Skip to main content

Full text of "Revista Dituria islame 197-234.PDF"

See other formats 


... Tlfnifvfl u prtt .. 
Abdul AiSiAl-Saud 

reti 



DITURIA ISLAME 

Reviste mujore, fetare, kulturore e shkencore 

Boton 

Kryesia e Bashkesise Islame te Kosoves 
Prishtine 

Kryeredaktor 
Bahri Simnica 

Redaksia: 

Agim Hyseni, Burhan Hoxha, 

Jakup Qunaku, Miftar Ajdini, 

Muharrem Ternava, Rexhep Lushta, 

Sabri Bajgora, Zaim Baftiu 

Gazetar ne redaksi: 

Ramadan Shkodra 

Lektor 

Isa Bajcinca 

Korrektor 

Skender Rashiti 

Kopertina & Red. teknik 

Ymridin Trinaku 
Operator kompjuterik 

Nuhi Simnica 



Adresa: 

"Dituria Islame", 

Rr. "Bajram Kelmendi", nr. 84. 

10000 Prishtine 

Tel & Fax. 038/224-024 

www.dituriaislame.net 
E-mail: dituriaislame@hotmail. com 
dituriaislame@yahoo.com 



Parapagimi: 

Evrope 25 € Amerike 40 USA $ 

Shtypi: 

"Koha" - Prishtine 

Doreshkrimet dhe fotot nuk kthehen! 



Permbahu nga provokimet e ndryshme 

Sa here qe njeriu ka ndonje problem te natyrave te ndryshme, qofshin ato gezime apo 
hidherime, tek ai paraqiten emocionet dhe kur ato ndizen ne te dy rastet njeriu reagon 
pa kontroll. Per kete na deshmon edhe ajeti kuranor ku Allahu xh. sh. thote: "Ashtu 
qe te mos deshperoheni teper per ate qe ju ka kaluar, e as te mos gezoheni teper per 
ate qeju ka dltene" (El-Hadid, 23). Po ashtu hadithi ne vijim deshmon me se miri: "Jam 
i ndaluar nga dy zerat e cmendurise se rrepte: zeri i gezimit dhe zeri ifatkeqesise" Ha- 
dith. 

Andaj ai qefrenoi emocionet dhe i mbajti nen kontroll, para ndodhive te dhimbshme 
dhe gezimeve, shijoi kenaqesite e lumturise dhe doli fitues ndaj vetvetes. 

Natyra e njeriut ne pergjithesi eshte e tille qe demoralizohet shpejt dhe i rritet mend- 
ja shpejt. Kur i ndodh dicka e mire, ai gezohet e behet shume pertac. Kurse kur e godet 
ndonje e keqe, ai ankohet dhe hidherohet. Ketu bejn'e perjashtim ata qe falen, te cilet 
qendrojne besimtar te mire e te denje ne Zotin Fuqiplote, nuk tronditen prej ceshtjeve qe 
s 7 kenaqin, sepse s pari ata durimin e kane te angazhuar ne madheshtine e Allahut, ne 
zbatimin e obligimeve si mekembes te Allahut mbi toke, me kujtimet rreth pergjegjesise 
qe nj'e dite duhet dhene llogari para Allahut diten e gjykimit. 

Andaj angazhimi i tille i ben aq te matur, sa qe nuk e teprojne as ne gezim e as ne hi- 
dhe'rim. Ata qe s s kane fuqi te perballen dhe te jene te fort para emocioneve te tyre ne 
rast hidherimi i sheh te zbehur, te skuqur, me sy te prishur, nxjerrin jjale te renda fyese, 
kane zera te trishtueshem, e djegin veten dhe prishin brendesine e tyre, kalojne cdo kufi 
njerezor duke u larguar larg se drejtes duke u zhytur ne thellesite e se padrejtes. Kurse 
ne raste gezimi shnderrohet krejtesisht ne dicka tjeter, e sheh krenar e te lumtur harroj- 
ne veten ne thellesite e lumturise dhe kenaqesise. Nese dikush u bertet, e fyejne, ia 
harrojne te gjitha te mirat qe u b'eri, e nese e duan dike, i veshen te gjitha cilesite e mad- 
heshtise dhe e ngrene ne piken me te larte. 

Kjo thenie na ndihmon me se miri "Duaje te dashurin me mase, se ndoshta nje dite 
te behet njeriu me i urryer dhe urreje te urryerin me mase, se ndoshta nje dite do te behet 
i dashuriyt". Ne hadithin tjeter thuhet: "E lus Allahun te me mundesoj drejtesi e maturi 
ne zemerim dhe gezim " Hadith. 

Ai qe i mbizoteron ndjenjat dhe gjykon me mendjen e tij, i peshon gjerat drejt e per 
cdo gje vendos mase, shikon te verteten, e njeh udhezimin dhe bindet ne realitetin. 

Vertete Islami edhe erdhi me peshoren e pashembullt me moral e program jete, ashtu 
sic erdhi me ligje qe qetesojne shpirtin. E ne baze te k'etyre q'e permendem nejemi vertete 
shembulli me konkret dhe praktik nesejemi te sinqerte ne islami. Allahu thote: "Ne i der- 
guam te derguarit tane me argumente te qarta dhe ne zbritem me ta librin dhe drejtesi- 
ne qe njerezit fipermbahen se drejtes" (El-Hadid, 25). Dhe "Ashtu (sikurju udhezuam 
ne Islam) Ne ju beme nje popull te drejte (mesin e zgjedhur) ", (Ali-Imran, 143). 



Ne kete numer pos te tjerash 



Komentimi i kaptines "Jasin" - (21 
4 

Hixhreti dhe ndikimi i tij ne 

zhvillimin e se drejtes se Sheriatit 

9 

Hixhreti 
12 

Hixhreti - 

fillim i nje periudhe te re 

14 





Dita e Ashures 
19 

Qendrimi Islam ndaj terrorizmit 

Veshtrim krahasues ne mes 

drames Sejdi Jahja te Sami 

Frasherit dhe Princeza e 

Andaluzise te Ahmed Sheuki-ut 

35 



Aktuale 
54 






dituria islame / 210 



Fleta e tefsirit 



Sabri Bajgora 



Komentimi i kaptines "Jasin" - (2) 



$ 
; 



j^bk jJbf b. iji jJL3 * ^i je>3i J.jd * ^r „« i>i> J* *'^fi\ ^J &$ * p#Ji or^ij a ^ I 



# 
1 



'2>j^£ ^ t)4iVl j! ^ YAM ^&< y* ££r ill * o^>; Y (4i ^Xit^ J^ 1 >■ ^ 



1 






\ " ' * 

'■.'•.' 

■••.. 
■:■.■■ 

| J. •*», ««.' 

fi 2. Pasha Kur'anin e pacenueshem ne urtesine e tij te larte! 

M 3. S'ka dyshim se ti (Muhamed) je prej te derguarve! 

P 4. Je ne nj'e rrug'e te drejte. 

;."•/ 5. I Km am . •./■.-■. i Zhritje e te Plotfuqishmit, e Meshiruesit. 

W 6. Per t'ia terhequr verejtjen njepopulli, qe tepareve te tyre nuk u eshte terhequr, ep'er ate shkak ata jane te hutuar. 

m 7. Per Zotin tashme ka marre fund vendimi (thenia) kund'er shumices se tyre, andaj ata edhe nuk besojne. 

■;■•: 

■:■.' 



9 

I 

:-: 

V. 

H 

9 
f 

8 
8 

1 



P V. iVe h Aw/// why? ne qafat e tyre pranga, e ato a arrijne deri ne nofulla, andaj ata mbesin me kokat lart. 

If 9. Ne u kemi v'en'e edhe para tyrepengese e edheprapa tyre pengese, dhe ua kemi mbuluar syte, prandaj ata nuk shohin. 

U 10. Dhe per ata eshte e njejt'e, ua terhoqe verejtjen apo nuk ua terhoqe, ata nuk besojne. 



§ 
§ 



ft" — •-''-■ ■-■■-■ ■•,-.,-. -■-—■■■■^ .-vj / ■ -,- --j-- m 

M 11. Ti i t'erhiq verejtjen vetem atij qeperveteson Kur'anin dhe i frikesohet Meshiruesit edhe kur eshte vetem (kur nuk e m 
';.['-, s//< // askiish). pi'rgi'zojc ate me falje dhe \hperhlim te mire. ':[:, 

B 12. Vertet, Ne i ngjallim te vdekurit, i shkruajme veprat dhe gjurmet e tyre dhe cdo gje kemi regjistruar ne librin e rua- H 



■:■:■ 

8 jtur (Levhi-Mahfudh). 






Shkaku i zbritjes 
se ajeteve 1-7 

Transmeton Ebu Neimi ne "Ed-Dela- 
il en-Nubuvveh " nga Ibn Abasi, te kete 
thene: "Resulullahu s.a.v.s., derisa qend- 
ronte ne sexhde, kendonte Kuran me ze 
te larte, ne menyre qe te irritonte (dem- 
tonte) kurejshet. Meqe nuk mund ta 
duronin, ata u ngriten drejt tij qe ta nda- 
lonin me force, por, papritmas, duart e 
tyre iu lidhen rreth qafave te tyre dhe sy- 
te filluan t'u verboheshin, saqe me nuk 
shihnin. Atehere, te tmerruar e te frike- 
suar, i thane Pejgamberit a.s.: "O Muha- 
med, te perbejme per Allahun dhe lidh- 
jet familjare qe kemi, na i largo keto...," 
e Muhamedi a.s. u lut, dhe atyre iu lar- 
guan ato mundime, por, megjithate, as- 
kush prej tyre nuk i besoi.. 1 . Pas kesaj 
ndodhie zbriten ajetet: 1-7. 

Shkaku i zbritjes se ajeteve 8 e 9 

Transmeton Ibn Xherir et-Taberiu 
nga Ikrimja, te kete thene: "Ebu Xhehli 
kishte thene: "Po ta shihja tash Muham- 



edin, do ta beja kete... (do ta nenfmoja, 
do ta mundoja), dhe Allahu kishte zbrit- 
ur ajetet 8 e 9 te kesaj kaptine. Kurejshet 
e tjere i thoshin Ebu Xhehlit, ja ku eshte 
Muhamedi, ndersa Ebu Xhehli, qe nuk 
po e shihte dot, bertiste: "Ku eshte ai, ku 
eshte ai, nuk po e shoh." 2 

Shkaku i zbritjes se ajetit 12 

Transmetojne Tirmidhiu dhe Hakimi 
nga Ebu Seid el Huderij, te kete thene: 
"Benu Selime deshiruan te shperngule- 
shin prane xhamise se Pejgamberit a.s. 
ne Medine, ndersa i Derguari i Allahut u 
kishte thene qe te mos shpernguleshin 




duke shtuar: "O Beni Selime! Edhe ne 
shtepite tuaja do t'u shkruhen gjurmet 
tuaja ". 3 

Te njejtin transmetim nga Ibn Abasi e 
transmeton edhe Taberaniu. 

Betimi ne Kuran 

dhe qendrimi i Resulullahut 

s.a.v.s. ndaj popullit te tij 

1. Ja, Sin! 

Shkronjat simbolike qe i hasim ne fi- 
llim te disa kaptinave kuranore, jane 
fshehtesi prej urtesive hyjnore, te cilat 
askush, perve9 Allahut, nuk mund t'i de- 
shifroje, ndonese disa dijetare jane perp- 
jekur te japin ndonje mendim per kete 
apo ate kuptim te tyre. 

Keto shkronja, sipas shumices se di- 
jetareve, jane sfida me e madhe me te ci- 
len i sfidoi Allahu xh.sh. idhujtaret 
arabe, duke ua bere me dije se ky Kuran 
eshte prej fjaleve arabe, qe ata i njohin 
shume mire. Gjithashtu ua beri me dije 
se ishin te paafte te sillnin di?ka te ngja- 



dituria islame / 210 



shme, andaj edhe keto dy shkronja Ja 
dhe Sin, jane pjese e kesaj sfide hyjnore. 
Megjithate, dijetaret nder shekuj jane 
perpjekur te japin disa mendime per 
kuptimin e mundshem te ketyre fjaleve. 

- Disa nga dijetaret mendojne se fjala 
"Jasin" eshte betim i Allahut dhe nje 
prej Emrave te Tij te bukur. 4 

- Disa te tjere' kane thene se fjala "Ja- 
sin " eshte nje prej emrave te Pejgamb- 
erit a.s., prandaj, bazuar ne kete fakt, sot 
shume prej myslimaneve i emertojne 
femijet e tyre me emra, si: Jasin, Taha, 
Tasim, Tasin etj. Transmetohet nga Aliu 
r.a. te kete thene: "E kam degjuar Resu- 
lullahun s.a.v.s. te kete thene: "Allahu 
me ka quajtur ne Kuran me keta emra: 
Muhammed, Ahmed, Taha, Jasin, Muz- 
zemmil, Muddeth-thir dhe Abdullah "'. 

- Eshte transmetuar nga Katadeja dhe 
nga Ibn Abbasi, te kene thene: "Jas- 
in "do te thote "o njeri "sipas dialektit 
Tajj". 6 

- Ne nje transmetim, po ashtu nga Ibn 
Abbasi, eshte shenuar se fjala "Jasin" 
eshte me prejardhje abisinase dhe do te 
thote "o njeri ". 7 

Megjithate, kuptimin e vertete e te 
mirefillte te fjales "Jasin", e di vetem 
Allahu Fuqiplote, dhe mendoj se me se 
miri eshte qe keto shkronja simbolike te 
mbeten te tilla cfare ne fakt edhe jane - 
nje sfidim hyjnor, pa u perpjekur per t'u 
thelluar ne ndonje komentim apo de- 
shifrim te mundshem te tyre. (Allahu 
a'eleml) 






2. Pasha Kur'anin e pacenueshem ne 
urtesine e tij te larte! 

Betimi i Allahut ne Kuranin fame- 
larte, tregon per rendesine dhe madhe- 
shtine e Fjales se Allahut. Mbi te gjitha, 
ky eshte nje betim qe nenkupton perfo- 
rcimin dhe lartesimin e Muhamedit a.s., 
karshi kurejsheve. Allahu deshiron t'ia 
beje me dije Resulullahut s.a.v.s. se ndi- 
ma Hyjnore kurre nuk do te mungoje, 
duke e ditur se vuajtjet qe do te pasonin 
me vone, do te ishin shume te veshtira 
per Pejgamberin a.s., por megjithate, e 
Verteta dhe Drita do te ngadhenjenin 
ndaj kufrit dhe erresires. 

Kurani si liber dhe mesazh i fundit i 
Allahut drejtuar njerezimit, me urtesine 
e tij, me bukurine e te shprehurit dhe me 
thellesine e mendimit, paraqet vleren 
mbinjerezore, dhe si i tille, ai per mysli- 
manet ka qene, eshte dhe do te mbetet 
fuqi nxitese e zhvillimit te mendimit 
kreativ ne jeten e tyre te perditshme. 

Kurani ka nje force magjepsese e ter- 
heqese, e cila per besimtaret paraqet 
ushqimin e tyre shpirteror, dhe vizionin 
per te ardhmen e tyre, nderkohe qe edhe 
pabesimtaret mahniten nga madheshtia 
e fjaleve te urta te tij, sepse ai, sipas for- 
mes se tij e permbajtjes dhe bukurise se 
te shprehurit, paraqet dicka qe nuk hyn 
ne sferat e aftesise njerezore. 

Ftesa e Kuranit drejtuar njerezimit, 
perhere eshte e hapur dhe e pamposhtur 
dhe, e tille si nje Fjale e Allahut, si atri- 
but i perhershem i Tij dhe si nje mesazh 




i perkryer hyjnor, - do te jete burim i dri- 
tes, i perparimit dhe i vizioneve te qarta 
per te ardhmen e ndritur te njerezimit. 

3. S'ka dyshim se ti (Muhammed) je 
prej te derguarve! 

Ne lidhje me kete ajet kuranor, dijeta- 
ret kane thene se eshte pergjigje e betim- 
it te Allahut ne ajetin e dyte te kaptines 
"Jasin ": "Pasha Kur 'anin e pacenue- 
shem ne urtesine e tij te larte!, qe nen- 
kupton faktin se Muhamedi, pavaresisht 
se cfare thone per te idhujtaret, pavaresi- 
sht nga talljet dhe perqeshjet e tyre, me- 
gjithate, ai eshte i derguar i Allahut, sic 
ishin edhe te derguarit e tjere para tij: 
Ademi, a.s. Nuhu a.s., Ibrahimi a.s., Mu- 
sai a.s., Isai a.s., por me nje dallim, sep- 
se eshte me i madhi prej tyre, ai eshte: 
" mes hire per botet", eshte "kandil ndri- 
cues ", "pergezues ", "terheqes i verejtj- 
es" etj.. 

Eshte transmetuar nga Ibn Abbasi te 
kete thene: "Pabesimtaret kurejshe e 
perqeshnin Muhamedin a.s. duke i thene 
se ti as nuk ishe i derguar e as qe te ka 
derguar Allahu tek ne", prandaj Allahu u 
betua ne Kuranin e urte se Muhamedi 
ishte pejgamber dhe madje vula e tyre 
dhe me madheshtori prej tyre." 

Besimi ne pejgamberet e derguar 
eshte edhe nje prej kushteve fundamen- 
tale te besimit islam. Ne duhet t'i beso- 
jme te gjithe ata pejgambere qe Allahu i 
ka cekur ne Kuran. Mohimi, qofte edhe 
vetem i njerit prej tyre, do te ishte mo- 
him i besimit islam, qe njeriun menjehe- 
re e kthen ne pabesimtar. Ne nje menyre 
tjeter, ky ajet ka ardhur per t'i dhene 
kuraje Muhamedit a.s. qe te vazhdonte 
misionin e tij, pa u ligeshtuar dhe pa hu- 
mbur shpresen per suksesin e misionit te 
tij, sepse ndihmen e Allahut dhe ngroh- 
tesine e Tij do ta kishte gjithmone prane. 

4. Je ne nje rruge te drejte. 

Allahu i sjell porosi dhe keshille te 
qarte te derguarit te Tij se ai vertet eshte 
ne rruge te drejte, nuk eshte magjistar 
dhe as i fmendur, por i zgjedhur nga 
Allahu meshireplote per te udhezuar 
mbare njerezimin, duke percjelle tek ata 
revelaten e fundit hyjnore. I behet me di- 
je ketij te derguari se eshte ne rrugen e 
pejgambereve te Allahut, te cilet neper 



dituria islame / 210 




shekuj percollen mesazhin e Tij tek pop- 
ujt e tyre, duke i thirrur njerezit ne besim 
dhe shpetim nga kthetrat e shejtanit. 
Andaj te mos e humbte shpresen nga ta- 
lljet dhe perqeshjet e tyre. Edhe pejgam- 
beret qe ishin para tij kishin perjetuar 
pothuajse te njejtat vuajtje, ndonese vua- 
jtjet e tij do te jene me te veshtirat dhe 
me te paperballueshmet, por duhej ta di- 
nte se pas erresires se nates, vjen drita e 
mengjesit. I behet me dije se e ardhmja 
e Islamit, ndonese e zymte ne fillet e pa- 
ra te tij, megjithate do te jete e ndritsh- 
me. 

5. (Kurani eshte) Zbritje e te Plotfuqi- 
shmit, e Meshiruesit. 

S'ka dyshim qe Kurani eshte zbritje e 
te Plotfuqishmit, per te udhezuar te hu- 
mburit ne rrugen e drejte. Eshte Liber 
plot urtesi, plot ngrohtesi. Eshte ftese' 
hyjnore drejtuar qenieve njerezore, qe te 
kapen per litarin e Allahut e te mos ndje- 
kin intrigat e shejtanit. 

Ky ajet vjen edhe si mohim ndaj fhe- 
nieve te idhujtareve se ky Kuran, me te 
cilin kishte ardhur Muhamedi, eshte pje- 
lle e mendjes dhe imagjinates se tij, ose 
eshte mesim i ndonje magjistari. Ky 
ajet, perkundrazi, verteton bindshem se 
Kurani eshte Fjale e Allahut, e Cila nuk 
mund te imitohet e as te sfidohet nga as- 
kush. Allahu xh.sh. thote: "...ai (Kurani) 
eshte nje liber ngadhenjyes (i pashoq). 
Atij nuk mund t'i mvishet e paverteta 
nga asnje an'e; eshte i zbritur prej te 
Urtit, teLavdishmit." (Fussilet, 41, 42). 

6. Per t'ia t'erhequr verejtjen njepopu- 
lli, qe te pareve te tyre nuk u eshte 
t'erhequr, e per ate shkak ata jane te 
hutuar. 

Ky Kuran ka ardhur per t'ua terhequr 
verejtjen idhujtareve arabe, te pareve te 
te cileve nuk u qe terhequr verejtja me 
perpara, dhe per kete shkak kane mbetur 
te zhytur ne humbetirat e injorances e te 
hutuar nga e verteta. 



Eshte nje fakt i njohur se Allahu i 
Madherishem nuk denon nje popull, pa i 
terhequr me pare verejtjen nepermjet te 
derguarve te Tij. Vetem nese kjo ftese 
per udhezim e shpetim has ne veshe te 
shurdher, sic ka ndodhur, fatkeqesisht, 
shpeshhere ne te kaluaren, e po ndodh 
edhe sot, atehere pason ndeshkimi nga 
qielli. Ndeshkimi hyjnor eshte i ndrysh- 
em; disa i shkaterron fizikisht, disa shpi- 
rterisht e disa prej tyre i ben rober te 
epsheve dhe pasioneve te tyre. Zemrat 
dhe mendjet e tyre i kaplon ndryshku i 
kufrit, keshtu qe ata perjetesisht jane ne 
grupin e pabesimtareve, sepse me per- 
para kishin refuzuar Driten e udhezimit 
hyjnor. 

7. Per Zotin tashme ka marre fund ve- 
ndinti (thenia) kund'er shumices se 
tyre, andaj ata edhe nuk besojne. 

Muhamedi a.s. ishte i obliguar qe t'i 
therriste ne besimin e drejte popullin e 
tij, e pastaj edhe krejt njerezimin. Ate- 
bote njerezimi qe katandisur ne mjerim 
dhe pabesim te thelle. Kishin humbur 
cdo arsye te shendoshe. Thjesht kishin 
humbur vlerat me fisnike nga zemrat e 
njerezve, keshtu qe ata qene shnderruar 
ne armiq te njeri-tjetrit. Ne keto shoqeri, 
thjesht, mbreteronte ligji i xhungles dhe 
i te fortit. Vetem me te fortet mund t'i 
mbijetonin kesaj katrahure njerezore. 
Fatkeqesisht, ne kete shoqeri idhujtari- 
ste, kishte pak njerez qe mund te logji- 
konin drejt dhe t'i pergjigjeshin fteses se 
Allahut. Shumica prej tyre preferonin te 
qendronin ne fene qe kishin trasheguar 
prej baballareve dhe paraardhesve te ty- 
re-idhujtarine. Zemrat dhe mendjet e ty- 
re ishin te damkosura e te vulosura me 
vulen e kufrit. Te tilleve nuk u bente do- 
bi asnje keshille, prandaj, me te drejte, 
ata njerez do te shijonin denimet e tme- 
rrshme te Xhehenemit, sepse ata ne fakt 
nuk ishin te verber nga syte po nga me- 
ndja. Ata kishin mbetur te hutuar ne 
humbetirat e kesaj bote e do te jene te 
humbur pergjithmone edhe ne Ahiret. 

8. Ne u kemi varur ne qafat e tyrepran- 
ga e ato u arrijne deri ne nofulla, 
andaj ata mbesin me kokat lart. 



Ne lidhje me zbritjen e ketij ajeti, ke- 
mi edhe shkakun e zbritjes qe permend- 
em pak me pare, por njekohesisht ky ajet 
paraqet figurativisht pamjen e shemtuar 
te atyre qe nuk i pergjigjen thirrjes se 
Allahut. Ata u ngjajne kafsheve (deve- 
ve), te cilave u vendosen ne koke frere, 
rripa e hallka, me te cilet atyre u shtren- 
gohen qafa dhe koka, dhe nuk mund te 
shohin poshte, po vetem andej nga ne 
deshirojme t'i drejtojme. Kjo do te thote 
se shejtani i mallkuar i ka lidhur me fre- 
re dhe nuk i lejon te shikojne driten e 
Allahut per shkak te kokefortesise dhe 
verberise se tyre. 

d * * 

9. Ne u kemi vene edhe para tyre pen- 
gese e edhe prapa tyre pengese, dhe 
ua kemi mbuluar syte, prandaj ata 
nuk shohin. 

Keta idhujtare i kishin te mbyllur syte 
ndaj se vertetes. Ata, para dhe prapa tyre 
kishin perde e pengesa, dhe nuk ishin ne 
gjendje te dallonin driten e Kuranit. Ata 
njerez, te kredhur ne luksin dhe kenaqe- 
site e kesaj bote, e kishin te veshtire t'i 
linin te gjitha keto miresi, dhe te pasonin 
nje njeri si Muhamedi, i cili i ftonte ne 
miresite e Xhenetit e te Ahiretit, te cilin 
askush prej tyre nuk e kishte pare. Por 
kjo nuk ishte e tera. Ata njerez kishin se- 
mundje ne zemrat e tyre, ato i kishte 
mbuluar ndryshku i kufrit, tek ata nuk 
ndikonin me as fjala e as keshilla e mire. 
Per ta, kjo bote simbolizonte miresine 
dhe kenaqesine e plote, e cila me cdo 
kusht duhej shfrytezuar e perjetuar. 

Imam Meragiu ne tefsirin e tij, gjend- 
jen e idhujtareve, ne kohen kur atyre u 
terhiqej verejtja nepermjet ajeteve ku- 
ranore, e pershkruan duke thene: "Idh- 
ujtaret ishin te burgosur ne burgun e 
injorances se tyre. Kjo i pengonte ata qe 
te veshtronin argumentet ne veten e tyre 
dhe ne gjithesi. Ishin te privuar nga me- 
ditimi se c'u ngjau popujve para tyre, si 
dhe nga te menduarit per pasojat qe ata 
mund te kishin ne te ardhmen (per shkak 
te mohimit dhe kryenecesise se tyre)." 8 

Kete ajet kuranor, shume prej mufesi- 
reve e nderlidhin edhe me ngjarjen e la- 
vdishme te Hixhretit, teksa permendin 
bisedat e parise kurejshe qe ta hiqnin qa- 
fesh Muhamedin. Nder keto mendime te 
prishura, kishte mbizoteruar mendimi i 



dituria islame / 210 




Ebu Xhehlit, qe te zgjidheshin disa djem 
te' rinj e te fuqishem nga cdo familje au- 
toritative e Mekes. Ata ne nje nate dhe 
ne nje ore te caktuar do te hynin me for- 
ce ne shtepine e Muhamedit, dhe te gji- 
the pernjehere do ta godisnin me shpata. 
Gjaku i Muhamedit do te shperndahej ne 
shume familje e fise, keshtu qe hashemi- 
tet (farefisi i Muhamedit) do te kishin 
veshtire te hynin ne lufte kunder te gji- 
the mekasve. 

Natyrisht per kete komplot djallezor 
qe po i pergatitej, Muhamedi a.s. qe in- 
formuar nga Allahu xh.sh.. Eshte shenu- 
ar neper librat e Sires, se Muhamedi a.s. 
kishte marre ne dore nje grusht rere a 
pluhur dhe, me Urdhrin e Allahut e duke 
e kenduar kete ajet qe po komentojme, 
ua kishte hedhur kete pluhur syve. Te 
gjithe atentatoret i kishte kapluar kotja. 
Ata nuk e kishin verejtur fare largimin e 
tij, sepse ata ishin penguar ta shihnin te 
derguarin e Allahut, nderkohe qe Muha- 
medi a.s. me Ebu Bekrin ishin larguar ne 
drejtim te shpelles "Eth-Thevr", kurse 
Aliu r.a. shpejt e shpejt kishte zene ven- 
din ne shtratin e Resulullahut s.a.v.s...."' 

10. Dhe per ata eshte e njejte, ua terho- 
qe verejtjen apo nuk ua terhoqe, ata 
nuk besojne. 

Ky ajet vetem i kujtonte Muhamedit 
a.s. qe te mos e mundonte veten aq shu- 
me per t'i bindur ne besim keta njerez, 



sepse per ta ishte njesoj: ua terhoqe ve- 
rejtjen apo jo, ata prape nuk do te be- 
sonin. Ata ishin pabesimtare dhe do te 
vdisnin si te tille. 

Ne fillim te Shpalljes, Muhamedi a.s., 
nga deshira e madhe qe te zgjeronte sa 
me shume radhet e besimtareve, shpre- 
sonte se me perkrahjen e Islamit nga 
paria kurej shite, populli i rendomte do ta 
perqafonte me shpejt Islamin, prandaj 
nje rendesi teper te madhe i kishte kush- 
tuar udhezimit te tyre, per se Allahu ia 
kishte terhequr verejtjen, se pari per ana- 
shkalimin e myslimanit te verber Ibn 
Mektum (ne suren Abese), e pastaj edhe 
ne ajetin 3 te kaptines Esh-Shuara'e: "A 
mos do ta mbysesh ti veten (Muham- 
med) pse ata nuk behen besimtare? ! " 

«j5 yr\) sysUj flj^«-J v^"V uU>- Jl 

//. Ti i terhiq verejtjen vetem atij qe 
perveteson Kur 'anin dhe ifrikesohet 
Meshiruesit edhe kur eshte vetem 

(kur nuk e sheh askush) , pra pergezo- 
je ate mefalje dhe shperblim te mire. 

Nepermjet ketij ajeti, Allahu xh.sh. i 
jep direktiva Muhamedit a.s. se ne c'dr- 
ejtim duhej ta orientonte thirrjen e tij. Ai 
me teper duhej te perqendronte vemend- 
jen per udhezimin e atyre qe pranonin 
driten dhe udhezimin e Allahut dhe qe 
vertet kishin nevoje te pastroheshin nga 
ndryshku i kufrit, i cili me heret kishte 
pase mberthyer zemrat e tyre. Te tillet, 
me ndihmen e Allahut, tashme kishin 



shpetuar nga kurthet e shejtanit, por me- 
gjithate asokohe u nevojiteshin ngroht- 
esia hyjnore dhe keshillat e Pejgamberit 
a.s,. qe te plotesonin besimin e tyre. Za- 
ten, ata njerez, ne nje te ardhme te afert 
do t'u dridhnin themelet perandorive ti- 
rane te Bizantit dhe Persise, qe sundonin 
mbi gjysmen e botes. Dhe, ata njerez sy- 
patrembur, qe kishin merituar ofiqin e 
ashabeve te Pejgamberit a.s., ishin nje- 
rezit me te merituar per te shijuar ke- 
naqesite e Xhenetit dhe shperblimin e 
Allahut xh.sh. 

12. Vertet, Ne i ngjallim te vdekurit, i 
shkruajme veprat dhe gjurmet e tyre 
dhe cdo gje kemi regjistruar ne lib- 
rin e ruajtur (Levhi-Mahfudh). 
Vetem Allahu, qe eshte Krijuesi yne, 
eshte ne gjendje te na ngjalle pas vdekj- 
es. Vetem Ai e di se c'fshehin zemrat to- 
na. ^do veper dhe gjurme jona ne kete 
bote, do te regjistrohet ne Librin e ruajt- 
ur (Levhi-Mahfudh). Mashtrohet secili 
qe mendon se kjo bote eshte e tera, se 
jeta jone merr fund me vdekjen. Perku- 
ndrazi, vdekja eshte vetem fdlimi i nje 
procesi tjeter jetesor, qe fundin e ka me 
ringjalljen dhe daljen perpara Allahut 
per te dhene llogari per veprat e bera ne 
kete bote. 

Ky ajet deshiron t'i vere ne dije pabe- 
simtaret se jeta e kesaj bote, me te gjitha 
kenaqesite e rrejshme dhe iluzore, nje 
dite - megjithate - do ta kete fundin, nde- 
rsa ne ditarin e jetes se tyre do te mbesin 
te shkruara te gjitha veprat dhe gjurmet 
e tyre. Asgje nuk do te humbe tek 
Allahu ne ate dite kur Ai do te na gjyko- 
je per bemat tona ne kete bote. 

Ate dite, sic shpjegon Kurani famela- 
rte, 9do pune e mire, qofte edhe sa nje 
therrmije, do te dale ne shesh, por edhe 
cdo pune a veper e keqe, po ashtu do te 
shfaqet, per te mos iu bere e padrejte as- 
kujt, per se jep shenje edhe ajeti kura- 
nor: "E kush punoi ndonje te mire, qe 
peshon sa grimca, ate do ta gjej'e. Dhe 
kush punoi ndonje te keqe sa grimca, 
ate do ta gjej'e. " (Ez-Zelzele, 7-8) 

Disa dijetare, per fjalet e ajetit "dhe 
gjurmet e tyre.." mendojne se nenkup- 
tojne qe njerezit do te merren ne llogari 
edhe per veprat e pasardhesve, duke u 
nisur nga hadithi i Resulullahut s.a.v.s.: 



dituria islame / 210 




'w / 4 * V 









. 



"Ai qe fillon ne Islam nje synet (prakti- 
ke) te mire, atij do t'i takoje shperblimi 
i tij dhe shperblimi i atyre qe do tepuno- 
jne me ate tradite (synet), pa iu pake'su- 
ar ketyre aspak shperblimi i tyre, ndersa 
edhe ai qe fillon ne Islam nje tradite te 
keqe, atij do t'i takoje barra e vet dhe 
barra e mekatit edhe te atyre qe do te 
veprojne pas tij me ate praktike, pa iu 
munguar aspak ndeshkimi i tyre " 

Kurse disa dijetare, si Katadeja, Mu- 
xhahidi dhe Haseni fjalen "gjurme" ne 
kete ajet e shpjegojne si gjurme e hapa- 
ve, ndersa Tha'lebiu percjell nga Enesi 
r.a. te kete thene se gjurmet ketu nenku- 
ptojne hapat qe ben njeriu kur shkon ne 
xhami, diten e xhumase. 10 Megjithate, 
konteksti i ajetit i le hapur ceshtjet e te 
kuptuarit, qofte ne kuptimin e pergjith- 
shem, qofte ne ate te vecante a specifik, 
dhe te verteten e di vetem Allahu i Gji- 
thedijshem. 

Dijetari i mirenjohur Shenkiti, ne li- 
dhje me kuptimin e ketij ajeti, ka disa 
qasje mjaft interesante, te cilat do t'i ce- 
kim shkurtimisht. Ai, nder te tjera, thote: 
"Shohim se Allahu xh.sh. ne kete ajet 
cek kater gjera: 

- Allahu do t'i ringjalle te vdekurit, pa 

dyshim, meqe ne lidhje me kete ka 
folur ne cilesine e te Madherishmit, 
se Ne do t'i ringjallim te vdekurit; 

- Ai ka shenime te sakta per ato qe ve- 

pruan njerezit ne kete bote; 

- Ai i regjistron madje edhe gjurmet (ha- 

pat) e njerezve; dhe 

- Ai cdo shenim a veper e man ne nje Li- 

ber te sigurt (Levhi Mahfudh). 

Ne lidhje me keto kater ceshtje te the- 
ksuara, kane ardhur ajete te shumta ne 
Kuran, sa per te na vertetuar lidhmerine 



e perpikte dhe te mrekullueshme tem- 
atike ne mes ajeteve kuranore. 

- Per sa i perket ringjalljes se njerezve 
pas vdekjes, per se nuk ka pike dyshimi, 
do te sjellim vetem nje ajet, ajetin e 7 te 
sures Et-Tegabun: "Ata qe nuk besuan, 
menduan se kurrsesi nuk do te ring- 
jallen. Thuaj: "Po, pasha Zotin tim,pa- 
tjeter do te ringjalleni dhe do te njiheni 
me ate qe keni punuar, e ajo per 
Allahun eshte lehte!" 

- Per sa i perket faktit se melaiket e 
Allahut shenojne dhe shkruajne veprat e 
njerezve ne kete bote, flasin shume aje- 
te, nder to edhe ajeti ne vazhdim: 

"Ky eshte libri yne (shenimet e ve- 
prave tuaja) qe deshmon te verteten (te 
sakten), Ne kemi kerkuar te shkruhet se 
c'vepronit." (El-Xhathije, 29). 

dhe: 

"Dhe vihet libri (i veprave), e i sheh 
mekataret te frikesuar nga shenimet qe 
jane ne te, dhe thone: "Te mjeret ne, 
c'eshtepuna e ketij libri qe nuk ka lene 
as (mekat) te vogel e as te madhpap'erf- 
shir'e?", dhe ate qe vepruan, e gjejn'e te 
gatshme -para tyre, e Zotiyt nuk i ben 
padrejt'e askujt. " (El-Kehfi 49). 

- Per sa u perket gjurmeve (hapave), 
Allahu thote: 

"...Nuk kapercejne ndonje lugin'e, e 
qe te mos u shenohet (per shperblim) 
atyre... " 

Kurse, per sa i perket Librit te ruajtur, 
Allahu thote: 

"...Asgje nuk kemi lene pa evidentu- 
ar ne Liber (Kur'anin)..." (El-En 'am, 
38)" 

Margarita ret e urtesise 
ne keto ajete 

- Kurani fisnik eshte mrekulli e perjetsh- 

me e Muhamedit a.s. deri ne Diten e 
Gjykimit. Ai eshte zbritje dhe Fjale e 
Allahut te Plotfuqishem, te cilit nuk 
mund t'i vishet ndonje e pavertete a 
shpifie ne asnje me'nyre. 

- Vertetim hyjnor se Muhamedi a.s. 
eshte i Derguar i Allahut , te cilin Ai 
e dergoi si meshire dhe udhezim per 
mbare njerezimin me mesazhin e 
paqes. 

- Mesazhi i Muhamedit a.s. nuk eshte ve- 

tem per arabet, vecse edhe per t'ere 
njerezit e botes, sepse pas tij me nuk 
do te kete terheqes te verejtjeve. Var- 



gu i te derguarve te Allahut me te ka 
marre fund. Ai eshte vula e te dergua- 
rve. 

■ Paria e kuf'rit dhe e mizorise nga ba- 

noret e Mekes, qe as nuk deshironin 
te perfillnin udhezimin hyjnor, vertet 
e kane merituar perjetesine ne zjarr 
dhe ndeshkimin, sepse insistuan ne 
pabesimin e tyre dhe parapelqyen te 
mbanin anen e se keqes ne kete bote. 
Kete fat do ta kene edhe pabesimtaret 
e tjere ne cdo kohe e vend qofshin. 

■ Meshiren e Allahut e meritojne vetem 

ata qe, kur thirrenper te besuar, u ha- 
pen zemrat dhe gjokset e tyre nga 
imani. Ketajane te dashurit e Allahut 
dhe roberit e Tij te sinqerte.' 2 

■ Besimi ne ringjalljenpas vdekjes, eshte 

njeprej kushteve te Imanit, Allahu qe 
na ka krijuar, ka edhe mundesine qe 
te na ringjalle serish, duke na kujtuar 
boten e Ahiretit per gdo imtesi qe ke- 
mi punuar, qofte e mire apo e keqe. 

■ Allahu xh.sh. betohet ne krijesat e Tij, 

nderkohe qe njeriut nuk i lejohet be- 
timi ne askend tjeter pervec ne 
Allahun xh.sh.. Prapa betimeve te 
Allahut xh.sh. pa dyshim, qendrojne 
urtesi te shumta, per te cilat ne dime 
fare pak. . 

- vijon- 



Fusnotat: 

1 . Ebu Neim El Asbehani "Detail en-Nubuweh ", 
veil. 1-2 fq. 200, (hadithi eshte klasifikuar nen 
numrin rendor -153), Bejrut 1986. 

2. Po aty, fq. 200 

3. Shih: "Esbabun-n-Nuzul" - nga Vahidiu; Imam 
Tirmidhiu kete hadith e ka ngritur ne graden 
"hasen ", nderkohe qe Hakimi kete hadith e ko- 
nsideron si "sahih "; Shih edhe: Ibn Atijje "El- 
Muharreru-l vexhiz ji tefsiri-l-kitabi-I-aziz", 
veil. IV, fq. 445, Bejrut, 2001. 

4. Tranmseton Taberiu nga Ali bin Ebi Talha e ky 
nga Ibn Abbasi; Shih: "Et-Tefsiru-s-Sahih - 
Mevsuatu-s-Sahih el mesburi mine-t-tefsiri bit 
me 'ethuri" nga Dr.Hikmet bin Beshir bin Jasin, 
veil. IV fq. 178, Medine, 1999 (1420 h.) 

5. Tefsiri i Kurtubiut, veil. 17, fq.409. 

6. Tefsiru-l Kur' ani-l Aziz" nga Ebu Abdullah bin 
ebi Zemenin, fq.38. veil. IV, Kajro, 2002. 

7. El-Muharreru-l Vexhiz, veil. IV, fq.445. 

8. Tefsiri i Meragiut vell.22, fq.147, Kajro 1946. 

9. Shih me gjeresisht: Ibn Kajjim el Xhevzijj "Ed- 
Dav'u-l munir ale-t-Tefsir" 'vell.V, fq. 112-113, 
Rijad, pa vit botimi, (Kete tefsir nga veprat e 
Ibn Kajjimit e ka tubuar Ali Muhamed es-Sa- 
lihi). 

10. "El-Muharrerul Vexhiz", 4144%. 

