Revista Dituria islame 197-234.PDF

:;:.i ijpkei MAUI
Wntrlit

DITURIA ISLAME

Reviste mujore, fetare, kulturore e shkencore

Boton

Kryesia e Bashkesise Islame te Kosoves
Prishtine

Kryeredaktor
Bahri Simnica

Redaksia:

Agim Hyseni, Burhan Hoxha,

Jakup Qunaku, Miftar Ajdini,

Muharrem Ternava, Rexhep Lushta,

Sabri Bajgora, Zaim Baftiu

Gazetar ne redaksi:

Ramadan Shkodra

Lektor

Isa Bajcinca

Korrektor

Skender Rashiti

Kopertina & Red. teknik

Ymridin Trinaku
Operator kompjuterik

Nuhi Simnica

Adresa:

"Dituria Islame",

Rr. "Bajram Kelmendi", nr. 84.

10000 Prishtine

Tel & Fax. 038/224-024

www.dituriaislame.net
E-mail: dituriaislame@hotmail. com
dituriaislame@yahoo.com

Parapagimi:

Evrope 25 € Amerike 40 USA $

Shtypi:

"Koha" - Prishtine

Doreshkrimet dhe fotot nuk kthehen!

URIMI I MYFTIUT TE KOSO VES

DREJTUAR QYTETAREVE

ME RASTINE SHPALLJES SE PAVARESISE

Te nderuar vellezer e motral

Me rastin e shpalljes se Pavaresise se Kosoves, kam nderin dhe ke-
naqesine qe, ne emer te Kryesise se Bashkesise Islame te Kosoves, or-
ganeve dhe institucioneve te saj dhe ne emrin tim personal, t'ju uroj
nga thellesia e zemres, per kete dite madheshtore dhe historike, me
deshirat me te medha per lumturine dhe mireqenien tone te pergjith-
shme.

Shpallja e Kosoves shtet i pavarur dhe demokratik nga Kuvendi i
Kosoves, hap nje faqe te re ne historine e ketij populli, faqen me te
ndritshme te tij, i cili aq shume sakrifikoi per kete dite.

Le tejete kjo dite e shenuar, rast per t'i treguar mbare botes, sido-
mos atyre qe shikojne me skepticizem lindjen e shtetit te ri te Kosoves,
se ne do te dime t'i ruajme vlerat demokratike per cdo qytetar te Ko-
soves, sidomos per pakicat, qe duhet ta ndiejne veten te sigurt ne at-
dheun e tyre te vjeter e te ri - Kosoven e Pavarur.

Uroj nga zemra dhe E lus Allahun qe te na dhuroje te gjitheve mba-
resi, shendet dhe gjithe te mirat, kurse ata qe kane rene shehide duke
derdhur gjakun e tyre per Kosoven, t'i gradoje me Xhenet.

Allahu e ruajtte Kosoven e pavarur dhe popullin e saj.

KR YETARI,
Myftiu mr. Nairn Ternava

Ne kete numer

pos te tjerash

Kosova shtet sovran dhe i pavarur
4

Komentimi i kaptines "Jasin" - [31
9

Muhamedi a.s. ne boten moderne

.. 21

Dita boterore e ushqimit
25

Rendesia dhe burimet

e sires se Muhammedit a.s.

14

Synimi per berjen e vepres

se keqe, eshte nje e keqe

30

Pejgamberia e Pejgamberit a.s.
17

Ne shoqerim te haxhinjve tane
52

A e njihni kete njeriP
19

Aktuale
57

dituria islame / 211

Pavaresia

Nga 17 shkurti

Kosova shtet sovran dhe i pavarur

Ramadan Shkodra

Ediela e 17 shkurtit eshte dita me e rendesishme e
historise me te re te gjysmes se shqiptareve e po-
sacerisht e Kosoves, ngase 96 vjet pas shpalljes se
pavaresise se gjysmes se Shqiperise (1912), 10
vjet pas renies heroike te Komandantit legjendar Adem Jashari
(1998), ku jasharajte ne Prekaz te Drenices sfiduan pushtetin
e Serbise edhe me lufte te armatosur, dhe 9 vjet pas lirise se
Kosoves (qershor 1999), perfaqesuesit e zgjedhur te populli te
Kosoves-delegatet e Kuvendit te Kosoves, pas thirrjes se
mbledhjes se jashtezakonshme te Kuvendit nga ana e qeveri-
se se Kosoves ne bashkepunim me presidentin e vendit, kete
dite pra me 17 shkurt 2008, ne ora 15 u mblodhen me mision
te qarte e historik ku shpallen Kosoven shtet te pavarur, sovran
e demokratik.

Me kete vendim Kuvendi i Kosoves realizoi synim thuajse
nje shekullor te shqiptareve per mvetesi e pavaresi te Koso-
ves.

Mirepo ajo qe duhet thene ne kete rast, eshte se Institucio-
net e Kosoves: Qeveria, Presidenca e parlamenti i Kosoves,
aktin me te lart berjen e Kosoves shtet-Shpalljen e pavaresise,
e realizuan ne bashkepunim dhe ne koordinim te ngushte me
qendrat e rendesishme te botes demokratike, si Uashingtoni,
Brukseli, Londra, Parisi Ankaraja, Roma, Berlini etj, si dhe me
perkrahjen dhe ndihmen e vazhdueshme te Tiranes zyrtare.

Shpallja e pavaresise se Kosoves ka qene e pritshme qe
prej kohesh, madje edhe lideret e institucioneve te Kosoves,
qene shprehur qarte se aktin e pavaresise se Kosoves do ta
bejne ne koordinim te plote me qendrat e vendosjes dhe se ky
vendim do te merret ne kohen e duhur.

Megjitheqe lideret institucional nuk kishin bere te diturzyrta-
risht daten e shpalljes se pavaresise, opinioni vendor dhe ai
nderkombetar kishin kuptuar se pavaresia e Kosoves do te
ndodh me 17 shkurt.

Popullata shqiptare ne pergjithesi, por ajo e Kosoves ne ve-
canti, shpalljen e pavaresise se Kosoves e ka pritur me dinjitet
dhe emocione te medha, por me nje kulture qe mund te merr-
et shembull edhe nga te tjeret.

Festa e pavaresise ne Kosove kishte filluar heret, ngase ne
kryeqendren tone kishin arritur gazetare nga shtepite me te re-
ndesishme informative, nga e mbare bota. Ndersa qytetare
ane e kend Kosoves nga e premtja kishin zbukuruar ambientet
me flamuj kombetar, dhe te aleateve, ku dominonin te SHBA-
se dhe vendeve te BE.

Shume domethenese per qytetaret e Kosoves ishte vendos-
ja ne Prishtine, e me vone ne te gjitha qendrat e Kosoves, e
pankartes me portretin e komandantit legjendar Adem Jashari
ne te cilin shkruante "Bac u kry", e punuar nga dy te rinj koso-
var. Imazhi i Adem Jasharit dhe porosia qe jepte kjo pankarte
ishte lajmi me i mire se amaneti i deshmoreve po behet realitet.

Ne prag te shpalljes se pavaresise se Kosoves, lideret insti-
tucional te Kosoves iu drejtuan popullit me mesazhe e apele
qe kremtimin e pavaresise ta bejne ne menyre te qete, e dinji-

toze, te gezuar e krenar, por duke kujtuar deshmoret, invalidet
e luftes, luftetaret e lirise si dhe te gjithe ata qe kontribuuan per
Kosoven e pavarur.

Autoritetet e Kosoves u bene thirrje qytetareve qe shpalljen
e pavaresise ta festojne ne atmosfere te qete dhe dinjitoze, pa
provokime dhe ofendime per aske.

Ne prag te shpalljes se pavaresise me nje apel popullit iu
drejtua edhe Myftiu i Kosoves, Nairn Ternava.

Disa ore para shpalljes se pavaresise se Kosoves nga Par-
lamenti i Kosoves, ne Prishtine kishin ardhur qytetare nga te
gjithat viset e Kosoves, si dhe nga Shqiperia, Maqedonia, Lu-
gina e Presheves, e viset shqiptare te Malit te Zi per te festuar
shpalljen e shtetit me te ri ne bote.

Qytetaret e Kosoves festuan me dinjitet duke i treguar botes
demokratike se vertet ky popull vlereson dhe cmon idealet per
te cilat u luftua brez pas brezi thuajse nje shekull. Po ashtu gja-
te manifestimeve popullata e Kosoves shprehu falenderimin
edhe shteteve qe ndihmuan dhe perkrahen realizimin e pava-
resise se Kosoves.

Atmosfere festive mbreteronte ne gjithe vendin. Kudo ne
rruge qene vendosur pllakata me mbishkrimet "Gezuar Pava-
resia" si dhe flamuj kombetare, amerikane e europiane.

Qytetare te shumte festuan ne menyra te ndyshme duke u
rene borive te makinave te stolisura me flamurin kombetar,
rrugeve e shesheve te Prishtines festuan ne menyre dinjitoze
duke mos bere as me te voglin incident. Atmosfere e tille ishte
edhe ne qendrat tjera te Kosoves.

Festa e Pavaresise se Kosoves pati jehonen e vet edhe ne
te gjitha xhamite e Kosoves, ne momentin kur deputetet e Ku-
vendit te Kosoves perfunduan seancen solemne te Kuvendit
ne te cilin shpallen Pavaresine e Kosoves nga minaret e te
gjitha xhamive u thirren ezane qe jehuan fuqishem anekend
Kosoves, e me pas per 30 minuta u kendua Kuaran e ilahi.
Ndersa Bashkesia Islame ne te gjitha qytetet e Kosoves kishte
ngjitur pankarta ku shkruante Urime Pavaresia.

Pos Kosoves, ne menyre madheshtore u festua edhe ne te
gjitha qytetet ne Shqipri, dhe viset shqiptare te Maqedonise.

Ne te gjitha qendrat shqiptare u festuan deri ne mesnate.

dituria islame / 211

Seanca e Kuvendit te Kosoves

Kosova shtel i pavarur shkeputet perfundimisht nga Serbia

Deputetet e Kuvendit te Kosoves me shumice absolute te
votave miratuan Deklaraten e Pavaresise se Kosoves e cila e
shpalle Kosoven shtet te pavarur dhe sovran dhe e shkeput
ate perfundimisht nga Serbia.

Deklarata u votua nga 109 deputete te pranishem ne Ku-
vend te Kosoves, perveg atyre serbe, qe nuk moren pjese ne
seancen e jashtezakonshme dhe solemne te shpalljes se pa-
varesise.

Ne seancen solemne ishin te pranishem edhe perfaqesues
diplomatike te Shteteve te Bashkuara te Amerikes dhe Bashki-
mit Evropian si dhe personalitete te rendesishme nga jeta poli-
tike, kulturore, fetare, perfaqesues te familjeve te deshmoreve
si dhe shume te ftuar te tjere. Ne kete seance qe i pranishem
edhe Myftiu i Kosoves, Mr. Nairn Ternava.

Pas leximit te Deklarates se Pavaresise nga ana e kryemi-
nistrit Hashim Thagi dhe votimit nga ana e deputeteve ajo u
nenshkrua nga Presidenti i Kosoves, Fatmir Sejdiu, kryetari i
Kuvendit, Jakup Krasniqi, kryeministri Hashim Thagi, si dhe te
gjithe deputetet e Kuvendit te Kosoves.

Presidenti i Kosoves ne fjalen e tij para deputeteve theksoi
se dita e sotme e ndan historine e Kosoves ne dysh: ne epokat
para dhe pas pavaresise.

"Pavaresine e Kosoves e kane krijuar breza te tere me ve-
pren e tyre jetesore, me pune te palodhshme dhe me sakrificat
qe kane bere", tha Sejdiu.

Ai theksoi se pavaresine po e shpallim para dhe me bekimin
e botes, ne mes miqsh qe ju gjeten Kosoves gjate dekadave e
sidomos para nje dekade kur e keqja kishte perfshire kete pje-
se te Ballkanit.

"Sot, kujtojme shume sakrifica qe i kane paraprire kesaj dite
te jashtezakonshme. I kujtojme nenat dhe baballaret te cilet
perjetuan veshtiresi te papershkrueshme ne menyre qe bijte
dhe bijat e tyre te mund te jetonin te lire.

Sot, kujtojme Presidentin Ibrahim Rugova, udheheqesin e
madh dhe themeltarin e shtetit tone, i cili e nxorri Kosoven nga
kaosi ne rend demokratik.

Sot, kujtojme Adem Jasharin dhe Ushtrine Qlirimtare te Ko-
soves qe e cuan tutje vullnetin e popullit te Kosoves per te
qene te lire", u eshte drejtuar Presidenti Sejdiu deputeteve.
Presidenti Sejdiu theksoi se vizioni i institucioneve te Kosoves
eshte shume i qarte.

"Deshirojme qe Kosoven ta ndertojme mbi parimet funda-
mentale demokratike.

Kjo do te thote se Kosova do te jete nje shtet demokratik,
shumetnik, i integruar ne rajon, me marredhenie te mira fqinje-

sore me shtetet perreth, nje shtet qe leviz shpejt drejt anetare-
simit te plote ne Bashkesine Euro atlantike. Populli i Kosoves
eshte percaktuar dhe deshiron nje te ardhme evropiane per
vendin e vet", theksoi Presidenti Sejdiu.

Presidenti Sejdiu i ka
falenderuar te gjithe ata
qe e kane ndihmuar Ko-
soven.

Ndersa Kryeministri i
Kosoves, Hashim Thagi
tha se Kosova, ne vitet e
ardhshme, do te perball-
et me shume sfida. Por,
sipas tij ne asnje sfide
nuk do t'i zmbrapse nga
ecja perpara ne nje fry-
me te bashkuar te nje
populli te bashkuar.
"Sfidat tona, qe nga eko-
nomia, arsimi dhe shen-

detesia, infrastruktura dhe integrimi evropian, jane sfida te
medha, por nuk mund t'u bejne balle frymes se qytetareve tane
dhe fatit tone", theksoi Thagi. Ai tha se Kosova, populli dhe
territori, jane bashkuar sot ne nje moment historik per t'i per-
miresuar jeten e gdo qytetari brenda kufijve tane, pa marre pa-
rasysh perkatesine e tyre etnike. "Shpresat tona nuk kane qe-
ne asnjehere me te medha. Endrrat tona jane te pakufishme.
Sfidat para nesh jane te medha por asgje nuk mund te na
ndale nga ecja jone perpara drejt gasteve historike te cilat his-
toria i ka ndare per ne", tha kryeministri Thagi para deputeteve.
"Deri tash kemi bere shume per te garantuar zotimin tone para
komuniteteve.

Ne kete dite historike deshiroj ta konfirmoj gatishmerine
tone politike perte krijuar kushtet e nevojshme per respektimin
dhe mbrojtjen e komuniteteve dhe per te permiresuar raportet
midis tyre ne Kosove", u shpreh kryeministri Thagi.

Pavaresia e Kosoves shenon fundin e shperberjes se ish
Jugosllavise, theksoi kryeministri Thagi.

Edhe kryeparlamentari Jakup Krasniqi si te dy lideret e tjere,
Presidenti Sejdiu dhe kryeministri Thagi, ka dhene mesazhe
konstruktive dhe garanci per shtetin demokratik e shumetnik te
Kosoves. Ai tha se Kosova eshte e interesuar te kete raporte
shume te mira me te gjitha shtetet fqinje, perfshire edhe Serbi-
ne. Kryeparlamentari Krasniqi po ashtu dha garanci se Kosova
e pavarur nuk ka asnje qellim qe te kete synime grabitqare
ndaj shteteve fqinje. Nderkaq, ne vazhdim te seances, deput-
etet e Kuvendit te Kosoves miratuan edhe flamurin e ri tre-
ngjyresh te Kosoves.

dituria islame / 211

Deklarata e Pavaresise se Kosoves

Te mbledhur ne mbledhje te jashtezakonshme
me 17 shkurt 2008, ne kryeqytetin e Kosoves, ne
Prishtine,

Duke iu pergjigjur thirrjes se popullit per te nder-
tuar nje shoqeri qe respekton dinjitetin njerezor
dhe afirmon krenarine dhe synimet e qytetareve te [
saj,

Te zotuar per t'u perballur me trashegimine e
dhembshme te se kaluares se afert ne fryme te
pajtimit dhe faljes,

Te perkushtuar ndaj mbrojtjes, promovimit dhe |
respektimit te diversitetit te popullit tone,

Duke riafirmuar deshiren tone per t'u integruarl
plotesisht ne familjen euroatlantike te demokraci- 1
ve,

Duke verejtur se Kosova eshte nje rast special qe del nga shperberja jokonsensuale e Jugosllavise dhe nuk eshte
presedan per cilendo situate tjeter,

Duke rikujtuar vitet e konfliktit dhe dhunes ne Kosove qe shqetesuan ndergjegjen e te gjithe popujve te civilizuar,

Mirenjohes qe bota intervenoi me 1999 duke hequr ne kete menyre qeverisjen e Beogradit mbi Kosoven, dhe
vendosur Kosoven nen administrimin e perkohshem te Kombeve te Bashkuara,

Krenare qe Kosova qe atehere ka zhvilluar institucione funksionale, multietnike te demokracise qe shprehin lirisht
vullnetin e qytetareve tane,

Duke rikujtuar vitet e negociatave te sponsorizuara nderkombetarisht ndermjet Beogradit dhe Prishtines mbi
ceshtjen e statusit tone te ardhshem politik,

Duke shprehur keqardhje qe nuk u arrit asnje rezultat i pranueshem per te dyja palet perkunder angazhimit te
mirefillte te udheheqesve tane,

Duke konfirmuar se rekomandimet e te Derguarit Special te Kombeve te Bashkuara, Martti Ahtisaari, i ofrojne Ko-
soves nje kornize gjitheperfshirese per zhvillimin e saj te ardhshem, dhe jane ne vije me standardet me te larta eu-
ropiane per te drejtat te njeriut dhe qeverisjen e mire,

Te vendosur qe ta shohim statusin tone te zgjidhur ne menyre qe t'i jipet popullit tone qartesi mbi te ardhmen e
vet, te shkohet pertej konflikteve te se kaluares dhe te realizohet potenciali i plote demokratik i shoqerise sone,

Duke nderuar te gjithe burrat dhe grate qe bene sakrifica te medha per te ndertuar nje te ardhme me te mire per
Kosoven,

1 . Ne, udheheqesit e popullit tone, te zgjedhur ne menyre demokratike, nepermjet kesaj Deklarate shpallim Kosoven
shtet te pavarur dhe sovran. Kjo shpallje pasqyron vullnetin e popullit tone dhe eshte ne pajtueshmeri te plote me
rekomandimet e te Derguarit Special te Kombeve te Bashkuara, Martti Ahtisaari, dhe Propozimin e tij Gjitheper-
fshires per Zgjidhjen e Statusit te Kosoves.

2. Ne shpallim Kosoven nje republike demokratike, laike dhe multietnike, te udhehequr nga parimet e jodiskriminim-
it dhe mbrojtjes se barabarte sipas ligjit. Ne do te mbrojme dhe promovojme te drejtat e te gjitha komuniteteve ne
Kosove dhe krijojme kushtet e nevojshme per pjesemarrjen e tyre efektive ne proceset politike dhe vendimmar-
rese.

3. Ne pranojme plotesisht obligimet per Kosoven te permbajtura ne Planin e Ahtisarit, dhe mirepresim kornizen qe
ai propozon perte udhehequr Kosoven ne vitet ne vijim. Ne do te zbatojme plotesisht ato obligime, perfshire mira-
timin prioritar te legjislacionit te perfshire ne Aneksin XII te tij, vecanerisht ate qe mbron dhe promovon te drejtat
e komuniteteve dhe pjesetareve te tyre.

4. Ne do te miratojme sa me shpejt qe te jete e mundshme nje kushtetute qe misheron zotimin tone per te respektu-
ar te drejtat e njeriut dhe lirite themelore te te gjithe qytetareve tane, posacerisht ashtu si? definohen me Konve-
nten Europiane per te Drejtat e Njeriut. Kushtetuta do te inkorporoje te gjitha parimet relevante te Planit te
Ahtisaarit dhe do te miratohet nepermjet nje procesi demokratik dhe te kujdesshem.

5. Ne mirepresim mbeshtetjen e vazhdueshme te bashkesise nderkombetare per zhvillimin tone demokratik neper-
mjet te pranive nderkombetare te themeluara ne Kosove ne baze te Rezolutes 1244 te Keshillit te Sigurimit te
Kombeve te Bashkuara (1999). Ne ftojme dhe mirepresim nje prani nderkombetare civile per te mbikeqyrur zba-
timin e Planit te Ahtisaarit dhe nje mision te sundimit te ligjit te udhehequr nga Bashkimi Europian. Ne, po ashtu,
ftojme dhe mirepresim NATO-n qe te mbaje rolin udheheqes ne pranine nderkombetare ushtarake dhe te zbato-
je pergjegjesite qe i jane dhene sipas Rezolutes 1244 te Keshillit te Sigurimit te Kombeve te Bashkuara (1999)
dhe Planit te Ahtisaarit, deri ne ate kohe kur institucionet e Kosoves do te jene ne gjendje te marrin keto pergje-

dituria islame / 211

gjesi. Ne do te bashkepunojme plotesisht me keto prani ne Kosove per te siguruar paqen, prosperitetin dhe sta-
bilitetin ne te ardhmen ne Kosove.

6. Per arsye te kultures, gjeografise dhe historise, ne besojme se e ardhmja jone eshte ne familjen europiane. Per
kete arsye, ne shpallim synimin tone per te marre te gjitha hapat e nevojshem per te siguruar anetaresim te plote
ne Bashkimin Europian sapo qe te jete e mundshme dhe per te zbatuar reformat e kerkuara per integrim europi-
an dhe euroatlantik.

7. Ne i shprehim mirenjohje Organizates se Kombeve te Bashkuara per punen qe ka bere per te na ndihmuar ne
rimekembjen dhe rindertimin pas lufte dhe ndertimin e institucioneve te demokracise. Ne jemi te perkushtuar te
punojme ne menyre konstruktive me Organizaten e Kombeve te Bashkuara gjersa ajo vazhdon punen e saj ne
periudhen ne vijim.

8. Me pavaresine vie detyra e anetaresise se pergjegjshme ne bashkesine nderkombetare. Ne e pranojme plote-
sisht kete detyre dhe do t'i permbahemi parimeve te Kartes se Kombeve te Bashkuara, Aktin Final te Helsinkit,
akteve tjera te Organizates per Siguri dhe Bashkepunim ne Europe, obligimeve ligjore nderkombetare dhe pari-
meve te marredhenieve te mira nderkombetare qe shenojne marredheniet ndermjet shteteve. Kosova do te kete
kufijte e saj nderkombetare ashtu sic jane parapare ne Aneksin VIM te Planit te Ahtisaarit, dhe do te respektoje
plotesisht sovranitetin dhe integritetin territorial te te gjithe fqinjve tane. Kosova, po ashtu, do te permbahet nga
kercenimi apo perdorimi i forces ne cilendo menyre qe eshte jokonsistente me qellimet e Kombeve te Bashkuara.

9. Ne, nepermjet kesaj Deklarate, marrim obligimet nderkombetare te Kosoves, perfshire ato te arritura ne emrin
tone nga Misioni i Administrates se Perkohshme te Kombeve te Bashkuara ne Kosove (UNMIK), si dhe obligimet
e traktateve dhe obligimet tjera te ish-Republikes Socialiste Federative te Jugosllavise ndaj te cilave obligohemi
si ish-pjese konstituive, perfshire konventat e Vjenes per marredheniet diplomatike dhe konsullore. Ne do te
bashkepunojme plotesisht me Tribunalin Penal Nderkombetar per ish-Jugosllavine. Ne synojme te kerkojme ane-
taresim ne organizatat nderkombetare, ne te cilat Kosova do te synoje te kontribuoje per qellime te paqes dhe sta-
bilitetit nderkombetar.

10. Kosova shpall zotimin e saj ndaj paqes dhe stabilitetit ne rajonin tone te Europes Juglindore. Pavaresia jone e
sjell ne fund procesin e shperberjes se dhunshme te Jugosllavise. Gjersa ky proces ka qene i dhembshem, ne do
te punojme pa pushim per t'i kontribuar nje pajtimi qe do te lejonte Europen Juglindore te shkoje pertej konflikteve
te se kaluares dhe te farkoje lidhje te reja rajonale te bashkepunimit. Per kete arsye, do te punojme se bashku
me fqinjte tane per te avansuar te ardhmen tone te perbashket europiane.

11. Ne shprehim, ne ve?anti, deshiren tone per te vendosur marredhenie te mira me te gjithe fqinjte tane, perfshire
Republiken e Serbise, me te cilen kemi marredhenie historike, tregtare dhe shoqerore, te cilat synojme t'i zhvillo-
jme me tej ne te ardhmen e afert. Ne do te vazhdojme perpjekjet tona per t'i kontribuar marredhenieve te fqinje-
sise dhe bashkepunimit me Republiken e Serbise duke promovuar pajtimin ndermjet popujve tane.

12. Ne, nepermjet kesaj, afirmojme ne menyre te qarte, specifike dhe te parevokueshme se Kosova do te jete ligjer-
isht e obliguar te plotesoje dispozitat e permbajtura ne kete Deklarate, perfshire ketu veganerisht obligimet e saj
nga Plani i Ahtisaarit. Ne te gjitha keto ?eshtje, ne do te veprojme ne pajtueshmeri ne parimet e se drejtes nder-
kombetare dhe rezolutat e Keshillit te Sigurimit te Kombeve te Bashkuara, perfshire Rezoluten 1244 (1999). Ne
shpallim publikisht se te gjitha shtetet kane te drejten te mbeshteten ne kete Deklarate, dhe i bejme apel te na
ofrojne perkrahjen dhe mbeshtetjen e tyre.

dituria islame / 211

Mesazhi i Myfliut fe Kosoves
me Rastin e Shpalljes se Pavaresise

■ Prishtine, 15 shkurt 2008

Gjate diteve te ardhshme, si? na eshte bere
e njohur nga institucionet me te larta te Ko-
soves, Kuvendi i Kosoves pritet te shpalle pa-
varesine aq shume te pritur. Prandaj, ky brez,
te cilin e nderoi Allahu qe ta prese kete dite te
madhe historike, duhet te ndihet i privilegjuar.
Kjo date historike eshte rezultat i sakrificave
dhe i flijimit te shume gjeneratave para nesh
gjate periudhes njeshekullore. Ky popull ka de-
rdhur shume gjak, shume lot, shume mund dhe
shume djerse perte realizuar kete ideal, i cili ka
jetuar ne mendjen dhe shpirtin e cdo qytetari te
Kosoves dhe me gjere. Fale Zotit, kesaj radhe
nuk na ka munguar as perkrahja e miqve dhe
dashamireve te popullit tone anekend botes.
Natyrisht, ne jemi te vetedijshem se ky ideal yni
i kamotshem, veshtire se do te arrihej pa nje
perkrahje te tille, per se ne dhe brezat qe do te
vijne, do t'u jemi mirenjohes per dite e mote.
Andaj, akti i shpalljes se pavaresise nga perfaqesuesit legjitime te popullit, sa na ben krenare dhe na jep rast per
te festuar, po aq na ben edhe pergjegjes per veprimet tona.

Kujtoj se nje dite si kjo e shpalljes se mevetesise, te cilen e kemi pritur me aq padurim, duhet te festohet ne me-
nyre te merituar. Ne si popull dite me te madhe se kjo nuk kemi perjetuar ne historine tone me te re. Kesaj duhet t'i
gezohet i madh e i vogel, plak e i ri, mashkull e femer, shqiptaret dhe te gjithe te tjeret qe jetojne ne Kosove dhe
Kosoven e ndiejne per atdhe te tyre. Ketij gezimi duhet t'i bashkohen te gjithe shqiptaret kudo qe ndodhen ne keto
momente, si dhe te gjithe njerezit e vullnetit te mire qe gmojne paqen dhe lirine e popujve.

Per sa na takon neve, ne duhet te festojme duke i treguar botes se ne dime te festojme ne menyre te qyteteru-
ar dhe dinjitoze, ashtu sic na mesojne tradita dhe vlerat tona shpirterore.

Do te ishte mire qe sikur shqiptaret po ashtu edhe te gjitha pakicat e tjera shpalljen e Pavaresise ta llogarisin fi-
tore te te gjitheve, sepse me kete fitojne te gjithe. Nje Kosove e pavarur, sovrane dhe demokratike, e integruar ne
familjen e madhe evropiane dhe ne strukturat Veri-Atlantike, do te thote nje e neserme me e mire per cdo qytetar
te Kosoves. Andaj, ky moment historik, eshte fitore per te gjithe dhe askush nuk humb.

Shumica shqiptare duhet t'u garantoje te gjitha pakicave te tjera jete te qete dhe te dinjitetshme, sepse kesisoj
ne do te tregojme per madheshtine e vlerave tona dhe per nivelin e larte qytetar qe kemi, dhe pergjegjesine ndaj te
tjereve.

Duke ju uruar te gjitheve diten e Pavaresise, lus Allahun per mireqenien e pergjithshme te te gjithe qytetareve te
Kosoves!

Myftiu i Kosoves
Mr. Nairn Ternava

dituria islame / 211

Fleta e tefsirit

Sabri Bajgora

Komentimi i Icaptines "Jasin"

(ajetet 13-32)

- Tregimi i banoreve te fshatit -

-(3)

" " ' ' ' ' ' 8

• S
■;■;■
B
r?

8

:-■:■

XX ,{* B J" D ^[ ?Or-. t ^^^ ^ . ,-■ O X I . M J rf O W / f .« X 3 X , X X ...X XI X «* fl XX ._ Jg|S

^

^aj ( j*»-Jl Oijj Jl 4il *3ji jj OaWI (XI) Oj«TjJ ^ijj J>^ ifjS\ -LPl *j J Uj (X \) OJ-L4J f§

Ojfcw»l3 *5o^ C^l jjl (Xi) Cry* J*^9 ^ bj ^ji (IT) OjOjlj *jj L^ *^PlAi ^^"il

H

, i 1

» * XX XX J 1 J^ 1 ' -j-"^* BXS 5 X. ^

■2

' ' I

75. Permendu atyre nje shembull te 19. Ata (te derguarit) thane: "Fati i 25. Une i kam besuar Zotit tuaj, pra m

banoreve te fshatit, kur atyre u pa- keq eshte juqji, pse u keshilluat, a me degjoni!" 1

ten ardhur te derguarit. (na kercenoni)? Jo, por ju jeni pop- 26. Atij i eshte th'en'e: "Hyr n'e Xhe- ||

14. Kur Ne i derguam tek ata dy, e ata ull i shfrenuar!" net"! e ai tha: "Ah, sikur ta dinte 8
i pergenjeshtruan qetedy, ateherei 20. Dhe prej skajit me te target teqy- populliim, .';
perforcuam me nje te tret'e dhe u tetit erdhi nje njeri q'e ngutej e tha: 27. per se mefali Zoti im dhe me beri m
thane: "Ne jemi tederguar tek ju". "O populli im, degjoni te derguar- prej tenderuarve!"

15. Ata (fshataret) thane: "Junukje- it!" 28. Pas tij, Ne nitk zbritem ndonjem
ni tjeter, vecse njerez sikurse ne, 21. "Degjoni ata qe nuk kerkojn'e prej ushtri nga qielli kund'er popullit te 8
dhe se Allahu nuk u ka shpallur jush ndonje shperblim dhe jane tij, e as qe ishte vendimi yne qe te m
asgje; ju nuk jeni tjeter vecse rre- udherrefyes! zbresim tjeter, ft
nacake". 22. E, c'kam une qe te mos e adhuroj 29. pervec nje britme te tmerrshme, p

16. Ata thane: "Zoti yne e di se me te ate qe me krijoi dhe, tek Ai kthehe- kur qe, ata teftohur (te vdekur). If
vertete ne jemi te derguar tek ju. mi. 30. O sa deshperim i madh per ata ro- §§

17. Dhe nuk jemi te obliguar per tje- 23. A mos do tepranoj zota tjereper- b'er te cileve sa here qe u erdhi ndo- W
t'er, pervecse t'ju kumtojme ashtu vec Tij, e n'ese do Meshiruesi te me nje i derguar, vet'em se u fallen me W
qarte". godas'e me ndonje te keqe, ndermje- te. .'■■':

18. Ata (fshataret) thane: "Ne para- t'esimi i tyre nuk do te me vlej'e as- 31. A nuk e pane ata se sa gjenerata M
ndiejme kob me ju dhe, n'ese nuk gje, e as qe do te me shpetojne. kemi zhdukur para tyre dhe ata nuk B
terhiqeni, ne do t'ju godasim me 24. Une do te jem atehere ne nje hum- ukthyen. m
gur'e dhe do te perjetoni ndeshkim bje te hap'et. 32. Dhe te gjithe, te tubuar, do te pa- '0

te idhetprej nesh '

Lidhmeria e ketyre dyshim qe te gjithe mohuesit do te ring-

ajeteve me ato paraprake jallen e do te dalin para Krijuesit te tyre

Pas betimeve te Allahut ne ajetet pa- P gr t6 dhene llogarine per ate qe vepru-

raprake, se Kurani ishte liber i urte e i an n6 k6tS bot6 ' " tash edhe P™ktikisht

zbritur nga Allahu, se Muhamedi a.s. at y re u sillet shembulli i banoreve te nje

ishte i derguar i Tij, dhe pasi u terheq ve- vendbanimi, qe kishin refuzuar te dergu-

rejtjen pabesimtareve qe te mos behesh- arit e Allahut ' dhe P 6r kgtg shkak kishte

in sikur te verber e te shurdher ndaj pasuar ndeshkimi nga qielli...
fjaleve dhe fteses se Allahut, sepse pa

raqiten prune Nesh.

•'.- •'.- -:■

Koment:

13. Permendu atyre nje shembull te ba-
noreve te fshatit, kur atyre u paten
ardhur te derguarit.

dituria islame / 211

14. Kur Ne derguam tek ata dy, e ata i
pergenjeshtruan qe te dy, at'ehere i
perforcuam me nje te trete dhe u
thane: "Nejemi te derguar tekju. ".

Duke filluar nga keto dy ajete fisnike,
Allahu i Madheruar e keshilloi te dergu-
arin e Tij, qe idhujtareve t'ua permendte
tregimin e banoreve te nje fshati me te
derguarit e Allahut, kur ata kishin refu-
zuar udhezimin hyjnor, per se kishte pa-
suar ndeshkimi nga qielli. Kjo ishte nje
terheqje e verejtjes per idhujtaret mekas,
se edhe ata po silleshin ndaj Muhamedit
a.s. sikur banoret e fshatit te permendur
ne suren Jasin, qe ishin sjelle ndaj te de-
rguarve te Allahut. Idhujtaret terthorazi
viheshin ne dijeni se edhe mund t'i go-
diste denimi nga Allahu, nese do te va-
zhdonin brutalitetin dhe vrazhdesine e
sjelljeve te tyre ndaj te derguarit te fund-
it derguar njerezimit, meshire per mbare
botet-Muhamedit a.s.

Nga aspekti historik, shumica e mu-
fessireve tregimin e sures Jasin, e nder-
lidhin me qytetin Entakia apo Antiokia
ne Turqine e sotme, nje vend ne afersi te
kufirit me Sirine, ndersa te derguarit, si-
pas tyre, ishin apostujt e derguar nga Isai
a.s. me lejen e Allahut xh.sh., qe te fto-
nin popullin e Antiokise ne fene e Isait
a.s. Madje shume prej tyre permendin
edhe emrat e atyre apostujve. Megjith-
ate, une ketu perkrah fuqishem mendi-
min e Ibn Kethirit, njeri prej dijetareve
dhe historianeve me te medhenj islame,
i cili demanton ne teresi nje gje te tille,
duke e quajtur tere kete' si nje supozim te
paqendrueshem. Ai thote se fshati (qyte-
ti) i permendur ne suren Jasin, nuk eshte
Antiokia, por nje vend tjeter i banuar me
beni israile (9ifute), dhe kjo shume kohe
para ardhjes se Isait a.s.

Ibn Kethiri jep tri arsyetime ne lidhje
me mendimin e tij per se thote:

1. Se pari, po te ishin keta te derguar
nga ana e Isait, me lejen e Allahut, do
te sqarohej, qofte edhe terthorazi, mi-
sioni i tyre, qe te kuptohej se keta
ishin vertet te derguar nga Isai a.s. tek
ai popull.

2. Se dyti, sic dihet nga burime te sigur-
ta historike, qyteti Antiokia (Entakia)
ishte i pari prej 4 qyteteve te medha
qe kishin besuar fene e Isait a.s., se
bashku me banoret e Jerusalemit, Ro-
mes 1 dhe Aleksandrise, e me pas edhe
Konstantinopojes, dhe nuk eshte i
njohur fakti se keta i kishin refuzuar
apostujt dhe as qe eshte shenuar qe t'i
kishte denuar Allahu me ndonje den-
im prej qielli. Por arsyeja pse mufes-

siret menduan se qyteti i permendur
ne suren Jasin mund te ishte Antio-
kia, ka te beje me faktin se apostujt
(havarijunet) vertet kishin shkuar ne
Antioki dhe kishin ftuar popullin e saj
qe te besonin Krishterimin, keshtu qe
mufessiret kete mendim te tyre krye-
sisht e kane mbeshtetur ne rrefimet e
krishtera lidhur me kete udhetim te
apostujve atje. ^' eshte e drejta, as ne
Kuran dhe as ne hadithet e Pejgambe-
rit a.s., nuk permenden as emri i ketij
qyteti dhe as emrat e te derguarve.
3. Eshte permendur nga Ebu Seid el
Huderiu r.a., po dhe prej shume te tje-
reve nga te paret e ketij Ymeti, se pas
zbritjes se Tevratit, Allahu nuk ka de-
nuar me ndonje popull me ndeshkim
nga qielli, por i ka urdheruar besim-
taret qe te luftojne kunder idhujtareve
e ta mbrojne te verteten. Nga kjo del
se fshati (qyteti) i permendur ne kete
ajet te kaptines Jasin, nuk mund te je-
te Antiokia, meqe dihet se ajo nuk
eshte shkaterruar as ne epoken e kri-

shtere dhe as para saj. Megjithate, te
verteten e di vetem Allahu i Plotfuqi-
shem. 2

Por t'i kthehemi komentimit per te
pare se Allahu xh.sh. tregon se kishte
derguar tek nje popull dy nga te derguar-
it e Tij, te cilet nuk i permend me emra,
e dihet se Allahu ka derguar tek njerezit
shume pejgambere, ne mesin e te cileve
edhe keta qe permenden ne suren Jasin.
Por, banoret e ketij vendi kishin pergen-
jeshtruar dy te derguarit e pare, keshtu
qe Allahu i kishte perforcuar ata me te
tretin, duke i bere te qarte atij populli se
ata vertet ishin te derguar nga Allahu.
Por, mjerisht, sic eshte thene shume he-
re, disa njerezve Allahu ua ka vulosur
zemrat e tyre me kufer, prandaj ata kurr-
sesi te bindeshin se keta njerez, nga pa-
mja sikurse ata, te ishin te derguar.
Madje ata i kishin pergenjeshtruar e u
kishin thene te derguarve:

*"*. * , ' f *

10

dituria islame / 211

15. Ata (fshataret) thane: "Ju nukjeni
tjeter, vecse njerez sikurse tie, dhe se
Allahu nukju ka shpallur asgje; ju
nukjeni tjeter vecse rrenacake.

Ky popull injorant assesi te kuptonte
meshiren nga Allahu dhe udhezimin hy-
jnor, qe deshironte t'i nxirrte nga erresi-
ra ne drite. Keta madje me plot mburrje,
po u thoshin atyre njerezve te urte' se
ishin sikurse ata (populli), ishin njerez
dhe nuk kishin sjelle kurrfare argumenti
se ishin te derguar, andaj si mund t'u be-
sonin se i kishte derguar i Meshirshmi?!
Ketu del ne pah se ai popull terthorazi
pranonte ekzistencen e Allahut, por re-
fuzonin te derguarit e Tij, duke kerkuar
prej tyre ndonje mrekulli te mbinatyrsh-
me, qe t'i bindnin e t'u besonin, ashtu
sic i thoshin Muhamedit a.s. edhe idhuj-
taret mekas, se ata adhuronin idhujt ve-
tem qe t'i afronin me shume tek Allahu:

"...Ne nuk i adhurojme ata (idhujt)
per tjeter, vetem qe te na afrojne sa me
afer Allahut..." (Ez-Zumer, 3).

Ne keto ajete, ku ceket refuzimi i per-
seritur per shkak te natyres njerezore te
pejgambereve nga ana e fshatareve, ve-
rehet naiviteti i perfytyrimit dhe mos-
njohjes sa duhet te misionit te pejgam-
bereve nga ana e atyre injoranteve. Te
tillet, pergjate gjithe historise njerezore,
kane pritur gjithmone qe te gjejne ndon-
je mister te paqarte ne personalitetin dhe
jeten e pejgamberit, pas te cilit fshihen
iluzionet dhe legjendat. Ata mendonin
se nje pejgamber i derguar nga qielli ne
Toke, nuk mund te jete pejgamber pa pa-
sur ndonje sekret te mistershem ose ndo-
nje mrekulli te mbinatyrshme!

16. Ata thane: "Zoti yne e di se me te
vertete nejemi te derguar tekju.

17. Dhe nukjemi te obliguar per tjeter,
pervecqe tju kumtojme ashtu qarte.

Te derguarit e Allahut, kur pane gji-
the kete debim dhe injorim nga ana e ty-
re, u thane fshatareve: Per ne mjafton qe
Zoti e di se jemi te derguarit e Tij, dhe
nuk kemi kurrfare detyrimi tjeter perve-
cse t'jua kumtojme mesazhin e Allahut e
t'ju ftojme ne besimin e paster ne nje
Zot. Ju keshillojme te lini idhujt qe jeni
duke i besuar se koti, dhe te kapeni pas
litarit te Allahut, drites dhe fese se Tij, e
cila e vetmja garanton shpetimin tuaj
nga zjarri i Xhehenemit.

18. Ata (fshataret) thane: "Ne parandi-
ejme kob me ju dhe nese nuk terhi-
qeni, ne do tju godasim me gur'e
dhe do te perjetoni ndeshkim te idh'et
prej nesh.

Te lodhur nga predikimet e ketyre
profeteve, fshataret filluan me kerceni-
met e tyre se, nese nuk do te ndaleshin,
ata do te ndeshkoheshin rende duke i go-
ditur me gure deri ne mbytje. Ata thjesht
ndienin nje kob dhe ndjenje ndjellakeqe
kunder te derguarve. Shejtani nuk po i
linte ta shihnin driten e vertete. Ai me
iluzionet e tij kishte rrembyer zemrat e
atyre njerezve, keshtu qe ata kishin fillu-
ar te mendonin edhe te ngrinin dore mbi
ta. Zaten, kjo nuk eshte hera e pare ne
historine e ?ifuteve qe te vrisnin pejga-
mberet e Allahut. A nuk kishin vepruar
keshtu cifutet edhe me Zekerijain dhe
Jahjain a.s.?! Prandaj edhe per kete ar-
sye Allahu ishte i mllefosur e i hidheruar
ndaj tyre, sic thote edhe ne suren "El-
Fatiha " kur cek hidherimin e Tij ndaj te
dyja grupeve: 9ifuteve (El-Magdubi
alejhim) dhe (Ed-Dal-lin) ndaj te kri-
shtereve.

19. Ata (te derguarit) thane: "Fati i keq
eshte juaji, pse u keshilluat, a (na
kercenoni)? Jo, por ju jeni popull i
shfrenuar!"

Kur te derguarit e Allahut pane se ce-
shtja kishte arritur piken e vlimit, dhe se
me nuk kishte shprese per udhezimin e
tyre, ua kthyen pergjigjen, duke u thene
se fati i keq dhe pesimizmi ishte nga
shkaku i veprave te tyre te liga e kurrse-
si nga ana e pejgambereve. 3 Ata po ndi-
llnin kob e fatkeqesi, qe nuk do te
vononte e do t'i perfshinte, sepse ishin
nje popull pa ndjenja, nje popull i shfre-
nuar, nje popull qe ia kthen shpinen udh-
ezimit dhe drites hyjnore. Ata e qortuan
ashper ate popull qe nuk u bind ndaj se
vertetes, duke u thene se ishin popull
kryenec, tejkalues e plangprishes, sepse
po refuzonin me vetedije te plote driten
e Allahut. Sidoqofte, ata te derguar per-
funduan misionin e tyre ashtu sic u ka
hije njerezve te derguar nga Allahu, plot
urti, meshire, butesi e keshilla te ngroh-
ta.

J Uj (T \ ) Oj'j^ j»ij i^-» j^wiLu 1

20. Dhe prej skajit me te larget te qytetit
erdhi nje njeri qe ngutej e tha: "O
populli im, degjoni te derguarit!"

21. Degjoni ata qe nuk kerkojne prej
jush ndonje shperblim dhe jane
udherrefyes!

22. E, c'kam un'e qe te mos e adhuroj
ate qe me krijoi dhe, tek Ai kthehe-
mi.

23. A mos do tepranoj zota te tjerepe-
rvec Tij, e nese do Meshiruesi te me
godase me ndonje te keqe, ndermje-
t'esimi i tyre nuk do te me vlej'e asgje,
e as qe do te me shpetojne.

24. Un'e do tejem atehere ne nje hum-
bje te hap'et.

25. Un'e i kam besuar Zotit tuaj, pra me
degjoni!"

Kur te derguarit e Allahut pothuajse
kishin humbur shpresat se te pakten nje
njeri do te udhezohej nepermjet duarve
te tyre, nga skaji i larget i qytetit, kishte
ardhur nje burre duke ngarendur e duke
thene: "O populli im, degjoni te dergu-
arit!". Ishte kjo nje thirrje dhe ze i vet-
muar nga tere ai oqean i mizerise e i
mjerimit, i cili po i drejtohej popullit te
vet qe te degjonin se cfare po thoshin
profetet, te cilet nuk po kerkonin ndonje
shperblim prej tyre per kete, por vetem
deshironin t'i perudhnin ne rrugen e dre-
jte. A nuk e shihnin ata se profetet ishin
vertet udherrefyes, a nuk e shihnin se ate
thirrje nuk po e benin ngase lakmonin
pasurine e popullit dhe as dicka te ngja-
shme. Ai po perpiqej t'ua shpjegonte
atyre se te derguarit thjesht ishin te
ngarkuar me misionin fisnik vetem per
ata, prandaj i therriste te besonin, nese
donin te shpetonin nga denimi me zjarr.
"Largojuni adhurimit te ketyre idhujve
qe po i ndertoni me duart tuaja dhe kthe-
jeni fytyren drejt Atij Qe ka krijuar qiejt
dhe Token, sepse ne fund rikthimi dhe
ringjallja e te gjithe neve do te jete para
Tij", - u pati thene ai njeri i urte. Dialogu
i atij njeriu besimtar me popullin e tij po
vazhdonte. Ai tash po u drejtohej atyre

dituria islame / 211

11

me pyetjen: "Po te me pyesni mua se pse
besova ne keta te derguar, do t'u them:
Pse te mos E adhuroj Allahun, i cili me
krijoi dhe tek Ai te gjithe do te kthehe-
mi? Pse te adhuroj keto statuja te
pavlera e pa shpirt, te cilat, po te me
godiste Allahu me ndonje sprove a
fatkeqesi, nuk do te ishin ne gjendje te
me ndihmonin? Pse atehere t'i besoj ke-
ta gure e drunj, te cilet nuk mund te me
ndihmojne gje? Prandaj, o populli im,
po ju therras edhe nje here, logjikoni me
arsyen e shendoshe, largojeni pelhuren e
zeze nga syte dhe mendjet tuaja, dhe be-
soni Allahut xh.sh., sepse une vertet i
besova me bindje Zotit tim, Krijuesit te
kesaj gjithesie dhe vetem prej Tij pres
shperblim e meshire"...

Ketu sikur mbyllet tabloja e dynjase,
sepse, si? duket, populli pabesimtar, du-
ke mos duruar keto keshilla, e mbyten 4
ate njeri te mire e besimtar, kurse, per te
na treguar neve se kjo bote eshte vetem
nje faze kalimtare e rrugetimit tone ne
kete bote, - ne ajetet vijuese, Allahu
xh.sh. thote:

(tV) ^>Ui '& J^i &> <J 'J* S

26. Atij i eshte thene: "Hyr ne Xhenet!
e ai tha: "Ah, sikur ta dinte populli
im,

27. per se me fall Zoti im dhe me beri
prej te nderuarve!"

Si shperblim per renien deshmor
(shehid) te atij besimtari, i eshte thene:
"Hyr ne Xhenet!". Ky eshte shperblimi
i merituar per sakrificen e tij ne jeten e
dynjase. Dhe, ai besimtar, me zemergje-
resine qe karakterizon cdo zemer qe ka
besuar ne Allahun xh.sh. thote: "Ah, si-
kur ta dinte populli im, per se me fali
Zoti im dhe me beri prej te nderuar-
ve!".

