri ne administra- 
ten shteterore, qe nenkuptonte dhe 
nje perpjekje per t'i hyre ne menyre 
te organizuar ceshtjes se zoterimit e 
te zbatimit te menjehershem te nor- 
mes se shqipes letrare te njesuar". 

Me ne fund, nevoja qe shtrohej ne 
Konkluza (citoj): "per nje diskutim, 
ne rend te pare me ane te shtypit, ku 
do te trajtoheshin ceshtjet e orto- 



grafise, per te cilat pjesemarresit ne 
diskutim mendojne se jane te disku- 
tueshme dhe mund te zgjidhen 
shkencerisht me drejt" - gjente 
shprehjen jo vetem ne botimin e nje 
numri te madh diskutimesh e verejt- 
jesh nga autore te Kosoves dhe te 
viseve te tjera, po edhe duke ribotu- 
ar gjithashtu artikuj qe botoheshin e 
diskutime qe zhvilloheshin ne Shqi- 
peri, dhe ne kete menyre behej e 
njohur pothuaj tere veprimtaria qe 
zhvillohej lidhur me projektin e drejt- 
shkrimit ne diskutim. 

Keto qe vura ne dukje me siper 
dhe sidomos fakti qe studiues te gju- 
hes, te letersise, te historise e te kul- 
tures nga Kosova dhe vise te tjera 
jashte Shqiperise, - do te merrnin 
pjese aktive ne tere veprimtarine e 
gjalle qe po zhvillohej ne pune te 
standardizimit te drejtshkrimit te 
shqipes, duke marre pjese me kum- 
tesa e diskutime edhe ne aktin per- 
fundimtar e solemn te Kongresit te 
Drejtshkrimit ne Tirane, - e bejne te 
diskutueshem ndonje qendrim sikur 
ne menyre te pavetedijshme opinioni 
publik shqiptar ne ish-Jugosllavi me 
1968 ishte gati te pranonte qofte 
edhe zgjidhje qe ishin bere gati gje- 
tiu". 



* Kumtese e lexuar ne sesionin shkencor "Ko- 
nsulta gjuhesore e Prishtines 1968 - ne 
dyzetvjetorin. 

** Ndonje arsimtar ne ndonje nga shkolla e 
mesme te Shkupit e te ndonje qendre tjeter, 
po dhe gazeta "Flaka e Vellazerimit" e 
Shkupit, - kishin nisur, perpara se te mba- 
hej Konsulta Gjuhesore e Pishtines, te zba- 
tonin variantin e toskerishtes letrare, kurse 
ne perdorime te tjera zbatoheshin pika te 
veganta, sig jane ortogramet: shtepia, shte- 
pine; ate , kete; perdorimi i trajtave te lidh- 
ores ne vend te paskajores se gegerishtes 
e te tjera... 



50 



dituria islame / 214 



Bisede 



Pas kthimit nga ShBAflet kryeimami i Kosoves Sabri efendi Bajgora 

Pervoja e fituar ne ShBA, 

do te me sherbeje jo vetem mua 

por shpresoj se do ¥\ sherbeje edhe BIK-ut 

Kohe me pare ne kuader te programit "Lideret Vizitore Nderkombetare", qe realizua nga ambasada amerikane ne 
Prishtine qendroi per vizite pune ne ShBA kryeimami i Kosoves Sabri ef. Bajgora, i cili per 17 dite ndoqi nje pro- 
gram te detaizuar per pergatitjen e lidereve te rinj te Evropes. 

Per te mesuar die me teper per qendrimin e tij ne ShBA ne zhvilluam nje bisede te shkurte me kryeimamin Sabri 
ef. Bajgora. 

D.I.: 7, Bajgora fillimisht na thoni 
(fare programi eshte ky dhe kush e ka 
iniciuar? 

Kryeimami Bajgora: Ne kuader te 
Programit per Lideret Vizitore Nderko- 
mbetare me sponsorizim te Departame- 
ntit te Shtetit te SHBA-ve, - Zyra per ed- 
ukim dhe ceshtje kulturore, prej dates 25 
shkurt e deri me 07 mars 2008, u organi- 
zua programi "Religjioni dhe aktivitetet 
e komunitetit ne shoqerite demokra- 
tike". Kete vizite e ka iniciuar ish-Zyra e 
tash Ambasada Amerikane ne Prishtine, 
ne kuader te nje bashkepunimi disavje- 
far ne mes kesaj Ambasade dhe Bashke- 
sise Islame te Kosoves. 

Ne anen tjeter ishte nje kenaqesi dhe 
privilegj i vecante qe te isha mysafiri i 
pare nga BIK-u qe po vizitoja SHBA-te, 
vetem disa dite pas shpalljes se pavare- 
sise, dhe te ju them te drejten kudo qe 
kam haperuar neper Institucionet e 
ndryshme amerikane, kam hasur ne uri- 
met me te perzemerta per pavaresine e 
Kosoves, per se shfrytezoj rastin qe pub- 
likisht te ju falenderohem. 




D.I.: Sa kohe kemi qendruar dhe ne 
cilat institucione keni qene? 

Kryeimami Bajgora: Sic thashe me 
heret per dy jave te tera, prej dates 25 
shkurt deri me 7 mars 2008, ne kuader te 
ketij Programi, une si perfaqesues i Re- 




publikes se Kosoves, se bashku me 10 
personalitete te njohura nga mbare Ev- 
ropa, kishim takime te vecanta ne shume 
Institucione me peshe ne SHBA. Nder te 
tjera vizitova 4 shtete Uashingtonin, 
New Yorkun, Texasin dhe Qikagon, dhe 
kudo kemi zhvilluar takime, biseda, dhe 
konsulta, te cilat kryesisht kishin te be- 
nin me 9eshtjet fetare dhe menyren se si 
eshte e trajtuar feja ne Institucionet ame- 
rikane, natyrisht duke shkembyer pervo- 
jat e ngjashme me praktikat tona si ne 
Evropen perendimore, ate Lindore dhe 
ne shtete e ish Jugosllavise te Ballkanit 
perendimor. 

Perve? Selise se State Departamentit, 
ku u pritem nga Mr. Stephen Taylor, i 
cili eshte pergjegjes i Deges se ketij De- 
partamenti per Evrope dhe Evro-Azi, 
kemi vizituar shume Institucione te tjera 
relevante, shoqata me influence te ma- 
dhe ne SHBA, pastaj Institucione te 
ndryshme fetare, islame, katolike, heb- 
reje, protestante etj. Nder te tjera kemi 
vizituar edhe Fondacionin me te njohur 
ne bote per sondazhe "Phelps Stokes 



dituria islame / 214 



51 




Fund", etj.. Gjithashtu kemi vizituar dy 
nga universitetet me te njohura ne 
SHBA, ate te "Gjorgj Taunit" ne Uashi- 
ngton dhe Universitetin e New Yorkut, 
ku nga rektoret e tyre u njoftuam lidhur 
me aktivitete fetare te te gjitha konfesio- 
neve, me te cilat merren studentet gjate 
studimeve te tyre. Ne te dyja keto Uni- 
versitete te medha, kishte edhe xhami 
brenda ku studentet myslimane kryenin 
ritualet e tyre islame, perfshire edhe na- 
mazin e xhumase. 

D.I.: Qfare tenia u trajtuan ne keto 
aktivitete? 