11. Shih me gjeresisht Tefsirin e Shenkitit "Ad- 
vaul Bejan " 

12. "Tefsiru-l Munir", veil. 22, fq. 297-298. 



dituria islame / 210 



Ne vigjilie te Hixhretit 



Hixhreti dhe ndikimi i tij 
ne zhvillimin e se drejtes se Sheriatit 



Nexhat Ibrahimi 



Hyrje 

Hixhreti' i myslimaneve nga Meka ne 
Medine, konsiderohet nder ngjarjet me 
te medha dhe me te rendesishme ne hi- 
storine islame ne pergjithesi, qe beri 
ndryshime te thella edhe ne historine bo- 
terore. Jane te shumta akseset rreth kesaj 
teme, si fetare, historike, letrare etj., por 
me kete rast do te hedhim vetem disa 
shkendija ne nje pikepamje paksa speci- 
fike te Hixhretit - sa eshte dhe cili eshte' 
roli dhe ndikimi i Hixhretit te myslima- 
neve ne te drejten e Sheriatit ne Islam. 

Mekasit myslimane braktisen qytetin 
e tyre, shtepite e tyre, qe te shpetonin qe- 
nien e tyre fizike, dhe per te mbrojtur 
Fjalen e Zotit, me cmimin me te larte - 
jeten, pasurine dhe kujtimet e vendlind- 
jes. Ne anen tjeter, kemi nje shembull te 
pashoq te medinasve myslimane, te cilet 
sakrifikuan qytetin e tyre, pasurine e ty- 
re, jetet e tyre, per t'i pranuar mekasit 
(muhaxhiret) myslimane ne mjedisin e 
tyre, dhe per te shpetuar fene e tyre. Pri- 
tja e mekasve nga medinasit nuk ishte 
pritje e zakonshme refugjatesh, as pritje 
e pranim i imponuar nga forca apo rre- 
thana te ndryshme politiko-shoqerore, 
por ishte nje pritje e mirefillte, e sinqerte 
vellazerore. Madje, ne disa raste kemi 
edhe trashegimi te ndersjelle. 

Po Hixhreti ka pasur ndikim edhe ne 
zhvillimin e mevonshem te Islamit, sep- 
se pjesa me e madhe e karakterit juridik 
te Kuranit eshte shpallur ne Medine. Ne 
kete periudhe edhe shume ibadete isla- 
me moren formen perfundimtare, siku- 
rse jane namazi, agjerimi, zekati, Haxhi 
etj.. 2 

Per ta lehtesuar perceptimin e vete 
Shpalljes dhe inkorporimin e implemen- 
timin e normave juridike islame, do te 




bejme edhe disa shpjegime te nevojsh- 
me. 

Shpallja e Kuranit ne Meke 

Shpallja e Kuranit ne Meke ka zgjatur 
per me shume se 12 vjet. Suret mekase 
jane me te shkurtra nga vellimi, por shu- 
me dinamike, me nje ngjyre intonative, 
te natyres besimore, dhe me teper flasin 
per betimin ne Allahun, per Diten e Gjy- 
kimit, per Ringjalljen, sepse Meka ishte 
perplot idhujtari, dhune racore, klasore 
dhe shume te keqija te tjera. Ne kete ko- 
he Kurani nxiti respektimin ndaj qenies 
njerezore, theksoi vellazerine fetare, te 
cilen e impononte dhuna idhujtare e me- 
kasve, i beri thirrje arsyes njerezore te 
mendoje per krijimin e qiejve dhe Tok- 
es, te njeriut dhe te begative te shumta 
ne ajer, toke dhe uje. Ne kete periudhe 
na ofrohen shembuj te ndryshem nga je- 
ta e pejgambereve te shumte dhe e popu- 
jve te tyre, ben fjale per veprimet e tyre 
te liga a te mira dhe sugjeron qe te marr- 
im mesim nga rrefimet kuranore. Ata qe 
nuk e perdorin arsyen (...li kawminjete- 




fekkerun ...) do ta perjetojne ndeshkimin 
e Krijuesit. Periudha mekase e beri te 
qarte se Kurani nuk eshte fjale e Muha- 
mmedit a.s., ve9se Fjale e Zotit, e dergu- 
ar nepermjet Muhammedit a.s., per 
njerezine. 

Namazi ishte i njohur perafersisht ne 
periudhen mekase, por edhe ai formen 
perfundimtare do ta merrte vetem ne 
Medine. Ne kete periudhe myslimanet 
ishin te pakte dhe ende nuk mund te 
flitej per nje demonstrim publik te Isla- 
mit, dhe per norma juridike, pervecse ne 
forme individuale dhe veprime te here- 
pashershme, sepse se pari duheshin per- 
gatitur dhe forcuar morali dhe dinjiteti i 
njeriut, dhe vetem pastaj te niste veprimi 
ne praktike. 

Per shume arsye, dhe sidomos per 
shkak te ruajtjes biologjike te besimta- 
reve dhe per shkak te zhvillimit te plote 
te pikepamjes juridike ne Islam, ndodhi 
Hixhreti (shperngulja) i besimtareve nga 
Meka ne Medine. Ne kete menyre, Isla- 
mi ne Medine mori formen e plote juri- 
dike, sikurse ne Meke mori formen e 
besimit. 

Shpallja e Kuranit ne Medine 

Surja e pare e shpallur ne Medine 
eshte El-Bekareh, por kjo nuk dallon 
shume nga ato mekase, mbase per shkak 
te periudhes transitore Meke - Medine. 
Ne anen tjeter, edhe pse do te zoteroje 
pikepamja juridike, nuk ka munguar as 
ajo e besimit. Mirepo, nder detyrimet fe- 



dituria islame / 210 



tare qe jane obliguar ne Meke, eshte na- 
mazi (ne Naten e Israse e Miraxhit) dhe 
abdesti. Namazin e pare Muhammedi 
a.s. e ka falur me Aliun r.a., kurse krije- 
sa e pare te cilen Muhamedi a.s. e ka 
mesuar se si merret abdesti, eshte Hati- 
xhja, r. anha. (edhe pse abdesti eshte de- 
tyruar ne Medine). Njesoj ndodhi edhe 
me namazin e xhumase, i cili kishte fil- 
luar te praktikohej qysh ne periudhen 
mekase, nga Mus'ab ibn Umejr, te cilin 
Muhamedi a.s. e urdheroi t'i falte dy re- 
kate farz, diten e xhuma. Muhamedi a.s. 
xhumane e tij te pare e ka falur ne ve- 
ndin Kuba, kater dite pasi kishte arritur 
ne paralagje te Medines. 3 Krahas xha- 
mise ne Kuba, Muhamedi a.s. aty nder- 
toi edhe hapesiren Suffa, e cila diten do 
te sherbente si shkolle, kurse naten si 
bujtine per te pastrehet. 4 

Vellazerimi ndermjet 
muhaxhireve dhe ensareve 

Nder veprimet e para qe Muhamedi 
a.s. beri ne Medine, ishte vellazerimi 
ndermjet muhaxhireve (mekasve) dhe 
ensareve (medinasve). Ky vellazerim u 
krye ne prani te shume besimtareve ne 
shtepine e Enes ibn Malikut. Sipas kon- 
trates se lidhur, ata ndermjet tyre do te 
trashegoheshin sikurse vellezer te lindur 
(po jo edhe farefisi i tyre 5 ). Kjo ishte 
gatishmeria e medinasve qe te sakrifiko- 
nin pasurine, sikurse tashme kete gatish- 
meri kishin treguar mekasit duke lene' 
tere pasurine ne Meke, per te shpetuar 
fene Islame. Gatishmeria e te dyja pale- 
ve nevojitej, sepse ne kohen vijuese do 
te pasonin konflikte te rrepta me mush- 
riket e Mekes dhe me te tjere. Nuk duhet 
harruar se kjo norme juridike pati vlere 
kohore te kufizuar, sepse, pas Betejes se 
Bedrit, do te shfuqizohej me ajetin viju- 



s ^ J e w ^Sf\ t^ju^ aU^jI 1>J>1> 



ijl t^A j*L> illl &\ iJil 



,'-'■■- - •■■ 

I! 

I 
_^_ „ _. VJ _. ^U ^1 

es: "Edhe ata qe u bene besimtare me 
vone, qe merguan dhe luftuan bashke 
me ju, jane vellezerit tuaj; ndonese, si- 
pas Librit te Allahut, besimtaret qe kane 
lidhje farefisnore, jane me te afert per 
njeri-tjetrin (ne ndarjen e trashegimise). 
Me te vertete, Allahu eshte i Dijshem 
per cdo gje." (El-Enfal, 75)" 



E drejta e femrave dhe 
e femijeve per trashegimine 

Deri ne Hixhret, arabet zbatonin te 
drejten trashegimore zakonore sipas tra- 
dites parakuranore te xhahilijetit. Sipas 
kesaj tradite, te drejte trashegimi nuk 
kishin femrat dhe femijet e te dy gjinive. 
Te drejte trashegimi kishin ata cuna te 
cilet ishin "te afte te kaleronin kalin dhe 
te perdornin shpaten", ose te gjithe ata 
qe mund te arrinin pre lufte, ose qe ishin 
te afte ta mbronin prene e rrembyer. 7 

Kete veprim te padrejte ndaj femrave 
dhe femijeve, Islami e shfuqizoi me aje- 
tin mbi trashegimine, kurse si shkas qe 
marre rasti i vdekjes se ashabit Ews ibn 
Thabit. Te afermit e tij, pas vdekjes se 
Ewsit, ia moren tere trashegimine, duke 
lene gruan, dy vajzat dhe djalin e Ewsit 
pa mjete per jete. ! 

Njesoj ndodhi edhe me gruan e Sa'd 
ibn Rebies, se ciles, pas vdekjes se bur- 
nt ne Uhud, kunati ia mori tere pasurine, 
keshtu qe ajo me te dy vajzat e saj, mbeti 
e pambrojtur.* Pasi i erdhen keto ankesa 




Muhammedit a.s., shume shpejt filloi 
zbritja e ajetit, i cili i rregullon keto gje- 
ra ne pergjithesi: 

"Meshkujve u takon pjese nga ajo qe 
u kane lene prinderit dhe te afermit, por, 
edhe femrave u takon nje pjese nga ajo 
qe u kane lene prinderit dhe te afermit, 
qofte ajo pak ose shume, si pjese e cak- 
tuar dhe e detyruar." (En-Nisa, 7). 

Me vone, kemi edhe hollesite rreth 
trashegimise: 

"Nuk ben qe besimtari te vrase bes- 
imtarin, perve9se gabimisht. Kush vret 
nje besimtar gabimisht, duhet te liroje 
nje besimtar te roberuar dhe t'u paguaje 
gjakun trashegimtareve te te vrarit, per- 
pos rastit kur familja e te vrarit ia fal gja- 
kun. Nese i vrari eshte nga nje popull qe 
e keni armik dhe njekohesisht eshte bes- 
imtar, duhet te lirohet nje besimtar i ro- 
beruar. Nese i vrari eshte nga nje popull 
me te cilin ju keni lidhur marreveshje, i 
duhet paguar gjaku familjes se tij, duke 
liruar edhe nje besimtar te roberuar. Ai 
qe s'mund te gjeje rob, duhet te agjeroje 
dy muaj rresht. (Kjo eshte bere) ne shen- 
je pendimi para Allahut. Se Allahu eshte 
i Gjithedijshem dhe i Urte." (En-Nisa, 
92). 

Nderrimi i Kibles 
nga Jerusalem! ne Qabe 

Namazi qe urdheruar qysh ne Meke, 
por ai nuk kishte formen perfundimtare. 
Te gjitha namazet farze kishin nga dy 
rekate. Kjo praktike ndryshoi, sipas Ai- 
shes, r.anha, vetem tre muaj pas Hixhre- 
tit, kur namazet moren formen e tashme. 
Gjate cdo namazi myslimanet i drejtohe- 
shin Jerusalemit, madje edhe xhamia e 
pare e Muhamedit a.s. mihrabin e pati te 
kthyer drejt Jerusalemit. Kjo gjendje 
ndryshoi 16 ose 17 muaj pas Hixhretit, 
kur Allahu i gezoi te gjithe muhaxhiret 
dhe pergjithesisht myslimanet, qe Kible- 
ja e myslimaneve te jete Meka - Qabe- 
ja'°: 

"Ne te pame ty (Muhamed) qe vazh- 
dimisht drejtoje shikimin nga qielli. Mi- 
re, pra, Ne do te te kthejme ty nga kibla, 
qe te kenaq ty. Prandaj, ktheje fytyren 
tende nga Xhamia e Shenjte (Qabeja)! 
Dhe kudo qe te gjendeni, kthejeni fytyr- 
en tuaj nga ajo ane! Pa dyshim, ata te 
cileve u eshte dhene Libri (Tevrati), e di- 
ne se drejtimi nga Qabeja eshte e verte- 
ta prej Zotit te tyre. Allahu nuk eshte i 
pakujdesshem ndaj puneve qe ata bej- 
ne." (El-Bekare, 144). 



10 



dituria islame / 210 




Me ajetin qe ndryshoi drejtimi i Kib- 
les, myslimaneve iu rrit morali dhe vull- 
neti i punes. Ata fituan kurajo se nje dite 
do te ktheheshin ne shtepite e tyre dhe 
Qabene do ta pastronin nga idhujt e shu- 
mte. Namazi i pare qe fali Muhamedi 
a.s. drejt Qabese, ka qene ikindia." 

Edhe namazi i xhenazes eshte obligu- 
ar ne Medine, sidomos hollesite u bene 
te njohura pas Betejes se Uhudit. 12 Pas 
Hixhretit jane caktuar edhe zekati dhe 
agjerimi, e pastaj edhe Haxhi. 13 

E drejta penale 

dhe marredheniet 

e ndersjella me jomyslimanet 

Pas Hixhretit jane percaktuar edhe 
bazat e se drejtes penale. U vendos pari- 
mi i barazise se te gjithe njerezve para 
ligjit, pa marre parasysh poziten shoqe- 
rore. Keshtu qe nuk u perfill intervenimi 
per Fatime Mahzumin, e cila kishte vje- 
dhur, sado qe kishte prejardhje nga nje 
familje autoritative. 14 £dokush pergjigj- 
et per veprat e veta. Juristet hanefinj do 
te perfundojne se gjaku i pafajshem i de- 
rdhur i jomyslimanit eshte i vlefshem, 
sikurse edhe ai i myslimanit. Kete do ta 
arsyetoje me vone edhe Ibn Rushdi ne 
vepren e tij te fikhut Bidajet 'ul-muxhte- 
hid: 5 

Muhamedi a.s. rregulloi edhe marre- 
dheniet ndernjerezore ne Medine, nder- 
mjet myslimaneve dhe hebrenjve, te 
krishtereve dhe idhujtareve, duke nensh- 
kruar marreveshjen, te njohur si Karta e 
Medines. 16 



Perfundimi 

Studimi i hollesishem i Islamit, dhe 
ne vecanti i se drejtes islame, zbulon se 
bazat e se drejtes islame u vendosen ne 
periudhen medinase, por duke perfshire 
edhe periudhen mekase, si faze pergatit- 
ore dhe pjese e pandashme. Periudha 
medinase meson se Hixhreti nuk paraqet 
sukses vetem ne aspektin politik, ushtar- 
ak e strategjik, social e ekonomik, por 
paraqet sukses edhe ne ate juridik e kul- 
turor, duke percaktuar obligimet dhe 
pergjegjesite per te gjithe banoret e Ba- 
shkesise Myslimane - Umetin, per te fu- 
nksionuar nje shtet. Pra, Hixhreti perben 
fillimin e ndritshem te sistemit juridik 
islam, deshmimin praktik te periudhes 
mekase te besimit ne Nje dhe te Vetmin 
Allah. 



Literatura: 

1. Abdulhamid Mahmud Tuhmaz, Hanefijski 
fikh, libri 1, 2, 3, 4, Sarajeve, 1423-1425 
h./2002-2004. 

2. Ibn Abbas, Tefsir, 2, Sarajeve, 2007/ 
1428h. 

3. Ibn Rushd, Bidajet'ul-muxhtehid we niha- 
jet'ul-muktesid, pjesal-II, botimi VIII, 
Bejrut, 1406 h./l 986. 

4. Ibrahim Dzananovic, Uticaj hidzre na seri- 
atsko pravo, revista Islamska misao, nr. 
25, Sarajeve, 1981. 

( http://test.riiaset.ba/index.php?Itemid=76&id=28 
0&option=com_content&task=view ) 

5. Jusuf El-Karadavi, Fikhu zekat, libri 1, 
Shkup, 1426 h./2005. 

6. Jusuf El-Kardavi, Halal i haram u islamu, 
Novi Pazar, 1997. 

7. Mehmed Begovic, Serijatsko bracno pra- 
vo, Beograd, 1936. 



8. Mehmed-Ali Cerimovic, Seriatsko naslje- 
dno pravo (Feraiz), Sarajeve, 1937. 

9. Muhammed Hamidullah, Muhammed a.s., 
l-II, botimi II, Sarajeve, 1983. 

10. Muhammed Husejn Hejkel, Zivot Muha- 
mmeda a.s., Sarajeve, 1425 h./2004. 

11. Nexhat Ibrahimi, Leksikoni i thuket Is- 
lam, doreshkrim per botim ne SHB Dituria 
Islame ne Prishtine. 

12. Sulltan Ahmed Kureshi, Letrat e Mu- 
hammedit a.s., Shkup, 2004. 

13. Shewqi Abu Khalil, Atlas on the Proph- 
et's Biography - Places, Nations, Landma- 
rks, Rijadh, 2004. 



Fusnotat: 

1. Hixhret - (arab.) - shperngulja, migrimi i Mu- 
hammedit a.s. nga Meka ne Medine ne vjeshte 
te vitit 622, te cilin e beri bashke me Ebu Bekrin 
r.a.. Hixhret quhet edhe kalendari musliman, i 
cili filloi ne vitin 622 e.r.. Sipas: Nexhat Ibrahi- 
mi, Leksikoni i thuket Islam, doreshkrim per 
botim ne SHB Dituria Islame ne Prishtine. 

2. Per zhvillimin e fikhut shih: Abdulhamid Mah- 
mud Tuhmaz, Hanefijski fikh, libri 1, 2, 3, 4, 
Sarajeve, 1423-1425 h./2002-2004. 

3. Shih: Ibrahim Dzananovic, Uticaj hidzre na se- 
riatsko pravo, revista Islamska misao, 1981, Sa- 
rajeve, nr. 25, fq. 18-20, ose versioni elektronik 
ne: 

http://test.riiaset.ba/index.php?Itemid=76&id=280 
&option=com_content&task=view . (Ne kete 
shkrim jemi mbeshtetur me se shumti). 
Ajeti qe urdheron xhumane eshte zbritur me 
vone ne Medine. "O besimtare, kur te thirreni 
per (te falur) namazin (e xhumase) ne dit'en e 
premte, nxitoni per ta permendur Allahun dhe 
pezulloni tregtine! Kjo, qe ta dini, eshte me mire 
per ju! Dhe, kur te perfundoje namazi, atehere 
shperndahuni neper toke, kerkoni nga miresite 
e Allahut dhe permendeni shume Allahun, ne 
menyre qe te shpetoni. " (El-Xhumu'a, 9-10). 

3. Ky objekt konsiderohet si universiteti i pare is- 
lam. Gjeresisht: Muhammed Hamidullah, Mu- 
hammed a.s., 1, botimi II, Sarajeve, 1983, fq. 
166-167 dhe pjesa II, fq. 82 e tutje. 

4. Sipas: Mehmed-Ali Cerimovic, Seriatsko naslj- 
edno pravo (Feraiz), Sarajeve, 1937, fq. 4. 

5. Sipas: Mehmed-Ali Cerimovic, op. cit, fq. 5. 
Ose: Ibn Abbas, Tefsir, 2, Sarajeve, 2007/1428 
h., fq. 310. 

6. Ibrahim Dzananovic, op. cit. Krhs.: Mehmed 
Begovic, Serijatsko bracno pravo, Beograd, 
1936, fq. 94-98. 

7. Ibrahim Dzananovic, op. cit. 

8. Sipas: Mehmed-Ali Cerimovic, op. cit., fq. 5. 
Shih faqet: 5-99. 

9. Shewqi Abu Khalil, Atlas on the Prophet's Bio- 
graphy - Places, natiuons, Landmarks, Rijadh, 
2004, fq. 108-109. 

10. Muhammed Husejn Hejkel, Zivot Muhamme- 
da a.s., Sarajeve, 1425 h./2004, fq. 398 e tutje. 

11. Abdulhamid Mahmud Tuhmaz, Hanefijski fi- 
kh, libri 1, Sarajeve, 1423 h./2002, fq. 415. 

12. Ibid., fq. 435-670. Jusuf El-Karadavi, Fikhu 
zekat, libri 1, Shkup, 1426 h./2005, fq. 64-65. 

13. Abdulhamid Mahmud Tuhmaz, Hanefijski fi- 
kh, libri 3, Sarajeve, 1425 h./2004, fq. 416. 

14. Ibid., fq. 82 e tutje; Krhs.: Ibn Rushd, Bidaje- 
t'ul-muxhtehid we nihajet'ul-muktesid, pjesal- 
II, botimi VIII, Bejrut, 1406 h./1986. 

15. Sulltan Ahmed Kureshi, Letrat e Muhammedit 
a.s., Shkup, 2004, fq. 63 e tutje. Jusuf el-Kara- 
davi, Halal i haram u islamu, Novi Pazar, 1997, 
fq. 428-438. 



dituria islame / 210 



11 



Ne vigjilie te Hixhretit 



i x h r e t i 



Rrustem Spahiu 

Hixhreti, kjo ndodhi e madhe 
e myslimaneve permendet 
21 here ne Kuranin e ma- 
dherueshem dhe me shume' 
se ne 40 hadithe sahi, qe flasin per 
Hixhretin. Kjo nuk eshte vetem nje ngja- 
rje historike qe i takonte nje gjenarate, 
po nje ngjarje grandioze dhe modeli me 
i persosur i ndertimit te shtetit islam dhe 
ruajtjes se fese islame. Me tutje, Kurani 
thote se ata qe shperngulen vetem per 
Allahun, pasi te jene te ndjekur, do t'i 
vendosim qysh ne kete bote ne nje vend 
te bukur, e shperblimi ne boten tjeter do 



"Allahu eshte i kenaqur me te hershmit e pare prej muhaxhireve 
(migruesve) dhe prej ensareve (vendesve-ndihmetare ) dhe prej atyre qe 
i pasuan ata ne pune te mira, edhe ata jane te kenaqur ndaj tij. Atyre 
u ka pergatitur xhennete, ne te cilat rrjedhin lumen j,ku do te jene per- 
jete te pasosur, e ky eshte fitim i madh" (Et-Tevbe, 100). 



te jete akoma me i madh- vetem ta dinin 
kete! 

Te gjithe popujt e botes, civilizimet e 
medha qe prej fillimit te botes i kane 
shenuar, i shenojne edhe sot ditet e me- 
dha te historise se vet. Greket e vjeter i 
numeronin ditet nga Olimpiada e par; 
romaket nga ndertimi i Romes; jehudinj- 
te nga krijimi i botes; te krishteret nga 










lindja e Isait a.s. etj. Ne kohen e pejgam- 
bereve me te hershem kalendaret jane 
shenuar nga ngjarjet e rendesishme, si 
ndertimi i Qabese ne kohen e Ibrahimit 
a.s.; arabet pak para perhapjes se Islam- 
it, me sakte ne vitin kur lindi Muhamedi 
a.s., kohen e llogariten nga viti i elefan- 
dit (Amulfil). Kalendaret e disa civi- 
lizimeve jane zhdukur bashke me ato 
civilizime, kurse Hixhreti vazhdon te 
perkujtohet ne tere boten edhe sot e deri 
ne Diten e Gjykimit, sepse ajo nuk eshte 
vetem dite e clirimit nga turbullirat, dite 
e flirimit nga shkeljet e renda te te drej- 
tave te njeriut, qe benin idhujtaret ndaj 
myslimaneve, po eshte dite e paralajme- 
rimit dhe e themelimit te marredhenieve 
te reja njerezore ne nje vend te sigurt, 
banoret e te cilit te drejtat e tyre i nxirr- 
nin nga Ligji Hyjnor. Hixhreti, pra, per 
myslimanet nuk ishte vetem ?eshtje e 
zgjedhjes se lire, por detyre obligative, 
per secilin qe ishte i afte te ndihmonte 
me te gjitha potencialet e veta, ne nder- 
timin e atdheut me me prosperitet dhe 
me te sigurtin (Darusselam). 

Ndertimin e shtetit te se drejtes dhe 
shoqerise ne te, pa marre parasysh struk- 
turen ekzistuese nacionale dhe fetare, 
kane mundur ta realizojne vetem ata qe 
ishin kalitur ne furtunat e sprovave te 
panumerta, duke e vertetuar keshtu bi- 
ndshmerine e tyre ndaj parimeve te per- 
sosura islame. Ndertimit te kesaj shoqe- 
rie kompakte, i pati paraprire pastrimi i 
vendosur i te gjitha dobesive te tyre ind- 
ividual. Per nje detyre te ndershme, e 
mbi te gjitha, me shume pergjegjesi jane 
zgjedhur myslimanet e pare muhaxhire 
dhe ensare, te cilet Allahu i shperbleu ne 
kete bote, si? e pame ne ajetin kuranor 
qe permendem me lart. 






12 



dituria islame / 210 



Kalendari Islam 

Muhamedi a.s. kishte permendur ne- 
vojen e themelimit te kalendarit te ri, por 
kjo ceshfje edhe shume te tjera, per 
shkaqe praktike, u ishte lene' ashabeve 
qe te vendosin me vendim unanim (Shu- 
ra). Eshte shume e natyrshme qe kjo 
ceshtje te ishte vendosur ne kohen e su- 
ndimit te halifit te dyte, Ymerit. Ne ate 
kohe Islami qe perhapur dhe kishte dale 
ne arenen boterore. Raportet e guverna- 
toreve qe arrinin nga krahina te ndrysh- 
me, ishin pa shenja dhe data te sakta. Ne 
nje transmetim thuhet se ne nje raport 
behej fjale per nje ceshtje ne muajin sha- 
ban. Meqe nuk ishte e qarte se me cilin 
vit kishte te bente, kjo u be si arsye for- 
male qe te aktualizohej ceshtja e kalen- 
darit. 

Taberiu thekson se hazreti Omeri ne 
vitin e trete te sundimit te tij, viti i 17 
pas Hixhretit, kishte mbledhur keshillta- 
ret, te cilet vendosen qe kalendari i ri te 
fillonte me 1 te muajit muharrem diten e 
Hixhretit te Pejgamberit a.s prej Mekes 
ne Medine, qe perputhet me diten e 
premte, 17 gushti i vitit 622 miladi. 

Pas takimit te trete te fshehte me 70 
banore te Jathribit ne Akabe, Pejgamberi 
a.s. insistoi te nenshkruhej kontrata per 
lojalitet per te gjitha ceshtjet e rende- 
sishme jetesore. Atehere Abdulla bin 
Affan i thote Pejgamberit a.s.: "Kushte- 
zo per Zotin tend dhe per ty, cfaredo qe 
deshiron" e Pejgamberi a.s. i tha: "Nga 
ju kerkoj, per Zotin tim, qe t'l nenshtro- 
heni Atij dhe te mos I beni shok, e per 
veten kerkoj qe te obligoheni se do te me 
ndihmoni sa here qe te kerkoj, dhe se do 
te me mbroni ashtu sic mbroni veten, 
grate tuaja, femijet dhe pasurite tuaja". 

Pas lidhjes se kesaj kontrate, Pejgam- 
beri a.s., i shoqeruar nga Ebu Bekri, sho- 
ku i tij me besnik, ne daten e lartshenuar, 
u nisen per rruge, duke lene ne shtepine 
e ne shtratin e Pejgamberit a.s. Aliun 
r.a., i cili ne cdo kohe mund te copetohej 
me shpata nga idhujtaret e egersuar, te 
cilet mundoheshin te pengonin gjithsesi 
shpernguljen e myslimaneve dhe te Pej- 
gamberit. Ketu shihet sakrifica e Ebu 
Bekrit dhe Aliut r.a. Ebu Bekri ishte nje- 
riu me i pasur i Mekes dhe ai u shpern- 
gul i fundit ne shoqeri me Pejgamberin, 
kurse Aliu r.a. sakrifikoi veten duke qe- 
ndruar ne shtepine dhe ne shtratin e Pej- 




gamberit, edhe pse e dinte se, po te binte 
ne duar te mushrikeve, do te vdiste. Pas 
shume peripecish, Pejgamberi a.s. me 
shoket, arriti ne Jathrib (Medine) me 12 
rebiul-evel, (me 24 shtator 622 miladi) 
dhe menjehere qyteti u quajt Medinetul- 
Munevere "Qyteti i ndritur", ose vetem 
"Medine". Ky qytet ne historine e vet 
asnjehere nuk ka perjetuar gezim me te 
madh sesa ishte ardhja e Pejgamberit 
a.s. ne gjirin e tij. 

Vellazerimi i ensareve 
me muhaxhiret 

Ka shume shembuj mahnites, te cilet 
flasin per vellazerimin dhe humanitetin 
e ensareve ndaj muhaxhireve. Ebu Hure- 
jre, r.a., transmeton: "Ensaret i thane Pe- 
jgamberit a.s. - na i ndaj plantazhet e 
hurmave ne mes nesh dhe vellezerve ta- 
ne muhaxhire. Ai u tha: "jo", atehere na 
ndihmoni ne kultivimin e hurmave e fry- 
ti do te jete i perbashket. Tash eshte ne 
rregull, - tha Pejgamberi e ata shtuan: 
"Degjuam dhe bindemi". Nga kjo shihet 
se me cfare dashurie dhe respekti u pri- 
ten muhaxhiret nga vellazerit e tyre en- 
sare, dhe keshtu qe permbyllur periudha 
mekase dhe filloi kthesa jetesore e Pej- 
gamberit a.s. ne Medine. Ai qe larguar si 
falletor i nencmuar nga vendlindja e tij, 
dhe erdhi si triumfues ne familjen e re 
me autoritetin e udheheqesit te larte, ne 
detyren e Pejgamberit, per te marre me 
vone detyren e nje burreshteti, diplomati 
e prijesi ushtarak. 

Ne Medine, qe u be qendra shpirtero- 
re e Pejgamberit a.s., qender e dijes dhe 
e luftes, muhaxhiret u priten si vellezer 
nga medinasit dhe u zotuan me tere mu- 
ndesite e tyre qe te ndihmonin vellezerit 
e tyre nga Meka. Te bashkuar ne besim 



e ne botekuptim, ne mendime dhe ne fat, 
besimtaret u bene nje ushtri e cila se 
shpejti ne luften e Uhudit dhe ne lufterat 
e tjera, si ne Jermuk, Kadisi, ne fushebe- 
tejat e panumerta te Afrikes Veriore, 
mbrojti me gjak kufijte e hapesires se 
vet jetesore. Muhaxhiret, te cilet ne 
emer te Zotit, u shperngulen ne Medine 
dhe udhetuan ne rruge te Zotit xhelesh- 
anuhu ne shume vende, i lavderon edhe 
Kurani si njerez te sinqerte, te cilet me 
veprat e tyre, merituan te shperblehen 
me shperblime te amshueshme. Ne su- 
ren Et-Teube jane edhe keto fjale: ...A 
thua ata te cilet u japin uje haxhinjve dhe 
kane kujdes gjate ndertimit te Qabese, 
do t'i barazonim me ata qe besojne 
Zotin dhe ne Diten e Gjykimit dhe lufto- 
jne ne rrugen e Zotit. Ata nuk jane te 
barabarte tek Zoti, Zoti nuk do t'i udhe- 
zoje dhunuesit. Ata qe besojne dhe qe 
jane shperngulur (muhaxhiret) ne Medi- 
ne dhe luftojne ne rrugen e Zotit, me pa- 
suri dhe me jeten e tyre, - kane grade me 
te larte dhe lavdi tek Allahu. Ata jane 
fatmiret e shpetuar. Me gjakun e vet sho- 
ket e Muhamedit a.s. kane dhene te kup- 
tojme se, pa sakrifice, nuk ka suksese 
dhe fitore. 

Frymezimi i Hixhretit gjithmone ne 
te kaluaren ishte si burim i fuqive te reja 
te myslimaneve dhe zgjim shpirteror i 
tyre, sa here i kercenonte ndonje rrezik i 
zhdukjes. 

Hixhreti nuk eshte vetem nje ndodhi 
historike, qe flet per shpernguljen e Pej- 
gamberit dhe myslimaneve prej Mekes 
ne Medine, vecse ai eshte simbol moral 
dhe shpirteror, i cili ne zhvillimin e psi- 
kologjise islame ve ne pah pjekurine e 
bindjes fetare, thellesine e bindjes feta- 
re, njerezine dhe drejtesine. Sikur Islami 
para kesaj te mos e kishte rilindur shpi- 
rtin dhe te mos e kishte ndertuar tipin e 
ri te njeriut, nuk do te ndodhte Hixhreti, 
po, skur te mos ndodhte, pasojat e tij 
nuk do te ishin aq te ngulitura ne zhvilli- 
min e mevonshem te islamizmit, te sho- 
qerise se re e te rendit te ri boteror, i cili 
po lindte dhe po zhvillohej me Muha- 
medin a.s. ne krye. 



dituria islame / 210 



13 



Ne vigjilie te Hixhretit 



Hixhreti - fillim i nje periudhe te re 



Mr. Samir B. Ahmeti 



Hyrje 

Horizonti u soil perreth boshtit te vet, 
duke na sjelle kujtimin e begate te Hi- 
xhretit, i cili nuk harrohet kurre. Historia 
islame regjistroi gjurmat e hixhretit, qe 
ato te mbesin te pavdekshme gjate tere 
historise, si dhe te jene shkendija per te 
ndricuar madheshtine e udheheqesit to- 
ne (Muhamedit a.s.) ne thirrjen e vertete 
dhe ngritjen e Fjales se Allahut xh.sh., 
ashtu sic sinjalizojne veshtiresite e ketij 
Hixhreti per sinqeritetin dhe dashurine e 
ashabeve ndaj Allahut xh.sh. dhe te der- 
guarit te Tij. 

Ngjarjet e pergjithshme te Hixhretit, 
deshmojne gjithashtu edhe kujdesin hy- 
jnor, per besimtaret e devotshem, te cilet 
ishin besnike ndaj fese se Allahut xh.sh.. 

Pra, keto dhe shume mrekulli te tjera, 
e bejne kujtimin e Hixhretit me te ndrit- 
shem dhe me madheshtor, kujtim qe 
konsiderohet unikat ne historine e njere- 
zimit ne pergjithesi dhe ne ate islame ne 
vecanti, duke pasur parasysh sakrificat 
ne rrugen dhe besimin e drejte. 

Fjala Hixhret, 
ne kuptimin etimologjik 

Fjala "Hixhret", rrjedh nga folja ara- 
be "haxhere - juhaxhiru", qe ne kuptim- 
in gjuhesor ka keto domethenie: lenie, 
braktisje, dalje nga nje vend dhe shkuar- 
je ne nje vend tjeter. Po esenca e Hixhr- 
etit tek arabet ishte kur beduini dilte nga 
vendi - atdheu - shtegtar dhe shkonte ne 
qytet. Pra cdo njeri qe ndahej nga vendi 
i tij, qofte ai shtegtar apo civilizues, dhe 
vendosej si banor i nje vendi tjeter, quh- 
et muhaxhir. 

Pra, fjala "hixhret", nenkupton: kali- 
min nga nje vend drejt nje vendi tjeter. 

Fjala Hixhret, 
ne kuptimin terminologjik 

Qysh prej kohes kur Muhamedi a.s., 
se bashku me shoket e tij, emigruan ne 
Medine, fjala "hixhret" u be fjale e njo- 
hur dhe hyri ne terminologjine islame. 

Fjala "hixhret" konsiderohet karak- 
teristike e vecante e biografise se Muha- 
medit a.s. dhe pjese perberese e saj. Mbi 
te gjitha, Hixhreti eshte' ndares ne mes 



dy periudhave, mekase (prej shpalljes e 
deri para emigrimit), si dhe medinase 
(pas emigrimit e deri ne ndarjen e per- 
hershme te Muhamedit a.s., nga kjo jete 
ne kete bote). 

Muhaxhiret jane quajtur me kete em- 
er, sepse, per hater te Zotit xh.sh., paten 
lene shtepite dhe vendbanimet e tyre, ne 
te cilat ishin, per te kaluar ne nje vend 
tjeter, ne te cilin nuk kishin familje e as 
pasuri, duke bere emigrim drejt Medi- 
nes. 

Historiani i shquar islam, fbnul Ethir, 
ne sqarimin e domethenies se fjales 
"muhaxhir", e cila rrjedh nga fjala "hi- 
xhret", thote se pikesynimi i kesaj fjale 
ne Sheriatin islam eshte: "Ai qe braktis 
familjen dhe atdheun e tij dhe vjen ne 
vendin e Islamit, qe ka per synim Pejga- 
mberin a.s., duke e dashur ate dhe duke 
qene i ndikuar prej tij". 

Pra, Hixhreti nenkupton shpernguljen 
e Muhamedit a.s. dhe te shokeve te tij te 
sinqerte, prej Mekes ne Medine, duke 
lene familjen, pasurine dhe atdheun e 
tyre per hater te fese, si dhe duke synuar 
arritjen e kenaqesise se Allahut xh. sh. 
dhe te te derguarit te Tij. 

Shkaqet e Hixhretit 

1. Provokimi dhe presioni 

Qysh prej kohes kur Muhamedi a.s. 
shpalosi thirrjen islame, se bashku me 
besimtaret e tij, u ballafaquan me vesh- 
tiresi dhe presione te llojeve te ndrysh- 
me, nga mushriket e Mekes. Pikerisht 
per kete arsye, Muhamedi a.s. kishte 
menduar gjithnje per te gjetur mbrojtje 



jashte Mekes, ne kohen kur banoret e saj 
ishin te pabindur. Ashtu si9 ishte emigri- 
mi i myslimaneve ne Habeshe -Etiopi-, 
per te kerkuar strehim, po ashtu emigri- 
mi i Muhamedit a.s. ne Taif, per te 
kerkuar mbrojtje, - ishte edhe emigrimi i 
fundit i Muhamedit a.s. dhe shokeve te 
tij ne Medine, per te kerkuar strehim, 
mbrojtje dhe perkrahje per thirrjen isla- 
me. 

Sa per ilustrim, qe te vertetojme se 
prova dhe presioni kane qene prej shka- 
qeve te emigrimit nga Meka ne Medine, 
kemi fjalen e Ajshes r.a., e cila tregon 
shkakun e emigrimit te babait te saj - 
Ebu Bekrit r.a. - per ne Medine: "Ebu 
Bekri kerkoi leje nga Pejgamberi a.s. qe 
te dilte - te emigronte - nga Meka ne 
Medine -, ne kohen kur presioni ndaj tij 
u shtua..." 1 . 

2. Kerkim mbrojtjeje 

Rrezet e drites islame ne Jethrib - 
Medine - u paraqiten, pas takimit te Mu- 
hamedit a.s. me disa nga banoret e ketij 
qyteti, gjate kohes se Haxhit. Muhamedi 
a.s. me ata banore qe takuar ne Akabene 
e pare dhe te dyte. Ata qe i besuan prej 
tyre, i premtuan ndihme dhe perkrahje, 
se do ta ruanin ate - Muhamedin a.s. - 
ashtu sic e ruanin veten, grate dhe femij- 
te e tyre. Pastaj, perhapja e fese islame 
ne mes banoreve te Medines, mori aq 
shume hov e permasa te medha, saqe as- 
kush nuk e kishte imagjinuar. Ky perpa- 
rim i fese islame ne Medine, kishte 
shtangur mushriket e Mekes. 




14 



dituria islame / 210 




Me kete parapergatitje te rrethanave, 
ishin krijuar kushte per myslimanet e 
Mekes, qe te gjenin vellezer besimtar te 
sinqerte, ne nje vend te sigurt dhe te be- 
sueshem, te Islamit dhe paqes, sic ishte 
qyteti i Medines. 

Medina, me hapjen e dyerve te saj, 
per Islamin dhe myslimanet, u be e gat- 
shme me plot merite, qe te behej qender 
per perhapjen e thirrjes islame. Nga kjo 
kuptojme se ishte e domosdoshme, qe 
thirrja islame te kalonte nga Meka ne 
Medine, ashtu sic ndodhi. 

3. Pergenjeshtrimi dhe debimi 

Pergenjeshtrimi i prijesve me te larte 
kurej shite, se bashku me shumicen e po- 
pulates kurej shite, qe i bene Muhamedit 
a.s., beri qe ta detyronin ate te mendonte 
per ndonje popull tjeter, i cili do ta beso- 
nte. Ashtu sic hasi mirekuptim ne fillim, 
e me pas edhe besim, siguri dhe perkra- 
hje tek fiset Evs dhe Hazrexh, popullate 
medinase, gjate takimeve ne Akabe. 

Ashpersia e popullit te Mekes beri qe 
ta pergenjeshtronin thirrjen islame, duke 
perdorur menyra dhe metoda te ndrysh- 
me te denimit. Permes ketij denimi, i cili 
arriti kulmin, myslimanet e ngrate, u de- 
tyruan te braktisnin vendin dhe familjet 
e tyre, aq shume te dashur per ta, e te 
emigronin, ne fillim drejt Etiopise, e me 
pas edhe drejt Medines, sepse nuk kishte 
njeri t'i strehonte, apo t'u ndihmonte. 
Kjo gjendje e mjerueshme e myslimane- 
ve beri qe ata te shpresonin dhe te arri- 
nin lirine e besimit dhe te fese, perderisa 
populli i Mekes kishte refuzuar Islamin, 
duke ndjekur anetaret e tij. 



4. Frika e sproves ne fe 

Sikur te ishte dhuna dhe presioni i 
mushrikeve mekas i kufizuar vetem per 
njerez dhe pasuri, apo sikur te ishte per 
9do gje pervec fese, - atehere do te ishte 
me lehte. Mirepo, trysnia mekase ishte 
gjitheperfshirese, mbi cdo gje qe lidhej 
me myslimanet dhe fene e tyre. Pra, my- 
slimanet, per shkake fese se tyre, balla- 
faqoheshin me sprova e veshtiresi te 
medha, qe do te thote, denoheshin nese 
nuk e braktisnin fene islame. 