Keto fjale, te perjetesuara edhe ne
Kuranin fisnik, jane vetem sa per te vene
ne dijeni pabesimtaret kudo dhe kurdo
qofshin ata, se pas kesaj jete ekziston
edhe jeta tjeter e amshueshme, dhe u ter-
hiqet verejtja te mos jetojne ne erresire,
kur kane mundesi te shijojne driten dhe
embelsine e imanit, nese besojne
Allahun dhe Diten e Gjykimit. Njeriu,
sado mekatar qofte ne kete bote, nese
pendohet, ai pa dyshim do te jete i falur
prej Allahut, sic ishte edhe rasti i ketij
besimtari, te cilin Allahu e gradoi me
graden e shehidit, e shperbleu me Xhen-
et dhe e beri prej te nderuarve e te res-
pektuarve, si? i gradon me shehidllek
edhe te gjithe ata besimtare qe flijojne

4 1

QJJJ^^A

)

'

j ll -■

\ '.

*>*\

L

uJ

jeten e tyre per idealet e Islamit, sepse i
Madherishmi ne Kuran thote:

"Kurrsesi te mos mendoni se jane' te
vdekur ata qe rane deshmore ne rrugen
e Allahut. Perkundrazi, ata jane tegjal-
le duke u ushqyer tek Zoti i tyre." (Ali
Imran, 196)

tf A* °£A i&t & 4-*jS Jfi l2j3i lij

28. Pas tij, Ne nuk zbritem ndonje ush-
tri nga qielli kunder popullit te tij, e
as qe ishte vendimi yn'e te zbrisnim
tjeter,

29. pervec nje britme te tmerrshme, kur
qe, ata teftohur (te vdekur).
Rendom, pas pergenjeshtrimit te te

derguarve te Allahut, pason edhe ndesh-
kimi hyjnor. Ky popull meritoi nje nde-
shkim te tmerrshem, sepse e mbyti edhe
njeriun e urte qe u besoi te derguarve, i
cili, duke dhene shpirt, po thoshte: "O
Allah, udhezoje popullin tim!"

Allahu i Madheruar ketu thekson fak-
tin se nuk kishte nevoje te dergonte as-
nje ushtri nga qielli per t'i shkaterruar
ata mohues e pabesimtare, sepse Ai, si?
eshte shenuar ne librat e tefsirit, i shka-
terroi ata vetem me nje britme te tmerr-
shme, te Xhibrilit a.s., dhe i la te vdekur,
te ftohur, te pajete, te pashpirt e te pand-
jenja. 5 Ky eshte fati i atyre qe mohojne
dhe sillen vrazhde ndaj urdhrave te
Allahut dhe tallen e i nencmojne ato.

> " Js u!j

y i . J 3 ^

30. O sa deshperim i madh per ata ro-
ber, te cileve sa here qe u erdhi ndo-
nje i derguar, vetem se u tallen me
te.

31. A nuk e pane ata se sa gjenerata
kemi zhdukur para tyre dhe ata nuk
u kthyen.

32. Dhe te gjithe, te tubuar, do t'epara-
qiten prune Nesh.

Keto ajete, shfaqin pendimin e atij
populli, pas kryenecesise dhe mendje-
madhesise qe kishin treguar ndaj te
derguarve, dhe sidomos pas vrasjes se
besimtarit qe i kishte keshilluar per t'i
besuar misionit te profeteve te derguar
nga Allahu.

Dijetaret ne lidhje me keto ajete kane
dhene disa mendime se kush per ke ka
ndier keqardhje, ndonese mendimi me i
fuqishem eshte se keqardhja ishte e vete
fshatareve, kur neser ne Ahiret do te je-
ne penduar para Allahut pse nuk kishin
pranuar udhezimin. Madje eshte thene
se britma dhe keqardhja e qafireve kur te
jene ballafaquar me vdekjen, eshte aq e
tmerrshme, saqe, po ta degjonte ndonje
banor i tokes, do t'ia kallte daten e do ta
lemeriste.

Disa mendojne se keto fjale jane te
melaikeve te ndeshkimit per fshataret qe
do te ndeshkoheshin per shkak te verbe-
rise se tyre ne zemra, ndersa disa te tjere
mendojne se keto jane fjalet e te dergua-
rve lidhur me ate popull mizor, sepse e

12

dituria islame / 211

dinin se cfare ndeshkimi i tmerrshem po
u pergatitej atyre, nga i cili do binin
perdhe te vdekur. 6

Vertet ishte me vend kjo keqardhje,
pa marre parasysh se nga c'ane vinte
ajo, sepse keta njerez thjesht nuk deshen
te udhezoheshin kur e kishin rastin e of-
raar nga Allahu xh.sh.. Pse valle nuk
moren mesim nga pesimet e popujve te
kaluar, nga Adi, Themudi, populli i fa-
raonit etj? Perse, valle, verberia e tyre
ishte aq e forte, saqe nuk po arrinin ta
hiqnin dot perden nga syte e tyre? Perse
nuk po donin te kuptonin se ky fat tra-
gjik do te mund t'i godiste edhe ata? E
nje gje e tille edhe ngjau. Ata u shkate-
rruan sa eel e mbyll syte, por mjerimi
dhe pendimi me i madh per ta do te jete
kur do te dalin para Allahut neser, ne
Diten e Gjykimit te madh.

Margaritaret e urtesise
ne keto ajete

1. Allahu i Plotfuqishem, ne Kuran ua
ka terhequr verejtjen njerezve ne fo-
rma te ndryshme; disave u ka sjelle
argumente, disave u ka sjelle si shem-
buj ngjarje te popujve te kaluar; disa
i ka ftuar te logjikonin e te meditonin
per Madherine e Allahut, e ne kete
rast ka sjelle nje shembull shume te
qarte per ndeshkimin e banoreve te
fshatit (qytetit), banoret e te cilit ki-
shin refuzuar ftesen per udhezim nga
tre te derguar prej Allahut. Ky tregim,
si prapavije, kishte terheqjen e verejt-
jes per idhujtaret mekas, qe te mos
lejonin te viheshin ne poziten e atyre
pabesimtareve, sepse ne Islam dhe ne
rrugen e Allahut po iftonte vete Mu-
hamedi a.s., vula e te gjithe profeteve,
pishtari ndricues dhe meshira e der-
guar per mbare njerezine, nga ana e
Meshireplotit - Subhanehu ve Teala...

2. Te derguarit, gjithmone kane qene
prej sojit njerezor, sepse natyrshmer-
ia e tyre njerezore ishte e pershtatsh-
me per t'i ftuar ata qe te besonin me
logjike e arsye. Po te ishin te dergu-
arit prej melaikeve, atehere njerezit
detyrimisht do te besonin, por atehe-
re kjo nuk do te ishte ne sfer'en e lire
te te besuarit, po te te imponuarit, e
kete gje Allahu nuk e deshiron. Ai
kerkon nga njerezit qe ta besojne Ate
duke logjikuar e duke vrojtuar argu-
mentet e Tij ne kete gjithesi. Per kete
arsye edhe ekzistojne shperblimi dhe
ndeshkimi nga ana e Tij.

3. Nga te derguarit e shumte te Allahut
tek njerezit, pati prej tyre qe Allahu i

perforcoi me mrekulli karshi popullit
te tyre, e pati prej tyre qe nuk kishin
mrekulli, por ishin te obliguar vetem
te percillnin revelaten, sic ishte rasti i
ketyre tre te derguarve.

4. E verteta gjithmone dhe ne cdo vend
ka perkrahesit e saj, qofte edhe tepa-
kte. Ngadhenjimi i se vertetes do te
ndodhe gjithsesi, ndonese mund te
vonohet per nje kohe, por Fjala e
Allahut patjeter qe do te jete me e la-
rta, kurse poshterimi dhe nencmimi
do te jene per pabesimtaret, krimine-
let dhe mohuesit e miresive te Allahut
xh.sh.

5. Besimtari i vertete deshiron per te
tjeret ate te mire qe deshiron edhe per
veten, sic eshte rasti i besimtarit nga
surja "Jasin ", i cili e keshilloi pop-
ullin e tij per te miren e tyre. 7

6. Misioni i thirrjes ne Islam, nuk duhet
te jete ekskluzivisht detyre vetem e
imameve apo hoxhallareve, vecse kjo
duhet te jete brenga e gjithe pjeseta-
reve te Ymetit, duke shfrytezuar auto-
ritetin dhe urtesine e dhene nga ana e
Allahut xh.sh.

7. Thirresi ne rrugen e Allahut, qe nen-
kupton pothuajse qdo mysliman, du-
het tejete i gatshem per cdo sfide dhe
sakrifice ne emer te ketyre idealeve te
shenjta. Ne misionin e tij nuk ben te
ngurroje. Njeriu ne kryerjen e ketij
misioni fisnik, nese kerkohet dhe
eshte e nevojshme, duhet te sakrifiko-
je pervec pasurise se tij, edhe gjene
me te shtrenjte-jeten.

8. Eshte me rendesi te theksohet se ak-
tiviteti i thirrjes ne Islam duhet tejete
preokupim i cdo pjesetari te Islamit,
kurse i dhenies se fetvave, vetem i
njerezve te shkolluar e te arsimuarfe-
tarisht. Shembulli me i mire i kesaj
eshte besimtari i sures "Jasin", kur
thote: "O populli im, degjoni te
derguarit!".

9. Metodologjia e thirrjes ne rrugen e
Allahut duhet te jete e kendshme, e
ngrohte, pa emocione dhe pa ngarke-
sa negative. Le te marrim shembull
njeriun e urte nga surja "Jasin", i
cili me aq butesi e ngrohtesi i thirri
bashkeqytetaret e tij qe t'u besonin
dhe t'i pasonin te derguarit e Allahut.
F.v., nese deshirojme te largo jme nje
njeri qe eshte ne rruge te gabuar, nuk
duhet t'i themi me arrogance: Hej, o
filanl Kjo qe ben ti, eshte e shemtuar,
ti nuk ke cfare te presesh me nga
Allahu asnje meshire, pasuria jote
eshte krejt haram etj., por ne vend te
ketyre fjaleve te ashpra, le te perdo-
rim shprehjet si: Vella i dashur, kam
menduar mire per jeten time dhe te
ardhmen e kam pare vetem duke qe-
ndruar prane Urdhrave te Allahut. E
kam kuptuar se ne castet e vdekjes
nuk do te me beje dobi as femija e as
pasuria, pervec veprave te mia te mi-
ra, prandaj te perpiqemi qe, me vep-
rat tona, ta zbukurojme momentin
tone te fundit etj.. Me kete lloj komu-
nikimi, do ta perfitonim edhe zemren
me te ngurte.

10. Ringjallja, e cila ceket nefund te ke-
tyre ajeteve, i ve ne dijeni te gjithe
njerezit se ata do te tubohen e do te
paraqiten para Allahut, dhe njekohe-
sisht paraqet mesazhin kuranor, qe
njerezit te kene ne konsiderate keto
momente te veshtira e te mos moho-
jne ate qe nuk duhet mohuar...

vyon

Fusnotat:

1. Ketu pervei; Romes (ku sot gjendet Vatikani
(Selia e Kishes Katolike romane), mund te nen-
kuptohet edhe pjesa evropiane e Turqise se
sotme ose Rumelia etj.

2. Shih Tefsirin "Tejsirul Alijji-l Kadir" shkurtim
i Tefsirit te Ibn Kethirit nga Muhamed Nesib
Er-Rufai, veil. 3 fq.567, Rijad, 1989.

3. Tefsiri i Meragiut, veil. 23, fq. 152.

4. Transmetohet nga Ibn Abbasi,, Ka'b el Ahbari,
Vehb bin Munebbeh dhe Katadeja se ky njeri u
mbyt mizorisht nga bashkefshataret e tij. (Shih:
"Et-Tefsirul munir", veil. 22, fq. 305).

5. Tefsiri i Kurtubiut, veil. 17, fq.433

6. Per me teper lexo: "Ed-Durru-l menthurfl tef-
siri bit me'thur" nga Imam Sujutiu, veil. 12, fq.
342-343

7. "El-Kavlu-l-mubin fi tefsiri sureti Jasin"-
fq.48.

dituria islame / 211

13

Ne vigjilie te Hixhretit

Rendesia dhe burimet
e sires se Muhammedit a.s.

Nexhat Ibrahimi

I. Pse te studiohet

sira (jeteshkrimi)

i Muhammedit a.s.

Kur bota ka aq shume' personalitete
nga e shkuara dhe aktualisht, personali-
tete karizmatike dhe me karriere te gjate
e te fuqishme politike e ushtarake, mate-
riale e kulturore, pse te studiohet pejga-
mberi Muhammedi a.s. - personalitet i
shekullit VI- VII, nga nje vend shkretin-
or dhe i prapambetur, vend i paarsimuar
dhe luftarak etj..

Ne pamundesi qe te shpjegohet gjere-
sisht arsyeshmeria perse te studiohen
jeta dhe vepra e Muhammedit a.s., ne
vazhdim do te theksohen vetem disa:

1. Myslimani duhet te ndjeke shembu-
llin e udheheqesit te vet, Muhamme-
dit a.s., ne 9do pikepamje te jetes. Ky
eshte urdher fetar dhe shkelja e tij do
te thote dalje nga besimi. Pa dyshim,
asnje mysliman nuk e ve ne dyshim
kete parim.

2. Mesimi i Muhammedit a.s. eshte
shkruar dhe ruajtur nen kujdesin e
drejtperdrejte te vete Muhammedit
a.s., i cili kishte urdheruar te mesohej,
te shkruhej dhe te shumezohej Kura-
ni. Ruajtja e Kuranit ka qene detyrim
fetar. Kurani eshte ruajtur me shkrim,
po edhe i mesuar permendsh - me
metode te dyfishte.

3. Muhammedi a.s. nuk deklaroi se ai
ishte lajmetari i pare i Zotit. Perkund-
razi, Zoti kishte derguar edhe me per-
para lajmetare: Ademin, Nuhin,
Ibrahimin, Musain, Isain etj. Per ve-
tveten tha se ai ishte riperterites i
misionit pejgamberik dhe fundi i ketij
misioni.

4. Muhammedi a.s. iu dergua tere botes
e jo vetem nje populli, dhe misioni i
tij do te zgjase deri ne diten e shkater-
rimit te botes, kurse ndasite racore,
gjeografike, gjuhesore etj. i shnderroi
ne cilesi jetesore, ne mirekuptim te
ndersjelle, qe nuk mbante ne mend
historia deri atehere. Ai u lut per te
tjeret dhe per veten, per kete bote dhe
per boten tjeter, kurse mjetet materi-
ale i beri mjete ekzistimi e jo synim.

5. Muhammedi a.s. nga besimtaret e
tjere u vecua vetem ne rrafshin e pra-
nimit, komunikimit dhe interpretimit
te Shpalljes, por ai nuk u vecua ne
aplikimin e fese karshi besimtareve te
tjere; ai falte namaz, agjeronte, lutej,

ishte i kujdesshem ndaj njerezve dhe
krijesave te tjera, ne lufte dhe paqe.
Misioni i tij perfshinte besimin, mo-
ralin, ekonomine, politiken, arsimim-
in; perfshinte te gjitha poret e jetes
me shembullin e tij teorik dhe prak-
tik. 1

II. Burimet historike
te sires se Muhammedit a.s.

Ne historine e njerezise kemi pak ra-
ste qe nje personalitet te jete studiuar aq
shume dhe aq shpesh, sikurse ndodhi me
pejgamberin Muhammed a.s.. Per te ka-
ne shkruar edhe autore nga mesjeta,
edhe autore nga koha e re, por edhe nga
ajo moderne. Jane shkruar mijera vepra,
ne kohe te ndryshme, ne gjuhe te ndry-
shme, nga autore te feve te ndryshme,
nga pikepamje te ndryshme, edhe nga
ata qe e duan edhe nga ata qe e urrejne
Muhammedin a.s.. Vlera e ketyre shkri-
meve varet nga burimet historike te
shfrytezuara, por edhe nga burimet e bu-
rimeve te autoreve te vjeter. 2

Shkenca e studimit te jetes dhe vepres
se Muhammedit a.s., te sires 3 , me Ibn
Hishamin mori formen shkencore, sepse
deri atehere ky nocion kishte kuptim te
pergjithshem. 4

Por, nese u behet nje studim dhe ana-
lize burimeve historike te jetes dhe ve-
pres se Muhammedit a.s., do te dale ne
pah se shkenca e historiografise islame
identifikon disa burime kryesore te sires
ne Islam.

II. 1. Kurani i lartesuar

Kurani eshte Fjala e Allahut te Madh-
erishem, qe i eshte shpallur Muhamme-
dit a.s., per t'ua komunikuar tere boteve
(li'1-alemin). Kurani eshte shpallur
shkalle-shkalle, per nje periudhe 23-vje-
9are, duke percjelle jeten e Muhammed-
it a.s. ne Meke e Medine dhe rrethanat e
pergjithshme te bashkesise myslimane. 5

Kurani e pershkruan jeten e Muham-
medit a.s.:

"A nuk ishe jetim e Ai te dha strehe?
A nuk te gjeti te paditur (per Islamin) e
te udhezoi?". (Ed-Duha, 6-7)

Dhe moralin e larte te Muhammedit
a.s.:

"Se ti je me virtyte madhore." (El-
Kalem, 4).

Kurani i pershkruan edhe problemet,
vuajtjet dhe kontestet e ndryshme me te
cilat ishte perballur gjate misionit te tij
pejgamberik:

"Mund te ndodhe qe ti (Muhamed) te
lesh menjane digka nga ato qe te jane
shpallur ty dhe te te ngushtohet kraharo-
ri, sepse ata thone: "Perse nuk i eshte
derguar ndonje thesar?" ose "Perse nuk
vjen nje engjell me te?" Ti je vetem par-
alajmerues e Allahu kujdeset per cdo
gje." (Hud, 12).

Kurani i pershkruan ne hollesi edhe
akuzat dhe ofendimet e renda te politei-
steve, gjoja se Muhammedi a.s. ishte i
cmendur, falltor etj.:

"Por Kurani eshte vetem keshille per
botet." (El-Kalem, 52).

14

dituria islame / 211

"Ata (idhujtaret) thone: "O ti qe te'
eshte shpallur Keshilla (Kurani), ti je
vertet i marre!" (El-Hixhr, 6).

"Elif Lam Ra. Keto jane ajetet e Lib-
rit plot urtesi. Valle, pse cuditen njerezit
qe Ne i shpallem njerit prej tyre (duke i
fhene): "Paralajmeroji njerezit dhe jepu
lajmin e mire atyre qe besojne se, me te
vertete, per ata ka shperblim te mrekull-
ueshem tek Zoti i tyre!" Mohuesit thane:
"Ky eshte njemend magjistar i madh!"
(Junus, 1-2).

"Ne e dime mire qe ata thone: "Ate e
meson nje njeri"! Por ai per te cilin fla-
sin, flet ne gjuhen e te huajve, kurse ky
(Kurani) eshte ne gjuhen e qarte arabe."
(En-Nahl, 103).

Kurani flet edhe per lufterat e mysli-
maneve kunder jomyslimaneve, sic kane
qene Bedri, Uhudi, Pakti i Hudejbise,
Qlirimi i Mekes dhe Hunejni. Kurani pe-
rmend problemet familjare te Muham-
medit a.s. dhe flet per grate e tij. Kurani
permend edhe mu'xhizet e Muhammed-
it a.s. si: Kurani, Israja dhe Mi'raxhi etj.
Menyra e transmetimit te Kuranit derisa
eshte shkruar nga shoket e Muhammedit
a.s., dhe e ruajtjes se tij - ka qene e padi-
skutueshme dhe nuk mund te behet ve-
rejtje ne autenticitetin e tij. Normalisht,
ne rrefimet kuranore duhet pasur para-
sysh stili i Kuranit qe flet ne parim, pa
hyre ne hollesi. Kjo "zbrazeti" eshte plo-
tesuar me hadithet e Muhammedit a.s.
dhe me Synetin e tij, sepse ai quhet fjala
e gjalle e Kuranit, praktikimi i tij.

II. 2. Veprat e hadithit-Syneti

Ne mesimin islam, hadithi apo syneti
eshte ajo qe Muhammedi a.s. ka folur,
ka vepruar apo e ka lejuar me heshtje,
me gjeste, me pamje te fytyres etj.. Ky
informacion eshte i hollesishem fale me-
ritave te shokeve te Muhammedit a.s., te
cilet zhvilluan nje shkolle te tere, nje
mori disiplinash te shkences se hadithit
(ulum'ul-hadith), per te regjistruar dhe
verifikuar cdo hollesi rreth fjaleve dhe

veprave te Muha-
mmedit a.s.. Keto
hadithe jane ruaj-
tur ne vepra te
ndryshme te hadi-
thit, emrat e te ci-
lave ndryshojne
varesisht nga me-
toda e perdorur
nga ana e autorit.
Ato quhen: sahih
(Sahihu i Buha-
riut, Sahihu i Mu-
slimit etj.), sunen
(Suneni i Ebu Da-
vudit etj.), musned
(Musnedi i Imam
Ebu Hanifes, i Ibn
Hanbelit etj.). Kryesisht, keto vepra gje-
nden ne permbledhjen e njohur si Ku-
tub's-sitteh (Gjashte permbledhjet me te
njohura) etj..

Keto hadithe perfshijne mijera hadi-
the dhe trajtojne pikepamje te shumta te
jetes se Muhammedit a.s.. Ne to kemi
hollesi per te folurit e Muhammedit a.s.,
per levizjet e tij ne paqe dhe lufte, per
ibadetin, per familjen, shoket, ndenjjet,
lufterat, gostite. Ne baze te te dhenave
qe gjenden aty, dijetaret kane 'portreti-
zuar' tere jeten e Muhammedit a.s.. Ne
keto vepra, mund te gjendet edhe ndon-
je hadith jo shume autentik, per se kane
dhene informacione dijetaret e ndrysh-
em gjate historise. 6

II. 3. Poezia arabe
nga koha e Muhammedit a.s.

Poezia dhe oratoria tek arabet e kohes
parakuranore ishin nder gjinite e kulti-
vuara me kujdes dhe njekohesisht per-
benin nje burim me shume rendesi per
studimin e sires se Muhammedit a.s..
Madje, nje fjale e urte arabe thote: Esh-
shi'ru diwwan'ul-areb - "Poezia eshte
ditari, arkivi i arabeve" 7 . Ka edhe shume
trashegimi nga ajo kohe, por, sipas M.
Hamidullahut, per fat te keq, ato nuk
jane hulumtuar ende 8 dhe presin doren
dhe dijen e shkencetareve.

Ka njoftime se edhe vete Muhamme-
di a.s. kishte degjuar me deshire disa po-
ete, sikur ishin Hasan ibn Thabiti dhe
Ka'b ibn Zuhejri. Madje, Hasani, pas
pranimit te Islamit quhej Shair 'un-nebij
- poet i Muhammedit a.s. 9 Ai, me poezi-
ne e tij, ka mbrojtur Islamin dhe Muha-
mmedin a.s. nga poetet politeiste.
Poezite ofrojne informacione te shumta
per Muhammedin a.s. dhe per mjedisin e
atehershem. Po ashtu, poezia parakura-
nore ndihmon ne shume raste per te kup-
tuar leksikun e Kuranit dhe Synetit.
Shume fjale te rralla apo me kuptime te
ngaterruara, jane deshifruar nepermjet
poezise. Se poezia kishte rol me rendesi,

e pohon edhe Ibn Abbasi. 10

II. 4. Veprat biografike
per Muhammedin a.s.

Autori qe shkruan per Muhammedin
a.s. ka nje pune me pergjegjesi te ja-
shtezakonshme. Ai duhet te shkruaje per
njeriun dhe per Pejgamberin, per vep-
rimet njerezore dhe per mu'xhizet e Pej-
gamberit. Per kete arsye, autori duhet ta
njohe ne perpikeri personalitetin e Mu-
hammedit a.s., po njekohesisht te njohe
edhe fene islame, qe te dalloje ne tere
kete elementin hyjnor nga ai njerezor.
Po ashtu, duhet te njihet historia e asaj
kohe dhe rrethanat qe e shoqeronin, si
politika, shkenca dhe dituria, rrethanat
ushtarake, fete dhe te tjera, qe te vlere-
sohet sakte paraqitja e tij ne skene.

Megjithate, vepra per Muhammedin
a.s. jane paraqitur shume heret. Madje,
disa te dhena rrjedhin nga vete shoket e
tij. Por, per shkak te rrethanave histori-
ke, shumica e tyre kane humbur dhe prej
tyre mund te jene ruajtur vetem fragme-
nte. Nder ata qe kane shkruar heret sira
te Muhammedit a.s. kane qene: Urve ibn
Ez-Zubejr ibn Avami (vd. 92 h.), Ebban
ibn Uthmani (vd. 105 h.), Vehb ibn Mu-
nebbehu (vd. 110 h.), Ibn Shihab Ez-Zu-
hriu (vd. 124 h.) etj. 11 Nder veprat e
para qe jane ruajtur pjeserisht, jane ajo e
Muhammed Ibn Is'hakut (vd.l51h./
768) me titullin Es-Siret'un-nebevij
(Jeteshkrimi i Pejgamberit) dhe e Vaki-
diut (vd. 207 h./822) El-Megazi en-ne-
bevijjeh (Fushatat ushtarake te
Pejgamberit) dhe Ridda. 12

Siren e Ibn Is'hakut e perpunoi, e sis-
tematizoi dhe e shkarkoi nga gjerat e te-
perta Ibn Hishami, dhe kjo veper njihet
me emrin Siretu Ibn Hisham. 13 Kjo his-
tori eshte nder me te vjetrat dhe me be-
sniket per jeten e Muhammedit a.s., nje
veper epokale, e cila perben tentimin e
pare qe personalitetin dhe veprimtarine
e Muhammedit a.s. ta vendoste ne suaza
te historise boterore. Nga kjo veper ka
dhe shkurtore (rezyme), botime kritike,
me shpjegime, sqarime etj.. Nje version
te tille kane perkthyer edhe boshnjaket
ne gjuhen e tyre. 14 Me vepren e Ibn Hi-
shamit mund te krahasohet deri diku
edhe ajo e El-Vakidiut, qe permendem
me lart. 15

Kemi edhe autore te tjere qe kane
shkruar per siren, si Tabekat ibn Sa'd
(vd. 230 h.), Tarih 'ut-Taberij (vd.3 10h.),
Zadu'l-mead e Ibn Xhevzije (vd. 751)
dhe El-Bidajetu ven-nihajeh te Ibn Ke-
thirit (vd. 744 h.), Ujun 'ul-asar e Ibn
Sejjidunnasit (vd. 1334), El-Mevahib'u-
l-ledunijjeh e El-Kastalaniut (vd. 1517)
etj. etj.

Ka dhe vepra te tjera klasike per kete
teme, por ne me kete rast do t'i perme-

dituria islame / 211

15

ndim vetem edhe disa sira te reja, si-
domos ato te Muhammed El-Gazaliut,
Abbas M. El-Akkadit, Seid Ramadan
El-Butit, En-Nedeviut, Mustafa Sibaiut,
S. Mubarekfurit, Muhammed Hejkelit,
Muhammed Hamidullahut etj. 16

III. Aksesi bashkekohor ndaj
sires se Muhammedit a.s.

Zhvillimet dhe levizjet e shumta poli-
tike, ekonomike e intelektuale ne sheku-
jt XIX e XX kane nxitur interesim te
shtuar dhe serioz per jeten e Muhamme-
dit a.s.. Ne kete' angazhim dallohen disa
aksese, qasje:

- Disa autore kane shkruar autobiografi

te hollesishme duke aplikuar metodo-
logji bashkekohore te punes dhe hu-
lumtimeve shkencore. Sipas nje
shkrimi kritik te Z. Adilovi9it, keto
autobiografi shtrojne probleme, sqa-
rojne momente me rendesi, por nuk
insistojne per aplikimin e sires ne
praktiken tone. Ne kete kategori ky
kritik numeron veprat e Muhammed
Hamidullahut, te Safijurrahmanit e te
tjere. 17

- Aksesi i dyte eshte kur autoret sires i

qasen nga aspekti moral, keshillues,
me deshiren per te nxitur vetedijesi-
min e besimtareve. Vepra te tilla jane
Siretu hamet'in-nebijjin te Ebul'-Ha-
san En-Nedevij, vepra e Muhammed
El-Gazaliut dhe El-Butit me titull Fi-
kh'us-sireh, veprat e Sejjid Havase,
Mustafa Es-Sibaiut etj..

- Aksesi i trete eshte aksesi mysliman

per nevoja te jomyslimaneve, sikurse
eshte vepra e Hejkelit (Jeta e Muha-
mmedit a.s.), apo ajo e S. H. Nasrit
{Muhammedi, njeriu i Zotit). Keto ve-
pra me teper angazhohen te sqarojne
momentet me te renda ose te diskutu-
eshme ne shkence dhe ne jeten e
perditshme dhe nuk merren me predi-
kime.

- Kemi edhe aksesin e tille qe shkrimet

hulumtuese i perkasin orientalisitikes
dhe islamistikes akademike perendi-
more, sikurse jane veprat e M. Wattit,
Th. Arnoldit, K. Armstrongut etj. Di-
sa nga keto vepra jane shkruar me si-
nqeritet te plote dhe me emocione
nga autoret; te tille jane Martin Lings,
Annemarie Schimmel etj. dhe lexuesi
mysliman duhet te jete i kenaqur me
ate qe shtrohet dhe me menyren si
eshte shtruar ceshtja.

- Aksesi i fundit eshte per te gjithe, mys-

limane dhe jomyslimane, sepse me
pak fjale, por me ilustrime, harta, gra-
fikone, fotografi te lashta e te reja,
autori perpiqet te ofroje jeten dhe ve-
pren e Muhammedit a.s. ne menyre
krahasuese dhe mjaft terheqese. Te ti-

lle e kemi siren bashkekohore te per-
gatitur nga Shawki Ebu Halili. 18
- Ne fund do te theksojme edhe aksesin
tendencioz, blasfemi te autoreve jo-
myslimane, te cilet Islamin dhe Muh-
ammedin a.s. i paraqesin si jotolerant,
luftarak, dhe arsyetojne luften aktuale
perendimore kunder myslimaneve."

IV. Ne vend te permbylljes

Te gjitha studimet e bera qe nga koha
e hershme e deri tek studimet e fundit,
madje edhe ato nga jomyslimanet, pa
marre parasysh dallimet e vogla dhe fu-
qine krijuese te autoreve, tregojne se
Muhammedi a.s. ishte personalitet i
madh boteror, i cili me gjenine dhe kara-
kterin e tij, rifilloi nje epoke te re ne his-
torine e njerezise. Autoret e ndryshem
9do dite zbulojne momente te reja, fry-
mezime te reja, saqe mund te thuhet se
sherbejne madje si programe frymezimi
e veprimi per brezat e rinj ne gjithe rru-
zullin boteror.

Madje, edhe evropianet cdo dite e me
shume kane qendrim me te ekuilibruar
ndaj Islamit dhe Muhammedit a.s..

Literatura:

- Ibn Hisam, Poslanikov zivotopis, Sarajeve,

1998.

- Jusuf Ramie, Obzorja arapsko-islamske knji-

zevnosti, Sarajeve, 1999.

- Muhammed Hamidullah, Muhammed a.s., 1,

botimi I, Zagreb, 1977.

- Nerkez Smailagic, Leksikon islama, Sarajeve,

1990.

- Nexhat Ibrahimi, Leksikoni i thuket islam, do-

reshkrim per botim ne Bashkesi Islame.

- Safvet Halilovic, Sira, zivotopis posljednjeg
Allahoibvog Poslanika, Zenica - Novi Pazar,
2007.

- Shawqi Abu Khalil, Atlas on the Prophet's Bi-

ography - Places, Nations, Landmarks, Ri-
jadh, 2004.

- W. Montogomery Watt, Muhammad, Prophet

and Statesman, Oxford University Press,
1961.

- W. Montogomery Watt, Muhammed prorok i

drzavnik, Sarajeve, 1989.

- Zuhdija Adilovic, Promovija djela Muhammed -

covjek Boziji Sejjida Husseina Nasra, ne:
http://www.znaci.com/osnovi_ vjerovanja/osnovi
/O-sirama-Bozijega-poslanika-Muhammeda-ale-
jhisselam-objavljenim-na-nasem-jeziku-kroz-
prikaz-knjige-Sejjida-Huseina-Nasra-
Muhammed-Coyjek-Boziji.html.

Fusnotat:

1. Parafrazim nga: Muhammed Hamidullah, Mu-
hammed a.s., 1, botimi I, Zagreb, 1977, fq. 27-
29.

2. Safvet Halilovic, Sira, zivotopis posljednjeg
Allahovog Poslanika, Zenica - Novi Pazar,
2007, fq. 28.

3. Siretun eshte fjale arabe dhe ka kuptime te shu-
mta: veprim, sjellje, menyre e jetes, jeteshkrim,
anal etj, por ne kuptimin terminologjik sire do
te thote: Biografia e Muhammedit a.s., jeteshk-
rimi tradicional i Muhammedit a.s.. Sireja me e
hershme dhe me e rendesishme eshte ajo e Ibn
Is'hakut e shkruar ne gjysmen e dyte te shekull-
it VIII dhe ajo e Ibn Hishamit, e shkruar nje she-
kull me vone, ne baze te sires se Ibn Is'hakut.
Sipas: Nexhat Ibrahimi, Leksikoni i thuket isl-
am, doreshkrim per botim ne Bashkesi Islame.

4. Nerkez Smailagic, Leksikon islama, Sarajevo,
1990, fq. 546-547.

5. Edhe W. Montogomery Watt, pranon Kur'anin
si burimin kryesor per hulumtimin e jetes se
Muhammedit a.s., madje ai pranon edhe autent-
icitetin e Kur'anit nga koha e Muhammedit a.s.,
por nuk e pranon Kur'anin si burim hyjnor dhe
thote se ai nuk mjafton si burim historik, sepse
shume aspekte nuk i thekson, per te perfunduar
se kete vakum lexuesi mund ta gjeje ne biografi
te shumta.... Shih: W. Montogomery Watt, Mu-
hammad, Prophet ans Statesman, Oxford Uni-
versity Press, 1961, ose perkthimi boshnjak W.
Montogomery Watt, Muhammed prorok i drza-
vnik, Sarajeve, 1989, fq. 237.

6. Safvet Halilovic, op. cit., fq. 30-31.

7. Muhammed Hamidullah, Muhammed a.s., 1,
op. cit., fq. 32. Libri i M. Hamidullahut eshte
perkthyer edhe ne gjuhen shqipe dhe pritet te
botohet se shpejti ne Logos-A.

8. Muhammed Hamidullah, Muhammed a.s., 1,
op. cit, fq. 32.

9. Jusuf Ramie, Obzorja arapsko-islamske knjize-
vnosti, Sarajevo, 1999, Hasan ibn Thabiti fq.
63-100 dhe Ka'b ibn Zuhejri fq. 101-114.

10. Safvet Halilovic, op. cit., fq. 31.32..

11. Ibn Hisam, Poslanikov zivotopis, Sarajevo,
1998, fq. 6.

12. Muhammed Hamidullah, Muhammed a.s., 1,
op. cit., fq. 32-33.

13. Ibn Hisam, op. cit.

14. Ibn Hisam, op. cit.

15. Per rendesine e El-Vakidiut shih: N. Smailagic,
op. cit., fq. 547.

16. N. Smailagic, op. cit., fq. 547.

1 7. Eshte mendimi yne se Zuhdija Adiloviq eksag-
jeron ne kritiken e tij, sepse destinimi i vepres
eshte se M. Hamidullahut eshte shkencor, anali-
tik, informativ e prezantues e jo moralizues,
udherrefyes e predikues, qe i ofrohet tregut shk-
encor boteror. Mirepo ne kete veper besimtari
do te gjeje tere madheshtine e jetes dhe vepres
se Muhammedit a.s.. Shih ne: Zuhdija Adilovic,
Promovija djela Muhammed - covjek Boziji
Sejjida Husseina Nasra, ne:
http://www.znaci.com/osnovi_vjerovanja/osno
vi/O-sirama-Bozijega-poslanika-Muhammeda-
alejhisselam-objavljenim-na-nasem-jeziku-
kroz-prikaz-knjige-Sejjida-Huseina-Nasra-
Muhammed-Covjek-Boziji.html.

18. Shawqi Abu Khalil, Atlas on the Prophet's Bi-
ography - Places, Nations, Landmarks, Rijadh,
2004. Po ky autor e ka shkruar edhe Atylasin
per Kur'anin dhe shpresojme ta botojme ne nje
te aferme te afert.

19. Sipas: Zuhdija Adilovic, op. cit.

16

dituria islame / 211

Ne vigjilie te Hixhretit

Pejgamberia e Pejgamberit a.s.

Rrustem Spahiu

Juve ju erdhi i derguari nga soji ju-
aj, atij i vjen rende per vuajtjet tu-
aja, sepse eshte lakmues i rruges se
drejt per ju, eshte i ndijshem dhe i
meshirshem per besimtaret. Po nese ata
refuzojne (ate qe ua sjell), atehere thuaj:
"Allahu eshte per mua mjaft, s'ka te
adhuruar pervec Tij vetem tek Ai jam
mbeshtetur, e Ai eshte Zot i arshit te
madh?" (Et-Teube, 128-129).

Nese e shiqojme harten e botes do te
shohim se asnje vend tjeter nuk eshte me
i pershtatshem per kete fe univerzale se
gadishulli arabik. Arabia e vendosur ne
mes te Azise dhe Afrikes jo shume larg
nga Europa. Ne kohen e Muhamedit a.s
pjesa jugore e Europes ishte e banuar me
popuj te civilizuar dhe me kulture te
zhvilluar keshtuqe, keta popuj pak a
shume ishin ne largesi nga gadishullli
arabik aq sa ishin edhe popujt nga India
gje qe i jepte ketij gadishulli poziten qe-
ndrore.

Nese e studijojme historine e kesaj
epoke do te shohim gjithashtu se asnje
popull tjeter nuk ishte me i pershtatshem
se arabet qe ta pranojne kete pejgamber-
llek. Jeta e tyre e pavarur ne shkretetire
i beri nga ata njerezit me te paditur, me
injorant te kohes. Ishin aq te pa shpirt
dhe kembengules ne injorancen e tyre sa
qe humanizmi i tyre do te ishte i pa mu-
ndur nga ndonje njeri i thjesht. E ne
anen tjeter nese ndonje njeri i jashteza-
konshem do te therriste qe te permireso-
hen dhe do t'i frymzonte me ideal fisnik,
ata do ta pranonin thirrjen e tij dhe me
deshire do te punonin qe te arrijne nje'
qellim te till, pa marr parasysh sakrificat
qe do te benin per kete gje. Keta ishin
nje popull i ri me plot fuqi, krenar, i cili
ishte i nevojshem per perhapjen e mesi-
meve te pejgamberit universal, Pejga-
mberit a.s.

Nese e studiojme gjuhen arabe do te
bindemi se nuk ka gjuhe me te pershtat-
shme per t'i sqaruar problemet me de-
likate dhe me te hollesishme te dijes se
zotit, per t'i ngashnyer zemrat dhe per t'i
bind ne degjueshmeri ndaj Allahut
xh.sh. Fjalite e shkurtera mjaftojne per
ide te thella qe lene shenja ne zemrat e
njerezve.

Pra kjo ishte manifestim i urtesise se
Allahut qe ai e zgjodhi token e arabise
per veprimtarine e Pejgamberit univer-
sal. Nese do t'i mbyllnim syte dhe do te

imagjinonim boten para 1450 viteve, do
te shihnim se ajo bote plotesisht ndrysh-
onte nga ajo e jona e cila nuk ofron asnje
ngjajshmeri me haosin qe na rrethon.
Shansat per kembimin e informatave
ishin te dobta, mjetet e kumunikimit
ishin primitive dhe te pa mjaftueshme,
dija njerezore e ngusht dhe e kufizuar pa
konceptin e vet, notonte ne atmosferen e
besimeve te kota.

Sundonte erresira. Dituria e asaj kohe
nuk mjaftonte qe ta ndriste mendjen
njerezore. Nuk kishte asnje mjet te ku-
munikimit elektronik, hekurudhat, auto-
mobilat, aeroplanat nuk imagjinoheshin
ndersa per shtypin nuk dihej. Kopjuesit
e librave ishin te vetmit qe siguronin
materialin literal duke e bart prej nje
gjeneracioni ne gjeneracionin tjeter.
Shkollimi ishte luksoz i rezervuar vetem
per me te pasurit, ndersa shkollat ishin
shume te rralla fondi i diturise ishte shu-
me i varfer, botekuptimi i njeriut i ngu-
shte, e idete e tyre per njerezit dhe
sendet ishin te kufizuara ne botekuptim-
in e tyre saqe dijetari i atehershem mund
te krahasohet me njeriun e zakonshem te
kohes se sotme.

Njereimi ishte i thelluar ne erresire
dhe padituri njerezit te cilet guxonin qe
t'i ipeshin diturise gjate tere jetes mund
te arrinin nje dituri modeste. Gjerat te
cilat i quajme mitike dhe besime te kota
ne ate kohe ishin e vertete e padiskutu-
eshme. Veprat qe sot i konsiderojme si te
ndyra dhe barbare atehere ishin shume
normale. Ne ate kohe nuk ka mundur as
qe te mendohet se mund te kete ndonje
jete me te mire. Pla9kitjet, vrasjet, tortu-

rat e njerezve ishin te zakonshme kjo
ishte nje toke pa pushtet secili lis kerko-
nte pavaresine e vet dhe konsideronte se
ishte i pavarur. Fiset e ndryshme jetonin
me shpata ne duar. Incidenti me i vogel
mund te shperthente ne lufte te pergjak-
shme. Te gjitha botekuptimet e tyre per
moralin, kulturen dhe civilizimin ishin
primitive veshtire e kishin te dallonin se
fka eshte e paster dhe cka jo, gka eshte e
ligjshme dhe 9ka e paligjshme, cka eshte
njerezore dhe jonjerzore. Vrasja, plafki-
tja dhe veprat e tjera te ndyra ishin devi-
ze e tyre. Edhe ritet e tyre fetare i
kryenin pa kurrfare turpi, cullak. Besimi
i tyre ishte i ngjashem me besimet e pop-
ujve te tjere. Adhuronin guret, drunjet,
idhujt, shpirterat etj. Qe do te thote gji-
th9ka tjeter perve9 Allahut. Asgje nuk
dinin per pejgamberet e meparshem.
Mbanin ne mend si ne mjegull te paret e
tyre Ibrahimin dhe Ismailin, por praktik-
isht asgje nuk dinin per ta, ndersa rre-
fimet mbi popujt Ad dhe Themud ishin
ne folklorin e tyre, por nuk kishin kurr-
fare njohuri per pejgamberet Hude dhe
Salih. Ebrejte dhe te krishteret iu rrefe-
nin tregime legjendare popullore qe ka-
ne te bejne me pejgamberet jahudi, por
mesimet e tyre ishin te shtremberuara
dhe te paverteta.

Ne kete kohe dhe ne kete vend lindi
nje njeri te cilit qysh ne femijeri i vdiqen
prinderit e disa vite me vone edhe gjy-
shi. Keshtu qe ai ishte i privuar nga edu-
kata minimale, te cilen do ta kishte ne
ate kohe dhe ne ate vend. Ne femijeri ru-
ajti delet bashke me femijet tjere beduin,
kur u rrit u morr me tregti. Punoi vetem

dituria islame / 211

17

me arab, ishte plotsisht i pashkolluar dhe
analfabet dhe asnjehere nuk pati rast qe
te' rrij ne shoqeri me njerez te ditur,
sepse njerez te tille as qe kishte ne arabi.
Pati disa raste qe te dal nga vendlindja e
tij, por keto udhetime ishin te kufizuara
ne Siri dhe keto udhetime ishin udheti-
me tregtare me karavane arabe. Nese
atje do te kishte takuar njerez te ditur,
ose te kete verejtur forma te ndryshme te
kultures dhe civilizimit, keto takime dhe
vrojtime te rastesishme nuk kishin kur-
rfare rendesie ne formimin e personali-
tetit te tij, sepse ngjarje te tilla nuk mund
te lene mbresa te thella ne dikend saqe ta
braktis rrethin e tij, e qe plotesisht ta
shendronin ne nje njeri te ditur dhe me
autoritet.

Nese e shikojme vepren dhe jeten e
ketij njeriu te rendesishem, jo vetem ne
kontekstin e shoqerise arabe, por te tere
botes sic ishte ne ate kohe, do te shohim
se ky njeri dallon nga njerezit tjere ne
mesin e te cileve kishte lindur dhe me te
cilet e kishte kaluar femijerine dhe rin-
ine e tij te hershme.

Asnjehere nga goja e tij nuk kishte
dale rrene. Te gjithe deshmonin se ai
ishte i paster dhe i ndershem. Edhe armi-
qte e tij me te medhej nuk kane mundur
t'i shpifnin ose ta akuzojne ndonjehere
per rrene gjate tere jetes se tij. Ai flet
njerzisht dhe nuk perdore fjale fyese dhe
te turpshme. Ai kishte sharm, sjellje te
bukur me te cilen i pervetsonte zemrat e
atyre qe bisedonin me te. Ne takim me
njerezit ai gjithmone i pason principet e
drejtesise. Ai eshte marre shume vjet me
tregti por asnjehere nuk ka bere tregti te
pandershme. Ata qe punonin me te ki-
shin besim te plote ne ndershmerine e
tij, te gjithe e quanin "El-emin" (I sinqe-
rti, i denji per te besuar). Edhe armiqte e
tij i lenin gjerat e tyre personale me vlere
te ai per t'i ruajtur e ai ishte i denje per
besimin qe i shfaqnin te tjeret, ai ishte
simboli i ndershmerise ne nje shoqeri e
cila ne esence ishte e prishur. Lindi dhe
u rrit ne mesin e njerezve te cilet e kon-
sideronin alkoolizmin dhe bixhozin si
dobi, asnjeher nuk eshte marr me bigjoz
dhe nuk e ka shijuar alkoholin. Populli i
tij ishte brutal, i pa arsimuar dhe i ndyre,
kurse ai kishte kulture me te lart dhe pe-
danterine me te persosur. Pasiqe e kaloi
nje pjese te gjate te jetes se tij ne kete
menyre te paster dhe te ndershme, vie
deri te kthesa ne qenien e tij. Ndien lo-
dhje nga erresira e injorances qe e rreth-
onte. Deshironte te largohej nga gremina
e imoralitetit, idhujtarise dhe popullit i
cili e rrethonte ne te gjitha anet. Cdo gje
rreth tij e fyente shpirtin e tij keshtuqe,
terhiqet ne kodren Hira, larg nga kjo
zhurme fyese. Kalon dite dhe nete ne ve-

tmi dhe mendon, agjeronte t'i qetesohej
mendja dhe shpirti dhe te fitonte sa me
shume pasterti dhe fisnikeri.

Ai mendonte thelle, kerkonte drite
per ta larguar erresiren, deshironte qe t'i
vendos themelet e nje bote me te mire.

Ndryshime te medha beheshin ne te.
Pa pritur, drita e Allahut e ndriqoi zem-
ren e tij. E leshon vetemine ne shpelle
dhe i kthehet popullit te vet me keto fjale
"Idhujt qe i adhuroni jane plotesisht ma-
shtrim, andaj mos i adhuroni me. Asnje
qenie njerezore apo shtazore, yll, dru
apo gur, shpirt nuk meritojne qe te adhu-
rohen. Mos i ulni kokat e juaja para tyre.
I tere vasioni dhe cdo gje qe ka ne te i
takon Allahut te gjithfuqishem. Vetem ai
eshte krijuesi i juaj, mbajtesi i juaj dhe
Zoti i juaj. Atij duhet t'i faleni, luteni
dhe t'i nenshtroheni. Pra, vetem Ate
adhurojeni dhe vetem urdherat e Tij de-
gjoni, vjedhja, vrasja, padrejtesite, bru-
taliteti dhe punet e liga te cilat i beni
jane krime para Zotit. Largohuni nga pu-
net e keqija. Te gjitha keto Allahu i gjy-
kon. Flisni te verteten, behuni te drejt,
mos e mbytni askend, merrne vetem ate
qe u takon, kthene ate qe e keni borxh,
sepse dhe eshte e drejt e huaja. Ju jeni
qenie njerezore, e te gjitha qeniet njere-
zore jane ne sy te Zotit, askush nuk eshte
i lindur me shenjen e turpit ose te fis-
nikerise ne fytyren e tij. Eshte fisnik dhe
i ndershem vetem ai i cili i frikesohet
Allahut, i cili eshte i devotshem, i sinqe-
rte ne fjalet e tij a si dhe ne veprat e tij a.
Dallimi ne lindje, race nuk jane kritere
te madheshtise dhe fisnikerise. Ai qe i
frikesohet Allahut dhe ben vepra te mira
eshte me fisniku ne mesin tuaj. Ai i cili
nuk ka dashuri ndaj Allahut dhe punon
vepra te ndyra ai eshte i mallkuar. Ekzi-
ston dita e sakt pas vdekjes tuaj ku do te
paraqiteni para Zotit tuaj. Do te thirreni
qe te jepni llogari per te gjitha veprat e
mira dhe te keqija dhe asgje nuk mund te
fshihni. E tere historia e juaj do te jete
para zotit si nje liber i hapur. Fati juaj do
te varet nga veprat e juaja te mira apo te
keqija. Para te madherishmit Allah nuk
mund te vije ne shprehje rekomandimi
apo nderhyrja e dikujt. Ate nuk mund ta
paguani me mito. Nuk do te jepni lloga-
ri mbi prejardhjen e juaj dhe mbi para-
ardhesit e tuaj. Vetem besimi i vertet dhe
veprat e mira do te pranohen ate dite. Ai
i cili do te kete vepra te mira do te jeto-

je ne xhenet, ndersa atij qe kjo do t'i
duket e pandershme do te hudhet ne
xhehnem". Kjo ishte porosia qe ai e dha.
Populli injorat u ngrit kunder tij. Fyerjet
dhe guret hudheshin ne personalitetin e
tij te lartesuar. Ai i duron te gjitha tortu-
rat dhe brutalitetet dhe kete jo vetem nje
e dy dite po plot 13 vite. Me ne fund
largohet nga vendlindja e tij. Por edhe
atehere nuk e lane ne qetesi. Shqetesohej
ne menyra te ndryshme, e tere Arabia
ishte ngritur kunder tij. I ndjekur pa nde-
rprere 12 vite, te gjitha keto i duron dhe
nuk e ndryshon qendrimin e tij ne realiz-
imin e misionit te tij universal te cilin e
kreu me nder.