Kryeimami Bajgora: Disa nga Te- 
mat e diskutuara me nikoqiret ishin: 

Ne Uashington: "Nje veshtrim gjithe- 
perfshires i religjionit ne shoqerine ame- 
rikane", dhe 

"Qeveria Federale dhe mbrojtja e liri- 
ve fetare", si dhe "Organizatat religjioze 
nacionale" 

Ne New York: "Dialogu ndekonfesi- 
onal" dhe " Eksperiencat e emigranteve 
ne SHBA" 

Ne Austin (Texas): "Pjesemarrja e In- 
stitucioneve religjioze ne proceset de- 
mokratike", dhe "Zgjedhjet ne SHBA", 
ndersa ne Ilinois (Cikago): "Roli i Ins- 
titucioneve religjioze ne ballafaqim me 
nevojat (kerkesat) ekonomike dhe soci- 
ale" 

D.I.: Qfare ka qene struktura e vijue- 
sve te ketij programi? 

Kryeimami Bajgora: Ne kuader te 
ketij Programi, jane perfshire 10 perfa- 
qesues nga shtete e ndryshme te Evro- 
pes, magjistra dhe doktore shkencash, te 
cilet konsiderohen si lidere te mundsh- 
em politike dhe religjioze ne te ardhmen 
ne vendet e tyre, me te cilet eshte debat- 
uar e diskutuar per pervojat amerikane 



me religjionin, dhe mundesine e apliki- 
mit te ketyre pervojave pozitive ne sho- 
qerite evropiane. 

D.I.: A mund te na thone Qfare keni 
perfituar nga qendrimi ne kete pro- 
gram ? 

Kryeimami Bajgora: Qendrimi 17 
ditor ne SHBA, ka qene nje pervoje e 
mireseardhur per mua dhe per koleget 
evropiane, sepse nga afer u njohem me 
eksperiencat amerikane dhe raportet e 
shoqerise dhe Institucioneve amerikane 
ne raport me fene, duke perfshire ketu te 
gjitha fete dhe religjionet, te cilat gezo- 
nin nje liri te madhe te veprimit dhe te 
aktivitete ve te nduarduarshme. 

Ndonese kishim lexuar dhe degjuar 
per lirite' e medha fetare ne Amerike, 
nuk kishim mundur te imagjinoni se ver- 
tete ne kete shtete demokratik, secili 
njeri vlen, secili njeri eshte bote me ve- 
te, secili njeri paraqet nje visar dhe the- 
sar te cmueshem, sepse vete kushtetuta e 
SHBA-e e mundeson nje gje te tille qysh 
ne nenet e para te saj. 

Une do te deshiroje qe edhe ne Koso- 
ve te percillnim ne mesazh shume te 
qarte tek Institucionet kosovare, qe te 
marrin mesim nga Kushtetuta e ShBA- 
ve, ku skajshmerisht respektohen lirite 
njerezore dhe fetare te secilit njeri, pa 
marre parasysh se ciles perkatesi fetare i 
takonin. 

Me koleget amerikane, kemi diskutu- 
ar edhe per imazhin aktual te islamit ne 
Amerike, se cfare duhet te behet per t'u 
permiresuar ky imazh, sepse ne fakt, 
myslimanet ne Amerike, jane nje komu- 
nitet ende i vogel, por me nje tendence 
te madhe rritjeje ne vitet e ardhshme, 
dhe ekzistojne ende shume paragjykime 
ne lidhje me Islamin. 



Ishte nje konstatim i pergjithshem se 
pervojat e perbashketa ne te ardhmen, ne 
organizimin e Konferencave te perbash- 
keta evro-amerikane lidhur me lirite 
fetare, do te kontribuonin qe te shkrihe- 
shin dallimet dhe divergjencat nderko- 
nfesionale qe ekzistojne ne mes feve. 

D.I.: A do te filloni me realizimin e 
pervoje sefituar atje ne Kosove? 

Kryeimami Bajgora: Kjo pervoje e 
fituar ne SHBA, do te me sherbeje, jo 
vetem mua personalisht, per ngritje te 
metufjeshme profesionale, por shpresoj 
se do t'i sherbeje edhe BIK-ut, ne fillim- 
in e implementimit te ketyre pervojave 
edhe brendaperbrenda komunitetit. 

Shume prej ketyre programeve tra- 
jnues, do te ishin te mireseardhura edhe 
per imamet tane, te cilet duhet te mesoj- 
ne per menyrat e qasjes se tyre ne pub- 
lik, qasjes se tyre ndaj medieve, dhe 
pergjithesisht qasjes se tyre ndaj nje 
fenomeni, me te cilin ne do te ballafaqo- 
hemi ne te ardhmen, e ai eshte dialogu 
nderfetar, ai nderkulturor dhe nderetnik,. 
Me nje fjale, nga pervoja e qendrimit 
tim ne SHBA, shpresoj se do te kete 
rezultate konkrete ne organizimin e disa 
seminareve, ku besoj se nje ndihmese 
logjistike ne kete aspekt do te na jape 
edhe Ambasada amerikane ne Prishtine. 

D.I: Z. Bajgora a keni vazhduar ti 
mbani lidhje qofte me institucionet qoj'te 
me vijuesit e kesaj programi? 

Kryeimami Bajgora: Ne fakt, lidhj- 
et i kemi mbajtur dhe vazhdojme t'i 
mbajme ne vijimesi me te gjithe pjese- 
marresit, por edhe me nikoqiret e shume 
institucioneve qe na mirepriten gjate qe- 
ndrimit tim ne SHBA. Me ta shkembe- 
jme e-maila, e me disa edhe telefonata. 
Me nje fjale vazhdimisht jemi ne kon- 
takt, per t'u njohur me me te rejat atje 
dhe ketu. 

Ne fund, me lejoni qe publikisht te 
falenderoj te gjitha ata qe mundesuar nje 
udhetim timin ne SHBA, duke filluar 
nga ambasadorja e SHBA-ve Tina Kaj- 
danov, zyrtaren per marredhenie me 
publikun Laura L. Hochla si dhe z. Afe- 
rdita Krasniqin, qe bene fmos qe te jem 
pjese e ketyre programeve te njohura, ne 
te cilat ne te kaluaren kane marre pjese 
personalitete qe me vone jane bere edhe 
kryetare shtetesh, kryeministra si Toni 
Bier, Fatmir Sejdiu, etj. 

bisedoi 
r. shkodra 



52 



dituria islame / 214 



Merhum 



Vdiq imami i shqiptareve te 

Imam Vehbi Ismaili 

(1919-2008) 



Me 1 8 maj ne Detroit te SHBA-ve nderroi jete alimi e 
dijetari i njohur shqiptar imam Vehbi Ismaili i cili tere 
jeten e vete ia kushtoi mergimtareve tane ne ShBA. 

Imam Vehbi Ismaili ka indur ne qytetin e Shkodres me 
25 nentor 1919, ne gjirin e nje familje te njohur me tra- 
dite e nam ne Shkoder e me gjere . 

Babai i tij Ismail Hakiu, ka qene hoxhe i njohur, i ditur, 
i afte dhe i nderuar jo vetem ne Shkoder po edhe me 
gjere . 

Vehbiu mesimet e para i mori ne qytetin e lindjes ne 
Shkoder, ku kreu kater klasat e para. Ndersa nga klasa e 
pese per shkak se babai i tij u transferua nga Shkodra ne 
Kruje imam Vehbiu pjesen tjeter te shkollimit f i! lor e vazh- 
doi ne Kruje. Pas kryerjes se fillores Vehbiu si i ri vendos 
qe mesimet e metutjeshme t'i vazhdoje ne Medresene e 
Tiranes.. 

Imam Vehbiu i ri e entuziast per dije, pas medresese 
vendos qe te vazhdoe studimet universitare per njohurite 
fetare, keshtu me 1 938 shkon ne Egjipt, respektivisht ne 
Kajro, ku pas dy viteve regjistrohet ne Fakultetin Teologjik 
te cilin e kryen me sukses me 1 945. 