Kurani fisnik ka deshmuar keto rre- 
thana te veshtira, duke sqaruar se my- 
slimanet, per shkak te besimit te tyre, 
perballeshin me trysni te ndryshme. Zoti 
xh.sh. ne Kuran thote: "Pastaj Zoti yt, 
atyre qe, pasi u torturuan, migruan, ma- 
ndej luftuan dhe qendruan, dhe pas te 
gjitha ketyre vuajtjeve, s'ka dyshim se 
Zoti yt atyre do t'u fale dhe do t'i meshi- 
roje (Ai eshte qe fal, eshte meshirues)". 
(Nahl: 110). 

"(U lejuan te luftojne) Ata, te cilet 
vetem pse thane: "Allahu eshte Zoti 
yne!", u debuan prej shtepive te tyre pa 
kurrfare te drejte. ...". (Haxhxh: 40). Ky 
ajet kuranor ben me dije se mushriket e 
Mekes insistuan me kembengulje qe t'i 
debojne myslimanet prej shtepive te tyre 
pa te drejte, per shkak se ata thoshin se 
Zoti i tyre ishte Allahu. 

5. Lejimi i luftes 

Iben Is'haku ka permendur se ajeti i 
pare qe ka zbritur rreth lejimit te luftes 
per myslimanet, kunder atyre qe u bene 
zullum, ishte ajeti i kaptines Haxhxh, ku 
Allahu xh. sh. thote: 'Atyre qe po sulm- 
ohen me lufte, u eshte dhene leje te lu- 



ftojne, per shkak se u eshte bere e pa- 
drejte, e Allahu ka fuqi per t'u ndihmuar 
atyre (myslimaneve)". (Haxhxh: 39). 

Ashabet, se bashku me Pejgamberin 
a.s., deshironin me tere qenien e tyre te 
arrinin kenaqesine e Allahut xh.sh., si 
dhe te duronin ndaj cdo presioni dhe try- 
sni e qe u behej nga mushriket, te cilet i 
detyruan te braktisnin familjen, fisin dhe 
atdheun e tyre. Sa per ilustrim, te perme- 
ndim deshmine e ashabit te njohur Hab- 
bab bin Eret-ti r.a., qe thote: "Emigruam 
me te derguarin e Allahut s.a.v.s., duke 
kerkuar kenaqesine e Allahut xh.sh., dhe 
miresine e Tij e arritem..." 2 . 

Ashabet ankoheshin tek Pejgamberi 
a.s. per shkak se perballeshin me presio- 
net dhe demet e mushrikeve, kurse i 
derguari i Allahut s.a.v.s. i keshillonte 
me durim dhe qendrueshmeri, duke i 
premtuar rrugedalje, se nje dite do t'u 
lejohej lufta per t'u mbrojtur. 

Historiku i Hixhretit 

Argumentet e verteta deshmojne se 
zgjedhja e Medines per vendemigrim te 
Muhamedit a.s. dhe te ashabeve, ka qene 
ne perputhshmeri te plote me vahjin - 
Shpalljen, ashtu sic erdhi ne hadithin e 
Pejgamberit a.s., ku thuhet: "Kam pare 
ne enderr, duke emigruar nga Meka drejt 
nje vendi me palma - peme hurmash, me 
shkoi mendja se ai vend mund te jete El 
Jemame 3 , apo Hexher 4 , por ja, ai vend 
ishte qyteti Jethrib - Medina" 5 . 

Po ashtu edhe hadithi tjeter, ku Mu- 
hamedi a.s. thote: "Mua m'u mundesua 
t'a shoh vendemigrimin tuaj, ai vend 
eshte me palma, ne mes dy vendeve gu- 
rore'". 

Historianet e shquar, si Musa bin Uk- 
be, Ibn Is'haku dhe Ibn S'adi, bien ne 
ujdi se Ebu Seleme bin Abdul Esed ishte 
i pari qe kishte emigruar ne Medine. Po 
ashtu, nga muhaxhiret e pare qene edhe 
Mus'ab bin Umejri dhe Abdullah bin 
Umi Mektumi, te cilet u mesonin Kura- 
nin medinasve. Pastaj pasuan edhe mu- 
haxhiret e tjere, si Bilall bin Rebahi, 
S'ad bin Ebi Vekasi, Am-mar bin Jasiri, 
si dhe Umer bin Hat-tabi, ky i fundit i 
shoqeruar me njezet ashabe, te cilet emi- 
gruan te mbeshtetur ne trimerine e Ome- 
rit r.a.. 

Mushriket kurej she qene perpjekur, 
me metoda te ndryshme, te parandalonin 
emigrimin ne Medine, duke i provokuar 
ata qe donin te emigronin, duke u shkak- 
tuar probleme dhe trysni te medha. Disa- 
ve u bllokonin pasurite, duke mos i leju- 
ar t'i merrnin me vete, disa te tjereve ua 



dituria islame / 210 



15 



ndalonin te merrnin me vete grate dhe 
femite e tyre, sic ndodhi me Ebu Sele- 
me'n, te cilin e ndane nga bashkeshortja 
e tij Umu Seleme, e quajtur Hind bint 
Ebi Umeje, si dhe nga femija i tij, qe qu- 
hej Seleme. Kurse atyre qe kishin bere' 
emigrim me pare, ua konfiskonin shtepi- 
te dhe perfitonin nga shitja e tyre, sic 
ndodhi me shtepine e Abdullah bin Xha- 
hshit, shtepine e te cilit Ebu Sufjani e 
kishte shitur, pasi kishte emigruar Abdu- 
llahu. Mirepo, keto presione dhe trysni, 
nuk ndikuan ne nderprerjen e Hixhretit 
te myslimaneve. Muhaxhiret ishin te 
pergatitur mire per cdo sakrifice, edhe 
per te hequr dore nga pasuria dhe nga te 
arriturat ne kete dynja, vetem per hater 
te pergjigjes ndaj thirresit te besimit is- 
lam, i cili ishte ngulitur ne zemrat e tyre, 
dhe s'kishte gje qe t'i luhaste. 

Historiani i shquar Ez-Zuhriu, thote: 
"Pejgamberi a.s. qendroi ne Meke pas 
Haxhit ne ditet e mbetura te muajit Dhul 
Hixh-xhe, ne muajin Muharrem dhe ne 
muajin Safer. Pastaj mushriket kurejshe 
u tubuan, per te marre vendimin - 
d.m.th. per ta vrare Muhamedin a.s." 

Dijetari El-Hakim thote: "Argument- 
et e verteta te rangut mutevatir, deshmo- 
jne se dita e daljes se Muhamedit a.s. per 
emigrim, ka qene dite e hene, si dhe hy- 
rja ne Medine, dite e hene". 

Para se t'i lejohej nga ana e Allahut 
xh.sh. Pejgamberit a.s. per te emigruar, 
ai per cdo dite vizitonte Ebu Bekrin r.a., 
mengjes e mbremje, dhe kete e praktiko- 
nte gjithmone. Ndersa, ate dite kur iu le- 
jua te emigronte, duke qene i fshehur me 
mbulese ne koke, shkoi tek Ebu Bekri ne 
kohen e drekes, jo si e kishte zakon me 
pare. E lajmeroi per emigrim. Zgjodhi 
kohen e drekes, per shkak se njerezit ne 
ate kohe strehohen ne shtepite e tyre per 
te pushuar, duke ikur nga vapa. Kurse 
mbulimi i kokes nenkupton ndjenjen e 



rrezikut perreth tij, perderisa kurejshitet 
kishin marre vendim per mbytjen e Pej- 
gamberit a.s.. Allahu xh.sh. ne Kuran 
thote: "Kujto (o i derguar) kur ata qe nuk 
besuan, thurnin kunder teje; te ngujojne, 
te mbysin ose te debojne. Ata benin pla- 
ne, e Allahu i asgjesonte, se Allahu 
eshte me i miri qe asgjeson (dredhite)". 
Enfal: 30. 

Pasi e njoftoi Ebu Bekrin r.a. per le- 
jen e emigrimit, Pejgamberi a.s. u kthye 
ne shtepi. Xhibrili a.s. e urdheroi qe ate 
nate te mos flinte ne shtratin e tij. Kur ne 
mesnate u tubuan djelmoshat e familje- 
ve kurejshite rreth shtepise se Pejgamb- 
erit a.s., te armatosur me shpata ne dore 
(mushriket ne Darun-nedve kishin marre 
vendim qe ta mbysnin Muhamedin a.s.), 
si dhe pasi e verejti kete, Pejgamberi a.s. 
i tha Aliut r.a.: "Fli ne shtratin tim, mbu- 
lohu me pallten time te gjelber hadrami- 
te, se prej tyre nuk do te te ndodhe asgje 
e urrejtur. Ali r.a., si djale i ri, konsidero- 
het sakrifikuesi i pare ne Islam. 

Pejgamberi a.s. shkoi tek Ebu Bekri 
r.a., meqe ishin marre vesh qe te takohe- 
shin pas mesnates. Ebu Bekri r.a. i kishte 
pergatitur dy deve dhe ne cdo cast priste 
Pejgamberin e dashur. 

Muhamedi a.s., ne shoqeri me Ebu 
Bekrin r.a., u nisen ne drejtim te shpelles 
Thevr. Aty qendruan tri dite. Gjate nates 
i shoqeronte edhe i biri i Ebu Bekrit r.a., 
Abdullahu, i cili diten qendronte ne Me- 
ke, kurse ne mbremje shkonte ne shpell- 
en Thevr, per t'i njoftuar se cfare flitej 
per ta ne qytet. E ne mengjes heret shko- 
nte ne Meke, qe te mos hetohej se naten 
e kishte bere jashte qytetit. Kurse bariu i 
Ebu Bekrit r.a., Amir bin Fuhejre, e ki- 
shte per detyre t'i sillte dhente per cdo 
nate deri tek shpella, qe t'u jepte atyre 
ne shpelle qumesht dhensh, si dhe per te 
humbur gjurmat e Abdullahut dhe te Es- 
mes. E Esma bin Ebi Beker r.a., per fdo 




dite u sillte atyre ushqim. Askush nuk 
dyshonte se ajo shkonte atje, sepse ishte 
me barre, ne muajin e shtate. 

Pejgamberi a.s., se bashku me Ebu 
Bekrin r.a. e kishin paguar Abdullah bin 
Urejkitin, i cili - edhe pse ishte jomysli- 
man, ishte i besueshem - qe t'ua tregonte 
rrugen me pak te ngarkuar per ne Medi- 
ne. Ai shquhej si njohes i shkathet i 
rrugeve. 

Ebu Bekri r.a. mori me vete tere pa- 
surine qe kishte, per t'ia lene ne kompe- 
tence Pejgamberit a.s.. Esma thote se ajo 
pasuri arrinte shumen deri ne 5.000 a 
6.000 derheme. 

Gjate kohes sa qendruan ne shpelle, 
mushriket kishin arritur deri aty, duke 
ndjekur gjurmat e tyre. Ata ishin afruar 
aq, saqe Ebu Bekri r.a. i kishte pare ke- 
mbet e tyre dhe i kishte thene Pejgamb- 
erit a.s.: 'O i derguar i Allahut, sikur 
ndonjeri prej tyre te perkulet per te pare, 
do te na shohe'. Pejgamberi a.s. i tha: 
"Hesht, o Ebu Beker, c'mendon per dy 
veta, i treti i tyre eshte Allahu xh.sh.". 7 
Allahu xh.sh. ne Kuran thote: "Ne mos e 
ndihmofshi ate (Pejgamberin), ate e ka 
ndihmuar Allahu; kur ata qe nuk besuan, 
e nxoren ate vete te dytin; kur qe te dy 
ishin ne shpelle, kur po i thoshte shokut 
te vet: "Mos u pikello (frikeso), Allahu 
eshte me ne!" E Allahu i zbriti qetesi (ne 
shpirtin e) atij, e fuqizoi me nje ushtri qe 
ju nuk e pate; e fjalen e atyre qe nuk 
besuan, e beri me te uleten, kurse Fjala e 
Allahut (eshte) me e larta. Allahu eshte 
me i fuqishmi, me i urti". Et-tevbe: 40. 

Mushriket kurejshe shpallen lajmin 
se ai qe arrinte ta zinte Muhamedin dhe 
ta dorezonte tek kurejshet, te gjalle a te 
vdekur, do te merrte shperblim njeqind 
deve. Shpalljen e ketij lajmerimi kure- 
jshet e bene haptazi para mases, keshtu 
qe populli i Mekes, me te degjuar per 
kete shperblim, menjehere u shperndane 
per te kerkuar Muhamedin a.s. dhe sho- 
kun e tij, gje qe deshmon se kontrolli ka 
qene shume i organizuar. 

Mund te marrim vetem nje shembull 
te vertetuar, i cili deshmon per kete kon- 
troll te perpikte. 

Tregimi i Suraka bin Malikut, te cilin 
e tregon vet Suraka, eshte i gjate, mirepo 
mund ta japim shkurtimisht. 

Suraka bin Malik thote: "Isha ulur ne 
nje klub te fisit tim, kur erdhi nje njeri i 
fisit tone dhe u ndal para nesh duke the- 
ne: 'Per Zotin, me heret kam pare tre ve- 
ta hipure mbi deve, te cilet kaluan prane 
meje; duket te kene qene Muhamedi me 
shoke'. Une i shkela syrin, qe te heshte, 



16 



dituria islame / 210 



e pastaj i thashe: 'Ata jane te' bijte e fila- 
nit, jane duke kerkuar nje kafshe qe u ka 
humbur'. 'Ndoshta' - u pergjigj ai, pas- 
taj heshti. Une qendrova pak caste dhe 
shkova ne shtepine time, mora kalin dhe 
armet e u nisa drejt Muhamedit dhe sho- 
keve te tij. Gjate rruges, kali im u tremb 
dhe me tronditi, e une u rrezova. Thashe 
c'eshte kjo!! U rrezova edhe nje here. 
Heren e trete, kur isha me afer Muhame- 
dit a.s., kembet e para te kalit tim shafu- 
an ne rere, e une u rrezova prape. Kur 
kali nxori nga rera kembet e para, se ba- 
shku me kembet doli edhe nje tym si fur- 
tune. Atehere i thirra ata me ze te larte: 
Une jam Suraka bin Malik bin Xhu'- 
shum, me pritni, dua t'ju flas, se, per 
Zotin, nuk do t'ju sjell asfare demi'. Aq 
shume ndieja frike, saqe doja vetem si- 
guri, se nuk do te me ndodhte asgje gjate 
rruges kur te kthehem ne shtepi. Pasi qe 
kerkova, Muhamedi a.s. e urdheroi Ebu 
Bekrin te shkruante, dhe ai shkroi nje 
shkrese ne nje asht apo lekure kafshe, e 
cila nenkuptonte siguri - mbrojtje per 
mua (Suraka bin Malikun)". 

Pas ngjarjes se Surakas, Muhamedit 
a.s. nuk i ndodhi asnje rrezik tjeter, de- 
risa arriti ne Medine. 

Kur kishin degjuar per daljen e Mu- 
hamedit a.s. nga Meka dhe nisjen e tij ne 
drejtim te tyre, myslimanet e Medines 
zune te dilnin per cdo dite, qysh prej me- 
ngjesit, ne skaj te Medines dhe pritnin 
deri ne dreke, kur dielli percellues i de- 
tyronte te ktheheshin per shkak te vapes 
se madhe. 

Pas nje udhetimi te mbushur rreziqe, 
i cili zgjati me shume se njembedhjete 
dite, qyteti Jethrib, se bashku me popu- 
llin e tij mysliman, u nderuan nga ardh- 
ja e Muhamedit a.s.. Qe kjo Ardhja qe 
mbushi gezim dhe krenari myslimanet e 
Medines, sepse kishte arritur Pejgambe- 
ri i tyre. 

Diten kur Muhamedi a.s. do te arri- 
nte, jethribasit priten derisa nuk mbeti 
asnje vendstrehim, per t'u strehuar, e ata 
u kthyen. Kur Pejgamberi a.s. arriti, ata 
tashme kishin hyre ne shtepite e tyre. Te 
gjithe ishin ne pritje me zemrat plot 
dashuri per ta pare Pejgamberin a.s., dhe 
sidomos ata qe i kishin besuar pa e pare, 
kur ja, i pari qe nga pullazi i shtepise se 
tij, e pa Pejgamberin a.s. tek po vinte, 
ishte nje jahudi jethribas, i cili thirri: "O 
te bijte e Kile's - nena e dy vellezerve: 
Evsit dhe Hazrexhit -, zoteria juaj, qe po 
e prisni, erdhi!" 

Te gjithe jethribasit myslimane, bu- 
rra, gra dhe femije, dolen per ta pritur te 



derguarin e Allahut xh.sh., duke marre 
me vete edhe armet e tyre, per te desh- 
muar qysh prej momentit te pare, se 
gjithnje jane te gatshem per te mbrojtur 
Pejgamberin e tyre. 

Nje transmetim deshmon se numri i 
atyre nga ensaret, qe kishin dale per ta 
pritur Pejgamberin a.s., ishte peseqind. 
Duke qene te rrethuar, Muhamedi a.s. 
dhe Ebu Bekri r.a., hipur mbi deve, hyne 
ne Medine, e gjithandej degjoheshin ze- 
ra: "Erdhi i derguari i Allahut. Erdhi i 
derguari i Allahut". Burrat dhe grate ki- 
shin hipur mbi shtepi, kurse femijet 
ishin shperndare neper rruget e qytetit 
dhe thirrnin: "O Muhamed, o i derguar i 
Allahut, o Muhamed, o i derguar i 
Allahut"! 

Ashabi El Bera bin Azib - deshmitar 
rasti, thote: "Nuk e kam pare popullin e 
Medines te ishte gezuar me shume, aq sa 
i kishte gezuar ardhja e Muhamedit 
a.s.". 

Ve^orite e rendesishme 
te Hixhretit: 

1- Vendosshmeria: Pse emigroi? 

Transmeton Buhariu nga Umer bin 
Hat-tabi r.a. se Pejgamberi a.s. ka thene: 
"Veprat shperblehen sipas qellimeve, 
andaj cdonjerit i takon ajo qe ka per qell- 
im. Pra, kush emigron per hir te Allahut 
dhe te derguarit te Tij, emigrimi i tij do 
te jete per Allahun dhe per te derguarin 
e Tij. Kurse kush ben emigrim me qell- 
im qe te arrije ndonje te mire te kesaj bo- 
te, apo per t'u martuar me ndonje grua, 
emigrimi i tij do te jete, per ate qe ka 
pasur per qellim". (Buhariu, Muslimi). 

Ndonese emigrimi per martese nuk 
eshte i ndaluar, ashtu sic nuk eshte i 
ndaluar as emigrimi per te arritur ndon- 
je te mire e te lejuar te kesaj bote, keto 
lloje te emigrimeve nuk krahasohen me 
emigrimin qe ka per qellim ngritjen e 
ymetit islam. 

Dallimi eshte shume i madh ne mes 
qellimit te atij qe ka braktisur cdo gje qe 
posedon, per hir te Allahut xh.sh., si dhe 
duke synuar themelimin e ymetit islam, 
me qellim te zbatimit ne praktike te Li- 
gjit te Allahut xh.sh. ne toke, dhe qelli- 
mit te atij qe synon vetem te jetoje, edhe 
nese jeta e tij eshte e lejuar. 

2- Emigrimi i domosdoshem 

Dyert e thirrjes islame u mbyllen, 
qysh tre vjet para Hixhretit, pas vdekjes 
se Ebu Talibit dhe zonjes Hadixhe r.a. 
Qysh prej asaj kohe Pejgamberi a.s. fill- 
oi te hartonte plane per Hixhret. Sikur ta 



kishte besuar ndonjeri prej delegacio- 
neve te fiseve te tjera arabe, te cilave u 
beri thirrje Pejgamberi a.s., sig ishin Be- 
nu Shejban, Benu Hanife apo Benu 
Amir, - do te ishte e mundur qe vend 
emigrimi te ishte ndonje vend tjeter, dhe 
jo Medina. Mirepo Allahu xh.sh. deshi 
qe vend emigrimi te ishte Medina e ndri- 
tshme. Megjithate, vend emigrimi nuk 
ka qene edhe aq i rendesishem, sa ishte i 
rendesishem pikevrojtimi se emigrimi 
nuk nenkuptonte nje lloj pertacie krahas 
thirrjes islame ne Meke, apo "shkate- 
rrim" i thirrjes ne Meke. Jo, kurrsesi.. 
Thirrja islame ne Meke, qe prej dites se 
pare, ka qene e veshtire, mirepo emigri- 
mi i pergjithshem i myslimaneve, u be 
vetem atehere kur dyert e thirrjes islame 
qene mbyllur teresisht. 

3- Emigrimi - per te gjithe 

Natyra e vendit dhe rrethanat e tij, 
dallonin ne mes Etiopise dhe Medines. 
Myslimanet qe emigruan ne Etiopi, do- 
nin ta ruanin veten, ne nje vend te sigurt, 
qe feja islame te mos crrenjosej, po qe se 
myslimanet ne Meke do te perballeshin 
me gjenocid ose asgjesim. Emigrimi ne 
Etiopi, nuk kishte per qellim ngritjen e 
nje qeverie islame, po atje myslimanet 
emigruan si refugjate tek mbreti i drejte 
i Etiopise. E qellimi i emigrimit ne Me- 
dine, ishte ngritja e nje qeverie islame, 
qe qendra kryesore e se ciles te ishte 
Medina. 

Pse i plotesonte kushtet per ngritjen e 
ymetit islam qyteti i Medines, dhe Eti- 
opia jo? Shkaku nuk nderlidhet me lar- 
gesine nga Meka, dhe as me dallimet e 
gjuhes dhe te traditave, edhe pse keta 
jane prej faktoreve te rendesishem, po 
dallimi kryesor ishte se ne Etiopi mbe- 
shtetje gezoni vetem nga nje njeri, qe 
ishte Nexhashiu - mbreti i Etiopise -, 
dhe, po te vdiste a te shkarkohej ai njeri, 
atehere myslimanet do te ndodheshin ne 
rrezik te madh. Madje myslimanet ne 
Etiopi kane qene shume afer ketij rrezi- 
ku, ne kohen kur aty shpertheu lufte qy- 
tetare, kur Nexhashiu gati ta humbte 
sundimin e tij.. Keshtu ishin rrethanat ne 
Etiopi. Ndersa ne Medine emigrimi nuk 
mbeshtetej ne nje njeri te vegante, po ne 
popullin e saj. Atmosfera e pergjithshme 
ne Medine per fene islame, u be e dashur 
dhe e deshiruar, ose se paku aty kishte 
gatishmeri per te pranuar ideologjine is- 
lame. Dhe, ne fund, emigrimi ne Medine 
ishte nje kolektiv i plote, i te gjitheve. 



dituria islame / 210 



17 




4- Vend emigrimi nuk ishte i rastsish- 
em 

Kjo ndikoi qe emigrimi te kishte suk- 
ses ne formimin e ymetit islam. Kurse 
emigrimi i nje pjese ne nje' vend dhe i te 
tjereve ne nje vend tjeter, duke u shpern- 
dare myslimanet, edhe nese ne kete me- 
nyre, disa individe mund te arrinin nje 
sukses te perkohshem, - kjo nuk nenku- 
pton formimin e nje ymeti. Rastesia ne 
fene islame nuk konsiderohet nga meto- 
dat e permiresimit dhe te suksesit.. 

Emigrimi i Pejgamberit a.s. dhe i my- 
slimaneve ka qene organizim i hartuar 
mire, me saktesi, krahas perputhshme- 
rise me ate qe vinte nga vahji - Shpallja. 

Mesimet e nxjerra 
nga Hixhreti 

Pasi u njohem me te dhenat e nen- 
titujve te siperpermendur, qe jane te 
nderlidhura me Hixhretin, eshte me se e 
pelqyer te bejme nje veshtrim te disa 
mesimeve te nxjerra nga kjo ngjarje e 
begate, e te derguarit tone Muhamedit 
a.s. dhe shokeve te tij. 

Ne vijim do te perqendrohemi tek di- 
sa mesime, per te cilat duhet te kete kon- 
siderate cdo mysliman e myslimane: 
1 . Hixhreti evidentoi durimin e madh te 
Pejgamberit a.s., qe shfaqi perballe 
cdo veshtiresie dhe trysnie te mushri- 
keve kurej shite, permes te cilave 
myslimanet dhe Pejgamberi i tyre 
sprovoheshin. Mirepo, me gjithe trys- 
nine e madhe e te llojllojshme dhe 
provokimet e shumta, Muhamedi a.s. 
duroi derisa triumfoi. Keto trysni nuk 
ndikuan, vecse ne shtimin e besimit 
dhe ne forcimin e perkushtimit te Pej- 



gamberit a.s. dhe te shokeve te tij per- 
balle thirrjes islame. 
Hixhreti njofton shume qarte se thi- 
rresi i misionit islam gjithsesi duhet 
te kete Muhamedin a.s. moster ne te 
gjitha sferat e jetes se tij, dhe sidomos 
ne ate fetare. Pra, thirresi islam e ka 
te domosdoshme qe te kerkoje nje ve- 
nd a ambient, ku thirrja e tij te jete e 
pranuar, dhe jo te jete i ceket, duke e 
kufizuar vetem ne vendin ku te tjeret 
e pergenjeshtrojne, nuk i besojne dhe 
nuk deshirojne te pranojne mesazhin 
e tij fetar. 

. Sikur te mos ishte plani i hartuar nga 
Pejgamberi a.s. i fshehte, emigrimi i 
myslimaneve dhe as i Pejgamberit 
a.s. nuk do te kishte sukses. Sepse, si- 
kur ta dinin mushriket ate plan, ate- 
here do te kishin marre masa qysh ne 
hapat e pare te emigrimit. 

. Mrrekullite, me te cilat Pejgamberi 
a.s. ishte i shoqeruar, meritojne t'u 
behet nje veshtrim: Qysh nga fillimi, 
kur Pejgamberi a.s. gjate mesnates 
doli nga shtepia e tij pa e hetuar ask- 
ush prej mushrikeve, te cilet e pritnin 
per ta mbytur: Gjate rruges, kur Su- 
raka bin Malik pretendonte te arrinte 
shperblimin e shpallur te mushrikeve, 
nese arrinte ta kapte Muhamedin a.s. 
te gjalle a te vdekur, qe nuk arriti ta 
bente, etj.. 

. Besnikeria dhe sinqeriteti i Ebu Bekrit 
r.a. konsiderohet si shembull per da- 
shurine ndaj Muhamedit a.s.. Ebu 
Bekri r.a., gjate tere kohes se Hixhre- 
tit, ishte i gatshem t'i sherbente Mu- 
hamedit a.s. ne cdo pikepamje, duke 
marre me vete gjate udhetimit edhe te 



gjitha te hollat, vlera e te cilve arrinte 
deri ne 5.000 a 6.000 derheme. De- 
shira e Allahut xh.sh. ka qene qe fa- 
milja e Ebu Bekrit te dallohej prej 
familjeve te tjera per nje karakteris- 
tike te ve9ante: 4 gjenerata te familjes 
se Ebu Bekrit r.a. hyne ne rangun e 
ashabeve: 

a) Ebu Kuhafe - babai i Ebu Bekrit. 

b) Ebu Bekri r.a. 

c) Esma bint Ebi Beker - vajza e Ebu 
Bekrit. 

d) Abdullah bin Zubejr bin Av-vami - i 
biri i Esmas, bijes se Ebu Bekrit. Ky 
i fundit - Abdullahu, konsiderohet 
djali i pare qe ka lindur ne Medine. 

6. Hixhreti evidentoi trimerine e Aliut 
r.a., kur pranoi te flinte ne shtratin e 
Muhamedit a.s. naten e Hixhretit, 
edhe pse ishte i rrezikuar nga shpatat 
e armiqve te Allahut xh.sh., qe kishin 
rrethuar shtepine e Muhamedit a.s., 
qe te gjithe me synimin per te goditur 
Pejgamberin a.s., dhe gjaku i tij te 
shperndahej ne te gjitha familjet e fi- 
sit Kurej sh. Mirepo, plani i tyre desh- 
toi dhe nuk arriten ta realizonin. 



Literatura e konsultuar: 

1. Es-sire en-nebevije: Ebul Hasen En-nede- 
vi. 

2. Es-sire en-nebevije fi dav il Kur'ani ve s- 
sune: Dr. Muhamed Ebu Shuhbe. 

3. Es-sire ennebevije fi dav il mesadir el asli- 
jje: Prof.Dr. Mehri rizkullah Ahmed. 

4. Es-sire en-nebevije es-sahiha: Dr. Ekrem 
Dija El Umeri. 

5. Es-sire ennebevije fi dav il kitab ves-sune: 
Prof.Dr.Abdul Muhdi Abdul Kadir. 

6. Muhamed A'dhamul basher: Muhamed 
Ahmed Hader. 

7. El Mevsuatul gazevatil kubra: Muhamed 
bin Ahmed Bashmil. 

8. El hatabetul menberijetu: Halid Sej-jid 
Ali. 

9. www.islamstory.com 

10. Ne perkthimin e ajeteve kur'anore, kam 
perdorur perkthimin e H.Sherif Ahmetit. 



Fusnotat: 

1. Buhariu: Hadithi; 4093. 

2. Buhariu: nr; 1276. 

3. Jemame: Qytet ne Jemen. 

4. Hexher: Vend ne Bahrejn. 

5. Buhariu: nr: 3622. 

6. Buhariu: nr: 3905. 

7. Buhariu: nr: 4663. 



18 



dituria islame / 210 



Me shkas 



Dita e Ashures 



Mr. Faruk Ukallo 

Festat Islame jane zgjedhje nga 
Allahu xh.sh. per disa kohe, du- 
ke i vecuar ato me disa adhu- 
rime apo me disa pune qe duhet 
te kryhen gjate tyre. Sa here qe vijne 
keto festa, ngjallin ndjenjat islame ne 
vendet myslimane, ashtu qe t'l afrohen 
Allahut xh.sh. e te pastrohen nga meka- 
tet. 

Vjen muaji Muharrem dhe i therret 
myslimanet per agjerim, per se Pejgam- 
beri (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) 
thote: 

"Agjerimi me i vlefshem pas Rama- 
zanit eshte agjerimi i muajit te Allahut, 
muajit Muharrem" 1 . 

Ky muaj na kujton emigrimin e Pej- 
gamberit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-l- 
em), fillimin e shfaqjes se thirrjes islame 
dhe ngritjen e shtetit islam, po ne kete 
muaj gjejme edhe nje' dite qe na kujton 
ngadhenjimin e nje Pejgamberi tjeter, qe 
eshte Musai (alejhis-selam), e ajo dite 
eshte dita e Ashures, me 10 Muharrem 
te kalendarit henor. 

"Dita e Ashures eshte dite madhesh- 
tore, ngase kete dite ndodhen shume fi- 
tore dhe ngadhenjime te se vertetes mbi 
te paverteten, fitore te imanit mbi kufrin. 
Imam Ahmedi ka regjistruar nga Ibn 
Abbasi se kete dite kishte shpetuar edhe 
Anija e Nuhut (alejhis-selam), prandaj, 
ne shenje falenderimi ndaj Allahut te 
Madheruar, kishte agjeruar Nuhu (ale- 
jhis-selam)" 2 . 

Allahu xh.sh. ka deshiruar qe kesaj 
dite t'i jape meriten e saj, prandaj e ka 
dyfishuar shperblimin e agjerimit te ke- 
saj dite. Njerezit me pas bene menyra te 
ndryshme ne agjerimin e kesaj dite, 
futen e shtuan gjera te reja, duke i deshi- 
ruar te mirat, ose duke iu pershtatur nje- 
rezve, apo duke i ndjekur deshirat dhe 
duke iu permbajtur tradites se Pejga- 
mberit (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem). 

Kjo shtron nevojen per sqarimin e 
vleftes se kesaj dite, c'duhet bere ate di- 
te, dhe per sqarimin e pozites se njerez- 
ve ne madherimin e kesaj dite, me disa 
qendrime te cilat shfaqen gjate hulumti- 
mit dhe studimit ne kete teme, duke e 
lutur Allahun xh.sh. qe te kemi dobi nga 
keta rreshta. 



. Jla did dill ^±±} o^lia ^il ^ 



pkiq dllc ^1±=> dill Jqujj .jl 
■ JlnQ .Ijqiilc, pqj pllt=> ^jq. Jjuii 



cuDlnJIcuiiiiliofiJ 



E para: 

Ve^oria e dites se Ashures 

dhe vlefta e agjerimit te saj 

Per vleften e dites se Ashures, thuhet 
se Allahu xh.sh. ate dite e shpetoi te der- 
guarin e tij, Musain (alejhis-selam), dhe 
besimtaret qe ishin me te, dhe po ashtu 
ate dite permbyti Faraonin dhe grupin e 
tij. 

"Transmetohet nga Ibn Abbasi (radi- 
jall-llahu anhuma) se Pejgamberi (sal- 
lall-llahu alejhi ve sel-lem) erdhi ne 
Medine dhe i pa jehudet duke agjeruar 
diten e Ashures, e tha: "Q'eshte kjo dite 
qe agjeroni?" Ata thane: "Kjo eshte nje 
dite e madhe, ne te cilen Allahu kishte 
shpetuar Musain (alejhis-selam) dhe po- 
pullin e tij, dhe e permbyti Faraonin dhe 
grupin e tij, dhe e agjeroi Musai ne shen- 
je falenderimi, prandaj e agjerojme edhe 
ne". Pejgamberi (sal-lall-llahu alejhi ve 
sel-lem) tha: "Ne kemi me shume te dre- 
jte dhe jemi me te pare per Musain se 
ju", e agjeroi Pejgamberi (sal-lall-llahu 
alejhi ve sel-lem) ate dite dhe i urdheroi 
edhe te tjeret qe te agjeronin" 3 . 

Ne hadithin e Ebu Katades eshte ce- 
kur vlefta e agjerimit te dites se Ashures, 
sepse, kur Pejgamberi (sal-lall-llahu ale- 
jhi ve sel-lem) ishte pyetur per agjerimin 
e Ashures, kishte thene: "Agjerimi i di- 
tes se Ashures mbulon (mekatet) e vitit 
te kaluar", dhe ne nje transmetim tjeter: 
"Shpresoj tek Allahu se agjerimi i dites 



se Ashures i mbulon (mekatet) e vitit te 
kaluar" 4 . 

Po ashtu ne nje hadith tjeter, thuhet: 
"Kush e agjeron Ashuren, Allahu do t'ia 
fale mekatet e nje viti" 3 . Bejhekiu, ne 
lidhje me kete hadith, thote: "Kjo gje 
vlen per ate qe agjerimi i tij rastis e ai ka 
mekate, per mbulimin (faljen) e te cilave 
ka nevoje, e nese agjerimi i tij rastis e 
mekatet e tij jane te mbuluara (falura) 
me difka tjeter, atehere i shtohen te mi- 
rat" 6 . 

Madje agjerimi i Ashures eshte i ba- 
rabarte me agjerimin e nje viti, sic thu- 
het ne nje transmetim: "Ajo eshte sa 
agjerimi i nje viti" 7 . 

Ibn Abbasi e pershkruan perkujdes- 
jen e Pejgamberit (sal-lall-llahu alejhi ve 
sel-lem) per agjerimin e kesaj dite, e 
thote: "Nuk e kam pare Pejgamberin 
(sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) te per- 
kujdeset per agjerimin e ndonje dite qe 
preferonte ndaj te tjerave, me shume se 
perkujdesej per agjerimin e kesaj dite, 
dites se Ashures, dhe te ketij muaji, do te 
thote muajit te Ramazanit" 8 . 

Meqe agjerimi i kesaj dite ka vlefte te 
madhe, e shohim se edhe te paret tane 
perkujdeseshin per arritjen e ketij shper- 
blimi, saqe disa prej tyre e agjeronin 
kete dite edhe duke qene udhetare, duke 
u frikesuar mos u kalonte ajo, sic tregon 
Ibn Rexhebi, se nje grup i tyre, nder ta 
Ibn Abbasi, Ebu Is'hak Es-Sebi'i dhe 
Zehri, - e thote Ibn Rexhebi: "Nese dik- 



dituria islame / 210 



19 



ush nuk e agjeron Ramazanin, ka mund- 
esi qe pas tij te agjeroje aq dite' sa i kane 
mbetur pa agjeruar, kurse Ashurja kalon, 
dhe, sipas imam Ahmedit: Ashurja agje- 
rohet edhe duke qene udhetar" 9 . 

E dyta: 
Rastet e agjerimit te Ashures 

Agjerimi i dites se Ashures ka kaluar 
neper raste dhe situata te shumta: 

1- "Pejgamberi (sal-lall-llahu alejhi ve 
sel-lem) e agjeronte diten e Ashures 
ne kohen kur ishte ne Meke, e nuk i 
urdheroi njerezit per agjerimin e saj". 

2- "Pejgamberi (sal-lall-llahu alejhi ve 
sel-lem), kur erdhi ne Medine, i pa je- 
hudet duke agjeruar kete dite, ai vete 
e agjeroi ate dite dhe i urdheroi edhe 
te tjeret qe ta agjeronin, saqe urdheroi 
qe kush kishte ngrene ate dite, ta linte 
ushqimin menjehere dhe te agjeronte 
deri ne fund te dites. Kjo ndodhi ne 
vitin e dyte hixhri (pas emigrimit te 
tij), sepse ai mberriti ne Medine ne 
muajin Rebiul-Evvel. 

3- Kur u obligua Ramazani ne vitin e dy- 
te hixhri, u shfuqizua obligueshmeria 
e agjerimit te dites se Ashures, e agje- 
rimi i saj u be mustehab (i deshiru- 
eshem), andaj urdhri per agjerimin e 
saj nuk zgjati vecse nje vit" 10 . 

Per keto raste te agjerimit deshmojne 
hadithe te shumta, prej tyre: Hadithi i 
Aishes (radijall-llahu anha) qe thote: 
"Kurejshet e agjeronin diten e Ashures 
ne xhahilijet (ne kohen e injorances), 
edhe Pejgamberi (sal-lall-llahu alejhi ve 
sel-lem) e agjeronte ate, dhe, pasi emi- 
groi ne Medine, e agjeroi ate dite dhe i 
urdheroi edhe te tjeret ta agjeronin, kur- 
se, kur u obligua muaji i Ramazanit, tha: 
"Kush deshiron, mund ta agjeroje ate 
dite, e kush deshiron, mund ta lere."" 11 . 

Po ashtu transmetohet nga Er-Rubej- 
ji'e bint Muavvidh te kete thene: "Pejga- 
mberi (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem), 
ne mengjesin e hershem te dites se Ash- 
ures, dergoi lajme ne fshatrat e Ensareve 
qe ishin rreth Medines, duke thene: 
"Kush eshte duke agjeruar prej jush, le 
ta plotesoje agjerimin e tij, e kush nuk 
eshte duke agjeruar, le ta lere ushqimin 
menjehere dhe te agjeroje deri ne fund te 
kesaj dite". Pastaj agjeronim dhe i nxis- 
nim edhe femijet tane te vegjel qe ta 
agjeronin kete dite, shkonim me ta ne 
xhami, e u benim atyre lodra nga leshi 
dhe i merrnim me vete, dhe, kur femijet 
tane kerkonin nga ne ushqim, atyre ua 
jepnim lodrat per te luajtur, qe ta plote- 
sonin agjerimin e tyre" 12 . 



Disa dijetare kane thene: "Agjerimi i 
dites se Ashures nuk ka qene asnjehere 
obligim" 13 , duke u bazuar ne fjalen e 
Muaviut (radijall-llahu anhu) se, kur ka 
ligjeruar ai ne diten e Ashures, ka thene: 
E kam degjuar Pejgamberin (sal-lall- 
llahu alejhi ve sel-lem) duke thene: "Kjo 
eshte dita e Ashures, e Allahu nuk ju ka 
obliguar ju per agjerimin e saj, po une 
jam duke agjeruar. Kush deshiron, le te 
agjeroje, e kush deshiron, mund te mos 
agjeroje" 14 . Ndersa El-Hafidh Ibn Ha- 
xher El-Askalani thote: "Nuk merret si 
argument kjo thenie, ndoshta Muaviu 
kishte deshiruar te thoshte: "Allahu nuk 
jua ka obliguar agjerimin e saj rregulli- 
sht, si agjerimin e muajit te Ramazanit. 
Kjo fjale e Muaviut nuk e kundershton 
urdhrin e meparshem per agjerimin e 
saj, i cili u shfuqizua, duke u mbeshtetur 
ne faktin se Muaviu e ka shoqeruar Pej- 
gamberin (sal-lall-llahu alejhi ve sel- 
lem) nga viti i clirimit te Mekes (viti i 
tete hixhri), kurse ata qe kane prezantu- 
ar urdhrin e Pejgamberit (sal-lall-llahu 
alejhi ve sel-lem) per agjerimin e dites 
se Ashures, kane qene me te ne vitin e 
pare te hixhretit dhe ne ditet e para te 
vitit te dyte hixhri. 

Andaj, nga te gjitha transmetimet, 
kuptojme se agjerimi i dites se Ashures 
ka qene obligim, pasi eshte argumentuar 
urdhri per agjerimin e saj, pastaj thirrja e 
te gjithe njerezve per agjerimin e kesaj 
dite; me pas edhe urdhri se kush nuk 
eshte zgjuar agjerueshem ate dite, le ta 
lere ushqimin menjehere dhe te agjeroje 
deri ne fund te dites; me pas edhe urdhri 
per nenat qe te mos u japin gji femijeve 
te tyre gjate asaj dite. E nga fjala e Aish- 
es (radijall-llahu anha): "Kur eshte obli- 
guar agjerimi i Ramazanit, eshte lene 
Ashurja" 15 , kuptojme se deshira per 
agjerimin e kesaj dite nuk eshte lene, ajo 
ka mbetur, dhe kjo deshmon se oblig- 
ueshmeria e saj eshte lene" 16 . 