Katerdhjete vite ai jetoi si arab ne
mesin e arabeve. Gjate kesaj kohe nuk
ishte i njohur si pushtetmbajtes, as si
pejgamber e as si orator. Askush nuk e
kishte degjuar duke folur me urtesi dhe
dije si? filloi te behej me vone. Askush
nuk e kishte pare duke biseduar per pri-
ncipet e metafizikes, etikes, drejtesise,
ekonomise dhe sociologjise. Jo vetem
qe nuk ishte ndonje gjeneral i madh, por
ai nuk ishte as ushtar i thjeshte. Asnje-
here nuk kishte folur ndonje fjale pre
Zotin melaqet dhe librat e shpallura mbi
paraardhsit e tij pejgamber dhe popujt e
zhdukur. Mbi diten e gjykimit, mbi xhe-
netin dhe xhehnemin, mbi jeten ne per-
gjithesi.

Kur filloi ta realizoje misionin e tij, u
habit e tere Arabia me aftesite e tij a ora-
torike dhe shkathtesine e tij per t'i para-
qitur gjerat, kete e bente me krenari dhe
duke i terhequr degjuesit, keshtuqe edhe
armiqte e tij te perbetuar frikesoheshin
qe ta degjojne, nga frika se mos po ua
preke zemrat e tyre dhe mos po i shtin qe
t'i lene besimet e kota. Kjo ishte aq e
pakrahasueshme saqe askush ne mesin e
poeteve arab, predikuesve dhe oratoreve
te rangut me te larte nuk ka mundur te
shprehe me gjuhe ato fjale madheshtore,
te bukura dhe te verteta.

Perve? kesaj ai atehere u paraqit para
popullit te vet si nje filozof i vetem, re-
formator i pazakont, themelues dhe mo-
deratori i kultures dhe civilizimit, si
politikan i famshem, ushtarak i afte, gjy-
kates eminent dhe gjeneral i pakraha-
suar. Ky beduin analfabet, ky banor i
shkretetires, fliste aq me dije dhe urtesi
saqe askush para tij dhe pas tij nuk ka
mundur te flas. Ai parashtroi probleme
te komplikuara te metafizikes dhe teolo-
gjise, parashtroi mendimin e vet mbi
shkaterrimin e popujve dhe mbreterive
duke mbeshtetur tezat e veta me te dhe-
na historike nga e kaluara.

Pra ky ishte Muhamedi a.s. Pejga-
mberi i fundit, fjala e fundit e Allahut te
madherishem.

18

dituria islame / 211

Ne vigjilie te Hixhretit

A e njihni Icele njeri?

Ju ndoshta jeni nje' ateist ose nje
agnosticist; ose ndoshta i perkisni
ndonje sekti fetar (ose feje te eme-
ruar) qe ekziston sot ne bote. Ju
ndoshta jeni nje komunist ose nje besim-
tar i demokracise dhe lirise. S'ka rendesi
cfare jeni, dhe s'ka rendesi se cilat jane
bindjet tuaja ideologjike dhe politike,
dhe se cfare zakonesh personale dhe
shoqerore ju ndodhin.

Ju duhet ta njihni kete njeri

Me emrin e Allahut te Gjithemeshir-
shmit, Meshireplotit

Enciklopedia angleze pohon:

"... nje shume detajesh nga burime te
hershme, tregojne se ai ishte njeri i dre-
jte dhe i ndershem, i cili kishte fituar
respektin dhe besnikerine e te tjereve qe
ishin po njerez te ndershem dhe te
drejte." (Vol. 12)

BERNARD SHO ka thene per te: "Ai
duhet te quhet Shpetimtari i Njerezimit.
Besoj se, nese nje njeri si ai do te merrte
persiper drejtimin e botes moderne, ai
do t'ia dilte mbane ne zgjidhjen e prob-
lemeve te tij ne rrugen qe do te sillte
paqen dhe lumturine e nevojshme (Isla-
nd i vertete, Singapor, vol. 1, V.8.1976)

Ai predikoi nje fe, krijoi nje shtet,
ndertoi nje komb, shtroi nje kod moral,
filloi nje numer reformash sociale e po-
litike, vendosi nje shoqeri te fuqishme
dhe dinamike, qe te praktikonte dhe pa-
raqiste mesimet e tij, dhe ne menyre te
plote revolucionarizoi boten e mendimit
dhe sjelljes njerezore per cdo kohe qe
vinte.

"EMRI I TIJ ESHTE MUHAM-
MED"

Paqja e Zotit qofte me te!

I lindur ne Arabi ne vitin 570, nisi mi-
sionin e tij te predikimit te Besimit te
Fese Islame (perulje vetem ndaj nje
Zoti) ne moshen 40- vjecare dhe u lar-
gua nga kjo bote kur ishte 63 vjec.

Gjate kesaj periudhe te shkurter 23-
vje9are te pejgamberise, ai ndryshoi Ga-
dishullin Arabik nga paganizmi dhe idh-
ujtaria ne adhurimin e Nje Zoti te
Vetem; nga grindjet dhe lufterat fisnore
ne solidarizimin (bashkimin) dhe kohe-
zionin e kombit; nga dehja dhe shthurja
ne mendjekthjelltesi e meshire; nga pali-
gjshmeria dhe anarkia ne nje disipline te
gjalle; nga falimentimi i plote ne stan-
dardet me te larta te moralit te shkelqy-
er. Historia njerezore kurre s'ka njohur

me pare nje transformim kaq te plote te
nje populli ose te nje vendi - dhe mend-
oni te gjitha keto mrekulli te pabesuesh-
me (pikerisht ne dy dhjetevjecare).

Lamartini, historian i njohur, duke fo-
lur per mrekullite thelbesore te madhe-
shtise njerezore, thote:

"Ne qofte se madheshtia e qellimit,
thjeshtesia e mendimeve dhe rezultatet
befasuese jane tri kriteret e gjeniut
njerezor, kush do te mund te guxonte te
krahasonte, cilindo njeri te madh ne his-
torine njerezore, me Muhammedin?
Njerezit me te famshem krijuan vetem
armet, ligjet dhe perandorite. Ata theme-
luan, nese asgje me teper, jo me shume
se materiale te fuqishme, te cilat shpesh
u therrmuan perpara syve te tyre. Ky
njeri zhvendosi (levizi) jo vetem armet,
legjislacionet perandorake, popujt dhe
dinastite, por edhe miliona njerez me 1/3
e atyre ne boten e pabanuar dhe me teper
se kaq, ai ndryshoi altaret, perendite, fe-
te, idete, besimet dhe shpirtrat... durimi i
tij ne fitoren, ambicia e tij qe ishte plote-
sisht e devotshme per nje ide dhe ne nje-
fare menyre orvatje per nje perandori,
lutjet e tij te pafundme, bisedimet e tij
mistike me Zotin, vdekja e tij dhe trium-
fi i tij pas vdekjes, - te gjitha keto verte-
tojne jo per nje mashtrim po per nje
bindje te forte, e cila i dha atij fuqine per
te rivendosur nje besim. Ky besim ishte
dypalesh, uniteti i Zotit dhe jomateriali-
zmi i Zotit; treguesi i meparshem tregon
se ffare eshte Zoti, treguesi i mevon-
shem se 9fare Zoti nuk eshte: permbyses
i perendive false me shpate, vendoses
ideje me fjale.

Filozof, orator, apostull, ligjvenes, lu-
ftetar, pushtues i ideve, formulues i
dogmave te arsyeshme, i nje kulti pa
imazhe, themeluesi i 20 perandorive to-
kesore dhe i nje perandorie shpirterore,
ky eshte MUHAMMEDI.

Ne lidhje me te gjitha standardet me
te cilat Madheshtia njerezore mund te
matet, me duhet t'ju pyes: A ka ndonje
njeri me madheshtor se ai? (Lamartini,
"Historia e Turqise", Paris, 1 854, vol. II,
faqe 276-277).

Bota ka pasur pjesen e personalite-
teve te medha. Por kjo ishte njera ane e
figurave qe shquheshin vetem ne nje ose
dy fusha, ne mendimin njerezor ose udh-
eheqje ushtarake. Jeta dhe mesimet e ke-
tyre personaliteteve te medha te botes

jane fshehur ne mjegullnajen e kohes.
Ka aq shume spekulime rreth kohes dhe
vendit te lindjes se tyre, menyres dhe
stilit te jetes se tyre, natyres dhe detajin
e mesimeve te tyre e shkalles se madhe-
sise se suksesit apo deshtimit (renies) se
tyre, saqe eshte e pamundur per njerez-
imin te rindertoje ne menyre te perpikte
jeten dhe mesimet (veprat) e ketyre
njerezve.

Muhammedi u perkrye ne mjaft fusha
te ndryshme te mendimit njerezor dhe u
paraqit si nje zjarr i madh ne historine
njerezore. Cdo detaj i jetes se tij private
dhe deklaratat publike, kane qene te
dokumentuara saktesisht dhe te ruajtura
me besnikeri per ditet tona. Autenticiteti
i te dhenave kaq te ruajtura eshte vertet-
uar jo vetem nga besniket vijues po edhe
nga kritikat e tij te paramenduara.

Muhammedi ishte nje mesues fetar,
nje reformator shoqeror, nje udheheqes
moral, nje kolos administrativ, nje mik
besnik, nje shok i mrekullueshem, nje
burre (bashkeshort) i devotshem, nje ba-
ba i dashur - gjithfka ishte ai. Asnje
njeri tjeter ne histori s'e kaloi ose s'u
barazua me te ne 9faredo aspekti te jetes,
meqe ishte vetem qendresa e personali-
tetit te Muhammedit qe arriti kaq per-
kryerje te pabesueshme.

Mahatma Gandi, duke folur per kara-
kterin e Muhammedit, thote tek "Young
India" (India e Re):

"Do te deshiroja te njihja nga me te
miret e atyre qe mbajne sot pushtet te
padiskutueshem mbi miliona zemra te
njerezimit... Une u binda se nuk ishte
shpata ajo qe fitoi nje vend per Islamin

dituria islame / 211

19

ne keto dite' intrige te jetes. Ishte thjesh-
tesia e plote e te Derguarit, devocioni i
forte i tij per miqte e vet dhe ithtaret, gu-
ximi i tij, besimi i tij absolut tek Zoti dhe
me misionin e tij. Kjo dhe shpata mbaj-
ten fdo gje lart perpara tyre dhe kaper-
cyen 9do pengese.

Kur une mbarova vellimin e 2-te (te
jeteshkrimit te Pejgamberit), me erdhi
keq se per mua nuk kishte me asgje per
te treguar per jeten e madhe.

Tomas Karlail tek vepra e tij "Heronj-
te dhe te admiruarit", u habit mjaft se "si
nje njeri i mbajtur thjesht, mundi te ba-
shkonte me kujdes fiset dhe beduinet
endacake ne nje komb mjaft te fuqishem
e te civilizuar per me se dy dhjetevjeca-
re."

Diven Cend Sharma shkruan:
"Muhammedi ishte shpirti i miresise dhe
ndikimi i tij u ndie e kurre nuk do te
harrohet nga njerezit perreth tij." (D.C.
Sherma, The prophets of the East", Ar-
licuto, 1935, fq. 12).

Eduart Giben dhe Simon Oklei, duke
folur per shfaqjen e Islamit, shkruajne:
"Une besoj tek nje Zot dhe Muhammedi,
I Derguari i Tij", eshte shfaqja e thjeshte
dhe e pandryshueshme e Islamit.

Imazhet intelektuale te Parisit s'kane
qene degraduar nga cfaredo idhull i duk-
shem; nderimi i Te Derguarit kurre s'e
ka shkelur madheshtine e virtyteve nje-
rezore; dhe porosite e tij kane penguar
(kontrolluar) mirenjohjen e dishepujve
te tij brenda kufijve te arsyes dhe fese."
(Historia e Perandorise Saracene, Lond-
er 1870, f. 54).

Muhammedi nuk ishte aspak me te-
per ose me pak se nje qenie njerezore.
Pra, ai ishte nje njeri me nje mision fis-
nik, i cili ishte per bashkimin e njerezi-
mit ne adhurimin e Nje dhe vetem te Nje
Zoti dhe t'ua mesonte atyre rrugen e
jetes se ndershme e te drejte sipas poro-
sive te Zotit. Gjithmone e paraqiste ve-
ten si "nje sherbyes dhe emisar i Zotit"
dhe, me te vertete, 9do veprim i tij shpa-
llet i faktuar.

Duke folur per aspektin e barazise pe-
rpara Zotit ne Islam, poetja e famshme
indiane, Sarajini Naidu, thote: "Eshte
feja e pare qe predikoi dhe praktikoi de-
mokracine, sepse ne xhami, kur degjoh-
ej thirrja per t'u lutur dhe adhuruesit
grumbulloheshin, demokracia e Islamit
misherohej pese here ne dite, kur fshata-
ret dhe mbreti gjunjezoheshin prane-
prane dhe proklamonin: "Vetem Zoti
eshte me i Madhi."

a

■lass

IS

tj}~

A

~h~.

Si

"Kam qene e befasuar gjithnje e me
shume nga ky bashkim i padukshem i Is-
lamit qe njeriun e ben instinktivisht nje
vella." (S. Naidu, "Idealet e Islamit").

Ne fjalet e profesor Hurgronjes: "Li-
dhja e kombeve themeluar nga I Der-
guari i Islamit, vendosi parimet e unitetit
nderkombetar dhe vellazerimin njerezor
me themele kaq universale, saqe u tre-
gon driten (qiririn) kombeve te tjera."

Ai vazhdon: "Eshte e vertete se asnje
komb ne bote nuk mund te shfaqe nje
krahasim me ate 9fare ka bere Islami
perpara realizimit te idese se Lidhjes se
Kombeve."

Bota nuk ka hezituar se ngrituri lart
hyjnite, individet, jeta dhe misioni i te
cileve ka humbur neper legjenda.

Cdo perpjekje e tij ishte per qellimin
e vetem te bashkimit te njerezimit per
adhurimin tek nje Zot i Vetem, vendosur
kjo sipas kodit moral. Muhammedi ose
pasuesit e tij, ne 9do kohe, kurre s'kane
pretenduar se ai ka qene pasardhesi i
Zotit ose misheruesi i Zotit ose njeri hyj-
nor - por perhere ka qene dhe eshte kon-
sideruar (e konsiderohet) edhe sot vetem
si nje emisar i zgjedhur nga Zoti.

Michael M. Hart ne vepren e tij per
njerezit e famshem qe kontribuan ne do-
bi dhe ne ngritjen morale te njerezimit,
shkruan: "Zgjedhja ime per Muhamme-
din si kryesori i listes se personave me
me ndikim ne bote, do te habise ndoshta
disa lexues dhe do te pyeten nga te tjere,
por ai ishte i vetmi njeri ne histori, qe

ishte ne menyre madheshtore i suksessh-
em njekohesisht ne besimet fetare dhe
ne nivelet shekullare". (M.H. Hart,
"100: Lista e personave me me ndikim
ne histori." New York, 1978, f. 35).

Sot, pas nje intervali prej 14 sheku-
jsh, jeta dhe mesimet e Muhammedit ka-
ne mbijetuar pa humbjet me te vogla, pa
ndryshime ose interpohime. Ato ofrojne
te njejten shprese te pavdekshme per tra-
jtimin e mbare njerezimit te semure (qe
ishte kur ai ishte gjalle). Kjo nuk eshte
nje kerkese e pasuesve te Muhammedit,
por konkluzioni i pashkeputur theksuar
nga nje histori kritike dhe e paanshme.

Se fundi, ju do te mund te ndaleni per
nje 9ast se menduari per qenien njere-
zore dhe t'i thoni vetvetes:

A munden te tingellojne keto pohime
ne menyre kaq te jashtezakonshme dhe
te jene te verteta? Dhe mendoni, nese
ato te jene te verteta dhe ju nuk e njihni
MUHAMMEDIN ose nuk keni degjuar
per te, a nuk eshte koha qe t'i pergjigjeni
kesaj sfide te tmerrshme dhe te beni per-
pjekje per ta njohur ate?

Nuk do t'ju kushtoje asgje, por duhet
te provoni qe te jeni ne fillim te nje epo-
ke te re ne jeten tuaj.

Ne ju ftojme qe te beni nje njohje
ndaj ketij njeriu te mrekullueshem, Mu-
hammedit (paqja qofte mbi te), ngjash-
meria e te cilit kurre s'ka ekzistuar dhe
nuk do te jete ne periudhat e zhvillimit te
kesaj bote.

20

dituria islame / 211

Ne vigjilie te Hixhretit

Muhamedi a.s. ne boten moderne

Doc. Dr. Ayhan Tekinesh

Me krijimin e elementeve te
modernitetit ne kulturen
evropiane, shkencetaret
perendimore, te cilet merr-
en me qyteterimin, gjuhen dhe historine
islame, 1 gjate shekullit XVIII, ne Pere-
ndim qendrimet ndaj Muhamedit a.s. fi-
lluan te ndryshonin dukshem. Deri ne
epoken e re njohurite qe kishin per Mu-
hamedin a.s., filluan te perziheshin me
besetytni dhe me besimet e kota. Qe nga
shekulli XVIII filluan punimet gjoja te
paanshme ne baza shkencore. Duhet
pranuar se ne shekullin XIX filluan pu-
nime te medha dhe te mundimshme ne
Historine Islame nga Reinhart Dozy
(1820-1883) dhe William Muir (1819-
1905). Nga keta autore u hap nje dritare
e urrejtjes ndaj Islamit dhe Lindjes. Qe-
llimi dhe puna e tyre ishte qe te kunder-
shtonin poziten e pejgamberllekut te
Muhamedit a.s., ta vini ne poziten e nje
njeriu te rendomte, dhe ate ta paraqisnin
te frikshem ndaj Evropes, qe deri ate-
here nuk e kishte bere kush. 2 Gjate kesaj
periudhe, shkencetaret po ashtu bene
perpjekje te medha veten e vetem ta pa-
raqisnin Muhamedin a.s. si nje udhehe-
qes, prijes superior boteror, si nje njeri te
rendomte e jo si Pejgamber. Po ashtu
shkencetari i njohur Caussin thote: "Ne
bazat e Islamit qendron marreveshje po-
litike dhe assesi nuk qendron marreve-
shje fetare/shpirterore." 3 Ne te njejten
periudhe, disa nga shkencetaret qe u per-
poqen te kishin qasje me kritere objek-
tive, Muhamedin a.s. e cilesuan si njeri
me mendime te ve9anta, i cili ndikoi ne
tere boten, dhe si nje trim, hero te drejte.
E cilesuan duke i paraqitur ne rend te
pare mendimet shekullare. 4

Punimet bibliografike qe jane botuar
ne Perendim per Muhamedin a.s., gjoja
te paanshme, ndikuan edhe tek disa my-
slimane. Po ashtu shkencetaret perendi-
more ndikuan ne mendimet e rrymave
dhe ne shkencat e disiplinat e reja isla-
me. Si rezultat i kesaj, rezultoi puna e
shkencetareve perendimore ne Historine
Islame, e cila ndikoi dhe u pelqye ne
vendet islame. Disa prej atyre botimeve,
madje, u perkthyen menjehere, 5 kurse
nga disa te tjere u shkrua jeta e Muha-
medit a.s. me metoda te ngjashme nen

ndikimin e atyre shkrimeve. Madje edhe
disa autore arabe, nen ndikimin e shkri-
meve perendimore, nuk u mjaftuan vet-
em me kundershtimin e pejgamberllekut
te Muhamedit a.s., po gjithashtu e konsi-
deruan si nje njeri te suksesshem ne po-
litike dhe taktike luftarake. Njeri prej
doktoreve arabe, Shibli Shumej-jil, ne
letren qe i shkroi Reshid Rizait, i thosh-
te: "Ai i cili nuk beson ne Allahun dhe
Shpalljen e Tij, ai nuk e cileson Muham-
edin me cilesite e Pejgamberit, po sipas
meje ne syte e tij ai eshte me i madh,
edhe pse ju e shihni ate si i derguari i
Allahut." 6 Ne Egjipt Ferid Vexhdi, dok-
tor Zeki Mubarek, Abbas Mahmud el-
Akkad 7 dhe Hejkel Pasha, ne shkrimet e
tyre, nuk theksojne muxhizet kevni 8 te
Pejgamberit a.s., me shume e tregojne si
nje trim, udheheqes te madh, pa nder-
hyre ne 9eshtje te Nubuvvetit, shpalljes,
besimit, moralit, etikes etj. Mustafa Sa-
bri Efendi i fajesoi ata per shkak se ne
vend te Nubuvvetit, u munduan t'i mve-
shnin cilesi te tjera, si: gjenial, i jashte-
zakonshem, inteligjent, talent, hero etj.'
Madje ai tregon edhe ku i kundershtojne
muxhizet kevni dhe mosperfilljen e per-
mases te padukshme apo te fshehte
(Gajbin) te Nubuvvetit, per se disa shke-
ncetare perendimore theksojne se "Mu-
hamedi eshte patriot ne formen-menyren
e Pejgamberit." 10 Mustafa Sabri Efendi

nuk kundershton te flitet per inteligje-
ncen dhe talentin e Pejgamberit a.s., por
ai thote se pejgamberlleku dhe muxhizet
jane karakteristika te pandashme. Prand-
aj, fjala eshte qe ne vend te muxhizeve
kevni, te vihen gjenia, inteligjenca apo
talenti, po asnjera prej ketyre nuk i zeve-
ndesojne muxhizet. Nuk ka kurrfare pe-
ngese qe te flitet per talentin e tij, por
pasi te mos kundershtojme muxhizet e

tij."

Pasi qe bota dhe shkencetaret pere-
ndimore mbeten nen ndikimin e materi-
alizmit, gjithashtu edhe autoret mistike
te krishtere luajten rol te madh per te tra-
jtuar vegorite e Muhamedit a.s. sipas
mendimeve te tyre. E disa nga autoret
myslimane, duke pershkruar jeten e Mu-
hamedit a.s., e paraqiten si nje antiteze
ndaj mendimeve krishtere, kurse autoret
krishtere, si nje intelekt te madh, por jo
ne kuptim te plote te Pejgamberit. 12 Se-
pse per ata pejgamberi eshte prototip qe
nuk perzihet ne punet e dynjase dhe i
vetmi mistik eshte Isai a.s.. Autoret e
krishtere vazhdimisht krahasojne Muha-
medin me Isain ne ceshtjet e dynjase, se-
pse Muhamedi a.s. ne dallim prej Isait
dhe themeluesit e feve te tjera, dallohet
si themelues i bazave te nje shteti. 13 Se-
pse, sipas tyre, Muhamedi a.s. eshte nje
ideolog dhe nje themelues i nje shteti. 14
Per kete gje tek Muhamedi a.s. ceshtje

dituria islame / 211

21

shpirterore/mistike nuk gjenden, dhe per
kete shkak as nuk mund te krahasohet
Muhamedi me Isain, po ndoshta Muha-
medi mund te krahasohet me disa prej
pejgambereve te Beni-Israileve. Gjitha-
shtu edhe Hitti thote: "Krishterimi ne
Inxhil, eshte me afer me Jehudizmin qe
eshte ne Tevrat, sesa me Islamin." 15 Au-
toret e krishtere, me qendrimin qe kane
ndaj Hz. Isait, veshtire te kuptojne pro-
totipin e Muhamedit a.s. ne jeten mo-
rale, shpirterore apo fetare. 16

Nje prej shkaqeve kryesore per theks-
imin e vecorive te dynjase me kembeng-
ulje ndaj Pejgamberit a.s. dhe refuzimin
e jetes shpirterore te tij, - eshte edhe rre-
thi i jetes shoqerore dhe kulturore. Per
shkak se ne boten moderne jeta fetare
eshte ndare nga fushat e tjera, Pejgamb-
eri a.s. nuk eshte trajtuar si shembull dhe
udherrefyes i njerezve ne jeten fetare,
shpirterore, ne zuhd (asketizem) apo ta-
kva (devotshmeri), por ai eshte trajtuar
vetem si politikan i madh, hero apo ke-
shilltar i forte. Shumica e njerezve sot e
kane veshtire ta kuptojne suksesin e nje
njeriu fetar ne ceshtjet shoqerore dhe
politike." Sidomos te krishtere, sepse ne
jeten moderne eshte veshtire te njihet
nje udheheqes i suksesshem ne jeten po-
litike e shoqerore dhe ne te njejten kohe
te jete edhe fetar. Per kete shkak autoret
perendimore e kane te veshtire ta kupto-
jne Muhamedin a.s.. Ky eshte edhe nje
nga shkaqet pse ne shkrimet e perendim-
oreve per Muhamedin a.s., vazhdimisht
jeta fetare-shpirterore nuk eshte perfill-
ur. Madje, sipas tyre, ne mesin e eleme-
nteve baze kryesore te Islamit, me se
paku dihet per natyren-karakterin e
drejte te Muhamedit a.s.. 18

Shkaku tjeter per moskuptimin e jetes
fetare a shpirterore te Muhamedit a.s.,
eshte psikologjik. Me kryesorja prej ty-
re, mungesa e eupatise. Per ta kuptuar
vertet jeten e Muhamedit a.s., shkrimet
per jeten e tij nukjane te mjaftueshme te
analizohen vetem nga dritarja e jomysli-
maneve. Ato duhen analizuar edhe nga
dritarja islame; gjithashtu duhet te kemi
parasysh edhe vendin edhe poziten qe ka
ne fene Islame." Per shkak te ketyre mu-
ngesave, shumica e autoreve perendim-
ore per lexuesin kane pergatitur gjera te
hollesishme dhe shume te pasura nga hi-
storia e Pejgamberit a.s., qe jane te pa-
dobishme per t'u kuptuar karakteri i
drejte i tij. 20

Prej shkaqeve kryesore per te cilat
jeta e Muhamedit a.s. interpretohet vet-
em nga ana materiale-dynjalleku, krahas
suksesit politik e shoqeror, po ashtu jane
edhe martesat dhe lufterat e tij. Mirepo
martesat e Pejgamberit a.s. bejne pjese
ne grupin shoqeror. Martesat e tij nuk
tregojne mangesi trupore. Perkundrazi,
ne fushen e qenies kolektive, martesa
eshte simbol i bashkimit te vepres me
shpirtin. 21 Kurse ne heroizmin e luftera-
ve te Pejgamberit a.s., nuk jane perqe-
ndruar vetem orientalistet perendimore;
me kete teme merren edhe autore mysli-
mane. Per ta treguar Muhamedin a.s. me
lehte si modern, patjeter eshte dashur te
theksojne heroizmin-trimerine e tij. Per
shkak te domosdoshmerise per t'iu drej-
tuar atyre qe nuk besojne, Abdurrahman
Azzam e fillon vepren e tij duke treguar
trimerine e Pejgamberit a.s. dhe thote:
"Pejgamberit te madh me vjen veshtire
t'i them trim dhe ta tregoj ne mesin e tri-
mave." 22 Po ashtu edhe Ali Sheriati thote

se nese e cilesojme Muhamedin a.s. ve-
tem nga aspekti i sukseseve ushtarake, ai
do te numerohet ne mesin e trimave me
te medhenj qe kalojne ne histori.
Mirepo, perballe veprimeve te tjera, te
cilave Islami u ka dhene rendesi shume
te madhe, 9lirimet ushtarake mbeten ne
grupin e te parendesishmeve ose ne kat-
egorine sekondare dhe jo primare. 23 Ke-
shtu, pra, Muhamedi a.s. nuk merret ve-
tem me mendimet e popullit. Ai, edhe
pse ishte politikan, ushtarak, autoritet ne
vete, - ishte njekohesisht udherrefyes
per besimin, sjelljet shpirterore, adhuri-
met, zuhdin (jete askete), takvane (de-
votshmeri) dhe ne fusha te tjera qe kane
lidhjet me besimin islam. 24 Po ashtu Mu-
hamedi a.s., qe nga krijimi i tij u ishte
kushtuar meditimeve (tefekkur), ndersa
orientalistet jane ata qe e pershkruan ate
si nje njeri qe e do luften, nje pershkrim
ky i orientalisteve qe eshte ne kundersh-
tim me karakterin, moralin dhe jeten e
Pejgamberit a.s. 25

Nuk jane vetem perendimoret qe e
kane te veshtire ta kuptojne jeten fetare
(shpirterore) te Muhamedit a.s., vecse
kete e kane veshtire ta kuptojne edhe di-
sa prej myslimaneve. Pra: "Nuk mund ta
njohim vetem nga ngjarjet e jetes." 26 Ne-
se ndalemi te analizojme ngjarjet edhe
nga ana sociale dhe psikologjike, mund
te shohim edhe gjera te tjera. Si: ai u ka
hapur njerezve nje rruge dhe udhe te re,
i ka mbyllur shkollat e ka hapur nje
shkolle te re, te gjitha kallepet e vjetra i
theu e formoi nje kallep te ri, u fshiu
mendimet e vjetra e vuri bazat e mendi-
meve te reja. 27 Ai ne shpirtin e tij pati nje
cilesi te cilen ua tregonte haptazi, qe ish-
te "drejtesia". 28 Ai ne kohen e injorances
ishte me shume i njohur per ndergjegjen,
vetedijen, ndershmerine sesa per idete a
mendimet. Per kete shkak ate e quajten
me nofken "el-Emin". 2 '

Nga shkencetaret shoqerore, edhe pse
ne shekullin XIX mendimi materialist
ishte me i mjaftueshem i orientalisteve,
si rezultat i gjysmeshekullit te fundit
ndodhi nga zvogelimi i efektit te filo-
zofise materialiste ne Perendim dhe per-
miresimi i qendrimeve ndaj Pejgamberit
a.s.. Verehet se orientalisti marksist Ma-
xime Rodinson shqetesohet prej ketyre
mendimeve te balancuara ndaj Muham-
edit a.s. duke thene: "Ka edhe nga pere-
ndimoret qe kane zell te paraqesin fene e
Muhamedit a.s. ne rend te pare. 30 Orie-
ntalisti modern Montgomery Watt thote
se duhet menduar pozitivisht per jeten
fetare (mistike) te Muhamedit a.s. sepse,

22

dituria islame / 211

ne shume' raste dhe tek shume persona
gjate historise, tregohet se ai ishte udh-
errefyes dhe shembull i jetes fetare dhe
mistike. Ai po ashtu thote se te krishteret
duhet ta pranojne Muhamedin si pejga-
mber nga vete domosdoshmeria e pari-
meve krishtere, duke u bazuar ne: "Ata i
njihni nga frytet e tyre" (Matta, 7.20).
Sepse Islami per shekuj me radhe ka
arritur te edukoje shume nga njerezit fe-
tare. 31 Madje ai e perkthen termin Resu-
lullah, qe rrjedh nga "Resul" ne anglisht
"messenger/i derguar" dhe permban nje
kuptim shekularist, se ne vend tij duhet
perdorur termi "prophet/pejgamber". 32

Orientalistet te koheve te fundit, ndo-
shta per shkaqe politike, vune ne dukje
edhe anet fetare dhe shpirterore te Pej-
gamberit a.s.. Mirepo myslimanet, per
t'i lene pa mbeshtetje ndaj mendimeve
fetare, theksuan shpesh se thirrja e Mu-
hamedit a.s. ne thelb permban vetem
drejtime fetare dhe morale. Ky pretend-
im eshte futur ne mesin e myslimaneve
pas Luftes se Dyte Boterore, per shkak
se shtetet islame jane ngjeshur ne lufter-
at clirimtare dhe ne levizje xhihadiste. 33
Disa nga orientalistet u munduan te zbe-
rthenin qellimin kryesor te tij, qe ishte te
formonte nje sistem moral. Ata shpreh-
en se Muhamedi a.s., me shpenzime e
perpjekje te sinqerta, u mundua qe njere-
zve nga rrethi t'u tregonte nivelin moral
dhe shpirteror. Edhe orientalisti i kohes
Claude Cahen, duke treguar qellimet e
Pejgamberit a.s., thote: "Muhamedi nuk
ka nje doktrine shoqerore, sikurse e kane
themelues te feve te tjera. Mundi i tij

ishte qe te shpallte vetem nje sistem mo-
ral...; kerkesa e vetme e Muhamedit ish-
te te bente nje bashkesi me ndergjegje te
perbashket, me mbeshtetje te forte,
mbledhje te perbashketa mallengjyese. 34
Njohuri te shumta nga j eta e Muhamedit
a.s. eshte e mundur qe te shpjegohen
njekohesisht edhe ne menyra te ndrysh-
me. Po ashtu edhe gjendja e njohurive te
shumta historike dhe transmetimeve te
ndryshme per karakterin e tij, gjithmone
theksohet me cilesi te ndryshme. Si9 di-
het, njohurite per jeten e Muhamedit a.s.
jane te shumta dhe te hollesishme. Ma-
dje edhe autoret perendimore e cekin se
ne mesin e te gjithe themeluesve fetare,
historiku i Muhamedit a.s. eshte me i
njohuri. 35 Ai cilesohet nga tipare te shu-
mta, sipas dikujt - eshte nje trim; sipas
nje tjetri - ai gjate historise ishte sociali-
st i pare; sipas te tjereve - ai eshte gjeni.
Mirepo e verteta eshte se shumica e
orientalisteve e pranojne se feja qe ai fo-
rmoi per nje kohe te shkurter, fitoi auto-
nomine politike dhe doli ne shesh si nje
bashkesi dhe kulture e re. 36 Madje bash-
kejetesa e tij e perbashket e beri qe his-
torianet moderne te mendojne ne mos
ishte socialisti i pare. 37 Vertet Muhame-
di a.s. eshte udherrefyes, ligjvenes dhe
prijes per njerezit ne jeten shoqerore.
Mirepo nuk duhet harruar se rruga e
Muhamedit a.s. ishte qe te perqafonte
tere jeten materiale dhe fetare. 38 Pejgam-
beri a.s. iu bashkua njerezve per te plo-
tesuar dy fusha: ate jeten shoqerore dhe
politike ta mbante ne qender fetare a
morale. Sepse ai nuk eshte pejgamber qe

perfaqeson vetem fushen materiale. Cdo
pejgamber ka theksuar te verteten e nje-
anshme, kurse Muhamedi a.s., per shkak
se eshte shembulli dhe modeli i persos-
ur, te verteten e perfaqeson me baraspe-
she ne pergjithesi dhe kuptimplote. 39
Duhet marre parasysh se gjithe e verteta
eshte ne nje baraspeshe te fshehte, ashtu
eshte edhe jeta e Pejgamberit a.s., se,
kur te tregohet Pejgamberi a.s. nga ana e
cilesive njerezore, nuk duhen harruar as
ato qe jane dhunti nga Allahu, si: drejte-
sia, siguria, takvalleku (devotshmeri),
zuhd (asketizem), roberia, lidhshmeria
ndaj Allahutetj. 40

Disa nga hulumtuesit qe sjellin shkri-
me te hollesishme dhe te pasura, per lex-
uesin jane te padobishme per ta njohur
karakterin e tij te plote. Sepse shkaqet qe
i permendem me heret, jane lene pa u
perfillur. Po edhe vepra qe jane shkruar
me kete metode, ose jane nen ndikimin e
perendimoreve moderne, ose jane shkr-
uar si reagime kunder shkrimeve te pe-
rendimoreve. Edhe autoret myslimane
moderne, duke mos verejtur disa gjera,
kane lene pa perfillur disa cilesi te tij
dhe ate e kane paraqitur si nje njeri te re-
ndomte. 41 Shkencetaret perendimore pe-
jgamberet i shohin si shpetimtare te pop-
ullit, i cilesojne ne rolin e shpetimtareve.
Nuk ka dyshim se ata jane shpetimtare
te popullit, mirepo nuk duhet t'i kufizoj-
me vetem me kete mision, sepse kjo nuk
eshte gjeja kryesore qe duhet ditur per
ta... detyra e pejgambereve, e para dhe
kryesorja, e cila duhet ditur, - eshte ne li-
dhje me metafiziken, dhe nese fene ba-

dituria islame / 211

23

.

zojme vetem ne moralin ose shekujt e
kaluar t'i kuptojme si ligje shoqerore, -
atehere feja nuk do te kete dallim prej
pikepamjeve materialiste. 42

Shumica e hulumtuesve, ata qe besoj-
ne dhe qe nuk besojne, i kane cekur cile-
site morale dhe gjeniale. Po, ne anen
tjeter, vazhdimisht eshte lene pas dore,
nuk eshte perfillur ajo me e rendesishm-
ja - aspekti i metafizikes. Ne burimet
klasike islame theksohet: "Pejgamberet,
jane me te lartet ne zgjuarsi dhe pose-
dues te moralit te persosur. Jane te mbr-
ojtur nga gabimet, veprat e tyre jane te
lidhura me shpalljen." 43 Muhamedi a.s.,
qe nga koha e injorances, ishte i njohur
per shkathtesi, moral te mrekullueshem
dhe drejtesi te plote. Per keto cilesi, ata
Muhamedin a.s. e vleresonin si njeri te
persosur. 44

Andaj nuk eshte e mundshme qe te
kuptohet rendesia e tij nese e analizojme
vetem sipas ceshtjeve te dynjase, pa u
bazuar edhe ne ato shpirterore dhe te
shenjta. Sic e tregon edhe Schuon: "Mu-
hamedi nuk eshte qe te mos dyshohet
per nga gjenia e tij njerezore, por, per
shkak se ne esence eshte nje zgjedhje
nga Zoti, nuk ka dyshime per te." 45 Nuk
mjafton ta kuptojme "karakterin e shenj-
te" dhe "moralin personal" te Pejgamb-
erit a.s. edhe nese i mbledhim njohurite
nga te gjithe librat e historise dhe sierit,
duke qene i sinqerte dhe i paanshem.
Sepse keta libra jane perqendruar me
shume' ne ceshtjet njerezore te tij. 46 Per
kete shkak myslimanet kerkuan forma a
shprehje te posacme dhe me te ndrysh-
me, per te kujtuar Pejgamberin a.s., per
arsye te dashurise se madhe ndaj tij . Per
te shfaqur ndjenjat dhe dashurine ndaj
tij, jane bere punime letrare e shkencore,

(56 : ^'j-** 1 )

po edhe ne lidhje me kete ne periudhen
e pare jane shkruar librat si Shemai (Ka-
rakteri i Pejgamberit) dhe Delail (Argu-
mentet e Pejgamberit). Ilahite jane ato
qe shfaqin dashurine ndaj tij, tubimet e
mevludeve dhe kasideve jane ato qe u
shkaktojne myslimaneve emocione; pa
dyshim, keto jane motivet qe myslima-
net i bashkojne ne nje vend per ta kujtu-
ar Muhamedin a.s. 47 dhe, si rrjedhim, ta
imagjinojne ate me zemer dhe me sy.

Perktheu
Abdylkader DURGUTI

Fusnotat:

1. Edward W. Said, Sarkiyatcilik, Bati'nin Sark
anlayislari perk. Berna Ulner, Istanbul 1999, f.
130.

2. Edward W. Said, Sarkiyatcilik, Bati'nin Sark
anlayislari f. 162, 163.

3. Caussin de Perceval, Essai sur l'historie des
Arabes avant Hslamisme, 1847-48 (botimi i ri
Graz 1967), III, 332-9 e transmeton nga Edward
W. Said, Sarkiyatcilik, Bati'nin Sark anlayislari
f.162.

4. Edward W. Said, Sarkiyatcilik, Bati'nin Sark
anlayislari f. 163, 130.

5. P.sh. vepra e Dozy-it ne lidhje me Historine Is-
lame Essai sur l'historie de Hslamisme u perk-
thye nga doktor Abdullah Cevdet u botua ne
vitin 1907 me emer Tarih-i Islamijet.

6. Shih, Ali Sheriati, Muhammed'i Taniyalim,
perk. Ali Seyyidoglu, Ankara 1996, f.10.

7. Mustafa Sabri Efendi autorin e shquar te kohes
Abbas Mahmud el-Akkad ku e shkroi jeten e
Pejgamberit ne vepren e tij Abkarijjetu Muham-
med edhe pse e vlereson vepren e tij por ai gji-
thashtu edhe shume e kundershton sepse ne
veper nuk marrin pjese muxhizet kevni te Pej-
gamberit a.s., Shih, Mustafa Sabri, Mevkifu'l-
akl ve'l-ilm ve'1-alem min Rabi'l-alemin, Kajro
1950,1V, 11.

8. Muxhizet Kevni: jane ngjarje te jashtezakonsh-
em qe pejgamberet jua paraqesin njerezve per te
deshmuar pejgamberllekun. Per shkak se keto
jane jashte ligjeve dhe zakoneve natyrale i thu-
hen Kevni. (perkth.)

9. Mustafa Sabri, Mevkifu'1-akl ve'l-ilm ve'1-alem
min Rabi'l-alemin, IV, 4.

10. Mustafa Sabri, Mevkifu'1-akl ve'l-ilm ve'l-a-
lem min Rabi'l-alemin,IV, 6.

11. Mustafa Sabri, Mevkifu'1-akl ve'l-ilm ve'l-a-
lem min Rabi'l-alemin, IV, 9.

12. Schou, Frithjof, Islam'i Anlamak, perk.
Mahmut Kanik, Istanbul 1988, f. 140.

13. Cachen, Claude, Islamiyet, perk. Esat Mermi
Erendor, Ankara 1991, 1,21.

14. Rodinso, Maxime, Hz. Muhammed, perk. Ati-
11a Tokatli, Istanbul 1994, f. 213

15. Hitti, Philip, Islam Tarihi, perk. Salih Tug,
Istanbul 1980, 1, 193.

16. Seyyid Hiiseyin Nasir, Islam Idealler ve Gerce-
kler, perk. Ahmet Ozel, Istanbul 1985, f. 77.

17. Seyyid Hiiseyin Nasir, Islam Idealler ve Ger-
cekler, f 77-78.

18. Seyyid Hiiseyin Nasir, islam Idealler ve Ger-
cekler, f 78-79.

19. Schou, Frithjof, Islam'i Anlamak, f. 140.

20. Seyyid Hiiseyin Nasir, Islam Idealler ve Ger-
cekler, f 82-83.

21. Schou, Frithjof, Islam'i Anlamak, f. 141; Sey-
yid Hiiseyin Nasir, Islam Idealler ve Gercekler,
f. 80.

22. Abdurrahman Azam, Rasul-i Ekrem'in Ornek
AhlakI, perk. Hayreddin Kahraman, Istanbul
1971, f. 5-6.

23. Ali Sheriati, Muhammed Kimdir, perk. Ali Se-
yyidoglu, Ankara 1996, f 16.

24. Ali Sheriati Muhamed'i Taniyalim f 110.

25. Seyyid Hiiseyin Nasir, Islam Idealler ve Ger-
cekler, f 79-80.

26. Ali Sheriati Muhamed'i Taniyalim f. 9-11.

27. Ali Sheriati Muhamed'i Taniyalim f 17.

28. Ali Sheriati Muhamed'i Taniyalim f. 35.

29. Ali Sheriati Muhamed'i Taniyalim f. 29.

30. Rodinso, Maxime, Hz. Muhammed, f. 221.

31. Watt, Montgomery W., Hz. Muhammed'in
Mekke'si, perk. Mehmet Akif Ersin, Ankara

1995, f. 12.

32. Watt, Montgomery W., Hz. Muhammed'in
Mekke'si, f 99.

33. Shih, Muhammed el-Behij, Islam Diisiince
Oryantalist Etki, perk. Ibrahim Sarmis, Istanbul

1996, f. 55-88.

34. Cachen, Claude, Islamiyet, I, 21.

35. Cachen, Claude, Islamiyet, I, 17.

36. Hodgson, I, 106-127.

37. Cachen, Claude, Islamiyet, I, 21.

38. Muhammed Esed, Yollarin Ayrilis Noktasinda
Islam, perk. Hayreddin Kahraman, Istanbul

1997, f. 95.

39. Seyyid Hiiseyin Nasir, Islam Idealler ve Ger-
cekler, f 76-79.

40. Karakoc, Sezai, Fizikotesi Acisindan Ufuklar
ve Daha Otesi II, Istanbul 1995, f. 106.

41. Seyyid Hiiseyin Nasir, Islam Idealler ve Ger-
cekler, f 82-83.

42. Karakoc, Sezai, Fizikotesi Acisidan Ufuklar ve
Daha Otesi II, 105-106.

43. Fahruddin er-Razi, en-Nubuvvat ve ma yete'-
alleku biha, Bejrut, 1986, f 8.

44. Ebu Hatim er-Razi, ATamu'n-nubuvve, nsr.
Salah es-Savi, Gulam Riza A'vani, Tahran
1977, f. 77.

45. Schou, Frithjof, Islam'i Anlamak, f. 143.

46. SaidNursi, Mektubat, Istanbul 1990, f. 86.

47. Gibb, Hamilton A.R., Islam Medeniyeti tjzeri-
nde Arastirmalar, perk. Komision, Istanbul
1991, f. 213.

24

dituria islame / 211

Me shkas

Dita boterore e ushqimit 1

Dr. Jusuf El Kardavij

Ne kete jave Organizata e Kom-
beve te Bashkuara ka shpallur
per ushqimin dhe bujqesine,
daten 16 tetor dite te ushqimit
boteror, dhe ka kerkuar nga bota qe ta
festojne kete dite, e ta konsiderojne dite
nderkombetare te ushqimit, dhe drejtori i
organizates ka thene: Me kete kemi deshi-
ruar qe njerezit te informohen per krizen e
urise dhe per vuajtjen e te uriturve ne shu-
me vende te botes, saqe te bashkepunoje e
tere bota, nga lindja deri ne perendim, nga
veriu deri ne jug, qe t'i bejne balle kesaj
sprove, apo te lehtesojne kete mjerim dhe
ta lehtesojne fatkeqesine e te uriturve ne
bote.

Keshtu kaloi kjo dite "dita e ushqimit",
po te duash, thuaji "dita e urise"! Dita kur
njerezit e kujtojne urine. Shikova ne har-
ten e botes, dhe kur pashe se shumica e
shteteve qe vuajne nga uria e mjerimi, dhe
shumica e popullates se tyre, nuk gjejne
ushqim per te ngrene (e kur s'ka ushqim,
njerezit vdesin); behet fjale per shtetet
myslimane!

Shtetet myslimane vuajne nga uria dhe
femijet e tyre vuajne nga katastrofat e nje-
pasnjeshme per shkak te kesaj urie, e nje-
rezit urine e pershkruajne gjithmone se ai
eshte pabesimtar (kafir). Ai eshte pabes-
imtar do te thote se ai mund ta shpjere per-
sonin e uritur ne mosbesim.

Ai qe nuk gjen ushqim, mund te behet
pabesimtar (Allahu na mbrojtte prej tij),
mund te dyshoje ne drejtesine e Allahut
xh.sh. ne ndarjen e furnizimeve (reskut),
apo ne urtesine e Tij ne udheheqjen e gji-
fhesise, prandaj eshte thene: "Gati sa
s'ishte varferia (fukaralleku) kufer (mos-
mbesim)".

Atehere uria eshte rrezik
per besimin dhe bindjen

Ajo eshte rrezik per adhurimin, se nje-
riu qe nuk gjen me se te ushqehet, s'mund
t'i nenshtrohet Allahut ne namazin e tij,
nuk mund ta adhuroje Zotin e tij ashtu sic
ka deshiruar Ai.

Prandaj Allahu xh.sh. ua rikujton kure-
jshiteve ate qe Ai beri per ta:

"Per hir te garantimit qe gezojne kure-
jshitet! Garantimin e udhetimit te tyre te
lire dimrit e veres! Pra, le ta adhurojne
Zotin e kesaj shtepie, i Cili i ushqeu pas
urise dhe i siguroi prej cdo frike!" 2 . Prej
dhuntive me te medha te Allahut per krije-
sat e Tij jane dyi: dhuntia e ushqimit dhe
dhuntia e sigurise.