Pas mbarimit te studimeve Imam Vehbi Ismaili ishte i 
gatshem qe te kthehet ne Shqiperi dhe te sherbej ne insti- 
tucionet e vendlindjes mirepo nje gje e tille nuk iu mu- 
ndesua pasi qe tash ne Shqiperine administrative ishte 
instaluar sistemi monist i komunisteve. 

Babai i tij duke pare qendrimin e komunisteve ndaj 
fese e posagerisht ndaj persona liteteve fetare, i shkruan 
nje leter imam Vehbiut te cilin e keshillon qe te mos kthe- 
het. Ne letren e babait tij thuhet: "Sa dua te te kem 
prane, nuk te do njeri. Por po te keshilloj qe te mos ga- 
bosh qe te vish, sepse vetem zjarri te pret". 

Keshillen e babait imam Vehbiu e morri seriozisht dhe 
vendosi qe edhe per nje kohe te qendronte ne Kajro me 
shprese se komunistet nuk do te qendronim gjate ne pu- 
shtet, e duke pritur dite me te mira per Shqiperine. Ma- 
dje gjate kesaj kohe imam Vehbiu kishte refuzuar edhe 
martesen me qellim qe sa me pare te kthehej ne atdhe 
dhe atje te krijonte edhe familje. 

Ne fund te vitit 1 948 Imam Vehbi Ismaili merr nje leter 
- ftese nga Shoqeria Shqiptaro-Amerikane e Detroitit per 
te sherbyer si udheheqes-imam i Komunitetit Mysliman 
Shqiptar ne kete qytet. 

Fillimisht Imam Vehbi Ismaili hezitoj t'i pergjigjej fteses 
se kesaj qendre, ngase kishte mendim se do te largohej 




Imam Vehbi Ismaili 
(1919-2008) 



edhe me shume nga vendlindja, mirepo ne prill te vitit 
1949 Imam Vehbi Ismailin e gjejme ne Detroit te ShBA- 
ve. 

Me te arritur ne Detroid, imam Vehbiu nis punen prej 
nje imami te perkushtuar, edukatori e mesuesi te zellshem 
te Komunitetit Mysliman shqiptar. Ketu ai shquhet si orga- 
nizator i mire . 

Imam Vehbiu fillimisht arrin qe te siguroj nje lokal per 
kryerjen e riteve fetare, si dhe per te mbajtur mesim fe- 
mijeve shqiptar ne gjuhen shqipe. Ketu imam Vehbiun ne 
mesin e Komunitetit mysliman shqiptar e gjejme si hoxhe, 
si mesues , si drejtues e edukatorte zellshem te mesimeve 
fetare e kombetare. 

Me 30 korrik 1 949 Imam Vehbi Ismaili organizoi 
Kongresin e Pare te shqiptareve te Detroitit ku moren 
pjese shume autoritete te larta, ne mesin e te cileve edhe 
guvernatori i shtetit te Michinganit Z.G. W. Illiamas. 

Duke pare nevojat e besimtareve per mesimin e njo- 
hurive fetare e kombetare ne gjuhen amtare, imam 
Vehbiu me 1 950 mori iniciativen per botimin e revistes 



dituria islame / 214 



53 



kulturore e fetare "Jeta Myslimane Shqiptare" e cilat doli 
ne cdo tre muaj per tete vjet rresht deri me 1 958. Revista 
qe nga fillimi pati nje permbajtje te begatshme, ku rolin 
vendimtar e pati vet Vehbi Ismaili. 

Revista nen udheheqjen e ti| luajti nje rol te rende- 
sishem ne publicistiken islame ne gjuhen shqipe ne 
njeren ane dhe ne ane tjeter luajti nje rol te rendesishem 
ne kultivimin e gjuhes, dhe tradites Shqiptare ne Detroit, 
SHBA e me gjere. 

Me 1951 Imam Vehbi Ismaili duke pare interesimin e 
Komunitetit shqiptar per nje Qender Islame, merr nje fu- 
shate sensibilizuese per grumbullimin e mjeteve per kete 
qellim. Edhe kete aksion imam Vehbiu e kreu me shume 
sukses. 

Se sa me ndikim ishte Imam Vehbiu ne mesin e shqip- 
tareve te migruar ne Amerike me se miri deshmon e 
dhena se fteses se tij per te ndihmuar financiarisht pos 
shqiptareve te besimit mysliman iu pergjigjen edhe nje 
pjese e konsiderueshme e shqiptareve te besimit orto- 
doks. 

Keshtu me angazhimin e tij fillimisht themelohet Sho- 
qeria Shqiptaro amerikane, qe me vone e mori emrin 
"Qendra Islame Shqiptare- Albanian Islamic Center", e 
cila me kalimin e kohes u be nje gerdhe e rendesishme e 
aktiviteteve fetare e kombetare, qe ndikoi ne ruajtjen e 
identitetit te shqiptareve. 

Me rritjen e Komunitetit Mysliman perseri Imam Vehbi 
Ismaili vendosi qe te marr edhe nje fushate per rritjen e 
kapaciteteve te qendres keshtu pas nje pune te madhe 
me 23 shkurt 1 963 arriti qe te inauguroj objektin e xha- 
mise se re me kapacitet prej 600 vendeve si dhe me 
shume objekte percjellese si klasa e kabinete te ndry- 
shme. 

Megjitheqe larg atdheut, Imam Vehbiu me shume ve- 
mendje percolli zhvillimet ne Shqiperine socialiste. Ai disa 
here i kishte bere kerkese Qeverise socialist te Tiranes 
zyrtare qe te vizitoje Shqiperine, nje gje e tille nuk iu lejua 
deri me 1 988, qe i bie pas 49 vjetesh arriti qe te jete 
perseri ne vendlindjen e tij. 

Mirepo gjate kesaj kohe Imam Vehbiu disa here kishte 
vizituar Kosoven dhe qendrat tjera te rendesishme ku 
jetonin shqiptaret qe sado pak kishte arritur qe ta kom- 
pensonte boshllekun e vendlindjes. 

Nje segment tjeter i rendesishem eshte edhe kontribu- 
ti i imam Vehbi Ismailit ne publicistiken islame ne gjuhen 
shqipe. Fillimisht kontributet e tij prej alimi e dijetari i gje- 
jme ne revisten "Jeta Myslimane Shqiptare", e me vone 
edhe ne Revisten "Thirrja lslame"-ShBA, "Dituria Islame"- 
Prishtine, "Hena e Re" -Shkup, "Drita lslame"-Tirane etj. 

Temat e trajtuara nga imam Vehbi Ismaili jane te pa- 
rimeve themelore te fese islame, si: "Besimi ne Zotin dhe 
efekti i tij"; "Kadaja dhe Kaderi"; "Te falurit dhe efekti i 



tij"; "Agjerimi dhe dobite e tij"; "Haxhilleku"; "Ditelindja 
e Pejgamberit a.s."; "Kurban Bajrami", etj. 

Pos publicistikes Imam Vehbi Ismailin e gjejme edhe si 
autor e perkthyes te nje sere veprash, gje qe e bejne nje 
drite te pashuar te shekullit XX per shkencat islame ne 
gjuhen shqipe. 