Meqe agjerimi i dites se Ashures ne 
fillim ka qene obligim, agjerimi i saj tani 
eshte mustehab (i deshirueshem). 

Deshira per agjerimin e saj eshte e 
vertetuar me fjalen e Ibn Abbasit (radi- 
jall-llahu anhuma): "Nuk e kam pare 
Pejgamberin (sal-lall-llahu alejhi ve sel- 
lem) te perkujdeset per agjerimin e ndo- 
nje dite qe preferonte ndaj te tjerave, me 
shume se perkujdesej per agjerimin e 
kesaj dite, dites se Ashures, dhe ketij 
muaji, do te thote muajit te Ramaza- 
nit" 17 . 

Ibn Haxheri thote: "Deshira per agje- 
rimin e kesaj dite ka mbetur, vecanerisht 



per shkak te perkujdesjes vazhdimisht te 
Pejgamberit (sal-lall-llahu alejhi ve sel- 
lem) deri ne vitin e vdekjes, per se thote: 
"Nese do te jetoj ne vitin e ardhshem, do 
te agjeroj diten e nente dhe te dhjete (te 
muajit Muharrem)", dhe sepse ai i nxiste 
te tjeret per agjerimin e saj, se ajo i shly- 
en mekatet e nje viti. A ka argument me 
te forte se ky?" 18 . 

"Kete nuk mund ta ngaterroje ajo qe 
eshte transmetuar: "Ibn Umeri (radijall- 
llahu anhuma) nuk e veconte agjerimin e 
kesaj dite, pervec nese binte rastesisht 
agjerimi i kesaj dite" 19 , dhe ai e urrente 
vecimin e kesaj dite me agjerim, e kjo 
gje eshte perpjekje nga ai, e qe nuk i ku- 
ndershton hadithet e verteta" 20 . 

4- Urdhri per te mos u ngjare jehude- 
ve me agjerimin e Ashures: "Transmeto- 
het nga Ibn Abbasi se Pejgamberi (sal- 
lall-llahu alejhi ve sel-lem) deshironte 
t'u ngjasonte ithtareve te librit ne ato ce- 
shtje per te cilat nuk ishte urdheruar" 21 , 
dhe per te cilat nuk ndalohet per t'i per- 
fituar ata (per t'i perfituar zemrat e tyre). 
E kur u perforcua shoqeria islame dhe 
doli ne skene armiqesia e ithtareve te 
librit ndaj Islamit, ndaj Muhammedit 
(sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) dhe fa- 
miljes se tij, - ai urdheroi per dallime, i 
sqaroi ne hollesi ato dallime duke ruajt- 
ur thelbin e agjerimit te kesaj dite ne fo- 
rme te manifestimit per vleren e madhe 
te saj. Kur Muhammedi (sal-lall-llahu 
alejhi ve sel-lem) u urdherua te mos u 
ngjasonte atyre, vendosi qe Ashuren te 
mos e agjeronte vetem nje dite, por t'i 
bashkengjiste edhe nje dite para ose nje 
dite pas saj. 

Per kete deshmojne shume hadithe; 
prej tyre: "Transmetohet nga Ibn Abbasi 
(radijall-llahu anhuma), i cili ka thene: 
Meqe i Derguari i Allahut (sal-lall-llahu 
alejhi ve sel-lem) e agjeronte diten e 
Ashures dhe urdheroi per agjerimin e 
saj, ashabet (shoket e tij) i thane: Ajo di- 
te eshte qe e madherojne jehudet dhe te 
krishteret! Pejgamberi (sal-lall-llahu 
alejhi ve sel-lem) tha: "Vitin e ardhshem 
(nese do Allahu) do ta agjeroj me edhe 
diten e nente". Mirepo, kur erdhi viti i 
ardhshem, Pejgamberi (sal-lall-llahu 
alejhi ve sel-lem) kishte nderruar jete" 22 . 
Qellimi eshte se ai kishte vendosur per 
agjerimin e dites se nente me te dhjeten 
te muajit Muharrem. 

Per kete deshmon po ashtu Ibn Ab- 
basi, per se thote: "Pejgamberi (sal-lall- 
llahu alejhi ve sel-lem) ka urdheruar per 
agjerimin e Ashures, diten e dhjete" 23 . 
Po ashtu Pejgamberi (sal-lall-llahu ale- 



20 



dituria islame / 210 



. ! A t* •* 



t**^ \,il<, i^urj*! j\ 



J§#WJI| a-* La ,*Lij Aok dUI jilra 



ja^l Ula .jL^j ji^iii jl J*j 



t J tMf ^U ttlil jda *UI Jj-ij JLa jCajj 



.oil I *LI jj +±J «lj£tfU jl ) 



jhi ve sel-lem) ka thene: "Mos u ngjani 
jehudeve, agjeroni diten e nente dhe te 
dhjete" 24 . "Po ashtu transmetohet nga 
Aisheja (radijall-llahu anha) se Pejgam- 
beri (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) ka 
urdheruar per agjerimin e Ashures, diten 
e dhjete" 25 . 

Transmetohet nga Ibn Abbasi (radija- 
ll-llahu anhuma), i cili ka thene: "Pejga- 
mberi (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) 
ka thene: "Agjeroni diten e Ashures, por 
mos u ngjasoni jehudeve, para saj ose 
pas saj agjeroni nje dite" 26 . Prandaj, sip- 
as ketij hadithi, kuptojme se ai qe nuk e 
ka agjeruar diten e nente, do te agjeroje 
diten e njembedhjete, ne menyre qe te 
zbatohet mosngjasimi me jehudet ne 
agjerimin e Ashures vetem diten e dhje- 
te. 

Ndersa per hadithin e transmetuar 
nga Pejgamberi (sal-lall-llahu alejhi ve 
sel-lem): "Agjeroni nje dite para saj, dhe 
nje dite pas saj" 27 , dijetaret thone se tra- 
nsmetimi i tij eshte i dobet. 

Transmetohet nga Ebu Musa (radija- 
ll-llahu anhu), i cili ka thene: "Dita e 
Ashures ka qene nje dite qe e madhero- 
nin jehudet, dhe e festonin ate, e Pejga- 
mberi (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) 
tha: "Agjerojeni ju!" 28 . 

Ibn Rexhebi thote: "Kjo deshmon per 
ndalesen e festimit te saj, dhe per nxitjen 
e agjerimit te festave pagane; sepse 
agjerimi nuk le qe ajo dite te festohet, 
dhe u ngjasojne atyre ne agjerimin e saj 
me agjerimin e nje dite tjeter bashke me 
te, sepse ne kete ka mosngjasim me ata 
ne menyren e agjerimit te saj, e nuk 
mbetet asgje e perbashket me ta" 29 . 



E treta: 

Menyra e mosngjasimit te 

jehudeve ne agjerimin e dites 

se Ashures 

Nga hadithet e cekura me lart, shihet 
qarte se me i sakti eshte agjerimi i dites 
se nente e te dhjete te muajit Muharrem, 
sepse Pejgamberi (sal-lall-llahu alejhi ve 
sel-lem) keshtu kishte vendosur te ve- 
prohej. 

"Ndersa ata qe kane thene per verte- 
tesine e hadithit: "Para saj agjeroni nje 
dite ose pas saj nje dite", thone se ky ha- 
dith bene fjale per ligjesimin e dites se 
njembedhjete per ate qe nuk e ka agjeru- 
ar diten e nente, ashtu qe te mos ndodhe 
ngjasimi me jehudet, qe kishte per qell- 
im Pejgamberi (sal-lall-llahu alejhi ve 
sel-lem), vecanerisht sepse disa dijetare 
e shohin te urryer nese ve9ohet dita e 
dhjete me agjerim, sepse keshtu do te 
ndodhe ngjasimi me jehudet" 30 . 

"Ndersa disa dijetare te tjere kane 
thene se me i vlefshem do te ishte agje- 
rimi i tri diteve: dites se nente e te 
njembedhjete me te dhjeten, duke argu- 
mentuar me transmetimin e cekur me 
pare: "Agjeroni nje dite para saj, dhe nje 
dite pas saj", dhe duke u kujdesur se 
mos do t'u kaloje dita e dhjete, dhe se 
kjo eshte me e drejte per te mos u ngja- 
suar jehudeve" 31 . 



E katerta: 

Veprimet e njerezve gjate 

Ashures ne peshojen 

e Sheriatit 

Nese e shikojme gjendjen e njerezve 
ne ditet e sotme, do te shohim se ata e 
ve?ojne kete dite me gjera te ndryshme, 
ndersa prej veprave me te perhapura 
nder njerez dhe per se kujdesen gjate 
Ashures, eshte agjerimi (per ligjesimin e 
te cilit u diskutua). 

Prej ketyre gjerave, po ashtu: Falja e 
namazeve nafile ne naten e Ashures, 
pergatitja e ushqimeve te ndryshme per 
kete dite, prerja e shtazeve per mish, 
shfaqja e gezimit dhe kenaqesise, po 
ashtu edhe memorialet perkujtuese dhe 
grumbullimi i njerezve, kur behen cere- 
moni te posafme (si9 ndodh ne shume 
vende te botes), sidomos ato qe bejne 
shiinjte dhe te tjeret. 

Nese deshirojme te dime se a jane te 
ligjesuara keto veprime, ne menyre qe te 
jene afrim per tek Allahu, apo nuk jane 
te ligjesuara, ne menyre qe te konsidero- 
hen bidate dhe risi qe e largojne robin 
nga Allahu xh.sh., - duhet te dime mire 
se vepra e pranuar tek Allahu xh.sh. ka 
kushte, e nje prej kushteve eshte qe vep- 
ruesi ne vepren e tij te pasoje Pejga- 
mberin (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem). 

Nese i shikojme veprimet e njerezve 
diten e Ashures, ne ditet e sotme e ne te 
kaluaren, do te shohim se ato jane te 
ndryshme: 

1- Veprimet e njerezve qe jane te li- 
dhura me adhurimet: Kete dite e vecojne 
me disa adhurime, si: Falja e namazeve 
nafile ne naten e Ashures, vizite ne varr- 
eza, dhenia e lemoshes (sadakase), dhe- 
nia e zekatit me heret a me vone se koha 
e tij, me qellim qe ta japin ne diten e 
Ashures, leximi i sureve ne te cilat per- 
mendet Musai (alejhis-selam) ne meng- 
jes te dites se Ashures. Per keto gjera 
dhe te ngjashme me to, ka pasur mosma- 
rreveshje per shkakun e veprimit, e ai 
eshte vecimi i tyre ne nje kohe qe Pej- 
gamberi (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) 
nuk e veconte me keto veprime: sikur ai 
te deshironte, do t'i kishte nxitur njerez- 
it per to, ashtu sic i ka nxitur per ta 
agjeruar ate dite. 

Po ashtu, ne ditet e sotme e kane trillu- 
ar edhe nje risi tjeter, qe eshte te falurit e 
kater rekateve namaz naten e Ashures dhe 
te nesermen (diten e saj), dhe gjate ketij 
namazi te lexohet sureja El-Ihlas pesed- 
hjete e nje here. Nje risi tjeter eshte te vaj- 
tuarit e vdekjes se Husejnit (radijall-llahu 
anhu) ne minbere diten e xhuma. 



dituria islame / 210 



21 



2- Veprimet e njerezve, te cilat jane te 
lidhura me traditat qe praktikohen ne 
diten e Ashures, e qe u ngjajne festave, 
prej tyre: Pastrimi i trupit, perdorimi i 
parfumeve te ndryshme, ushqime te pa- 
sura me lloje te ndryshme te hajesh e 
pijesh, pergatitja e ushqimit te posacem 
per kete feste (ne vendet tona pergatitet 
gruri me qumesht ose me uje e me sheq- 
er, qe zihet vetem ne muajin Muharrem, 
dhe eshte emertuar "Hashure" duke e 
marre emrin nga dita e Ashures), shfaq- 
ja e gezimit dhe kenaqesise, e tradita te 
tjera. 

Eshte e domosdoshme te dihen rre- 
thanat historike kur kane lindur keto tra- 
dita, e keto rrethana shpalosin realitetin 
dhe vleren e ketyre traditave. Ishte Ka- 
deri i Allahut qe Husejni (radijall-llahu 
anhu) te mbytej ne diten e Ashures. 
Andaj keto tradita u shfaqen si kunde- 
rveprim ndaj memorialeve perkujtuese 
dhe grumbullimit te shiinjve dhe simpa- 
tizuesve e dashamireve te Husejnit (ra- 
dijall-llahu anhu), qe i bejne ne shenje 
hidherimi dhe pikellimi per mbytjen e 
Husejnit (radijall-llahu anhu), e ia nda- 
luan vetes te gjitha shprehjet e gezimit, 
zbukurimit dhe kenaqesite e kesaj bote, 
madje diten e Ashures e shpallen dite' 
pikellimi. Ndersa kundershtaret e shiin- 
jve shfaqen gezimin e tyre kunder pike- 
llimit te shiinjve, madje gezimin dhe 
zbukurimin ne kete dite e konsideruan 
ibadet, me te cilin afrohen tek Allahu 
xh.sh., bene risi qe nuk jane prej Islamit, 
dhe bene ngjashmeri me jehudet, te cilet 
kete dite e festojne. 

Ndersa, per sa i perket transmetimit 
te haditheve per shtrirjen e Ashures edhe 
tek femijet dhe ushqimet e pasura me 
lloje te ndryshme hajesh dhe pijesh ne 
diten e Ashures, senedet e ketyre hadith- 
eve jane te dobeta, edhe nese disa dije- 
tare i kane renditur keto hadithe ne me- 
sin e haditheve hasen (te mira) apo sahih 
(te verteta). 

Per sa u perket haditheve qe jane 
cekur per vleften e Ashures, Ibn Tejmije 
thote: "Te gjitha keto jane genjeshtra per 
Pejgamberin (sal-lall-llahu alejhi ve sel- 
lem), nuk ka asgje te vertete per ve9imin 
e kesaj dite pervec vleftes se agjerimit te 
saj" M . 

Ndersa Dr. Jusuf Kardavi thote: "Do 
te ishte e preferuar per te dy grupet te 
qendrojne ne kufijte e caktuar nga ana e 
Allahut te Madherishem. Te lirohen nga 
fanatizmi qe verberon dhe shurdhon, i 
cili i ka ndare ne grupe dhe parti, te ka- 
pen per litarin e Allahut qe te gjithe e te 



mos perfahen: "Dhe vertet kjo eshte 
rruga Ime e drejte, atehere pasojeni ate, 
e mos i pasoni rruget me te cilat per9a- 
heni dhe largoheni nga rruga e Allahut. 
Kjo eshte keshilla me te cilen ju keshi- 
lloi Allahu nese deshironi te jeni te de- 
votshem" 33 " 34 . 

3- Memorialed perkujtuese dhe grum- 
bullimi i shiinjve: Per sa u perket cere- 
monive te shiinjve, s'ka dyshim se ata 
kete e bejne per meriten e Husejnit (ra- 
dijall-llahu anhu) dhe lavderimin e tij, e 
ai eshte prej ashabeve te dijshem, eshte 
prej zoterinjve te myslimaneve ne dynja 
dhe Ahiret, qe njihej per adhurimin, gu- 
ximin dhe bujarine e tij, ishte djali i bijes 
se Pejgamberit (sal-lall-llahu alejhi ve 
sel-lem), kurse ajo qe ndodhi me mbyt- 
jen e tij, eshte ceshtje e shemtuar dhe e 
deshperuar per cdo mysliman, e Allahu 
xh.sh. u hakmor ndaj mbytesve te tij du- 
ke i poshteruar ne dynja dhe i beri she- 
mbelltyre per te tjeret, u bene invalide e 
te gjymte, e te pakte ishin ata qe shpetu- 
an. 

Ajo qe duhet te thuhet per fatkeqesine 
e Husejnit (radijall-llahu anhu) eshte du- 
rimi dhe pajtimi me Caktimin e Allahut 
xh.sh., se Ai zgjedh per roberit e Tij ate 
qe eshte me e mire per ta. 

Mirepo, nuk eshte e mire ajo qe bejne 
shiinjte duke e shfaqur shqetesimin dhe 
deshperimin ne menyra te ndryshme. 
Babai i Husejnit ka qene Aliu (radijall- 
llahu anhu), qe ishte me i njohur se ai; 
edhe Aliu eshte mbytur, e myslimanet 
nuk bene ndonje ceremoni te posa9me 
per mbytjen e tij. Po ashtu edhe Othmani 
e Omeri (radijall-llahu anhuma) jane 
mbytur, ka vdekur Ebu Bekri (radijall- 
llahu anhu). Edhe Pejgamberi (sal-lall- 
llahu alejhi ve sel-lem) ka vdekur dhe ne 
diten e vdekjes se tij, nuk ndodh ndonje 
ceremoni, ashtu si9 ndodh ne diten e 
mbytjes se Husejnit (radijall-llahu an- 
hu). 

Ibn Rexhebi thote: "As Allahu xh.sh. 
e as i Derguari i Tij, nuk kane urdheruar 
qe ditet e fatkeqesive te pejgambereve 
dhe te vdekjes se tyre te konsiderohen si 
dite te shenjta e te behet ndonje ceremo- 
ni e ve9ante, e si te behet nje gje e tille 
per ata qe s'jane pejgambere" 35 . 

Disa nga dijetaret shiinj i kane kri- 
tikuar disa sjellje te shiinjve qe i bejne 
ne memorialet perkujtuese dhe gjate 
grumbullimit te tyre ne ceremonite e di- 
teve te Ashures. Ne nje takim organizuar 
nga gazeta "El-Halixh", me njerin prej 
udheheqesve te shiinjve, qe eshte Muha- 
mmed Husejn Fadlall-llah, eshte pyetur: 



"Po ashtu, eshte edhe 9eshtja e Ashures, 
menyra e festimit te se ciles nuk ju pel- 
qen? Eshte pergjigjur: Ashurja duhet te 
levize ndjenjat dhe emocionet tona, mi- 
repo nuk me pelqen menyra e festimit te 
Ashures duke i meshuar kokes me shpa- 
ta dhe duke rrahur trupin me zinxhire, 
une kam ndaluar nje gje te tille. Ai ker- 
koi menyra te reja per t'u shprehur 
ndjenjat dhe emocionet ne menyre ba- 
shkekohore" 36 . 

E pesta: Qendrime dhe dobi 

1- Madherimi i disa riteve nga pabes- 
imtaret: Me lart eshte cekur hadithi i Ai- 
shes (radijall-llahu anha), ku thote se 
Kurejshet e agjeronin diten e Ashures ne 
xhahilijet (ne kohen e injorances). 

Po ashtu transmetohet prej saj: "E 
agjeronin Ashuren para se te obligohej 
Ramazani, ishte nje dite kur gjate saj 
mbulohej Qabeja" 37 . 

"Per shkakun e agjerimit te saj, eshte 
thene se Kurejshet ne xhahilijet paten 
bere nje mekat te madh, e u ishte thene: 
Agjeroni Ashuren" 38 . "Po ashtu eshte 
thene se ata i goditi thatesia, pastaj u le- 
shua shiu, ndersa ata e agjeruan kete dite 
ne shenje falenderimi" 3 '. "Ndoshta kete 
gje e kane marre nga Sheriati i mepar- 
shem, prandaj e madheronin kete dite 
duke e mbuluar Qabene" 40 . 

Sidoqofte, nuk eshte 9udi mbetja e 
disa riteve fetare tek pabesimtaret dhe 
idhujtaret. 

2- Mosngjasimi me jehudet eshte nje 
prej qellimeve me madheshtore te She- 
riatit: Pejgamberi (sal-lall-llahu alejhi ve 
sel-lem) ka thene: "Kush i perngjan nje 
populli, ai eshte prej tyre." 41 . 

Ne agjerimin e dites se Ashures mar- 
rim mesim, dhe per meriten qe ka agjeri- 
mi i kesaj dite, Pejgamberi (sal-lall-llahu 
alejhi ve sel-lem) ka nxitur per agjerim- 
in e saj, duke e bere agjerimin e saj mbu- 
lese te mekateve te vitit te kaluar. 
Mirepo, Pejgamberi (sal-lall-llahu alejhi 
ve sel-lem) ka urdheruar qe te mos u 
ngjasojme jehudeve ne agjerimin e saj, 
dhe vendosi qe bashke me te, te agjeroh- 
ej edhe dita e nente, me se u be mosngja- 
simi i jehudeve ne cilesine e kesaj vepre. 

Per sa i perket agjerimit te kesaj dite 
nga Pejgamberi (sal-lall-llahu alejhi ve 
sel-lem), ne fillim ai e agjeronte vetem 
diten e dhjete te muajit Muharrem, e kjo 
ishte para se te urdherohej qe te mos u 
ngjasonte jehudeve, "andaj ai deshironte 
t'u ngjasonte ithtareve te librit ne ato 96- 
shtje per te cilat nuk eshte urdheruar" 42 : 
ndoshta "agjerimi qe e bente ai, ishte qe 



22 



dituria islame / 210 



te' jete sa me i alert me jehudet ashtu si- 
kur kthehej kah kibleja e tyre, mirepo, 
sidoqofte, Pejgamberi (sal-lall-llahu 
alejhi ve sel-lem) nuk e ka agjeruar kete 
dite, qe t'u ngjasonte atyre, por ai e ki- 
shte agjeruar edhe me pare" 43 . 

Islami eshte mesatar ne pasim, gjith- 
mone anon nga e verteta. Nese idhujtaret 
veprojne ndonje te vertete, nuk arsyeto- 
het braktisja e kesaj te vertete duke e li- 
dhur me mosngjasimin ndaj tyre; po 
ashtu edhe veprimi i ndonje te pavertete 
nga ana e idhujtareve, nuk arsyetohet me 
ngjasimin e tyre, ne menyre qe te jemi sa 
me afer ndaj tyre. 

3- Perkatesia e vertete: Jehudet e ar- 
syetonin agjerimin e tyre te Ashures per 
te pasuar Musain (alejhis-selam), kur ai 
e kishte agjeruar kete dite ne shenje fa- 
lenderimi per Allahun xh.sh. per shpeti- 
min e tij nga Faraoni. Ketu kemi te 
bejme me dy ceshtje: 

E para: A mjafton agjerimi i tyre di- 
ten e Ashures duke e argumentuar me 
pasimin dhe shkakun e perparesise ndaj 
Musait (alejhis-selam)? 

E dyta: A ka ndodhur saktesisht per- 
shtatshmeria e asaj qe e deshirojne jehu- 
det me dhjete Muharremin (Ashuren)? 

Per sa i perket ceshtjes se pare: 
Asnjehere nuk mjafton agjerimi i tyre 
diten e Ashures, qe te jete argument 
kinse ata kane perparesi ndaj Musait 
(alejhis-selam), sepse dispozita ketu 
eshte pasimi i plote dhe respektimi i 
rregullave. Allahu xh.sh. thote: 

"Njerezit me me merite per t'iu refer- 
uar Ibrahimit, ishin ata qe e ndoqen ate 
(besimin e tij) dhe ky Pejgamber me ata 
qe besuan (ymeti i ketij). Allahu eshte 
mbrojtes i besimtareve" 44 . 

Prandaj, Pejgamberi i ketij ymeti dhe 
ata qe e ndoqen ate, ishin me te meritu- 
ar ndaj Musait (alejhis-selam) se jehu- 
det, e Pejgamberi (sal-lall-llahu alejhi ve 
sel-lem) u tha jehudeve: "Ne kemi me 
shume te drejte dhe jemi me te pare per 
Musain se ju" 45 . "Pejgamberi (sal-lall- 
llahu alejhi ve sel-lem) urdheroi ate qe 
urdheroi, duke e vertetuar madherine e 
kesaj dite, duke perforcuar dhe duke u 
treguar jehudeve se feja e Allahut xh.sh., 
ne te gjitha kohet, eshte nje, kurse pejga- 
mberet jane vellezer dhe secili prej tyre 
kishte vene nga nje tulle ne ndertimin e 
se vertetes. Gjithashtu u tregoi se mysli- 
manet kane me shume perparesi ne nde- 
rimin dhe respektin e cdo te derguari te 
Allahut, kurse ata (jehudet) jane qe bene 
devijimin e shpalljes se Tij dhe e ndefru- 
an fene e tyre" 46 . 



Keshtu bashkohen ndjenjat e lidhen 
zemrat, megjithese ka kaluar nje periud- 
he kohore nga Musai (alejhis-selam) dhe 
vendet jane te largeta, mirepo besimtaret 
jane nje grup, e ai eshte grupi i Allahut 
xh.sh., ata jane te nje feje, qofte edhe pas 
shume gjeneratave dhe shekujve, e ajo 
qe i bashkon ata, eshte besimi. 

Kurse, per sa i perket ceshtjes se dy- 
te: Aka ndodhur saktesisht pershtatshm- 
eria e asaj qe e deshirojne jehudet me 
dhjete te muajit Muharrem (diten e Ash- 
ures)? - Disa dijetare kane vene ne dukje 
se llogaria qe kane bere jehudet, ishte 
me vitin diellor, ndersa muaji Muharrem 
eshte muaj henor e s' eshte diellor, dhe 
ketu eshte dyshimi nese me te vertete 
jehudet e kane arritur ate qe kane deshi- 
ruar? Sa u perket myslimaneve, me llo- 
garine e tyre sipas muajve henore, mund 
te themi se e kane arritur Ashuren, dhe, 
kur te dale ne shesh gabimi i jehudeve, 
atehere po ashtu behet e qarte merita dhe 
perparesia e myslimaneve ne kete pike- 
pamje. 

4- Adhurimi i Allahut eshte falender- 
imi me i madh: Shpetimi i Musait (ale- 
jhis-selam) dhe popullit te tij nga Farao- 
ni ishte dhunti e madhe, e qe Musai (ale- 
jhis-selam) e pasoi me agjerimin e asaj 
dite. Per kete dhe adhurime te tjera, ai E 
falenderonte Allahun, sepse vepra e mi- 
re eshte falenderim i madh per Allahun. 
Allahu xh.sh. thote: 

"Veproni duke falenderuar, o familje 
e Davudit, e nga roberit e Mi, pak jane 
mirenjohes" 47 . "Njerezit sado qe te fale- 
nderojne, nuk mund te falenderojne aq 
sa duhet, e si nese ata nuk falenderojne 
fare." 48 . 

Po ashtu, falenderim konsiderohet 
edhe shkuarja pas gjurmave te pejgam- 
bereve dhe zbatimi i syneteve te tyre. 



Fusnotat: 

1 . Hadithin e transmeton Muslimi (hadithi numer 
1 163) nga Ebu Hurejreja (radijall-llahu anhu). 

2. Dr. Jusuf Kardavi "Fetva bashkekohore", i 
perkthyer ne gjuhen shqipe nga nje grup perk- 
thyesish, boton Shoqata Bamirese e Katarit, 
Prishtine, 2002, vellimi 2, fq: 29. 

3. Hadithin e transmetojne: Buhariu (hadithi num- 
er 2004) dhe Muslimi (hadithi numer 1130) nga 
Iben Abbasi (radijall-llahu anhuma). 

4. Hadithin e transmeton Muslimi (hadithi numer 
1162). 

5. Hadithin e transmeton Bezzari ne "Muhtesar 
Zevaidel-Bezzar", 1\407. 

6. El Bejheki "Fedail El Evkat", fq: 439. 

7. Hadithin e transmeton Iben Hibbani, 8\394 (ha- 
dithi numer 3631). 

8. Hadithin e transmeton Buhariu (hadithi numer 
2006). 

9. Iben Rexheb "Letaiful-Mearif , fq: 110. 



10. Iben Rexheb "Letaiful-Mearif, fq: 102-109. 

11. Hadithin e transmetojne: Buhariu (hadithi nu- 
mer 2002) dhe Muslimi (hadithi numer 1125). 

12. Hadithin e transmeton Muslimi (hadithi numer 
1136). 

13. El Bejheki "Fedail El Evkat", fq: 444-445. 

14. Hadithin e transmeton Buhariu (hadithi numer 
2003). 

15. Hadithin e transmetojne: Buhariu (hadithi nu- 
mer 2002) dhe Muslimi (hadithi numer 1125). 

16. El-Hafidh Iben Haxher El-Askalani "El-Fef- 
hul-Bari", 4\290. 

17. Hadithin e transmeton Buhariu (hadithi numer 
2006). 

18. El-Hafidh Iben Haxher El-Askalani "El- 
Fet'hul-Bari", 4\290. 

19. Hadithin e transmetojne: Buhariu (hadithi nu- 
mer 1892) dhe Muslimi (hadithi numer 1126). 

20. Per kete ceshtje me gjeresisht shih: El-Hafidh 
Iben Haxher El-Askalani "ElFet'hul-Bari", 
4\289. 

2 1 . Hadithin e transmeton Buhariu (hadithi numer 
5917). Poashtu per kete ceshtje me gjeresisht 
shih: Dr. Jusuf Kardavi "Fetva bashkekohore", 
op.cit, vellimi 2, fq: 27-30. 

22. Hadithin e transmeton Muslimi (hadithi numer 
1134). 

23. Hadithin e transmeton Tirmidhiu (hadithi 
numer 755) nga Iben Abbasi (radijall-llahu an- 
huma). 

24. Hadithin e transmetojne: Abdurr-Rrezaku (ha- 
dithi numer 7839) dhe Bejhekiu (4\287). 

25. Hadithin e transmeton Bezzari (hadithi numer 
672). 

26. Hadithin e transmeton Ahmedi (hadithi numer 
2155). 

27. Nasrud-din El-Albani "Daiif el-Xhami'e", (ha- 
dithi numer 3506). 

28. Hadithin e transmeton Muslimi (hadithi numer 
1131). 

29. Iben Rexheb "Letaiful-Mearif, fq: 112. 

30. Ky eshte mendimi i: Iben Abbasit, Imam 
Ahmedit dhe medhhebit Hanefi. 

31.1 ketij mendimi eshte El-Hafidh Iben Haxher 
El-Askalani "ElFet'hul-Bari", 4\289. 

32. Iben Tejmije "Minhaxhus-sunnetin-nebevij- 
jeh", 7\39. 

33. ElEn'am, 153. Perkthimineajeteve Kur'anore 
nga gj.arabe ne gj. shqipe e huazova prej perk- 
thimit te Kur'anit nga H.Sherif Ahmeti, Prishti- 
ne, 1988. 

34. Dr. Jusuf Kardavi "Fetva bashkekohore", 
op.cit., vellimi 2, fq: 31. 

35. Iben Rexheb "Letaiful-Mearif, fq: 113. 

36. Gazeta "El-Halixh", nr. 7224, 12.11.1419 hi- 
xhri. 

37. Hadithin e transmeton Buhariu (hadithi numer 
1592). 

38. El-Hafidh Iben Haxher El-Askalani "El-Fef- 
hul-Bari", 4\289. 

39. Ibid, 7\184. 

40. Ibid, 4\289. 

41. Hadithin e transmeton Ebu Davudi (hadithi 
numer 4031). 

42. Hadithin e transmeton Buhariu (hadithi numer 
5917) nga Iben Abbasi (radijall-llahu anhuma). 

43. El-Hafidh Iben Haxher El-Askalani "El- 
Fet'hul-Bari", 4\288 dhe 291. 

44. Ali Imran, 68. 

45. Hadithin e transmetojne: Buhariu (hadithi nu- 
mer 2004) dhe Muslimi (hadithi numer 1130) 
nga Iben Abbasi (radijall-llahu anhuma). 

46. Dr. Jusuf Kardavi "Fetva bashkekohore", 
op.cit., vellimi 2, fq: 28. 

47. Sebe'e, 13. 

48. Sejjid Kutub "Fi Dhilalil-Kur'an", vellimi 5, 
fq: 2889. 



dituria islame / 210 



23 



Akaid 



Vlera e duase- lutjes 



Adrian Berbatovci 

Lutja eshte celesi i te' gjitha te 
mirave. Ajo njeheresh konside- 
rohet arma me e forte e besimt- 
arit. Besimtari i sinqerte e fillon 
diten me lutje, po ashtu aktivitetin e tij e 
mbaron po me lutje. Kur zgjohet heret 
ne mengjes, nese do qe te ndjeke synetin 
e Muhamedit a.s., ai duhet t'i shqiptoje 
fjalet: 

Falenderimi I takon Allahut, i Cili na 
ngjalli pasi ishim te vdekur, dhe tek ai 
eshte tubimi: 1 

Duhet ta kemi te ditur se motoja e 
myslimanit eshte puna, angazhimi dhe 
perpjekja per arritjen e suksesit, por, kr- 
ahas kesaj, feja islame na meson se ke- 
rkimi i ndihmes nga Zoti xh.sh. duhet te 
jete gjithhere i shoqeruar me elementet e 
lartpermendura. Sa here qe I drejtohemi 
Krijuesit Fuqiplote dhe kerkojme ndih- 
me, Ai pa dyshim qe do te na pergjigjet. 
Vertet prej Emrave te bukur te Allahut 
xh.sh., te permendur ne Kuran, eshte 
edhe emri "El-Muxhiib" - "Pranuesi i 
lutjeve". 

Thote Zoti xh.sh.: "Vertet Zoti im 
eshte afer, dhe me pergjigjet. 2 

Fjala -Festexhebna- "dhe Ne iu per- 
gjigjem" perseritet shume here ne Kuran 
dhe kjo ne kaptina te ndryshme, ku vere- 
jme forma te ndryshme te lutjeve qe Zoti 
xh.sh. na i mesoi, ne menyre qe t'i lute- 
mi. 

Njeriu e ndien veten te qete, pasi du- 
het te jete i sigurt se lutja do t'i pranohet. 
Nese e tere bota mund te te refuzoje, i 
Madhi Zot xh.sh. nuk na refuzon kurre. 
Ai eshte gjithmone me ne, permallohet 
per zerin dhe klithjen tone, si dhe ka 
deshire te degjoj fjalet: "O Zot, me ndih- 
mo"! 

Emri Pranuesi i lutjeve i Zotit eshte i 
pranishem ne cdo kohe, sidomos gjate 
muajit te Ramazanit ose gjate lutjeve 
naten. 

Forma pyetese -ve idha se'eleke- 
"kur te pyesin", kur ka te beje me shtje- 
llimin apo shpjegimin e shume gjerave, 
Zoti xh.sh. i thote Muhamedit a.s. 
"Thuaj"! 

Por, sic transmetohet nga ibn ebi Ha- 
timi, kur nje beduin e pyeti Muhamedin 
a.s.: A eshte Zoti yne afer qe t'i lutemi 
(me ze te ulet), apo eshte larg, e ne ta 
therrasim, Muhamedi a.s. heshti dhe nuk 
iu pergjigj. Pas pak Allahu xh.sh. zbriti 
ajetin ne vijim. 3 

"Kur roberit e Mi te pyesin ty per 
Mua, Une jam afer, i pergjigjem lutjes 
kur lutesi me lutet..." Bekare 186. 4 




Nga kjo verejme se per lutjen nuk ka 
ndermjetesues ne mes Zotit dhe robit. 
Ky eshte i vetmi ajet ku Allahu xh.sh. na 
pergjigjet drejtperdrejt me shprehjen 
"thuaj". 

Kuptimi i emrit 
"Pranuesi i Lutjes" 

Emri i Zotit "El-muxhib", do te thote 
"ai qe u pergjigjet kerkesave dhe lutjeve 
te njerezve duke dhene. Ne momentin 
kur gjuha leviz dhe peshperit me lutje , 
dije se Zoti i Madherishem deshiron te 
te pergjigjet. 

Prandaj arrijme te perfundojme se 
Allahu eshte Ai i Cili nxit zemren dhe 
gjuhen tende per lutje. 

Per kete arsye, ka dy kuptime te ketij 
emri. 

Kuptimi i pare ka te beje me pranimin 
e kerkeses qe vjen, nga Allahu xh.sh., 
dhe i dyti tingellon edhe me bukur, sepse 
ka te beje me faktin se Zoti xh.sh. eshte 
Ai Qe inkurajon besimtaret duke i nxitur 
zemrat dhe gjuhet e tyre per dua dhe 
lutje. 4 

Omeri r.a ka thene: 

"Une nuk merakosem rreth pranimit 
te lutjes, por merakosem pikerisht per 
vete lutjen. Ndaj, ne ate moment kur 
inspirohem per lutje, e kuptoj se pranimi 
i lutjes eshte i sigurt". 

Gjithashtu Aliu r.a. ka thene: 

"Nese me lihet ne dispozicion te 
zgjedh ne Diten e Gjykimit qe te me 
gjykojne babai dhe nena, do te refuzoja, 



sepse Zoti xh.sh. eshte me i meshirshem 
per mua sesa prinderit e mi". 

Prandaj, ne momentin kur inspiroh- 
esh per lutje, dije se pranimi eshte shu- 
me afer. 

Muhamedi a.s. thote gjithashtu: 

"Ai te cilit i hapet dera e lutjes, le ta 
dije se i jane hapur dyert e meshires". 

I madhi Zot nuk kerkon nga ne qe te 
vuajme per mesimin e lutjeve. Ai kerkon 
prej nesh qe t'i drejtohemi Atij qofte 
edhe ne menyre shume te thjeshte, ose 
edhe ne gjuhen popullore.Ne ate mome- 
nt kur vendosim te lutemi, Ate E kemi 
shume afer, i ngreme duart dhe me gju- 
hen e robit te nenshtruar, I drejtohemi 
Atij, - do ta shohesh se Ai do te pergji- 
gjet. 

Ne e kemi te ditur se puna ne Islam 
eshte obligim; angazhimi dhe perpjekja 
jane elemente kyce per arritjen e rezulta- 
teve.Por e tere kjo arrin piken kulmore 
kur angazhimin dhe perpjekjen e filloj- 
me dhe e perfundojme duke kerkuar ndi- 
hme prej Zotit xh.sh.. 

Kot shkon cdo gje nese ne deshirojme 
te arrijme sukses jashte suazave hyjnore. 
E pabegate eshte cdo pune nese nuk fil- 
lohet me Emer te Zotit si dhe nese nuk 
perfundon me lutje drejtuar Atij per suk- 
ses. 

Kjo qe theksuam, mbeshtetet me ha- 
dithin e Muhamedit a.s., i cili ka thene: 

"Lutja eshte pikerisht Ibadeti"; ose 
hadithi tjeter: "Lutja eshte truri i Ibade- 
tit" 6 . Permes Emrit te Zotit- Pranuesi i 
Lutjeve - ne kuptojme Madherine dhe 



24 



dituria islame / 210 



Pranine e Allahut xh.sh., tek i Cili nuk 
perzihen zerat e lutesve, dhe i Cili de- 
gjon 9do njeri ve9 e ve<;, edhe pse te' gji- 
the ndoshta e lusin ne nje kohe. 

Thote Allahu xh.sh. ne nje hadith 
kudsij : 

"O robet e Mi, sikur i pari dhe i fund- 
it prej jush, qofte nga njerezit apo exhi- 
net, te mblidheshin ne nje vend dhe te 
me lusnin Mua, si dhe t'ua pranoj lutjet 
te gjitheve, - nuk do te me mungoje nga 
ajo qe kam, ashtu sikurse nuk ndikon 
gjilpera nese futet ne det." 7 

Ndaj ne Kuran citohet: 

"... Duart e Tij jane te shlira. Ai fur- 
nizon ashtu si te doje." Maide 64." 

Nga kjo qe u theksua, kuptojme se 
Allahu xh.sh. kerkon prej nesh qe te mos 
kalojme asnje moment te jetes pa E lutur 
Ate. 

Ai i do ata qe kembengulin ne dua- 
lutje, ata qe jane te vendosur. Nese nga 
njeriu kerkon dicka me kembengulje, si- 
gurisht se ate do ta bezdisesh, por kjo 
eshte e kundert me Allahun Fuqiplote; 
Ai perkundrazi, nuk bezdiset nga kem- 
bengulja e robit, por e pelqen ate gje. 

Lidhur me kete, thote Muhamedi a.s.: 

"Vertet Allahu i do lutesit kembe- 
ngules dhe te vendosur." 

Kjo sepse ai qe kembengul ne pran- 
imin e duase, tregon se nuk ka te adhu- 
ruar dhe as per t'u mbeshtetur tjeter, 
perve9 Allahut . 

Prandaj ai qe eshte i semure, krahas 
kerkimit te sherimit, detyrohet te lutet, 
ne menyre qe Allahu ta sheroje. Gjitha- 
shtu, edhe njeriu qe humb rrugen apo 
ndodhet ne nje situate tragjike, duhet te 
kerkoje shpetim prej Zotit te Madherish- 
em. Madje, edhe i tere Ymeti islam du- 
het ta luse Allahun xh.sh. qe t'i heqe prej 
tyre sprovat,telashet dhe persekutimet, 
duke I thene: 

"O Zot, ndihmona, ndihmona!" 

Emri i Zotit El-Muxhib vjen gjith- 
mone me emrin el-kariib.- 1 Afert. 

"Vertet Zoti im eshte afer dhe pranu- 
es i lutjeve". 

A thua, valle, perse keshtu? Sepse ti 
anjehere nuk e lut ate qe eshte larg teje, 
po ate qe eshte shume afer teje. 

Gjithashtu, gjate lutjes mjafton vetem 
te levizesh buzet, pa e ngritur zerin fare, 
ngase Ai eshte shume afer teje. Keshtu 
duhet te veprojme, sepse Zotin e Madhe- 
rishem e lusin te gjithe, 9'ka ne toke dhe 
ne qiej. 