Prej fatkeqesive me te medha qe godi-
tin njerezit, jane qe ta humbin mbarevajt-

jen dhe ngopjen, qe ta humbin sigurine'
dhe qetesine. Per kete Allahu xh.sh. ka
thene:

"Allahu sjell si shembull nje fshat (ve-
ndbanim) qe ishte i sigurt dhe i qete, te
cilit i vinte furnizimi nga te gjitha anet me
bollek, kurse ata (banoret) i perbuzen te
mirat e Allahut. Atehere Allahu, per shkak
te sjelljes se tyre, ua veshi petkun (ua
ngjeshi) e urise dhe te frikes" 3 .

Uria eshte rrezik per besimin,
rrezik per adhurimin

Ajo eshte rrezik per moralin dhe mires-
jelljen. Mos u cudit nese i urituri vjedh apo
nese e uritura devijon, e te perhapen po-
shtersite, te perhapet epidemia e tyre ne
shoqeri. Ne nje hadith te vertete thuhet:

"Njehere nje burre tha: Do te jap sonte
nje sadaka (lemoshe-ashtu qe te mos e
shohin njerezit), dhe sadakane e tij e vuri
ne doren e nje vjedhesi, pastaj njerezit fill-
uan te thoshin: I eshte dhene sadaka vjedh-
esit, e burri tha: Falenderimi qofte per Ty,
o Zot, qe sadakaja ime rastisi ne doren e
vjedhesit. Naten e dyte tha: Do te jap sonte
nje sadaka (lemoshe-ashtu qe te mos e
shohin njerezit), dhe sadakane e tij e vuri
ne doren e nje lavireje, dhe kur u gdhine,
njerezit filluan te thoshin: I eshte dhene
sadaka lavires, e burri tha: Falenderimi qo-
fte per Ty, o Zot, qe sadakaja ime rastisi ne
doren e lavires. Naten tjeter tha: Do te jap
sonte nje sadaka (lemoshe-ashtu qe te mos
e shohin njerezit), dhe sadakane e tij e vuri
ne doren e nje te pasuri, pastaj filluan
njerezit te thoshin: I eshte dhene sadaka te
pasurit, e burri tha: Falenderimi qofte per
Ty, o Zot, qe sadakaja ime rastisi ne doren
e vjedhesit, lavires dhe te pasurit. Ai men-
doi se lemosha e tij ka shkuar se koti, por
i erdhi ne gjume dikush e i tha: Per sa i
perket lemoshes sate qe ia dhe vjedhesit,
ndoshta ai do te permbahet nga vjedhja qe
ben, e per sa i perket lemoshes qe ia dhe
lavires, shpresojme qe ajo ta lere ate vep-
rim dhe te pastrohet nga prostitucioni i saj,
dhe per sa i perket te pasurit, ndoshta ai do
te marre mesim dhe do te shpenzoje nga
ajo qe i ka dhene atij Allahu " 4 .

Kjo do te thote se uria mund ta shtyje
njeriun qe te vjedhe, edhe pse ai s'e desh-

iron kete gje asnjehere, nuk eshte prej haj-
duteve; e mund ta shtyje gruan qe ta tepro-
je me reklamimin e trupit te saj, vetem qe
te ushqehet apo t'i ushqeje femijet e saj, e
ajo s'eshte prej prostitutave.

Uria eshte rrezik per moralin
dhe miresjelljen

Uria eshte rrezik per mendjen dhe logj-
iken, sepse i urituri nuk mund te mendoje
mire e shendoshe, ai eshte i zene me kaf-
shaten e gojes per vete dhe per familjen e
tij, e si ta angazhojme qe te mendoje? Pra-
ndaj, kur erdhi sherbetorja tek Imam Mu-
hammed ibn Hasen esh-Shejbani (shoku i
Ebu Hanifes), gjersa ai ishte duke u ligje-
ruar shokeve dhe nxenesve te tij, i kishte
pergatitur disa ceshtje qe te diskutonte per
to, i erdhi sherbetorja e i tha: O zoteria im,
ka mbaruar mielli ne shtepi, nuk ka me
miell ne shtepi. I tha asaj: Zoti te vrafte, i
ke humbur nga koka ime 40 prej ceshtjeve
te fikhut.

Ky lajm i humbi nga koka e imamit
ceshtjet e fikhut.

Njeriu qe nuk gjen ushqim, s'mund te
mendoje Ne nje urtesi thuhet: "Mos kerko
sugjerim nga dikush ne shtepine e te cilit
s'ka miell", sepse ai eshte i zene me kaf-
shaten e bukes per vete dhe per familjen e

tij.

Uria eshte rrezik per tere jeten, rrezik
per sigurine e shoqerise dhe stabilitetin e
saj, saqe Ebu Dherri (radijall-llahu anhu)
ka thene: "Cuditem me ate qe nuk gjen
ushqim ne shtepine e tij, si nuk del t'i lu-
ftoje njerezit me shpaten e tij".

Uria mund te sjelle revolucion shoqeror
e qe te mos mbetet askush mbi siperfaqen
e tokes; njeriu mund te duroje per cdo gje,
mirepo nuk mund ta duroje urine. Nese e
duron urine e vetes, si do ta duroje urine e
femijeve te tij, derisa ata perpeliten dhe
perdredhen para tij e nuk gjejne me se te
ushqehen e te jetojne.

Atehere pra, uria eshte rrezik per pers-
onin, familjen, shoqerine, dhe per kete ar-
sye Islami nuk pajtohet asnjehere qe
njerezit te mbeten te uritur; cdo njeri duhet
te kete patjeter furnizimin e tij, t'i jepet cdo
gje qe ia ploteson nevojat e jeteses se tij
nga gjerat e domosdoshme, e para prej
tyre: ushqimi dhe pija. Duhet te haje, te
haje nga te mirat qe Allahu i ka derguar ne
kete toke.

Allahu xh.sh., kur i ka permendur te
mirat ne Kuran, nuk i ka permendur qe ato
vetem t'i lexojme, po i ka permendur po-
ashtu edhe qe te mundohemi e t'i shijojme
ato, dhe Ai i ka thirre te gjithe njerezit qe
te hajne nga kjo sofer e Tij dhe e shtruar
per te gjithe njerezit:

dituria islame / 211

25

"O ju njerez, hani nga ajo qe eshte ne
toke e qe ju eshte lejuar dhe (eshte) e
mire" 5 .

"Ai eshte qe juve token jua beri te' per-
shtatshme, andaj, ecni neper pjese te saj
dhe shfrytezoni begatite e Tij, vetem tek
Ai eshte e ardhmja" 6 .

Rresku (furnizimi) i Allahut eshte per
te gjithe, e njerezit patjeter duhet te hane
nga ky furnizim, nga keto te mira qe
Allahu i ka pergatitur per njeriun dhe per
tere njerezine:

"Ne, vertet nderuam pasardhesit e Ade-
mit (njerezit), u mundesuam te udhetojne
hipur ne toke e ne det, i begatuam me ush-
qime te mira" 7 .

Allahu xh.sh. ne suren En-Nahl (qe disa
nga dijetaret e kane quajtur sureja e
dhuntive) thote:

"Ai eshte qe per ju leshoi nga (lart)
qielli uje, qe prej tij te keni per te pire dhe
prej tij te keni bime, qe ne te do t'i kullot-
ni (bagetine). Me ate (shiun) mbijne, per te
miren tuaj, te lashtat, ullinjte, hurmat, rru-
shnajat dhe nga te gjitha frutat (e pemeve).
Ne keto (te mira) ka argumente per nje
popull qe veshtron. Dhe per ju nenshtroi
naten e diten dhe Diellin e Henen. Edhe
yjet jane te nenshtruara me urdhrin e Tij.
Vertet, ne keto ka argumente per nje pop-
ull qe mendon. Edhe per ate qe ju krijoi ne
toke lloje te ndryshme (bageti, bime, pe-
ine, minerale etj.) ka fakte per nje popull
qe di te marre pervoje. Pastaj, Ai eshte qe
nenshtroi detin, qe prej tij te hani mish te
fresket, e prej tij te nxirrni stoli qe i bani (i
vishni), e i sheh anijet si cajne (lundrojne)
ne te (me ushtrine e cajne ujin ne det). Jua
nenshtroi qe te shfrytezoni nga begatite e
Tij dhe ashtu te falenderoni (Zotin)" 8 .

"Ju edhe ne kafshet keni mesim (pervo-
je). Ne nga nje pjese e asaj qe kane ne bar-
qet e tyre, ne mes ushqimit te tyre dhe gja-
kut, ju japim te pini qumesht te paster, te
shijshem (te lehte) per ata qe e pine. Edhe
nga frutat e hurmes dhe te rrushit nxirrni
pije (lengje) dhe ushqim te mire. S'ka dy-
shim se edhe ne kete ka fakte (mbi fuqine
e Zotit) per njerezit qe kane te menduar.
Zoti yt i dha instinkt bletes: Nderton shtepi
neper kodra (male), neper drunj (peme)
dhe neper kulmet qe ata (njerezit) ndertoj-
ne" 9 .

Te gjitha keto lloje te dhuntive dhe te
mirave, a thua pse permenden ne Kuran?
A s'eshte ky argument se ato jane fat per
njeriun dhe e drejte e tij ne kete jete, t'i shi-
joje ato qe Allahu i ka derguar per te ne
kete gjithesi?

Islami kerkon nga njeriu ne pergjithesi,
dhe nga myslimani ne vecanti, dhe nga
cdo kush qe jetone ne shoqerine Islame: te
jetoje nje jete te mire, e t'i shijoje te mirat
qe Allahu ka krijuar, sepse Allahu xh.sh.
nuk i ka krijuar keto te mira e pastaj t'ua
ndaloje njerezve:

"Dhe per ju nenshtroi gjithe c'ka ne qiej
dhe c'ka ne toke" 10 .

"A nuk e dini se Allahu nenshtroi per te
miren tuaj c'ka ne qiej e c'ka ne toke, dhe
plotesoi ndaj jush te mirat e Tij te duk-
shme e te fshehta" 11 .

Uria eshte nje gje qe s'e deshiron Isla-
mi, ndersa Pejgamberi (sal-lall-llahu alejhi
we sel-lem) thoshte:

"O Zot, une kerkoj mbrojtjen Tende
nga uria, se ajo eshte shok i keq" 12 .

Atehere, pse njerezit jane te uritur? A
thua per shkak se Allahu s'ka derguar ne
gjithesi aq sa u mjafton atyre? Ata qe kane
thene keshtu, kane genjyer. Disa nga ekon-
omistet pesimiste, si Maltosi dhe te tjere,
kane thene: Pasurite e gjithesise nuk u
mjaftojne njerezve dhe kerkesat njerezore
jane te shumta, ndersa pasurite qe jane ne
toke, jane te kufizuara, dhe ky eshte thelbi
i problemit ekonomik.

Kjo s'eshte e vertete.

Allahu xh.sh., para se ta krijonte njeri-
un, i ka pergatitur ate qe i mjafton atij:

"la shtoi te mirat asaj (tokes) dhe bren-
da kater diteve te plota caktoi te gjitha ku-
shtet per te jetuar ne te. Pra, per ata qe
pyesin (per kohen e krijimit te saj)" 13 .

"Ne ju vendosem ne toke dhe ju mund-
esuam jetesen (mjetet per te jetuar), e pak
prej jush po falenderoni. Ne ju krijuam,
pastaj ju dhame formen, e mandej engjejve
u thame: Beni sexhde per Ademin" 14 .

Para krijimit te njerezve, Allahu u ka
pergatitur atyre jetesen ne toke.

Mjetet per te jetuar ekzistojne dhe
Allahu ka garantuar furnizimin per cdo
gjallese, Allahu xh.sh. thote:

"Nuk ka asnje gjallese ne toke, se ciles
Allahu te mos i kete garantuar furniz-
imin" 15 .

Furnizimet jane te shperndara ne gjith-
esi, mirepo njerezit nuk e kane shfrytezuar
mire kete furnizim ashtu sic ka deshiruar
Allahu xh.sh..

Njerezit deri me tani nuk e kane shfry-
tezuar 1/10 e siperfaqes tokesore qe eshte
e lerueshme, per mbjellje ne kete rruzull
tokesor, pra ne pjesen e thate qe eshte me
pak se 30% nga i tere rruzulli tokesor, se-
pse me shume se 70 % jane dete dhe oqe-
ane. Perafersisht gjysma e tokes eshte e
lerueshme per mbjellje, ndersa gjysma
tjeter jane male dhe shkretetira. Pjesa e
lerueshme per mbjellje nuk eshte shfry-
tezuar vese 1/10, kane mbetur edhe 9/10.

Madje jane bere disa prova se edhe
shkretetirat mund te mbillen, dhe ne shu-
me vende te botes jane ngritur shume nje-
rez duke shnderruar ngjyren e dheut nga e
verdha ne te gjelber.

Me mendje, dituri, pune dhe mundime
njerezore, shkretetirat mund te shnderro-
hen ne vende te gjelbra, njeriut i jane
dhene shume mjete, Allahu ia mesoi njeri-
ut ate qe s'e dinte.

Shumica e botes eshte pjese ujore. Ne
dete ka mundesi te shumta qe njeriu te fu-
rnizohet me ushqim: me peshk dhe gja-
llesa te detit, me barishte dhe gjera te tjera,
mund te mbillen bime dhe qenie te gjalla
ne uje, qe njeriu te perfitoje nga kjo siper-
faqe e madhe.

Atehere pra, rresku (furnizimi) ekzis-
ton, mirepo njerezit nuk e kane shfrytezuar
ate.

Duhet te punojme, te punojme shume,
sidomos ne vendet tona myslimane. Duhet
ta shtojme prodhimtarine, dhe te shpenzo-
jme me kufi, e po ashtu patjeter duhet te
kete drejtesi ne shperndarje.

Tre faktore njeri prane tjetrit, ashtu qe
njerezit te perballojne krizen e urise dhe
vuajtjen prej saj.

Kurani na ka treguar nje rrefim qe
s'eshte per argetim, por sic e thote Kurani
ne fund te kaptines:

"Ne mesimet e tyre (te derguarve dhe te
Jusufit me vellezer) pati mesime e pervoje
per te zotet e mendjes" 16 .

Ne tregimin e Jusufit (alejhis-selam) ka
mesime, kur Egjiptin dhe rrethinen tij e
perfshiu nje uri mbytese. Sip duket, uji i
Nilit u pakesua per disa vjet ose filloi te
pakesohej, e mbreti e kishte pare endrren e
tij te cuditshme, ndersa Allahu e kishte
pergatitur Jusufm (alejhis-selam) qe t'ia
interpretonte endrren e tij, pastaj ta bente
planin dhe ate ta zbatoje Vete.

E kishte mesuar Allahu (ashtu sic e ki-
shte mesuar ta bente interpretimin e endrr-
ave), se per Egjiptin do te vinin shtate vjet
te frytshem, e pas tyre do te vinin shtate
vjet te tjere me thatesi, pastaj do te vinte
nje vit i begatshem, ne te cilin njerezve u
bie shi dhe ata ndihmohen ne me styre.

Athua, si e ka perballuar Jusufi (alejhis-
selam) kete ceshtje?

E perballoi me nje plan te perbere nga
tre faktore:

Ne shtate vjetet e pare: shtim dhe kulti-
vim i panderprere i prodhimeve, per t'u pe-
rgatitur per te nesermen, per t'u pergatitur
per mundesine e urise se pritur, e ketu
Jusufi (alejhis-selam) u tha atyre:

"Mbillni shtate vjet vazhdimisht, e ate
c'keni korrur, lereni ne kallinj, pervec nje
pakice, nga e cila do te hani" 17 .

Pune sistematike dhe mbjellje e kontro-
lluar per ta shtuar prodhimtarine, pastaj
nga c'prodhohet, te mos hahet shume ve-
tem pak, - "lereni ne kallinj" per te rezer-
vuar, te rezervohet ne kete menyre: te lihet
ne kallirin e vet, ashtu qe te qendrojne sa
me gjate qe te jete e mundur. "Pervec nje
pakice, nga e cila do te hani" - kjo eshte
ajo qe njerezit e quajne: shpenzim me kufi,
prodho shume dhe shpenzo pak, per ta per-
balluar krizen.

Ne shtate vitet e tjera: behet planifiki-
mi, ngrenia e kontrolluar dhe shpenzimi
me mase:

26

dituria islame / 211

"Pastaj, do te vijne shtate (vjet) te vesh-
tire (me skamje), qe do ta hane ate qe keni
ruajtur per to, pervec nje' pakice nga ajo qe
do ta ruani (ne depo per fare)" 18 .

Vereje fjalen e Allahut xh.sh.: "Ate qe
e keni ruajtur per to", qe ta dini se shpenzi-
mi ketu eshte i kodifikuar, dhe nuk eshte i
hapur plotesisht, e kuptimi i fjales: "Per-
vec nje pakice nga ajo qe do ta ruani (ne
depo per fare)" jep shenje per nje ceshtje te
rendesishme. Apo: ruani dhe depononi di-
sa nga farat, ne menyre qe, kur te vije uji,
te keni fare per te mbjelle ose c'vlen nese
uji vjen e nuk ke fare? Jusufi (alejhis-se-
lam) e perballoi krizen:

1- Me shtimin e prodhimtarise dhe me
mbikeqyrjen e saj.

2- Me pakesimin e shpenzimit dhe me
drejtimin e tij ne menyre te drejte.

3- Me shperndarjen ne menyre te drej-
te: nuk i la te pasurit te merrnin sa te de-
shironin per t'i lene te varfrit te humbur.
Jo, patjeter duhet qe shperndarja te jete ne
menyre te drejte, ashtu qe i varfri te mund
te arrije te marre ate qe ka nevoje, edhe
nese s'ka me se ta paguaje.

Prandaj, kur i erdhen vellezerit nga la-
rg, nuk e dinin se ai ishte i vellai, mirepo e
thirren e i thane atij :

"O ti zoteri, neve dhe familjen tone na
ka goditur skamje e veshtire, e kemi ard-
hur me nje mall te vjeter, e ti pra na mbush
masen (barren) dhe na dhuro, Allahu i
shperblen ata qe dhurojne"".

Ketu lemosha e ka vendin dhe fushen e
saj.

Jusufi (alejhis-selam) ishte shembull
per te tjeret ne kete ceshtje, se ai kur hante,
nuk ngopej, e kur i eshte thene: Uritesh e
ne duart e tua i ke depot e tokes?! Ua kthen
atyre duke u thene: "Frikesohem se, kur te
ngopem, do ta harroj urine e te varferve"!

Islami e perballon krizen e urise me ke-
ta faktore:

1 - Me pune duke i kultivuar prodhimet,
duke i bere te llojllojshme dhe duke i bere
sa me te mira: Qe te punojne njerezit ne
cdo fush qe kane nevoje, sidomos pune
bujqesie, e Pejgamberi (sal-lall-llahu ale-
jhi we sel-lem) thote:

"Ai qe ngjall nje toke te vdekur, ajo
eshte e tij" 20 .

Po ashtu thote:

"£do mysliman qe mbjell dicka dhe
prej tij ha nje zog, nje njeri ose nje kafshe,
per te do te jete sadaka (lemoshe e dhe-
ne)" 21 .

Po ashtu Pejgamberi (sal-lall-llahu ale-
jhi we sel-lem) thote:

"Nese behet kiameti dhe ndonjeri jush
ka ne doren e tij ndonje filiz, nese ai (kia-
meti) s'behet deri sa ta mbjelle ate, le ta
mbjelle" 22 .

Deri ne kete mase na ka nxitur Islami
per te punuar token dhe per te ngritur pro-
dhimin per jete.

Bujqesia eshte adhurim edhe cdo gje
me se njeriu mund ta arrije ushqimin e tij:
peshkimi, gjuetia e kafsheve tokesore dhe
atyre detare, puna per shtimin e pasurise
bujqesore dhe shtazore nga: devete, lopet,
delet e te tjera, nga pulat dhe zogjte, dhe
nga cdo gje qe konsumojne njerezit.

Kurani i ka kritikuar ata idhujtare qe i
kane ndaluar keto pasuri dhe qe i kane rez-
ervuar disa nga llojet e shtazeve, e kane
thene: keto jane per idhujt, keto keshtu, e e
kane ndaluar ngrenien e tyre, ndersa
Allahu xh.sh. thote:

"Allahu nuk emeroi (per te shenjte) Be-
hiren, as Saiben, as Vesilen, dhe as Ham-
en, por ata qe nuk besuan, trillojne rrena
per Allahun, (duke thene se Allahu i per-
caktoi), dhe shumica e tyre nuk e kuptojne
(se jane duke shpifur)" 23 .

Zbret kaptina El Enam e i diskuton ata:
prej ngaju erdhi juve kjo ndalese?

"Thuaj: A jane te ndaluar (haram) dy
meshkujt apo dy femrat apo cka mban
(pjell) mitra e dy (llojeve te atyre) femra-
ve? Me tregoni, pra me fakte te ditura (e jo
me trillime), nese jeni te sinqerte" 24 .

I kritikoi ata qe e kane bere hallallin
haram, e haramin e kane bere hallall:

"S'ka dyshim se kane deshtuar keq ata
qe mbyten femijet e tyre nga mendjele-
htesia e pa kurrfare dijeje, dhe ata, qe duke
i shpifur Zotit, shpallen te ndaluar ate qe
Zoti u kishte dhuruar. Ata kane humbur
rrugen e drejte dhe prej fillimit nuk ishin
ne udhezim" 25 .

Islami ben thirrje per shtimin e prodhi-
mtarise, e punen e konsideron per kete
ceshtje adhurim dhe xhihad per ne rruge te
Allahut. £do pune ne kete fushe eshte
adhurim dhe xhihad.

Juristet islame (fukahenjte) s'kane rene
ne ujdi per sa i perket faktit se cila pune
eshte me e vlefshme: bujqesia, prodhimta-

ria apo tregtia? Mirepo disa prej tyre kane
thene: Kur njerezit kane nevoje per ush-
qim, s'ka pune me te vlefshme se bujqesia,
sepse ajo u siguron njerezve ushqimin e
tyre, ne menyre qe te mund t'i kryejne
obligimet e tyre.

Kultivimi i prodhimeve behet me sasi
dhe me cilesi. Me sasi: te mbillet nje toke
qe s'ka qene e mbjelle me pare, ndersa me
cilesi: te rritet prodhimtaria, qe te plehero-
het toka ashtu qe te behet sa me pjellore, te
kerkohet fara me e mire per mbjellje, se
disa fara prodhojne me shume se disa te
tjera, ndonjehere per 50% me shume, ndo-
njehere per 100% me shume, e ndonjehere
shume e me shume.

Kurani e ka permendur nje ceshtje, dhe
mendoj qe s'eshte permendur kot:

"Shembulli i pasurise se atyre qe japin
ne rrugen e Allahut, eshte si i nje kokrre qe
i nxjerr shtate kallinj, ne secilin kalli nje-
qind kokrra. Allahu ia shumefishon (shpe-
rblimin) atij qe deshiron, Allahu eshte
bujar i madh, i di qellimet" 26 .

Ndoshta do te mund te mbjellim nje
kokerr qe do t'i prodhoje shtate kallinj, tere
kjo eshte e mundur.

Duhet ta shumefishojme prodhimtar-
ine, ta shtojme punen, ate qe myslimanet e
kane lene pas dore, e shpesh u kam thene:
per fat te keq ne jemi populli qe me se
paku punojme dhe prodhojme per jeten
tone, megjithese puna ne fene tone eshte
adhurim per Allahun xh.sh., dhe nje lloj i
xhihadit per ne rrugen e Allahut, per shkak
se Kurani i ka krahasuar se bashku:

"Dhe te tjere qe gjallerojne neper toke
duke kerkuar nga begatite e Allahut, e
edhe te tjere qe luftojne ne rrugen e
Allahut" 27 .

Duhet te behet kultivimi i prodhimta-
rive ne sasi dhe ne cilesi

dituria islame / 211

27

2- Pastaj shpenzimi te behet ne menyre
te drejte: Njerezit mund te prodhojne mire,
mirepo te shpenzojne keq, shpenzojne du-
ke e tepruar, e Allahu nuk i do ata qe shka-
perderdhin:

"Hani dhe pini e mos teproni, sepse Ai
(Allahu) nuk i do ata qe e teprojne (shka-
perderdhin)" 28 .

Ka disa njerez qe e teprojne shpenzim-
in, shpenzojne pa kurrfare nevoje, shpen-
zojne me shume sesa duhet, e hedhin
ushqimin qe u ka tepruar.

A dini se c'ndodh ne keto shtetet tona,
shtetet e Gjirit Arabik: bejne gosti, presin
shtaze, e te ftuarit hane pak, pastaj shumi-
cen e hedhin ne mbeturina, ndersa ka nje-
rez qe shpresojne te hane nje kafshate
buke.

Ne vendet tona myslimane ka shtete qe
renkojne nga uria, sa kohe qe ne hedhim
ne mbeturina te mbeturat e qengjave apo
orizin, e shume gjera te tjera te shijshme, e
Pejgamberi (sal-lall-llahu alejhi we sel-
lem) thote:

"Nese i bie kafshata e ndonjerit prej
jush, le ta pastroje nga ndotjet dhe le ta
haje, e te mos ia lere shejtanit" 2 '.

Kafshata qe bie nga ti, mos e ler, fshije,
pastroje e pastaj haje.

Ne te kaluaren, kur njerezve u binte
ndonje kafshate, e merrnin dhe e puthnin,
pastaj thoshin: kjo eshte nje "nimet" (dhu-
nti). Buken apo dicka te ngjashme e quan-
in "nimet" (dhunti), se ata e ndienin vleren
qe Allahu i ka dhene asaj. Allahu eshte Ai
qe furnizon nga ajo qe ata prodhojne prej
duarve te tyre:

"Dhe per ata eshte argument (per fuqine
e Zotit) toka e vdekur, te cilen Ne e ngjall-
im, nxjerrim prej saj drithe, nga i cili hane
ata. Dhe ne te Ne u kemi bere' kopshte hur-
mash e rrushi dhe ne te u kemi dhene bu-
rime (uji). Ashtu qe ata te hane nga ato
fruta dhe nga c'prodhojne duart e tyre. A i
gezojne keto dhe nuk falenderojne?" 30 .

Prandaj Pejgamberi (sal-lall-llahu ale-
jhi we sel-lem) thote:

"Nese i bie kafshata ndonjerit prej jush,
le ta pastroje nga ndojet dhe le ta haje, e te
mos ia lere shejtanit", ndersa Enesi (radi-
jall-llahu anhu) thote: Pejgamberi (sal-lall-
llahu alejhi we sel-lem) na urdheronte ta
fshinim tere pjaten dhe ta pastronim e te
mos linim asgje per te hedhur nga ushqi-
mi, e thoshte:

"E te mos i fshije duart me faculete (te
mos i laje) deri sa ta fshije tere pjaten e ta
pastroje, se ai s'e di se ne cilin ushqim te tij
eshte begatia (bereqeti)" 31 .

Disa njerez qe nuk i kuptojne keto
udhezime, thone: si ta fshije njeriu tere
pjaten apo ta pastroje ate? Kjo do te thote:
qe te mos lesh asgje ne pjaten tende apo ne
lugen tende; me rendesi eshte qe te mar-
resh ushqim aq sa mund te hash, dhe mos
e ler ate qe ka mbetur per ta hedhur ne
mbeturina.

Pse po i hedh keto kafshata derisa ka
njerez qe kane nevoje per nje kafshate
goje? A s'eshte kjo mohim i dhuntise? A
s'eshte kjo mosmirenjohje?

Perfytyroni: sikur cdo mysliman te hid-
hte nje kafshate ne cdo haje, vec kesaj disa
njerez hedhin gjysmen e pjates ne nje haje,
e ne ne bote kemi nje miliard mysliman qe
e degjojne Pejgamberin (sal-lall-llahu ale-
jhi we sel-lem) dhe i zbatojne udhezimet e
tij, kjo do te thote se tre miliarde kafshata
humben dhe behen te paperdorshme e hid-
hen ne shportat e mbeturinave per cdo
dite! Sa behen keto per nje muaj? Sa behen
keto per nje vit? Nese imagjinojme se
ceshtja eshte me shume se nje kafshate,
atehere sa do te jene humbjet?

Keto udhezime u mesojne njerezve se
si te shpenzojne ne menyre te drejte, e si te
largohen nga shkaperderdhjet? Si te hane
aq sa u mjafton dhe ta kursejne ate qe s'u
nevojitet?

Nese je pronare milionash, kjo s'do te
thote se ti je posedues i pasurise. Posedu-
esi i vertete eshte Allahu xh.sh., ndersa ti
je trashegimtar i saj; nuk lejohet te veprosh
ne ate qe s'te ka lejuar poseduesi i vertete i
pasurise, e Ai eshte Allahu xh.sh., nuk le-
johet ta shkaperderdhesh pasurine tende
ne te djathte e ne te majte, per gjera zbuku-
ruese e ndonjehere per gjera te ndaluara, e
ju e dini se si shpenzohet pasuria per gjera
te ndaluara, e ka njerez qe kane nevoje per
nje kafshate apo per nje pije.

Pejgamberi (sal-lall-llahu alejhi we sel-
lem) na ka mesuar qe te mos e teprojme ne
ushqim kur te hame, e ka thene:

"Besimtari ha ne nje pjese te barkut te
tij, ndersa pabesimtari ha ne shtate pjese te
barkut te tij" 32 .

Pejgamberi (sal-lall-llahu alejhi we sel-
lem) pa nje njeri qe e kishte mbushur
barkun e tij dhe ishte i trashe, e preku ate
e i tha:

"Sikur te ishte kjo (trashesia) tek ndon-
je gje tjeter, do te ishte me mire per ty" 33 .

Umeri (radijall-llahu anhu), qe t'ua
terhiqte vemendjen njerezve per nje cesht-
je me rendesi, u thoshte: "A blini, valle, sa
here qe keni deshire te hani dicka"?! A
s'deshiron ndonjeri prej jush qe ta lere ba-
rkun te uritur per djalin e axhes se tij, apo
fqinjin e tij ! A s'mund ta ndaje njeriu veten
prej ndonje gjeje qe ka deshire te haje?
Kjo eshte nje lloj edukate.

3- Shperndarja ne menyre te drejte: Di-
sa njerez hane aq shume, saqe ankohen
nga mostretja, e te tj ere jane te uritur, saqe
ankohen nga vuajtjet e urise.

Ne televizion ka reklama per ata njerez
qe kane ngrene shume e shume dhe lloje te
ndryshme te ushqimeve, e u thone atyre:
per ty eshte ky ilac, pije ate ashtu qe te ta
lehtesoje ate ushqim te tepert qe ke ne lu-
kth! Pse ha me shume sesa mund ta perba-
llosh, pastaj pi barna per ta tretur ushqimin
tend? Me shume e ka merituar kete teprice

nje njeri tjeter i uritur, qe ka nevoje per ta
shuar urine e tij .

Kemi nevoje ta bejme shperndarjen e
ushqimit ndermjet njerezve ne menyre te
drejte.

Prandaj Islami e ka obliguar zekatin per
myslimanet, qe merret nga te pasurit e tyre
dhe kthehet tek te varfrit e tyre. Dhe pra-
ndaj Islami ka obliguar edhe disa gjera te
tjera, si zekati i fitrit, qe eshte zekat per
cdo person, ne festen e Bajramit, qe gezi-
mi t'i perfshije te gjithe, e Pejgamberi (sal-
lall-llahu alejhi we sel-lem) e ka obliguar
qe nga ushqimi ne ate kohe, ashtu qe t'u
jepet te uriturve e te hane nje sa'a 34 nga hu-
rmat, ose rrush te thate, ose grure, ose elb,
ose djathe apo dipka e ngjashme, ashtu sic
ka thene Ibn Abbasi (radijall-llahu anhu-
ma):

"Pejgamberi (sal-lall-llahu alejhi we
sel-lem) e obligoi zekatin e fitrit si pastrim
per agjeruesin nga fjalet dhe punet e kota e
boshe, dhe ushqyerje per te varfrit e te do-
betit" 35 .

Eshte ligjesuar prerja e kurbanit ne fes-
ten e Kurban Bajramit, qe te hane mish te
varfrit, dhe eshte ligjesuar prerja e kurban-
it kur te linde femija, qe te hane mish po
ashtu te varfrit.

Po ashtu eshte ligjesuar demshperblimi
ne shume ceshtje, prej saj shkelja e betim-
it:

"E shpagimi i tij (i betimit te bere) eshte
duke i ushqyer dhjete te varfer me ush-
qimin mesatar me te cilin ushqeni familjen
tuaj, ose duke i veshur ata (te dhjete), ose
duke liruar nje rob [sot s'ka rob per t'u liru-
ar]. E kush nuk ka mundesi t'i beje keto, le
t'i agjeroje tri dite" 36 .

Islami shfrytezon rrethanat ashtu qe te
mos mbetet ndonje i uritur pa ushqim.

Ne muaj in e Ramazanit, ai qe s'mund te
agjeroje per shkak te pleqerise, ose ai qe
ka semundje te pasherueshme, ose shtate-
zena, ose gjidhenesja, apo ndonje i ngja-
shem me te, ai mund te haje dhe ta beje
kompensimin e tij, pra te ushqeje nje te
varfer per cdo dite:

"E ata qe i rendon ai (nuk mund te
agjerojne), jane te obliguar per kompen-
sim, ushqim (ditor) i nje te varfri, e ai qe
nga vullneti jep me teper, ajo eshte aq me
mire per te" 37 . Kush jep me teper se per nje
te varfer, ajo eshte me mire per te.

Islami e shfrytezon rastin ashtu qe te
mos i lere njerezit te uritur.

Prej gjerave me te mira per se na ka
nxitur Pejgamberi (sal-lall-llahu alejhi we
sel-lem) dhe me te cilat njeriu hyn ne xhe-
nete, jane: t'i ushqesh te varfrit, kjo eshte
prej gjerave me madheshtore me se afro-
hemi tek Allahu xh.sh., sidomos ne ditet
kur mbreteron uria dhe kriza:

"E ai nuk u hodh ne te perpjeten (rruge
e veshtire-qafe mali)? E p'gje te mesoi ty
se c'eshte Akabe (rruga e veshtire)? Eshte
lirimi i nje skllavi. Ose dhenia e ushqimit

28

dituria islame / 211

ne kohen kur mbreteron uria: Ndonje jeti-
mi qe eshte i afert, ose ndonje te varfri qe
e ka molisur varferia. E pastaj te behej prej
atyre qe besuan, qe keshilluan njeri-tjetrin
per durim dhe qe keshilluan per te meshire
(per ndihme)" 38 .

Allahu xh.sh. i ka lavderuar bamiresit
nga roberit e Tij, e ka thene:

"Ata jane qe per hir te Tij, u japin ush-
qim te varferve, jetimeve dhe te zeneve
rob. Ne po ju ushqejme vetem per hir te
Allahut dhe prej jush nuk kerkojme ndon-
je shperblim e as falenderim" M .

Kjo eshte prej veprave me te mira me te
cilat afrohemi tek Allahu xh.sh..

Prej mekateve me te medha eshte qe te
ngopen disa njerez, ndersa te tjeret afer
tyre te jene te uritur. Pejgamberi (sal-lall-
llahu alejhi we sel-lem) thote:

"Nuk eshte besimtar ai qe fie i ngopur,
nderkohe qe fqinji i tij, ne anen tjeter eshte
i uritur dhe ai ka dijeni per kete" 40 .

Dhe ne nje transmetim tjeter:

"Nuk eshte besimtar ai qe ngopet, nder-
kohe qe fqinji i tij eshte i uritur" 41 .

Nuk eshte i ketij umeti personi qe e ka
zemren te eger, e qe s'i vjen keq per ata te
uritur dhe te dobet, s'i vjen keq atij vete
dhe as nuk e nxit dike tjeter:

"A e ke pare (a e njeh) ti ate qe pergen-
jeshtron pergjegjesine dhe llogarine ne bo-
ten tjeter? Po ai eshte qe e perze ne menyre
te vrazhde bonjakun. Dhe qe nuk nxit per
te ushqyer te varfrin" 42 .

Allahu xh.sh. e ka share shoqerine e
injorances me fjalen e Tij:

"Jo, nuk eshte ashtu! Por (punoni edhe
me zi) ju nuk perfillni bonjakun. Nuk cytni
njeri-tjetrin per ta ushqyer te varfrin" 43 .

Kerkohet nga njeriu qe ta ushqeje te va-
rfrin dhe ta nxite tjeterkend per ushqimin e
tij, ose fati i tij do te jete si i banoreve te
Sekarit, sic e permend Kurani:

"Secili njeri eshte peng i vepres se vet.
Pervec atyre te djathteve. Qe jane ne xhe-
nete e i bejne pyetje njeri-tjetrit. Perkitazi
me kriminelet (e u thone): Q'ju solli ju ne
Sekar? Ata thone: Nuk kemi qene prej aty-
re qe faleshin (qe benin namaz). Nuk kemi
qene qe ushqenim te varfrit" 44 . I kemi hu-
mbur te drejtat e Allahut me humbjen e na-
mazit; i kemi humbur te drejtat e roberve
te Tij me humbjen e zekatit dhe duke mos
u ardhur ne ndihme te varferve dhe nevoj-
tareve.

Vellezer myslimane: Islami urren qe
njeriu te jetoje i uritur, bile i nxit njerezit
qe te jene si nje familje, qe te jene si nje
dore e t'i ndihmojne njeri-tjetrit, i forti t'ia
zgjate doren e tij te dobetit; i pasuri t'i jape
te varfrit prej pasurise se Allahut qe i ka
dhene atij.

Keta jane tre faktoret me te cilet do ta
perballojme krizen e urise dhe vuajtjen e te
uriturve:

1- Me pune duke e shtuar prodhimtarine.

2- Me pakesimin e shpenzimit dhe me
drejtimin e tij ne menyre te drejte.

3- Me shperndarjen ne menyre te drejte.
Nese i bejme keto ashtu sic na ka urdh-

eruar Allahu xh.sh., s'do te vuajme nga
uria. Eshte e vertete se ne myslimanet nuk
jemi te vetmit ne bote, ka shume shtete qe
kane shume dhe ata po ashtu kane obligi-
me, meqe here pas here thithin gjakerat e
ketyre vendeve, i hane te mirat e tyre, ua
shterin furnizimet e tyre, e per vete kane
bere pasuri shume te medha nga djerset e
ketyre popujve; ata gjithashtu e kane obli-
gim qe t'u dalin ne ndihme ketyre vendeve.

Ka shtete qe prodhojne shume ushqi-
me, e pastaj i hedhin ne oqeane a dete, ve-
tem qe mos te ulen cmimet, sa kohe qe
kane pasur mundesine t'u dilnin ne ndihme
me ato ushqime disa vendeve te uritura ne
bote.

Sikur te shpenzonin vetem 1/3 ose 1/4 e
shpenzimeve per armatimin berthamor e
joberthamor, nuk do te mbetej njeri i urit-
ur ne bote.

Shumica e pasurive qe shpenzohen jo
ku duhet, sikur te shpenzoheshin aty ku
duhet, do t'u mjaftonte te varferve e te uri-
turve.

Po sikur njerezit te ktheheshin tek
Allahu xh.sh. e te trokisnin ne deren e Tij
duke kerkuar falje, Ai do te leshonte nga
qielli shi me bollek, do ta begatonte pasur-
ine e tyre, do t'i ushqente pas urise dhe do
t'i siguronte prej cdo frike, e Allahu xh.sh.
e ka thene te verteten:

"E sikur banoret e ketyre vendbanime-
ve te kishin besuar dhe te ishin ruajtur, Ne
do t'ju hapnim begati nga qielli e toka" 45 .

Besimi (imani) s'eshte vetem te thuash
"La Ilahe il-lall-llah Muhamedun Resu-
lull-llah" me gjuhen tende, apo ta madh-
erosh Allahun xh.sh. e ta permendesh Ate,
po besimi eshte qe te nxit te punosh, besi-
mi eshte devotshmeria dhe perqendrimi ne
urdhrat e Allahut xh.sh., dhe duke i ruajtur
normat e Tij.

Sikur t'i benim, keto do te ishim nder
popujt me te pasur, keshtu kemi qene ne
nje kohe, saqe Umer ibn Abdul-Azizi dhe
mekembesit e tij kerkonin ndonje te varfer
qe meritonte sadakane, po nuk gjenin, te
gjithe kishin bollek dhe pasuri, drejtesia e
Islamit mbreteronte gjithandej, nuk kishte
mbetur nder njerez ndonje i uritur dhe as i
varfer.

Ndoshta do te kthehemi tek Allahu
xh.sh. per te trokitur ne deren e Tij, duke u
penduar e duke kerkuar falje dhe duke the-
ne ashtu sic paten thene babai yne Ademi
(alejhis-selam) dhe nena jone Havaja:

"Ata te dy thane: Zoti yne, ne i beme te
padrejte (i demtuam) vetvetes sone, e, ne
qofte se nuk na mbulon (mekatin) dhe nuk
na meshiron, ne me siguri jemi prej te
shkaterruarve!" 4 *.

(Perkthimi dhe pershtatja e ketij artikulli eshte he-
re nga libri "Ligjeratat e Shejh El Kardawit ", per-
gatitur nga Halid Essa 'd, mektebetu vehbeh,
Kajro, 2001, vellimi IV, faqe: 121-136).

Perktheu dhe pershtati:
Mr. Faruk Ukallo

Fusnotat:

1. Kjo ligjerate eshte mbajtur ne xhamine e Umer

iben Hattabit ne Devha, me 17.10.1997.

2. Kurejsh, 1-4. Perkthimin e ajeteve Kur'anore

nga gj.arabe ne gj.shqipe e huazova prej perk-
thimit te Kur'anit nga H.Sherif Ahmeti, Pri-
shtine, 1988.

3. En-Nahl, 112.

4. Hadithin e transmetojne: Buhariu, Muslimi dhe

Nesaiu nga Ebu Hurejreja (radijall-llahu anhu).

5. ElBekare, 168.

6. ElMulk, 15.

7. El Isra, 70.

8. En-Nahl, 10-14.

9. En-Nahl, 66-68.

10. ElXhathije, 13.

1 1 . Llukman, 20.

12. Hadithin e transmetojne: Nesaiu dhe Iben Ma-
xheja nga Ebu Hurejreja (radijall-llahu anhu).

13. Fussilet, 10.

14. ElA'raf, 10-11.

15. Hud, 6.

16. Jusuf, 111.

17. Jusuf, 47.

18. Jusuf, 48.

19. Jusuf, 88.

20. Hadithin e transmetojne: Ahmedi, Ebu Davu-
di, Tirmidhiju dhe Nesaiu nga Seid iben Zejdi
(radijall-llahu anhu).

21. Hadithin e transmetojne: Buhariu, Muslimi,
Ahmedi dhe Tirmidhiju nga Enesi (radijall-
llahu anhu).

22. Hadithin e transmetojne: Buhariu dhe Ahmedi
nga Enesi (radijall-llahu anhu).

23. El Maide, 103.

24. ElEn'am, 143.

25. ElEn'am, 140.

26. ElBekare, 261.

27. El Muzzemmil, 20.

28. ElA'raf, 31.

29. Hadithin e transmetojne: Muslimi, Nesaiu dhe
Iben Maxheja nga Xhabiri dhe Enesi (radijall-
llahu anhuma).

30. Jasin, 33-35.

31. Hadithin e transmetojne: Muslimi, Nesaiu dhe
Iben Maxheja nga Xhabiri dhe Enesi (radijall-
llahu anhuma).

32. Hadithin e transmetojne: Buhariu dhe Muslimi
nga Iben Umeri dhe Ebu Hurejreja (radijall-
llahu anhuma).

33. Hadithin e transmetojne: Iben Ebi Dunja dhe
Taberaniu.

34. Nje sa'a eshte e barabarte me 4 kg.

35. Hadithin e transmeton Ebu Davudi nga Iben
Abbasi (radijall-llahu anhuma).

36. El Maide, 89.

37. El Bekare, 184.

38. ElBeled, 11-17.

39. El Insan, 8-9.

40. Hadithin e transmetojne: Taberaniju dhe Be-
zzari nga Enesi (radijall-llahu anhu).

41. Hadithin e transmetojne: Taberaniju dhe Ebu
Ja'la nga Iben Abbasi (radijall-llahu anhuma).

42. El Maun, 1-3.

43. ElFexhr, 17-18.

44. El Muddeththir, 38-44.

45. El A'raf, 96.

46. El A'raf, 23.

dituria islame / 211

29

Akaid

Synimi per berjen e vepres se keqe,

eshte nje e keqe

(Shpjegim akaidologjik i thenies se Imam Bezdeviut r.h.) 1

Orhan Bislimaj

Hyrje

Ne shume raste ndodh qe njeriu 'sy-
non' te' beje nje veper te keqe, por per
shkaqe te ndryshme, qofshin keto sub-
jektive (te brendshme) apo objektive (te
jashtme), nuk e ben ate. Si qendron ce-
shtja e ketij 'synimi'?. A konsiderohet
ky 'synim' per vepren e keqe, veper e
keqe edhe nese nuk realizohet ne veper,
apo jo?! Nese konsiderohet i tille, a ko-
nsiderohet mekat, per te cilin besimtari
do te merret ne pergjegjesi tek Allahu
dhe a ka nevoje per te kerkuar falje per
te, apo nuk konsiderohet fare mekat,
meqe vepra nuk eshte realizuar?

Nga thenia e lartecekur e Imam Bez-
deviut r.a., duket qarte se 'synimi' per ta
bere vepren e keqe, konsiderohet veper e
keqe. Kjo qe ka thene ky imam, pa dy-
shim permban nje mencuri te thelle dhe
te gjere, e cila reflekton, ne radhe te pa-
re, rendesine e pjeses shpirterore te nje-
riut; ne radhe te dyte sistemin e persosur
te doktrines islame, e cila ne permbajt-
jen e vet permban esencialisht nje strate-
gji te mirefillte ne kalitjen e vetedijes se
njeriut per vepra te mira edhe duke pen-
guar mendimet e liga; dhe ne radhe te
trete, meshiren e Allahut ndaj besimtar-
it, duke ia falur ato qe njeriu nuk mund
t'i kontrolloje ne vetvete.

Domethenia gjuhesore

dhe terminologjike

e fjales "el-hemmu"

Aktit te 'synimit' per berjen e nje ve-
pre, pa marre parasysh cilesine e saj, ne-
se ajo eshte e mire apo e keqe, i thone
'el-hemmu' - synimi. Fjala 'el-hemmu',
ne aspektin gjuhesor eshte fjale e gjuhes
arabe dhe nenkupton aktin e synimit per
te vepruar nje veper, te cilen megjithe-
kete (per arsye te njohura apo te panjo-
hura) nuk e ben (dikush). 3 Ndersa ne

Imam Bezdeviu r.h. ka thene:
"Nuk ka mospajtueshmeri ndermjet
ymetit se synimi per ta bere vepren e
keqe (edhe nese nuk e ben ate) eshte
nje e keqe, mir'epo, megjitheket'e, si-
pas ehlus-sunneti vel xhemaatit, ajo
konsiderohet e falur, per shkak te
premtimit te Allahut te Madheruar." 1

aspektin terminologjik, nocioni 'el-hem-
mu', si term akaidi, ka te beje me besim-
tarin i cili synon te beje nje veper te mire
a te keqe, por nuk mund ta realizoje per
ndonje arsye. Ne kete kontekst ekziston
hadithi i Pejgamberit a.s., te cilin e tran-
smetojne Buhariu dhe Muslimi nga Ibni
Abbasi r.a., se Pejgamberi ne ate qe tra-
nsmeton nga Allahu i Madheruar, ka
thene:

"...Kush synon te beje nje veper te
mire e nuk e vepron, Allahu tek Ai do te
shkruaje nje veper te mire te plote...
Kush synon te veproje nje veper te keqe
e nuk e vepron, Allahu do te shkruaje nje
veper te mire te plote... " 4

Ef|=#il=P

n=irla

map

Dallimi ndermjet nocioneve

'el-hatretu', 'el-hemmu'

dhe 'el-azmu'

Fakti se percaktimi i sakte i fjales 'el-
hemmu', eshte pakesa i veshtire, ka bere
qe kjo te diskutohet nga dijetaret se
5 'nenkupton ne te vertete fjala 'el-hem-
mu'. Ka mendime qe thone se nocioni
'el-hemmu' eshte sinonim i fjales 'el-
hatretu' - 'mendimet qe nuk zene vend
ne zemer'. Mirepo, mendimi mbizoteru-
es eshte se ekziston dallimi ndermjet fja-
les 'el-hemmu' dhe 'el-hatretu'. Derisa
fjala 'el-hemmu' - shenon ate qe njeriu
planifikon me vetedije te plote dhe me
paramendim per ta vepruar, fjalen 'el-
hatretu' - shenon ate qe vjen ne mendje
pa paramendim, dhe nuk llogaritet me-
kat aq sa nevojitet te kerkuarit falje per
te dhe te ndodhe ndonje ndeshkim. 5 Per-
vec kesaj, po keshtu fjala 'el-hemmu' ka
nje nuance dallimi nga fjala 'el-azmu',
ndonese qe te dyja kane nje linje fokusi-
mi.