Nder veprat me kryesore te imam Vehbiut jane : 

"Islamizimi dhe lutje"; "Muhamedi-profet islam"; "Nje 
tufe lulesh-tregime nga historia islame"; "Ymeri pranon 
fene islame"; "Studime islame", "Bilalli myezin i profetit"; 
"Predikimet e xhumave dhe te bajramit"; "Kerkuesi i se 
vertetes Selman Farisi"; "Drite nga kurani-dhjete porosi 
hyjnore"; "Muhamedi profet i fundit"; "150 hadithe, fjale 
te profetit Muhamedit a.s."; "Kujtime te rinise" , etj. 

Gjithashtu imam Vehbi Ismaili ka perkthyer nga gjuhe 
te ndryshme ne gjuhen shqipe edhe disa vepra te rende- 
sishme si: "Feja Islame" te Seyyit Mevdudi; "Ne skajet e 
Historise" te Habib Xhamati; "Muhamedi-profeti njeri" te 
Teufik el-Hakim; "Tregime nga Historia Islame" te 
autoreve te ndryshem; "Muhamedi a.s." te Avdud Tavab; 
"Mrekullia e madhe" te prof. Muhamed Muteveli, etj. 

Ne kuader te botimeve Imam Vehbi Ismaili ishte nje 
admirues i ribotimit te veprave te autoreve tane te njohur 
nga periudha e rilindjes kombetare qe per kah vlera dhe 
porosia ishin aktuale edhe atehere e pse jo edhe tash si: 
"A duhet feja? A e pengon bashkimin kombetar" te hafiz 
Ali Krajes; "Edukata fetare e morale", dhe "Historia e Pej- 
gambereve" te Haki Sherofit; "A ka dyshim ne qenien e 
Zotit" te haxhi hafiz Ismet Dibres etj. 

Imam Vehbi Ismaili nderroi jete me 1 8 maj 2008 duke 
lene pas vete nje trashegimi te pasur, me vlera te medha 
per kulturen kombetare e fetare. 

Krejt ne fund mund te them se imam Vehbi Ismaili me 
punen e tij prej imami e hoxhe te respektuar, prej mesue- 
si e pedagogu te zellshem, prej prijesi e organizatorit te 
shkathte te shqiptareve ne Amerike, prej nje edukatori e 
udherrefyesi te urte e fisnik, prej nje njeriu qe kultivoi 
vetem paqe e dashuri do te mbahet mend kohe te gjate 
nga te gjithe ata qe e njohen e paten rast qe te jene me 
te e pran tij. 

Ndersa kontributi i tij prej publicisti, autore tekstesh, 
perthyesi te spikatur, si dhe nje prej kultivuesve te vlerave 
te tradites kombetar, do jete nje trashegimi e pasur per 
brezat qe vije. 

Lusim Allahun e Madherishem qe per kontributin e tij 
hoxhen tone ta shperbej me xhenet. 

(r. shkodra) 



54 



dituria islame / 214 



Aktuale 




Nga Kuvendi i Bashkesise Islame te Kosoves 

Duhet te jemi teper krenar me pavaresine 

e vendit ngase Bashkesia islame 

ka dhene nje kontribut te jashtezakonshem per kete dite 

Ne Prishtine me 19 maj 2008, u mbajt 
mbledhja e rregullt e Kuvendit te Bashkesise 
Islame te Kosoves, e pesta dhe e fundit ne 
kete perberje te Kuvendit. Pos delegateve, ne 
mbledhje qe i pranishem Myftiu i Kosoves, Mr. 
Nairn Ternava i shoqeruar nga an eta ret e krye- 
sise e bashkepunetoret e tij. 

Pas leximit te nje ashereje nga Kurani 
famelarte, qe e kendoi delegati nga Prishtina, 
Jakup Qunaku, kryetari i Kuvendit te 
Bashkesise Islame te Kosoves-Ragmi ef. 
Destani, hapi mbledhjen me kete rend dite: 

-Raporti i punes njevjecare te kryesise se Bl 
te Kosoves; 

-Elaborati i buxhetit, Llogaria perfundimtare 
per vitin 2007, me raportin e Komisionit finan- 
cial dhe aprovimi i buxhetit per vitin 2008. 
-Te ndryshme. 

Pas miratimit te rendit te dites, fillimisht te 
pranishmeve iu drejtua kryetari i Kuvendit te 
Bashkesise Islame te Kosoves, Ragmi ef. Destani, i cili, pasi falenderoi Myftiun dhe bashkepunetoret e tij per pjese- 
marrje, nder te tjera tha: 

"Te nderuar kuvendare, ju falenderoj sinqerisht per kontributin tuaj te cmuar qe keni dhene ne kete mandat. E 
vecanta e kesaj mbledhje eshte se kjo eshte mbledhja e pare e Kuvendit te Bl ne Kosoven e pavarur dhe te pran- 
uar nderkombetarisht. Mund te them se kjo eshte privilegj per ne andaj shfrytezoj rastin qe se pari ju kuvendare te 
nderuar e pastaj edhe te gjithe shqiptareve kudo qe jane t'ua uroj pavaresine e Kosoves. Mendoj qe tash jane kri- 
juar mundesite qe te gjithe te japin kontributin e vet aty ku jane te ngarkuar me detyrat qofte si individ apo si insti- 
tucione" 

Me tutje ne fjalen e tij para delegateve te Kuvendit te Bl te Kosoves kryetari Mr. Ragmi Destani duke folur per 
pergatitjen e mbledhjes e Kuvendit tha: 

"Sa i perket punes se Kryesise ne periudhen nje vjecare, ju te gjithe materialet i keni marre me kohe dhe keni 
pas kohe per me pa se cka eshte punuar dhe sa e si eshte punuar. Sic e keni pa ne raport qe eshte mjaft volumi- 
noz, jane perfshire punet dhe aktivitetet e Kryesise se Bl te Kosoves dhe institucioneve te saja ne menyre te 
detaizuara. Ne raport eshte shkruar per procesin e zgjedhjeve te mbajtura neper keshilla, ndertimin e xhamive, 
aktiviteti per manifestimet me rastin e pavaresise se Kosoves, aktiviteti i ramazanit, pastaj haxhi, vizitat e zyrtareve 

te Bl jashte vendit, puna ne FSI e Medrese 
etj. 

Per raportin e kryesise me vone do te 
hapim debat ku presim edhe kontributin tuaj 
te cmueshem." 

Ndersa duke folur por angazhimet e tij ne 
mbarevajtjen e punes se kryesise se Bl te 
Kosoves, kryetari i kuvendit Mr. Ragmi ef. 
Destani tha: 

"line si kryetar i Kuvendit kam marre pjese 
ne cdo mbledhje te Kryesise, ku jam anga- 
zhuar qe te zbatohen vendimet e Kuvendit 
dhe gjithashtu jam munduar qe te jap kon- 
tributin tim ne mbarevajtjen e punes se 
Kryesise se Bl." 

Per gjendjen ne Kosove, me theks te veca- 
nte pas shpalljes se pavaresise kuvendareve 
iu drejtua Myftiu i Kosoves mr. Nairn Ternava, 
i cili ne fillim tha: 




dituria islame / 214 



55 




"Nga mbledhja e kaluar realiteti ne Kosove 
ka ndryshuar per se miri, fale Allahut edhe ne 
shijuam pavaresine e Kosoves. Ne te gjithe 
duhet te ndihemi te kenaqur qe sot kuvendi i 
Bl eshte mbledhur per here te pare ne 
Kosoven e pavarur e te pranuar nderkombe- 
tarisht. 