"Atij I drejtohet me lutje 9 'eshte ne 
qiej e ne toke dhe Ai ne 9do moment 
eshte i angazhuar ne 9eshtje te reja." 
Rrahman, 29.' 

Pra, Allahut I nenshtrohet gjith9ka 
duke E lutur qe ta ndihmoje.Bima e lut 
Zotin e Madheruar qe ajo te mbije dhe te 
zhvillohet; balena ne oqeanin e thelle e 
lut Zotin xh.sh., qe te mbijetoje dhe te 



ushqehet; buburreci, bleta dhe te gjitha 
krijesat e tjera E lusin Ate, qe t'i ushqe- 
je dhe t'i furnizoje me te mirat e Tij. 

Ne Kuranin famelarte citohen versete 
te shumta, ku flitet per rolin pozitiv qe 
mund te kete lutja. Gjithashtu edhe ne 
hadithet e Pejgamberit a.s. shohim se lu- 
tja konsiderohet element i rendesishem 
ne jeten e myslimanit. 

Po permendim disa prej ketyre ajete- 
ve. 

"Zoti juaj ka thene: Me thirrni Mua, 
Une ju pergjigjem..." Gafir, 60'°. 

"Luteni Zotin tuaj, te perulur dhe ne 
heshtje, sepse Ai nuk i do ata qe e tepro- 
jne". A'rafe, 55. 

"... Dhe luteni Ate duke pasur frike 
(per denimin) dhe duke shpresuar (me- 
shiren)". A'rafe, 56." 

Ajo qe kuptojme prej ketyre ajeteve, 
eshte fakti se Vete Zoti xh.sh. na fton ta 
lusim Ate me nje sinqeritet dhe devo- 
cion, duke na thene se lutja drejtuar Atij, 
mund te behet ne 9faredo kohe. Kur jemi 
rehat a pa probleme, ose nese balla- 
faqohemi me probleme te natyrave te 
ndryshme, i pari prej te Cilit duhet te 
kerkohet ndihme, duhet te jete Allahu i 
Madherishem. Gjithashtu, Ai nuk i do 
ata qe paraqiten kokelarte dhe koprrace, 
duke mos gjetur kohe qe se paku nje 
here ne dite, t'i ngrene duart drejt qiellit. 

Zoti xh.sh., me ane te ajetit te trete te 
siperpermendur, aludon qe rezultat i lut- 
jes eshte zbritja dhe ofrimi apo ma- 
nifestimi i meshires tek njerezit, si dhe 
rregullimi i problemeve me te cilat bal- 
lafaqohemi. 

Tani do te permendim disa hadithe te 
Muhamedit a.s., qe kane te bejne me lut- 
jet. 

"Vertet duaja eshte ibadet". 

"Nuk ka gje me te nderuar tek Zoti 
sesa lutja". 

"Kush nuk E lut Zotin, Ai hidherohet 
ne te". 

"Mos pertoni per dua, sepse askush 
nuk do te shkaterrohet as te humbe pasi 
te jete lutur". 

"Zoti eshte Bujar; nese robi i ngre 
duart per lutje, Ai ngushtohet qe ta kthe- 
je duarthate". 

"Zoti i Madherishem zbret ne qiellin 
e kesaj bote ne pjesen e trete te nates dhe 




therret duke thene: Kush Me lutet Mua, 
qe Une t'ia pranoj lutjen; kush kerkon 
di9ka prej Meje e t'ia jap; kush kerkon 
falje mekatesh, e Une t'ia fal ato." 

Prej ketij vargu te haditheve kupto- 
jme se Zoti xh.sh. deshiron qe ta lusim 
Ate. Pa dyshim, Ai na jep gjera te shum- 
ta edhe pa E lutur, e imagjino sikur ta 
lusim , sigurisht qe do te na i plotesoje 
deshirat. 

Kurani famelarte na tregon se lutja 
eshte ajo qe mund te ndryshoje rrjedhen 
e ligjeve te zakonshme. 

Ibrahimi a.s. iu lut Zotit xh.sh. qe ta 
bente Meken vend te sigurt dhe te ban- 
uar me njerez. Po te analizohet nga pike- 
pamja gjeografike, del ne pah se ky vend 
nuk ka asnje mundesi te jete i tille. Tru- 
alli i tij shkembor dhe shkretetiror, mu- 
ngesa e ujit dhe shume e shume veti te 
tjera, pamundesojne qe ky vend te jete i 
sigurt dhe i banuar me njerez. 

Por lutja qe Ibrahimi a.s. I beri 
Allahut xh.sh. per kete vend , u be reali- 
tet me fuqine e Tij, duke u bere me pas- 
taj vendi me i vizituar ne tere boten dhe 
njekohesisht vendi me i sigurt ne bote . 

"Dhe, kur Ibrahimi tha: O Zot beje 
kete vend (Meken) te sigurt dhe furnizo- 
ji banoret e saj me fruta..." Bekaretul, 
24. 12 

Kemi edhe ngjarjen e Zekerijait a.s., i 
cili arriti pleqerine pa pasur pasardhes, 
po me nje lutje drejtuar Allahut xh.sh., 
pasardhesi i tij u be realitet. Ne fakt, nga 
mosha qe kishin Zekerijai a.s. dhe grua- 
ja e tij, duket qarte se kjo ishte e pamu- 
ndur. Por lutja e tij drejtuar Allahut 
xh.sh., beri qe me lejen e Tij t'u lindte 
nje djale. 

"Zoti im, me fal edhe mua nga ana 
Jote nje pasardhes te mire, Ti je degjues 
i lutjes". Ali Imran, 38. ' 3 

Gjithashtu kemi edhe shume raste, te 
cilat permenden ne Kuran dhe te cilat na 
tregojne se lutja e njerezve me sinqeri- 
tet, drejtuar Allahut xh.sh., pranohet. 

Rrefen Ebu Hurejra r.a., shok i 
ngushte i Pejgamberit a.s., duke thene: 

"O i derguar i Allahut, sa here qe e 
therras nenen time ne Islam ,ajo thote 
fjale te liga per Ty dhe per Islamin. Pra- 
ndaj, lute Zotin xh.sh., Resullullah, qe 
nenen time ta udhezoje. Pejgamberi a.s. 
i ngriti duart dhe tha: O Zot, udhezoje 
nenen e Ebu Hurejres. U ktheva ne shte- 
pi i gezuar nga lutja e Pejgamberit a.s. 
per nenen time. Posa arrita tek dera e 
shtepise, trokita. Degjova zerin e nenes 
sime qe me tha: Mos leviz, - e hapi de- 
ren dhe mendova se ajo do te shante per- 
seri Pejgamberin a.s. dhe Islamin, por 
ndodhi e kunderta. Ajo me tha: Degjo! 
Nuk ka Zot tjeter perve9 Allahut, dhe 
Muhamedi eshte rob dhe i derguar i Tij. 
Posa degjova deshmine prej saj, fillova 
te qaja nga gezimi .U ktheva me te shpe- 



dituria islame / 210 



25 




jte tek Pejgamberi a.s. dhe, duke qare, e 
njoftova e i thashe: 

O i derguar i Allahut, vertet Zoti 
xh.sh. pranoi lutjen tende. Ai tha: Fale- 
nderimi I takon Allahut. Pastaj kerkova 
prej tij qe t'i lutet Allahut qe te me beje 
te' dashur mua dhe nenen time tek mys- 
limanet si dhe anasjelltas. Beji te dashur 
kete rob dhe nenen e tij tek myslimanet 
si dhe beji besimtaret te dashur per ta". 

Thote Ebu Hurejra r.a.: Prej atij mo- 
menti, cdo mysliman qe ka degjuar per 
mua , me ka dashur. 14 

Kohet me te mira per lutje 

Lutjet mund te behen ne 9do kohe, 
por kohet me te preferuara per lutje, jane 
keto: 

1) Pjesa e trete e nates. Per kete alud- 
on edhe hadithi kur Pejgamberi a.s., pasi 
u pyet se cila eshte koha me e mire per 
lutje, tha: pjesa e trete e nates. 

2) Dita e xhuma. Thote Muhamedi 
a.s.: 

"Ne diten e xhuma eshte nje kohe ne 
te cilen kushdo qe arrin prej myslimane- 
ve dhe E lut Allahun gjate asaj kohe, Ai 
ia pranon lutjet". 

3) Dita e Arafatit, Nata e Kadrit, mu- 
aji i Ramazanit, koha e iftarit, duke qene 
ne Qabe, pas pirjes se ujit zem-zem, ne 
sexhde (gjate namazit nafile), gjate du- 
ase se hatmes, ne momentin e pendimit, 
duaja e vellait per vellane, per se thote 
Muhamedi a.s.: 

"I caktohet atij personi nje melek 
dhe, sa here qe lutet (per vellane e tij), 
meleku i thote: Amin, edhe per ty gjith- 
ashtu". 14 

Gjithashtu duhet te kemi parasysh 
edhe faktin se lutjet me te mira jane ato 
qe jane permendur ne Kuran ose sikur 
kane ardhur permes haditheve te Pejga- 
mberit a.s.. Por, nese rastesisht dikush 
nuk di ndonje prej tyre , atehere mund te 



lutet ashtu si te dije dhe ashtu si i buron 
prej shpirtit te tij, qofte edhe me fjale te 
tij. 

Keshtu, kemi rastin e nje njeriu qe 
erdhi tek Pejgamberi a.s. dhe i tha: 

"O i derguar i Allahut! Une nuk di te 
lutem me retoriken tende dhe as me ate 
te Muadh ibn Xhebelit". Muhamedi a.s. 
e pyeti: "Mire, si lutesh atehere"? 

Aiupergjigj: 

"Them: O Zot, me mundeso qe te hyj 
ne Xhenet, dhe me shpeto nga zjarri i 
Xhehennemit"! Muhamedi a.s. i tha: 
"Rreth kesaj fjale sillemi edhe une, edhe 
Muadhi". 

Kushtet e pranimit te Duase 

1) Te qenet i sigurt se lutja do te prano- 
het. 

Thote Muhamedi a.s.: "Luteni Zotin 
xh.sh. duke qene te sigurt per prani- 
min e lutjes". 

2) Te tregohet nenshtrueshmeri dhe ve- 
temohim, gjate lutjes. 

Thote Muhamedi a.s.: "Zoti nuk e 

pranon lutjen prej zemres se paakti- 

vizuar-te pergjumur". 

Thote ibn Omeri r.a.: "Une e di kur 

me pranohet lutja". 

Te pranishmit e pyeten si e dinte. Ai 

u pergjigj: "Kur zemra fillon te dridh- 

et, kur gjymtyret fillojne te rreqethen 

dhe kur loti pikon, e di se eshte koha 

e pranimit te lutjes, prandaj lutem 

edhe me shume" . 

3) Mosnxitimi per pranimin e lutjes. 
Thote Muhamedi a.s.: "Lutja i prano- 
het atij qe nuk nxiton per pranimin e 
saj". E pyeten si ndodh ashtu, e Ai 
tha: "Thote jam lutur disa here dhe 
ajo nuk m'u pranua, pastaj e braktis 
ate, dhe keshtu vertet nuk i pranohet." 

4) Ushqimi me hallall, qe konsiderohet 
kusht themelor per parnimin e lutjes, 
sepse e kunderta has ne pengese gjate 



lutjes. Ashtu sic e permend Muhame- 
di a.s. njeriun qe eshte ne udhetim, i 
veshur me rroba te leckosura, por qe 
eshte ushqyer me haram, ka pire ha- 
ram dhe ka jetuar me haram, atehere 
si t'i pergjigjet atij"? 

Shfaqja e edukates 
gjate lutjes 

1) Te qenet i paster nga xhenabeti dhe 
me abdest. 

2) Ngritja e duarve nga qielli. 

3) Drejtimi nga Kibla. 

4) Te fillohet me falenderimin ndaj 
Allahut dhe te pershendetet me sala- 
vate Pejgamberi a.s. ,si dhe te kembe- 
ngulet ne dua. Pastaj, nese kemi 
mundesi, te japim sadaka menjehere 
pas duase. 

Lidhur me kete, Imam Ibn Kajim El- 
xhevzijj thote: 

"Atij qe ploteson keto kater kushte 
dhe shfaq kulture e edukate gjate lutjes, 
do t'i pranohet ajo, qofte edhe pas nje 
kohe". 

Ndodh qe ajo mund te vonoje, por kjo 
behet me shkas, sepse Allahu xh.sh. tho- 
te: "O Xhibril, a me beri lutje robi im? 
Ai thote: Po, o Zot! Allahu shton duke 
thene: O Xhibril, vonoje kerkesen e ro- 
bit Tim, sepse Une dua ta degjoj edhe 
me zerin e tij". 

E lusim te Plotfuqishmin dhe Pranue- 
sin e Lutjeve, qe te na beje prej mysli- 
maneve te shkelqyer, prej atyre qe i 
sherbejne gjithmone dhe panderprere Is- 
lamit. O Zot, largo nga zemrat tona 
inatin, merine e ziline, mbill ne to ima- 
nin, Islamin dhe bamiresine! Amin. 



Fusnotat: 

1. Transmeton Buhariu dhe Muslimi. 

2. Kaptina Hud ajeti-61. 

3. Tefsiri i Ibn Kethirit koment i ajetit 186 el- 
bekaretu. 

4. Kaptina Bekare 186. 

5. Amer halid "Bismike Nahja" ne web faqen e tij. 

6. Transmeton Buhariu. 

7. HadithKudsij. 

8. Kaptina Maide 64. 

9. Kaptina Rrahman 29. 

10. Kaptina Gafir 60. 

11. Kaptina A'raf 55-56. 

12. Kaptina Bekare 124. 

13. Alilmran38. 

14. Transmeton Ebu Hurejra r.a.. 
15-16. Amer Halid po aty. 



26 



dituria islame / 210 



Akaid 



Burimet e forces 
tek besimtari mysliman 



Dr. Jusuf El-Kardavi 

Njeriu gjate kesaj bote ka de- 
shira te medha, aspirata te 
aferta dhe te largeta, mirepo, 
rruga e cila 9011 tek ato, eshte' 
me gjemba dhe e gjate, pengesat dhe ba- 
rrierat jane te shumta dhe te llojllojsh- 
me, ndonjehere vijne nga vete natyra 
dhe ligjet e Zotit, e ndonjehere tjeter nga 
vete njerezit, prandaj nuk eshte per t'u 
habitur nese njeriu eshte ne mundime te 
vazhdueshme dhe ne pune te pandash- 
me, ne menyre qe te perballoje mundim- 
et e pengesat dhe t'i realizoje qellimet 
dhe aspiratat e tij. 

Per kete pune, njeriu ka nevoje te ma- 
dhe per nje force qe ta mbeshtete ate, t'i 
dale ndihme dhe ta marre per dore, force 
e cila i eliminon te gjitha veshtiresite 
dhe pengesat qe ka perpara, dhe ia ndri- 
con rrugen e drejte. Kjo force e kerkuar 
nuk mund te gjendet diku tjeter perve9se 
nen hijen e bindjes se fuqishme dhe bes- 
imit te sinqerte ne Zotin xh.sh. 

1- Besimi ne Allahun xh.sh. 

Besimtari eshte i fuqishem; sepse for- 
cen e tij ai e fiton nga Allahu i Lartma- 
dherishem, ne te Cilin beson fuqishem, I 
mbeshtetet Atij dhe eshte plotesisht i 
bindur se Ai eshte me te kudo qe eshte, 
dhe se Ai do t'i ndihmoje besimtaret: 
"Po kush mbeshtetet ne All-llahun, s'ka 
dyshim se All-llahu eshte ngadhenjyes i 
urte." *Kaptina Enfal, ajeti 49.) ... Zoti 
eshte ngadhenjyes dhe nuk e nenfmon 
ate qe I mbeshtetet, eshte i Urte dhe nuk 
e humb ate qe vepron sipas urtesise dhe 
organizimit te Tij . 

Besimi ne Zotin Nje eshte ai qe na 
perforcon me shpirtin e forces dhe me 
forcen e shpirtit; besimtari nuk kerkon 
tjeter perve9 miresive te Zotit, nuk ka 
frike perve9se nga denimi i Zotit dhe 
nuk ka asnje shqetesim kur eshte afer 
Zotit. Ai eshte i fuqishem, edhe kur nuk 
ka arme ne dore, i pasur edhe kur arka e 
tij nuk eshte e mbushur me ar e argjend, 
krenar edhe kur nuk ka pas vetes ithtare, 
kembengules dhe i qendrueshem edhe 
kur ballafaqohet me probleme te ndrysh- 
me te jetes. 

Besimtari me besimin e tij qe ka, 
eshte me i forte se deti, dallget dhe era. 



v^ 











'',,,■?* /j> 




Ne nje hadith Pejgamberi a.s. ka thene: 
"Sikur ta njihni Zotin ashtu si9 eshte Ai, 
kodrat do te treteshin-eliminoheshin 
vetem nga lutjet (duate) tuaja". 

Kjo force qe gjendet ne individin, 
eshte burim i forces se shoqerise ne per- 
gjithesi, nuk ka shoqeri me te lumtur se 
shoqeria qe ne gjirin e saj ka djem te fo- 
rte e te shendoshe, e shoqeria qe ne gjir- 
in e saj ka djem te dobet, nga te cilet nuk 
pritet asgje e dobishme ne te ardhmen, - 
eshte shume e tronditur dhe joe lumtur. 

Andaj, te mbeshteturit ne Zotin - qe 
eshte fryt i besimit - nuk eshte thjesht 
nje dorezim bosh apo 9lodhje e ndonje 
pertaci. Ajo ka domethenie nxitese, mo- 
tivuese, eshte akumulim shpirteror qe e 
mbush besimtarin me force rezistuese 
dhe me shpirt sfidues e kembengules, 
Kurani shpeshhere na i tregon gjurmat e 
kesaj mbeshtetjeje tek te derguarit e Tij 
karshi armiqve te tyre. 

Nese veshtrojme jeten e pejgamberit 
te Zotit, Hudit a.s., gjate ballafaqimit te 
tij me popullin e vet, kuptojme se te 
mbeshteturit ne Zotin xh.sh. ai e kishte 
si nje keshtjelle ne te cilen strehohej: 
"Ata thane: "O Hud, ti nuk na solle ndo- 
nje argument, e ne nuk i braktisim zotat 
tane per fjalen tende dhe ne nuk te beso- 
jme ty". Ne nuk themi tjeter vetem se 
dikush prej zotave tane te ka goditur me 
9mendje! Ai tha: "Une deshmitar e kam 
All-llahun, e ju deshmoni se une jam la- 
rg nga ajo 9ka i shoqeroni ju. (larg adh- 



urimit) Perve9 Tij. Ju, pra, te gjithe per- 
piquni kunder meje e mos me jepni afat. 
Une I jam mbeshtetur All-llahut, Zotit 
tim dhe Zotit tuaj, sepse nuk ka asnje 
nga gjallesat qe Ai te mos i kete nen su- 
ndim, vertet Zoti im eshte i drejte." (Ka- 
ptina Hud, ajeti 53-56). 

Pastaj rasti i Pejgamberit te Zotit 
Shuajbit a.s. kur kercenohej nga populli 
i tij: "Paria qe ishte kryelarte nga populli 
i tij, thane: "O Shuajb, ne do te debojme 
ty dhe se bashku me ty edhe ata qe besu- 
an nga fshati yne, ose patjeter te kthehe- 
ni ne fene tone". Ai (Shuajbi) tha: "Edhe 
nese ne nuk e deshirojme ate (kthimin), 
a?". Ne do te kem shpifur genjeshter 
ndaj All-llahut, nese kthehemi ne fene 
tuaj (idhujtare), pasi All-llahu na shpetoi 
prej saj. Nuk eshte per ne te kthehemi ne 
te, vetem nese eshte deshira e All-llahut, 
Zotit tone. Zoti yne ka perfshire me di- 
turine e Vet 9do send, ne I jemi mbeshte- 
tur All-llahut." (Kaptina El-A'raf, ajeti 
88-89). 

Pastaj Musai a.s., pasi shpetoi me po- 
pullin e vet nga ushtria e Faraonit, u tha 
atyre: "Musai tha: O populli im, nese I 
keni besuar All-llahut, vetem Atij mbe- 
shtetjuni, nese jeni te dorezuar (ndaj ve- 
ndimit te Tij)! "Ata iu pergjigjen duke i 
thene: "All-llahut I jemi mbeshtetur, 
Zoti yne, mos i mundeso popullit mizor 
te na sprovoje! Dhe me meshiren Tende, 
na shpeto prej popullit jobesimtar!" 
(Kaptina Junus, ajeti 84-86). 



dituria islame / 210 



27 



Pra, te' gjithe pejgamberet e Zotit ki- 
shin si mburoje mbeshtetjen tek Zoti ka- 
rshi armiqve te tyre, te cilet i sulmonin: 
"E perse te mos I mbeshtetemi All- 
llahut derisa Ai na udhezoi ne rrugen to- 
ne (te drejte). Per Zotin, ne gjithsesi do 
te durojme e do t'i perballojme mundi- 
met qe na beni, e vetem All-llahut le t'i 
mbeshteten vazhdimisht ata qe gjithnje 
iu mbeshteten." (Kaptina Ibrahim, ajeti 
12). 

2- Besimi ne te verteten 

Besimtari i sinqerte forcen e vet e fi- 
ton nga e verteta qe perqafon ose pason, 
ai nuk vepron sipas egove te rastit, as 
sipas tekave te rastesishme, as sipas in- 
terest personal, as sipas fanatizmit te 
verber, dhe as padrejtesisht ndaj ndonje 
njeriu, mirepo ai vepron sipas se vertetes 
qe ka caktuar Zoti ne toke dhe qiell, gji- 
thhere eshte me mire qe te triumfoje e 
verteta, kurse e kota te shuhet: "Perku- 
ndrazi, Ne te paverteten e godasim me te 
verteten dhe ajo (e verteta) triumfon mbi 
te, ndersa ajo (genjeshtra) zhduket." 
(Kaptina El-Enbija, ajeti 18); "Dhe thu- 
aj: "Erdhi e verteta e u zhduk e kota". 
Vertet, e kota gjithnje ka qene e zhdu- 
kur." (Kaptina El-Israa, ajeti 81). 

Reb'ij ibn Amir - i derguari special i 
Saad ibn ebi Vekkasit gjate luftes se Ka- 
disijes - hyri tek komandanti i forcave 
persiane, Rustumi, i cili rreth vetes ki- 
shte pasues dhe ushtare, ar e argjend. Ai 
nuk u hamend nga kjo gjendje. Rustumi 
e pyeti: Kush je ti ... dhe cfare beni ju? 

Ai iu pergjigj: "Ne jemi nje popull qe 
Zoti na ka zgjedhur per t'i larguar ata qe 
Ai do, nga adhurimi i njerezve tek adhu- 
rimi i Zotit Nje, nga ngushtimet e kesaj 
bote ne gjeresine e saj, dhe nga padrej- 
tesite e sistemeve te ndryshme ne drejte- 
sine e fese islame". 

Besimtari i forte me besimin qe ka ne 
Nje Zot dhe me besimin e tij ne te ver- 
teten, eshte gjithhere i paperkulur, i qe- 
ndrueshem dhe i qete e jo i shqetesuar; 
sepse bazen e ka te forte dhe te shendo- 
she: "E kush nuk i beson te pavertetat e 
i beson All-llahut, ai eshte kapur per li- 
dhjen me te forte, e cila nuk ka keputje." 
(Kaptina El-Bekare, ajeti 256). 

Ai nuk eshte krijese e humbur, e as 
numer i parendesishem. Ai eshte perfa- 
qesues i Zotit ne toke; nese bashkohen 
kunder tij njerezit e padrejte, atehere ka- 
rshi tij eshte Zoti xh.sh. Xhibrili a.s., 
besimtaret e sinqerte dhe melaiket (en- 
gjejt) e Zotit. Atehere, si mund te jete i 
dobet besimtari i cili pas vetes ka mela- 




iket (engjejt) e Zotit?! Apo, si mund t'u 
nenshtrohet krijesave, kur me te eshte 
Krijuesi i gjithesise?: "E atyre (shokeve 
te Pejgamberit) qe dikush u tha: "Populli 
(idhujtaret) eshte tubuar t'ju sulmoje, 
pra kini frike!" Ajo, vetem ua shtoi edhe 
me shume besimin e thane: "Neve na 
mjafton qe kemi All-llahun, Ai eshte 
mbrojtesi me i mire!"Dhe, pa i gjetur 
kurrfare e keqeje, fituan begati e miresi 
te medha nga All-llahu dhe arriten kena- 
qesine e Tij, All-llahu eshte dhurues i 
madh." (Kaptina Ali Imran, ajeti 173- 
174). 

Ky besim a kjo bindje e forte, eshte 
qe i beri disa te rinj, si9 eshte rasti i ba- 
noreve te shpelles, qe te ballafaqoheshin 
me nje mbret te padrejte e zullumqar 
dhe me nje popull te fuqishem e zemer- 
gur, edhe pse numri i tyre ishte i vogel: 
"Ne po te rrefejme sakte feshtjen e tyre. 
Ata ishin disa djelmosha, kishin besuar 
Zotin e tyre, e Ne atyre edhe me ua shtu- 
am bindjen.Edhe i forcuam zemrat e tyre 
(i beme te qendrueshem), saqe, kur u 
ngriten, thane: "Zoti yne eshte Zot i qie- 
jve e i tokes, nuk adhurojme ndonje zot 
tjeter perve9 Tij", pse atehere do te tho- 
shim dicka shume mizore!"Keta, populli 
yne, ka besuar zota te tjere perve9 Atij, 
pse pra nuk sjellin ndonje argument te 
qarte per ata? A ka me mizor se ai qe 
shpif genjeshter ndaj All-llahut?" (Ka- 
ptina El-Kehf, ajeti 13-15.) 



3- Besimi 
ne pavdekesi-perjetesi 

Besimtari i sinqerte forcen e vet e 
fiton nga pavdekesia per te cilen eshte i 
bindur, sepse jeta e tij nuk eshte vetem 
kjo bote e kufizuar ne vende te kufizua- 
ra; jeta e tij eshte e perjetshme, dhe be- 
het vetem nje transferim prej nje vendi 
ne nje vend tjeter. Nje poet thote: 
"Vdekja nuk eshte di9ka tjeter perve9 

nje ekskursioni - udhetimi 
Nga vendbanimi i perkohshem ne ve- 

ndbanimin e perhershem". 

Kemi rastin e ashabit te Pejgamberit 
a.s. - Umejr ibn El-Humam El-Ensarij, i 
cili gjate betejes se Bedrit kishte degjuar 
Pejgamberin a.s. tek u thoshte shokeve 
te tij: "Pasha Ate ne doren e te Cilit 
eshte shpirti im, nuk ka njeri i cili sot lu- 
fton kunder tyre (armiqeve) dhe bie de- 
shmor gjate betejes duke qene ne arenen 
e luftes, perve9se Zoti do ta fuse ate ne 
xhennet", atehere Umejri, pasi degjoi 
keto fjale, tha ne vete disa fjale permes 
te cilave shprehu habine, dhe, kur Pejga- 
mberi a.s. degjoi Umejrin tek peshperi- 
ste, e pyeti: Q'thua, o Umejr? Umejri 
tha: A nuk ka mes meje dhe Xhennetit 
di9ka tjeter perve9se te hyj ne kete bete- 
je, te luftoj kunder tyre e pastaj te vri- 
tem? Pejgamberi a.s. iu pergjigj: Patjeter 
ashtu eshte. Ne ate 9ast Umejri kishte 



28 



dituria islame / 210 




disa hurma ne dore qe po i hante, dhe 
tha: Si mund te' jetoj une derisa t'i ha 
keto hurma?! Me te vertete eshte jete e 
gjate! E Umejri i hodhi hurmat nga dora 
dhe pernjehere hyri ne mejdanin e luftes, 
duke thene: 
"Te Zoti shkohet duke vrapuar pa fu- 

rnizim-pajisje 
Pervec me devotshmeri dhe vepra te 

mira 
Dhe me durim per Mr te Zotit duke luftu- 

ar 
Sepse cdo furnizim tjeter eshte objekt 

shkaterrimi". 

4- Besimi ne caktimin e Zotit 

Besimtari i sinqerte forcen e vet e 
fiton nga caktimi i Zotit per te cilin eshte 
i bindur; ai eshte i bindur se cfaredo qe 
t'i ndodhe atij, eshte me Lejen e Zotit 
xh.sh. Gjithashtu eshte i bindur se, sikur 
te gjithe njerezit dhe xhindet te bashko- 
hen, ne menyre qe t'i bejne dobi, nuk 
mund t'i bejne asnje dobi, pervec asaj qe 
ka caktuar Zoti, po, edhe nese bashko- 
hen qe t'i bejne dem, nuk mund t'i bejne 
gje pervec asaj qe ka caktuar Zoti xh.sh.: 
"Thuaj: "Ne nuk na godet asgje tjeter, 
pervec cka na eshte caktuar nga All- 



llahu; Ai eshte ndihmetar yni". Prandaj, 
vetem All-llahut le t'i mbeshteten bes- 
imtaret." (Kaptina Et-Tevbe, ajeti 51.) 

Besimtari eshte i bindur se furnizimi 
(rresku) i tij eshte i caktuar nga Zoti, se 
jeta e tij eshte e kufizuar dhe se askush 
nuk mund te nderhyje ne mes tij dhe asaj 
qe ka caktuar Zoti per te si furnizim 
(rresk), dhe as te pakesoje nga jeta e tij 
ate qe ia ka caktuar Zoti. Ky itikat apo 
kjo bindje besimtarit i jep nje vetebesim 
te pakufishem dhe nje force e cila mbi- 
zoteron ndaj cdo force njerezore. Ka ra- 
ste kur myslimani ka dale nga shtepia e 
tij me qellim qe te shkoje ne lufte per hir 
te Zotit, dhe gjate rruges, i kane dale nje- 
rez qe jane munduar ta frikesojne, duke 
ia permendur femijet dhe kujdesin ndaj 
tyre. Mirepo, ai ua kthente: Ne kemi 
obligim qe t'u nenshtrohemi urdhrave te 
Zotit, ashtu si? na ka urdheruar Ai, kurse 
Ai do te perkujdeset per furnizimin tone, 
ashtu sic na ka premtuar. 

Ali ibn ebi Talib, kur hynte ne beteje, 
thoshte: 

"Nga cila dite une iku nga vdekja? 
Nga dita qe nuk eshte caktuar apo nga 

dita qe eshte caktuar? 
Nga dita qe nuk eshte caktuar, nukfrike- 

sohem, 



Kurse nga dita e caktimin, nuk te shp'e- 

ton dot frika ". 

Ai qe eshte i bindur se momenti i 
vdekjes eshte i caktuar, se furnizimi 
(rresku) eshte i garantuar dhe se te gjitha 
ceshtjet jane ne Dore te Zotit, Ai (Zoti) 
vepron dhe cakton sipas deshires se Tij, 
e po si mund te frikesohet nga vdekja ai 
qe mbron te drejten e vet, te drejten e 
popullit te vet dhe vepron sipas asaj qe 
ka obliguar Zoti xh.sh.?! 

Myslimanet ne fdlim te formimit dhe 
zhvillimit te tyre ua mesyne shume 
mbreterive dhe vendeve te ndryshme per 
t'i cliruar, me se ata i mahniten shume 
njerez te mencur dhe te dijshem me ve- 
primet e tyre, si arrinin te triumfonin 
ndaj tyre, saqe udheheqja e tyre arriti 
prej Endeluzise e deri tek Muri kinez, 
edhe pse numri i ushtareve dhe armatimi 
i tyre ishte modest. Pra, s'ka dyshim se 
bindja e tyre e thelle ne percaktimin 
(Kadane dhe Kaderin) e Zotit, ishte nje 
ndihmese e madhe per ta. 

Kjo bindje e thelle perforcoi disa nje- 
rez qe te qendronin trimerisht para ush- 
trive te shumta, te cilat benin komplote 
dhe intriga te ndryshme, mirepo me ven- 
dosmerine dhe bindjen e tyre te thelle, 
ato u zmbrapsen. 

5. Besimi ne vellazeri 

Besimtari i sinqerte forcen e vet e 
merr nga vellezerit e tij besimtare, sepse 
ai e ndien qe ata jane ne ndihme te tij 
dhe ai eshte ne ndihme te tyre. Nese nuk 
eshte i pranishem, kujdesen per te; nese 
ka veshtiresi, mundohen t'ia lehtesojne 
ate; nese mbetet i vetmuar, e shoqerojne; 
nese devijon rrugen, ia terheqin veme- 
ndjen; nese demoralizohet, i japin force 
dhe kuraje. Pra, gjithhere ka ndjenjen se 
nuk eshte i vetmuar po pas vetes ka nje 
grup te madh njerezish, te cilet e perkra- 
hin perderisa ai qendron ne rruge te 
drejte. Pejgamberi a.s. ka bere nje ngja- 
shmeri ne mes forces se besimtarit me 
vellezerit e tij besimtare dhe nje tulle ne 
nje mur te fuqishem, duke thene: "Besi- 
mtari per besimtarin eshte sikurse tullat 
ne mur qe perforcojne njera-tjetren"; nje 
tulle e vetme eshte e dobet, mirepo, nese 
ajo vendoset ne mur, atehere behet e fo- 
rte, sepse lidhet me tullat e tjera dhe be- 
het pjese e nje teresie te pandashme, e 
cila nuk mund te rrenohet lehte, pra kete 
force ajo e fiton atehere kur vendoset ne 
mur dhe lidhet me te tjerat. 

Nga gjuha arabe: 
Vedat Shabani 



dituria islame / 210 



29 



Qasje 



Qendrimi Islam ndaj terrorizmit 



Sheuki Abduj-Lgtif Ejjub 

Terrorizem do te thote perhapje 
e frikes dhe e pasigurise ne 
mes njerezve, duke e paraqitur 
situaten te tendosur dhe te rre- 
zikshme per jeten dhe sigurine e tyre. 
Kjo pune eshte kriminale, Islami e refu- 
zon ate me te gjitha format dhe ngjyrat e 
tij. Terrorizmi eshte veper e njerezve te 
prishur dhe mendim i cili mbjell meri 
ndermjet njerezve.. 

Para se te flasim per kete dukuri te 
rrezikshme, eshte mire te zberthejme ku- 
ptimin e fjales "irrhab" terorizem, ngase 
kjo shprehje eshte e vonshme, megjithe- 
se edhe ne fjaloret e vjeter te gjuhes 
arabe eshte permendur simbolikisht, pa 
ndonje rendesi te madhe. Fjala "Err-rru- 
hbe"permendet edhe ne Kuran, por me 
disa kuptime, njeri prej tyre "frike". Ne 
Kuran thuhet: "O bijte e Israilit, Kujtoni 
(te jeni mirenjohes per) te mirat e Mia, 
te cilat jua dhurova juve, dhe zbatoni 
premtimin qe me keni dhene Mua. Une 
zbatoj ate qe premtova, dhe te me kini 
frike vetem Mua". (Kur'an: sure Beka- 
re, 40).' 

Edhe ne nje ajet tjeter permenden 
frikesimi dhe tmerri: "Ai (Musai) tha: 
"Hidhni ju! E kur hodhen ata (shkopinj 
e litare), magjepsen syte e njerezve, i fri- 
kesuan ata dhe sollen nje magji te ma- 
dhe". (Kur'an: sure A'raf, 116). 

Fjala terrorizem ka ardhur ose eshte 
permendur me nje rast tjeter ne Kuran si 
"tmerr" ne disa shprehje terminologjike 
ushtarake, per te mos i bere zullum nje- 
ri-tjetrit. Per kete ne Kuran thuhet: "E ju 
pergatituni sa te keni mundesi force 
(mjete luftarake) e kuaj te caktuar per 
beteje kunder atyre (qe tradhtojne) e me 
te, (me pergatitje) Ta frikesoni armikun 
e Allahut, armikun tuaj dhe te tjeret, te 
cilet ju nuk i dini". (Kuran: sure Enfal, 
60). 

Asambleja e jurisprudences islame, 
prane Liges Boterore Islame, terrorizm- 
in e ka perkufizuar ne kuader te dekla- 
rates se Mekes te shpallur ne ciklin e 16 
te saj ne Meke, qe u zhvillua me 5-10 
janar 2002. 



Njeriu ne islam ka respektin 
dhe shenjterine e tij, 
i gjalle dhe i vdekur 

Ai tubim i mbajtur ne Meke, terrori- 
zmit i dha kete perkufizim: Terrorizmi 
eshte armiqesi qe bejne individ dhe 
grupe, ose edhe (armiqesi) shteterore 
(d.m.th. se ka terrorizem shteteror). Ky 
perkufizim perfshin te gjitha llojet e fri- 
kesimit, maltretimit, kercenimit me vra- 
sje pa te drejte dhe ato qe lidhen me 
krimin, si dalje ne rruge per te pla9kitur, 
ose maltretim i njerezve te pafajshem, 
kalimtare rasti. Cdo veper e dhunshme 
ose kercenuese eshte zbatim i projektit 
kriminal, qofte individual a ne grup, qe 
ka per qellim futjen e tmerrit tek njerez- 
it ose perhapjen e crregullimeve ne cdo 
vend, ose paraqitjen e rrezikut te njerez- 
ve per jeten apo lirine e tyre. Gjithashtu 
demtimi i mjedisit, i prones, qofte indi- 
viduale qofte shoqerore, apo mbjellja e 
frikes ne vende turistike shteterore. Te 
gjitha keto jane forma te agresionit dhe 
degjenerimit, te cilat i ka ndaluar Islami, 
duke ua terhequr verejtjen qe te mos 
ndodhin ato gjera, ngase ato jane shenje 
e rrenimit qe demton qytetarin dhe ven- 
din. Ne lidhje me kete, Allahu i Lartesu- 
ar ne Kuran thote: "E mos bej te keqija 
ne toke, se Allahu nuk i do ?rregullue- 
sit". (Kuran: sure El-Kasas, 77). 

Realiteti dhe historia 

vertetojne tolerancen me te 

tjeret ne sjellje, qofte ne 

paqe apo edhe ne lufte 

Njeriu ne Islam ka respektin dhe she- 
njterine e tij, si i gjalle ashtu edhe i vde- 
kur. Pra nuk duhet shikuar me urrejtje 
per shkak te besimit tjeter, ngjyres apo 
vendit tjeter. Allahu i Lartesuar ne Ku- 
ran thote: "Ne, vertet nderuam pasard- 
hesit e Ademit (njerezit), u mundesuam 
te udhetojne hipur ne toke e ne det, i 
begatuam me ushqime te mira, i vlere- 
suam ata (i lartesuam) ndaj shumices se 
krijesave qe Ne krijuam." (Kur'an: sure 
El-Isra, 70). 

Njeriu e meriton kete respekt dhe 
shenjteri, ngase Allahu e ka krijuar dhe i 
fryu nga shpirti i Tij : "Kur e bera (e kri- 
jova) ate, i fryva nga shpirti Im". (Kur- 
an, sure Hixher, 29). Dhe e ka bere ate 




meritor - kompetent per halifat. Kurani 
ne lidhje me kete thote: "(Kujto Muha- 
med) Kur Zoti yt u tha engjejve: Une po 
krijoj - po bej nje perfaqesues ne toke". 
(Kuran: sure El-Bekare, 30). (Rrethketij 
ajeti dua te bej nje sqarim, sepse mendoj 
qe ka interpretime te gabuara dhe nuk 
jane raste te rralla te thuhet se njeriu 
eshte mekembes i Zotit ne toke, kjo 
shprehje nuk eshte me vend, ngase Zoti 
nuk ka mekembes). 

Dhe ate (njeriun) e ka bere zoterues- 
sundues te gjithesise, dhe ia ka nenshtru- 
ar c'ka ne qiej e ne toke: "Dhe per ju ne- 
nshtroi gjithe c' ka ne qiej dhe 9' ka ne 
toke, njemend per njerezit qe mendojne 
me thelle, ne keto ekzistojne argumen- 
te". (Kuran: sure, El-Xhathije, ajeti 13). 

Nuk ka dyshim se historia dhe reali- 
teti jane formule qe vertetojne, se mysli- 
manet respektojne lidhjet e tyre me te 
tjeret ne te dy rastet, ne paqe dhe ne lu- 
fte, sikur i obligon vllazerimi njerezor, 
te cilit Islami i vuri bazat e pergjegjesise 
dhe pasimit, i obligoi ata te mos i kalo- 
jne kufijte e meshires dhe humanizmit, 
edhe me armiq dhe robe lufte, myslima- 
net jane sjelle ne menyren me te bute e 
humane, ngase humanizmi e ngre njeri- 
un dhe ia ndalon 9do gje qe shkel nderin 
e njeriut. 

Islami ndalon 
te gjitha llojet e agresionit 

Nuk fshihet tek njerezit me ndjenja 
dhe mendje te shendoshe fakti se Islami 
e ka ndaluar agresionin me derdhjen e 
gjakut te njerezve, nderin e tyre dhe pa- 
surine e tyre- pa dallim-ngase respekti i 



30 



dituria islame / 210 



njeriut ne Islam eshte' i barabarte. Ne 
Kuran thuhet: "Dhe mos mbytni njeriun 
mbytjen e te cilit e ka ndaluar Allahu 
(pervec me drejtesi-qe e kerkon Sheria- 
ti). E kush mbyt pa te drejte (pa faj), 
kujdestarit te tij Ne i kemi dhene te dre- 
jte (te kerkoje drejtesine), e ai te mos e 
kaloje kufirin ne mbytje derisa eshte 
ndihmuar (prej Zotit)" (Kuran: sure El- 
Isra', 33). 