Ne baze te veshtrimit te permbajtjeve
te ajeteve, pastaj haditheve dhe fjaloreve
te ndryshem, mund te konstatojme se
nocioni 'el-hemmu' interferon ndermjet
fjales 'el-hatretu' dhe 'el-azmu'. E para,

^BlljjaJ^

wwM

Ifxj I f "* ^ I f*~ '_jk

mwh

is=irl!ii

n=irl!ai

30

dituria islame / 211

jo gjithhere mund te jete pikenisja e saj,
ndersa e dyta shenon piken e fundit ne
kapercyell para aktit te kryerjes se nje
vepre te caktuar. Apo, sipas nje karak-
terizimi te pergjithesuar, fjala 'el-hatre-
tu' - referon imagjinaten e paformesuar
te besimtarit per nje veprim te caktuar,
'el-hemmu' - referon mendimin e for-
mesuar per nje veprim duke inkorporuar
synimin per te, ndersa 'el-azmu' - refer-
on vendosmerine e menduar per te ve-
pruar nje veprim te caktuar. 6

Poenta e ^eshtjes

Eshte parim universal i fese islame se
doktrina e saj nuk karakterizohet vetem
nga vlera formale te njeriut, sepse, para
se gjithash, feja islame eshte besim (aki-
de, akd), pra lidhja e fuqishme e njeriut
per nje objektiv te caktuar, ne rastin ko-
nkret per Allahun e Madheruar, e pastaj
ajo karakterizohet per ligje dhe veprime
praktike te te gjitha atyre obligimeve,
qofshin te detyrueshme apo vullnetare,
qe dalin nga pranimi dhe deklarimi i atij
besimi. Nisur nga ky parim, besimi is-
lam insiston qe ne njeriun, perkatesisht
ne vetedijen e tij dhe ne shpirtin e tij, te
instaloje kriterin themeltar sipas te cilit
do ta beje 9do veprim te tij, pa marre pa-
rasysh nese kjo ka te beje me veprat e
gjymtyreve apo me bindjet e brendshme
te tij . Kete ia ben te qarte duke i treguar
se per te gjitha bindjet a mendimet qe i
peshperit ne shpirt, jane te njohura dhe
te ditura per Krijuesin e tij, Allahun e
Madheruar, para te Cilit do te dale ne
llogari per te gjitha bemat e tij. 7 Mbase
ketu qendron edhe mencuria e vertete,
qe pershkon denjesisht te gjitha metodat
e fese islame ne edukimin e shoqerise
njerezore, sikunderqe po ketu fillon
edhe pergjegjesia per te gjitha veprimet
e tij, jo vetem per veprimet e realizuara,
por edhe per ato per te cilat ka vendosur
te veproje, por per arsye te justifikuesh-
me apo te pajustifikueshme, nuk i ka re-
alizuar.

Fakti se nuk eshte njesoj si kur syno-
jme nje veprim per ta vepruar, si kur nuk
e mendojme fare nje gje te tille, - eshte
nje argument se 'synimet' per veprimin
e nje vepre te keqe, kjo eshte nje e keqe
qe shoqerohet me pergjegjesi tek Allahu
i Madheruar. Kjo, sepse, pikepamjet e
brendshme te besimtarit, te cilat ne rea-

litet perbejne trupin kontrollues dhe kor-
rektues te veprimeve te tij ne pergjithesi,
duhet te jene te prira per mendime te
ndershme dhe te ndergjegjshme. 'Syni-
met' e tij per te vepruar dicka, ne shikim
te pare, jane po ato qe predestinojne mu-
ndesite e realizimit te vepres se caktuar.
Ky eshte nje rregull logjik. Secili qe sy-
non per te bere nje veper, ai kete e ben
sepse deshiron qe ta veproje ate, perndr-
yshe nese nuk do te deshironte, ai edhe
nuk do te synonte fare per nje gje e tille.
Serish, sipas kesaj teorie, besimtari qe
'synon' per te bere nje te keqe, pa marre
parasysh se do te mund ta realizoje apo
jo, ai faktikisht ka hyre ne ate te keqe,
sepse ka provuar per ta bere.

Keto dhe shume arsye te tjera, bejne
qe dijetaret e ehlus-sunneti vel xhemaa-
tit, te deklarojne se "vendosja per ta bere
vepren e keqe, konsiderohet veper e ke-
qe vete ajo (vendosja), paveresisht nga
vepra e keqe, te cilen e ka synuar per ta
bere. 8 Pra 'vendosja', eshte entitet ne ve-
te, kurse vepra e keqe eshte po ashtu nje
entitet tjeter ne vete.

Llojet e synimit per berjen
e vepres se keqe

Eshte shume me rendesi te bejme da-
llim ndermjet llojeve te 'synimit' per te
vepruar nje veper te keqe. Sepse, nuk
mund te gjykojme ne total per te gjitha
llojet e 'synimit', duke u bazuar ne apa-
rence te formules, te cilen Imam Bezde-
viu r.h. e ka artikuluar ne thenien e tij.
Ne kete aspekt, synimi per ta bere vep-
ren e keqe (el-hem-mu bis-sejjieti) eshte
tri llojesh:
E para: Synimi per ta bere vepren e keqe

dhe lenia e saj per hir te Allahut, e jo

per hir te dikujt tjeter;
E dyta: Synimi per ta bere vepren e keqe

dhe lenia e saj per hir te njerezve; dhe
E treta: Synimi per ta bere vepren e keqe

dhe pamundesia per ta vepruar ate per

shkak te faktoreve te jashtem.

Lenia e 'synimit'

per te bere veper

te keqe per hir te Allahut

Lenia e 'synimit' per berjen e vepres
se keqe, ka te beje me besimtarin, i cili
megjithese ka vendosur per te bere nje
veper te keqe, ben kthese ne vetvete dhe,
per hir te Allahut, e braktis ate 'synim',

pra nuk e realizon ne veper. Per gjestin e
ketille, Allahu i Madheruar do t'i shkru-
aje nje te mire te plote. Mirepo, per te
qene kjo e mire kesisoj, ajo paraprakisht
duhet te permbushe nje rregull te caktu-
ar, te cilin e permend Hittabiu, i cili tho-
te:

"Shkruarja e vepres se mire, veper e
mire, per shkak te braktisjes se veprimit
te ndonje vepre te keqe, eshte qe ai qe e
le (et-taariku), para se gjithash te kete
mundesi potenciale per ta bere ate veper
te keqe, e pastaj, megjithekete mundesi,
ai e le dhe nuk e ben. Sepse, vazhdon
Hitabiu, njeriu nuk mund te quhet "le-
nes" perderisa nuk ka mundesi per ta ve-
pruar akecilen veper. Kjo nenkupton
rastin kur ndermjet tij dhe deshires per
te bere nje veper, i shfaqet nje pengese
(maani'un), qe e privon nga mundesia,
si per shembull, ai qe shkon tek nje fem-
er per te bere zina (prostitucion), dhe ra-
stesisht e gjen deren te mbyllur, keshtu
qe nuk mund ta hape per te realizuar
aktin." 9

Perpos kesaj rregulle qe eshte e per-
gjithshme dhe pershkon secilin lloj te
'synimeve' qe i permendem me lart, ne
anen tjeter, ne menyre qe braktisja per
hir te Allahut e 'synimit' per te vepruar
nje veper te keqe, te certifikohet nje e
mire e plote tek Allahu i Madheruar, ku-
shtezohet nga tri kushte:

1 . qe lenia e synimit per veper te keqe te
ekzistoje krahas mundesive potenci-
ale per ta vepruar ate;

2. qe lenia e synimit per veper te keqe te
ndodhe vetem per hir te Allahut te
Madheruar dhe te askujt tjeter, dhe

3. qe "lenesi", te mos deklaroje me goj-
en e tij publikisht se ka ndermend ta
beje kete apo ate veper tjeter te keqe.

Keto kushte kane mbeshtetje ne
shume hadithe te Pejgamberit a.s.. Ne
hadithin qe percjell Hem-mam bin Mu-
neb-bih, e ky nga Ebu Hurejra r.a., Re-
sulullahi s.a.v.s. ne ate qe e transmeton
nga Allahu i Madheruar, ka thene:

"Kalall-Llahu az-ze ve xhel-le:...
idha tehad-ethe bi en ja'mele sej-jieten
fe ene agfiruha lehu ma lem ja'melha, fe
idha amileha fe ene ektubuha lehu bimi-
thliha. Ve kale Resulull-llahi sal-lall-
llahu alejhi ve sel-leme kaletil melaiketu
rab-bi dhake abduke juridu en ja'mele
sej-jieten ve huve ebsaru bihi. Fe kale

dituria islame / 211

31

urkubuhu fein amileha fektubuha lehu
bimithliha ve in terekeha fektubuha lehu
haseneten innema terekeha min xherr-
rraje..."

"Allahu i Madheruar ka thene: Kur
robi Im ... flet ne vete per te vepruar nje
veper te keqe, perderisa nuk e vepron,
Une ia fal ate. E nese e vepron ate, per
te i shkruaj njefishin (nje te keqe) e asaj
vepre. Pejgamberi a.s. tha: Melaiket
thone: O Zot, ky robi yt deshiron te vep-
roje nje veper te keqe, nderkohe eshte i
vetedijshem per te keqen e saj. Ai
(Allahu) thote: vini re (ndiqeni) nese e
vepron, atehere shkruajini nje veper te
keqe, e nese heq dore e nuk e ben, ate-
here shkruajini nje te mire, ngaqe e ka
lene nga frika Ime. . ."'"

Sipas ketij hadithi, Allahu i Madhe-
ruar "vendosjen per ta bere vepren e ke-
qe duke ekzistuar mundesia e saj", e ka
llogaritur veper te keqe, mirepo ajo kon-
siderohet e falur (e pa ndeshkueshme)
ne shenje nderimi ndaj ymetit te Muha-
medit a.s. (sej-jieten magfureten kiram-
eten lihadhihil ummeti)."

Kjo, sepse, eshte shume veshtire qe
njeriu t'i kontrolloje hidherimet e tij apo
gjendjet e tij emocionale, te cilat ne raste
specifike, imponojne mendime te iritue-
shme. Nese besimtari do te merrej ne
pergjegjesi per te gjitha keto, shpirti i tij
do te rendohej me di9ka qe eshte e pape-
rballueshme, sepse ai karakterizohet nga
cilesi qe me shume veshtiresi mund t'i
dominoje, sikurse jane hidherimi, nervo-
zizmi, xhelozia etj.. Nje shqetesim te ke-
tille e kane shprehur edhe ashabet - sho-
ket e Pejgamberit a.s. para Resulullahit
s.a.v.s..

Imam Ahmedi transmeton prej Mu-
xhahidit, i cili thote: Hyra tek Ibni Abasi
dhe i thashe: O baba i Abasit, isha tek
Ibni Omeri e ai e lexoi kete' ajet dhe qau.
Ai tha: Cilin ajet e lexoi. Une i thashe:
ajetin "e per ate qe e keni ne shpirtin
(veten) tuaj, e shfaqet haptazi ose e
mbajt'et fshehte, Allahu do t'ju marre
ne pergjegjesi (llogari)... " Ibni Abbasi
tha: Kur u shpall ky ajet, ashabet u bren-
gosen dhe u zemeruan shume dhe thane:
"O, i Derguari i Allahut, u shkaterruam.
Nese pergjigjemi per fjalet qe themi dhe
per veprat qe bejme, 9do gje eshte ne
rregull, por zemrat nuk mund t'i dirigjo-
jme". I Derguari a.s.v.s. u tha: "Thoni:
Degjuam dhe respektuam", e ata thane:
Degjuam dhe respektuam. Tha, ky ajet u
shfuqizua nga ajetet vijuese: I Derguari
asaj qe iu shpall prej Zotit te tij, e ashtu
edhe besimtaret. Secili i besoi
Allahut..." deri tek Fjalet e te Lartma-
dherishmit: "Allahu nuk e obligon asnje
njeri pertej mundesise se tij, atij (njeriut)
i takon ajo qe e fitoi dhe atij i bie ajo ( e
keqe) qe meritoi". Keshtu, ua fal ate qe
ua peshperit shpirti, nderkaq do te
pergjigjen per punet qe i bejne. 12

Kete brenge qe ashabet kishin ngritur
tek Pejgamberi a.s., Allahu i Madheruar,
nga meshira e Tij, ua ka lehtesuar per-
mes faljes se Tij. Kjo falje nga Allahu,
pervefqe ka mbeshtetje ne hadithin e
sapotheksuar, ka mbeshtetje edhe ne
hadithin tjeter ne vijim.

Transmeton Ebu Hurejre r.a., i cili ka
thene: Ka thene Pejgamberi a.s.:

"innallahe texhaveze liummetii ma
had-dethet bihi enfuseha ma lem jetekel-
lemu ev ja'melu bihi"

"Allahu ia ka falur ymetit tim ate qe
jlasin ne vete, perderisa te mos e flasin
publikisht dhe te mos e veprojne""

Sipas ketyre haditheve, tregohet qarte
se lenia e vepres se keqe "kushtezohet
qe te jete per Allahun. Ky person meri-
ton nje te mire te plote, ngase, duke lene
punen e keqe, ka pasur per qellim pel-
qimin e Allahut". 14

Lenia e 'synimit'

per te bere veper

te keqe per hir te njerezve

Derisa lenia e 'synimit' per te bere
veper te keqe, per hir te Allahut, konsi-
derohet nje e mire e plote tek Allahu, ne
anen tjeter, besimtari 'qe le veprimin e
punes se keqe, pasi kishte vendosur ta
bente, nga frika e njerezve ose per lavd,
ai nuk meriton qe per kete t'i shkruhet
ndonje e mire. Madje thuhet se ai do te
denohet per lenien e punes se keqe per
kete qellim, sepse ai i ka dhene perparesi
frikes se njerezve ndaj frikes se Allahut,
nje gje qe eshte haram. Po ashtu lenia e
vepres per lavd eshte haram." 5 Kete du-
kuri, Pejgamberi a.s. ne nje rast tjeter e
ka llogaritur si politeizem te vogel apo
shirk te vogel.

Transmeton Imam Ahmedi nga Mah-
mud bin Lebid r.a. se Pejgamberi a.s. ka
thene: "Inne ahvefe ma ehafu alejkum
esh-shirkul asgaru. Kalu ve mesh-shirk-
ul asgaru ja Resulall-llah. Kale er-rrijau,
jekuluLl-Llahu az-ze ve xhel-le lehum
jevmel kijameti idha xhuzijen-nasu bi
a'malihim idh'hebu ilel-ledhine kuntum
turaune fid-dunja fendhuru hel texhi-
dune indehum xhezaen"

"Une per ju frikesohem me se shumti
nga shirku i vogel (esh-shirkul asgar).
Ata (sahabet,) i thane: O i derguari i All-
llahut c 'eshte shirku i vogel? (Pejgam-
beri a.s.) tha: Eshte rijaja - te beret e nje
vepre edhe per hir te njerezve. Allahu i
Madheruar do t 'u thote atyre ne Diten e
Kiametit, kur njerezit do te shperblehen
per veprat qe kane bere: shkoni ne dynja
tek ata per te cilet keni vepruar dhe keni
pasur kenaqesine qe t'u shohin, a mos
do te gjeni ndonje shperblim!?' 6

32

dituria islame / 211

Lenici e 'synimit' per te bere

veper te keqe per shkak

te pamundesise

Dijetaret nuk jane te nje mendimi
rreth ceshtjes se atij qe, ndonese ka sy-
nuar te beje veper te keqe, per shkak te
faktoreve te jashtem, nuk mund ta beje.

Ne shume vende ne Kuran, Allahu i
Madheruar terheq verejtjen per gjerat e
liga qe i perkasin sferes se brendshme te
njeriut, e qe ne nje rast te mundshem,
mund te cojne ne realizimin e akteve te
shemtuara (mekateve). Po ne keto citate,
jane konsideruar me pergjegjesi vepri-
met e zemres apo te gjitha ato 'synime'
qe reflektojne berjen e nje vepere te ke-
qe, por qe, per shkaqe te jashtme, nuk
mund te realizohen praktikisht. Besim-
tari i ketille, jo qe nuk eshte justifikuar,
po perkundrazi, eshte permendur se do
te barte pergjegjesine e 'synimit'. Le t'i
permendim disa prej ketyre citateve:

Ata te cilet deshirojne qe tek besint-
taret te perhapet imoraliteti, ata i pret
denim i dhembshem ne kete bote dhe
ne bot'en tjet'er... ""

"Oju qe keni besuar, largohuni prej
dyshimeve te shumta, meqe disa dyshi-
ntejane mekat... "'"

Pastaj ajeti, te cilin e kemi permend-
ur me lart:

"...E per ate qe keni ne shpirtin
tuaj, e shfaqet haptazi ose e mbajtet
fshehte, Allahu do t'ju marre ne per-
gjegjesi, e iafal atij qe do dhe e d'enon
ate qe do.. "".

Ne keto citate, Allahu xh.sh. ka per-
mendur pergjegjesine per ato gjera te
liga qe njerezit i mbajne ne zemrat
(shpirtrat) e tyre, duke saktesuar se i de-
klaruan publikisht ose jo, pergjegjesia
per to u takon njesoj. Mirepo, per cfare'
intrigash eshte fjala? Mbase, sigurisht se
jo per ato intriga qe njeriu fsheh ne zem-
ren e tij, po nuk i vepron per hir te
Allahut, me gjithe mundesine per t'i
vepruar. E as per ato intriga, te cilat ne
menyre te pavetellogaritshme (el-hatre-
tu) interferohen ne mendjen e njeriut, pa
marre parasysh se sa te rrezikshme mu-
nd te jene ato nese do te realizoheshin.
Nese jo keto, atehere vertetohet se ne
ajetet e permendura dhe ne hadithet e
shumta te kesaj natyre, mbase mund te
behet fjale per ato qellime te keqija, qe
ekzistojne ne shpirtin e njeriut, te cilat

me vetedije te plote dhe vendosmeri (el-
azmu) kontribuojne per realizimin prak-
tik te tyre. Per te tilla bindje, njeriu do te
merret ne pergjegjesi, pa marre parasysh
nese i mban te fshehura, i publikon ato
apo i realizon ne veper. Per te gjitha, pa
dallim, ekziston pesha e pergjegjesise
tek Allahu i Madheruar ne proporcion
me peshen e rende te vepres se lige, po-
tencialisht te mundshme. Sepse eshte e
qarte, vendosja dhe pastaj realizimi pra-
ktik i aktit te vepres se keqe, eshte me i
rende se sa nje akt qe ngel vetem ne fa-
zen e 'synimit' a 'vendosjes' dhe per
shkaqe te jashtme penguese, nuk arrin te
realizohet. Ne kete aspekt, argument ke-
mi hadithin e vertete, te cilin e transmet-
on Buhariu, ku Pejgamberi a.s. ka thene:

"Kur dy myslimane ndeshen me
shpatat e tyre, atehere mbytesi dhe i
mbyturi jane ne zjarr. I eshte thene Pej-
gamberit a.s.. Ky eshte vrasesi, por si
eshte puna e te vrarit? Pejgamberi a.s.
tha: "Ai e kishte synuar vrasjen e vellait
te vet". 20

Megjithekete, le ta themi edhe kete se
ekziston mendimi pragmatik i dijetare-
ve, qe 'synimet' per te bere vepra te ke-
qija (pa marre parasysh se per cfare
arsyesh nuk ka mundur ta realizoje), te
cilat nuk e marrin formen e prere te ven-
dosmerise dhe perderisa pronari i tyre
nuk i publikon, pra nuk i flet haptazi, - te
falen tek Allahu i Madheruar nepermejt
formave te ndryshme, perfshire ketu
berjen e veprave te mira, largimin nga
mekatet e medha, pastaj kerkimin e falj-
es, pendimin etj. 21 Por, mbi te gjitha, kur
jemi ketu, duhen respektuar dy kushtet
kryesore: 1. mospublikimi i synimit te
keq dhe 2. mosveprimi i asaj vepre te
keqe te synuar, sipas hadithit te Pejga-
mberit a.s.

"Allahu ia ka falur ymetit tim ate qe
flasin ne vete, perderisa te mos e jlasin
publikisht dhe te mos e veprojne". 22

Fusnotat:

1. Emri i plote i Imam Bezdeviut eshte: Sadrul
Islami, Muhamed bin Mahmud bin El-Husejn
bin Abdul Kerim, El-Bezdeviu, nip i Abdulke-
rim bin Musa bin Isa, njeri nga nxenesit e imam
Maturidiut (v.333/944). (shih: Prof. Dr. Bekir
Topaloglu, "Hyrje ne Kelam ", Prishtine 2002,
fq. 130.

2. Muhamed bin Muhamed bin Abdu'l Kerim El-
Bezdevij, "Kitabu usuli'd-din" me perpunim
shkencor te Dr. Hans Peter Linss, boton Daru
ihjai'l kutubi'l arebijjeh 1383 h / 1963 m, Kairo,
fq. 216

3. Krahaso: Ibrahim Mustafa; Hamid Abdul Kadir;
Ahmed Hasan Ez-Zijat; Muhamed Alij Nexhar,
"El-Mu'xhemul vesit"- 'A, boton Darud-da'veti,
Stamboll, Turqi, 1989/1410, fq.995.

4. Ahmed bin Alij bin Haxher El-Askalanij,
"Fet'hu'l bari sherhu Sahihi'l BuharF Mekte-
betu'd-dari's-selam, botimi i pare 1421 h / 2000
m, Rijad, Kitabur-rikaki, babu: men hem-me
bihasenetin ev bisej-jietin, hadithi nr.6391.

5. El-Bezdevij, "Kitabu usuli'd-din", op.cit.fq.
218.

6. Shih: "El-Munxhid jil-lugati ve'l a'lam", boti-
mi i tridhjete e tete, boton Darul Meshrik, 2000,
Bejrut-Liban; pastaj Dr.Ruhi El-Balbaki, "El-
Mevrid"- kamus arebij-inklizij, boton Daru'l
ilmi li'l melajin, botimi i dhjete 1997, Bejrut;
pastaj Ibrahim Mustafa; Hamid Abdul Kadir;
Ahmed Hasan Ez-Zijat; Muhamed Alij Nexhar,
"El-Mu 'xhemul vesiF- 'A, boton Darud-da'veti,
Stamboll, Turqi, 1989/1410, fq.995.

7. Shih: Kur'ani, Kaf:16

8. El-Askalanij, "Fet 'hu 7 bari sherhu Sahihi 1 Bu-
hari" op. cit. Veil. 11, fq. 397.

9. El-Askalanij, "Fet 'hu 7 bari sherhu Sahihi 7 Bu-
harF op. cit. Veil. 11, fq. 396.

10. "Sahihu'l Muslim bi'sherhi'n-Nevevij", botimi
i pare 1347 h\1929 m, el-matbeatu'l misrijetu,
Kajro, veil. II, fq. 148. Sipas versionit te ketij
hadithi, te cilin e transmeton Imam Muslimi ne
Sahihun e vet, thuhet: min xherr-rraje - "qe e ka
lene nga frika Ime. Ndersa sipas transmetimit te
Buhariut nga A'rexhi nga Ebu Hurejra r.a. thuh-
et: min exhlii - "nese e ka lene ate nga frika
Ime". Transmetohet nga A'rexhi se Resulullahi
s.a.v.s. ka thene: Allahu i Madheruar ka thene:
"... kur robi Im deshiron qe te veproje nje veper
te keqe, mos ia shkraani ate para se ta beje. Ne-
se e ben, atehere shkruajani nje te keqe, e nese
e le ate nga frika Ime, shkruajani nje te mire"
(shih: El-Askalanij, "Fet 'hu 7 bari sherhu Sahi-
hi'l Buhari" op. cit. Veil. 11, fq. 396).

11. El-Bezdevij, "Kitabu usuli'd-din", op. cit. fq.
218-219.

12. Ahmedi, veil. I, fq. 332, sipas: "KANDILI
NDRIQUES ne versionin e shkurtuar te Tefsirit
te Ibn Kethirit", boton Fondacioni i Rinise Isla-
me, Zurich, 2007, fq. 670.

13. "Sahihu'l Muslim bi'sherhi'n-Nevevij", botimi
i pare 1347 h\1929 m, el-matbeatu'l misrijetu,
Kairo, veil. II, fq. 146-147.

14. Dr. Mustafa El-Buga dhe Mujidin Mistu, "Komenti i
dyzet haditheve te imam Neveviut", SHB "Furkan
ISM",-Shkup, 1424/2003, fq. 359.

15. Dr. Mustafa El-Buga dhe Mujidin Mistu, "Ko-
menti i dyzet haditheve te imam Neveviut" op.
cit. fq. 359.

16. Musnedi i Imam Ahmedit, Kitabu: Bakije mu-
snedil Ensar, Babu: hadithu Mahmud bin Lebid,
nr. 22523. (citim sipas CD-se).

17. Kur'ani, En-Nur: 19.

18. Kur'ani, El-Huxhurat:12.

19. Kur'ani, El-Bekare:284.

20. El-Askalanij, "Fet'hu'l bari sherhu Sahihi'l
Buhari" op. cit. Veil. 11, fq. 397.

21. Shih: El-Askalanij, "Fet'hu'l bari sherhu
Sahihi'l BuharF op. cit. Veil. 11, fq. 399.

22. "Sahihu'l Muslim bi'sherhi'n-Nevevij", botimi
i pare 1347 h\1929 m, el-matbeatu'l misrijetu,
Kajro, veil. II, fq. 146-147.

dituria islame / 211

33

Ahlak

Rendesia e edukimit per brezin e ri

Duke pasur parasysh se familja
eshte institucioni i pare ku
njeriu merr edukaten, atehere
eshte me rendesi te flasim
rreth obligimeve qe kane prinderit ne
edukimin e femijeve te tyre. Allahu
xh.sh., pasi krijoi njeriun e pare, Adem-
in a.s., me bashkimin e pjeseve apo ele-
menteve te dheut, nuk deshi qe ta linte te
vetmuar, prandaj i krijoi edhe bashke-
shorten e tij, Nenen e pare te njerezimit,
Haven. Prej Ademit a.s. dhe Haves filloi
shtimi i popullsise. Ademi a.s. eshte ba-
bai i njerezimit, kurse Hava eshte nena e
njerezimit. Nuk ka dyshim se femija
eshte dhurata me e cmuar qe Allahu i fal
nje cifti bashkeshortor. Kjo dhurate
duhet ruajtur dhe edukuar me se miri. Se
pari duhet ta dime se femija lind ne for-
men e nje krijese me premisa per ta njo-
hur Zotin e vet te Lartmadherishem.
Allahu xh.sh. e krijoi ne ate natyrshme-
rine qe kerkon me kembengulje njohjen
e Allahut, pastaj pasimin dhe zbatimin e
asaj qe permban kjo njohje. Mirepo, kjo
natyrshmeri ka mundesi te ndryshoje a
te devijoje nga esenca e saj e vertete dhe
ajo qe permban. Nese ndikojne faktore
nga jashte, mund te prishin kete intuite
te tij.

Kete ceshtje ka sinjalizuar edhe Pej-
gamberi s.a.v.s., me thenien e tij:

"Cdo i porsalindur, lind ne natyrsh-
merine e vet, intuiten, dhe me pastaj pri-
nderit e tij e bejne hebre, te krishtere apo
zjarrputist".

Ne hadithin e lartcekur thuhet ne
menyre decidive se prinderit jane ata qe
ndikojne ne femijet e tyre dhe i devijo-
jne ata nga natyrshmeria e tyre. Mund te
perfundojme se, nese ndikimi i prinde-
rve tek femija i tyre eshte ne ate nivel sic
e pershkruan hadithi, derisa arrijne per
t'ia nderruar natyrshmerine e tij, mund
ta devijoje ate nga besimi ne fene e
vertete. Pra, ndikimi i prinderve tek
femija i tyre per ta urdheruar qe te krye-
je detyrimet fetare, qenka shume' lehte
dhe me e efektshme.

Nga ky kendveshtrim, pergjegjesia e
prinderve ne formesimin e femijes, zhvi-
llimin dhe edukimin e tij me nje edukate
te vertete islame, eshte pergjegjesi e ma-
dhe. Nuk mund te mohohet fakti se pri-
nderit jane faktori me i rendesishem ne
edukimin e femijeve, prandaj kesaj pune
duhet t'i qasemi doemos me nje seri-
ozitet te duhur, per te korrur sukses.

E dime qe prinderit kane obligime te
shumta ndaj femijes, si9 eshte sigurimi i
ushqimit, i veshjes, i strehimit dhe i ne-

vojave te tjera materiale (brenda munde-
sive qe kane). Mirepo, para se gjithash,
nga detyrat me te rendesishme te njeriut,
eshte qe femijeve t'u siguroje nje edu-
kate te shendoshe. Nje prej detyrave du-
het te sigurohet ende pa lindur femija:
zgjedhja e bashkeshortes se edukuar ne
frymen islame, ne menyre qe pasardhe-
sit e tij te rriten me edukate islame. Ba-
bai eshte orientuesi i femijes, ndersa
nena eshte shkolla per te.

Per kete na ka porositur edhe i Der-
guari i Allahut, Muhamedi s.a.v.s:

"Gruaja merret (zgjidhet) per kater
gjera: Per pasurine, autoritetin, bukurine
dhe fene e saj, zgjidhe ate qe eshte feta-
re, se do te jesh me i lumturi ne kete bo-
te, po edhe ne boten tjeter".

Pra Pejgamberi s.a.v.s. na ka terhequr
verejtjen se me te vertete si pasuria, bu-
kuria po ashtu edhe autoriteti, jane ngan-
jehere edhe mashtrim per njeriun, por,
mbi te gjitha, njeriu duhet te bindet se
me e mira per gruan e tij do te ishte te
jete besimtare, me edukate te paster isla-
me, sepse prej saj do te kete dobi me
shume se prej atyre qe kane tri cilesite e
tjera, qe i cekem me lart.

Ne e dime se edhe bukuria edhe pasu-
ria jane gjera te perkohshme, kurse feja
(besimi) eshte e rrenjosur ne zemren e
njeriut. Insh Allah do Allahu dhe njeriu
vdes me ate besim qe ka lindur. Perkuj-
desja dhe edukimi i femijes kerkon ma-
turi, shkathtesi, durim dhe moral. Kjo i
takon me shume nenes, ngase juristet
islame kane pikepamjen qe me te rende-
sishme per edukimin jane grate, sepse
ato jane me te dhimbshme, dine te edu-
kojne me se miri, jane me durimtare per
te zbatuar kete obligim, dhe jane me te
aferta me femijet.

T'i jepet perparesi nenes ne edukim,
eshte synet i Pejgamberit s.a.v.s. Trans-

metohet se kishte ardhur nje grua tek
Pejgamberi a.s. dhe i kishte thene:

"O i Derguar i Allahut, vertet barku
im ka qene vendi ku e kam bartur birin
tim, e kam ushqyer prej vetes time, e ba-
bai i tij eshte shkurorezuar nga une dhe
deshiron te ma marre ate".

Pejgamberi a.s. iu pergjigj:

"Ti je me meritore per kete, perderisa
nuk je martuar me dike tjeter"

Pra, familja eshte shkolla e pare ku
femija meson per te ditur se cka eshte e
mire e cka eshte e keqe. Kete detyre kaq
te rendesishme, Allahu xh.sh. ua ka be-
suar prinderve. Ai na ka porositur per-
mes ajetit kuranor:

"O ju qe besuat, ruani veten dhe fa-
miljen tuaj prej zjarrit, lende djegese e te
cilit jane njerezit dhe guret". (Sure Etah-
rim, 6)

Nga ky verset mesojme se Allahu ur-
dheron per te ruajtur vetveten dhe fa-
miljen nga zjarri i Xhehenemit. Meqe
prinderit kane pergjegjesi te madhe ndaj
familjes, per te shpetuar nga ky denim
duhet te punohet sipas porosive kurano-
re dhe haditheve te Pejgamberit s.a.v.s..
Muhamedi s.a.v.s. i porosit prinderit
duke thene:

"Posa te linde femija, duhet t'i thirret
ezani ne veshin e djathte dhe ikameti ne
te majtin, duhet pagezuar me emer te
mire me kuptim te mire dhe te pershtat-
shem per femijen e vet".

Sipas studimeve, emri i zgjedhur per
nje person luan rol ne percaktimin e per-
sonalitetit te tij / te saj .

I derguari i Allahut, s.a.v.s thote:

"Emrat me te dashur te Zotit jane
Abdullah dhe Abdurrahman".

Mandej duhet te organizohet akika,
d.m.th. te theret kurban ne diten e 7. Po
kete dite i hiqen floket dhe maten sa gra-
me peshojne ato. Pastaj pyetet se sa ku-
shton nje gram argjend, dhe aq te holla
duhet te jepen sadaka, d.m.th. per vleren
e atyre flokeve te femijes.

Kur femija fillon te dalloje te miren
nga e keqja, atehere duhet ndikuar tek
ai, qe te fitoje shprehi per namaz.

Pejgamberi s.a.v.s. thote:

"Urdheroni femijet tuaj ta falin nama-
zin ne moshen 7-vje?are, ndersa nde-
shkoni per te ne moshen 10-vjecare dhe
ndajini ne shtreter".

Te gjitha qeniet njerezore kane nevo-
je per dashuri, miresi dhe ngrohtesi, pa-
varesisht nga mosha a gjinia e tyre.
Mirepo, femija ka nevoje shume per
dashurine e prindit. Dashuria eshte nje
prej elementeve qe mund te prishin edhe

34

dituria islame / 211

rehatine ne mesin e femijeve, sidomos
nese prindi ben dallime midis tyre. Qo-
fte mashkull a femer, duhet te trajtohen
te' gjithe njesoj a ne menyre te barabarte,
se perndryshe kjo ben qe te linde edhe
urrejtja ne mes tyre. Transmetojne Bu-
hariu dhe Muslimi se i Derguari s.a.v.s.
ka thene:

"Kini frike Zotin dhe mbani drejtesi
ndaj femijeve tuaj".

Sa i perket dhenies perparesi djalit
ndaj vajzes, qe eshte edhe tradite e pop-
ullit tone, Pejgamberi s.a.v.s. thote:

"Kush ka femije femer dhe nuk e len-
don e nuk i jep perparesi djalit ndaj saj,
Allahu do ta fuse ne Xhennet".

Per sa i perket rendesise se femres,
mund te kuptojme me se miri nga Kur-
ani dhe hadithet e shumta te Pejgamberit
s.a.v.s., Islami e ka lartesuar femren ne
Kuranin e madherueshem, saqe e ka ve-
9uar nder suret e gjata te tij. Nje sure e
ka quajtur me emrin e femres, sure "En-
nisa" dhe ne te permend te drejtat e saj,
ndersa, sa kohe qe nuk ka ndonje sure qe
te jete quajtur "Burri" a "Burrat".

Kurse Pejgamberi s.a.v.s ka thene:

"Kush ka tri vajza a tri motra, ose dy
vajza a dy motra dhe tregohet i bute me
to, duke u perkujdesur per to dhe duke i
martuar mire, - e ka merituar Xhenne-
tin".

Pastaj thote:

"Te edukosh nje mashkull - ke edu-
kuar nje individ, kurse te edukosh nje
femer, ke edukuar nje brez".

Pra, prinderit duhet te kene kujdes ne
veten e tyre per sjelljet e tyre, sepse ata
jane pasqyre e femijeve te tyre. Ngase
femija nuk do te jete i mire, nese nuk
mbahet ne mbikeqyrje, duke pasur gjith-
nje parasysh faktin se tek ai ndikojne
edhe shume faktore te tjere. Ata jane:
rrethi, ambienti, shoqeria, kinemaja, te-
levizori, radio etj. Nese lejojme qe keta
faktore te ndikojne negativisht tek femi-
ja, atehere ai do te jete jashte norma ve te
moralit islam dhe do te mbetet i paedu-
kuar ne frymen islame.

Nga ky paedukim do te pesosh edhe ti
nje dite, dhe do te pendohesh. Kete re-
alitet mund ta kuptojme nga nje ngjarje
e udheheqesit te besimtareve. Njehere
nje prind shkoi tek Omeri r.a. per t'u
ankuar per femijen e tij, se ai nuk sillej
mire ndaj tij. Omeri r.a. e keshilloi qe ta
denonte.

Djali i tha: "O prijes i besimtareve !
A nuk ka detyra prindi ndaj femijes?"

Omeri i tha: "Po si jo!"

Atehere djali i tha: "Cilat jane ato?"

Omeri i tha: "Qe, kur te martohet, te
gjeje nje grua te mire; kur te linde femi-
ja, t'i vere nje emer te mire, t'ia mesoje
librin, Kuranin".

Djaloshi tha: "O prijes i besimtareve,
ai nuk ka bere asnjeren prej ketyre".

Nena qe me ka lindur, ka qene zjar-
rputiste e emrin ma ka vene "Xhealen"
(emer jo i mire), dhe nuk me ka mesuar
nga Kurani asnje shkronje". Omeri e
shikoi prindin dhe i tha:

"Ke ardhur te ankohesh per mossjellj-
en e mire te djalit tend, e ti qenke fajtori
kryesor".

Sidoqofte, prinderit duhet te bejne
durim ne edukimin e femijeve per t'i
dhene shoqerise dhuraten me te madhe e
me te larten dhunti: femije te udhezimit
e te rruges se drejte; femije te diturise
dhe te besimit, e, per te qene ndihma dhe
nje dore per ta ne pleqeri, thesar per ta
pas vdekjes, meqe me ta do te shtohen te
mirat e tyre dhe me ta do te rriten shka-
llet ne Ahiret.

Pejgamberi s.a.v.s. ne nje hadith
thote:

"Vertet njeriut, qofte baba a nene, do
t'i ngrihet shkalla e tij ne Xhennet aq
lart, saqe thote:

"0 Zot, prej nga kjo per mua?"

I thuhet atij :

"Prej femijeve te tu, te cilet kane bere
dua per ty dhe kerkojne falje gabimesh".
(Transmetojne Ahmedi dhe Ibn Maxhe).

Pra, nga kjo perfundojme se prindi
duhet te pekujdeset per edukimin e fe-
mijes, sepse Pejgamberi s.a.v.s na ka ter-
hequr verejtjen se femijet nuk do te na
vlejne nese i leme t'i edukoje koha, pa
mbikeqyrjen dhe kujdesin tone.

Ai thote:

"Ate qe nuk e edukojne drejt prinde-
rit, do ta edukoje koha".

E nese i leme femijet ne meshiren e
kohes, jemi deshmitare se ne mesin ku
jetojme ne, eshte veshitire qe femija te
edukohet si duhet. Nese hapim ekranin
televiziv, do te verejme se shumica e
emisioneve a serive qe transmetohen,
qofshin edhe sosh qe vijne drejtper-
drejte, ndikojne ne prishjen e moralit te
femijes, po edhe te te rriturit.

Kur femija te arrije ne moshen e ma-
rteses, prindi duhet te kerkoje per te
bashkeshort a bashkeshorte besimtar/be-
simtare, me perpar sesa te bukur, me au-
toritet apo te pasur, ngase duhet te kihet
parasysh se martesa eshte bashkim dy
vetash e jo shitblerje, po nese tek nje pe-
rson gjenden pasuria dhe besim, te dyja,
atehere kjo eshte nje prej miresive te
Zotit.

Krahas obligimeve dhe te gjitha kety-
re te mirave qe na i dhuron All-llahu i
Madheruar, ekziston edhe mundesia e
sprovimit me me te dashurit tane, ne ke-
te rast, pra me femijet, sic mund te jene
semundje te ndryshme ose edhe marrja e
jetes se tyre dhe sprova te llojllojshme.

Mirepo, me cfaredo sprove nga e cila
goditemi, duhet t'i shprehim respekt
Allahut, ta falenderojme Ate, ngase
Allahu ne shume vende ne Kuran na tre-

gon qarte se Allahu i sprovon ata qe i do
dhe gjithashtu u garanton per shperblim-
in e madh qe i pret ne boten e ardhshme.
Secili nga ne duhet ta kemi parasysh se
jeta e kesaj bote eshte mashtruese dhe e
shkurter, do te kene fund si hidherimi
ashtu edhe gezimi, andaj mos ta nderro-
jme lumturine e perhershme me ate te
perkohshme.

Ne lidhje me kete, kemi edhe hadith-
in qe transmetojne Imam Ahmedi dhe
Nesaiu nga Muaviu, qe nje njeri kishte
ardhur tek Pejgamberi s.a.v.s. me femi-
jen e vet. Ate Pejgamberi s.a.v.s. e pyeti:

"A e do ti femijen tend?"

Aiupergjigj:

"Per Zotin, te dua ty, sic e dua ate".

Nje kohe ai nuk u paraqit fare dhe Pe-
jgamberi s.a.v.s. e pyeti per femijen e tij,
dhe i thane se kishte vdekur, prandaj ai
iu drejtua babait te tij duke i thene:

"A do te deshiroje qe ne secilen dere
te Xhennetit qe hyn, ta shohesh duke te
pritur ?"

Njeriu i tha:

"A eshte kjo difka e vecante, apo
eshte per te gjithe ne?"

Pejgamberi s.a.v.s. u pergjigj:

"Jo per te gjithe ju".

Pra, jemi deshmitare te luftes ne Ko-
sove para 7 vjetesh, ne te cilen rane shu-
me deshmore. Kjo, pa dyshim, ka qene e
veshtire per prinderit kur u ka arritur
lajmi per nje gje te tille, por inshAllah
kane qene prej atyre sic i pershkruan Pe-
jgamberi s.a.v.s. dhe kane bere saber.
Pejgamberi yne thote:

"Kur dikujt i vdes femija, Allahu i
Madheruar melaikeve u thote: A e moret
femijen e robit tim, e ata i pergjigjen, Po
! Pastaj Zoti u thote: A e moret frytin e
zemres se tij?, kurse ata I pergjigjen: Po
! Pastaj Ai i pyet: £'tha robi im? E ata I
pergjigjen: Te falenderoi dhe deklaroi:

"Te gjithe jemi te Allahut, dhe tek Ai
kemi per t'u kthyer".

Allahu xh.sh. thote: "Ndertoni per ro-
bin tim nje shtepi ne Xhennet dhe emer-
tojeni "Shtepia e Falenderimit".

Ne perfundim te tere kesaj qe u tha
deri me tani, kisha porositur te gjithe
prinderit qe t'i marrin per dore pasard-
hesit e tyre e t'i shpien drejt rruges se
mire dhe te vertete. Ta kene parasysh ha-
dithin e Pejgamberit s.a.v.s., i cili thote:

"Ju te gjithe jeni kujdestare dhe te gji-
the do te pergjigjeni per ate qe ju eshte
dhene per ta ruajtur - per perkujdesje".

Pergaditi:
Fehime Gashi-Jusufi

dituria islame / 211

35

Veshtrim

Poezi e id eve dhe dilemave etike
per fatin e njeriut

Flamur Maloku

Vepra poetike "Imazhi gri"
eshte njeheresh permble-
dhja e pare me poezi e Mi-
lazim Krasniqit, botuar ne
vitin 1982. Mirepo, kjo veper u ribo-
tua kohet e fundit se bashku me disa
vepra ne permbledhjen me titull "Lu-
Ija e shpetimit". Ribotimi i fundit i
vepres "Imazhi gri" pati disa ndryshi-
me, ne kodin tematik, figurativ, este-
tik, etj. Nje nderhyrje te tille ne poezi
na e ben me dije edhe vete autori ne
paratekstin e permbledhjes. Andaj
ne do te ndalemi ne ribotimin e fund-
it te vepres poetike "Imazhi gri", se-
pse poezia e ribotimit te fundit priret
me shume nga preokupimi i sferes
morale (R.M.). Ky do te jete nje pre-
okupim i vazhdueshem i autorit, qe
cdohere ka si pike referimi njeriun qe
tanime e ka humbur rrugen e drejte.
E qe kjo te njihet ne thelb, teksti du-
het te lexohet nepermjet figurshme-
rise tekstore. E themi kete, sepse
autori, permes figures, shenjon idete
perballe jetes dhe kuptimesise se
saj. Ky rikthim i figures ne status te
idese, behet, para se gjithash, per te
shenjuar edhe brendine personale, e
cila mbitheksohet ne shtresen e poe-
zive. Pervoja personale shprehet
permes gjuhes simbolike e sim-
bolizuese karshi situates se veshtire
jetesore. Krijimi i veshtiresise jeteso-
re perceptohet, sipas idese autoria-
le, nga mosnjohja e plote e jetes.
Andaj apogjeu i tere kesaj eshte se
pa njohje, nuk ka rehati shpirterore,
se duke njohur, njeriu beson, e duke
besuar, ai nuk dyshon ne rrugen e
drejte. Keshtu, strukturimi i tere ke-
tyre ideve funksionalizohet permes
shtresimeve shprehese jetesore,
cdohere nga nje pervoje personale-
autoriale. Pervoja personale shpre-
het permes figurshmerise tekstore,
qe semantikisht shpreh kuptimin

Pervoja personale shprehet permes gjuhes simbolike e sim-
bolizuese karshi situates se veshtire jetesore.
Krijimi i veshtiresise jetesore perceptohet, sipas idese autoriale,
nga mosnjohja e plote e jetes.

simbolik te fatit neper vazhdimesine
e jetes. Prandaj poezite gershetojne
perbrenda vetes kuptimshmerine
dhe arsyeshmerine morale dhe psi-
kologjike te njeriut perballe veshtire-
sive shpirterore. Nje gje te tille e
shpreh edhe vete poezia "Deti", nje
figure qe i pershtatet fuqishem jetes.
Pra, jeta identifikohet si det i gjere,
andaj kuptimshmeria eshte e veshti-
re per njeriun qe ka humbur besimin.
Vetem duke besuar, njeriu arrin sado
pak konceptimin e tij mbi jeten, pra
vetedijesohen kuptimi dhe ideja e tij
per jeten:

Det o det, det o gjeme e kalter
Kelthitur nga enderrime te medha.

Deti si figure pergjate shqiptimit,
dyfishohet permes perfytyrimit poet-
ik. Ne vizionin dhe skicimin jetesor-
filozofik, duke shprehur konkretesine

dhe persosmerine e detit gjate ide-
ntifikimit, autori shenjon edhe mesa-
zhin e njohjes se jetes. Nje ekspoz-
im i tille i idese poetike del mjaft do-
methenes per jeten. Keshtu, poezia
ndertohet nepermjet theksimit dhe
perjetimit, duke aktivizuar poetikisht
koncepte qe kane te bejne me gje-
ndjen dhe fatin e njeriut. Ne nje fry-
me te ketille eshte ndertuar edhe
poezia "Nata e qirave", ku mendimi i
heshtur dhe brenga do te shoqeroh-
en permes nje emocionaliteti te forte
shpirteror. Brenga e paraqitur inten-
sifikon me tutje mendimet e arsy-
eshme te autorit. Nga nje gjendje e
veshtire shpirterore, subjekti nderton
perfytyrimin per njeriun e shprishur
ne shpirt, apo sic thote autori "Varfe-
ria e shpirtit". Vijezimi dhe reflekset e
reagimeve autoriale nderthurin ne
vete preokupimin mbi varferine e

36

dituria islame / 211

shpirtit te njeriut. Varferia e shpirtit

krijon tek autori gjendje te veshtire

emocionale:

Lehte ia bejme me keto te mira ne

sofer

Po si Via bejme

Me varferine e shpirtit

Keto vargje, si te tilla, shenojne
gjithnje e me shume' ide kuptimplota,
cdohere duke paraqitur nje proble-
matike te ndjeshme jetesore ne ra-
port me moralin jetesor. Me nje
ndjeshmeri te forte, kaosi shpirteror i
njeriut konceptohet perbrenda disk-
ursit me nje crregullim total. Funksio-
nalizimi i tille gjuhesor zbulon nje
karakteristike shume te rendesish-
me gjate zberthimit te idese kuptimo-
re. Varferia e shpirtit dhe theksimi i
saj brenda qenies fizike shkakton
humbjen e arsyes morale. Kur humb
arsyeja morale ne kuptimin e plote te
fjales, dramatika jetesore eshte e
madhe, andaj edhe jeta mbetet e pa-
kuptimte, kurse vdekja perjetohet
rende. Kjo do te thote se autori drejt-
peshimin e jetes e sheh si filozofi ne
vete dhe vetedija etike e saj perkufi-
zohet nepermjet gjuhes figurative.
Pra, permes figures rindertohet ideja
filozofike e jetes dhe e vdekjes. Mbi-
theksimi i vetmise me nje shkallezim
dramatik, por qe krijon nje vrullshm-
eri ndjenjash dhe mendimesh ne ku-
ptim te idese, skicohet me se miri ne
poezine "Njeqind vjet vetmi". Vetmia
e artikuluar ne strukturen e tekstit,
nxjerr ne plan te pare situaten e dhi-
mbjes kur njeriu terhiqet ne vetmi
absurde. Vetmia nenkupton nje mby-
llje te veteflijueshme, qe nganjehere
vjen si shkas i moskomunikimit me
ambientin. Mirepo, sipas autorit, vet-
mia krijohet atehere kur njeriu humb
besimin tek vetja dhe tek Zoti:
Ah,

Vetmia qenka brenda vetes
Kur humbim lidhjen me shperblyesin
Dhe une qenkam vete prodhuesi i

saj
Si merimanga

Kur pa dashje kurthohet ne rrjete.
(Njeqind vjet vetmi)

Krijimi i nje vetmie te tille ploteso-
het, me mjaft sukses, me figuren e
merimanges. Vetmia e ndezur ne
shpirtin e njeriut prodhon ne mendj-
en e tij situaten paradoksale te per-
vuajtjes shpirterore. Pra, shpalimi
gradual i njohjes se vetmise ne sua-
za te ligjerimit, shenjezohet kuptimi-
sht permes nje deshmie jetesore.
Kesisoj autori e shemb vetmine si
nje pakuptimesi per njeriun. Ne kete
situate te idese se subjektit shenje-
zohet perbrenda procesit edhe figu-
ra metaforike me nje ndjenje te forte
poetike. Nje pikeshikim i tille terhiqet
paralelisht edhe ne poezine "Vjesh-
ta", qe dyzohet ne kujtese shpirte-
rore, por qe ne ide jep edhe vetmine
subjektive. Kjo lirike peizazhi shpa-
los nje bote te brendshme person-
ale. Vjeshta ne shtresen e tekstit
nderthur mesazhin e vet kuptimor
gjate pershkrimit qe i ben autori:
Me ne fund erdhi
E zymte flokeprishur
Si nje mergimtare e shumevuajtur
Dhe po shkel arave, trotuareve

Rende duke derdhur vrerin
Qe i eshte lidhur ne gryke.