Duhet te jemi teper krenar me pavaresine 
e vendit ngase Bashkesia islame e Kosoves 
ka dhene nje kontribut te jashtezakonshem 
per kete dite - per realizimin e vullnetit te pop- 
ullit te Kosoves. Ne sot lusim te madhin Allah 
qe te beje meshire mbi te gjithe ata qe kon- 
tribuan qe ne cfaredo menyre per pavaresine 
e Kosoves e sidomos mbi luftetaret dhe she- 
hidet tane" 

Ne fjalen e tij Myftiu Ternava i beri nje ret- 
rospektive punes , angazhimit dhe kontributit 
te Bl te Kosoves me te gjitha institucionet e 
saje per pavaresine e vendit per se ai tha: "E 
perseris se ne periudhen me te veshtire nga 1989-me 1999 Bashkesia Islame me te gjitha institucionet e saja duke 
perfshire Keshillat e Bl ne terren, Fakulteti e medreseja sic dihet kane qene teresisht ne funksion te popullit dhe 
aspiratave te tij per liri, pavaresi e shtetit. 

Bashkesia Islame pos aktivitetit te brendshem ka dhene nje kontribut te madh edhe ne internacionalizimin dhe 
sensibilizimin e opinionit nderkombetar per Kosoven. Ne kete rrafsh nje kontribut te madhe ka dhene edhe ish myftiu 
Boja, me te cilin kam pasur rastin qe ta shoqeroj disa here dhe e di se sa ka kontribuar per Kosoven". 

Myftiu me tutje tha: "Kur eshte fjala te kontributi i Bl per Kosoven, duhet bere me shume ne mbledhjen dhe 
prezantimin tij ngase kemi cka te prezantojme. Shpresoj qe ne te ardhmen per rolin dhe kontributin e Bl do te per- 
gatiten edhe monografi e libra te karakterit dokumentar dhe kete jo per te perfituar a per levdate por thjesht per t'i 
deshmuar historise dhe breznive te ardhshme". 

Duke folur per rrethanat e krijuara pas pavaresise se vendit Myftiu Ternava vuri ne pah: 

"Por ne duhet te jemi shume te kujdesshem per sfidat dhe pergjegjesite ne rrethanat e raja pas pavaresise se 
vendit. Jane krijuar rrethana te reja, jane pergjegjesi dhe sfidat te reja e per te cilat une mendoj qe organet e Bl do 
te jene ne gjendje te gjene metoda qe misionin e vete ta kryeje me pergjegjesi." 

Ndersa per qendrimin indiferent te botes arabo- islame perball pavaresise se vendit tone, dhe nje lloj hezitimi e 
vonimi nga ana e atyre shteteve per njohjen e Kosoves, myftiu Ternava nder te tjerat tha: 

"Te nderuar kuvendare koheve te fundit eshte zhvilluar nje debat ne shtypin e Kosoves per qendrimin apo thene 
me mire per mosnjohjen e deritashme nga vendet islame te pavaresise se Kosoves ashtu sic kemi pritur. Ne 
debatin e zhvilluar ne shtypin tone jane dhene mendime nga me te ndryshmet. Per kete hezitim te shteteve islame 
kane ndikuar shume faktor, por nga informacionet qe kam marr se fundi mund t'u them se se shpejti shtetet krye- 
sore te botes islame do e njohin pavaresine e vendin tone, madje mund tu them se korriku do jete muaj kur shumi- 
ca dermuese e shteteve arabe-islame do e njoh pavaresine e Kosoves. Por nje duhet qe ta kemi parasysh te gjithe, 
bota islame per cudi eshte lene pasdore nga politika e Kosoves, eshte injoruar dhe nuk eshte punuar sa duhet e si 
duhet por sidoqofte presim qe bota islame te na njoh". 

Pas fjales se Myftiut, kryetari i kuvendit te Bl, Ragmi ef. Destani propozoi qe per nje pune me efikase, raporti i 
Kryesise te mos lexohet fare por te fillojne diskutimet, pasi Raporti i punes se Kryesise delegateve u eshte derguar 
me kohe. 

Propozimi i kryetarit te kuvendi u perkrah njezeri nga delegatet. 

Pas ketij propozimi, pasuan diskutime te delegateve, nga te cilat vecojme keta: Shaqir Zeqiri, hfz. Vehbi Dalipi, 
Xhabir Hamiti, Bekim Jashari, Beqir Thaci, lljaz Mustafa, Jakup Qunaku, Sylejam Osmani, etj. 

Pas diskutimeve, pyetjeve, interesimeve dhe angazhimeve te delegateve te Kuvendit- per disa ceshtje dha 
pergjigje Myftiu Mr. Nairn Ternava. 

Me pas delegatet pasi degjuan raportin e komisionit financiar, qe e paraqiti kryetari i komisionit, Muhamed Neziri 
delegatet miratuan me votimin pako Llogarine perfundimtare per vitin 2007 dhe Projektbuxhetin per vitin 2008. 

Ne fund, kryetari i kuvendit te Bl te Kosoves, Ragmi Destani, falenderoi delegatet per kontributin qe kane dhene 
per mbarevajtjen e puneve ne Bashkesine Islame te Kosoves. 

(r. shkodra) 



56 



dituria islame / 214 



U mbajt manifestimi "Mesazhi i paqes" 




Myftiu Ternava botes demokratike: 

Ju falemi nderit per tere ate qe keni bere per kete popull te pervuajtur, 

i cili pati nje' histori sa te dhimbshme, po aq edhe krenare 

Ne mbremjen e 26 majit, me rastin e 100 
diteve te Pavaresise se Kosoves dhe ne kuj- 
tim te personalitetit te Muhamedit a.s., ne l 
Prishtine, organizuar nga Kryesia e Bl-se te J 
Kosoves ne bashkepunim me shoqaten "Zeri 
yne", u mbajt manifestimi "Mesazhi i paqes", 
ne te cilin moren pjese mijera qytetare nga te 
gjitha viset e Kosoves. 

Duke iu drejtuar te pranishmeve, Myftiu i 
Kosoves, mr. Nairn Ternava, foli per perje- 
timet dhe pritjen e popullit te Kosoves me 
rastin e shpalljes se Pavaresise se vendit, 
per se ai tha: "17 shkurt 2008, zemrat e cdo 
shqiptari rrahen me shpejt, perjetuan endrren 
e kamotshme, Parlamenti i Kosoves shpalli 
pavaresine e vendit, gezim, lot, urime, perqa- 
fim kudo ne Kosove, Shqiperi, Maqedoni, 
Malin e Zi, Luginen e Presheves, Sanxhak e 
kudo qe jetojne vellezerit e motrat tona. Per nje moment degjoi bota mbare, festohej ne Amerike, neper qendrat 
europiane pothuajse ne mbare boten ku jetojne e veprojne bashkatdhetaret tane. Festonim, ngase ne vazhdimesi 
kishte atdhedashes qe donin lirine, dhe per te nuk kursyen as veten e tyre; kishte burra te medhenj te cilet u flijuan 
brez pas brezi, por edhe ne luften e fundit me Serbine, te udhehequr nga komandanti legjendar Adem Jashari. 
Familjet Jashari, Haradinaj, Pajaziti, Ramadani e shume familje e shehide te tjere, qe rane per te mos vdekur kurre, 
ishin shembujt me te mire se si mbrohet dhe luftohet per fe e atdhe. Allahu xh.sh. thote: "Prej besimtareve kishte 
burra qe vertetuan besen e dhene Allahut e disa prej tyre e realizuan premtimin duke dhene jeten " 

Duke folur per perkrahjen dhe ndihmen e faktoreve nderkombetare te rendesishem per shtetin e Kosoves dhe 
posacerisht per njohjen e pavaresise se vendit tone dhe per sensibilizimin e opinionit me kete realitet, Myftiu 
Ternava ne fjalen e tij kujtoi dy personalitetet te shquara politike te botes, - presidentin amerikan Bush dhe ate 
francez Sarkozi: "Te nesermen degjojme lajmin nga Tanzania e larget.ku presidenti Bush thote: "Populli i Kosoves 

meriton Pavaresine "per te vazhduar me vone edhe shume 
shtete te tjera njohjen e pavaresise se vendit tone. Ndodhi ajo 



J 



hii < ) Ml es 



yiesazi 

Prishtine, 26 maj 2008 





dituria islame / 214 



57 





qe u tha presidenti Sarkozi femijeve te' nje shkolle te Parisit _ 
:"Kufijte e kesaj harte do te ndryshojne se shpejti, I 
ngase ne Europe po lind nje shtet i ri". Kjo edhe ndodhi f 
Kosova shtet sovran e i pavarur." 