Zoti xh.sh. e cmon njeriun dhe ne Ku- 
ran thuhet edhe: "Ne u caktuam atyre ne 
te (ne Tevrat) kundermasat ndeshkuese: 
Njeriu (mbytet) per njeriun, syri per sy- 
rin, hunda per hunden, veshi per veshin, 
dhembi per dhembin, por edhe plaget 
kane kundermase. E kush e fal ate (hak- 
marrjen), ajo eshte shpagim (nga meka- 
tet) per te. E kush nuk vendos sipas asaj 
qe e zbriti Allahu, ata jane mizore". 
(Kuran: sure El-Maide, 45). 

Abdullah ibni Omeri r.a. thote se Re- 
sulullahi s.a.v.s. ka thene: "Ai qe ngre 
armet kunder nesh, nuk eshte nga ne". 
(Transmetuar nga Buhariu dhe Musli- 
mi). 

Ne kete hadith Resulullahi e sqaron 
se me bartjen apo ngritjen e armes per te 
frikesuar nje njeri ne token e Allahut, 
qofte mysliman ose jomysliman, ai e 
zhvesh veten nga laku i Islamit. Kjo do 
te thote se derisa te perhapet siguria ne 
rruzullin tokesor, eshte ashpersuar (duh- 
et te jete i ashper) ndeshkimi, per te 
gjithe ata qe nxitojne te perhapin frike e 
pasiguri ne toke dhe e keqtrajtojne nje- 
rezimin ne pergjithesi. Allahu i Larte- 
suar shume qarte flet per ndeshkimin e 
atyre qe ndjekin kete rruge te trishtimit 
te njerezve. Ne Kuran thuhet: "Ka ndon- 
je nga njerezit qe fjala e tij te mahnit, 
por vetem ne kete bote (sepse ne beten 
tjeter gjykon Ai qe i di te fshehtat), dhe 
per ate qe ka ne zemren e tij, e paraqet 
Allahun deshmues, e ne realitet ai eshte 
kundershtari me i rrepte. E posa te kthe- 
het ai ne toke, vepron te beje shkaterrim 
ne te, te asgjesoje te korrat (mbjelljet) 
dhe gjallesat. E Allahu nuk e do crregul- 
limin (fesadin). Dhe kur i thuhet atij: 
"Ki frike Allahun!", ate e kap eufori per 
pune mekati. Shtrat i shemtuar eshte qe 
i takon atij (xhehenemi)." (Kuran: sure 
El-Bekare, 204-206). 

Sheriati islam shqyrton sherrin e atij 
qe hulumton fshehtesite e te tjereve dhe 
refuzon pasojat nagative rrenuese qe 
sjell ajo. Ajo permban rrezik ne vete. 
Per kete Allahu i Lartesuar thote: "Ru- 
ajuni nga e keqja (nga denimi) qe nuk i 
godet vetem ata qe bene mizori prej jush 



(por edhe te miret), dhe ta dini se Allahu 
eshte ndeshkues i rrepte." (Kuran: sure, 
Sure El-Enfal, 25). 

Toleranca islame dallon nga te tjerat 
per sa i perket respektit ndaj njeriut, cili- 
do qe te jete, dhe urren fanatizmin e da- 
llimet racore. Prandaj eshte angazhuar e 
i ka dhene rendesi te madhe jetes se qete 
te te gjitha pakicave jomyslimane qe je- 
tojne ne mesin e myslimaneve. Prandaj i 
ka urdheruar myslimanet t'i respektojne 
ata, te jene te lire e te sigurt pa frike, si 
ne shtepite e tyre, ne pronat, po edhe ne 
objektet e tyre fetare. Islami i trajton te 
barabarte te gjithe qytetaret e vet. Mysli- 
manet, aty ku jane shumice, i ka urdhe- 
ruar te sillen mire me ta dhe t'u bejne 
mire atyre, derisa te jene edhe ata bren- 
da suazave te degjimit te urdhrave shte- 
terore. Ne lidhje me kete, i Lartesuari 
thote: "Allahu nuk ju ndalon te beni 
mire dhe te mbani drejtesi me ata qe nuk 
ju luftuan per shkak te fese, e as nuk ju 
debuan prej shtepive tuaja; Allahu i do 
ata qe mbajne drejtesine." (Kuran: sure 
El-Mumtehin, 8). 

Sheriati islam e ka bere obligim kom- 
pensimin, nese vritet ndonje jomysliman 
pahiri, dhe ka ndaluar t'i behet cfaredo 
demi njeriut ne pergjithesi. I Lartesuari 
thote: "Thuaj: Zoti im ndaloi vetem te 
keqijat e turpshme, le te jene te hapeta 
ose te fshehta, ndaloi mekatin, ndaloi 
shtypjen e tjetrit pa te drejte, ndaloi t'i 
beni Allahut shok pa pasur per te kurr- 
fare argumenti, dhe ndaloi te thoni per 
Allahun ate qe nuk e dini se eshte e ver- 
tete". (Kuran: sure El-Araf, 33). Nga 
Abdullah ibni Mesudi transmetohet se 
Pejgamberi a.s. ka thene: "Kush mund- 
on nje jomysliman (pa te drejte vetem 
pse nuk eshte mysliman), une do te ngri- 
hem kunder tij ne Diten e Gjykimit, e 
kunder kujt ngrihem une, ai ka per te hu- 
mbur (gjykimin)". (Transmeton Buha- 
riu). 

Per te vertetuar mbrojtjen e jomysli- 
maneve, Pejgamberi a.s. ka lajmeruar: 
"Ai qe ben agresion ndaj tyre me mbyt- 
je apo grabitje te dickaje, eshte i privuar 
nga Xhenneti, qe eshte deshire e cdo 
myslimani." 

Po ashtu Abdullah ibni Omeri trans- 
meton hadithin se Pejgamberi a.s. ka 
thene: "Ai qe vret nje njeri qe eshte ne 
marreveshje (ne mbrojtje te shtetit is- 
lam), nuk do te ndieje eren e Xhennetit". 
(Transmeton Buhariu). 



Dallimi ne mes xhihadit 
dhe terrorizmit 

Nuk ka dyshim se historia dhe ndod- 
hite vertetojne plotesishte tolerancen 
islame ndaj te tjereve. Argumenti me i 
madh per kete eshte miresjellja me fjale 
e me veper me te tjeret, si ne paqe ashtu 
edhe ne lufte. 

Kjo eshte thirrja e Islamit qe u ben 
pasuesve te tij, thirrje e qarte per ngritje 
te flamurit te paqes, dashurise dhe vel- 
lazerimit. Ne lidhje me kete, i Lartesuari 
thote: "O ju qe besuat, hyni ne Islamin e 
teresishem (perqafoni fene islame ne te- 
resi), e mos ndiqni rrugen e djallit, sepse 
ai eshte armiku juaj i hapet." (Kuran: 
sure El-Bekare, 208). 

Dhe ky eshte ballafaqim hyjnor per 
Pejgamberin e Islamit, udheheqes i mys- 
limaneve, per te shpejtuar nga paqja, ne- 
se armiqte anojne. I Lartesuari thote: 
"Ne qofte se ata anojne nga paqja, ano 
edhe nga ajo, e mbeshtetu ne Allahun. 
Ai eshte qe degjon dhe di." (Kuran: sure 
El-Enfal, 61). 

Nuk ka dyshim se Islami ka ardhur 
per te forcuar bazat e drejtesise, dashuri- 
se dhe meshires per te gjithe njerezit. I 
Lartesuari ka sqaruar qellimin e dergim- 
it te Muhamedit a.s., duke thene: "E Ne 
te derguam ty (Muhamed) vetem si me- 
shire per te gjitha krijesat". (Kuran: sure 
El-Enbija, 107). 

I Lartesuari vazhdon per te vertetuar 
qellimin e dergimit te Muhamedit a.s. si 
meshire per gjithe boten, dhe thote: "Ata 
qe pasojne te derguarin (Muhammedin), 
Pejgamberin analfabet (qe nuk di te 
shkruaje as te lexoje), te cilin e gjejne te 
shkruar tek ata ne Tevrat dhe ne Inxhil, 
e qe i urdheron ata per gdo te mire dhe i 
ndalon nga cdo e keqe, u lejon ushqimet 
e kendshme dhe u ndalon ato te pakend- 
shmet, dhe heq nga ata barren e rende te 
tyre dhe prangat qe ishin mbi ta. Pra, ata 
qe e besojne ate, e nderojne dhe e ndih- 
mojne me driten qe iu zbrit me te, te 
tillet jane te shpetuarit." (Kuran: sure El- 
A'raf, 157). 

Ja, ky eshte Pejgamberi i ymetit, qe 
zbatoi Sheriatin e Zotit te Tij, e forcon 
ne shpirtrat e shokeve te tij, te urrejne 
luften, pervef ne raste kur eshte e domo- 
sdoshme. Pejgamberi a.s. thote: "Mos e 
deshironi te takoni armikun, po nese e 
takoni ate, te kini durim." (muttefekun 
alejhi). 

Me gjithe keto tekste shume argu- 
mentuese, te cilat bejne thirrje per paqe 
e shpetim, po edhe realiteti i myslimane- 
ve ne te kaluaren dhe te tanishmen, - te 



dituria islame / 210 



31 



gjitha keto e forcojne madheshtine e 
Islamit dhe tolerancen e tij. Megjithate, 
gjejme meri e urrejtje te fshehte, e cila i 
leviz armiqte e Islamit, ne menyre qe 
ashtu te arrijne ta shemtojne bukurine e 
tij (te Islamit) dhe platformen e tij, e ata 
jane sidomos sionizmi boteror dhe ndih- 
mesit e tij nga armiqte e Islamit, te cilet 
Islamin dhe myslimanet e cilesojne si 
burime terrorizmi, padrejtesisht dhe ar- 
miqesisht, ngase terrorizmi eshte pjelle e 
tyre! 

E ne nga kendi yne, i pyesim ata se si 
e quajne ate qe po ndodh per cdo dite, 
gjakderdhjen e te pafajshmeve, okupim- 
in e tokave, shkeljen e te drejtave te 
njeriut, shkeljen e nderit, mbytjen e fem- 
ijeve, grave, pleqve e te rinjve dhe futjen 
e frikes e shqetesimit tek njerezit per 
sigurine e tyre 

Si e quajne ate qe po ndodh ne Irak, 
Afganistan dhe ne vende te tjera? A 
eshte kjo drejtesi, paqe dhe demokraci, 
per se me plot gojen therrasin gjitha- 
ndej? 

Nuk ka dyshim se ata i kane ndry- 
shuar terezite dhe e kane bere te verteten 
te pavertete dhe te paverteten te vertete. 
Ate po e shohim tani ne Palestine, Irak, 
Afganistan etj. Shohim edhe perpjekje te 
nderhyrjes ne punet e te tjereve, qofte te 
shteteve a te popujve. Ka perpjekje per 
t'u imponuar porosite e tyre; plackitja e 
vlerave te tyre sipas nesh eshte terror- 
izem i vertete, qofte ai individual, kolek- 
tiv apo shteteror. 

Ata kenaqen me ate qe kane arritur ta 
cilesojne terrorizem xhihadin e shteteve 
te dobeta, te cilat mbrojne nderin e tyre 
dhe token e tyre. 

Xhihad eshte t'i kundervihesh 
zullumit dhe armiqesise 

Le ta dine, nese nuk e kane ditur, se 
dallimi eshte shume i madh dhe i gjere 
ndermjet xhihadit, i cili eshte vetembroj- 
tje, kundervenie NDAJ zullumit e armi- 
qesise, dhe terrorizmit te vertete. Ajo qe 
shohim ne pamjen e tij, eshte perhapja e 
frikes dhe pasigurise, vrasja e te pafajsh- 
meve, derdhja e gjakut te njerezve te 
ndershem e te devotshem, perpjekje per 
dominim mbi te tjeret dhe shterja e mje- 
teve te tyre e pla9kitja e pasurise se tyre. 

Xhihadi i ligjshem eshte bere per te 
mbrojtur vatanin nga ata qe synojne 
okupimin (po edhe nese jeni te okupuar, 
duhet te beni detyrimisht xhihad per t'u 
liruar nga okupatori). Xhihadi eshte i le- 
juar edhe kunder atyre qe i shkelin kon- 
tratat (mareveshjet e lidhura). Gjithashtu 



eshte i lejuar per te perkrahur dhe mbro- 
jtur vendet e shenjta qe jane per adhu- 
rim, qofshin islame ose joislame. I 
Lartesuari, ne lidhje me keto qe u thane 
deri ketu, thote: "Atyre qe po sulmohen 
me lufte, u eshte dhene leje te luftojne, 
per shkak se u eshte bere e padrejte, e 
Allahu ka fuqi per t'iu ndihmuar atyre 
(muslimaneve). (U lejuan te luftojne). 
Ata, te cilet thane: Allahu eshte Zoti 
yne! U debuan prej shtepive te tyre pa 
kurrfare te drejte. E sikur Allahu te mos 
i zmbrapste disa me disa te tjere, do te 
rrenoheshin manastiret, kishat, sinago- 
gat e edhe xhamite, ne te cilat permendet 
shume emri i Allahut. E Allahu patjeter 
do ta ndihmoje ate qe ndihmon rrugen e 
Tij, se Allahu eshte shume i fuqishem 
dhe gjithnje triumfues. (Ai ndihmon) ata 
te cilet, kurNe u mundesojme vendosjen 
ne toke, e falin namazin, japin zeqatin, 
urdherojne per te mire dhe largojne prej 
se keqes. Allahut i takon perfundimi i 
ceshtjeve". (Kur'an: sure El-Haxh, 39- 
40). 

Mbrojtja e vendeve te adhurimit jois- 
lam tregonte qarte tolerancen islame, se 
Island nuk urren askend pse nuk e beson 
Islamin ose pse nuk hyn ne te, po, per- 
kundrazi, i mbronte ata qe refuzuan t'i 
pergjigjeshin thirrjes se tij, e keshtu me 
radhe. 

Islami i obligon pasuesit e tij per edu- 
kate njerezore edhe ne gjendje lufte, 
ndalon vrasjen e te pafajshmeve ne per- 
gjithesi, dhe sidomos vrasjen e pleqve, 
grave, femijeve dhe prifterinjve. Gjitha- 
shtu ndalon te ndiqen nga pas ata qe ikin 
nga fushebeteja, ose vrasjen e atyre qe 
dorezohen, ndalon keqtrajtimin e robe- 
rve dhe i ndalon qe myslimanet te bejne 
si te tjeret, d.m.th. te mos masakrohen 
trupat e te vrareve, te mos asgjesohen te 
mbjellat, frutat, te mos behen rrenime a 
shkaterrime te shtepive, instuticioneve, 
ose te infrastruktures ne pergjithesi, nga- 
se ajo konsiderohet shkaterrim ne toke. 




Abdullah ibni Omeri r.a. thote: "Nje 
grua u gjet e vrare ne nje lufte, ku ishte 
edhe Resulullahi s.a.v.s.,ai e urrejti ate 
vrasje dhe ndaloi vrasjen e grave dhe fe- 
mijeve". (Transmeton Buhariu). (Kjo ka 
qene pas luftes ne Hunejn me fiset He- 
vaz, Xhushem, Thekif e fise te tjera me 
te vogla. Ato fise pesuan disfate nga my- 
slimanet, por nuk u shperndane dhe 
shkuan se bashku ne Taif qe te riorgani- 
zoheshin e t'u kunderviheshin muslima- 
neve perseri. Per kete shkak Pejgamberi 
a.s. u kishte shkuar mbrapa, se perndry- 
she deri ne ate rast nuk kishte ndjekur 
nga mbrapa kundershtaret e tij, e ata ne 
Taif u mbyllen ne keshtjellat e Taifit. 
Gjate rruges Pejgamberi a.s. kishte pare 
ate grua te vrare dhe kishte thene ha- 
dithin e lartpermendur - B.A.) 

Nje ashab, Burejde, thote se, kur nuk 
shkonte vete ne lufte, Pejgamberi a.s. 
emeronte nje udheheqes te ushtrise dhe 
e porosiste te kishte drone e Allahut, po 
i porosiste edhe myslimanet e tjere, duke 
u thene: "Luftoni me Emrin e Allahut 
dhe mos beni (mos masakroni) si te tje- 
ret dhe mos mbytni femije!". (Transme- 
ton Muslimi). 

Lufta ne Islam ben perjashtime nga te 
tjeret, ngase paqja eshte baze dhe lufta 
duhet te kufizohet vetem me luftetaret, e 
kurrsesi nuk ben te pesojne civilet. Pra- 
ndaj nuk lejohet perdorimi i armeve te 
shkaterrimit ne mase, qofshin ato berth- 
amore, biologjike ose kimike, ngase ato 
nuk bejne dallim ndermjet luftetareve 
dhe te tjereve. 

(Ketu do te theksoja se ka individe 
dhe grupe qe, ne emer te Islamit, bejne 
vepra terroriste, por ato nuk perfaqeso- 
jne Islamin. Parimet e Islamit u pane, e 
veprimet e individeve ose grupeve, keto 
jane dicka tjeter, dhe per to nuk duhet te 
njolloset Islami. - B. A.). 

Ne Kuran thuhet: "Ndihmohuni ne 
mes jush me te mira dhe ne te mbara, e 
mosni ne mekate e ne armiqesi." Kuran: 
sure El-Maide, 2). 



Marre nga "Minberul-Islami", 
nr.5, Qershor, 2005. 



Perktheu dhe pershtati 
Bajrush Ahmed 



Te gjitha ajetet kur'anore jane nga perkthimi i 
haxhi Sherif Ahmetit. 



32 



dituria islame / 210 



Raporti i njeriut ndaj Krijuesit: 
revolte apo frike-respekt 



Ajni Sinani 

Legjenda e njohur per Promete- 
un thote se Zeusi, perendia me 
i madh, babai i perendive dhe i 
njerezve, e urdheroi Epimete- 
un, qe ishte i biri i Titan Japet, qe t'i 
jepte cdo qenieje te gjalle armet qe i du- 
heshin per te mbrojtur jeten. Keshtu Epi- 
meteu i pajisi kafshet me thonj, dhembe 
e shkathtesi qe te mbijetonin, por ai beri 
nje gabim sepse harroi njeriun. Raca 
njerezore do te ishte zhdukur sikur te 
mos e ndihmonte Prometeu, vellai i Epi- 
meteut. 

Meqenese nuk kishte mbetur asnje 
arme per njeriun, Prometeu i dhuroi atij 
dicka me te 9muar: trurin. Edhe pse ai i 
dha njeriut zgjuarsine qe te mund te per- 
ballonte armiqte e tij, njerezit perseri vu- 
anin, sepse u mungonte dicka qe te mu- 
nd t'ua bente jeten te mundshme: zjarri. 
Zjarrin e kishin dhe e perdornin vetem 
perendite. Ata donin ta mbanin vetem 
per vete. Sipas ketij miti, titanit Prome- 
te, duke pare se njerezit jetonin ne erre- 
sire e ne te ftohte, i erdhi keq per ta, 
andaj ua rrembeu zjarrin perendive dhe 
ua dha njerezve. Qe atehere filloi epoka 
me e rendesishme per njerezimin. Mire- 



Qyteterimi i vjeter grek marredheniet ne mes njerezve dhe zotave i 
perfytyronte si revolte dhe sfidim. Sipas tij, zotat gjithnje duan ta nen- 
shtrojne njeriun dhe, ne menyre qe ai te mos i gezoje frytet e punes se 
vet, sa here qe ai arrin sukses, zotat e hedhin ne fatkeqesi. Nderkaq, 
njeriu, ne anen t Jeter, i sfidon vazhdimisht zotat dhe, kur bie, ai 
perseri e merr veten dhe vazhdon luften e tij me zotat 



po Zeusi u zemerua per kete "krim"me 
Prometeun dhe me njeriun. 

Meqe tashme nuk mund t'ua merrte 
zjarrin njerezve, vendosi te ndeshkonte 
rende Prometeun dhe njeriun. E rrembeu 
Prometeun dhe e coi ne nje mal te madh 
qe quhej Kaukaz dhe atje e lidhi me zi- 
nxhire, qe te mos levizte. Ngarkoi nje 
shqiponje te madhe qe te hante me^ine 
e Prometeut diten, e cila i rritej perseri 
naten. Kesaj torture te Prometeut, qe 
zgjati 30 vjet, i dha fund Herkuli, qe ish- 
te i biri i Zeusit, hero dhe gjysmeperen- 
di. Ai iu lut Zeusit qe ta lejonte te vriste 
shqiponjen dhe te kepuste zinxhiret qe 
kishin mbajtur te lidhur martirin Prome- 
te. Zeusi ia plotesoi deshiren Herkulit 
dhe e lejoi ta lironte Prometeun. 

Kurse njeriut Zeusi i dergoi Pandoren 
dhe, se bashku me te, i dergoi dhurate 
nje kuti te mbyllur. Kur njeriu e hapi, pa 



se ajo ishte e mbushur me te keqija, te 
cilat dolen nga kutia dhe u shperndane 
ne siperfaqen e tokes, ne menyre qe te 
jene shkak armiqesie dhe trishtim i va- 
zhdueshem per njeriun. Pra, permes ke- 
saj legjende, raportet ne mes njeriut dhe 
zotave jane vleresuar si raporte konkur- 
rence dhe sfidimi midis tyre. 

Nderkaq, krejt ndryshe nga ky mit i 
rreme, sipas doktrines islame njeriu 
eshte i krijuar prej Allahut, cdo gje i 
eshte dhuruar prej Tij, gezon perkrahjen 
e Tij dhe mbeshtetet ne 9do cast te jetes 
tek Ai dhe ne fund i kthehet vetem Krij- 
uesit. Mesimi islam thekson gjithefuqi- 
ne e Allahut. Kurani na flet per meshiren 
e Allahut dhe ve baraspeshen ne mes 
meshires dhe drejtesise se Allahut. Qdo 
sure e Kuranit fisnik dhe cdo veper e be- 
simtarit fillon me "Bismilahirr Rrahma- 
nirr Rrahim", ku jane te permendur 




dituria islame / 210 



33 



emrat e bukur te meshires: err Rrahman 
dhe err Rrahim, e jo emrat e zemerimit. 
Sipas nje hadithi te Muhammedit a.s., 
meshira i paraprin hidherimit te Allahut. 

Njeriu, sipas Islamit, eshte rob dhe 
mekembes i Allahut. Si rob i Allahut, 
njeriu duhet t'i nenshtrohet plotesisht 
vullnetit te Tij, duke pranuar Programin 
Hyjnor qe permban udhezimin dhe drej- 
timin dhe ate ta zbatoje ne jeten e perdit- 
shme, ne menyre qe te fitoje kenaqesine 
ne kete bote dhe shpetimin ne boten 
tjeter. Kurse, si mekembesi i Allahut, 
njeriu duhet te jete aktiv, sepse ka pran- 
uar amanetin qe nuk e pranuan as Toka 
dhe as qiejt. (El Ahzab: 72). 

Kurani na meson se Zoti nuk eshte 
ziliqar ndaj njeriut, sikurse flitet ne le- 
gjenden greke, perkundrazi Zoti, sipas 
Kuranit, eshte shume bujar ndaj njeriut, 
madje Zoti i ka dhene njeriut shume fa- 
vore, duke e lartesuar mbi te gjitha kri- 
jesat e tjera: 

"Ne vertet nderuam pasardhesit e 
Ademit (njerezit), u mundesuam te udh- 
etojne hipur ne toke e ne det, i begatuam 
me ushqime te mira, i vleresuam ata (i 
lartesuam) ndaj shumices se krijesave qe 
Ne krijuam. (El-Isra: 70); 



e ka bere ne formen me te bukur: 

"Vertet, Ne e krijuam njeriun ne for- 
men me te bukur." (Et Tin: 4); 

i ka dhene shpirtin: 

"...dhe kur ta kem persosur ate (nje- 
riun) dhe t'i kem dhene nga ana Ime 
shpirt, ju menjehere peruljuni atij (ne 
sexhde)" (Sad: 72); 

dhe e ka caktuar te jete mekembes i 
Tij mbi toke: "(Kujto Muhammed) Kur 
Zoti yt u tha engjejve: Une po krijoj (po 
percaktoj) ne toke nje mekembes!..." 
(El-Bekare: 30). 

Islami nuk e sheh njeriun si rival te 
Krijuesit apo si nje krijese te pavarur 
prej Tij, qe te mund te zere edhe vendin 
e Krijuesit. Zoti e krijoi njeriun per te 
deshmuar Njeshmerine e Tij dhe per te 
adhuruar vetem Ate. Allahu i eshte drej- 
tuar njerezimit qe ne kohen e shpirtrave, 
me pyetjen: "A nuk jam Une Zoti juaj?" 
dhe njerezit, pa perjashtim, qe te gjithe 
jane pergjigjur: "Po, deshmojme!"(El 
Araf:172). Nepermjet kesaj Po-je, njeriu 
e ka pranuar Allahun si Zot te vetin, ma- 
dje qysh para ardhjes se tij ne kete bote. 

Pra, Zoti ka marre prej shpirtrave te 
njerezve zotimin (mithakun) qe ne boten 
e shpirtrave dhe gjithe njerezimi ka pra- 




nuar Hyjnine e Allahut. Kjo paraqet be- 
selidhjen qe shpirti i secilit njeri ka "ne- 
nshkruar" para Zotit. Secili njeri eshte 
zotuar se do ta njohe dhe se do ta prano- 
je Allahun per Krijues dhe Furnizues te 
tij. Kjo tregon se adhurimi dhe pranimi i 
Krijuesit eshte skalitur ne vete natyren e 
njeriut (el fitrah) qe, ndonese mund t'i 
nenshtrohet harreses, egoizmit dhe pasi- 
onit, megjithate eshte i pranishem ne ze- 
mren e cdo njeriu. 

Sipas Islamit, mekati dhe renia e nje- 
riut vijne, para se gjithash, si pasoje e 
harrimit te ketij zotimi. Qellimi i mesa- 
zhit te Zotit eshte qe t'ia kujtoje njeriut 
zotimin e dhene para se te vinte ne kete 
bote. Mu per kete arsye, ne shume vende 
ne Kuranin fisnik lexojme shprehjen fe 
dhekir: kujtoju atyre. 

Islami i kundervihet teresisht idese se 
rebelimit dhe revoltes ndaj Krijuesit. 
Dyshimi e individualizmi, qe mund te 
shihen ne Greqine e vjeter dhe ne Evro- 
pen pasmesjetare, i pasqyruar ne letersi- 
ne e ketyre periudhave, nuk gjendet ne 
Islam. Ne Islam njeriu nuk konceptohet 
ne natyren e tij titanike ose prometiane, 
qe rebelohet ndaj Vullnetit te Qiellit ne 
menyre heroike. Perkundrazi, madhesht- 
ia e njeriut, sipas mesimit islam, qend- 
ron ne te qenet e tij rob-sherbetor i 
Allahut. 

Prandaj ideja e pavaresise se njeriut 
nga Krijuesi dhe mosnjohja e moszba- 
timi i Urdhrave te Tij, nje trend i sho- 
qerise perendimore, eshte i huaj per 
mesimin islam. Zoti ka permbushur zo- 
timin e tij ndaj nesh duke na dhene fuqi, 
aftesi, udhezim, dhe ka vene 9do gje ne 
sherbim te njeriut, ne menyre qe ai te 
mund ta realizoje rolin e tij prej mekem- 
besi mbi toke. Mbetet ne doren e njeriut 
nese deshiron te jete konsekuent ndaj 
zotimit qe i ka dhene Allahut dhe pra- 
nimit te Njesise se Tij, duke marre per- 
gjegjesi si mekembesi i Allahut ne toke, 
apo te rreshqase ne nje nivel edhe me te 
ulet se kafshet. (El Araf: 179). 

Madheshtia njeriut nuk i vjen prej vetes 
dhe prej te qenit i pavarur, por prej te qenit 
krijese, sherbetor dhe mekembes i Tij. 

Pikerisht prandaj Muhammedi a.s. 
nuk lartesohet nga myslimanet ne nive- 
lin e Hyjit, ose ne nivelin e birit te Hyjit, 
sikurse bejne te krishteret me Isain a.s. 
(hasha lilah, Allahu na ruajtte!) por kon- 
siderohet rob-sherbetor dhe i derguari i 
Allahut. Kjo eshte shkalla me e larte qe 
mund te arrije njeriu. Ketu qendron gji- 
the madheshtia e Islamit karshi doktri- 
nave dhe feve te tjera. 



34 



dituria islame / 210 



Veshtrim 



Veshtrim krahasues ne mes drames 

Sejdi Jahja te Sami Frasherit dhe 

Princeza e Andaluzise te Ahmed Sheuki-ut 



Ismail Ahmedi 

Per veprimtarine e Sami Frashe- 
rit, e cila eshte shumedimensi- 
onale: gjuhesore, filologjike, 
leksikografike, historike, gjeo- 
grafike, publicistike, letrare etj., jane 
shkruar shume studime, vleresime dhe 
artikuj te ndryshem, si ne gjuhen shqipe, 
ashtu dhe ne gjuhe te tjera. Por, megji- 
thate, per vepren e tij te thelle e te shu- 
manshme, ka mbetur ende per t'u thene. 
Veprimtarine e tij krijuese Samiu e 
kishte filluar qe ne moshen 21 vjec, me 
1872 ne Stamboll, duke botuar ne gjuh- 
en turke-osmane vepren letrare-romanin 
Taassuk-i Tal'at ve Fitnat.' Nderkaq, ve- 
prat letrare - dramat: Besa, Sejdi Jahja 
dhe Gave, te perkthyera tani edhe ne 
gjuhen shqipe, Samiu i kishte botuar ne 
vitet 1874-1876. Ne te gjitha keto vepra, 
ashtu si dhe ne gjithe krijimtarine e tij, 
shihet talenti krijues i Samiut. 

Drama Sejdi Jahja 2 e Sami Frasherit, 
e botuar me 1875 ne Stamboll dhe e per- 
kthyer tash vone ne shqip, paraqet nje 
gjeresi dhe nje thellesi shprehese te rra- 



TiUiSIl i m-ii:ii[iaii[ 




~fM ^,'j a sLi ^Si' 
1TVT 

I ll .Hi-:.! \X, III! 

SEYDl YAH VA 

Ri^ f^Mldmi ib^rel facia 
Muhairiri: $emstttin Sjimt 

I si w ti b u ( 



Ballina e drames "Sejdi Jahja" 
te Sami Frasherit, botuar ne Stamboll me 1875 



lie, nje shumesi kuptimore te qenesish- 
me mbi historine e Spanjes arabe te 
shek. XI. Ngjarja e saj eshte marre nga 
historia e qendreses dhe tragjikes arabe 
ne Spanje, me saktesisht ne Sevilje. Sa- 
miu, duke trajtuar te Sejdi Jahja ne me- 
nyre te lidhur, heroizmin dhe tradhtine, 
deshiron te artikuloje dallimin e tyre te 
tmerrshem, per te theksuar perfundimi- 
sht tmerrin e fatit te popullit, ne gjirin e 
te cilit ndodhen keto ngjarje dramatike. 

Princeza e Andaluzise 1 e Ahmed She- 
uki-ut, neoklasicist arab nga Egjipti, e 
botuar me 1932 ne Kajro, ringjalli epo- 
pene e qendreses heroike te popullit arab 
ne Spanje. 

Ahmed Sheukiu ne kete veper nuk 
ben histori, e as nuk mbeshtetet ne argu- 
mente te mirefillta historike te periudhes 
perkatese. 

Vepra e tij Princeza e Andaluzise, pa- 
ra se gjithash, eshte ngjarje reale dhe 
mesazh i lire artistik. Q' eshte e verteta, 
ai nuk e permbys, dhe as e mohon histo- 
rine, po ka parasysh vetem te verteten e 
rrjedhes historike te shek. XI ne Spanje. 

Ne kete rrjedhe, Ahmed Sheuki, siku- 
rse edhe Samiu, jep nje shembull komp- 
leks dhe te rendesishem. Ai niset nga 
realiteti tragjik i nje kohe mjaft te larget 
- Andaluzia arabe e shek. XI, te cilin e 
gersheton me endrren, qe behet perberes 
thelbor i realitetit te vepres se tij. Me 
fjale te tjera, autori krijoi realitetin qe 
shpreh ne vepren e tij, krijoi ngjarjet, 
personazhet, pastaj, si percaktohen dhe 
ndertohen karakteret ne situatat e skaj- 
shme te luftes per jete a vdekje. Ky mall 
i pashuar per Andaluzine arabe, ky pi- 
kellim per arabet e braktisur, qe kishin 
mbetur ne ato kohe te liga pike e pese, e 
kishin vene ne levizje Sheuki-un, e pa- 
ten mbushur me energji te pashterur per 
te bere nje veper letrare me thurje dra- 
matike, e cila ofron nje histori te tere 
ngjarjesh e perjetimesh. 

Objekt i ketij shkrimi eshte nje vesh- 
trim krahasues ne mes drames Sejdi Ja- 




Sami Frasheri 



hja te Sami Frasherit dhe Princeza e 
Andaluzise te Ahmed Sheuki-ut, dy ve- 
pra keto dramatike, te cilat duken te 
ngjashme, por jo te tilla edhe ne struk- 
turimin e tyre te brendshem. 

Ajo qe, ne pamje te pare, duket se i 
afron, eshte konteksti i tragjedise se 
Andaluzise, i lidhur ngushte me te Sejdi 




JAHJA^ 



Ballina e drames "Sejdi Jahja" 
te Sami Frasherit, perkthyer ne gjuhen shqipe 



dituria islame / 210 



35 




Ahmed Sheuki 



Jahja-se dhe Princeza e Andaluzise, qe 
sjellin para nesh kohet e tmerrit me ma- 
dheshtine e ngjarjeve e lavdite e heron- 
jve, e njekohesisht me to, nje projektim 
te' ketyre ngjarjeve, pare nga njerez me 
talent, si Samiu e Ahmed Sheukiu. Pra, 
ne sistemin e ideve, Samiu dhe Ahmed 
Sheuki-u kane ruajtur identitetin atdhet- 
ar, heroik e tragjik, duke u dhene atyre 
permbajtje dhe funksion semantik. Kjo 
strukture artistike e dramave eshte per- 
caktuar nga koncepti i tyre per te dhene 
tragjedine e Andaluzise se shek.XI per- 
mes fatit te heronjve. Prandaj, ne kete 
beteje te perhershme, ne skemen klasike 
dalin perfundimisht: heronj, tradhtare, 
urrejtje dhe dashuri. Duke trajtuar ne 
menyre te vazhdueshme heroizmin, tra- 
dhtine dhe urrejtjen, Samiu dhe Sheuki- 
u arriten qe tek dramat Sejdi Jahja dhe 
Princeza e Andaluzise, te artikulonin 
tmerrin e fatit te popullit arab ne Spanje. 

Si9 e theksuam, nje veshtrim krahas- 
ues do te luaje rolin e nje identifikimi qe 
nxjerr ne shesh ngjashmerite e organizi- 
mit te krijimeve te brendshme jo aq ide- 
ntike, por ne rastin tone, e perbashketa 
teresisht identike, do te ishte motivi i 
Andaluzise arabe i shek.XI, dhe fakti qe 
secila prej tyre kane nga pese akte. 

Nese do t'i shikojme keto drama nga 
afer, strukturimi i veprave do te na bente 
ta perqendronim vemendjen ne dy drej- 
time per zberthimin e pjeseve dramati- 
ke: 

1. Menyra e veprimeve. 

2. Marredheniet ne mes personazheve. 
1. Menyra e veprimeve krijon nje te- 

resi zinxhirore, 9do hallke e se ciles 



eshte e rendesishme per organizimin e 
ngjarjeve. 

Dramat Sejdi Jahja dhe Princeza e 
Andaluzise fillojne me nje skene kolek- 
tive, ku verehet krenaria ndaj armikut 
spanjoll. Aty artikulohet lavdi i Zotit, 
levdohet fuqia e tyre dhe drejtesia e mi- 
sionit qe i perkasin. Kjo krenari eshte e 
lidhur me ndjenjen e epersise, qe del ne 
pah te te dyja dramat. 

Tek Sejdi Jahja: "Zoti mua me jep 
jete, qe une t'i shpetoj atdhetaret nga 
duart e armiqve! Une, ne beteja, isha me 
shume ne mesin e armiqve se ne mesin e 
shokeve te mi! Sa here u plagosa nga 
shpata dhe plumbat e armikut. Edhe pse 
e desha vdekjen me shume se cdokush 
tjeter, megjithate nuk vdiqa. Me siguri 



Perendia me jep jete qe une ta mbroj qy- 
tetin". 4 

Tek Princeza e Andaluzise krenaria 
shfaqet me fjalet e princezes: "Ti, zoteri 
gjykates, je i brengosur per fatin e Anda- 
luzise, por une te lus te me degjosh, se 
babai im do te pergatitet (dhe ti e di se ai 
eshte plaku i Andaluzise), per t'i sulmu- 
ar perendimoret, ne menyre qe arabet te 
pushojne prej tyre per disa vjet". 5 

Hallka e dyte do te ishte parandjenja 
e rrezikut, qe eshte shfaqur tek te dyja 
dramat, por ne instanca kohore te ndry- 
shme. Tek Sejdi Jahja kjo parandjenje, 
kumtohet shume shpejt me fjalet e Sejdi 
Jahjait, qe ne aktin e pare, pamja e ne- 
nte: 




"Princeza e Andaluzise" te autorit Ahmed Sheuki 



36 



dituria islame / 210 



"Per se duhet vendosur? Une nuk mu- 
nd te vendos per asgje, meqenese jane 
vetem dy mundesi: O te vazhdojme te 
qendrojme te izoluar, o qyteti duhet do- 
rezuar. Vendimi i pare nenkupton vdekj- 
en e te gjithe qytetareve nga uria, ndersa 
i dyti, vrasjen e te gjitheve nga shpata e 
armikut". 6 

Tek Princeza e Andaluzise para- 
ndjenja e rrezikut fillon ne aktin e katert 
me fjalet, me te cilat princeza i drejtohet 
El-Abadijes, gjyshes se saj: 

"Gjyshe, a thua eshte koha qe te me- 
ndoj per martesen time. A s'i sheh ngja- 
rjet ne c'drejtim ecin. Miskinigt, babait 
tim, nuk di prej nga mund t'i vije e keq- 
ja: nga Maroku, i udhehequr nga berberi 
Jusuf ibn Tashefini, apo nga spanjollet, 
me Alfonsin ne krye. Mbreti ne mes 
tyre, gjyshe, eshte sikur gjahu qe ndiqet 
nga te dyja anet"! 7 

Momenti i trete eshte rreziku. 

Tek Sejdi Jahja Zejdi e ka tradhtuar 
vendin e vet, dhe gjithe akti i dyte i dra- 
mes eshte akt qe artikulon kete tradhti. 
Ne anen e armikut, me komandantin e 
ushtrise spanjolle, Zejdi ka hartuar pla- 
net e dorezimit te Sejdi Jahjait. Zejdi 
eshte shitur dhe nuk ka si t'i shpetoje 
teorise vetjake. 

Zejdi eshte paguar pet ta dorezuar ka- 
lane, akti i dyte, pamja e shtate, ku Zejdi 
ka nje monolog te tere: 

"Tani me ka ardhur momenti i fundit. 
O sonte do t'i fitoj njezet mije talire, o 
neser ne mengjes" 8 - dhe ky eshte fundi 
i Sejdi Jahjait. 

Tek Princeza e Andaluzise, fjalet e 
Mutemed ibn Abbadit, mbretit te Sevi- 
ljes, shenojne rrezikun. Akti i katert: "O 
djalosh, po me therret qe te iki? Jo, kjo 
nuk do te ndodhe, sepse luani nuk iken 
dhe as i frikesohet vdekjes. Me thuaj, 
Xheuher, ku jane djelmoshat e Seviljes, 
me saktesisht, ku jane ata tani"?' 

Keshtu ne logun e betejes ushtria ber- 
bere e Jusuf ibn Tashefinit korr fitore 
duke himnizuar atdheun, trashegimine, 
qendresen, fitoren, dhe, mbi te gjitha, 
prijesin e tyre. 

Me pas vjen humbja e pakthyeshme e 
misionit qe heronjte kane marre persiper 
ta realizojne. 

Sejdi Jahjai roberohet dhe dergohet 
ne burgun e Kashtales ne Spanje. 

Renia e tij eshte nje humbje per kom- 
bin dhe shtetin, sepse bie i tradhtuar nga 



te vetet, qe nuk kishin vetedije kombe- 
tare dhe atdhetare. Akti i trete, pamja e 
peste: 

"Po! Na tradhtoi dhe na dorezoi nje 
njeri, per te cilin mendonim se e kemi 
shok! Perndryshe, une, me shoket vend- 
osem qe, o te vdesim nga uria, o nga 
shpata e armikut. Se do te vije puna qe 
ne te vdesim ne keto qeli te erreta, as qe 
kemi mundur ta marrim me mend!" 10 

Ketu eshte bartur drama e tradhtise, e 
cila ne vazhdim do te zhvillohet ne vua- 
jtje, roberi e humbje per heroin dhe pop- 
ullin e tij. 

Tek Princeza e Andaluzise, humbja 
manifestohet me renien e heroit nacion- 
al, Mutemed ibn Abbadit, i cili burgoset 
dhe dergohet ne Agmata te Marokut. 
Kjo humbje pervijohet shume shpejt me 
fjalet e princezes. Akti i peste: 

"Baba, diten qe eshte sulmuar Sevil- 
ja, te pashe duke luftuar vete dhe me pak 
shoke... mirepo ti ishe duke luftuar si 
luani qe mbron viktimen pellembe me 
pellembe... thashe: Une nuk e kam per- 
mbushur detyrimin ndaj vatanit e as nuk 
jam duke mbrojtur shpinen e babait tim, 
ne kete dite te veshtire! E mbulova fy- 
tyren, e mora shpaten dhe fillova luften 
prane teje, derisa nje dore e hekurt m'i 
mbylli syte dhe per nje kohe te shkurter 
u gjenda ne shtepine e nje eprori maro- 
ken"." 