Pikerisht lidhjet e tilla shpirterore
gjakojne, para se gjithash, mbithek-
simin e situates kohore. Mbitheksimi
i situates lidhet me kohen kur u
shkrua teksti, qe ne brendesine e vet
behet shprehje kuptimesie e detajim
jetesor i kesaj situate. Pershkrimi i
vjeshtes shqipton historine e dhemb-
jes personale, domethene vete
vjeshta si figure perafrohet me kon-
ceptin e idese personale. Prandaj,
Milazim Krasniqi, me nje gjuhe figu-
rative, shtron ide dhe dilema te shu-
mta etike per njeriun dhe per jeten
ne pergjithesi.

dituria islame / 211

37

Ahlak

Mos

Teprimi

Zekrija Ternava

Fillimisht ne Islam Allahu
xh.sh. kishte caktuar se cdo gje
qe ai kishte krijuar, do te' jete
ne sherbimin e njeriut. Gjitha-
shtu, kur Ai krijoi njeriun, e pajisi ate
me instinktin dhe deshiren e te ngrenit e
te pirit, prandaj njeriu do te konsumonte
te gjitha ushqimet dhe pijet qe do t'i ha-
ste ne jeten e tij, sikur Allahu xh.sh. dhe
Muhamedi a.s. te mos i tregonin se cfare
lloje ushqimesh e pijesh duhet te perdo-
re. Andaj, parimisht, gjithcka eshte e le-
juar nga ushqimet dhe pijet, pervec asaj
qe Allahu xh.sh. na ndaloi, dhe atyre per
ndalesen e te cilave na njoftoi Muha-
medi a.s..

Allahu xh.sh. thote:

"Ai (All-llahu) eshte qe per ju krijoi
gjithcka qe ka ne toke..." (Suretu el
Bekare, 29)

Ne kete shkrim nuk do te ndalemi te
sqarojme ate qe Allahu xh.sh. lejoi dhe
ndaloi nga ushqimet dhe pijet, por do te
sjellim ate me te pakten e domosdoshme
rreth konsumimit te tyre ne masen dhe
menyren e duhur, ashtu si kerkoi Allahu
xh.sh. dhe si e praktikoi Muhamedi a.s..

Eshte e njohur qe njeriu perbehet nga
trupi e shpirti dhe qe, derisa shpirti eshte
dhurate nga ana e Allahut xh.sh., ai ka
nevoje te ushqehet me ushqime qe vijne
nga Lartmadheria e Tij, si? jane: ibade-
tet, namazi, zekati agjerimi...etj..

Trupi eshte i krijuar nga elementet e
tokes, prandaj ka nevoje te ushqehet me
ushqimet qe jane prodhime te tokes, si?
jane: prodhimet bujqesore, pemet peri-
met... etj.

Nese teprimi ne ceshjet e ibadetit do
te sillte semundjen e zemres dhe deni-
min tek Allahu xh.sh., gjithashtu edhe
teprimi ne ushqime dhe pije, do te sjelle
semundje per trupin dhe denimin tek
Allahu xh.sh., dhe keto lloje te semund-
jeve dhe denimeve, terheqin njera-tje-
tren ne menyre te vazhdueshme.

Keshtu po kuptojme se Allahu xh.sh.
e ka krijuar njeriun qe t'i beje ibadet

e tepro...!

ne ushqime dhe pije

"O bijte e Ademit, vishuni bukur per cdo namaz (lutje), hani dhe pini
e mos e teproni, sepse Ai (All-llahu) nuk i do ata qe e teprojne
(shkaperderdhin)." (Suretu el A'rafe -31)

"Ena me e keqe qe mbush njeriu, eshte barku i tij. Per kete arsye,
eshte e mjaftueshme qe bijte e Ademit ta shuajne urine me disa kaf-
shata sa per ta kthyer forcen. Nese duhet te hani, mjafton te mbushni
nje te treten e barkut tuaj me ushqim, nje te treten me uje dhe nje te
treten ta lini per frymemarrje normale". (Transmeton Tirmidhiu)

f . * oft

Atij, andaj gjithcka tjeter perve? ibade-
tit, jane vetem gjera apo elemente per ta
kaluar jeten dhe per ta plotesuar ama-
netin tone, adhurimin e Allahut xh.sh..

Por Allahu xh.sh., edhe pse na oblig-
oi per ta adhuruar Ate e per ibadete, ka
kerkuar qe ne te tregojme maturi per te
mos e tepruar, as me ekstreme pozitive,
as me sosh negative, po te mbajme nje
mesatare, qe do te jete shpetuese dhe
dobiprurese per dynja dhe Ahiret.

Allahu xh.sh. thote:

"...Ne ju beme ju nje pupull te drejte
(nje mes te zgjedhur)..." (Suretu el Be-
kare-143)

Ndersa Muhamedi a.s. thote:

"Ekstremistet jane shkaterruar, ekstr-
emistet jane shkaterruar, ekstremistet ja-
ne shkaterruar". (Transmeton Muslimi)

Dhe kete Allahu xh.sh e ka kerkuar
ne ceshtjen e ibadetit, qe te mos kete te-
prim, prandaj nuk ka dyshim qe s'ka as-
nje justifikim per te mos shfaqur maturi
ne haje dhe pije, te cilat jane vetem ele-
mente per te kaluar jeten. Allahu xh.sh.
na porosit duke na thene:

"O bijte e Ademit, vishuni bukur per
cdo namaz (lutje), hani dhe pini e mos e
teproni, sepse Ai (All-llahu) nuk i do ata
qe e teprojne (shkaperderdhin)." (Suretu
elA'raf-31)

Ne menyre te drejtperdrejte Allahu
xh.sh. na eshte drejtuar per te mos e tep-
ruar ne haje dhe pije, qe te tregojme nen-

shtrim ndaj Fjales se Tij dhe te mos
behemi shpenzues pa mase a shkaperde-
rdhes, ngase keto veti nuk jane te be-
simtareve myslimane. Gjithashtu edhe
Muhamedi a.s. na ka bere kerkese per
maturi dhe per sistemimin e barkut tone,
sepse njeriu perbehet prej elementeve te
dheut,ujit dhe ajrit, per se ka thene:

"Ena me e keqe qe mbush njeriu,
eshte barku i tij. Per kete arsye eshte e
mjaftueshme qe bijte e Ademit ta shua-
jne urine me disa kafshata sa per ta kthy-
er forcen. Nese duhet te hani, mjafton te
mbushni nje te treten e barkut tuaj me
ushqim, nje te treten me uje dhe nje te
treten ta lini per frymemarrje normale".
(Transmeton Tirmidhiu)

Por menyra se si hame e pime ne sot,
ne pergjithesi, eshte ne kundershtim me
ate qe kane kerkuar Allahu xh.sh. dhe
Muhamedi a.s., ngase perpiqemi te ha-
me e te pime sa ma teper, duke harruar
se teprimi eshte i padobishem per dynja
dhe Ahiret.

Kjo sjell pasoja, shume semundje dhe
probleme shendetesore tek ne si besim-
tare myslimane ne kete bote, kurse deni-
min e Allahut xh.sh. e kemi ne boten
tjeter. Pra shumica e problemeve shen-
detesore jane te nderlidhura ngushte me
ushqimet qe hame dhe me pijet, po dhe
me menyren se si hame e pime ne.

Muhamedi a.s. ka thene:

38

dituria islame / 211

■

itjiSltj o^i&tj JtjiVt (> 0^jj £.J^0

"Barku eshte' shtepi e 9do semundje-
je, e maturia eshte kryet e cdo ila9i,
andaj pervetesojeni kete tradite." (Tra-
nsmeton Buhariu )

Pa dyshim se ngrenia dhe pirja e tepe-
rt demton trupin, zemren dhe shpirtin.
Por nga problemet shendetesore te shka-
ktuara nga ngrenia dhe pirja e tepert, si
me te ve9anta jane: shtypja e larte e gja-
kut, trashja e trurit, probleme me fryme-
marrjen, te fjeturit shume pa kurrfare
kontrolli, semundjet e lukthit, mel9ia e
fryre, depresioni dhe sidomos dhjamos-
ja apo shtim i madh i peshes.

Dhe shtimi i tepert i peshes apo dhja-
mosja sot eshte njera nga problemet
shendetesore me nje perqindje te larte ne
krahasim me te kaluaren te e cila shkak-
tar kryesor eshte ngrenia dhe pirja e pa
kontrolluar, qe koheve te fundit eshte ne
ngritje e siper, ku me se miri flasin keto
te dhena te ketij diagrami.

Dhe gjithashtu eshte shokues fakti se
me miliona euro sot drejtohen nga shte-
tet dhe organizata e ndryshme per trajti-
min e ketyre problemeve shendetesore
dhe te semundjeve me aparatura, dieta,
ushqime e barna te ndryshme, te cilat do
te evitoheshin pa keto mjete nese do res-
pektohej ajo qe ka kerkuar Allahu xh.sh.
dhe ajo qe ka praktikuar Muhamedi a.s..

Andaj maturia dhe edukata e ngrenies
dhe pijes qe ka kerkuar Allahu xh.sh.
dhe ka praktikuar dhe ka kerkuar qe te
praktikohet Muhamedi a.s., - duhet te
zbatohet ne jeten tone, ne menyre qe tru-
pi yne te jete ne gjendje te pershtatshme
per kryerjen e ibadeteve te Allahut
xh.sh. dhe kryerjen e misionit tone gjate
jetes ne kete bote.

Ne rreshtat ne vazhdim do te sjellim
disa keshilla, te cilat do te na ndihmonin
qe ushqimet dhe pijet qe konsumojme,
te kene efekt pozitiv tek ne dhe qe t'i
permbahemi maturise ne ushqime dhe
pije, nje kerkese kjo e Allahut xh.sh. dhe
gjithashtu kerkese dhe praktike e Muha-
medi a.s..
-Moskonsumimi i ushqimeve dhe pijeve

qe na ka ndaluar Allahu xh.sh., dhe i

atyre qe Muhamedi a.s. na njoftoi per

ndalesen e tyre;

- Moskonsumimi i tepert i ushqimeve

dhe pijeve, por vetem sa eshte e ne-
vojshme, dhe jo as sa eshte e mjaftue-
shme e as sa ajo plotesuese;

- Moskonsumimi i ushqimeve dhe pije-

ve qe jane me efekte te kunderta te
merren pernjehere;

- Moskonsumimi i ushqimeve dhe pije-

ve para se te jene tretur ushqimi dhe
pija e meperparshme;

Moskonsumimi i ushqimeve dhe pije-
ve te pergatitura nga shume perberes;

Moskonsumimi i ushqimeve dhe pije-
ve qe kane shume kalori;

Moskonsumimi i ushqimeve dhe pije-
ve qe nukjane higjienike dhe as i aty-
re qe servohen ne ene jo higjienike.

Literatura e konsultuar:

- "KUR'AN-I - Perkthim me komentim ne gjuhen

shqipe."- H.Sherif Ahmeti.

- "Hallalli dhe Harami ne Islam" - Dr.Jusuf
Kardavi (Perkthyer nga Muhamed Mustafa e
botuar me 2002 ne Prishtine ).

- "Mjekesia e te Derguarit Muhammed a.s." - Ibn-

Kajjim el Xhevzi. (Perkthyer nga Prim.Dr.Med.
Sci. Ali F.Ilazi e botuar me 2003 ne Gjakove).

dituria islame / 211

39

Nga kendi im

Elena Avila, e konvertuar ne islam dhe promotore ne xhamine e Kaseres (Caseres-Spanje)

"Ndiej lehtesim si grua, qe nga
momenti kur jam here myslimane"

Elena Avila eshte nje nga shume grate ne Spanje, qe kohet e fundit kane perqafuar Islamin.

Elena ka lindur ne Saragosa dhe jeton ne Kaseres se bashku me familjen e saj qe para 25 vjetesh, ku edhe
punon si infermiere ne spitalin "San Pedro".

Elena ka nje vit qe praktikon fene islame, nje vendim ky per te cilin shprehet: "Ma ka ndryshuar komplet jeten".
Edhe pse Elena nuk ka hasur ne mirekuptim nga familja e saj, edhe pse ende nuk e ka pelqimin dhe pajtimin e
prinderve, - ajo nuk heq dore nga bindjet e saj fetare, megjithese, sic rrefen ajo, nuk eshte shume e thjeshte dhe e
lehte, por me besimin tek Zoti, mund te arrihet gjithcka.

Tani Elena eshte ndryshe nga ajo qe ishte dikur; ajo mban rroba krejtesisht te tjera, te gjata dhe te gjera, mirepo
presioni social, sic shprehet ajo, eshte pengese per realizimin e deshires qe ka ajo, qe ta mbaje koken te mbuluar
edhe ne publik. Tash per tash shamine e mban vetem kur shkon ne xhami, ku edhe eshte promotore e saj.

- Si eshte Islami per nje grua pe-
rendimore?

- Gjithmone kam besuar dhe kam
qene religjioze, isha katolike por
kam studiuar edhe religjionet e tjera,
mirepo nuk e gjeja veten tek asnjera
fe, aq me pak ne kishen katolike.

Derisa nje dite vendosa te studio-
ja gjuhen arabe dhe fillova te kupto-
ja Kuranin. Aty pashe se thuhet e
verteta. Impresionohesha sa me
shume qe thellohesha ne te, dhe
besoj qe te gjithe njerezit kane nevo-
je per Zotin dhe besimin e vertete.

- Qfare eshte tejesh mysliman?

- Te jesh i perkushtuar ndaj Zotit
ne cdo gje, dhe ne secilin detaj dhe
cast te jetes sate.

- Si jane ditet?

- Qe kur zgjohesh, vazhdimisht je
ne kujtime per Allahun dhe ben gjith-
cka per ta falenderuar Krijuesin e ke-

saj gjithesie, dhe, kur arrijne oret e
lutjeve, lutesh, po, kur qellon te jem
ne spital, pres qe lutjen ta kryej ne
shtepi, sepse aty ne spital nuk ka nje
vend te pershtatshem, ku te kryej
namazin dhe nuk me lejohet te nder-
pres punen. Mirepo Islami njihet per
lehtesirat, andaj une e vonoj pak na-
mazin, por jo edhe te dale nga koha
e tij. Ne femrat, p.sh., na liron nga
namazi dhe agjerimi gjate ciklit mu-
jor, pra ka lehtesime, sidomos per
femrat.

- Vendimi qe ke marre a ka qene i
pranueshem per familjen dhe vendin
ku punon?

- Jo, nuk ka qene aspak i lehte.
Vitin e kaluar sikur ?do gje te kishte
rene mbi mua. Shkova ne Marok per
te mesuar me shume rreth Islamit
dhe atje e thashe shehadetin-desh-
mine, dhe u ktheva pikerisht ne mu-
ajin Ramazan dhe fillova te agjeroja.

Familja ime nuk e pranoi, vajzat e
mia u pajtuan, po prinderit e mi ass-
esi.

Ne vendin e punes nuk pata prob-
leme. Perballova disa shaka rreth
Ramazanit dhe pershendetjes isla-
me dhe asgje me teper. Por, ne per-
gjithesi, njerezit nuk kuptojne, ata
mendojne se une jam e merzitshme.

- Pse mendon qe ndodh kjo?

- Per shkak te zerit jo te mire qe
sot kane myslimanet dhe lajmeve qe
jepen rreth tyre, qe e bejne Islamin
te njejte me terrorizmin dhe makiz-
em (burreri), e kjo natyrisht qe nuk
eshte ashtu. Ata mendojne qe grate
e vene mbulesen per shkak se i de-
tyrojne burrat, po kjo eshte genjesh-
ter.

Une deshiroj te ve mbulesen edhe
ne pune, por e ve vetem kur shkoj ne
xhami, dhe para disa ditesh, m'u
drejtuan disa femije duke me thene

Kaseres - Spanje

40

dituria islame / 211

"Shihe, Al-kaidan"!. Mirepo,
duhet t'i marrim dalengadale.

gjerat

- Jeni e martuar me nje maroken
mysliman, a ka pase te beje kjo me
vendimin tuaj per konvertim?

- Une isha myslimane me pare se
te jemi njohur dhe doja te formoja
nje familje islame, sepse ka vlera qe
tashme i kane humbur familjet e tje-
ra dhe ndarja ime me burrin e pare
kishte te bente me deshiren time per
t'u bere myslimane, nje gje qe na ka
larguar bukur shume.

- Si do t'i edukoni vajzat tuaja?

- Kam mesuar nga Kurani qe feja
nuk eshte imponim; ato jane katolike
dhe do te vendosin se cfare deshi-
rojne te behen. Une mundohem te
behen persona te mire, te sinqerta
dhe me vlera. Myslimanet nuk impo-
nohen, dhe ky eshte nje mesim, jo
vetem qe eshte fe, po edhe metode
e jetes.

- Ne se ka ndryshuar jeta juaj?

- Une vazhdoi te jem e njejta, por
nuk pi alkool, nuk ha mish derri, e
kam lene edhe duhanin dhe nuk vi-
shem si me pare. Per mua eshte me
rendesi te me identifikojne si mysli-
mane dhe te me respektojne si te
tille.

Kurani thote qe gruaja nuk ka te
drejte t'i tregoje bukurite e saj, dhe
une mendoj qe plotesisht me te dre-
jte.

Me veshjen islame, ndihem komo-
de, atraktive dhe tamam femer, dhe
nuk kam nevoje te shpenzoj 50 a
100 euro per rroba, sepse me dicka
te thjeshte dukem bukur, dhe si grua
kam ndier lehtesi te madhe.

- Femra arabe shihet ne bote si
grua e cila eshte e nenshtruar ndaj
burrit dhe nuk ka te drejtat e saj?

- Ketu ngaterrohet kultura dhe tra-
dita e ndonje vendi me Islamin. Ne
Spanje ka me teper makizem (bur-

reri) sesa ne disa vende arabe. Ne
Islam gruaja pa dyshim se ka te drej-
tat e saj. Edhe pse nuk eshte e oblig-
uar ta mbaje familjen, ajo ka te drejte
te punoje, sepse ky obligim normal-
isht qe u takon burrave. Islami eshte
ai qe ka konsiderate per te drejten e
femres dhe kete e ka me me prioritet
sesa religjionet e tjera.

- Sa e njihniju Kuranin?

- Jam ne kontinuitet. Eshte nje
mesim per gjithe jeten. Ne fillim e
kam lexuar ne gjuhen spanjolle, por
me eshte dukur i merzitshem perde-
risa kam filluar ta lexoj ne gjuhen
arabe.

- Qfare gjetet ne Islam qe nuk ki-
shte katolicizmi apo fete e tjera?

- Lehtesimi i besimit. Aty e kam
kuptuar se nuk ke pse te besosh ne
dogma strikte dhe misterioze, si?
eshte trinia.

Pra, thjesht me eshte keputur me-
ndimi se cilit shenjt apo ciles vir-
gjereshe t'i lutem. Gjithashtu ka
lehtesime ne rite, kemi vetem muajin
e Ramazanit, therjen e kurbanit, pe-
se namazet ditore, shkuarjen ne Me-
ke po te kemi mundesi etj.

- Atentatet, lufterat qe behen, i
mvishen Islamit dhe khjojne frike
nga Islami. A justifikohet kjo?

- Po, por kjo eshte krejt fale medi-
eve qe fajsojne arabet dhe myslima-
net ne pergjithesi. Kjo eshte njelloj
sikur e gjithe Spanja te identifikohej
me organizaten terroriste ETA. Indi-
vide apo organizata te caktuara te-
rroriste nuk mund te perfaqesojne te
gjithe myslimanet. Gjithmone kam
dashur te di se c'lidhje ka 1 1 Shtatori
me Islamin, c'e lidh ate. Kam kerku-
ar informacione dhe ne kete konflikt
mund te them se ka interes politiko-
ekonomik e nuk ka te beje asgje me
religjionin.

- A mendoni ta vizitoni Meken?

- Gjithsesi, kur do te me jepet mu-
ndesia. Do te ndihesha me e lumtu-
ra.

Perktheu:
Amire Prebreza -Sopjani

dituria islame / 211

41

Hazreti Saffija (r. anha)

Mustafa Erish

Hazreti Saffija radijallahu
anha, halla e dashur e Resu-
lulahut s.a.v.s.... Motra e
Hz. Hamzes (r.a.)... E ema
e dashur e Zubejr ibni Avam-it (r.a.)....
Prej myslimaneve te para... Nje zonje
ashabe guximtare dhe e shkathet. .

Gruaja e pare ne Islam qe mori pjese
ne lufte me shpate ne dore...Ajo ishte e
bija e Abdulmutalibit. E ema e saj ishte
Hale binti Vehbit. Tezja e profetit, dhe
motra Hz. Amines. Ne kohen e injoran-
ces ishte martuar me Haris ibni Harbin
dhe kishte lindur nje' djal. Pas vdekjes se
Harisit e bashkoi jeten me vellane e Ne-
nes sone, Hz. Hatixhes, Avam ibni Hu-
vejlid. Nga kjo martese paten tre djem:
Zubejr, Saib, dhe Abdulkabe. Hz. Saffija
nipin e dashur, Pejgamberin tone e donte
shume. Qe nga vegjelia kujdesej shume
per te: Per te mos i perkujtuar ndjenjen e
nenes, per te sakrifikoi cdo gje. Supo-
zonte se ne te ardhmen per njerezit ai do
te kishte nje sherbim te rendesishem dhe
priste me padurim te rritej sa me shpejt.
Ne Meke te gjithe miqte dhe armiqte ni-
pin e saj, Muhamedin, e donin dhe i be-
sonin pa ngurruar. Atij Kurejshitet ia
dhane ofiqin "Muhamedul Emin". Ka-
luan vite dhe nipi i dashur u ngarkua me
pejgamberi. Filloi t'i therriste njerezit ne
fene islame. Allahu xh.sh. zbriti ajetin:
"Dhe terhiqju verejtjen farefisit tend me
te afert. E te jesh i bute ndaj besimtareve
qe te pranuan ty". (sure Shu'ara, 214-
215)

Pas kesaj i derguari yne mblodhi fare-
fisin dhe u tha: "O Kurejshite! Shpetoni
veten nga zjarri. O pasardhesit Hashimi!
O pasardhesit Abdylmutalib ! Shpetoni
veten nga zjarri. Oj Fatime, e bija e Mu-
hamedit! Oj Saffija, e bija e Abdul-Mu-
talibit. Shpetoni veten nga zjarri. Une
nuk mund t'ju parandaloj demin qe vjen
nga Allahu. Por nga pasuria ime, kerko-
ni c'te doni". Hz. Saffija dhe djali Zube-

Halla e Pejgamberit tone

jri se bashku u nderuan me fene islame.
Nuk treguan ngurrim ne pranimin e bes-
imit. Pejgamberit tone te dashur i dhane
perkrahje te madhe. Punuan shume per
perhapjen e Islamit. Hz. Saffija beri shu-
me perpjekje qe vellai i saj, Ebu Lehebi,
te behej mysliman. Por fati i cuditshem,
Ebu Lehebi nipit te dashur i shpalli ar-
miqesi. Myslimaneve u beri tortura. Re-
sulullahun donte ta pengonte. E ofendo-
nte dhe e mundonte. Hz. Saffija (r.anha)
mundohej vazhdimisht ta mbronte nipin
nga politeistet. Nje dite degjoi se Ebu
Lehebi e ofendoi dhe i theu zemren nipit
te saj. Shkoi drejt prane tij dhe me nje
perkedhelje miqesore i tha: "Ebu Le-
hebi. . A te ka hije ty te mos i ndihmosh
djalit vellait dhe fese se tij?. "Dijetaret e
Ehli-Kitabit tregonin se do te dilte nje
pejgamber nga prejardhja e Abdul Mu-
talibit. Ja ky pejgamber eshte nipi yne,
Muhamedi". Deshironte qe Ebu Lehebin
ta fitonte ne Islam. Por fdo gje ishte e
caktuar. Syte e Ebu Lehebit i ishin mby-
llur ne urretje dhe inatosje. Duke thene
"Kryesishte fjalet e grave per burrat jane

lidhese e kembeve", shfaqi nje gjendje
poshtersie. Nuk besoi prej inatit me me-
ndjemadhesi dhe krenari. Nuk deshiroi
ta donte nipin, te dashurin e te gjitheve.
Por me teper e mori perballe tij. Hz. Sa-
fija e kuptoi se nuk ishte e mundshme t'i
sqaroje te verteten Ebu Lehebit, dhe Li-
gjesine e tij, prandaj u largua prej tij ne
nje gjendje merzie. Hz Safija nuk mundi
ta bindte Resulullahun qe ta ndihmonte
vellane e saj. Po te birin, Zubejr ibni Av-
amin, eshte munduar ta pergatise si nje
flijimtar te tij. Ajo ishte nje nene e disi-
plinuar. Mesimin e te birit e ndiqte me
perpikeri. Dashurine, dhembshurine atij
ia ndjeu ne 9do rast. Por, ne qofte se lind
nevoja per rritjen e tij sa me te mire, -
edhe t'ia ngrihte veshin dhe t'i mrrolte
syte. Sepse mesimi kerkonte seriozitet,
disipline dhe perpikeri. Eshte munduar
me trap e me shpirt qe ta rrise Zubejrin
me keto ve9ori halla e dashur Hz. Safija
(r. anha). Me te vertete Zubejri qe ne rini
ishte bere hero dhe flijoi jeten per fene
islame. Profeti a.s. tha: "Cdo pejgamber
ka pasur ndihmetare havari. Havariu im

42

dituria islame / 211

eshte Zubejri" Ne kete jete eshte lajme-
ruar per Xhennet. E dashura halla Hz.
Safija (r. anha) kishte nderin te ishte ne-
na e njerit prej dhjete ashabeve qe, sa
ishin gjalle, te lajmeroheshin per Xhe-
nnet. Ne rrugen e Zotit dhe te derguarit
sakrifikoi, punoi me trup e shpirt per
perhapjen e Islamit. Kur filloi te shtohej
dhuna e politeisteve ne Meke, se bashku
me te birin, Zubejrin, emigruan ne Me-
dine. Nipi i dashur i te Derguarit tone
(s.a.) edhe atje nuk e la te vetem.

Ajo ishte nje zonje guximtare ne Is-
lam, syri i se ciles nuk trembej, dhe ishte
nje njeri me shkathtesi te jashtezakonsh-
me. Nga grate e ashabeve ishte gruaja e
pare ne Islam qe mori pjese ne lufte. Ajo
ishte gruaja e pare myslimane qe perme-
ndej ne histori qe vrau nje mashkull
politeist. Ngjarja tregohet keshtu: Dielli
i dy boteve, I Derguari yne, ne kohen
kur deshiroi te shkonte ne luften e Uhu-
dit, vendosi familjet dhe grate e ilakave,
vajzat, femijet ne rezidencen me te qe-
ndrueshme dhe me te larte, ne shtepine e
Hasan ibni Sabit. Hasanin, per shkak se
ishte i moshuar dhe calaman, nuk e mori
ne lufte po e la ne shtepi. Kur lufta e Uh-
udit ishte acaruar, nje jahudi gjeti rastin
t'i afrohej shtepise ku gjendeshin grate.
Ai deshi t'i vriste njerezit e pambrojtur.
Kete e hetoi Hz. Safija (r. anha) dhe me-
njehere i tregoi Hasanit per gjendjen. I
tha: "Shko afer atij jahudiut dhe mbyte".
Hasani ishte edhe i moshuar edhe i sem-
ure. Mua me tha: "Oj vajza e Abdyl Mu-
talibit, Allahu ty te ruajtte. Po te kisha
fuqi per te zbritur tek ai, do te kisha lu-
ftuar ne Uhud me Resulullahun (s.a.)".
Prandaj Hz. Safija (r. anha) ishte e ngar-
kuar me detyren qe i mbeti, mori nje
shtylle te cadres apo nje shkop dhe zbri-
ti poshte. Qe te mos ikte njeriu, e hapi
deren ngadale dhe menjehere e godit me
shkopin ne koke. Jahudiu, nga goditjet
qe mori, nuk mundi te ngrihej me dhe
vdiq. Keshtu qe Hz. Safija (r.anha)
parandaloi nje rrezik shume' te madh.
Pastaj doli ne vendin me te larte te shte-
pise dhe filloi te vezhgonte fushen e luf-
tes. E pa se myslimanet ishin dobesuar,
bile filluan te vinin lajmet e humbjes se
disfates. Filloi te ndiente nje dhimbje ne

zemer. Brengosej se mos politeistet do te
demtonin nipin e dashur. Me ne fund,
s'mundi te durante, mori ne dore nje
shpate dhe me disa gra u nis ne rruge per
ne Uhud. Luftetarin e pare qe takoi, e
pyeti per gjendjen e Resulullahut (s.a.).
E kuptoi qe ishte gjalle, por i vellai, Ha-
mzai kishte rene deshmor. Ne nje dore
shpaten ne doren tjeter ushten, dhe u nis
me vrap ne fushen e luftes me urrejtjen
per hakmarrje. Deshironte te shihte
kufomen e vellait deshmor. I Derguari e
pa hallen e dashur me shpate dhe me
ushte ne dore dhe birit te saj, Zubejrit, i
tha dhe e urdheroi: "Ktheje nenen, te
mos e shohe kufomen e vellait, Hamza-
it". Zubejri (r.a.) vrapoj dhe i doli ne pri-
tje: "Nene, nene e dashur!.. Resulullahu
te ka thene te largohesh prej ketu". Por,
Hz. Safija(r. anha)deshironte te shihte se
paku kufomen e te vellait". Me shume
durim dhe nenshtrim, i tha te birit: "Ne-
se do te kthehem pa e pare se c'i kane
bere vellait tim, une e di qe e kane prere
e copetuar. Vellai im pesoj ne fatekeqesi
per Allahun. Athua ka pozicion me te
larte se ky? Ne ne rruge te Zotit tregoj-
me kerkese edhe me shume se ky pesim.
Inshallah durimin dhe shperblimin do ta
prese nga Zoti". Hz. Zubejri (r.a.) nga
fjalet dhe insistimi i s'emes, shkoi dhe i
lajmeroi Diellit te dy boteve, te Dergua-
rit. I Derguari, pasi i besonte qendruesh-
merise dhe dashamiresise se halles se
dashur, urdheroi dhe tha: "Atehere, lere-
ni ta shohe".

Hz. Safija (r.anha), me shpate dhe
ushte ne dore, me shikime tmerruese,
kur e pa Resulullahun (s.a.), i tha: "O i
Derguar i Zotit:Ku eshte biri i nenes si-
me, Hamzai?". Dhe i Derguari i tha: "Ai
eshte ne mesin e deshmoreve". Kur e pa
i Derguari hallen e dashur sikur syte t'i
kishin dale nga gropat, me qellim qe me-
ndja te mos i prishej dhe te mos i ngjante
gje e keqe, doren e tij ia mbeshteti ne
gjoksin e saj e u lut per te. Hz. Safija
(r.anha) u qetesua sadopak nga lutja e te
Derguarit. Shkoi prane kufomes se ve-
llait, Hz. Hamzait, organet e trupit te te
cilit ishin te prera dhe trupi i bere copa
copa... Perballe kesaj ngjarjeje te tmer-
rueshme, filloi te qante e permbajtur. E

heshtur, e heshtur, lotet i rridhnin ne ze-
mren e saj. Nje durim shume i madh, qe-
tesi dhe, me nje mbeshtetje tek Zoti, me
nje gjendje te durueshme, tha: "Inna lil-
lahi ve inna ilejhi raxhiun". "Ne jemi
rob te Zotit dhe tek Ai do te kthehemi",
dhe lexoi ajetin 156 te sures Bakara ne
perkthim. Gjeti prehje ne pafundesine
dhe e perkulur para fatit. Tregoi dorezim
dhe lutje ndaj deshires se Zotit. U largua
prej andej me durim dhe pikellim. Dielli
i dy boteve ishte gezuar shume qe halla
e dashur tregoi durim dhe qendrueshme-
ri. Ate e sihariqoj keshtu: "Erdhi tek une
Xhebraili alejhi selam dhe tha se eshte
shkruar ne rangun e engjejve, se Hamzai
eshte "Luani i Zotit dhe te derguarit te
Tij".

Hz. Safija (r.anha), krahas duruesh-
merise dhe trimerise se saj, eshte e njo-
hur edhe si poete. Ajo kishte nje shpirt te
patrembur me nje ndjenje te zgjuar dhe
ishte nje zonje myslimane qe kishte
aftesi te lexonte poezi. Eshte e njohur
poezia qe lexoi pas vdekjes se Resulu-
llahut. Ajo kishte thene keshtu:
"O i derguar i Zotit, ti na ishe burim i

fatit.
Ti ishe ai qe na bere mire e nuk na solle

vuajtje.
Ti ishe ai qe na mesove, na udhezove ne

rruge te drejte dhe na mbrojte.
Per te derguarin e Zotit qofshin teflijuar

nena, tezja xhaxhai dhe daja, me pas-
taj nefsi im.
Po te lejonte Allahu te qendroje me ne,

do te is him te lumtur, por Urdhri i

Allahut eshte qe vlen
Pershendetja e Zotit qofte mbi ty, o i

derguar i Zotit!
Le te te vendose ne Xhennetet e Adnit.

Perktheu nga turqishtja:
Esma Morina

Marre nga revista "ALTINOLUK"
Nr. 196. qershor 2002

dituria islame / 211

43

Veshtrim

Te drejtat dhe pozita e fern res tie Islam

Xhafer Fejziu

Me fillimin e zbritjes se Ku-
ranit, u reflektuan edhe
permiresimet e para indi-
viduale dhe sociale, duke i
dhuruar te drejtat e veta cdokujt, pa ma-
rre parasysh gjinine, racen, ngjyren dhe
kombin. Islami te gjithe njerezit i trajton
te barabarte. Ne Islam personaliteti nde-
rtohet me cilteri, dituri dhe moral, e jo
me gjini dhe race. Islami ngriti lart po-
ziten e femres, duke e liruar nga te gjitha
llojet e roberise. Allahu xh.sh. thote: "O
ju njerez! Kini frike Zotin tuaj Qe ju kri-
joi prej nje veteje (njeriu) dhe nga ajo
krijoi palen tjeter (shoqen e saj), e prej
atyre te dyve u shtuan shume' burra e
gra... (En-Nisa, 1).

Islami rregulloi ne menyre te sakte
ruajtjen e personalitetit te gruas, duke i
dhene te drejten qe ajo vet te vendose
per ardhmerine e saj; rregulloi poziten e
saj ne shoqeri dhe obligimet ne jeten e
perditshme. Caktoi pergjegjesine e saj
kur eshte vajze, sistematizoi jeten e saj
si bashkeshorte e ndershme, duke kryer
obligimet qe i takojne. Kurse, per sa i
perket rolit te saj si nene, Islami e ngriti
ne piedestalin me te larte, e beri qe ajo te
jete shkolla e pare per edukimin e femi-
jeve qe do te jene gjeneratat e se ardh-
mes.

Ndoshta mu ketu qendron urtesia qe
Islami i dha nderime te vecanta femres,
ngase ajo, duke pajisur femijen me mo-
ral dhe edukate te larte, i hap shtigjet
ndertimit te shoqerise ne baza te shendo-
sha. Per kryerjen apo moskryerjen e
obligimeve te saj ndaj shoqerise, Islami
percaktoi se ajo vete do te jete pergjegje-
se per veprat e saj. Allahu xh.sh. thote:
"Askush nuk do te barte barren e tjetrit".
(El-En'am, 164).

Ne fene islame gruaja eshte nje enti-
tet i pavarur dhe, sipas kesaj, nje qenie
plotesisht njerezore. Islami asaj i drejto-
het drejtperdrejt dhe nuk i qaset me nde-
rmjetesimin e meshkujve. Femra, sipas
normave islame, ka te drejte per liri te
plote te shprehjes se mendimeve te veta.
Si rast mjaft domethenes eshte veprim-
taria e Aishes r.a., e cila ishte mjaft e de-
gjuar per perpjekjet e saj te palodhshme
per t'i paraqitur mendimet e veta juridi-
ke.

Po ashtu, eshte shume me rendesi te
theksohet se rregullat juridike islame i
dhane gruas te drejten e trashegimise, qe

" PSu "

tm&*

nuk e gezonte me perpara. Allahu xh.sh.
thote: "Meshkujve u takon pjese nga pa-
suria qe e lene prinderit e te afermit (pas
vdekjes), edhe femrave u takon pjese
nga ajo qe lene prinderit e te afermit, le
te jete pak ose shume ajo qe lene, u ta-
kon pjesa e caktuar (nga Zoti)". (En-
Nisa, 7).

Eshte e vertete se e drejta e trashegi-
mise eshte e te dy gjinive, edhe pse fe-
mra trashegon nje sasi me te vogel, por
kjo ndodh per shkak se per mirembajtje
te familjes jane te obliguar meshkujt e jo
femrat, se femra merr mehrin nga burri,
kurse mashkulli duhet ta paguaje ate. Ne
kete menyre, Islami ishte dhe do te mbe-
tet luftetar i perbetuar kunder te gjithe
atyre qe vajzat e veta i torturonin dhe i
mbytnin, pa marre parasysh friken nga
varferia apo arsye te tjera qe nxirreshin
per ta justifikuar kete krim.

Kurani nuk kerkon qe vetem myslim-
ani te beje vepra te mira dhe te largohet
nga te keqijat. Ai obligon qe myslimani
t'i udhezoje edhe te tjeret per te mire dhe
t'i largoje nga e keqja. Ky eshte nga de-
tyrimet me te rrepta Islame. Ne shume
ajete kuranore permendet me theks te
ve9ante. Po ashtu edhe nje numer i madh
hadithesh bejne fjale per rendesine dhe
vleren e madhe te ketij obligimi.

Udhezimi per vepra te mira dhe per te
ndaluar nga e keqja, eshte nje funksion
mjaft i rendesishem shoqeror, per se du-
het te inkuadrohen patjeter edhe burrat
edhe grate, secili sipas mundesive dhe
aftesive te veta. "Ai prej jush qe sheh
ndonje te keqe, le ta ndaloje, se pari me
dore, pastaj me gjuhe (me keshilla), e
nese nuk mundet, atehere me zemer (le
ta urreje)". Kjo pergjegjesi mjaft e ma-
dhe shoqerore, funksion i rendesishem e
i ndershem, nuk eshte vetem privilegj i
burrit. Nga ajetet kuranore qe permend-
em, shihet qarte se ne te merr pjese te
barabarte njesoj edhe gruaja, edhe ato

bartin nje pjese te pergjegjesise. Marrin
pjese ne shperblim per kryerjen e obli-
gimit dhe ne denim per moskryerjen, sic
thekson Kurani. Duke marre parasysh se
ky funksion eshte ne nje mase mjaft te
madhe i perbashket, me nje fushe shume
te gjere te aksionit, i cili perfshin perafe-
rsisht te gjitha instancat shoqerore e
shteterore dhe i inkuadron ne vete, - shi-
het se gruaja mund te zere vend ne te gji-
tha ato instanca dhe ajo e drejte nuk mu-
nd t'i merret. Eshte e qarte se te gjitha
instancat, secila ne menyren e vet, merr
pjese ne kryerjen e ketij funksioni. Fun-
ksioni i udhezimit per vepra te mira dhe
ndalim nga e keqja, u detyrohet te gjithe
individeve dhe te gjitha instancave. Ne
to bejne pjese: mjetet e informacionit,
letersia, gjykatat, shkollat etj. Parimisht,
sipas Kuranit, gruas duhet t'i hapen pat-
jeter dhe kudo dyert.

Fjala e saj duhet te degjohet, edhe ajo
duhet te kete vleren e vet shoqerore. Is-
lami i ka siguruar asaj kete te drejte. Ajo
ka te drejte qe cdokund, ne ?do forum, ta
thote fjalen e vet dhe te ngrihet per t'i
mbrojtur te drejtat e saj. Nje sure e tere
quhet "Muxhadele", sipas diskutimit te
Havla bint Thalebit, gruas se Evs bin
Samit. Ne te vertete, burri i saj, Evsi, pa-
si ajo i lindi femije dhe arriti ne moshe,
vendosi ta leshonte. Kjo ishte menyra
per ta leshuar gruan ne kohen e injo-
rances. Ajo erdhi tek Muhamedi a.s. dhe
iu ankua per kete. "Burri im i martuar
me mua, kur une isha e re, tash, pasi
kam arritur ne moshe dhe pasi i kam li-
ndur femije (pasardhes), deshiron te me
leshoje. A mund te me ndihmosh, o Pej-
gamber i Zotit?" "Asgje nuk me eshte
shpallur per ty - i tha Muhamedi a.s. -
andaj te konsideroj te leshuar, - vazhdoi
ai, - dhe haram per te". "A thua, valle,
ate qe me tha burri im, e konsideroni
shkurorezim, - vazhdoi te polemizonte
Havla me Pejgamberin a.s. - Une i kam

44

dituria islame / 211

femijet e vegjel, nese shkojne me te, do
te jene te humbur. Nese i marr une, do te
vuajne nga uria". Pastaj u drejtua nga qi-
elli dhe tha: "O Zoti im, Ty te lutem qe,
permes Pejgamberit Tend, ta zgjidhesh
ceshtjen time". "Vertet, Allahu degjoi
fjalet e asaj qe bisedoi me ty lidhur me
burrin e vet, qe u ankua tek Allahu; pra-
ndaj Allahu e degjon biseden tuaj,
Allahu degjon cdo bisede dhe sheh cdo
pune" (El Muxhadele, 1). Kurani e beri
te pavlefshme menyren pagane per le-
shimin e gruas "dhihar" duke e krahasu-
ar ate me nenen... "Grate tuaj a, prej te
cilave largoheni me dhihar nena tuaj a,
(duke krahasuar shpinen e gruas me ate
te nenes)" (El Ahzab,4).

Ky eshte nje vleresim i cmueshem i
gruas dhe mendimit te saj. Ajo bisedoi
me Pejgamberin a.s., kerkoi te drejtat,
mbrojtjen dhe dinjitetin e saj njerezor.
Kurani kete polemike e regjistron, e
merr nen mbrojtje gruan dhe e miraton
qendrimin e saj, duke e anuluar "dhiha-
rin", traditen pagane.

Me nje rast tjeter, po ashtu eshte ma-
rre parasysh qendrimi i gruas, eshte ver-
tetuar mendimi i saj dhe eshte afirmuar
si faktor i rendesishem, mendimi i se ci-
les duhet te cmohet dhe te merret para-
sysh sikur mendimi i burrit. Njehere,
Omeri r.a., duke ligjeruar hytben, apeloi
nga minberi qe te pakesohet mehri. Nje-
ra nga grate e pranishme e kundershtoi
dhe citoi ajetin e Kuranit, ku thuhet se
mehri eshte e drejte e gruas dhe se ate
nuk guxon askush t'ia mohoje. Omeri
menjehere e korrigjoi veten dhe tha:
"Gruaja ka te drejte, kurse Omeri ka
gabuar".

Veshtire eshte te imagjinosh qe grua-
ja te kete perjetuar ndonjehere nje njohje
te ketille dhe qe ndonje shoqeri t'ia ka
njohur kete status. Ne polemike me Pej-
gamberin a.s., ne Kuran i jepet e drejte
dhe pranohet qendrimi i saj. Ne baze te
mendimit te saj, Islami sjell dispozita te
posacme per anulimin e nje praktike te
meparshme ne lidhje me martesen. Kjo
mirenjohje duket edhe me e vlefshme
nese kthehemi 14 shekuj mbrapa. Ate-
here Islami i dha gruas nje status te ketil-
le shoqeror. Sikur te ishte zhvilluar edhe
me tej kjo ide dhe femra myslimane t'i
kishte shfrytezuar te drejtat e veta para-
lelisht me zhvillimin e shoqerise dhe ta
kishte kryer rolin e saj shoqeror, situata
e saj dhe situata e myslimaneve do te
ishte krejtesisht ndryshe nga kjo qe
eshte.

Qe te mund te kryeje me sukses dety-
ren dhe rolin e saj qe ia ka caktuar Isla-

mi, gruaja duhet te jete e afte fetarisht
dhe profesionalisht. Ajo duhet te arsim-
ohet ne te gjitha fushat. Ne kete drejtim
nuk ka kurrfare dallimi ne mes burrit
dhe gruas. Zbritja e ajetit te pare dhe
urdhri "Ikre"- "meso", i dedikohet edhe
burrit edhe gruas. Ajo duhet te beje gara
ne te arriturat shkencore. Ajo, sic u tha,
ne cdo aspekt eshte e barabarte me bur-
rin. Per shkakun pse nuk eshte e afte dhe
e gatshme ta kryeje detyren e vet, mund
te jete fajtore shoqeria qe ka lene pas
dore rolin e saj dhe nuk kujdeset mjaft
per obligimin e saj, e jo paaftesite e saj
natyrore. Sigurisht qe edhe gruaja pose-
don potenciale aftesish te njejta natyro-
re, sikurse edhe burri. Zhvillimi i ketyre
aftesive varet ekskluzivisht nga kujdesi
dhe kushtet. Nese pjesemarrja e gruas ne
zhvillimin e deritashem ka qene shume
me e vogel se pjesemarrja e burrit, ajo
ka qene vetem per shkak se gruaja eshte
perjashtuar nga rrjedhat shoqerore.

Duke pasur parasysh obligimet e ba-
rabarta, nga aspekti islam, gruaja duhet
te arsimohet njesoj sikur burri. Kete me
se miri e ka sqaruar Muhamedi a.s., kur
thote: "Dituria, kerkimi i diturise eshte
obligim (farz) per cdo mysliman dhe
myslimane". Ketu nuk ben te kete kurr-
fare diskriminimi. Gruaja duhet t'i njohe
shkencat islame dhe parimet islame si-
kur burri, sepse eshte e obliguar me te
njejtat detyra. Cdo gje qe duhet te dije
mashkulli ne lidhje me dispozitat fetare,
duhet te dije edhe ajo. Nuk lejohet te di-
je asgje me pak se mashkulli nga dispoz-
itat e besimit, lutjes, moralit dhe jetes
ekonomike-shoqerore etj.

Ne baze te mesimeve islame, gruaja i
ka te hapura dyert e te gjitha funksion-
eve shoqerore, politike, ekonomike dhe
shkencore, prandaj ajo natyrisht duhet te
aftesohet per kryerjen e tyre. Sic dihet,
gruaja qeveris pasurine e vet, e punon
ate dhe e shton, zgjedh menyrat e ekspl-
oatimit, shfrytezimit dhe te depozitimit.

Prandaj ajo duhet te udhezohet per
format e tregtise dhe parimet e jetes eko-
nomike. Sipas Sheriatit, ajo, nga aspekti
juridik, eshte e afte te lidhe kontrate te
vlefshme per shitblerje, te beje mar-
reveshje juridikisht te vlefshme.

Gruaja myslimane duhet te udhezoh-
et patjeter, bile edhe ne shkathtesite dhe
strategjine luftarake, sepse edhe ajo
eshte e obliguar ta mbroje atdheun dhe
te luftoje kunder armikut. Buhariu; ne
permbledhjen e tij te njohur te hadithe-
ve, ka ndare nje kaptine me titullin "Pje-
semarrja e grave ne lufte me luftetaret
ne rrugen e Zotit". Rrefen nje grua, e

cila thote: "Kemi marre pjese se bashku
me Pejgamberin e Zotit ne nje lufte. U
kemi dhene uje luftetareve, u kemi bere
sherbime te ndryshme dhe i kemi bartur
te plagosurit dhe te vdekurit ne Medi-
ne". Nje tjeter rrefen: "Une kam marre
pjese me Pejgamberin e Zotit ne shtate
ekspedita ushtarake. E kam pergatitur
ushqimin, i kam sheruar te plagosurit
dhe i kam ndihmuar te rraskapiturit".
Enesi tregon se Ummi Selemi dhe shu-
me gra te tjera te ensareve kane marre
pjese ne beteja te ndryshme, u kane
dhene uje luftetareve dhe jane kujdesur
per te plagosurit".