Myftiu Ternava me pastaj, ne emer te popullit te Kosoves, 
Bashkesise Islame dhe ne emrin e tij, ka falenderuar te 
gjithe aleatet qe ndihmuan popullin e Kosoves per te fituar 
lirine dhe per te ndertuar shtetin e pavarur e demokratik: 
"Bote e qyteteruar: Ju faleminderit per tere ate qe keni bere 
per kete popull te pervuajtur, i cili pati nje histori sa te dhimb- 
shme po aq edhe krenare. Ju faleminderit qe ne momentin 
me kritik i dolet ne ndihme UQK-se, qe njehere e pergjith- 
mone te largohen nga Kosova forcat paramilitare ushtarake 
policore te Serbise". 

Ndersa per personalitetin e pejgamberit Muhamed a.s. 
folen kryeimami i Kosoves, Sabri ef. Bajgora, Prof.dr. Pajazit Nushi, dr. Milazim Krasniqi dhe mr. Besa Ismaili. 

Organizatoret, te gjithe te pranimeve ua, shperndane, te botuara, kumtesat e kater referuesve te siperpermen- 
dur ne nje botim te ve?ante, qe ishte pergatitur enkas per kete manifestim . 

Per te pranishmit ne manifestim u shfaq edhe nje program i pasur kulturor. Me recitale e ilahi u paraqiten artiste 
te njohur, si Enver Petrovci, Ismet Azemi e Basri Lushtaku. Pastaj lexuesit e njohur te Kuranit, Xhelal Kaloshi e 
Ibrahim Beqiri, lexuan pjese nga Kurani. 

Gjithashtu me ilahi u paraqiten 
edhe Kori i Medresese se Prishtines 
si dhe artisti i ri Agron Ahmeti. 

Ne fund, Kryesia e Bl-se te Koso- 
ves, per kontributin e dhene per lirine 
e Kosoves, u ndau Qmimin per paqe 
"Mulla Idriz Gjilani" gjashte familjeve 
te deshmoreve: 

Familjes Jashari; Familjes Haradi- 
naj; Familjes Ramadani, Familjes 
Pajaziti, Familjes Prestreshi dhe Fa- 
miljes Zejnullahu. 

Cmimin per paqe familjareve te 
deshmoreve ua ndau vete Myftiu 
Ternava. 

(r.shkodra) 




58 



dituria islame / 214 



Myftiu Ternava priti ambasadorin e Britanise se Madhe 




Myftiu i Kosoves Mr. Nairn Ternava ka pritur me 28 maj 
2008 ne takim njohes ambasadorin e pare te Britanise se 
Madhe ne Prishtine, Endi Sparks, te cilin e ka njohur me his- 
torikun, te arriturat dhe sfidat e Bl te Kosoves. 

Pas takimit myftiu Ternava per gazetat deklaroi: "Sot kam 
pritur ambasadorin e Britanise se Madhe ne Prishtine- pra 
ambasadorin qe' na vjen nga nje shtet mik - Britania e 
Madhe. Ne e dime te gjithe ndihmen qe ka dhene Britania e 
Madhe per ne si para pavaresise ashtu edhe tash pas 
pavaresise se vendit tone, perse ne jemi mirenjohes" 

Ndersa ambasadori Endi Sparks u shpreh:"Sot pata 
rastin te takoj Myftiun e nderuar te Kosoves me te cilin kemi 
diskutuar per traditen e kultivimit te tolerances nderfetare ne 
Kosove qe eshte shume me rendesi ". 

Qe konstatim i perbashket se ne te ardhmen do te shto- 
hen kontaktet dhe do te thellohet bashkepunimi. 



Seminari rajonal rreth metodave bashkekohore te mesimit te Kuranit 

Nga 26-29 maj 2008 ne Prishtine ne ambientet e bukura te medresese se mesme "Alaudin" u mbajt Seminari 
rajonal rreth metodave bashkekohore te mesimit te, 
Kuranit fisnik dhe shkencave te tij. 

Seminari eshte organizuar nga Kryesia e Bashkesise 
Islame te Kosoves ne bashkepunim me organizaten per 
shkence, arsim e kulture ISESSCO, me seli ne Rabat te 
Marokut, e cila vepron ne kuader te Konferences Isla- 
mike. Eshte hera e dyte qe Kryesia e BIK-se organizon 
seminar trajnuese me ISESSCO; vitin qe shkoi qe orga- 
nizuar seminar per arabologet shqiptare, kurse kete vit 
per mesimdhenesit e Kuranit, me qellim te njohjes se 
metodave me te reja e me te avancuara per mesimdhe- 
nie dhe per transmetim te diturive tek nxenesit apo tek te 
interesuarit, per Kuranin dhe shkencat ndihmese te tij. 

Seminarin e ndoqen me shume interesim 39 mesues, 
profesore e mesimdhenes te Kuranit nga institucionet 
arsimore e fetare te trojeve shqiptare, si mesimdhenes te 
medreseve, ligjerues te fakulteteve teologjike dhe imame 
qe jane te angazhuar ne mesimbesim. 

Ne hapje te seminarit qe i pranishem edhe Myftiu i Kosoves, Mr. Nairn Ternava, i cili ne fjalen e hapjes, pasi ka 
pershendetur dhe ka falenderuar perfaqesuesit e ISESSCO-se per bashkepunimin, ka shprehur gatishmerine e BIK- 
se per avancimin e metutjeshem te bashkeveprimit per te pergatitur sa me mire punonjesit e institucioneve te 
bashkesive islame ne rajon. 

Ne fjalen e tij, Myftiu Ternava ka falenderuar per bashkepunim edhe bashkesite simotra nga rajoni. 

Ndersa ne emer te ISESSCO-se, seminaristet i pershendeti Jusuf Ebu Dakka. Pershendeten edhe perfaqesue- 
sit e seminaristeve, nga Shqiperia Bujar Spahiu, nga Maqedonia Hfz. Bajram Ajeti dhe nga Mali i Zi Omer Kajoshi. 

(r.sh) 




• • 1 


• 


1^ * •' i " 


!-W 




1 j 


A 


*-t 


iM 






4\ i 


R[9 


,T 




dituria islame / 214 



59 



Ne kampin e KFOR-it suedez ne Hajvali hapet xhamia 

Me 29 mars 2008 ne kampin e KFOR-it suedez"Victoria" 
ne Hajvali, me nje ceremoni solemne, u hap xhamia, e cila 
eshte e vogel per nga siperfaqja po e madhe per nga perm- 
bajtja. Xhamia eshte nen te njejtin kulm me kishen. Ndertimi 
i saj u be si pergjigje ndaj kerkeses se ushtareve suedeze 
myslimane, qe sherbejne ne kete kamp. Per ndertimin e 
xhamise, kerkeses i jane bashkuar edhe e disa ushtare qe 
do te vijne ketu ne Kosove nga muaji maj, dhe te cilet ne 
aplikacionet e tyre kane kerkuar qe ta kene edhe vendin 
per faljen e namazit. 