Ketu princeza deshmon te ndodhu- 
ren, dhe merr pjese emocionalisht ne te, 
pa pasur mundesi te nderroje gje, sepse 
ngjarjet kane marre rrjedhen e pakthye- 
shme deri ne burgosjen e heroit kryesor, 
Mutemed ibn Abbadit, mbretit te Se- 
viljes, dhe shperndarjen e ushtrise se tij. 

Vargu i veprimeve perfundon me Fu- 
ndin e heronjve Sejdi Jahja dhe Mute- 
med ibn Abbad, nje fund qe i pergjigjet 
madheshtise se tyre, karakterit dhe din- 
jitetit njerezor e atdhetar. 

2. Marredheniet ne mes personazheve 
do te na detyrojne te ndjekim nje orient- 
im tjeter: respekt dhe urrejtje, qe kane te 
bejne me heroin kryesor. 

Si tek Sejdi Jahja, ashtu edhe tek 
Princeza e Andaluzise, aktin e pare e 
karakterizon respekti i popullit ndaj 
udheheqesit. Ne te dy rastet ata kane 
cilesi te larta njerezore, mendore e fizi- 
ke, per se meritojne dashurine. Por, mbi 
te gjitha, vleresohet misioni i drejte qe 
ata kane marre persiper ta kryejne. Mi- 



repo, sa eshte i madh respekti i popullit 
ndaj udheheqesit, po aq e madhe eshte 
urrejtja midis dy popujve. 

Tek Sejdi Jahja (Akti i katert, pamja 
e pare): "A thua keta njerez ishin te keti- 
lle, te trashe nga mendja e te felliqur, 
edhe kur ishin te lire? Apo u bene te tille 
prej kur humben lirine dhe pasurine e 
tyre." 12 

Urrejtja arabe kunder spanjolleve 
eshte historike dhe e pergjithshme. Ajo 
vjen si pasoje e dhunes, e vrasjeve, e 
shkaterrimeve qe kane ushtruar spanjoll- 
et ndaj tyre. Urrejtja tek Princeza e And- 
aluzise eshte shfaqur ne shkallen e 
shpalljes se luftes nga arabet. Akti i pa- 
re: "Zoterinj, thoni mbretit Alfons ate qe 
degjuat, dhe pershkruani ate qe keni pa- 
re, si dhe bisedoni per gjatesine dhe gje- 
resine e shtetit tuaj. Le ta dine te gjithe 
atje, se luani arab nuk fyhet". 13 

Pra, te dy drejtimet qe krijohen: ai i 
menyres se veprimeve: krenaria, para- 
ndjenja e rrezikut, rreziku, humbja e pa- 
kthyeshme, fundi i heronjve; dhe ajo e 
marredhenieve ne mes personazheve: 
respekti, urrejtja - na bindin per ngjash- 
merite qe ekzistojne ne strukturimin e 
brendshem te pjeseve te ketyre dramave 
te krijuara me fuqine e fjales artistike, te 
Sami Frasherit dhe te Ahmed Sheuki-ut, 
dy krijues te medhenj me fame boterore. 



Fusnotat: 

1. "Dashuria e Talatit me Fitnetin". Ne gjuhen 
shqipe e perkthyen Mehdi Polisi dhe Ruzhdi 
Lata, Rilindja, Prishtine, 1984 (bot. i pare). 
Eshte ribotuar edhe ne Tirane (1994) dhe ne 
Shkup (2002). Se fundi eshte ribotuar me 2004 
nga Shtepia Botuese Logos-A, Shkup ne kua- 
der te vepres se Samiut (gjithsej 20 vepra) dhe 
ketu mban numrin 9. 

2. Shih Sami Frasheri, Sejdi Jahja, Sprint, Prizren, 

2004. (E perktheu ne gjuhen shqipe Raif Mori- 
na). 

3. Ahmed Sheuki, Emiretul-Endulus, Darul- 
Audeti, Bejrut,1981. 

4. Sejdi Jahja, f. 30. 

5. Ahmed Sheuki, Emiretul-Endulus, f. 17. 

6. S. Frasheri, Sejdi Jahja, f.41. 

7. A. Sheuki, Princeza e Andaluzise, f.60. 

8. S. Frasheri, Sejdi Jahja, f. 82. 

9. A. Sheuki, Princeza e Andaluzise, f.68. 

10. S. Frasheri, Sejdi Jahja, f. 1 17. 

11. A. Sheuki, Princeza e Andaluzise, f. 86. 

12. S. Frasheri, Sejdi Jahja, f.139. 

13. A. Sheuki, Princeza e Andaluzise, f.29. 



dituria islame / 210 



37 



Portrete 



Ramadan Agushi 1919-1991 



Mr. Fahrush Rexhepi 

Vendlindja e Ramadan Agu- 
shit, veprimtarit te palodhsh- 
em te Levizjes per Clirimin 
dhe Ribashkimin e Shqipe- 
rise Etnike, eshte fshati Terpeze. 
Eshte lindur ne vitin 1922 ne nje fa- 
milje me tradite bujare e patriotike. 
Gjyshi i tij - Agushi, ishte nenoficer i 
ushtrise osmane ne krahinen e Plav- 
es dhe Gucise. Mori pjese ne lufterat 
e organizuara nga Lidhja Shqiptare 
e Prizrenit kunder ushtrise osmane. I 
ati i Ramadanit, Musliu, mori pjese 
ne kryengritjet e Kosoves gjate vite- 
ve 1908-1912. 1 

Shkollen fillore e mbaroi ne vend- 
lindje, ne shkollen qe ishte ngritur ne 
mes fshatit Ballance-Terpeze dhe 
Zhiti, e cila ishte hapur ne vitin shko- 
llor 1925-1926. Mesimi zhvillohej ne 
gjuhen serbe. 2 

Pas kryerjes se kater klasave te 
shkolles fillore ne Terpeze, Rama- 
dan Agushi u regjistrua ne Medrese- 
ne Private ne Shkup, dhe aty kreu 
vitin e pare. Medreseja, sikur dihet, 
kishte karakter fetar islam. Me vone, 
sipas dates se fletregjistrimit, Rama- 
dan Agushi ishte regjistruar ne me- 
dresene "Isa Beg" te Shkupit, me 30 
shtator1936. 

Ramadan Agushi, gjate ndjekjes 
se mesimeve ne medresene e Shku- 
pit pati rast te njihej me personalitete 
te shumta te kultures e historise dhe 
me veprimtare te njohur te kauzes 
kombetare te popullit shqiptar. 

Gjate periudhes se luftes antifa- 
shiste te vitit 1941-1944, ne kohen e 
Levizjes Nacional-Demokratike 
1944-1947, Ramadan Agushi nuk e 
nderpreu asnjehere angazhimin dhe 
veprimtarine e tij ne perpjekjet per 
clirimin dhe bashkimin e popullit 
shqiptar ne trojet e veta etnike. Ra- 
madan Agushi mesimet e klases se 
katert i ndoqi ne vitin shkollor 1939- 
40. 

Ne kuader te medresese "Isa 
Beg" te Shkupit, funksiononte edhe 
shoqata letrare e nxenesve "Lubot- 
en". Ramadan Agushi, punimin e vet 
te pare letrar ne kuader te shoqates 
"Luboten" e botoi me 14.12.1939. 
Shkrimi kishte titullin "Orlovo gnjez- 
do" (Foleja e shqiponjes), qe ishte 
paralajmerim me domethenie per 
vlerat patriotike te nje luftetari te ver- 
tete per liri dhe te drejta kombetare 
te shqiptareve. 3 



Shkrimin e dyte e lexoi ne shoqa- 
ten "Luboteni" me 31.01.1940, me ti- 
tull "Covecanstvo" (Njerezimi), i cili 
trajtonte tematike te gjere te proble- 
meve te shoqerise njerezore, sidom- 
os ne periudhen e nazifashizmit dhe 
gjate Luftes se Dyte Boterore. Ne 
ate punim kerkuesi spikat edhe rolin 
pozitiv te Islamit ne zhvillimin e sho- 
qerise njerezore duke perfunduar se 
e ardhmja do t'u takoje popujve liri- 
dashes. 4 

Okupimi nazifashist i Kosoves ne 
prill te vitit 1941, Ramadan Agushin 
e gjeti prane familjes ne fshatin Ter- 
peze. Ai, me shoket e tij te ngushte, 
e pritnin me gezim te madh shperbe- 
rjen e Jugosllavise versajase. Ai ne- 
per oda diskutonte shpesh kete 
?eshtje me njerezit e arsimuar, te ci- 
let i kishin kryer medresete ne 
Shkup. Bisedonin per situaten e kri- 
juar, per vendosjen e pushtetit nazi- 
fashist. 

Eshte me rendesi per t'u theksuar 
se tek pjesa derrmuese e medresan- 
teve te shkolluar ne Shkup gjate 
sundimit jugosllav, ndermjet dy lufte- 
rave boterore, per shkak te shtypje- 
ve dhe te padrejtesive qe bente 
regjimi ndaj shqiptareve, ne radhe te 
pare ata u rreshtuan ne partite opo- 
zitare. 

Ramadan Agushi me disa bash- 
kemendimtare, ne mesin e te cileve 
edhe Hysen Terpeza, ishin te intere- 



suar per te formuar institucione shte- 
terore shqiptare, si hapja e shkolles 
shqipe, organizimi i administrates ne 
gjuhen shqipe, emerimi i nepunesve, 
udheheqesve ne bashki, komuna, 
nenprefektura dhe prefektura. Ne 
ate kohe, ne gusht te vitit 1 941 , krye- 
tar komune u emerua Hysen Terpe- 
za, me te cilin Ramadan Agushi 
kishte pikepamje te perbashketa 
rreth ceshtjes kombetare. 

Ramadan Agushi ne fund te vitit 
1941, qe emeruar nepunes i finan- 
cave ne Gjilan, por nuk la anash as 
angazhimin e tij per qellime kombe- 
tare si dhe bashkepunimin e tij me te 
gjithe ata qe ishin per clirimin dhe 
bashkimin e atdheut - te Shqiperise 
Etnike. 5 

Ne fshatin Terpeze, perve? Ra- 
madan Agushit, nder te paret qe fi- 
lluan veprimtarine per organizimin e 
Levizjes antifashiste, ishin: Emin 
Emini, Ejup Salihu, Abdullah Aliu, 
Sulejman Bekteshi dhe patrioti e 
luftetari i dalluar Hysen (Sahit Aliu) - 
Terpeza. Keta ne fillim te vitit 1942, 
permes Shaban Llozanes dhe Ha- 
san Remnikut, vune kontaktet e para 
me Fadil Hoxhen, i cili punonte si 
mesues ne fshatin Hogosht te Da- 
rdanes. Fadil Hoxha ishte nen ndiki- 
min e ideologjise komuniste. 6 

Ramadan Agushi me shoket gjate 
kesaj kohe, krahas puneve financia- 
re dhe puneve te tjera ne organet zy- 



Kbz-ntnijs H]wii«rar= 



Kr 



r-. 



nit 






"^^ " MS anBn e te oilcs -rerte"tobat se i q.ue.i^tirii 3. Habit)— 

^■^ ^aiiiri u^a liatiiKidi .E^ffijanltjnban ejelje morale e ^olitiks -tU mirft 

I li3hohet kjo ^ertlfiiat t'intaroEuemit She K'irirl t,i p*- 



duc \z'\ lig ^c ta liip ne"vo'jQ* 



fi r etar'i Komincs, 
sen ^ahiti Y 




38 



dituria islame / 210 



rtare te pushteti, ne menyre ilegale 
organizoi frontin antifashist kunder 
okupatoreve nazifashiste, natyrisht 
te ndjekur e te vezhguar hap pas ha- 
pi nga armiku. Per okupatoret nazi- 
fashiste, me te rrezikshem ishin 
veprimtaret ilegal qe vepronin legali- 
sht brenda ne organet e pushtetit, ne 
institucionet arsimore e fetare, te 
cilet kishin orientime te pastra 
shqiptare, sic ishin: llaz Agushi, 
Bedri Pejani, Mulla Idriz Gjilani, 
Hysen Terpeza etj. 

Kur u shtrua nevoja per arsimimin 
e popullates, me propozimin e Rifat 
Berishes, Hasan Dylexherit dhe Ka- 
dri Halimit, me 1 korrik 1943, Rama- 
dan Agushi u regjistrua ne kursin e 
larte pedagogjik per mesues, prane 
gjimnazit "Sami Frasheri" te Prishti- 
nes. Kursi zgjaste tre muaj dhe per 
ate kohe ata qe kishin kryer shkollat 
e ndryshme, si Medresene e Madhe, 
ate "Gazi Isa Beg" te Shkupit etj., ku- 
alifikoheshin per profesionin e mesu- 
esise. 

Me kapitullimin e Italise fashiste, 
me 8 shtator 1943, Ramadan Agu- 
shi, ende ishte duke ndjekur kursin e 
mesuesise ne Prishtine. Pas kapitu- 
llimit te Italise, shqiptaret ndiheshin 
me te lire, meqe gjermanet bashku- 
an te gjitha tokat e banuara me shqi- 
ptare ne Shqiperine Etnike. 7 

Me 30 shtator 1943, Ramadan 
Agushi kreu me sukses kursin e larte 
pedagogjik ne normalen "Sami Fra- 
sheri" te Prishtines. Pas perfundimit 
te kursit pedagogjik, sipas dekretit te 
leshuar nga Ministria e Arsimit e 
Mbreterise Shqiptare, Ramadan 
Agushi emerohet mesues ne fshatin 
Novoselle te Pejes, por per nje kohe 
punoi pas dreke edhe ne shkollen e 
Radacit. 8 

Ai ne Peje, gjate kryerjes se dety- 
res se mesuesit, arriti te takohej me 
shume shoke, me te cilet ishte njo- 
hur gjate ndjekjes se kursit ne 
Prishtine, si Beqir Kastrati, Jahja 
Berdynaj, Abas Berdynaj etj. 

Ramadan Agushi, si mesues, ne 
Novoselle gezonte respekt nga te 
gjithe fshataret. Po kontakte dhe 
raporte te vecante mbante me Mulla 
Zeke Berdynajn, ne shtepine e te 
cilit banonte. 

Mesuesi Ramadan Agushi, siku- 
rse edhe mesuesit e tjere te asaj ko- 
he, ishte i angazhuar ne shume 
fronte te punes. Ai ne permbajtjet e 
njesive mesimore, shtronte edhe 
tema me karakter kombetar, politik, 
shoqeror, moral e kulturor. Tek ai, si 
ne fillim ashtu edhe ne mbarim te 
mesimeve, shperthente vala e Him- 
nit kombetar. 9 



Ramadan Agushi bashkepunoi 
ngushte me Mulla Zeke Berdynajn 
ne propaganden per te organizuar 
popullin qe ta donte e ta perkrahte 
shkollen shqipe. Kurse Mulla Zeke 
Berdynaj, sic e kemi theksuar, ne fil- 
lim te vitit 1944, me shume patriote 
shqiptare ne njesite e forcave kom- 
betare te Drenices, mori pjese ne 
mbrojtjen e Tregutte Ri (Novi-Pazar) 
nga sulmet gjakatare te Pavle Xhu- 
rishicit dhe Drazha Mihajlovicit. 

Krahas percjelljes se aktivitetit te 
Mulla Zeke Berdynajt, percillej edhe 
veprimtaria patriotike e Ramadan 
Agushit. Ai nga forcat profashiste u 
akuzua si antifashist dhe agjitator i 
ideologjise prokomuniste. Mulla Ze- 
ke Berdynaj, Ramadan Agushi, 
Adem Bajrami, Haxhi Luli etj., u bur- 
gosen nga pushteti vendor me 22 
maj 1944. Burgosja e Ramadan 
Agushit dhe e Mulla Zekes me 
shume shoke te tjere, i tronditi te gji- 
the fshataret dhe sidomos nxenesit e 
fshatit Novoselle te Pejes. Ramadan 
Agushi lirohet nga burgu hetues i 
Pejes me 22 qershor 1944 dhe kthe- 
het ne shtepine e tij ne Terpeze. 

Ditet e para te ripushtimit te Ko- 
soves nga sllavo-komunistet, dhe 
diten e pare te depertimit te ushtrise 
pushtuese partizane serbo-cetnike 
ne Gjilan, u pushkatua kryetari i ba- 
shkise Mustafa Natiku. Nga fundi i 
vitit 1944 per cdo dite vinin informa- 
ta e lajme per masakrimet ndaj pop- 
ullsise shqiptare. Keto veprime anti- 
shqiptare te forcave serbo-sllave, 
tek Ramadan Agushi thelluan bind- 
jen se nga "Clirimi" antifashist-komu- 
nist, nuk do te vinin dite te mira per 
shqiptaret, sepse nuk kishin ndrysh- 
uar qellimet e tyre per krijimin e 
shtetit serbomadh. Pas vazhdimit te 
presioneve dhe persekutimeve te 
serbo-sllaveve komuniste ndaj shqi- 
ptareve ne pergjithesi, si dhe ekze- 
kutimit te pese personave: Aliut, 
Misinit, Saqipit, Hakiut dhe Ymerit, 
po edhe te shume shqiptareve te 
tjere, - Ramadan Agushi vendosi t'u 
bashkohej forcave te Levizjes se Re- 
zistences Shqiptare (LRSH) te Ko- 
soves nen udheheqjen e Hysen 
Terpezes. Ai me 14 shkurt 1945 
shkoi ne shtepine e Hysen Terpezes 
per ta njoftuar per vendimin e tij. 
Hysen Terpeza ishte njeri i mencur, i 
paster kombetarisht, vizionar, me 
pervoje politike e ushtarake. Ai nder 
te tjera, Ramadan Agushit i tha edhe 
keto fjale: "... Ti je njeri i shkolluar, 
ke ndenjur me njerez te ditur, ke pa- 
sur kontakte edhe me komuniste... 
Ti e di se edhe une per nje kohe kam 
pasur kontakte me komunistet shqi- 



ptare... Por, une qe nga fillimi i kam 
bere me dije se nga lidhja e tyre me 
komunistet serbe, s'ka per te dale 
dicka e mire per ne shqiptaret. Per 
kete na kane treguar edhe baballaret 
tane, por tash po e shohim edhe ne. 
Per cdo dite po vriten e po priten me 
mijera shqiptare, madje edhe femije, 
gra e pleq te pafajshem..." 10 

Pas kesaj bisede, Ramadan Agu- 
shi vendosi t'u bashkohej njesive te 
LRSH-se, te cilat ne kete faze zhvill- 
onin luftime te rrepta nen udheheq- 
jen e Shaban Palluzhes, kunder 
partizaneve komuniste cetnike ju- 
gosllave. Nga mesi i shkurtit 1945 lu- 
ftearet e LRSH-se, nen udheheqjen 
e Hysen Terpezes, vepronin dhe ne 
Malet e Zhegocit e te fshatrave Pli- 
tkovig, Sllakoc, Kishnapole etj. 11 

Ne keto operacione luftarake, ne 
anen e forcave te rezistences kom- 
betare mori pjese edhe Ramadan 
Agushi. Ky, si njeri i arsimuar, 
gezonte respekt te madh tek lufte- 
taret dhe udheheqesit e LRSH-se. 

Veprimtaria e Ramadan 
Agushit ne NDSH 

Pas shperthimit te Kryengritjes se 
Drenices nen udheheqjen e Shaban 
Palluzhes, ne janar-shkurt 1945, ne 
viset e Dervenit te Maqedonise Pe- 
rendimore, u vune bazat e Levizjes 
Nacional-Demokratike, e cila nga 
marsi i vitit 1945 do te quhet Levizja 
Nacional Demokratike Shqiptare - 
NDSH. 

Me iniciativen e Haki Taib Efendi- 
ut dhe me pelqimin e KQ te Levizjes 
NDSH ne Shkup, nga mesi i muajit 
maj 1946, ne shtepine e Maliq Sahit 
Collakut, u mor vendimi unanim qe 
te formohej Komiteti i Qarkut te Rre- 
thit te LNDSH-se ne Gjilan. Kryetar i 
ketij komiteti u zgjodh myderriz Haki 
Taib Efendiu, ose, sic njihet ne pop- 
ull, Haki efendi Sermaxhaj. Anetare 
te ketij Komiteti ishin: Ramadan 
Agushi, Hamdi Ymer Berisha, Maliq 
Sahit Collaku, Rexhep Mema 
Dajkoci, mulla Riza Osmani, Halim 
Orana etj. 12 

Ramadan Agushi ishte anetar ak- 
tiv gjate formimit te Komitetit Qarkor 
te Gjilanit. Ai gjithnje printe ne orga- 
nizim. Ramadan Agushi dhe aneta- 
ret e tjere kishin ushtruar nje aktivitet 
te dendur per rritjen dhe shtimin e 
numrit te perkrahesve dhe simpatiz- 
uesve te Levizjes NDSH, ne Kosove 
e me gjere. 

Ne saje te angazhimit te Rama- 
dan Agushit me anetaret e tjere te 
ONDSH-se, ne pranvere te vitit 
1946, ne Anamorave u formuan ko- 



dituria islame / 210 



39 



mitete vendore ne fshatrat Dajkoc, 
Muciverc, Rogocice, Karaceve, Shi- 
pashnice, Policke me kryetar mulla 
Riza Osmanin, Hogosht, Llashtice e 
Cernice, me ne krye Mulla Mustafen. 
Ne fshatrat e Vitise pergjegjesine 
per formimin e komiteteve te 
ONDSH-se e mori Ramadan Agushi. 
Ne saje te ketij aktiviteti, u arrit te for- 
moheshin komitetet ne fshatrat Ter- 
peze, ne Kabash me kryetar Mulla 
Sherifin, ne te dy Sllatinat - kryetar 
mulla Zymeri, ne Ramjan me kryetar 
mulla Ejup Rexhepin, ne Balloc e 
Zhiti etj. 13 

Arrestimi i Ramadan Agushit 

Para fillimit te Kongresit III te 
LNDSH-se qene burgosur Hamdi 
Berisha, myderriz Haki efendi Ser- 
maxhaj si anetare te Komiteti Qarkor 
te Gjilanit. Ne ate kohe u burgosen 
edhe anetaret e Komitetit Qendror te 
Shkupit: Azem Morana, Muhamed 
Dumani dhe Mehmet Bushi, Kapiten 
Hysni Rudi, Osman Lami etj. Ne va- 
len e burgosjes se veprimtareve te 
LNDSH-se te Kosoves e te Shkupit, 
pasoi burgosja edhe ne Struge, Go- 
stivar, Diber, Kumanove etj.. Halim 
Orana u likuidua ne menyre sekrete, 
pa dale fare ne gjyq, dhe u konfisk- 
uan mjetetfinanciare te LNDSH-se." 

Per sa i perket Ramadan Agushit, 
anetar i Komitetit Qarkor te LNDSH- 
se te Gjilanit, ai qe arrestuar me 21 
tetor 1946 nga ana e pjesetareve te 
OZN-se jugosllave. Ate, ne menyre 
te dhunshme, e nxoren nga ora e 
mesimit. Arrestimi i tij dhe i te tjereve 
behej jashte cdo norme ligjore e mo- 
rale, duke u hyre ne ore te mesimit, 
ne vendet e punes, ne objektet fe- 
tare etj.. 

Veprimet antishqiptare te okupat- 
orit jugosllav do te ndikonin ne lind- 
jen dhe ne kalitjen e gjeneratave te 
reja, te cilat do ta vazhdojne dhe 
zgjerojne ne vazhdimesi veprimtar- 
ine e levizjes per clirim, dhe me nje 
intensitet edhe me te madh do te 
luftonin padrejtesine dhe dhunen e 
okupatorit. 

Ne mbremjen e 21 tetorit 1946, 
Ramadan Agushi me shume shoke 
te tjere, te lidhur dy nga dy, u dergu- 
an ne burgun hetues te Ferizajt. Aty 
gjeten edhe shume anetare e ve- 
primtare te tjere te LNDSH-se. 

Gjate qendrimit ne burgun hetues 
te Ferizajt, Ramadani u dallua per 
qendrimin e tij, si veprimtar me idea- 
le te larta. Pavaresisht nga trysnia, 
dhuna, torturat dhe metodat e tjera 
te perdorura nga pjesetaret e OZN- 
se jugosllave, Ramadani qendroi i 
pathyer, ishte shembull i shkelqye- 
shem per te tjeret. 



Procesi gjyqesor ndaj anetareve 
te Organizates Nacional-Demokrati- 
ke Shqiptare, u mbajt ne Gjilan prej 
1-6 shkurt 1946, ndersa aktvendimi 
u shpall me 7 shkurt 1946. Ky proc- 
es ishte nder proceset gjyqesore me 
te medha te mbajtura ne treven e 
Anamoraves. Ne kete proces popu- 
llata ishte shqetesuar dhe priste me 
pezm perfundimin e tij. 15 

Ne aktvendimin e denimit te Ra- 
madan Agushit, nder te tjera, shkru- 
an: "Ne vitin 1946 eshte nderlidhur 
me te akuzuarin Hamdi Berisha dhe 
eshte anetaresuar ne organizaten il- 
egale NDSH..." Mandej, ne vazhdim 
te aktvendimit, thuhet: "Meqe kete 
veprimtari te tyre te gjithe te akuzua- 
rit e kane bere si vepra penale te pa- 
rapara me nenin 3, pika 7,8 dhe 14 
te ligjit per vepra penale kunder po- 
pullit dhe kunder shtetit, te cilat jane 
te demshme sipas nenit 4 te ligjit ne 
fjale, prandaj per ato vepra Gjykata, 
shpall aktgjykimin, sipas te cilit paso- 
jne emrat e 32 te denuarve. Prej 
tyre: Hamdi Berisha denohet me 
vdekje, ndersa 31 te tjeret denohen 
me burg. Te 31 te denuarit me burg 
kishin marre 427 vjet burg. Sipas ra- 
dhes se te akuzuarve, Ramadan 
Agushi ishte numer 3, pas Hamdi 
Berishes dhe Maliq Sahitit. Rama- 
dan Agushi ishte denuar me 7 vjet 
burg, duke llogaritur prej dates 
21.10.1946, si dite kur eshte privuar 
nga liria. 16 

Pas denimit te mevonshem te Ha- 
ki ef. Sermaxhajt, per shkaqe shen- 
detesore, ndaras nga grupi i Gjilanit, 
me 19 vjet burg te rende, myderrizi, 
se bashku me te denuarit e tjere ne 
Gjilan, prej tyre edhe Ramadan Agu- 
shi, u derguan ne burgun famekeq 
ne Sremska Mitrovice. Sipas buri- 
meve, kjo kishte ndodhur me 2 prill 
1947. 

Sipas disa te dhenave, ne burgun 
e rrethit ishin rreth 7000 te burgosur, 
prej tyre nacionaliste qe jetonin ne 
Jugosllavi. Por, kuptohet vetvetiu qe 
me se keqi maltretoheshin dhe ma- 
dje u vrane shqiptaret, shumica e te 
cileve ishin te denuar politike. 

Ramadan Agushi nga burgu u lir- 
ua me 10 tetor 1953. Gezimi ne fam- 
ilje ishte i madh, sepse kishin 7 vjet 
qe nuk e kishin pare birin, babane, 
burrin dhe vellane. Pas lirimit nga 
burgu i Sremska Mitrovices, Rama- 
dan Agushi vazhdoi punen per ce- 
shtjen kombetare. Pas disa ditesh 
qendrimi ne gjirin familjar, ai filloi viz- 
itat tek miq, shoke dhe familje te te 
burgosurve politike dhe te bashke- 
veprimtareve te tjere. 

Patrioti dhe veprimtari intelektual, 
Ramadan Agushi, kishte besim dhe 



shprese te madhe tek mesuesit dhe 
arsimimi i popullit. Ai ishte i bindurse 
nepermjet arsimit, arrihet emancipi- 
mi i te dy gjinive, zhvillimi i kultures, 
shkences dhe rinise, - qe ishin ushq- 
im shpirteror per Ramadan Agushin. 
Pas lirimit nga burgu, nga viti 
1954 Ramadanit iu mundesua te rifi- 
llonte punen si mesimdhenes, fillim- 
isht ne fshatin Kabash e pastaj ne 
shkollen fillore te Pozharanit, si me- 
simdhenes i lendes se historise. Ai 
gjate punes ne arsim, ishte shume i 
respektuar nga nxenesit dhe arsim- 
taret. Nga shtatori i vitit 1955 Rama- 
dan Agushi punoi mesues ne 
shkollen shqipe te fshatit Llucan te 
komunes se Bujanocit. Transferimi 
ne Llugan ishte bere per shkak te 
politikes antishqiptare te organeve te 
okupatorit jugosllav. Nje personi i 
ndalohej te punonte si mesues ne 
rrethin e tij, kurse i lejohej ne nje am- 
bient tjeter, sa me larg vendlindjes. 
Kjo behej me qellim qe te keputeshin 
kontaktet dhe te dobesohej ndikimi 
qe kishte ai ne masat e gjera popul- 
lore. 



Fusnotat: 

1. Dr. Zekerija Cana, Levizja Kombetare Shqi- 
ptare ne Kosove, 1908-1912, Prishtine, 
1979, fq. 306. 

2. Ramadan Agushi, Informate, Gjilan, 
15.2.1990 (cituar ispas: Mr. Adem Murati, 
Ramadan Agushi 1919-1991, Prishtine 
2003, fq. 21. 

3. Mr. Adem Murati, Ramadan Agushi 1919- 
1991, Prishtine, 2003, fq. 39. 

4. Po aty, fq.41 

5. Ramadan Agushi, te dhenat biografike mbi 
pjesemarrjen ne LNC (doreshkrim), Gjilan, 
fq. 5. 

6. Ilaz Metaj, AN Llunji, Hysen Terpeza, Histori 
e gjalle, fq. 46-47. 

7. Mr. Adem Murati, Ramadan Agushi, fq. 83- 
85. 

8. Ramadan Agushi, Interviste, Gjilan 
16.02.1990; Dekreti nr. 69-233 te dates 
4.11.1943. (cituar sipas Adem Muratit; Ra- 
madan Agushi, fq. 92. 

9. Musa Kraja, Mesuesit per kombin shqip- 
tare, Tirane, 1993, fq. 403. 

10. Ramadan Agushi, Informate, Gjilan, 
16.2.1990 dhe deshmi edhe nga Hysen 
Terpeza. 

11 . Vjetari i Arkivit te Kosoves, nr. 8-9, fq. 326. 

12. Mr. Adem Murati, Ramadan Agushi, fq. 
176. 

13. Po aty, fq. 179, Rexhep Shen. Ibrahim 
Dajkoci, Shenime andorografike ne doresh- 
krim, Dr. M. Pirraku, Mulla Idrizi..., fq. 378. 

14. Qemajl H. Skenderi, Informate, Shkup, 
22.01.1995 (shih edhe: Besim Kajtazi, Fe- 
jtoni KNDSH, "Ora", 11.9.1991, fq. 47. 

15. Dr. Muhamet Pirraku, Mulla Idriz Gjilani, 
fq. 406. 

16. Aktgjykimi i Gjyqitte Qarkut ne Gjilan, Pnr. 
18-47. (autor: A. Murati. R. Agushi, fq. 416). 



40 



dituria islame / 210 



Veshtrim 



Probleme te kultures se gjuhes ne 
universitetet ton a* 



Isa Bajginca 

Kultura e gjuhes dhe e ko- 
munikimit perben nje cesh- 
tje shume komplekse dhe, 
pse jo, shqetesuese per te 
gjithe popujt e qyteteruar, dhe kjo 
nuk lidhet as me breza dhe as me 
komunitete te vecanta. Kultura e gju- 
hes nis qe nga njohja e kodit te cak- 
tuar per t'u shtrire deri tek zoterimi i 
tij ne nje shkalle te larte dhe zbatimi 
me shkathtesi. Dhe me tutje, shtrihet 
dhe ngerthen intonacionin, ngritjen e 
uljen e zerit, qendrimin ndaj asaj qe 
thuhet, gjestet e mimika, edhe buze- 
qeshja a veshtrimi serioz... Ne boten 
e sotme, kultura e gjuhes dhe e ko- 
munikimit, ka marre edhe nje dimen- 
sion qe nuk e kishte me perpara, ose 
nuk e kishte kaq te domosdoshem... 
Behet fjale per kulturen e komuniki- 
mit jashte rrafshit kombetar... 

As eshte' synimi i temes qe disku- 
tohet ne kete tryeze, dhe aq me pak 
synimi i kesaj kumtese, - te shtroje 
probleme te kultures e te komuniki- 
mit ne marredhenie me te pergjith- 
shme, sa kohe qe per ne, kjo e 
mbeshtetur edhe mbi disa qemtime 
vetjake te kultures se shkrimit tek 
studente e autore shkrimesh te tjera, 
qofshin edhe te botuara, po sidomos 
ne fazen e redaktimit te tyre gjuhe- 
sor, - ceshtjet e kultures se gjuhes e 
te komunikimit ne rrafshin kombetar 
duhet te behen objekt studimi ne 
shume aspekte. Nuk behet fjale per 
nje shqetesim i cili te jete shfaqur 
keto vitet e fundit, ndonese pikerisht 
tash ka arritur nje shkalle te paima- 
gjinueshme, po me shume per nje 
shfaqje qe na shoqeron per nje 
periudhe mjaft te gjate, sigurisht jo 
njesoj ne Kosove e Shqiperi, dhe jo 
e lidhur me te njejtit faktore e me te 
njejtat burime ... Keto qe vura ne du- 
kje, do t'i kene vene re jo nje here 
shume studiues e dashamires te 
shqipes ne shkrimet e tyre per sa i 
perket gjendjes se shqipes ne me- 
die, sidomos ne televizion, ne perdo- 



rimin publik e ne administrate, po 
edhe ne shkollen tone e ne botimet 
shkollore (dua t'jua kujtoj qe Shoqa- 
ta e Gjuhes Shqipe e Kosoves, ka 
organizuar debate, tryeza e disku- 
time per probleme te ketilla edhe me 
perpara), po qe te behet objekt di- 
skutimi gjendja e kultures se gjuhes 
e komunikimit ne universitetet tona, - 
eshte hera e pare pikerisht ne kete 
tryeze. Arsyet jane te shumta dhe 
ceshtja eshte shume e gjere dhe e 
veshtire per ta kapur e trajtuar ne 
tere shtratin e saj, megjithekete, be- 
soj qe shume nga keto ceshtje do te 
vihen ne dukje, do te diskutohen dhe 
per to do te jepen ide: si te veprohet, 
cilat te jene metodat per te sensibi- 
lizuar, sikur thuhet, kete geshtje, dhe 
per te ndergjegjesuar pergjegjesit, 
po edhe te rinjte ne procesin e edu- 
kimit te tyre, - qe ngritja e kultures se 
gjuhes dhe komunikimit eshte nje 
nga detyrat kryesore te edukimit e te 
kultures se pergjithshme. Po duhet 
vene ne dukje edhe nevoja per nde- 
rgjegjesimin e institucioneve shtete- 
rore, shkencore e arsimore - per 
detyrat e tyre ne kete fushe te rende- 
sishme te edukimit te brezave... Ne 
tere kete game te gjere, megjithate 
universiteteve, edhe atyre private qe 
kane mberthyer lagje qytetesh gjith- 
andej, po sidomos universiteteve pu- 
blike, - deshen s'deshen, u bie barra 
kryesore... Thene ndryshe, si mund 
te mbarohen studimet universitare, 
ne cilendo fushe te dijes, pa arritur 
nje shkalle te caktuar - ne radhe te 
pare te njohjes se gjuhes standarde, 




qe eshte parakushti themelor, dhe 
pastaj te kultures se gjuhes... (Ne 
paranteze: drejtuesi i huaj i RTK-se 
dhe disa ligjerata per shqipen stand- 
arde me gazetaret? Seminari, po 
aty, per t'ua mesuar shqipen gazeta- 
reve te RTK-se, ironizuar ne gazeten 
"Java" etj.).... 

Dua te me lejohet te ritheksoj disa 
nga ceshtjet qe qene ngritur ne tezat 
e pergatitura per kete tryeze. Sigu- 
risht, vetem do t'i parafrazoj: 

Numri i universiteteve dhe kole- 
gjeve universitare ne te gjitha viset 
shqiptare, vitet e fundit eshte rritur 
shume dhe ne shume universitete 
zhvillohen kurse te kultures se gjuh- 
es ose te komunikimit masiv e te 
medies. Kjo e dhene duhej te prodh- 
onte nje tjeter gjendje nga kjo qe ke- 
mi, sidomos duke mbajtur parasysh 
faktin qe eshte botuar nje numer i 
mire librash, si origjinale, ashtu edhe 
te perkthyer, qe shtrojne probleme te 
kultures se gjuhes, me mesime teo- 
rike dhe praktike, po edhe nje numer 
te mire ligjeruesish, sigurisht jo gjith- 
nje te pergatitur sa e si duhet, per 
kurse te tilla, veprimtaria e te cileve 
eshte priturte prodhoje efekte... 

Ka dhe dy gjera qe duan vene ne 
dukje, te cilat theksoheshin si seg- 
mente me rendesi per t'u diskutuar 
ne kete tryeze. 

E para, shume te rinj qe kane 
mbaruar kurse te tilla komunikimi e 
te kultures se gjuhes, ne vendet ku 
punojne - si drejtues programesh te- 
levizive e te radios; "moderatore" 
emisionesh te veganta, sidomos per 
te rinj e per probleme te artit e te mu- 
zikes dhe te kultures ne pergjithesi; 
gazetare e redaktore gjuhesore gji- 
thandej..., - te cilet do te kene ndje- 
kur e kryer me sukses kurse te tilla 
te komunikimit e te kultures se gjuh- 
es, madje edhe te shkrimit akade- 
mik, - nuk kane dhene prova te kene 
arritur te pakten nje shkalle mesa- 
tare zoterimi te kesaj shkathtesie te 
domosdoshme kulturore... 



dituria islame / 210 



41 



E dyta, jo me pak e rendesishme, 
meqe rendesine e kurseve perkultu- 
ren e gjuhes e te komunikimit - po 
dhe per kulturen ne pergjithesi, nuk 
mund ta mohoje askush, - me te dre- 
jte mund te shtrohet pyetja: A jane te 
papergatitur sa e si duhet per nje 
mesimdhenie te ketille mesimdhene- 
sit qe i drejtojne e i zhvillojne keto 
kurse e lende te zgjedhura a te dety- 
rueshme, jo vetem ne universitete 
private? Ndoshta duhen pare me ve- 
mendje emrat e profesoreve e te 
drejtuesve te tjere te ketyre kurseve, 
duke nisur tek fakultetet publike - 
per te perfunduar ne kolegje e uni- 
versitete gjithfareshe) - ne menyre 
qe te shihet nese kane dhene ata 
vete ndonje kontribut ne kete fushe 
kaq te rendesishme te kultures se 
gjuhes e te shkrimit dhe te komu- 
nikimit... 

Sikur e theksova ne fillim fare, kjo 
eshte nje ceshtje shume komplekse, 
prandaj duhet dhe mund te veshtro- 
het nga aspekte dhe ne segmente te 
ndryshme te kultures se gjuhes ne 
universitete. Ndoshta problemet 
mund te diskutoheshin brenda se- 
gmenteve: kultura e shkrimit ne do- 
kumentacionin dhe ne administrate 
universitare, perfshire ketu edhe ind- 
eksin, fletet e provimit dhe certifika- 
tat nga me te ndryshmet, qe u jepen 
studenteve; kultura e shkrimit ne ra- 
portet a "referatet", sikur i quajne re- 
ndom, per zgjedhjet e rizgjedhjet te 
kuadrove ne universitete ("ne thirrje" 
te caktuara), te cilat perfundojne 
shpesh me thenien "propozojme te 
zgjedhet a rizgjedhet. ."; per lejimin 
dhe mbrojtjen e tezave te gradave 
shkencore magjister e doktor shke- 
nce; kultura e ligjerimit ne diskutime 
shkencore e ne mbledhje, duke nisur 
qe nga senati, per te perfunduar ne 
mbledhje degesh e ne manifestime 
rasti brenda universiteteve; kultura 
dhe shkathtesite e te shprehurit lir- 
shem e ne fryme te shqipes ne me- 
die (intervista, debate, diskutime 
publike), ne sesione e forma te tjera 
organizimi te veprimtarise shken- 
core e kulturore; kultura e gjuhes e 
studenteve - ne debate, ne ese te 
shkruara, ne teste provimi, ne boti- 
me studentesh (Le te shikohet numri 



i fundit i gazetes "Bota e re"-2 maj 
2007-, e cila dikur sherbente edhe si 
nje burim i formimit gjuhesor te stud- 
enteve dhe lexuesve te tjere). Meqe 
e permenda kete, dua te ve ne du- 
kje, vetem dy-tri tekste te shkurtra, 
ku gjejme nje shqipe per ta qare me 
lot: "Njeriu i cili pin duhan kurzgjohet 
ne mengjes pike se pari fillon te kolli- 
tet.. dhe ka nje shije te keqe ne goje 
dhe per kete arsye duhanpiresi kur 
zgjohet nga gjumi pike se pari merr 
ndonje ushqim (zakonisht te embel) 
pastaj ndeze ndonje cigare". (2)"Re- 
format dhe procesi i Bolonjes, jane 
pjese e studimeve tona, qellimi i tyre 
eshte qe studentet duhet te jene pri- 
oritet i sistemit te studimit dhe therret 
ne permiresimin e kushteve te ketij 
sistemi(!)." (kryeredaktori)... "Konk- 
luzioni i formuar ne shume fakultete, 
eshte problemi i lendeve qe shpesh 
ketu jane viktime studentet... " (Po 
aty) 

Po, per fat te keq, mjaft shpesh 
nje gjendje te tille kulture te te shpre- 
hurit, ndeshim edhe ne shkrime aka- 
demike. Le te lexojme disa tekste: 
(1)"...ne punen e saj pedagogjike de- 
shmohet me zbatimin e nje sere ri- 
sish, si ne mesimdhenie ashtu edhe 
ne vleresimin e studenteve, qe refle- 
ktohet ne rezultatet e gjithembarsh- 
me te studenteve". (2)"...i plotesojne 
te gjitha kushtet qe te zgjedhen asis- 
tente sipas konkursit ..., ndersa N.N. 
momentalisht nuk i arin kriteret e du- 
hura per te ushtruar veprimtarine e 
asistentit per lenden...". (3)" Dr. N.N. 
disponon me diplomen e studimeve 
te thelluara, perkatesisht te doktora- 
tes te mbrojtur ne France...". Dua ta 
mbyll kete segment, me nje perfu- 
ndim interesant qe lexova ne nje 
"referat" per t'u lejuar nga keshilli 
mesimor-shkencor, mbrojtja e nje te- 
ze magjistrature. Do ta lexoj dhe ke- 
tu: "Edhe gjuhes se punimit mund t'i 
behen verejtje. Keshtu shpeshhere 
fjalia nuk del e qarte dhe behen ga- 
bime drejtshkrimore(!)". (Behet fjale 
per nje teze ne fushen e letersise!!) 