Eshte e domosdoshme qe gruaja si
nene te arsimohet me teper. Ajo duhet te
jete pedagoge dhe psikologe shume e
mire. Ne duart e saj formohet dhe edu-
kohet njeriu. Ky eshte nje funksion ja-
shtezakonisht i rende dhe i nderlikuar.
Edhe me tragjike eshte pse pozita e fem-
res - nenes ne mjediset myslimane eshte
lene pas dore. Ceshtja e arsimimit te fe-
mijeve vajzave, per fat te keq, eshte
mjaft e diskutueshme. Arsimimi i tyre
kundershtohet. Ne shume here ne raste
te ndryshme i kemi bere veshtrim ku-
ndershtimit te arsimimit te tyre dhe kemi
treguar se nje gje e tille eshte me karak-
ter paraislam.

Ju keshillojme te merrni parasysh te
drejtat e grave, dhe per kete te keni frike
Allahun. Ju i moret grate si amanet nga
Zoti; duke dhene fjalen ne emer te
Allahut xh.sh., ju u bekuat me nderin
dhe virtytin e tyre. E drejta e grave mbi
ju eshte qe t'u siguroni rrobat dhe ushqi-
min ne pershtatje me fene dhe traditen.

Nga gjithe kjo qe u tha, nenkuptohet
se te drejtat dhe lirite qe i dhuroi Islami
gruas qysh para 14 shekujve, jane te atil-
la qe edhe sot e kesaj dite ne shume
vende te botes, femrat enderrojne per nje
liri te tille. Sa per ilustrim po paraqesim
nenin 217 te ligjit francez mbi te drejtat
personale, qe thote: "Femra nuk ka te
drejte qe pasurine e saj t'ia fale dikujt,
dhe as t'ia huazoje e as te beje kurrfare
kontrate pa pelqimin e burrit apo pjese-
marrjen drejtperdrejt te tij ne kontrate".

Literatura:

- Kur'ani, perkthim me komentim ne gjuhen

shqipe, Sherif Ahmeti, Prishtine, 1988.

- Tefsir Ajatul Ahkam, Muhamed Ali Sabuni,

Bejrut, Liban.

- E drejta Familjare ne Islam, boton Mexhlisi

Shura i BIM, Shkup, 1996.

- Gruaja ne Islam, prof. Dr. Beqir Topalliogllu,

Stamboll, 2000.

dituria islame / 211

45

Me shkas

Tele mar si - simbol i nenf mimit

Pas shume shekujsh te roberise
dhe nengmimit, pastaj te emanci-
pimit dhe barazise se rrejshme;
me mire te thuhet formes se re te
turperimit; jomyslimanet i kane ofruar gruas
kete manifestim nengmues - TETE MARS-
IN. / kane ofruar diten e grave! Me kete e
kane pranuar se te gjithe sistemet e tyre te
mehershme nuk i kane dhene femres ve-
ndin e vet ne shoqeri, sepse nuk e kishte
ate diten e vet. Edhe sa kohe do te kaloje
qe nga "zemergjeresia" e vet t'i ofroje tere
muajin, madje edhe vitin? Nuk duhet pritur,
sepse kjo as qe do te ndodhe ndonjehere;
sepse gruaja te drejtat e saj, nderin, kujde-
sin dhe dinjitetin mund t'i fitoje vetem ne
Islam. Pas tete marsit dhe mashtrimeve te
tjera te ngjashme, qendrojne njerezit; bile
njerez me tipare te keqija; kurse pas Islamit
eshte Allahu i Madherishem, dispozitat e te
Cilit jane kulmi i urtesise dhe drejtesise.

Tete marsi eshte simbol i cili spikat dy
porosi: kujtimin e castit kur gruaja u be e
barabarte me burrat; shfaqjen e kujdesit te
vecante ndaj grave ate dite. Nese shohim
si zbatohet porosia e pare, do te veme re
gjerat vijuese: - Nuk kane arritur te fitojne
barazine ne aspektin fizik, aftesine per te
kryer njesoj pune te renda fizike (te shumt-
en, per te njejten pune gruaja merr page
me te vogel se burri); e kane nxjerre (gru-
an) ne rruge qe te mos i edukoje femijet
dhe keshtu i kane zvogeluar ndjenjen e
amesise, por kete nuk ia kane zevendesu-
ar me ndjenjen e te qenit baba; e kane zhv-
eshur per te reklamuar automobila, motore,
traktore etj. Megjithekete, nuk e kane
mbrojtur nga sulmuesit me mbishkrimin
"Shitet traktori, jo edhe gruaja. "
Q'kane bere gjithsej?

1 . Qe t'u tregojne myslimaneve se si femra
e tyre eshte e barabarte, e lire, e lumtur,
kurse myslimania nuk eshte. Efekti qe
duan ta arrijne me kete, eshte qe mys-
limanet te turperohen nga feja e tyre,
ta braktisin ate, pastaj te mos vazhdojne
te jene ata qe angazhohen per zbatimin
e dispozitave te Allahut ne Toke, keshtu
qe ne fund t'u mbetet vetem mosbesimi
qe i ofrohet pasionit njerezor per te ve-
pruar gfare te doje.

2. Ta shtyjne femren per te fituar, sepse
egoizmi nuk u lejon qe ta mbajne (furni-
zojne). Pabesimtaret konsiderojne se
furnizimin e japin vetem ata, e jo Allahu
(subhanehu ve te'ala), andaj kerkojne
nga femrat qe, perveg ne shtepi, te pu-
nonje edhe ne pune, per me shume te
ardhura. Nese, megjithate, femra nuk u
punon (nuk eshte e punesuar), vazhdi-
misht ia perfolin se si e ushqejne dhe ia
rrahin tavolinen me grusht gjoja se ato

ndaj tyre nuk kryejne kurrfare detyrimi.
3. Ne vendet e tyre te punes, te kontakto-

het me shume gra, qe te vijne me lehte

ne situate per te bere prostitucion.

Porosia e dyte e simbolikes se tete mar-
sit eshte shprehja e kujdesit ndaj femrave.
Nese ky kujdes studiohet pak me hollesi-
sht, zbulohen gjera te reja. - Kjo eshte di-
ta juaj; do te thote qe ne ditet e tjera te
mos kerkoni kujdes te ketille. Kujdesi
nuk eshte i drejtuar vetem ndaj bashkesho-
rtes (se vet), por edhe ndaj te tjerave, and-
aj urimi i testes ofron nje rast qe, me
perqafimin e puthjen, me ndonje dhurate
etj., te percillen porosi te ndryshme mash-
truese.

Nuk eshte gudi qe femrat pabesimtare
(jomyslimane) nuk e kuptojne kete farse, te
cilen ua varin per qafe. Ato nuk duan te di-
ne as per shumegka me te rendesishme.
Nuk duan te dine per Allahun e Madherish-
em dhe per dispozitat e Tij ashtu si duhet.
Ne fund, grave te tilla edhe u pelqen tere ai
cirk i tete marsit. Mirepo, si eshte puna
me gruan besimtare?

A eshte ajo e vetedijshme se, me urime
dhe kembim urimesh e dhuratash ate dite,
ajo shpreh pajtueshmerine e saj se dispo-
zitat e Allahut (subhanehu ve te'ala) rreth
festave duhen zevendesuar me dispozita
njerezore? A eshte e vetedijshme se, paj-
tueshmeria e title, personin qe e shpreh -
e ben mekatar, te cilin e kercnon denimi i
Allahut? Nuk e ka ditur? Andaj duhet t'u
shpjegohet rendesia e mesimit te fese se
Allahut. Se pari mesohet se si te shpetohet
nga denimi, e pastaj zbatohet ajo qe eshte
mesuar. Mirepo, frika nga Allahu (subhane-
hu ve te'ala), nuk eshte shkaku i vetem
(edhe pse eshte me kryesori), qe gruaja te
pranoje Islamin e t'i braktise te gjitha te
tjerat. Islami i ofron asaj te drejtat dhe kuj-
desin me te mire nga te gjitha sistemet e
tjera.

Te drejtat e gruas

Te drejtat e saj jane:

Per pasurine; bashkeshorti eshte i dety-
ruar ta mbaje gruan e tij, kurse ajo nga
pasuria e saj nuk eshte e obliguar te shpe-
nzoje per familjen, qofte edhe me e pasur
se burri;

Ne arsimim; duhet t'i mundesohet arsi-
mimi ne shtepi, ne xhami dhe ne fakultete
konform me kushtet e Sheriatit;

Ne punesim; i lejohet ne kuader te dis-
pozitave islame, por te mos jete e sternga-
rkuar, ne menyre qe te kete force edhe per
obligimet ndaj familjes;

Ne moral; nese dikush i ben shpifje per
sjellje te pahijshme dhe nuk ka deshmitare,
denohet nga gjyqi i Sheriatit.

Ne jeten intime; ka te drejte per argetim
me burrin para dashurise, qe te mos mbe-
tet e pakenaqur;

Si vajze; ka te drejte ta pranoje apo ta
refuzoje mesitin;

Si vejushe; mund te martohet perseri,
dhe per kete, ne nje mes te shendoshe be-
simtar, askush nuk mund ta qortoje;

Per padegjueshmeri ndaj burrit; nuk le-
johet te denohet ashper, po vetem mund te
goditet pak, kurrsesi nuk ben te goditet ne
fytyre, nuk ben t'i rrjedhe gjaku dhe as t'i
mbesin pasoja nga kjo.

Per padrejtesi nga burri; nese burri
eshte mekatar (p.sh., pijanec) dhe e mal-
treton, do te reagoje gjyqi i Sheriatit.

Ne dashuri dhe perkujdesje; i Derguari i
Allahut s.a.v.s., madje ne shtratin e vdekjes
ka porositur duke thene - silluni butesisht
ndaj grave. Vertet Islami eshte i urdheru-
ar nga Allahu i Madherishem. Mirepo,
nese gruas per Islamin i flasin armiqte e
Islamit apo injorantet, ajo do ta humbe bes-
imin (fene) dhe do te vajtoje qe askush nuk
ia paska uruar tete marsin. Duhet ta kemi
parasysh se pabesimtaret jane njerez te
skajshmerise. Ata asnjehere nuk do t'i of-
rojne femres perveg njeres nga dy te keqi-
jat:

Hipokrizia - shtiren si shume te mire; de-
risa te arrijne qellimin, ashtu qe gati plote-
sisht e poshterojne, sig veprojne dinaket ;

Admirimi i trupit te saj; e ajo pastaj beh-
et kryelarte, sig veprojne te krisurit;
nderkaq, te dyja, edhe poshterimi edhe
kryelartesia e shpien ne Zjarr (e para per
shkak te mekatit dhe devijimit nga rregullat
islame, kurse e dyta, per shkak se Allahu i
urren kryelartet). Andaj, besimtare te dash-
ura perqafoni Islamin, flakni imitimin e pa-
besimtareve. Behuni te degjueshme ndaj
burrave tuaj dhe kerkoni prej tyre qe te jene
te drejte dhe te kujdesshem ndaj jush.

Sa ka qene i kujdesshem halifi i fam-
shem dhe komandanti i madh ushtarak
Omer ibn Abdu-I-Azizi. Gruas qe ishte
me te, i tha ta freskonte me flladitese,
dhe keshtu e kishte zene gjumi. Kur qe
zgjuar nga gjumi, kishte verejtur se gru-
aja kishte fjetur, dhe ai filloi ta freskonte
me flladitese per Via hequrr vapen. Kur
qe zgjuar ajo, e guditur, e kishte pyetur:
Si keshtu? - Po a nuk ke edhe ti shpirt
sikurse une?"- i qe pergjigjur sunduesi i
atehershem i myslimaneve.

Perkthim dhe pershtatje:
Miftar Ajdini

Burimi: www.islambih.org

46

dituria islame / 211

Qasje

z g i

i s I a

Arben Halluni

Sa here qe lexojme shtypin, de-
gjojme radion apo shohim me-
diet vizive, verejme se ceshtjet
e myslimaneve dhe vuajtjet e
tyre zene vend dhe hapesire te konside-
rueshme.

Ne cdo vend gjejme perpjekje trillu-
ese, qe mundohen te mashtrojne mysli-
manet nepermjet konferencave e
deklaratave se gjoja kujdestaret e botes
mashtruese po mundohen te sjellin be-
gati e mireqenie per te gjithe popujt.
"...Ata do t'ju luftojne ju vazhdimisht
per t'ju zmbrapsur, nese munden, nga
fejajuaj..." (El-Bekare, 217)

Pa dyshim qe Islami luftohet si nga
brenda ashtu edhe nga jashte. Kemi pare
disa nga fushatat agresive e deshtuese,
qe sulmojne thirrjen islame, mesazhin
islam, Librin e Islamit, te Derguarin e
Islamit, pra te gjithe i kemi pare.

Kemi pare e shohim prej individeve
te caktuar qe shkruajne per te krijuar dy-
shime ne Kuranin famelarte e tek Profeti
i Islamit.

Gjithashtu kemi verejtur e verejme ne
kanalet satelitore e ne ciklet radiofonike,
perpjekje per te vendosur dyshime ne
parimet e qendrueshme islame.

Kemi pare e sa here kemi pare prej
grupeve te caktuara qe dyshojne ne poli-
gamine, qe sjellin dyshime ne ceshtjen e
divorcit, qe krijojne me qellim koklavit-
je ne problemin e kamates dhe qe dysh-
ojne ne ceshtjen e trashgemise, te cilen
Allahu xh.sh. e ka bere obligim: "...Ur-
dher nga Allahu. Vertet Allahu eshte me
i Dijshmi, me i Urti" (En-Nisae, 11). Te
gjitha keto na faktojne se ne jemi ne nje
kohe qe duhet t'i kthehemi patjeter
Allahut. Ai, i Lartesuari, eshte mbeshtet-
ja jone. Pa Te, nuk mund te korrim suk-
ses dhe as mund te posedojme udhezim
e shpetim.

Nga ana tjeter, erresira solli agimin e
ringjalljes se Islamit, prej saj erdhi zgji-
mi islam e prej saj lindi drita e perher-
shme e Islamit, ta quajme si te duam, e
rendesishme eshte se rilindi nje e vertete
reale e etur prej besimtareve myslima-
ne\...

Ky zgjim zhguli forcat armiqesore te
Islamit, mposhti komplotet e armiqve te
Islamit, tundi shtyllat e antimyslimane-

ve dhe solli deshtimin e dinakerive te
kundershtareve te Islamit. Por komploti-
stet antiislame tani perdorin nje menyre
tjeter, ate te perdorimit nga bijte e mys-
limaneve, per te goditur Islamin nga bre-
nda. Kjo, pa medyshje, eshte fatekeqesia
me e madhe, kur Islami goditet nga
familja e tij. Kjo eshte pikerisht ajo qe
ka thene nje nga misionaret e medhenj
politeiste, Zuvejmer, qe ne librin e tij
"Bota Islame sot" ka nenvizuar: "Nuk
do te kemi sukses vecse kur te edukojme
myslimanet qe ta luftojne vete Islamin;
pemen mund ta rrezoje nje nga bijte
(deget) e saj, pra duhet t'i mesojme pat-
jeter bijte e Islamit, qe te marrin persiper
te presin pemen..."

Kjo realisht po ndodh.

Nepermjet mesimeve orientaliste e
politeiste, disa nga bijte e fese sone te
delire qe, megjithese kane emra myslim-
anesh, si Ahmed, Abdyrr-rrahman, Ali,
Omer, Hasan etj., jane te pajisur me me-
ndje materialiste dhe me zemra polite-
iste. Pra, qe do te thote se mendjet e tyre
te blera, nuk permbajne koncepte te ver-
teta te Islamit, dhe kane zemra qe nuk
perfshijne ndjenjat e shenjta te Islamit.
Gjithsesi, ne si ymet i Muhamedijes be-
sojme se e nesermja i takon Islamit dhe
se e ardhmja eshte e myslimaneve te ve-
rtete. Sado qe te zgjase erresira, agimi
patjeter do te vije dhe prej tij do te
shpertheje nuri (drita), e ky eshte besimi
yne.

Pa dyshim se ymeti mysliman jeton
ne dite sprove, por nje ymet i bashkuar,
qe ecen dhe bazohet ne mesimet islame,
kurre nuk do te mohoje Zotin, Krijuesin
e gjithesise; kurre nuk do te mohoje Mu-
hamedin si i derguar i Allahut xh.sh.;
kurre nuk do te mohoje Kuranin dhe
mesazhin islam. Kurse ata qe mohuan
dhe devijuan, jane nje pakice, qe nuk ka-
ne peshe e konsiderate. Shumica ne kete
ymet vazhdojne te jene me Islamin, ani
pse dikush nuk eshte i lidhur me te me
ane te sjelljeve e veprave te duhura, ai
eshte me ndjenjat e tij e me zemren e tij,
qe shpreson qe edhe ai nje dite te shka-
llezoje besimin drejt majave te larta te
besimit.

Ne kete kontekst une i ftoj te gjithe
ata qe punojne per Islamin, te cilet kane
marre persiper t'i japin fitoren e meritu-
ar fese se Allahut, te lene menjane disa
mospajtime te natyrshme dytesore, dhe

te qendrojne ne nje saf (rresht) gjate be-
tejave te medha te Islamit si: beteja e Is-
lamit me armiqte e tij, beteja e besimit,
beteja e Sheriatit, beteja e thirrjes, beteja
e Ymetit, beteja e civilizimit e shume
beteja te tjera qe kane perballe myslima-
net sot e neser. "Allahu i do ata qe lufto-
jne ne rrugen e Tij, te rreshtuar, si te jete
ndertese e fortifikuar" (Es-saff:4).

E bej kete thirrje si nje nga thirresit
apo udhezuesit ne rrugen e Allahut
xh.sh., per faktin se jetojme ne nje kohe
qe Islami dhe myslimanet po sulmohen
me intriga nga te kater anet. Ne qofte se
eshte koha e sfidave, me te cilat po per-
ballen myslimanet, mendoj se eshte ko-
ha e rasti i volitshem i zgjimit islam,
zgjimit te mendjeve dhe zemra ve, zgji-
mit te deshirave dhe vendosmerive, zgji-
mit te thirrjes e veprimeve konkrete,
zgjimit te burrave e grave, zgjimit te te
rinjve dhe te rejave... Pra duhet nje
zgjim i pergjithshem ne te gjithe rruzu-
llin tokesor, nga lindja e ne perendim e
nga veriu e ne jug. Ky zgjim e ky ymet
nuk do te vdese perderisa feja e tij eshte
e perhershme, dhe ka revelate hyjnore te
fundit, me profetin e fundit, Muhamed
Mustafane a.s.: "Muhamedi nuk ka qene
babai i asnjerit prej burrave tuaj, por ai
ishte i derguari i Allahut dhe vule e te
gjithe pejgambereve..." (El-Ahzab, 40).
Jo vetem kaq, po ky ymet cilesohet si
ymet i qendreses ndaj padrejtesive dhe
flamurtar i se drejtes: "E nder ata qe kri-
juam Ne, ka njerez qe udhezojne ne te
drejten e edhe veprojne me te" (El-A'raf,
181).

Kini besim se fitorja i takon fese se
Allahut, Islamit: "Ata perpiqen me gojet
e tyre ta shuajne driten e Allahut, e
Allahu nuk do tjeter, pervecse ta persose
driten e Tij, ndonese jobesimtaret e urre-
jne". (Et-tevbe, 32)...

dituria islame / 211

47

Me shkas

Qellimi i arsimimit
dhe edukimil ne Islam

Mexhid Yvejsi

H y r j e

Ne shume dialoge, Platoni, (428-
348), permes gojes se Sokratit (470-
399), perpiqet te ndertoje nje teori te
njohjes:

Qfare mund te njohim? Si mund te
njohim? Pse njohja eshte' e vertete?

Pyetjet e Sokratit ishin etike. Tek
Apologjia, Sokrati thote:"Zoti me urdh-
eroi te permbush misionin e filozofit,
per te kerkuar brenda meje dhe njerezve
te tjere".

Prej njerezve te tjere, i pari qe kerkoi,
ishte Platoni, nxenes i Sokratit, i cili je-
ten e vet ia kushtoi filozofise dhe the-
meloi Akademine, qe mbijetoi per 1000
vjet.

Tek Republika, Platoni thote:

"E Mira eshte gjeja me e rendesishme
qe duhet te mesojme".

C'eshte e Mira? C'eshte Miresia?

E Mira, Miresia, eshte vete Krijuesi,
Perendia, i Cili ne Bibel, ne gjuhen heb-
raike quhet El, 250 here, ne gjuhen ara-
mike quhet Elah, 41 here, kurse me
emrin Elohim, hebraisht, quhet 2570
here, sikurse quhet All-llah ne Librin e
Fundit Hyjnor, ne Kuran.

Arsimimi dhe edukimi

Arsimimi dhe edukimi, sa jane te
ngjashme, aq edhe ndryshojne! Duken
se kane te njejtin kuptim, por ato ndry-
shojne si ne Lindje dhe ne Perendim.
Ndryshojne sidomos sot, ne sistemet,
programet shkollore bashkekohore...

^'eshte arsimimi?

Arsimimi ose arsimi eshte:

"Teresia e njohurive dhe e shprehive
qe jepen ne menyre sistematike e sipas
nje programi ne shkolla e kurse te ndry-
shme, per te mesuar femijet e te rinjte;

Sistem i shkallezuar, nepermjet te ci-
lit jepen keto njohuri;

Perhapja e diturise si nje nga fushat e
veprimtarise shoqerore".

Keshtu e shpjegon fjalen arsim: Fja-
lori i Shqipes se Sotme, faqe 55, Tirane,
2002, Botim i dyte i ripunuar (me rreth
35.000 fjale). Akademia e Shkencave e

Shqiperise, Instituti i Gjuhesise dhe i
Letersise.)

f^'eshte edukimi?

Edukimi ose edukata eshte:
"Teresia e vetive shpirterore e fizike
(botekuptimi, cilesite morale;

Tiparet e karakterit e te vullnetit etj.)
qe fiton njeriu nen ndikimin sistematik
te shkolles, te familjes e te shoqerise dhe
nepermjet veprimtarise se vet te vetedi-
jshme...," (Po aty, FShS, f. 292)

Arsimimi dhe edukimi
ne Islam

Arsimimi dhe edukimi ne Islam bazo-
hen ne Kuran.

Ne Kuran, Allahu i Madhnueshem
urdheron e thote:

"E per te mirat qe te dha Zoti yt, pre-
diko panderprere" (Kur'an, Ed-Duha,
93:11)

Allahu i Madhnueshem me kete ajet e
ka urdheruar te derguarin e Tij qe te pre-
dikonte panderprere per dhuntite e
Allahut qe i ka dhene te derguarit te Tij,
Muhammedit (a.s.) dhe gjithe njerezim-
it.

Cilat jane keto te mira?

Te mirat e Allahut te Madhnueshem
jane pa kufi, sepse Ai eshte burim i pa-
shtershem i miresive. Por, nje dhurate
mund te dallohet, ajo eshte Island.

Islami eshte dhurata me e mire qe
Krijuesi i gjithesise i dhuroi njerezise.

Cilat jane shenjat e Islamit?

Muhamedi (a.s.) tha: "Shenjat e Isla-
mit jane:

Besimi (iman), dituria (ilm) dhe ve-
pra (amel).

Besimi na shpie ne dituri, dituria ne
arsimim, arsimimi me besim ne edukim.

Pra, dyshim s'ka, arsimimi ne Islam
eshte aftesimi mendor, kurse edukimi
eshte ndri?imi shpirtetor.

Qellimi i arsimimit
dhe edukimit ne Islam

Islami eshte udha e jetes-drejt se Ver-
tetes. Drejt se Vertetes permes besimit,
arsimimit, edukimit.

Islami bazohet ne dituri. Dituri ne
emer te Zotit. Vetem kjo dituri sjell fryte
te mira, te cilat e shpetojne njeriun nga
erresira.

Erresira qe ishte perhapur ne Europe
ne Mesjete, u shpernda nga rrezet e ar-
simimit dhe edukimit te besimtareve te
vertete.

Besimtaret e vertete ne emer te Zotit,
u arsimuan, u edukuan dhe ne emer te
Tij vepruan. Vepruan dhe shume gjera i
zbuluan, i konservuan, shume te tjera i
zhvilluan, i perparuan, i lartesuan: ne
algjeber, matematike, fizike, optike, as-
tronomi, trigonometri, sociologji, nder-
timtari, mjekesi, kimi, filozofi, histori,
gjeografi, e te tjera, e te tjera. . .

Per me shume se pese shekuj, arritjet
intelektuale dhe shkencore lulezuan ne
Lindjen e Mesme, ne Azine Qendrore,
ne Afriken Veriore dhe u perhapen ne
Europe...

Ne librin monumental KISHA DHE
HISTORIA E SAJ, qe ka dhjete vellime,
ne vellimin 4, me titull Rruga e Barba-

48

dituria islame / 211

reve, faqe 21-22, per qyteterimin islam,
nder te tjera, shkruan:

"Jeta shoqerore eshte e dendur dhe e
shdritshme, aty takohen kulturat antike,
prej te cilave rrjedh nje fjeter jete e re
dhe origjinale; zhvillohen shkencat as-
tronomike, matematikore dhe mj eke-
sore...

Punet e medha ne perkthime nxjerrin
ne shesh tere kete pasuri te se kaluares,
duke u dhene ne sherbim studiuesve. Li-
ndin shkollat, bibliotekat, qendrat hulu-
mtuese astronomike.

Eshte shpikur algjebra, eshte zhvillu-
ar kimia, eshte studiuar botanika; arabet
interesohen edhe per kultivimin e bime-
ve dhe te metodave te ujitjes. I eshte
kushtuar shume kujdes mjekesise, kesh-
tu pra, lindin spitalet e para, qe tanime
para sa kohe i kishin bere edhe persia-
net...

Kishte nje numer te madh studiuesish
me prejardhje te ndryshme kombetare,
te perandorise, te cilet punonin ne qend-
rat kryesore. Kjo paraqet nje hapje te
thelle kulturore, pa te cilen shume gjera
nga shkenca dhe kultura evropiane gjate
shekujve te ardhshem nuk do te merre-
shin me mend...

(Kisha dhe Historia e saj, v. 4, faqe
21-22, Botim i pare, prill, 1982, Botoi:
Drita, Ferizaj-Zagreb.)

Kete sukses te mahnitshem te mysli-
maneve ne te kaluaren, akademiket pe-
rendimore sot ia kushtojne, me te drejte,
thjeshtesise se porosise islame...

Por, dr.Muhammed Asad (1900-
1992), europian qe ka perqafuar Islamin,
per arritjet e myslimaneve ne te kalu-
aren, thoshte:

"Nuk ishin myslimanet qe e bene Is-
lamin te madherishem, por ishte Islami
qe i beri myslimanet te rendesishem."

Qellimi i arsimimit dhe edukimit ne
Islam eshte qe nxenesi, studenti, te zhvi-
llohet, te lartesohet...

Qellimi i arsimimit dhe edukimit ne
Islam eshte qe nxenesi, studenti, te rritet,
te perndritet...

Qellimi i arsimimit dhe edukimit ne
Islam eshte qe nxenesi, studenti, te afte-
sohet menderisht dhe te ndricohet shpir-
terisht...

Sot, ne Lindje, aq me shume ne Pere-
ndim, arsimimi dhe edukimi jane ne
shperpjesetim. Kete e deshmojne abuzi-
met, perdhunimet, mashtrimet, falsifiki-
met, krimet...

Mevlana Xhelaluddin Rumiu (1207-
1273) thoshte:

"Njeriut te arsimuar, po te paedukuar,
mendja i sherben sig i sherben hajdutit
qiriri per t'i bere drite ne kohen derisa
vjedh"!

Sot, kur njerezit jane me te arsimuar,
si asnjehere me pare, po te paedukuar,
nuk vidhet vetem naten, nen driten e qi-
ririt, por aq me shume vidhet diten per
diell...

Shkrimtari dhe publicisti amerikan,
Mark Tuen (1835-1910), thoshte:

"Nese i kerkoni hajdutet, mund t'i
gjeni ne Kongresin e Shteteve te Bash-
kuara".

Per hajdutet, se kush jane, ku jane, ne
Kosove e Shqiperi, s'po flas, sepse e di
cdo femije, ne gdo shtepi....!

Keshtu ndodh kur ka arsimim, po
s'ka edukim...!

Arsimimi dhe edukimi ne Islam

Si dy vellezer binjake jane,

Qe te dy synim, qellim kane

Te na zgjojne, te na ndrigojne. . .

Dhe me ne fund, e pyeten Imam Ali-
un (r.a.): "Cila eshte krijesa me e bukur
qe ka krijuar Allahu?" - Ai u pergjigj:
"Fjala (Kelami)". Pastaj, e pyeten: "Po,
me e keqja?" - Ai prape u pergjigj: "Fja-
la - (Kelami), dhe shtoi: "Fytyren e nje-
riut e nxin dhe e zbardh fjala."

Ne Islam, fjala arsimim, edukim, do
te thote: Shpetim...!

dituria islame / 211

49

Fate jete

Stacioni i trenit ne Bablak, vendbanim i Avdylit
Avdyl Zeqiri, ushtar i UQ-K-se

Stacioni i trenit ne Bablak

per ushtarin e U<JK-

Rexhep Suma

Hallet, mjerimet dhe dertet e
nje kategorie te' shoqerise ko-
sovare nuk kane te sosur,
edhe pse nga mbarimi i luftes
kane kaluar gati dhjete vjet. Shume nje-
rez mendonin se, me clirimin e trojeve
kosovare nga hordhia dhe makineria
shekullore, shqiptaret me nuk do te kene
fatin t'i kene netet nga me te erretat qe
kane pasur gjate historise.

Lufta e vitit 1999 ne Kosove, ka lene
nje sere problemesh sociale, ekonomike,
psikologjike etj., te cilat veshtire qe mu-
nd te fshihen nga kujtesa e popullit tone
liridashes apo te riparohen per nje kohe
te shkurter. Ende kemi familje te tera qe
jane pa kulm mbi koke dhe nuk dine se
c'i pret te nesermen. Por, kjo assesi nuk
arsyeton qendrimin e institucioneve to-
na, te cilat mbajne pergjegjesine e drejt-
perdrejte per mireqenjen e popullit,
sidomos te kategorise se dale nga lufta,
e cila vazhdon te mbetet edhe kategoria
me e rrezikuar e shoqerise kosovare.

Ne Kosove ngjan edhe kjo: Stacioni i
trenit te fshatit Bablak te Ferizajt, per-
vecqe kryen funksionin e ndaleses se
trenit, qe nga viti 2001 eshte shnderruar
ne nje vendstrehim per ish luftetarin e
UQK-se dhe veteranin e saj, Avdyl Ze-
qirin.

Me vetem 65 euro ndihme sociale, i
semure nga cista ne melci, Avdyli 29-
vjecar, kujdeset per tre femijet, gruan
dhe babane, i cili ka kaluar te tetedhjetat
dhe nuk eshte ne gjendje t'i ndihmoje as
vetvetes.Populli yne, vazhdimisht ka
mbeshtetur dhe ka mbajtur veten dhe ne-
vojtaret me ane te ndihmave, dhe ndjen-
ja e solidaritetit rrjedh lehtesisht nga
mesimet kuranore, te cilat i obligojne te
pasurit qe te ndihmojne te varfrit dhe
skamnoret. Mbi kete baze, Kurani qarte-
son: "Dhe cka te jepni nga pasuria per te
shtuar e rritur (me kamate), ne pasurine
e njerezve, ajo nuk do te shtohet tek All-
llahu, e cka te jepni nga sadakaja (bami-
resia), me qellim qe t'i afroheni All-
llahut, te tillet jane ata te cileve u
shumefishohet (shperblimi) 30:39".

Keshtu varferia i erdhi si nje vjedhes,
dhe skamja si nje njeri i armatosur.Ai
veshtire e pershkruan skamjen e cila

eshte si gjarpri e bute ne te prekur, dhe
plot helm ne brendesi. "O ju qe keni
besuar, kur deshironi te bisedoni me te
derguarin, jepni nje sadaka para bisedes
suaj. Kjo eshte me mire per ju dhe me e
paster; e nese nuk keni 9ka te jepni, All-
llahu eshte mekatfales, meshirues".
(58:12). "Zoti yt e di se ti dhe nje grup i
atyre qe jane me ty, kaloni ne adhurim
me pak se dy te tretat e nates ose gjys-
men e saj a nje te treten e saj. All-llahu
e di gjatesine e nates dhe te dites, dhe Ai
e diti qe ju nuk do te mund t'i permba-
heni asaj, andaj jua lehtesoi juve, pra
faluni duke lexuar Kuran sa t'ju vije me
lehte prej namazit.

Ai e diti se nga ju do te kete te semure
dhe te tjere qe gjallerojne neper toke
duke kerkuar nga begatite e All-llahut, e
dhe te tjere qe luftojne ne rrugen e All-
llahut, pra faluni dhe lexoni sa te jete me
lehte per ju dhe kryeni me rregull faljen,
jepni zeqatin, huazoni (jepni sadaka) per
hir te All-llahut, hua te mire, se 9'te per-

gatitni per veten tuaj prej te mirave, ate
do ta gjeni tek All-llahu edhe me te mi-
re, dhe shperblim me te madh, e kerkoni
falje prej All-llahut, se All-llahu eshte
mekatfales, meshirues! (73:20)

Na prek ky realitet i hidhur, sepse ja-
ne pjese e shoqerise sone, jane mosha-
taret tane qe, ashtu si ne, kane endrra,
por qe shpresat per t'i realizuar dhe per
te ndertuar nje shtepi, po veniten fdo di-
te, sepse eshte varferia qe u kanoset si
nje rrezik gllaberues i pashmangshem.
Tre femijet e vegjel jane kaq te pafajsh-
em e te padjallezuar. Dhe ata kane te
drejte te rriten ne rehati, te jene te qeshur
gjithnje. Por jeta, mjedisi qe i rrethon, ua
ka mohuar, sepse po rriten dhe eduko-
hen ne kushte padrejtesish.

Po ashtu, Allahu Fuqiplote urdheron
qe, krahas namazit, te jete edhe sadaka-
ja: "Te cilet e besojne te fshehten, e kry-
ejne faljen (namazin) dhe prej asaj qe
Ne u kemi dhene, ata japin (zeqat, sada-
ka etj.)". (2:3)

50

dituria islame / 211

E kryeni haxhin dhe umren per hir te
All-llahut, po, ne qofte se pengoheni,
atehere (therni per kurban) 9ka t'ju vije
me lehte prej kurbaneve, e mos i rruani
kokat tuaja derisa te arrije kurbani vend-
in e caktuar. Po kush eshte prej jush i se-
mure ose ka mundim koke (e rruhet para
kohe), kompensim eshte: agjerim, sada-
ka ose kurban. E kur jeni te sigurt, ai qe
e ben umren para Haxhit (duhet te there)
nje kurban qe i vjen me lehte, mirepo,
nese nuk ka, le te agjeroje tri dite' gjate
Haxhit e shtate dite kur te ktheheni, keto
jane dhjete dite te plota. Ky eshte rregull
per ata qe nuk e kane familjen prane
xhamise se shenjte. Pra kini dro Allahun
dhe dijeni se Allahu eshte ndeshkues i
rrepte. (2:196)

...dhe, ata te cilet japin (sadaka-ze-
qat) nga ajo qe u eshte dhene, sepse e
dine se do te kthehen tek Zoti i tyre,
andaj zemrat e tyre i kane te frikesuara
(23:60). Dhe cka te jepni nga pasuria per
te shtuar e rritur (me kamate), ne pasur-
ine e njerezve, ajo nuk do te shtohet tek
All-llahu, e cka te jepni nga sadakaja
(bamiresia), me qellim qe t'l afroheni
All-llahut, te tillet jane ata qe u shum-
fishohet (shperblimi). 30:39. Nuk ka dy-
shim se per myslimanet e myslimanet,
besimtaret e besimtaret, adhuruesit e
adhurueset, te sinqertet e te sinqertat,
durimtaret e durimtaret, te pervuajturit e
te pervuajturat, sadakadhenesit e sada-
kadheneset, agjeruesit e agjerueset,
ruajtesit e nderit e ruajteset e nderit, shu-
mepermendesit e All-llahut e shume-
permendeset e All-llahut, All-llahu ka
pergatitur falje (mekatesh) dhe shper-
blim te madh.33:35. S'ka dyshim se ata
qe japin lemoshe (sadaka) dhe qe sinqer-
isht japin per hir te All-llahut, atyre u
shumefishohet dhe ata kane shperblim te
madh. 57:18.

Sa e bukur eshte bota kur e sheh ate
ne syte e femijeve. Jane kaq te mire e te
embel, sa, kur qajne ndonjehere, sikur te
keputet dicka nga zemra. Vetem ndihma
ekonomike qe merr ai, eshte burim krye-
sor per jeten e familjes shtatanetareshe,
pasi askush nuk punon... Ata nuk kane
as mundesi per te marre ndonjehere bo-
rxh, pasi ai mund te mos e shlyeje mbase
asnjehere. "Varferia eshte uri. Varferia
eshte mungese banimi. Varferia eshte te
jesh semure dhe te mos kesh mundesi te
shohesh nje doktor. Varferia eshte te
mos kesh mundesi per shkolle Varferia
eshte te mos kesh nje pune, eshte frika
per te ardhmen, duke jetuar nje dite per
tjeter. Varferia eshte pafuqi, mungese

perfaqesimi dhe lirie " - thote Avdyli, i
cili, nga merzia, thyen duart e tij duke
mos u ndier fajtor per gjendjen ne te
cilen ndodhet. Kesaj familje ka kohe qe
gezimi i ka ikur nga ngrohtesia e vatres.
Kushedi sa e sa here mungon nje kaf-
shate buke ne tryezen e tyre te varfer;
kushedi sa e sa here trupi i tyre kerkon
vetem nje mbulese per te shpetuar nga te
ftohtet; kushedi sa e sa here ne xhepin
bosh kerkojne disa te holla per te blere
medikamente dhe te gjitha mbeten "ku-
shedi sa e sa here...", sepse askush nuk e
ka zgjatur doren per t'i ndihmuar ose
dikush i ka vene re, po s'ka mundur t'i
ndihmoje; dikush tjeter as qe ka vrare
mendjen fare.... £'mund te behet qe te
ndryshoje sado pak kjo gjendje.

Avdyli la Zvicren
per ^lirimin e vendit

Sikur 9do shqiptar tjeter ne ate kohe
qe ishte, edhe Avdyli la punen dhe doku-
mentacionin qe kishte rregulluar per qe-
ndrim te perhershem, dhe iu pergjigj
atdheut qe ishte ne rrezik. "I kisha te gji-
tha te mirat, kisha para, kam dhene shu-
me per U£K-ne, por kjo nuk me qetesoi
dhe erdha vete per ta cliruar dhe per te
luftuar, sikur te tjeret. Ne janar 1999 nga
Cyrihu u nisa per Shqiperi dhe me pas
kemi hyre ne Kosove". - shprehet Avdy-
li, i cili ka qene ushtare ne Zonen opera-
tive te Pashtrikut.

Ai tani ndihet i zhgenjyer per shkak
te mosperkrahje dhe mosinteresimit qe
kane treguar si qeveria lokale, ashtu
edhe ajo qendrore. Ai ndihet i mashtruar
nga premtimet e dhena se ne vitin 2004
do ta benin me shtepi, por faktikisht nuk
e kane ndihmuar, edhe sot vazhdon te
banoje ne kete stacion, ku eshte vendo-
sur qe nga viti 2001. Shtepija e tij ne
Bablak ishte shkaterruar ne luften e fun-
dit. Ketu shtepite e serbeve jane ndertu-
ar, por shtepia e tij jo, per motive poli-
tike, sepse kam qene ushtar i U£K-se?!

Avdylin deri me tani e kishte mbajtur
shpresa qe me ndertimin e ndertesave te
solidaritetit ne Ferizaj, do te gjendej nje
banese edhe per te, sa te fuste koken nen
mbuloje, meqe kishte paraqitur shkresen
ne emer te qeverise lokale, por u zhgen-
jye serish dhe nuk perfitoi asgje.

Avdyli thote se nuk e ka vizituar as-
njehere organizata e Veteraneve te Luft-
es, dega e Ferizajt, prandaj ndihet shume
i harruar prej tyre. "Me vjen keq te them
se me nuk mund te shkoj as per te ker-
kuar borxhe nga dikush, sepse kam nje
borxhe mjaft, ne shumen 4 mije euro,

kryesisht neper dyqane te ndryshme. E
di se kurre nuk mund t'ua kthej, por me
vjen rende, ndonese ata me japin kurajo
dhe shpresa", - qarteson Avdyli, i cili as-
pak nuk eshte ne gjendje te mire shende-
tesore dhe eshte duke perdorur barna per
cdo dite (albentazol 200mlg), te cilat
duhet t'i bleje ne gdo te dyten dite. Ato
nuk mund t'i siguroje gjithnje, ngase
kushtojne shtrenjte.

"Mjeku me ka obliguar te operohem,
por nga frika per femijet dhe kujdesin
ndaj tyre, s'di si te veproj, kur e di se
edhe ate buke te perditshme, e di shpirti
jem, si e kam siguruar. Ata jane ende te
vegjel, djali eshte 7, kurse vajza 3 vjeca-
re dhe nje foshnje shtatemuajshe" - thote
me tutje Avdyli, i cili thekson se, nga
skamja dhe varferia, shpesh s'mund ta
kontrolloje as veten e tij. Per te me e
lehte ka qene sfida e luftes, sesa sfida
dhe egersia e jetes se sotme ne Kosove.
"Eshte me mire te vdiset se sa te jetosh
nje minute ne skamje, ngase vdekja
eshte nje cast, kurse skamja te gerryen
dhe ta ha shpirtin perbrenda dalengada-
le, dhe kjo eshte e paperballueshme"-
shton me gjysme zeri Avdyli, te cilin,
megjithate e mban shpresa se nje dite
dikujt nga institucionet komunale apo
qendrore do t'i bjere ne mend qe t'i ofro-
je strehim kesaj familjeje te luftetarit te
UQK-se.

Familjen e tij,

e kane ndihmuar

disa hoxhallare te Ferizajt

Duke mesuar lajmin per gjendjen e
ushtarit te UQK-se, disa hoxhallare te
Ferizajt e kane perjetuar rende situaten
ne familjen e nje luftetari, i cili kishte le-
ne te mirat e Zvicres per ta mbrojtur va-
tanin. Ata shtrenguan radhet e veta duke
u solidarizuar dhe kane ofruar nje mbe-
shtetje per kete familje skamnore, e cila
eshte lene ne meshiren e kohes; e ndih-
muan me mish kurbani dhe me artikuj te
nevojshem ushqimore, me qellim qe ta
ndihmonin qofte edhe me kaq, kesaj fa-
miljeje per ta kaluar me lehte kete peri-
udhe te dimrit.

Shpresojme qe institucionet tona
veteqeverisese te perkoheshme do te
kthjellen dhe do t'u dalin ne ndihme
familjeve te kesaj kategorie te shoqerise
sone. Nese jo, atehere te pasurit duhet te
zgjasin doren e meshires, ne menyre qe
edhe femijeve te kesaj familjeje t'u
kthehen hareja dhe gezimi dhe te jetojne
ne kete toke te lire, ku duhet te rriten
sikur te tjeret.

dituria islame / 211

51

Reportazh

Reportazh nga Haxhi 2007

Ne shoqerim te haxhinjve fane

- (Pjesa II) -

Ramadan Shkodra

(I pergjigjem thirrjes Tende O Zoti im, i pergjigjem
thirrjes Tende, pa te pershkruar shok askend.
Vertete, falenderimi, miresia dhe pushteti te takojne
vetem Ty, e Ti nuk ke rival).

Nisja per Meke

Rrugen per ne Meke, per te perjetuar madheshtine e
kryerjes se Haxhit, e morem, pas qendrimit 10-ditesh ne
qytetin e Medines.

Haxhinjte tane, pas namazit te ikindise, ne dhomat e
hotelit "Taiba", praktikisht filluan te beheshin gati per t'u
nisur ne drejtim te Mekes.

Veshja e ihramit pervecqe eshte kusht, eshte nje
ndjenje e vecante per haxhiun, i cili, duke qene i veshur
me ihram, pervec perkushtimit ka edhe obligimet me te
cilat detyrohet gjate kohes sa eshte i veshur ne ihram.

Nga tri llojet e haxhit, shumica e haxhinjve tane u per-
caktuan per te kryer Haxhin Temetu, qe do te thote qe fil-
limisht gjate muajve te Haxhit duhet kryer Umreja e pas-
taj Haxhi, si dhe per te prere kurbanin e Haxhit.

Mikati

Rreth ores 21 haxhinjte tane u nisen nga Medina ne
drejtim te Mekes. Ne te dale te Medines, haxhinjte nda-
luan ne Mikat, ne vendin e quajtur Dhul-Hulejfe, qe eshte
larg nga Meka 428 km; aty eshte xhamia qe njihet sipas
emrit te vendit.

Udheheqesit jepnin udhezime per haxhinjte se si
duhej te vishnin ihramin e pas veshjes ua ben per hair
ihramin dhe nisjen ne rrugen per ne Meke..

Ihrami

Ihrami eshte veshje e
posacme e Haxhiut, qe e
vesh haxhiu para se te ni-
se Haxhin ose umren, ne
vendin e caktuar- Mikat.

Ihrami perbehet nga dy
pjese, pjesa e eperme dhe
pjesa e poshtme.

Me veshjen e ihramit,
haxhiut nuk i lejohet te
kete asnje rrobe tjeter ne
trupin e tij.

Ihrami zakonisht ka
ngjyren e bardhe dhe
eshte rrobe e paqepur, qe
simbolizon barazine, ndryshimin e pastrimin shpirterorte
besimtarit, ne nje ane, si dhe qellimin e tij per t'i kryer me
perkushtim e devotshmeri Urdhrat e Allahut xh.sh.

Mikati eshte vendi i caktuar ku haxhiu duhet qe te jete
i veshur me ihram. Ne pasi, meqe kishim veshur ihram-
et ne hotel, ne Dhul-Hulejfe ndaluam per t'i falur dy re-
qate namaz, synet te ihramit, dhe ketu bashkerisht me
udhezimet e udheheqesve, e beme nijetin per umre.

Para se te niseshim, udheheqesit u perkujtuan hax-
hinjve gjerat qe i kane te ndaluara derisa jane te veshur
ne ihram.

Pak para mesnates, nga Dhul-hulejfja vazhduam rru-
gen ne drejtim te Mekes. Gjate rruges per ne Meke ha-
xhinjte, te ngazellyer, bashkerisht kendonin telbijen.

Ne prag te Mekes

Udhetimin Medine-Meke e beme, ne autostraden mo-
derne me kater korsi, nje udhetim pa ndonje veshtiresi e
i kendshem.

Edhe me i bukur ishte udhetimi pas agut te mengjesit,
kur kishim mundesi te shihnim ambientin e shkretetires
dhe nje numer te autobuseve e automjeteve te tjera me
haxhinj, qe shkonin drejt Mekes.

Ne kufirin e Mekes arritem afro ores 8 te mengjesit, e
prej aty u drejtuam ne zyren e pranimit te haxhinjve, qe

52

dituria islame / 211

vepron ne kuader te Ministrise se Haxhit te Arabise
Saudite, e me pas drejt Mekes se bekuar.

Ne Meke

Arritja ne Meke per haxhiun eshte shume domethe-
nese, dhe per shumekend eshte nje cast i pritur, edhe
me shume sepse ketu vihet me qellim te kryerjes se Ha-
xhit, nje nder kushtet themelore te fese islame.

Tavafi

Edhe haxhinjte kosovare filluam tavafin per umre, ke-
shtu edhe ne iu bashkuam qindra mijera haxhinjve nga
mbare bota ne ecjen rreth Qabese se bekuar.

Per ne arritja ne Meke, me gjithe lodhjen nga udheti-
mi, ishte ndjenje e vecante e shume domethenese, nga-
se tashme edhe fizikisht ishim ne qytetin e bekuar te
Mekes.

Drejt Ha rem it

Pas akomodimit ne hotel, megjitheqe te lodhur, meqe
gjendeshim vetem pak kilometra larg Qabese, shumica
e haxhinjve ia mesyne Qabese, per t'u falur aty, per te
bere dua dhe per te perjetuar madheshtine qe ta ofron
vetem ky vend ne te cilin te gjithe njerezit jane te bara-
barte, me perkushtimin ndaj te Madhit Allah, dhe jane
per te kryer nje Urdher te tij.

Eshte moment madheshtor dhe krejt i vecante per be-
simtarin kur per te paren here eshte prane Qabese, ma-
dheshtine e se ciles e perjeton nga afer, rreth Qabese se
bekuar.