Udheheqesit e kampit e mirepriten kete kerkese dhe nder- 
tuan xhamine. 

Prifteresha Helena Edlund, e cila sherben ne Kishe ne 
kete kamp,, dhe Xheladin Fazliu imami i xhamise se 
Hajvalise, kane pasur bashkepunime te shumta ne sfera te 
ndryshme. Ata se bashku organizuan edhe kete solemnitet 
per hapjen e xhamise. 

Ne kete ceremoni modeste moren pjese: Komandanti i 
kampit suedez z.Olof Johonsson, Kryetari i Keshillit te 
Bashkesise Islame te Prishtines, z.Bahri ef.Sejdiu, imami i 
Matit z.lrfan ef.lslami dhe shume bashkepunetore dhe xhe- 
mate te imamit te Hajvalise. 

Pastaj Xheladin ef.Fazliu prezantoi mysafiret e tij para 
komandantit, priftereshes dhe ushtareve. Ai per pritjen, falen- 
deroi me fjalet: "Ne kemi vetem fjale miradije per ju, ushtare 
te nderuar, per sjelljen e shkelqyeshme qe keni me qytetaret 
e fshatit tone, dhe ndihmesen qe jepni ne te gjitha sferat. Ne 
me ju ndihemi si nje familje". 

Pas imamit edhe prifteresha Helena prezantoi ushtaret e kampit dhe i falenderoi per pjesemarrje. 

Me pastaj u hap xhamia dhe u falen dy reqate pershendetese per xhamine. Pas kesaj pati nje koktej rasti per 
pjesemarresit, dhe me tutje filloi vizita e kishes, ku prifteresha tregoi per ritet e ceremonite qe zhvillohen, aktivitetet 
ne biblioteken, ku ne mesin e shume librave ishte edhe Kurani ne gjuhen suedeze, sallen e sporteve, zjarrfikesit 
dhe deri tek amfiteatri, ku Kryetari i KBI-se Bahri Sejdiu mbajti nje ligjerate per ushtaret qe ishin mbledhur. 

Ai foli per tolerancen fetare, rolin e saj, jeten fetare ne vendin tone, bashkepunimin qe duhet ta kemi, sidomos 
me ushtaret, "me ju qe keni lane familjet dhe keni ardhur ne vendin tone per te na ndihmuar". Ai falenderoi ushtaret 
per kontributin qe po japin, udheheqesit e kampit "Victoria" per hapjen e kesaj shtepie te Zotit dhe i siguroi qe prej 
kesaj foltoreje do te dalin vetem mesazhe paqeje dhe afrim midis njerezve. 

Me pastaj fjalen e mori Komandanti i kampit te KFOR-it suedez, z. Johonsson , i cili, ne mes te tjerash, tha: 
"Kerkesen per ndertimin e kesaj xhamie e kam pritur shume mire dhe ushtareve te besimit islam u kam plotesuar 
deshiren, si? u kam plotesuar edhe ushtareve te besimeve te tjera. Andaj nje falenderim per Imamin Fazliu dhe 
Priftereshen Helena, per punen qe kane bere". Ai falenderoi edhe kryetarin e KBI-se per kohen qe ka gjetur, i cili, 
me ardhjen e tij na ka nderuar ne me gjithe bashkepunetoret. 

Dhe krejt ne fund, kryetari Sejdiu falenderoi Komandantin dhe bashkepunetoret e tij per pritjen e ngrohte qe u 
bene, dhe kerkoi nga ai qe t'i beje nje vizite Bashkesise Islame. Ne shenje respekti, ai Komandantit i dhuroi nje ore 
muri me Flamurin e ri te Republikes se Kosoves dhe nje dhurate per Priftereshen Helena. 

Ne ftesa per te ftuarit shkruante: 
Commanding officer of the Seedish Contingent LtCol Olof Johonsson and Army Chaplain CaptHelena 
Edlund. 

Hereby wish to invite You to participate in the inauguration ceremony of a Muslim prayer room in the 

Chapel of Camp Victoria on Saturday the 29 th of Mar 2008 

With the Muslim prayer room under the same roof as our Christian chapel, we wish to provide possi- 
bilities of prayer and devotion to those who live and/or work at Camp Victoria , Christians and Muslims alike. 
After the inauguration ceremony you are cordially invited to opportunity of discussion. 
Welcome to Camp "Victoria" Hajvali 



l£ 




w. \ : ■ ' i 


/ 


filili ! *v 



Kjo xhami shfrytezohet vetem nga ushtaret dhe punetoret ne kamp. 



F.Fazliu 



60 



dituria islame / 214 



Promovim 




U promovua libri "Akaidi Hanefij" autor- Orhan Bislimaj 

Me 30.04.2008, ne Biblioteken Kombetare dhe Universitare 
te Kosoves, u be promovimi i librit "Akaidi Hanefij" te autorit 
Orhan Bislimaj, botuar nga "Forumi i te Rinjve Mylimane, 
Qendra per Studime dhe Kerkime Islame" me seli ne qytetin St 
Gallen te Zvicres. Promovimi filloi me kendimin e disa ajeteve 
nga Kurani famelarte, te interpretuara nga z. Hakim lljazi, nder- 
sa te pranishmeve, ne forme pershendetjeje, ne emer te orga- 
nizatorit dhe botuesit te librit "Akaidi Hanefij", iu drejtua edhe 
kryetari i ketij forumi, z. Sherif Roci. Fillimisht ai pershendeti te 
gjithe te pranishmit si dhe Bashkesine Islame te Kosoves. Ai 
percolli edhe pershendetjet e drejtorit te pergjithshem te ketij 
forumi, zt. Ahmed Mehmedi. Pasi falenderoi autorin e librit z. 
Orhan Bislimajn, ai e pergezoi edhe per botimin e librit duke 
theksuar se libri i tij i botuar nga ky forum, eshte botimi i pare 
ne historine e Forumit Islam ne Zvicer. 

Me kumtesat e tyre shume kuptimplota dhe me fjale miradi- 
je per punen e autorit, te pranishmeve iu drejtuan edhe Mr. 
Nairn Ternava, respektivisht Sabri Bajgora i cili lexoi kumtesen e z. Ternava, ne mungese te tij, pastaj Akademik Ekrem Murtezai, 
anetar i Akademise se Shkencave dhe Arteve te Kosoves, si dhe Nexhat Ibrahimi, sekretar i Keshillit te Bl-se te Prizrenit, njeko- 
hesisht recensues i librit "Akaidi Hanefij". 

Meqe aty ku punohet, nuk mungon suksesi, edhe libri Akaidi Hanefij i autorit Orhan Bislimaj, u vleresua si me i suksesshmi 
ne lemin e apologjetikes islame ne gjuhen shqipe. 

Ne kumtesat e lexuara nga Sabri Bajgora, u rikujtuan edhe u vleresuan disa elemente shume domethenese rreth librit Akaidi 
Hanefij', nder te tjera, permendi se edhe ky liber eshte komentuar nga shume studiues....ne mesin e studiuesve te ketij libri jane 
edhe dy perkthyes shqiptare z. Nexhat Ibrahimi dhe Dr. Mustafa Bajrami, te cilet para disa vitesh ben perkthimin e tij ne gjuhen 
shqipe. Nder te tjera, z. Bajgora vleresoi punen e autorit Orhan Bislimaj, madje sipas tij, 'botimi i ketij libri ishte nje sihariq i madh 
dhe ne vecanti pasi behet fjale per nje studiues te ri, i cili guximshem i eshte rrekur nje ceshtjeje kaq delikate me permasa 
titanike". Ai pergezoi z Orhanin per kete hap te guximshem dhe ndihej shume krenar qe behet fjale per njerin nder studentet me 
te mire qe ka pasur Fakulteti i Studimeve Islame i Prishtines ne historine gjashtembedhjetevjecare qe nga themelimi. Gjithnje 
sipas tij: 'Ne hapesirat shqiptare ka munguar nje tekst i tille studimor dhe kjo vjen ne kohen me te nevojshme, kur nga cdo ane 
bombardohemi nga rryma dhe ideologji me karakter qe fatkeqesisht po shkaktojne konfuzion dhe pergarje ne mesin e mysli- 
maneve. Komentet e z. Orhanit per secilin pasardhes te Ebu Hanifes, deshmojne per nje pergatitje intelektuale te z. Orhanit dhe 
paraqesin nje lehtesim te madh per kerkuesit e dijes". 

Krejt ne fund, z. Bajgora iu referua edhe fjaleve te prof. Ahmed Mehmedit, i cili ne pasthenien e tij, uron qe ky liber te perk- 
thehet edhe ne gjuhe te tjera - arabe, turke e boshnjake. Por ne perfundim z. Bajgora inkurajoi qe kjo veper te perkthehet dhe 
ne gjuhe tjera, per te nxjerre popullin shqiptar nga anonimiteti 

Akademik Ekrem Murtezai, ne fjalet e tij, u kujtoi te pranishmeve se libri i Orhanit eshte nje kontribut i cmueshem ne kupti- 
min e drejte te Kuranit dhe fese islame ne pergjithesi. Sipas prof. Murtezait, vepra e z. Orhanit eshte nje vazhdimesi e nje pune 
te nisur nga Nexhat Ibrahimi, Nairn Ternava e te tjere. Ai vuri theksin edhe ne nje ceshtje tjeter, duke konsideruarse kemi shume 
vepra te ndryshme shkencore nga lemenj te ndryshme, por na kane munguar vepra teologjike shkencore si kjo, gjithnje sipas tij, 
kjo veper cilesohet edhe nga nje kend tjeter "shumesia dhe nuanca terminologjike e z. Orhanit qe jo vetem ka perdorur terma 
qe kane te bejne me teologjine dhe fene islame e filozofine, por ai ka kijuar disa neologjizma qe nuk gjenden ne fjalorin e gjuhes 
shqipe, sepse ne kete sfere ka pasur mungese termash, pra me kete jo vetem qe ka dhene nje kontribut per teorine ne 
pergjithesi, por ka dhene edhe nje kontribut gjuhesor". Ne fund kumtesen e tij e permbylli me nje sentence latine: 'Nuk humbasim 
asgje nese degjojme edhe armikun dhe kundershtarin, ndoshta mesojme edhe prej tyre dicka'. 

Recensuesi i librit 'Akadi Hanefij', Nexhat Ibrahimi, ne fjalen e tij rreth librit, ne mes te tjerash, permendi edhe disa persiatje 
rreth permbajtjes se librit, sig ishin Tevhidi, Sifatet e Allahut, Kurani eshte fjale e Allahut, dhe shume ceshtje te tjera. Ne fjalen e 
tij rreth autorit te librit z. Orhani Bislimaj, ai theksoi edhe keto: "Orhani eshte njeri nder intelektualet e rinj, por te frytshem ne nen- 
qiellin tone...autori ka dhunti per te observuar, per te perceptuar dhe per te rrefyer lehte, qarte dhe thjesht. Ai me lehtesi deper- 
ton ne fushat me te veshtira te problemeve besimore ne historine e mendimit mysliman. Ai posedon natyre 'prodhuese', nga e 
cila rrezaton ngrohtesi dhe qetesi e brendshme, urti e mirekuptim per njeriun dhe boten, njesoj sikur edhe guximi intelektual per 
t'i emeruar gjerat vetem me emrin e vet. Perspektiva nga e cila trajton dhe artikulon profesor Orhani observimet e veta, rrezaton 
intelektualin qe, ndonese trajton probleme mjaft te 'nxehta', qendron larg etjes per t'u rene ne qafe te tjereve dhe per te qene i 
pranishem ne mediet e shkruara dhe elektronike". 

Ne perfundim te referimit te tij z. Nexhat Ibrahimi nuk harroi te permendte edhe kete fakt: "Vepra Akaidi Hanefij eshte nje arrit- 
je e suksesshme shkencore, eshte nje veper qe nderon autorin, ne bashkepunetoret, por edhe sfondin e historise se besimit 
islam, vepra eshte kontribut per fene islame nder shqiptaret". 

Krejt ne fund, me nje fjale falenderuese per botuesit e librit, pershendetje per pjesemarresit, falenderime per referuesit e lib- 
rit si dhe disa detaje rreth librit, u be edhe permbyllja e ketij promovimi, nga autori i librit Akaidi Hanefij' z. Orhan Bislimaj. 

Pergatiti: 
Emine A. Vezaj 



dituria islame / 214 



61 



Filloi restaurimi dhe konservimi i dekorimeve murale te' brendshme 
dhe te jashtme ne Xhamine e Hadumit 

"CHWB" - (Trashegimia kulturore pa kufij) 
nga Suedia, perfaqesia ne Prishtine, ka fituar 
nje donacion nga UNESCO-ja, per kon- 
servimin dhe restaurimin e dekoreve murale 
te brendshme dhe te jashtme (te hajatit) te 
xhamise se Hadumit ne Gjakove. 

Organizata ne fjale eshte e njohur per 
Gjakoven, sepse edhe me pperpara, ne vitin 
2003, ne xhamine e Hadumit, sic jane kishte 
kryer punime restauruese: rikonstruimin e 
minares, drenazhimin, nderrimin e mbuleses 
se plumbit te kupolave, etj. 

Afati i perfundimit te punimeve rreth resta- 
urimit eshte parapare te zgjase rreth 6 muaj. 
Organizata ne fjale ka siguruar tere dokume- 
ntacionin e nevojshem - ka bere te gjitha per- 
gatitjet e nevojshme duke siguruar lejen e 
dhe pelqimin nga Instituti per mbrojtjen e mo- 
numenteve kulturore te Kosoves, IMMK i Gja- 
koves, nga Kryesia e Bashkesise Islame te 
Kosoves dhe KBI-ja e Gjakoves. Punet do te mbikeqyren nga UNESCO. Ekipi do te udhehiqet nga dy eksperte 
nderkombetare si dhe asistente lokale. Ne kete periudhe do te trajtohen te gjitha pjeset e dekoreve - murale te obje- 
ktit ne enterier dhe portik, si dhe pjeset e drurit. 

Kjo organizate ka angazhuar ekipin e eksperteve te restaurimit dhe te konservimit - Nihad Cengiq nga Sarajeva 
e BeH dhe Eliza Stefanini nga Bolonja e Italise, te cilet me punen e tyre kane deshmuar se jane eksperte te rralle 
te kesaj fushe. 

Gjate Kesaj periudhe, sa do te zgjasin punimet, xhamia e Hadumit nuk do te funksionoje per faljen e koheve te 

namazit. Xhemati i kesaj xhamie ka kaluar perkohesisht ne xhamine e Hankes. 

Pergatiti: 

Esat ef.Rexha 




Fotolajm 



Ne foto vijuesit e mesimbesimit te xhamise se fshatit Bresane te komunes se Sharrit se 
bashku me imamin e xhamise Xhevat ef. Fetahun qe kohe me pare ben duane e hatmes. 






if « § • • • t #? 

t If li + 1** 



62 



dituria islame / 214