Edhe me madheshtore eshte pamja kur sheh besim-
tare bejne tavaf qe panderprere mbi mermerin e bardhe.

■ha

Per te kryer tavafin, haxhiu duhet te sillet shtate here
rreth Qabese se bekuar, por, para se te nise tavafin, du-
het ta beje nijet duke shqiptuar: "O Zoti yne! Une vendo-
sa ta bej tavafin rreth shtepise Sate te bekuar, prandaj
ma lehteso dhe pranoje ate prej meje"!

Pikenisje e tavafit eshte haxheru esvedi (guri i zi). Ta-
vafi fillon duke i ngritur duar lart dhe duke thene: "Bismil-
lahi, All-llahu ekber" (Ne Emer te Zotit, Allahu eshte me
i Madhi).

Pika e nisjes se tavafit eshte e shenuar edhe ne plato
me nje vije te zeze ne mermer, po edhe ne ndertesen e
xhamise djathtas, me nje drite te gjelber, qe dallohet nga
dritat e tjera.

Ndersa gjate ecjes eshte mire te kendohet telbija, pa-
staj ndonje sure a dua nga Kurani.

Sajji

Pas kryerjes se tavafit, haxhinjte nisin sajjin - ecjen ne
mes kodrave Safa dhe Merva, qe simbolizon ecjen e Ha-
xheres per te kerkuar ujin per te birin e saj, Ismailin.

Edhe haxhinjte duhet te k alojne kete rruge Saffa-Me-
rva.

Distanca ne mes ketyre dy kodrave, qe tash jane bre-
nda kompleksit te xhamise madheshtore te Qabese,
eshte 375 metra.

dituria islame / 211

53

Pas perfundimit te sajjit, haxhinjte i shkurtojne pak flo-
ket dhe lirohen nga ihrami deri ne momentin e nisjes per
Arafat.

Disci te dhena per Qabene

Studiuesit dhe historianet thone qe Qabeja eshte riko-
nstruktuar pese deri dymbedhjete here. Ndertimi i pare i
Qabese ishte bere nga Ademi (a.s.), per se ne Kuran
thuhet qe kjo ishte shtepia e pare qe ishte ndertuar qe
njerezit ta adhurojne All-llahun xh.sh..

Meka eshte vendi ku para 14 shekujve lindi feja isla-
me, qe solli nje determinin te ri per rrjedhat e qyteterim-
it boteror.

Pas ketij, Ibrahimi dhe Ismaili a.s. rindertuan Qabene.

Permasat e fondamentit te Qabese te kohes se
Ibrahimit a.s. kane qene:

Muri lindor 48 pellembe - ana e Hatemit 33 pellembe,
ana ne mes te Gurit te zi dhe kendit Jemeni 30 pellem-
be, dhe ana perendimore 46 pellembe.

Ka pasur edhe disa konstruksione para kohes se Mu-
hamedit a.s.

Muhammedi a.s. mori pjese ne nje nga rindertimet pa-
ra se atij t'i vinte shpallja nga All-llahu xh.sh..

Qabeja gjate historise eshte rindertuar disa here. Ta-
ni, pervec Qabese aty eshte ndertuar nje kompleks ma-
dheshtor, qe ka nje siperfaqe prej 365 000 metra katrore.
Ne kohen e faljeve normale ne te mund te sistemohen
me shume se 773 000 veta, ndersa ne kohen e Haxhit
dhe te Umres, mund te falen mbi 1 milion veta ne te njej-
ten kohe. Kompleksi i Qabese ka 9 minare dhe 41 hyrje.
Tere kompleksi eshte i furnizuar me uje. Po ashtu eshte
i instaluar nje sistem i mirefillte i ventilimit te ajrit. Ne ku-
ader te kompleksit te xhamise se Qabese jane 9000
banjo dhe vende per marrjen e abdesit.

Edhe tani kompleksi i xhamise madheshtore te Qabe-
se vazhdon te zgjerohet me nje ritem te shpejte, duke
mos pushuar as gjate kohes se Haxhit .

Meka qender shpirterore e myslimaneve

Meka eshte qyteti me i dashur i myslimaneve te mba-
re botes.

Ne kete qytet te bekuar, duke shijuar madheshtine qe
ofron, ne qendruam disa dite per te vizituar vende te
ndryshme, aq sa na lejuan mundesite. Por, gjithnje duke
falur namaz ne harem dhe xhami te tjera deri diten e
Arafatit.

Meka eshte qytet i Qabese, e cila eshte simbol i ba-
shkimit shpirteror te myslimaneve tnga e gjithe bota.

Por historia e Mekes eshte edhe me e hershme. Si-
pas mesimeve fetare, ne periferi te Mekes, respektivisht
ne Arafat jane takuar njerezit e pare - Ademi a.s dhe
hazreti Hava.

Po Ademi a.s. ne Meke ndertoi Qabene per here te
pare, duke e bere edhe faltoren e pare ne bote.

Pervec Ademit a.s. edhe Ibrahimi a.s. eshte i lidhur
ngushte me Meken, ai e rindertoi Qabene. Gjithashtu
nga koha e Ibrahimit a.s. kemi edhe nje histori tjeter, ate
te Haxheres me te birin e saj Ismailin, te cilet Ibrahimi
a.s. i kishte lene ne shkretetiren afer Qabese dhe prej
atehere kemi mrekulline e burimit te ujit zem-zem.

Meka eshte vendlindja e Pejgamberit tone, Muha-
medit a.s..

Meka, ky vend permendet edhe ne Kuran, per te cilin
Allahu thote: "Betohem ne kete qytet, ne te cilin banon ti.
(Kuran, 90: 1-2).

Qyteti i Mekes eshte ne qender te Hixhazit, ne luginen
Bufer, 48 km larg Detit te Kuq.

Ne Meke gjendet edhe kodra e quajtur Xhebelu Nur,
ne te cilen gjendet shpella Hira, vendi ku Muhmedit a.s.
i pati ardhur Shpallja hyjnore nga Allahu xh.sh..

Tani Meka eshte nje qytet i ndertuar me nje infrastruk-
ture moderne. Pervecqe eshte kryeqender shpirterore e
myslimaneve, Meka bashkon per cdo vit me miliona bes-
imtare, njeheresh eshte edhe qender e rendesishme e
shkollimit dhe edukimit qe nga ai fillor e deri tek ai unive-
rsitar. Po ashtu Meka eshte nje qender e rendesishme
administrative, ekonomike dhe kulturore.

Arafati

Ne ne Meke qendruam deri diten e Arfatit. Qendrimi
ne Arafat eshte nje nga tri farzet e Haxhit, pa zbatimin e
te cilit Haxhi nuk konsiderohet i kryer. Kjo me se miri ku-
ptohet nga thenia e Pejgamberit a.s.: "Haxhi eshte Ara-
fat".

Me te arritur ne kodren e Arafatit, gjithandej gumezhi-
nte nga miliona haxhinjte e mbare botes.

Sipas programit, e u sistemuam ne distriktin 34, ku
ishin vendosur haxhinjte nga Evropa, Turqia, Amerika
dhe Australia.

54

dituria islame / 211

Eshte impozante pamja kur i sheh te gjithe njerezit te
veshur me ihram e te barabarte, pa marre parasysh pa-
surine, poziten, racen, gjinine a vendin prej nga vijne.

Rendesia e qendrimit ne Arafat eshte edhe me e ma-
dhe dhe me kuptimplote, sepse dihet qe edhe Muhame-
di a.s. qendroi aty - ne Arafat ne Haxhin e fundit te tij. Aty
mbajti edhe Hytben qe ne historine islame njihet si Hyt-
bja lamtumirese.

Ne Arafat Pejgamberit i zbriti ajeti kuranor, me te cilin
ai u komunikoj besimtareve se kishte perfunduar kom-
pletimi i fese. Ne kete ajet kuranor thuhet qarte:

"...Sot persosa per ju fene tuaj, plotesova ndaj jush
dhuntine time, zgjodha per ju Islamin fe...." (Kuran,
Maide, 3).

Ne cadrat ku ishim vendosur ne, haxhinjte falen na-
mazin e drekes e te iqindis, prire nga pergjegjesi i hax-
hinjve, Bahri ef. Simnica, i cili pas namazit, hanxhinjve iu
drejtua me nje mesazh domethenes per Haxhin, rendes-
ine e Arafatit si dhe per rolin e besimtarit ne formimin e
nje shoqerie te shendoshe.

Arafati eshte vendi i duave, i lutjeve e i pendimit, ku
mundesia e pranimit nga ana e Zotit eshte me e madh-
ja, andaj pas namazit u be nje dua e perbashket, se ciles
i priu mr. Rrahim Aliu-profesor ne medresene "Alauddin"
te Prishtines.

Pastaj haxhinjte, per te shfrytezuar edhe oret qe kish-
in mbetur deri ne mbarim te dites, falnin namaz nafile, lu-
teshin, kendonin kuran, me qellim qe te perfitonin sa me
shume nga vlerat dhe dhuntite e kesaj dite te ve?ante.

Eshte shume domethenese se ne Arafat kete dite qe-
ndronin mbi 3 milione njerez te vendeve te ndryshme, te
kulturave e racave te ndryshme, porte gjithe me nje qel-
lim, me nje ideal, te gjithe te veshur me ihrama te bardhe
e te perkushtuar ne lutje e ibadete, me perkushtim ndaj
Krijuesit te tyre.

Ne Arafat qendruam edhe ne tendat e haxhinjve nga
Shqiperia, ku takuam edhe pergjegjesin e tyre.

Autoritetet e Saudise per kete dite kishin marre te gji-
tha masat e duhura. Ketu duhet permendur se kishin
bere me kohe furnizimin me uje te pijshem, pastaj kishin
instaluar nje numer te konsiderueshem ambulancash
mobile, te shoqeruara me nje numer te madh autoambu-
luncash. Gjithashtu kishin instaluar edhe njesi te vecan-
ta te zjarrfikesve dhe forcave te rendit, te gjitha keto ne
sherbim te haxhinjve.

Pastaj vizituam edhe haxhinjte nga Mali i Zi, me te ci-
let ishte edhe reisi i Malit te Zi, Rifat ef. Fejziq dhe krye-
imami i Ulqinit, Rexhep ef. Lika.

Ne per disa ?aste qendruam edhe ne cadrat e haxhin-
jve nga Bosna e Hercegovina, por ajo qe duhet theksuar,
eshte se nje pjese konsiderueshme e Araftit ishte e reze-
rvuar per haxhinjte turq nga Turqia e diaspora turke. Ha-
xhinjte nga Turqia ne Arafat permes altoparlanteve me
ze te larte, kendonin Kuran, ilahi ne turqisht e arabisht si
dhe lutje te shumta. Kjo ishte e kuptueshme, sepse nga
Turqia kishin ardhur me hume se 100 mije haxhinj.

Ne Arafat haxhinjte duhet te qendrojne deri ne mbre-
mje, respektivisht deri ne kohen e namazit te akshamit

Ne Myzdelife

Me te hyre koha e akshamit, haxhinjte nisen te linin
Arafatin dhe u nisen ne drejtim te Myzdelifes.

Ne Myzdelife haxhinjte qendrojne per nje pjese te na-
tes, dhe aty duhen falur akshami e jacia me nje ezan e
dy ikamete.

Po ne Myzdelife eshte e preferuar te mblidhen gura-
lecet. Ketu duhen mbledhur 49 sish me madhesi sa nje
kokerr lajthie, per ta gjuajtur simbolikisht shejtanin ne
Mina.

dituria islame / 211

55

Pervec kesaj, vitet e fundit ne Haxh besimtaret tane
shkojne te organizuar edhe familjarisht, kjo me se miri
deshmon perkushtimin e besimtareve tane.

Kete vit ne Haxh takuam te riun nga Opoja Benjamin
Ahmeti - me pune ne France, i cili kishte ardhur ne Haxh
me nenen e tij, kurse per babane e ndjere kishte paguar
bedel.

Kthimi per Kosove

Haxhinjte kryen me perkushtim e devotshmeri cdo rit
qe kerkohej. Pas dites se trete te Kurban-Bajramit, shu-
me nga haxhinjte filluan te largoheshin nga Meka, disa
niseshin drejt vendeve te tyre, ndersa disa per Medine.

Edhe ne tani po beheshim gati per t'u kthyer ne Ko-
sove.

Se pari u nisen haxhinjte ne vije tokesore, e pas dy
ditesh, pasi kryem edhe tavafin lamtumires, u nisem nga
Meka per ne Xhide, e nga Xhida me avion per Prishtine.

Megjithese ne Prishtine arritem pas mesnate, per t'i
pritur haxhinjte kishin dale nje numer i konsiderueshem
i te afermve.

Kjo ishte e kuptueshme, ngase kishin dale per t'i prit-
ur me te afermit e tyre qe po ktheheshin nga nje udhe-
tim i vecante, nje udhetim qe eshte i obliguar per cdo
besimtar qe ka mundesi materiale.

Haxhinjte po ktheheshin nga vendet e bekuara, kre-
nar e kokelarte, qe kishin kryer nje nga Udhrat e Allahut
xh.sh. - Haxhin, dhe kishin marre ofiqin e merituar -
Haxhi.

Nje gjest human znj. Haxhere Cerkini ne Arafat

Gjate qendrimit ne Arafat haxhikeja Haxhere Cerkini nga rrethi i
Ferizajt kishte gjetur nje portofol me 4000 dollar. Pos monedhave ne
portofolin e gjetur nga haxheraja kishte edhe dokumente te rende-
sishme.

Znj. Haxhere Cerkini e udhehequr nga parimet e shendosha
islame, se pari per gjetjen e portofolit i beri me dije te shoqit Hamdi
ef. Cerkini, i cili me pas kishte njoftuar udheheqesit e Haxhinjve koso-
vare Bahri ef. Simincen dhe Ahmet ef. Ramen.

Per portofolin e humbur ne zyren e haxhinjve ishte paraqitur me te
* gjitha te dhenat e duhura udheheqesi i haxhit te Kazakistanit.

Udheheqesit tone me te marre vesh se eshte paraqitur pronari i
portofolit u bejne me dije autoriteteve se portofoli eshte gjetur nga nje
haxhikeja e jona.

Pronaret e portofolit, qe shoqeroheshin edhe nga udheheqi i hax-
hit te kazakistianit erdhen ne hotelin tone, ku u priten nga udheheqesi
i haxhit Bahri ef. Simnica dhe bashkeshortet Cerkini. Nga ky takim pos qe pronares iu kthye portofoli i humbur, pas nje bisede
vellazerore qe zhvilluan, u krijua nje miqesi e re.

Gjesti i znj. Haxhere eshte nje gjest fisnik, qe me se miri e tregon ne veper devotshmerine dhe perkushtimin e besimtarit, por
nuk eshte e tepert te themi se eshte edhe nje refleksion i haxhit.

Drejt Mines

Pas qendrimin ne Myzdelife, haxhinjte, kush kembe e
kush me autobus, nisen ne drejtim te Mines, ku bejne
hedhjen e guraleceve.

Gjuajtja e guraleceve ka filozofine dhe urtesine e vet,
qe e perjetojne haxhinjte para se te rikthehen ne Meke,
ku pastaj eshte e preferueshme te qethin apo te nenqe-
thin floket.

Qethjen a nenqethjen e flokeve haxhinjve duhet t'ua
beje personi qe nuk eshte i veshur ne ihram.

Atmosfere feste

Pas kryerjes se obligimeve ne Arafat, Myzdelife e
Mina, haxhinjte hoqen ihramin dhe filluan t'i uronin njeri-
tjetrit festen e Kurban-Bajramit.

Megjitheqe larg festimeve tradicionale, nuk mungoi
atmosfera e ngrohte e festes se Kurban- Bajramit, ngase
tashme haxhinjte kishin krijuar nje shoqeri te re midis
tyre.

Ne dy ditet ne vijim haxhinjte kryen tavafin, sajin dhe
hedhjen e guraleceve, me se edhe praktikisht i perfund-
uan te gjitha ritualet e Haxhit.

Eshte interesante te theksojme se per ?do vit interes-
imi per te kryer Haxhin nga besimtaret tane po rritet.
Gezon fakti qe kemi besimtare te moshave e strukturave
te ndryshme. Kete vit ne Haxh pati edhe nje numer te
konsiderueshem te te rinjve, shume prej tyre studente.

56

dituria islame / 211

Aktuale

Telegrame urimi per Myftiun Nairn Ternava
me rastin e shpalljes se Pavaresise se Kosoves

Me rastin e shpalljes se pavaresise se Kosoves, Myftiu
Nairn Ternava ka marre telegrame nga homologe dhe per-
sonalitete te shquara nga Shqiperia, Maqedonia, Bota
Arabe, si dhe nga asociacione te ndryshme nga vendi dhe
diaspora.

Ne pamundesi qe te kthejme pergjigje te gjithe atyre qe i
shkruan telegram urimi Myftiut Nairn Ternava shfrytezojme
rastin t'i falenderojme publikisht dhe njeheresh t'ua urojme
edhe ne ne emer te Kryesise se Bl, ne emer te Myftiut dhe te
gjithe besimtareve tane pavaresine e Kosoves.

Me kete rast ne po botojme disa telegrame qe kane ard-
hur ne adrese te Myftiut.

Ne urimin e tij per Myftiun Ternava dhe popullin e
Kosoves, kryetari i Komunitetit Mysliman te Shqiperise,
H. Selim Muca, shkruan:

"Ne emer te institucionit qe une drejtoje dhe mbare mysli-
maneve te Shqiperise, kam nderin te pershendes deklaraten
e pavaresise se Kosoves, mbi bazen e te ciles u shpall so-
vraniteti i popullit te Kosoves.

Ne nje dite historike me nje emocion te pritur ngahere qy-
tetaret e Kosoves do te kene me ne fund te gjithe bashke
shtetin e tyre, nje e drejte e mohuar prej kohesh, por qe sot
kurorezohet me pavaresine e shoqeruar me nje shprese te
madhe per te ardhmen.

Pas shume mundimeve, perpjekjeve dhe sakrificave per
dekada me radhe, kjo dite shenon fillimin e nje epoke te re
dhe eshte fitorja me e madhe e koheve te fundit te demokracise ne Evrope.

Komuniteti Mysliman i Shqiperise i uron shtetit te ri te Kosoves
dhe institucioneve zyrtare te saj, nje pavaresi me nje demokraci seri-
oze dhe koncepte evropiane. Falenderime dhe respekt u dergojme
te gjithe aleateve nderkombetar dhe vecanerisht SHBA, te cilat
shprehen vendosmerine dhe angazhimin e tyre konkludimin ne favor
e te gjithe procesit te statusit te pavaresise se Kosoves.

Me ane te kesaj deklarate dua te pershendes dhe te ndaj gezimin
me te gjithe qytetaret e Kosoves, me shpresen se e ardhmja e Koso-
ves dhe e Shqiperise jane ne Bashkimin Evropian dhe ne NATO".

Telegram urimi My-

Iftiut Ternava i ka

Ishkruar edhe Reisi i

Bashkesise Fetare

Islame i Republikes se

Maqedonise Sulejman

ef. Rexhepi, ne te cilin

ai shkruan:

"I nderuar Kryetar i Bashkesise Islame te Republikes se Kosoves -

Nairn ef. Ternava, me lejoni qe ne emrin tim personal dhe ne emer te

Bashkesise Islame te Republikes e Maqedonise, t'ua uroj Juve, dhe

institucionit te nderuar qe e drejtoni Ju, te gjithe shqiptareve dhe miqve

tane diten e madhe te Pavaresise se Kosoves. Kjo dite e shenuar per

tere kombin shqiptar shenon fundin e vuajtjeve shekullore te popullit te

Kosoves dhe fillimin e nje kapitulli te ri, te paqes, mireqenies dhe

bashkejeteses me fqinjet. Pra krijimin e shtetit me te ri Republiken e

Kosoves.

Sulejman ef. Rexhep

H. Selim Muqa

dituria islame / 211

57

Deklarata e Pavaresise qe u miratua ne Parlament, ishte shperblimi me i madh per te gjithe shqiptaret qe nder
vite kane kontribuuar per ceshtjen e Kosoves. Ne si Bashkesi Islame ne Maqedoni, gjithmone e kemi ngritur zerin
kunder padrejtesive shekullore ndaj shqiptareve te Kosoves. Ndersa sot u themi besimtareve tane, por edhe mbare
popullit shqiptar se Pavaresia e Kosoves na jep nje obligim edhe me te madh qe si shqiptare te behemi shembull i
lirive dhe te drejtave te njeriut duke respektuar te gjitha qe na rrethojne, pa dallim te fese dhe kombesise. Keto vlera
gjithmone jane kultivuar ne vetedijen tone kombetare dhe shpresojme qe do te trashegohen edhe ne te ardhmen
nga brezi ne brez. Zoti i Plotfuqishem e bekofte Kosoven dhe Kombin Shqiptar".

Ndersa ne emer te Keshillit te Bl te Ulqinit telegram urimi i ka derguar kryetari H. Latif Avdo Gorana ku
shkruan:

"I nderuari ef. Ternava,
te nderuar vellezer!

Keto dite feston cdo shqiptar dhe mysliman.

Me Pavaresine e Kosoves mbyllet nje faqe heroike e popullit kosovardhe fillon, inshallah, periudha e lirise, demo-
kracise dhe zhvillimit te gjithanshem te ketij shteti.

Shembulli juaj me se miri tregoi se Allahu xh.sh. eshte me durimtaret.

Ne etapen e re, ne te cilen Kosova do te hyje, ju mund te llogarisni ne perkrahjen tone vellazerore.

Zoti ju ndihmofte juve dhe neve!

Selame me te perzemerta nga Keshilli Bashkesise Islame dhe Myslimanet e Ulqinit".

Telegram urimi Myftiu Ternava ka marre edhe nga Myftinia e Zones se Dibres ne te cilin shkruhet:

Historia moderne shqiptare, qe u projektua nga rilindesit tane, mori udhe me Lidhjen Shqiptare te Prizrenit, u
kurorezua pjeserisht me 28 / XII 1912 me shpalljen e Pavaresise se Shqiperise dhe po plotesohet me shpalljen e
pavaresise se Kosoves. Fitorja juaj eshte edhe fitorja jone. Gezimi juaj eshte edhe gezimi yne. Urojme per popullin
e Kosoves liri, harmoni, paqe dhe perparim te panderprere.

Zoti i plotesofte deshirat e shqiptareve!"

Myftiu Ahmet Qaushi

Ndersa ne telegramin qe vjen nga Unioni i Qendrave Islame Shqiptare ne Gjermani thuhet:

"I nderuar Myfti ef., me lejoni qe ne emer te Unionit te Qendrave Islame Shqiptare te Gjermanise dhe ne emerin
tim personal t'jua percjell Juve dhe te gjithe efendilereve te Kosoves urimet me te sinqerta per shpalljen historike te
Pavaresise se Kosoves. Lusim te Madhin Allah qe te man Kosoven, mbare popullin shqiptar, miqte nderkombetare
dhe t'i shperbleje shehidet e ketij populli me gradat me te larta te xhennetit sepse ata nuk kursyen shpirtat e tyre
per realizimin e kesaj endrre popullore.

Urime dhe e gezofshi Urine e pritur shume vje?are.

Allahu e bekofte Kosoven e lire per jete e mot!".

Kryetari, Haxhi Zulhajrati ef. Fejzullahu

Myftiu Ternava ka marre telegram urimi edhe nga: Keshilli Shqiptar i Marredhenieve Islamo-Evropiane, Qendra
Islame Shqiptare ne Zvicer, Kryesia e Bashkesise Islame shqiptare ne Zvicer, Myftinia e Lezhes, Forumi i te Rinjve

Mysliman nga St. Gellen ne Zvicer, pastaj nga
Fondacioni Milli Gurush, si dhe shume person-
alitete te shquara nga te gjitha trojet shqiptare
dhe nga diaspora.

Pos telegrameve per ta uruar myftiun
Ternava erdhen edhe shume personalitete e
perfaqesues te institucioneve nga Shqiperia,
Maqedonia, Lugina e Presheves etj, pa per-
mendur ketu vizitat e personaliteteve brenda
Kosoves.

Me kete rast do ve?ojme, viziten qe beri My-
ftiu i Dibres, Ruzhdi Lata, nje delegacion nga
Myftinia e Gostivarit ne krye me Myftiun Shaqir
Fetahun, pastaj delegacioni nga Keshillat e
Bashkesise Islame te Lugines se Presheves
^etj.

Perfaqesues te keshillave nga Lugina e Presheves

58

dituria islame / 211

Myftiu Nairn Ternava ne takim me kryetaret e Keshillave te Bl-se te Republikes se Kosoves

Duhet te angazhohemi me te gjitha kapacitetet
qe te ndertojme nje' shtet funksional

Myftiu i Kosoves, Nairn ef. Ternava, me 26 shkurt 2008, ka ta- r -* -
kuar kryetaret e keshillave te Bl-se, pas zgjedhjeve ne nivel te ke-
shillave dhe pas emerimeve te tyre ne mandatin vijues per te
udhehequr keshillat e Bl-se.

Ne kete takim, Myftiu Nairn Ternava, pasi u ka uruar shpalljen
e Pavaresise se Kosoves, u ka uruar edhe emerimin tyre per
mandatin e ardhshem katervjecar.

"Te nderuar kryetare, ju keni fatin ne anen tuaj - fatin historik,
ngase jeni kryetaret e pare te emeruar ne Kosoven e Pavarur, me j
se keni hyre ne historine me te re te Kosoves" - tha ne fillim Myftiu
Ternava.

Ndersa, duke folur per procesin zgjedhor, Myftiu tha: "Ne jemi I
te bindur qe kemi bere perzgjedhjen me te mire per te udhehequr
keshillat e Bl-se, mirepo ju, te nderuar, edhe besimin e marre nga [
Kryesia e Bl-se ne perzgjedhjen tuaj, duhet ta deshmoni me pune
e angazhime ne realizimin e objektivave te besimtareve tuaj, ngase kete e keni emanet.

Ne te gjithe nuk ben qe detyrat e besuara t'i kuptojme si privilegje, po duhen kuptuar si pergjegjesi, dhe kjo se pari para
Allahut, sepse e kemi misionin, pastaj para besimtareve e edhe para institucioneve qe ju kane nominuar".

Myftiu Ternava nje pjese te fjales se tij ua kushtoi edhe angazhimeve ne Kosoven e Pavarur, per se tha:

"Me krijimin e kushteve te reja, tashti ne Kosoven e Pavarur, kemi mundesi me te medha per pune, andaj duhet angazhim i
te gjitheve, ngase deri tash kemi qene te angazhuar per berjen e shtetit, kurse tani shtetin e kemi realitet, madje te pranuar
nderkombetarisht, por ne tani duhet te angazhohemi me te gjitha kapacitetet, per te ndertuar nje shtet funksional".

Myftiu u kerkoi kryetareve te keshillave qe sa me pare te hartojne prioritetet ne punen e tyre, si dhe te angazhohen per zhvilli-
min e jetes fetare ne terren.

Kryetaret e keshillave, ne diskutimet e tyre, ngriten shqetesimet e tyre dhe te besimtareve per trajtimin e fese ne projektku-
shtetuten e Kosoves, si dhe mundesine per te siguruar mjete per ndertimin e infrastruktures vakefnore ne terren.

Myftiu Ternava, sot ne hytben e pare ne Kosoven e Pavarur

Eshte ne te mire te Kosoves qe te krijojme shtet
qe cdo qytetar i Kosoves te ndihet i lire e sovran

Me 22 shkurt 2008, ne xhumane e pare ne Kosoven e Pavarur, ne xhamine "Sulltan
Mehmet-Fatih" te Prishtines, hytben e mbajti Myftiu i Kosoves, Mr. Nairn Ternava, i cili li-
gjeraten ia kushtoi Pavaresise se Kosoves.

Ne fillim Myftiu Ternava u ka uruar xhematlinjve berjen e shtetit dhe pastaj Myftiu ka
kujtuar perpjekjet shekullore te popullit tone per liri e pavaresi. Sic u shpreh Myftiu, perp-
jekjet e popullit tone kane qene koherente dhe ne vazhdimesi per te jetuar i lire e me din-
jitet si te gjithe popujt e qyteteruar.

Gjate gjithe historise bijte me te mire te popullit tone nuk reshten perpjekjet qe ky vend

te jete i lire, keshtu qe pas shume sakrificave dhe pas luftes heroike, si dhe ndihmes qe

' na ofruan miqte tane nga bota demokratike, para 8 vjetesh e liruam Kosoven, ndersa

vetem para me pak se nje jave e shpallem Pavaresine e saj, duke u bere shteti me i ri ne

bote.

"Xhematlinj te nderuar, ne nga ky vend i shenjte, falenderojme te gjithe miqte tane nga
bota demokratike, qe na perkrahen e na njohen shtetin e Kosoves. Njohja e shtetit te
Kosoves ne menyre masive nga bota demokratike, eshte nje mrekulli ne vete" - tha nder
I te tjera Myftiu Ternava.

Ndersa, duke folur per festimin me rastin e shpalljes se Pavaresise nga ana e popullit

I tone, Myftiu vecoi: "Kultura e larte e treguar nga popullata e Kosoves gjate manifestimeve

I me rastin e shpalljes se Pavaresise, eshte treguesi me i mire qe ky popull meriton shtetin.

Ishte vete mrekullia kur u festua ne te gjitha anet e Kosoves dhe trojet shqiptare, dhe nuk pati kund as me te voglin incident,

per kete festim dinjitoz duhet falenderuar populli fisnik i Kosoves, i cili u dha leksion edhe popujve te qyteteruar se si duhet shpre-

hur gezimi i shumepritur".

Me tutje, Myftiu, duke folur per obligimet qe kemi ndaj deshmoreve e miqve tane, tha: "Kemi per obligim qe te kujtojme desh-
moret tane, te respektojme vepren e tyre madhore qe bene per kete dite, te respektojme familjet e tyre dhe te jemi mirenjohes
ndaj miqve tane nderkombetare.

Ne kete fryme duhet te vazhdojme ndertimin e shtetit te Kosoves, shtet ky qe fuqishem po perkrahet nga bota, andaj eshte
obligimi i popullates shumice qe te ofroje siguri per te gjitha komunitetet qe jetojne ne Republiken e Kosoves, duke respektuar
traditen, gjuhen, fene e secilit qe jeton ne Kosove.

Eshte ne te mire te Kosoves qe te krijojme shtet qe gdo qytetar i Kosoves te ndihet i lire e sovran. Vetem ne kete menyre ne
cojme ne vend amanetin e shehideve tane dhe njekohesisht u deshmojme miqve tane qe jemi popull me tradite te lashte.

dituria islame / 211

59

Myftiu Ternava u flet per shtetin nxenesve te Medresese

Me 19 shkurt 2008, oret e para te mesimit ne medresene e mes-
me "Alauddin" te Prishtines iu kushtuan aktit te shpalljes se Pava-
resise. Mesimdhenesit u folen nxenesve per rendesine qe ka akti
me sublim, berja e shtetit.

Pervec mesimdhenesve, sot per Pavaresine nxenesve te medre-
sese u foli edhe Myftiu Nairn Ternava, i shoqeruar nga bashkepune-
toret, dhe nikoqiri, drejtori i medresese, Ekrem ef. Simnica, nje ore
e kaluan me nxenesit e medresese.

Ne fillim nxenesit dhe te pranishmit i pershendeti drejtori i medre-
sese Ekrem Simnica, i cili uroi berjen e shtetit, ndersa Myftiu u foli
per shtetin dhe pergjegjesite ndaj tij.

Me kete rast Myftiu Ternava iu drejtua nxenesve dhe, se pari, u
uroi Pavaresine dhe njohjen nderkombetare te shtetit te Kosoves.

"Te dashur nxenes, kam nderin qe sot gjendem para jush, eshte
dita e pare e punes suaj ne Kosoven shtet. Me 17 shkurt botes de-
mokratike iu shtua edhe nje shtet - shteti i Kosoves se lire e demo-
kratike.

Te dashur nxenes, per kete dite, ne si popull jemi angazhuar per
dekada ose, thene me mire, thuajse per nje shekull, me te vetmin
qellim qe te jemi te lire e sovrane ne vendin tone.

Mirepo, fale ndihmes se te Madhit Allah, Luftes se bijve dhe bija-
ve tona me te mire, angazhimit intelektual dhe perkrahjes se miqve
tane, arritem qe para 8 vjetesh te fitonim lirine, ndersa para dy di-
tesh, ne bashkerendim dhe bashkepunim me qendrat e vendosjes
te botes demokratike, sic jane Uashingtoni, Londra, Parisi, Berlini,
Ankaraja, Roma etj., si dhe me perkrahjen e fuqishme te NATO-s
dhe BE-se, Kuvendi i Kosoves shpalli aktin me madhor per nje
komb-aktin e Pavaresise.

Te nderuar nxenes, pas shpalljes se Pavaresise, qe prej dje kemi
njohjen nga vende demokratike. Kjo perkrahje dhe mbeshtetje, qe
vjen nga shtete demokratike, eshte e merituar, por njekohesisht
eshte edhe obligim per ne qe te ndertojme nje shtet te lire e demokratik, ku respektohen te drejtat dhe lirite e cdo
komuniteti, vend ku respektohet tradita e te gjithe popujve qe jetojne ne Kosove, vend ku respektohet liria dhe
predikimi i fese.

Te nderuar nxenes, qe sot duhet te punojme e te angazhohemi jetesisht per perkrahjen dhe themelimin e nje
shteti te fuqishem, ku mbizoteron ligji e rregulli.

Ne, nga 1 7 shkurt, jemi Republika e Kosoves me subjektivitet te qarte e te pranuar nderkombetarisht, ndersa Ba-
shkesia Islame e Kosoves, nga 17 shkurt eshte Bashkesia Islame e Republikes se Kosoves, e banoret e Kosoves
tanime jane shtetas te Kosoves.

Duke ju uruar juve dhe
gjitheve Shtetin e Kosoves
Pavaresine, edhe nje here
ju ftoj qe te kontribuoni ne
forcimin e shtetit te porsalin-
dur. Ne si Bashkesi, do te
japim kontributin tone ne
kete drejtim pa asnje hez-
itim. Me hair dhe me shen-
det!"

Ne fund Kori i medresese
shfaqi nje program te shkur-
ter me ilahi, kaside e poezi,
per nder te shpalljes se Pa- 1
varesise.

SLmI

T^^E .a- A t^T wjUbk

TI^W^^W, it^Tj flr

^^^.^V^|

wjr '«■,

r ^*m

'IU. '

■ ^wt m m

^■Ljj^L i i r ' , '~'di

W W (■'

T ^1

mm..

60

dituria islame / 211

Muhamed Hoxha - qytetar nderi i Kavajes

Me 4 shkurt' 2008, Keshilli Bashkiak i Kavajes ne nje ceremoni solemne te mbajtur ne
ambientin e hotelit "Ballkan" ne Kavaje, i ndau cmimin Qytetar Nderi i Kavajes Muhamed
Hoxha nga Obranca e Podujeves, ish-Myfti i Kavajes gjate viteve 90-te.

Cmimi Qytetar nderi ish-Myftiut te Kavajes Muhamet ef. Hoxha, tani sekretar i Keshillit te
Bl ne Podujeve iu nda nga Keshilli Bashkiak i Kavajes me iniciativen e Komunitetit Mysliman
te Kavajes me motivacion: "Per veprimtari te shquar patriotike, edukative dhe intelektuale ne
dobi te popullit te Kavajes"

Ne kete solemnitet qene te pranish-
em udheheqesit me te larte te Kavajes I
dhe te Komunitetit Mysliman te ketij|
qyteti si dhe te ftuar te tjere.

Per punen shumevjecare te Muha-
med Hoxha ne Kavaje foli sekretari i
Bashkise te Kavajes Kujtim Kocia, me|
theks te vecante per kontributin e ish-
Myftiut gjate vitit 1997 kur ne tere Shqi-
perine mbreteronte nje katrahurej
derisa Kavaja shpetoi nga ajo "Katas-
. trofe qe e perfshiu tere Shqiperine, fale|

H - IVH-^. ^Hfll syqeltesise dhe largpamesise se ish-

Myftiut Muhamed Hoxha i cili me ligjeratat e tija beri punen e tij prej njeriut te fese, patriotit dhe me. respektin qe kishte ne qytet
dhe tere rrethin e Kavajes beri qe Kavaja t'i shpetoje me te keqes.

Motivacionin per shpalljen e Muhamed Hoxha Qytetar Nderi i Kavajes e lexoi z. Aqif Haveriku -kryetar i Keshillit Bashkiak te
qytetit Kavaje. Ndersa shpalljen dhe dorezimin e dekorates Qytetar nderi te qytetit Kavaje, per Muhamed Hoxha e beri Kryetari
i Bashkise se Kavajes, z.Refik Rrugia. Me pas edhe ish-Myftiu i Kavajes Muhamed Hoxha para te pranishmeve dha nje fjale rasti
ku mes tjerash tha:

"Jam mirenjohes Kavajes, popullit dhe pushtetit vendor dhe tere besimtareve per nderin dhe respektin qe me bene jo vetem
gjate qendrimit tim ne Kavaje, por edhe sot kur jemi gati 8 vite pas largimit tim nga Kavaja. Vertete asnje here nuk e kam ndie
veten ndryshe pos si nje nga kavajasit, te njejten ndjenje e kam edhe tani kur ky qytet me nderon me respektin me te madh, e
ndiej kete sepse vellezerit e mi ne Kavaje ne vazhdimesi me kane prite dhe percjelle si njerin nga bijte e saj. Andaj e ndiej oblig-
im ta ndaj kete kenaqesi te sodit me ta dhe per ta sepse llogaris qe aq sa i takoj Podujeves i takoj edhe Kavajes".

I pranishem ne kete ceremoni ishin edhe Myftiu i Kavajes. Besnik Legini i cili pati rastin te thote nje fjale te shkurter dhe me
fjale teper te zgjedhura foli per Kavajen dhe ate se si nder vite ky qytet ka ditur te respektoje figurat madhore fetare duke per-
mendur ketu punen e z. Muhamed Hoxha mesuesit tone sic; u shpreh dhe pa harruar te thote se Kavaja ka pase fat qe ketu
kane sherbyer njerez, patriots dhe myftilere si H. AN Korea dhe z. Muhamed Hoxha etj.

Disa fjale rreth rindertimit te xhamise se "Mahmud Pasha" ne Prizren

Menjehere pas perfundimit te luftes me 1999, imami i xhamise Zaim ef. Qafeleshi duke pare se objekti i xhamise ishte i nder-
tuar me material te dobet dhe nuk i plotesonte as kushtet minimale per kryerjen e riteve, filloi te interesohet per ndertimin e nje
objekti te ri ne vendin e objektit te vjeter i cili paraqiste rrezik per besimtaret nga shembja e tij per arsye te materialit te dobet
dhe plasaritjeve te shumta.

Me 29.12.2000, ne hytben e namazit te xhumase imami Zaim ef. Qafeleshi, pote-
ncon nevojen e domosdoshme per ndertimin e nje objekti qe do te plotesonte nevo-
jat e besimtareve te kesaj lagjeje.

Formohet Komisioni i punes po ate dite dhe bashkerisht drejtohen ne Keshillin e Bl
ne Prizren per sygjerimet e metejme.

KBI ne Prizren miraton propozimin pas lejes nga Kryesia e Bl te Kosoves.

Pas kesaj fillon procedura per marrjen e lejes se punes nga KK ne Prizren permes
Keshillit te Bl ne Prizren. Pasi kompletohet projekti dhe pas shume veshtiresive me
daten 10.4.2003 leshohet Leja per ndertim. Duke e pare se zgjidhje tjeter nuk ka dhe
duke e ditur gatishmerine e popullates per ndihme xhamise, imami i xhamise bashker-
isht me xhematin fillojne punimet menjehere pas faljes se namazit te xhumase me
daten 25.7.2003. Me 4.8.2003 vihet gurthemeli i objektit te ri ne prezencen e disa
imameve te qytetit dhe perfaqesuesve te KBI ne Prizren ne krye me kryetarin Ali ef.
Vezaj. Kontribuuesit e pare ishin vet xhemati i lagjes Hoqamahalla. Diten kur filluan
punimet, te tubuara kishte vetem 1 .750 euro te holla te gatshme, ndersa projekti para-
shihte 172.376 euro. Keshilli per ndertimin e xhamise nuk u tremb aspak nga keto
shifra ngase kishte bindjen e tij te plote se kjo pune do te kryhet duke u mbeshtetur
ne Zotin e gjithesise, sinqeritetin dhe gatishmerine e besimtareve. Nderkohe, Keshilli
i Bl ne Prizren leshon 2.500 euro te holla te gatshme per kete objekt ku me heret ky
Keshill me 11.6.2002 kishte bere pagesen Kuvendit komunal per shfrytezimin e tokes
ndertimore, konkretisht oborrit te xhamise prej 776 euro per 57m 2 Objekti i vjeter i xha-
mise kishte siperfaqe prej 98 m 2 , ndersa me perfshirjen edhe te oborrit ne objektin e
ri u zgjerua siperfaqja e xhamise qe sot ka gjithsej 1 .55 m 2 .

dituria islame / 211

61

Me kalimin e kohes pati bamires edhe nga vende te ndryshme jashte Kosoves qe kontribuuan me mjetet e tyre financiare per
te ndertuar xhamine, keta bamires jane kryesisht nga vendet ku jetojne bashkatdhetaret tane si nga: Turqia, Gjermania, Italia,
Suedia, Zvicra, Amerika...

Gjate punimeve, disa here u kerkua donacion edhe permes Kryesise se Bl te Kosoves nga shoqata te ndryshme, por pa fat.
Me organizimin e KBI ne Prizren u shtruan dy here sexhade ne tere xhamite e qytetit me qellim te tubimit te mjeteve, ku ne sex-
haden e pare u tubuan 5.846 euro ndersa ne te dyten 7.298.

Me rastin e hapjes solemne me 21.9.2006 xhemati i xhamise ishte tejet i emocionuar per xhamine e re. Ne kete dite, pervec
perfaqesuesve nga KBI ne Prizren prezantoi edhe vet kryetari i Kryesise se Bashkesise Islame te Kosoves dhe myftiu Mr. Nairn
ef. Ternava, i cili duke verejtur punen dhe duke kuptuar obligimet materiale te cilat ne diten e hapjes arrinin mbi 9.200 euro, ne
emer te Bl te Kosoves dhuroi 5.000 euro per kete objekt.

Nga fillimi i ketij aksioni, u trokit ne ndermarrje dhe shoqata te ndryshme. U trokiten ne pergjithesi mbi 18 mije dyer brenda
dhe jashte Kosoves.

Deshirojme t'i njoftojme besimtaret se ne kete objekt jane investuar 153.930 euro deri me daten 22.5.2007. Kete aksion mjaft
te veshtire, imami i xhamise nuk do ta realizonte pa perkrahjen e madhe te banoreve te lagjes dhe qytetit, megjithese ne kete
rast do te veqohej perkrahja jashtezakonisht e madhe nga dy xhematlinjet Ibrahim Dana dhe Ymer Xhemollari, perkrahja nga
KBI ne Prizren si dhe perkrahja morale jashtezakonisht e madhe nga vet Kryetari i Bl te Kosoves Mr. Nairn Ternava.

Mirenjohes u jemi edhe te gjithe imameve te qytetit dhe rrethines te cilet kontribuan ne kete ndertim. Projektuesit Subhi Imami,
pa te cilin ky objekt nuk do te dukej kaq i bukur si dhe zhvilluesin e punimeve N.N.SH. "ETA". Poashtu edhe ingjinieri i ndertim-
it h. Mustafe Gjurgjeala, i cili ne tere kete projekt vuri veten ne sherbim pa asnje cent. Kontribut dha edhe KK. ne Prizren i cili
mundesoi qe te mos paguhen taksat me rastin e dhenies se Lejes per ndertim.

Donatoret e ketij objekti jane te ndryshem duke filluar nga 1 euro e me teper.

Sipas regjistrit tone, ne donacionin per kete objekt prine ndermarrja "ALBA" ne Prizren me 11.500 euro, pastaj rahmetliu h.
Salajdin Skoro 6.500, Xheladin Purova 6.000, Bashkesia Islame e Kosoves 5.000, h. Sejdi Rexhepi 4.900, "Valteks" 4.800,
"SHARRBEGI" 3.350, Keshilli i B.I. ne Prizren 3.275, h. Bashkim Qabrati 3.200 euro, "Bellona" 2.500...

Tani ne kete objekt kane mbetur pa perfunduar punimet vetem perbrenda bodrumit te xhamise ku planifikohet te ndahet nje
dhome e vecante per zhvillimin e mesim-besimit dhe kurseve te ndryshme fetare dhe pjesa tjeter per rekreacion dhe nevoja tjera
te rinise se lagjes.

Objekti perfshine bodrumin, siperfaqen e xhamise, ballkonin, klasen per zhvillimin e mesimit fetare, kabinetin, kupolen e
madhe, 4 kupola te vogla dhe minaren mbi 21 m.

Keshilli i xhamise "Mahmud Pasha"

Drejtoresha per Aktivitete Nderkombetare,

Departamenti per Evropen e Caritasit te Frances,

viziton seline e Kryesise

se Bashkesise Islame te Kosoves

Me 12 shkurt 2008, Drejtoresha per Aktivitete Nderkombetare, Departame-
nti per Evropen e Caritasit te Frances, zonja Zheneviev Kolas, se bashku me
bashkepunetoret e saj dhe me kryetarin e Caritasit te Kosoves, zoteri D. Vik-
torin, edhe ky i shoqeruar po ashtu nga bashkepunetoret e tij, vizituan seline
e Kryesise se Bashkesise Islame dhe te shoqates humanitare "Bereqeti" te Pri-
shtines, te cilet i priti z. Fitim Flugaj, kryetar i shoqates humanitare "Bereqeti",
me bashkepunetoret e tij.

Gjate kesaj vizite u zhvilluan edhe biseda lidhur me bashkepunimin ne mes
dy spektreve humanitare te dy komuniteve te ndryshme fetare; ne vecanti bi-
seda u perqendrua rreth partneritetit te deritanishem te shoqates humanitare
"Bereqeti" dhe Caritasit te Kosoves, ne realizimin e projektit "Lufta Kunder Tra-
fikimit me Qenie Njerezore", i njohur me emrin Partneriteti Path, i cili perkrahet
nga USAID-i, Caritasi i Frances dhe CRS-Amerikane, qe si partner kryesor' ne
implementimin e tij jane Bashkesia Islame me shoqaten humanitare "Bereqeti"
dhe Kisha Katolike me shoqaten e saj Caritas Kosova.

Kryetari i shoqates "Bereqeti", pasi u shprehu mireseardhje perfaqesueses
se larte te Caritasit te Frances dhe delegacionit shoqerues, shprehu bindjen e
tij se Bashkesia Islame me te gjitha institucionet e saj, eshte e gatshme te ba-
shkepunoje me te gjithe ata qe ia duan te miren Kosoves dhe popullit te saj per
luftimin e cdo dukurie negative qe shfaqet ne shoqerine kosovare dhe me gje-
re, per se Bashkesia Islame u paraprin te gjitheve dhe vepron vazhdimisht ne
parandalimin e ketyre dukurive.

Zonja Zheneviev pershendeti partneritetin ne mes dy bashkesive fetare dhe
suksesin e vertete qe e arriten dy bashkesite fetare. Ajo premtoi per nje per-
krahje te vazhdueshme te Caritasit ne te gjitha fushat humanitare, qe zhvilloh-
en ne Kosove nga keto dy bashkesi fetare. Zonja me shume u perqendrua
rreth projektit. Fjale pershendetese ne kete takim mbajten edhe D.Viktori dhe
Nikolas Bodin, menaxheri i deritanishem i Caritas France per BE dhe Ballkan,
i cili perfundon karieren e tij ne kete detyre dhe zevendesohet nga Aurore Ar-
nold, e cila gjithashtu ishte e pranishme ne kete takim.

Bashkesia Islame e Kosoves

Keshilli i Bashkesise Islame - Prishtine

Nr. 43/08

Dt.: 03.02.2008

Ne baze te nenit 11 te Rregullores se Keshillit
te Bashkesise Islame ne Prishtine dhe ne mbe-
shtetje te nenit 38, al.9, te Statutit te Bashke-
sise Islame te Kosoves, Keshilli i Bashkesise
Islame ne Prishtine ne mbledhjen e mbajtur me
04.03.2008 vendosi te shpalle kete:

Konkurs

(per vendin e punes Sekretar)

Kushtet:

- Pergatitje superiore;

- Aftesi komunikimi;

- Te njohe dhe aplikon vendimet e Keshillit ne
baze te Rregullores;

- Te jete i shendoshe psiko-fizikisht.

Kandidati duhet t'i bashkangjese lutjes keto
dokumente:

- Diplomen e Medresese dhe te fakultetit;

- Certifikaten e lindjes;

- Certifikaten e mjekut.

Dokumentacioni i pakompletuar nuk mirret

parasysh.

Konkursi mbetet i hapur 15 dite prej dites se

shpalljes.

62

dituria islame / 211