Si? mund te jete kuptuar nga per- 
mbajtja dhe burimi i tyre, keto tekste 
jane vjele nga "referate" ne dege te 
filologjise dhe nga gazeta e studen- 
teve, qe parakupton se do te kene 



kaluar me perpara neper doren e 
ndonje redaktori gjuhesor... Vetem 
mund te imagjinohet se cfare mund 
te jene tekste te tilla, qe kane te be- 
jne me fusha te tjera te studimit (bu- 
jqesi, mjekesi, shkenca te natyres, 
teknike e perpunimit te drurit..), ve- 
shtruar ne aspektin e kultures se 
gjuhes(!)... 

Kjo gjendje e palakmueshme, kuj- 
toj qe duhet te jete nje shenje alarmi 
se, sidomos deget filologjike, te ga- 
zetarise e te arteve, po edhe drej- 
time te tjera - ne fushe te se drejtes 
e te ekonomise, - duhet te diskutojne 
seriozisht kete ceshtje dhe te kerko- 
jne forma organizimi per nje veprim- 
tari te mirefillte, qe te sigurohet nje 
edukim i mire ne fushe te kultures se 
gjuhes e te komunikimit. 

Nuk ka asnje dyshim qe Ministria 
e Arsimit... (dhe jo: Ministria per Ar- 
sim, Shkence e Teknologji, sikur 
lexova ne Librin e njoftimeve te Uni- 
versitetit per vitin akademik 2007/ 
2008!) e Kosoves, duhet te organi- 
zoje rregullisht seminare, ligjerata e 
forma te tjera per mesuesit, ne me- 
nyre qe edhe shqiptaret (sikur ndodh 
me te gjithe popujt e tjere te qyte- 
teruar), ta mbarojne klasen e nente 
me nje shkalle kulture te gjuhes te 
tille, e cila do te jete nje garanci per 
arsimin e tyre te metejshem dhe per 
te hyre te pergatitur sa me mire ne 
procesin e nderlikuar te komunikimit 
ndershqiptar e te pergjithshem ne 
kohen e levizjeve te lira ne fushen e 
dijes e te konkurrences gjithandej... 



' Kumtese ne tryezen shkencore te Shoqates 
se Gjuhes Shqipe te Kosoves ne temen 
"Kultura e gjuhes ne universitetet tona", 
qershor 2007. 



42 



dituria islame / 210 



Veshtrim 



Arsimimi nuk eshte vetem 
pergatit|e per |ete, eshte vete |eta 



Agim Vuniqi 

Nuk ia vlen te behet ndonje kra- 
hasim meritor i procesit eduka- 
tivo-arsimor ne Kosove me ato 
te Perendimit, jo per nga pro- 
gramet shkollore, ngase ato mund te ha- 
rtohen bukur, pra edhe te kopjohen, por 
per trajtimin dhe qasjen e gabuar ndaj tij, 
jo vetem nga institucionet por edhe nga 
vete qytetaret. Eshte shume gabim qe 
ceshtja e arsimit t'u lihet si barre vetem 
arsimtareve; do te ishte kjo nje padrejtesi 
shume e madhe ndaj tyre por edhe vete 
femijeve-nxenesve, studenteve. Imagjin- 
oni se cfare do te ndodhte ne ndonje ve- 
nd ne Evrope, po qe se nga nje person 
publik-minister, te varej sistemi shkollor, 
kjo as qe mund te imagjinohet. Qytetaret 
dhe prinderit jane ata qe me vullnetin e 
tyre te lire, e perparojne sistemin eduka- 
tiv-arsimor, si ne aspektin e sigurise ne 
shkolla, por edhe ne zhvillimin e aktivite- 
teve te lira, duke perfshire angazhimin 
ne sport, ne teater... Nuk eshte e mjaftu- 
eshme zhurma per paga, nese nuk rritet 
pergjegjesia, dhe fajesimi te adresohet 
vetem ne nje vend dhe ne nje person- 
minister, ngase keshtu problemi nukzgji- 
dhet. Pyetja eshte a deshirojme shkolla 
cilesore dhe femije te shendoshe, apo te 
kalojme mbi problemet e grumbulluara 
duke shfajesuar secili veten dhe duke 
drejtuar gishtin dikah tjeter. Ministri dhe 
stafi ankohen se nuk ka mjete buxhetore 
te mjaftueshme, e ne anen tjeter auditimi 
tregon se ka pasur keqperdorime ne me- 
naxhimin e mjeteve, dhe po ata vazhdoj- 
ne te kryejne funksione publike me rend- 
esi; ata mund te kryejne cfaredo pune, 
por jo me ne institucionet arsimore. Pa- 
staj prinderit ankohen se nuk ka siguri ne 
shkolla, a perfundon aty pergjegjesia, 
apo ankesat mund te zgjidhin problemin, 
kurrsesi. Ata duhet te jene me te zeshem 
dhe me te organizuar, duke bashkepu- 
nuar me stafin drejtues neper shkolla... 
Eshte nje e vertete e madhe se ka mu- 
ngese te cilesise se kuadrit mesimor, 
shumica e tyre nuk jane te afte as te per- 
dorin kompjuterin. Arsimtaret duhet te je- 
ne vazhdimisht ne konkurrence legale, 
dhe ata t'u nenshtrohen testeve ne cdo 
dy vjet, apo pak me ndryshe, varesisht 
nga rregullat. Atehere edhe kerkesa per 
paga me te larta do te arsyetohej plote- 
sisht. Edhe geshtja e financimit eshte 
shume e degraduar, ngase cilesia eshte 
ne varshmeri nga financimi, pra ne ato 
vende ku ka pagese me te madhe te ta- 



timeve nga qytetaret, atje duhet te kete 
paga me te larta per arsimtaret, por edhe 
cilesi me te larte. Nuk mund te behet fin- 
ancimi linearisht-gjithkund njesoj, ngase 
nje pjese e mjeteve te tubuara per bu- 
xhet ne nivel qendror duhet te shpernda- 
hen ne nivel lokal dhe ne shkolla, pra qe 
ne fillim duhet te dihet buxheti vjetor shk- 
ollor, jo ketu te implikohen ministrat, ata 
duhet te bejne kontrollin e cilesise dhe 
respektimin e ligjit. Pse universitetet ne 
Kosove i eksploatojne aq rende studen- 
tet e, ne anen tjeter, nuk sigurojne bursa 
per studentet e dalluar. Perfundimisht 
nuk mund te arsyetohet neglizhenca e 
tyre dhe mungesa e iniciatives intelektu- 
ale per rritjen e mjeteve nga puna shken- 
core-kerkimore. Si ua marrin zerin por 
edhe gjuhen OJQ-te, te cilat vjelin dona- 
cione te medha, ndersa zeri i profeso- 
reve neper fakultete eshte i shurdher. Sa 
shume universitete private me aq shume 
fakultete te shkencave politike, dhe as- 
njeri prej tyre nuk u angazhua qe te ndi- 
qte sistemin zgjedhor ne Kosove, per te 
dhene bile ndonje mendim akademik 
meritor. E keqja me e madhe eshte se 
shume profesore jane te angazhuar ne 
makro-projekte, e ne anen tjeter as qe 
verehet kontributi i tyre ne fakultetet ku i 
mesojne studentet, por edhe marrin pa- 
ga. Fundja, dijetaret ishin te nencmuar 
skajshmerisht edhe gjate procesit te bi- 
sedimeve per statusin final te Kosoves, 
prej tyre nuk u kerkua ndonje qendrim 
edhe per pakon e Ahtisaarit. A nuk eshte 
per brengosje nje paraqitje memece e 



shkencetareve shqiptare dhe e akademi- 
keve te ardhshem, dhe pse aq keq mani- 
pulohen studentet me shoqatat e tyre, qe 
zeri i tyre te degjohet vetem kur organi- 
zohet ndonje demonstrate. Pse u lane 
jashte procesit profesoret e Fakultetit Te- 
knik te Energjetikes, kur u diskutua per 
te ardhmen energjetike te Kosoves... si 
ata u anashkaluan dhe nuk jane ne 
AKM, ne Komitetin drejtues te "TC Koso- 
va-C"? 

Me gjithe deshiren e madhe per te he- 
re nje studim serioz per sistemin eduka- 
tivo-arsimor ne Kosove, eshte shume 
veshtire, nga fakti se eshte veshtire te 
hulumtohen te dhenat e nevojshme, por 
kjo nuk eshte pengese perjashtuese per 
t'u dorezuar, ngase aty ku dhemb dhem- 
bi, shkon edhe gjuha, prandaj edhe nese 
jepet nje pasqyre e sistemit edukativ- 
arsimor ne Amerike, ia vlen bile sa per 
t'u njohur nga afer. 

Tre nga 10 amerikane punojne ne sis- 
temin edukativo-arsimor ose studiojne 
ne ndonje institucion. Edukimi gelltit mbi 
8% te prodhimit te pergjithshem kombe- 
tar. Duke i renditur te gjitha ne nje vend, 
eshte linja me e gjere ne buxhetin e qy- 
teteve. 

Le te pajtohemi me ekspertet e urte se 
kualiteti i edukimit te gdo femije ulet vetem 
per shkak te tri gjerave: motivimit te tyre, 
perkrahjes se prinderve dhe arsimtareve 
te mire. Ka akoma menyra te krahasohen 
zonat e metrove amerikane per nje fuqiz- 
im te arsimimit? David Savageau ne arti- 
kullin e botuar ne "Forbes.com" "Best 




dituria islame / 210 



43 



Cities to Educate Your Child", me 29 nen- 
tor 2007, konsideron 5 fakte: 

1. Mbeshtetje shkollave 

Njeri nga departamentet e edukimit 
me te popullarizuara eshte - nderto ta- 
belen "Build a Table" te Institutit te 
shkencave te edukimit IES te Departa- 
mentit te ShBA per edukim. Ketu mund 
te grumbullohen te dhena per gdo gje, 
qe nga financat e shkollave publike dhe 
arsimtaret deri tek normat e larta te di- 
plomimit per gdo vend qe u intereson ne 
Amerike, shtetet, kaunti, zonat urbane, 
dhe distriktet. 

Duke shfrytezuar te dhenat e depart- 
amentit, te cilat merren veg e veg nga 
gdo shtet, mund te kombinohet mesata- 
rja e numrit te studenteve ne metro-zo- 
nat (metro area) per ekuivalentin e 
arsimtareve te paraleleve me orar te 
plote (me i ulet me i mire) me mesataren 
e shpenzimeve institucionale te paraqi- 
tura per student (me e larte me e mire), 
per te prodhuar disa laureate interesan- 
te: "Ocean City", "N.J"., "Ithaca", "N.Y"., 
dhe "Honolulu". 

2. Opcionet e shkollave 

private 

Sot, nje nga nente nxenes vijojne 
shkolla private. Shkollat katolike jane al- 
temativa te shkollave private me nje re- 
gjistrim shume te larte (2.5 milione 
nxenes). Megjithese gjysma e nxenesve 
te te gjitha shkollave private ulen ne ba- 
nkat shkollore te paraleleve te shkollave 
katolike, dy nga tri shkolla private jane 
jokatolike. Afro 1,7 milion nxenes i vijoj- 
ne mesimet te grupuar, sic jane Kisha 
Luteriane e evangjelisteve, Bordi i Edu- 
kimit Adventist i Dites se Shtate "Se- 
venth-Day Adventist Board of Education" 



(qe i referohet besimit protestan dhe di- 
tes se shtate "Sabbath" e shtune) dhe 
shoqata kombetare per shkollat ditore 
hebreje. Shkollat josektare regjistrojne 
800,000 nxenes te tjere, shume nga te 
cilet paguajne shkollimin ne institucionet 
qe i takojne Asociacionit Kombetar per 
shkolla private. Po, mund te gjeni shko- 
lle private ne "site" te ndonje departmen- 
ti tjeter te edukimit - dhe "po", mund te 
gjeni raportin per gdo opcion te zonave 
urbane per te gjitha opcionet e shkollave 
private. 

3. Popullariteti i bibliotekave 

Ne banken e terminaleve ne bran- 
shen e bibliotekave publike, mund te shi- 
hni shofere te taksive duke hulumtuar 
gjenealogjine familjare ne anen tuaj te 
majte, ndersa maturante te shkollave te 
mesme duke hulumtuar pune ne linja aj- 
rore, ne anen e djathte; prapa teje stive, 
stovos nga Meksiko. Dhe perpara teje 
nje aker me tavolina te grumbulluara me 
valixhe dhe canta me libra, ne te cilat ja- 
ne te ulur nxenesit per te lexuar. Me shu- 
me se gdo metro-zone e institucioneve 
edukative, bibliotekat jane qendrat vita- 
le dhe burimet e skajshme te edukimit 
per te gjithe. Nese bibliotekat duhet te 
zgjedhin njesine matese te suksesit, do 
te jete ky cikli i vijimit, vleresues. Llogari- 
tja eshte e thjeshte duke pjesetuar qar- 
kullimin e anetareve te bibliotekes me 
numrin e librave. Ky cikel tregon aktivite- 
tin e vijuesve te bibliotekes, qe jep si in- 
dikacion numrin sa here nje liber ka qar- 
kulluar gjate vitit, nese qarkullimi eshte 
shtri-perhapur nga vijuesit. Sistemi i bib- 
liotekave qarkullon theksueshem librat 
me te shitur dhe sa do te kene cikel te 
larte, varet nga sistemi i bibliotekave qe 
ka referenca te gjera koleksionimi, ose i 




hapur, sistemi i bibliotekave qe eshte i 
hapur ne ore te limituara (me me pak 
ore) dhe ka fond librash, nuk vijohet aq. 

4. Qytetet universitare 

Kolegjet dhe universitetet jane pune- 
dhenes zyrash. Ne fakt eshte nje lidhje e 
madhe ne mes universiteteve te orientu- 
ara hulumtuese dhe ekonomive te she- 
ndosha. Dy shembuj jane historike: 
Universiteti i Stanfordit nxit-fuqizon rrit- 
jen e lugines se silikonit, te ndermarrjes 
se high-tech ne San Jose dhe Bay Area 
(zona e gjirit), dhe Fakulteti MIT dhe ish- 
studentet e tij, te cilet startuan ne firmat 
elektronike pergjate rruges 128, jashte 
Bostonit. Qdo vend mund te jete qytet 
kolegj, nese ka se paku nje institucion te 
edukimit te larte. Por, nese peshoni gdo 
person qe vijon kolegjet lokale me num- 
rin e viteve per te fituar diplome te larte 
te ofruar (te cilat jane te asocuara me re- 
gjistrimet ne art, vleresohen me dy, re- 
gjistrimet me diploma bachellor me 
kater, regjistrimet master me 6 dhe regji- 
strimet per doktorate me nente), ngri- 
hen me nje shtrirje game te numrave. 
Vendet si Kolegjet "Station-Bryan", "Te- 
xas", "lova"; "Lawrence", "Kan"; dhe "Ko- 
lumbia", Mo., kane dale shume lart sipas 
kritereve te percaktuara Alas, ende 
eshte ne gare qyteti Ames nga "Iowa" 
(Iowa State Univerzity), me kolegjin Sta- 
tion- Bryan (Texas A&M), me Lawrence 
(Universiteti i Kanzasit) dhe me Colum- 
bia (Universiteti i Missourit). Duhet pra 
shume cilesi, per te fituar dekorate ne 
kete larmi te arsimimit te larte. 

5. Opcionet e Kolegjeve 

Koleksionimi i zonave urbane te insti- 
tucioneve te arsimit te larte duhet t'i 
plotesoje nevojat e nje numri te madh te 
banoreve: me kosto te ulet te nates dhe 
vijim te kurseve gjate funjaveve per ata 
qe punojne me orar te plote ne profe- 
sione, kurse qe vijohen per certifikata te 
punes ne kolegje dyvjegare dhe ato tra- 
dicionale "bachelor" dhe ne "curriculum", 
qe ofrohen ne kolegje dhe universitete. 
Vendet me rangim te larte: nje, dy dhe 
tre per nga madhesia jane: "New York", 
"Chicago", dhe "Los Angeles". Duke ko- 
mbinuar te gjitha keto kritere, japin rang- 
imin e "top" vendeve te Amerikes ne 
arsimimin e femijeve - te prira nga "Wa- 
shington DC-Arlington", VA, dhe ndjekur 
shume afer nga "Madison", Wis., dhe 
"Cam bridge-Newton- Framing ham", 
Mass.. 



44 



dituria islame / 210 



Koment 



Pse Serbia vajton aq shume 

per Kosoven dhe a do te vajtoje 

deri ne Kiamet per te? 



Mr. sc. Saad R. Gashi* 

Historikisht eshte e ditur dhe 
e vertetuar se shkaqet a 
motivet kryesore per fillimin 
e luftes, jane ato religjioze, 
ekonomike, ushtarake, strategjike, po- 
litike etj.. Edhe pse keto shkaqe, ose, 
sic quhen ne te drejten nderkombeta- 
re, casus belli, shume shpesh masko- 
hen me te tjera, si: intervenimi ush- 
tarak per glirimin e nje populli a nje ter- 
ritori, per kapjen e ndonje "terroristi", 
per vendosjen e nje rendi me te mire, 
per rrezimin e ndonje pushteti "diktato- 
rial", etj. etj.. 

Edhe Kosova qe prej vitit 1912, ka 
qene viktime e nje "clirimi" nga Pera- 
ndoria Osmane. Serbia ishte ajo qe 
kishte "ndihmuar ne kete glirim" me se 
shumti Kosoven, duke e futur menje- 
here nen kthetrat e saj. Ishte kjo peri- 
udha me e veshtire per Kosoven 
(1912-1999). Ne kete vitin e fundit 
(1999), Fuqite e Medha me ShBA-ne 
ne krye, prape "gliruan" Kosoven, 
vecse tashti nga Serbia. Madje ekzis- 
ton edhe nje paralele ne keto dy raste. 
Serbia ne vitin 1912 kishte zgjedhur 
dhe pergatitur argate aq te mire, saqe 
populli edhe sot i konsideron si heronj 
dhe personalitete historike. Gjithashtu 
edhe ShBA-ja ka zgjedhur dhe pergat- 
itur disa lidere qe, se paku per keta 8 
vjet, pasojat e kesaj ndihme populli 
kosovar po i jeton madje edhe me 
veshtire se nen sundimin e Serbise! 
Ndoshta tingellon paradoksale, por 
eshte lehte te krahasohet: kriza eko- 
nomike, energjetike, politike, sociale, 
pakenaqesia e popullit, shkalla e krim- 
inalitetit, vrasjet, vetevrasjet, droga, 
prostitucioni, etj., me nje fjale, sikurte 
ekzistonte mundesia, te rralle jane ata 
qe nuk do ta leshonin Kosoven per te 
ikur ne Perendim. Pastaj, ne vitin 1912 
kemi "fituar" nje "Pavaresi" te 
pakushtezuar dhe per shqiptaret ajo 
ka qene nder periudhat me te veshti- 
ra te historise se tyre, ndersa tash kur 
pritet te na japin nje "Pavaresi te 
kushtezuar", na mbetet te "shpreso- 
jme" se do te behet mire!!! 

Serbia qe nga viti 1999 nuk mund 



dhe nuk deshiron te pajtohet kurrsesi 
me kete gjendje te krijuar. Vertet eshte 
shume indikativ nje aktivitet shume i 
ngjeshur dhe dinamik i politikes dhe 
diplomacise serbe neper bote per 
ceshtjen e Kosoves. Te gjitha gazetat 
serbe, pa perjashtim, ne faqet e para 
te tyre bejne fjale per Kosoven, mediet 
elektronike ne lajmet e para permend- 
in Kosoven, prijesit serbe vazhdimisht 
jane te preokupuar me Kosoven, duke 
"ofruar" lloj-lloj autonomish si: 'autono- 
mi te gjere, substanciale', 'me shume 
se autonomi e me pak se pavaresi', 
'konfederate', e oferta te ndryshme hi- 
pokrite, gfare vetem serbet dine t'i for- 
mulojne dhe t'i nderrojne brenda dites. 
Serbet kane trilluar mite dhe genje- 
shtra te ndryshme per Kosoven kinse 
eshte "djepi i Serbise", "Toke e shen- 
jte", "Vendi i kishave dhe manastireve" 
te tyre, madje deri veten ta quajne 
edhe si "mbrojtes te Krishterimit" per 
Evropen, duke harruar se keta 'mbroj- 
tes', per vetem disa ore iu gjunjezuan 
Perandorise Osmane! etj. Ndokush qe 
eshte me pak i informuar, mendon se 
serbet na qenkan popull fetar. E verte- 
ta eshte e kundert, ne kishe shkojne 
fare pak serbe, e edhe ata te pakte qe 
e vizitojne kishen, posa te dalin nga 
ajo, e shajne Zotin, dhe, si popull, nuk 
ka asnje popull ne bote qe e blasfe- 



mon Zotin me shume se ata! Ata jane 
te njohur edhe per faktin vazhdimisht 
shajne buken, Diellin, token, e shume 
dhunti te tjera te Zotit! 

Prandaj, lind pyetja: C'eshte ajo qe 
e lidh Serbine aq shume me Kosoven? 

Nese dikush mendon se territori i 
Kosoves eshte qe i dhimbset Serbise, 
duhet thene se Serbia ka territor mjaft 
te madh, keshtu qe 40,000 serbe qe 
jetojne ne pjesen veriore te Mitrovices 
dhe 80,000 te tjere, qe jetojne ne bren- 
di te Kosoves, sipas llogarive serbe, 
nuk perbejne kurrfare problemi. Bren- 
ge e eksperteve serbe eshte se serbet 
jane nje popull i cili po zhduket biolo- 
gjikisht dhe kane nje territor mjaft te 
madh te papopulluar. Sa per ilustrim, 
ne vitin 2005 ne Serbi kane lindur 
72,180 femije, kurse kane vdekur 
106,771 veta! Ky minus trishtues per 
serbet, prej 34,591 vetash, ne vitin 
2006, eshte rritur ne me teper se 
36,000. Sipas eksperteve serbe, nese 
vazhdon ky trend i mortalitetit, atehere 
llogaritet qe ne vitin 2020 do te zhdu- 
ket nje qytet sa Cacaku! Keta eksperte 
kane llogaritur qe ne vitin 2100, serbet 
do te jene pakice ne vendin e tyre, dhe 
do te jene gjithsej 2,100,000 banore, 
kurse numri i shqiptareve do te jete 
4,500,000 (edhe ne shqiptaret nuk 
mund te mburremi per natalitetin kra- 




dituria islame / 210 



45 



hasuar me ate qe kane pasur prinderit 
tane)! Gjithashtu ia vlen te theksohet 
se numri i vetevrasjeve ne Serbi eshte 
1,500 veta per nje vit! 

Prandaj, si perfundim, territori i Ko- 
soves nuk eshte fare ai qe ia ngre gmi- 
min Kosoves ne politiken Serbe. Me 
nje fjale, ata nuk i japin pese para per 
Llapin, Dukagjinin, kurse Drenicen me 
as qe mund ta imagjinojne! 

A thua eshte Kosova nje vend qe 
ofron siguri dhe nje klime te pershtat- 
shme per serbet qe vuajne aq shume 
per Kosoven? Kurrsesi. Dihet se ser- 
bet, edhe kur ka qene situata shume 
me e mire - para luftes, nje numer i 
madh intelektualesh dhe rinia serbe 
nje pjese e tyre, shpemguleshin e ve- 
ndoseshin ne Serbi, pa asnje trysni, 
duke e konsideruar Serbine si vendin 
e tyre, nje vend me te qete dhe me nje 
perspektive me te mire. Keshtu, pjesa 
derrmuese e popullates serbe qe kane 
mbetur ne Kosove, kane qene njerez 
te moshuar. Prandaj, ne kete kohe kur 
serbet nuk e kane me ate fuqi, as poli- 
tike, ushtarake, policore dhe as admin- 
istrative etj., ne Kosove, ata nuk mund 
ta imagjinojne veten qe te bashkejeto- 
jne te barabarte me shqiptaret. 

Duke e pare se serbet po e leshon- 
in Kosoven, politika hegjemoniste e 
Beogradit thurte lloj-lloj intrigash e 
shpifjesh dhe akuzash per shqiptaret. 
Shume shqiptare te mjere kane rene 
viktima te kesaj politike. Serbet trillonin 
"presione" te shqiptareve per shpern- 
gulje te serbeve, shkaterronin varrezat 
e tyre, per femrat e dhunuara serbe i 
fajesonin shqiptaret, madje edhe per 
meshkujt e vetelenduar si pasoje e pe- 
rversitetit seksual me shishe ne anus 
("rasti Martinovig"), i akuzonin shqipta- 
ret. Madje ata ishin ne gjendje te vik- 
timizonin edhe femijet e tyre, etj. etj., 
sepse gjithmone kane pasur fajtore 
kujdestare - qe ishte shqiptari i mjere. 
Shqiptaret i fajesonin, i akuzonin dhe i 
denonin per lloj-lloj krimesh te insken- 
uara. Jane mbajtur shume procese te 
montuara gjyqesore kunder shqiptare- 
ve. Per politiken ndeshkimore te zbat- 
uar kunder shqiptareve, llogaritet se 
atyre ne periudhen midis viteve 1913- 
1995, u jane shqiptuar burgje ne kohe- 
zgjatje 250 shekuj!. Nje fakt trishtues 
ky, qe do te thote se qe prej pushtimit 
te Kosoves, shqiptaret e mjere prej se- 
rbeve, per gdo vit, merrnin "bakshish" 
nga 3 shekuj burg!!! Sikur te kishin 
serbet "Kulla Binjake", edhe ato do t'i 



sakrifikonin per Kosoven. Nuk perjash- 
tohet mundesia qe edhe keta 120,000 
serbe, pas zgjidhjes se statusit te Ko- 
soves, t'i sakrifikojne! 

Prandaj, shtrohet pyetja: Q'eshte 
ajo qe ne te vertete po i dhemb Serbi- 
se? 

Q'eshte ajo qe nje kohe te gjate nuk 
mund te zgjidhet kjo nyje e quajtur Ko- 
sove? Pse i gjithe ky aktivitet i ngjesh- 
ur diplomatik i te gjithe prijesve politike 
boterore per Kosoven? Qfare qe aq 
atraktive Kosova per intervenimin e 
NATO-s, qe u be ne vitin 1999, dhe i te 
gjithe ketyre ferkimeve ne mes te 
ShBA-se dhe Perendimit, ne nje ane, 
dhe i Rusise, ne anen tjeter. Pse e gji- 
the ky aktivitet per Kosoven? Ndoshta 
dikush mendon ende se bota ka vend- 
osur t'i ndihmoje shqiptaret dhe se u 
ka ardhur fundi padrejtesive ndaj tyre 
dhe se geshtja e tyre duhet zgjidhur. 
Nese ndiqet me vemendje politika bo- 
terore, numri i lufterave si dhe qindra e 
mijera viktimave qe i shohim vetem ne 
pamjet filmike (e ato qe nuk i shohim 
jane shume me shume), atehere nje 
mendim i tille eshte shume qesharak. 
Pra, atehere g'perfaqeson Kosova ne 
te vertete? 

Ekzistojne dy faktore pse Kosova 
per nje kohe te gjate gjendet ne radh- 
en e ngjarjeve kryesore te politikes 
globale, e po ashtu edhe te asaj serbe. 



Faktori i pare eshte qe Serbia nuk 
do te pajtohet kurre per humbjen e 
Kosoves, per shkak te pasurive qe po- 
sedon Kosova. Keto pasuri ata i kane 
hulumtuar dhe incizuar mire, prandaj 
edhe i kane vleresuar si nje kapital te 
pashtershem. Fatkeqesisht shqiptaret 
nuk kane qene te vetedijshem kurre 
per vleren reale te kesaj pasurie. Ndo- 
shta nje gje e tille mund te arsyetohet 
nga fakti se shqiptaret asnjehere nuk e 
kane qeverisur Kosoven? 

Sipas eksperteve serbe, perveg tra- 
shegimise kulturore, e cila perbehet 
nga 10 manastire dhe 20 kisha ortodo- 
kse, pasurite e Kosoves jane gjigante. 
Ne Kosove ka 24 miniera me te gjitha 
metalet: plumbi, zinku, argjendi, nikeli, 
kobalti e gjer tek ari. Ekspertet serbe 
mendojne se vlera reale e ketyre resu- 
rseve eshte 100 miliarde $. Ata pohoj- 
ne se ne bote resurset me lende te 
pare te domosdoshme, po zvogelohen 
vazhdimisht, keshtu qe vlera kesaj pa- 
surie ne Kosove do t'i ngrihet me shu- 
ma marramendese. Ketu duhet shtuar 
edhe vlera e hulumtuar e rezervave te 
lignitit (170 miliarde tone). Keta eks- 
perte kane llogaritur qe ne tregun bo- 
teror mund te fitohen 2$ per nje ton 
thengjill, nese ai permes termocentralit 
shnderrohet ne rryme elektrike. Prand- 
aj, sipas kesaj llogarie, Serbia me 
humbjen e Kosoves, humb edhe afro 




46 



dituria islame / 210 



400 miliarde $!!! Atehere eshte e qarte 
pse Serbia nuk do ta leshoje Kosoven. 

Ketu duhet te jemi reale, serbet Ko- 
soven e kane plagkitur, por interesi na- 
cional ka qene prioritet absolut. Ka 
pasur edhe udheheqes serbe qe jane 
pasuruar, por ne asnje menyre kaq 
shume sa disa udheheqes shqiptare 
per nje kohe kaq te shkurter. Madje ne 
kohen e tyre, edhe populli gezonte nje 
mireqenie ekonomike, kurse sot nje 
pjese e prijesve tane shqiptare jane 
bere milionere, kurse populli i mjere po 
kalon nje krize te pa pare ekonomike e 
sociale, dhe nje perqindje e madhe e 
popullit jeton ne varferi te skajshme! 
Prape duhet te jemi reale, sepse thu- 
het - gfare eshte populli, te tille e ka 
udheheqjen! Eshte per t'u guditur se si 
mendojne keta sikur karriera politike e 
tyre do te zgjase deri ne amshim. Si 
nuk jane te vetedijshem qe krejt ajo qe 
do te vije, eshte shume afer. Si nuk 
jane te vetedijshem qe secili njeri 
eshte nje grumbull ditesh dhe, si i tille, 
eshte nje gjah i vdekjes. Kalifi Omer, 
ne vulen e tij shteterore qe e mbante 
ne forme unaze ne gisht (per ta pare 
me shpesh), kishte shkruar: "Le te jete 
vdekja perkujtues per ty". Dikush, 
edhe pse eshte i vdekur, jeton, kurse 
dikush, edhe pse jeton, eshte i vdekur. 
Ai perfaqesonte fuqine me te madhe 
boterore, te cilen e kishte ndertuar mbi 
baza te drejtesise, fuqise, meshires 
dhe dhembshurise. 

Faktori i dyte dhe vendimtar eshte 
se qellimet gjeostrategjike globale te 
magnateve dhe krijuesve te politikes 
boterore, per realizimin e megaprojek- 
tit boteror, respektivisht per vendosjen 
e korridoreve prej Liqenit Kaspik e gjer 
ne qendrat e tjera te distribuimit te ke- 
tyre pasurive nentokesore me gaz dhe 
derivate te naftes, ben qe administrata 
Amerikane te ndryshonte radikalisht 
kursin e politikes ndaj Kosoves dhe 
Rajonit. Kete e beri per shkak se nje 
prej ketyre korridoreve qe kalon neper 
Kosove' dhe rreth Kosoves, eshte kor- 
ridori i 8, i cili perfundon ne portin e 
Vlores. Ky megaprojekt ka te beje me 
realizimin e 5 projekteve: superstrada, 
hekurudha, naftesjellesi, gazsjellesi 
dhe largperguesi i rrymes elektrike. Sa 
per ilustrim, nepermjet nje gypi do te 
barten 750 mije barela nafte ne dite, 
ose nje qarkullim mujor prej 600 milio- 
ne dollaresh. Dihet se ShBA-ja eshte 
prodhues i madh i naftes, po njekohe- 
sisht edhe nje nder shpenzuesit me te 



medhenj ne bote, prandaj edhe ky an- 
gazhim kaq i madh i ShBA-se per ge- 
shtjen e Kosoves, duhet te kuptohet si 
interes strategjik i kesaj fuqie te ma- 
dhe. 

Nje teze te tille e kishte pohuar 
edhe nje nder intelektualet dhe analis- 
tet me eminente te ShBA-se sot, No- 
am Comski. Ky kishte thene se jane dy 
arsye pse ShBA eshte e interesuar per 
Kosoven: E para eshte ngritja e nje 
baze te madhe ushtarake amerikane 
ne Kosove, dhe arsyeja e dyte dhe me 
e forte, eshte ndertimi i gazsjellesit 
dhe naftesjellesit ne Kosove dhe rreth 
saj. 

Kjo eshte edhe arsyeja e vetme pse 
Aleanca Veriatlantike kishte bombard- 
uar Serbine per 78 dite rresht. Milo- 
shevigi kokeforte, nuk kishte dashur te 
merrej vesh me ShBA-ne per ndarjen 
e nje pazari te tille, prandaj kishte pa- 
suar bombardimi. 

Nje pazar i tille ende nuk ka perfu- 
nduar, prandaj per kete arsye ende 
vazhdon geshtja e zgjidhjes se statusit 
te Kosoves. Por, ne pazar nuk jane 
amerikanet me serbet, dhe as shqipta- 
ret me serbet, prandaj negociatat nde- 
rmjet tyre te mbajtura ne Vjene, me 
teper i ngjanin nje 'dueli' te tipit Tom & 
Jerry ose nje teatri kukullash sesa ne- 
gociatave te verteta. Backgroundi i ty- 
re ndoshta nuk premton rol me te 
madh. Pazari i vertete duhet te ndahet 
ndermjet ShBA-se dhe BE-se, ne nje- 
ren ane, dhe Rusise, Kines dhe Iranit, 
ne anen tjeter. Ajo qe do te ishte me e 
ndershmja per prijesit tane, eshte qe 
popullit t'i tregojne mundesite e tyre 
dhe te verteten, e kurrsesi te deklaro- 
jne "E dime daten e Pavaresise" ose te 
japin deklarata e premtime boshe te 
tjera, me te cilat mashtrohet populli. 
Nje gje te tille e kishte bere Presidenti 
i ndjere i Bosnje e Hercegovines, i cili, 
pas nenshkrimit te "Marreveshjes se 
Dejtonit", posa kishte arritur ne Saraje- 
ve, kishte deklaruar: "Nuk jam i kena- 
qur me marreveshjen dhe Zoti eshte 
deshmitar qe nuk kemi mundur te 
bejme asgje me shume". 

Per kete qellim, eshte mbajtur edhe 
samiti i dyte ne Teheran, i pese shte- 
teve te rajonit te Kaspikut. Keto shtete 
jane: Rusia, Azerbajxhani, Kazakista- 
ni, Turkmenistan! dhe Irani. Ky samit 
eshte pritur te nderroje forcat gjeopoli- 
tike boterore. Prandaj, per kete shkak 
Sekretarja e Shtetit amerikan, Kondo- 
liza Rajs, dhe Sekretari i Mbrojtjes Ro- 



bert Gejts, kishin vizituar Mosken, 
pikerisht para ketij takimi. Sipas disa 
analisteve boterore, vizita kishte pasur 
qellim tentimin e fundit te ShBA-se per 
prishjen e koalicionit euroaziatik Rusi- 
Kine- Iran. Gjithashtu ne kete kontekst 
mund te shihet edhe vizita e Kryetarit 
Francez Sarkozi qe i beri Putinit. 

Keshtu, Rusia perpiqet te fitoje sa 
me shume ne kete megaprojekt, nder- 
sa shpresat e Serbise qe ta ndihmoje 
"nena Rusi" jane vetem perralla, po 
nuk duhet qene naiv e te mendohet se 
Serbia nuk e di kete politike. Prandaj 
ajo edhe luan me kete karte, por te 
maskuar ne emer te patriotizmit rus, 
kurse ne te vertete Serbia eshte vetem 
monedhe per kusuritje e Rusise. 

Si perfundim, siguria energjetike 
dhe fumizimi i Evropes me gaz dhe 
me nafte nga liqeni Kaspik dhe Azia 
Qendrore, eshte nje konflikt i drejtper- 
drejte interesash ne mes te ShBA-se 
dhe Rusise, si dhe i shteteve te per- 
mendura me siper, per kontrollin e ke- 
tyre resurseve si dhe mbikeqyrjen e 
korridoreve neper te cilat transporto- 
hen lende nga keto resurse. 

Ne shqiptaret, sikur edhe gjer me 
tash ne keto procese, nuk kemi asnje- 
here rol aktiv, prandaj duhet te presim 
se g' do te na servojne te tjeret. 

Jonathan Lewickit, autori i Rezolu- 
tes 1244, kur i kishin bere verejtje nje 
delegacion kosovar per te metat e Re- 
zolutes, ishte pergjigjur: "E di qe rezo- 
luta eshte e keqe, sepse edhe situata 
ka qene e keqe. Sikur te ishit gliruar 
vete ju shqiptaret, nuk do te kishte 
pasur nevoje fare per rezolute". 

Eshte per t'u frikesuar qe edhe zgji- 
dhja e statusit do te jete e disfavorsh- 
me per shqiptaret. Pergjigjen do te na 
e japin prape te njejte: Ne e kemi fillu- 
ar luften, ne e kemi perfunduar, ne i 
kemi zgjedhur lideret tuaj, ne do ta 
zgjedhim statusin, natyrisht ne do te 
perfitojme me se shumti, sepse ai qe 
fiton luften, ai edhe gezon frytet e saj. 

Ndoshta kjo tingellon paksa pesimi- 
ste dhe dekurajuese. Por, sa here qe 
bisedat dhe planet te zbresin nga rraf- 
shi romantik ne rrafshin real, edhe 
zhgenjimi do te jete me i vogel. E ver- 
teta, sa do e hidhur te jete, eshte me e 
dobishme se genjeshtra e kendshme. 



(autori eshte magjister i shkencave juridike) 



dituria islame / 210 



47 



Reportazh 



Reportazh nga Haxhi 2007 



Ne shoqerim te haxhinjve fane 



Ramadan Shkodra 

(I pergjigjem thirrjes Tende O Zoti im, i pergjigjem 
thirrjes Tende, pa te pershkruar shok askend. 
Vertete, falenderimi, miresia dhe pushteti te takojne 
vetem Ty, e Ti nuk ke rival). 

Haxhi 

Haxhi eshte nje nder kushtet themelore te fese isla- 
me, eshte nder 5 themelet e fese, me te cilin obligohet 
besimtari qe ka mundesi materiale njehere ne jete te kry- 
ej kete obligim. Per dallim nga obligimet tjera, qe mund 
te kryhen kudo qe ndodhet besimtari, haxhi kryhet ne 
kohe dhe vendet e caktuara. 

Historia nuk njeh ndonje ritual fetar me masiv se sa 
haxhi, i cili ne kohe te caktuar, ne vende te caktuara dhe 
me qellim te caktuar, arrin qe te tuboje besimtare nga te 
gjitha anet e botes. 

Tradita e Haxhit tek ne 

Edhe ke ne Haxhi ka histori qindra vjecare. Haxhiu ne 
rrethin tone ka qene dhe vazhdon edhe sot e kesaj dite 
te jete nje njeri i respektuar, me te cilin identifikohet de- 
votshmeria, sinqeriteti, drejtesia e perkushtimi ndaj fese 
e Krijuesit te kesaj bote. 

Dokumente te shumta e burime te ndryshme vertetoj- 
ne se me fillimet e perhapjes se Islamit ne trojet shqip- 
tare edhe shqiptaret filluan te shkojne ne Haxh. 

Gjate shekujve XV-XIX, per arsye te kushteve te ve- 
shtira te pergjithshme, haxhilleku zgjaste shume muaj. 
Dr. Muhamet Mufaku ne librin "Shqiptaret ne boten ara- 
be" (Prishtine, 1990) thekson se haxhilleku zgjaste 10 
muaj. Vetem rruga Stamboll-Meke zgjaste 8 muaj, nder- 
sa nga Damasku deri ne Meke- 2 muaj. 

Qe nga shekulli XVI, shqiptaret qe kane shkuar ne 
Haxh, kane lene gjurme fetare, materiale, politike dhe 
shoqerore. Duke filluar nga gjysma e dyte e atij shekulli, 
qendroi ne Meke e ne Medine, arkitekti i njohur shqiptar 
Mimar Sinani per te ndertuar nje sere objektesh shoqe- 
rore, arsimore dhe fetare. 



Ne keto qytete te shenjta per te kryer haxhin kane qe- 
ne edhe figura te shumta ushtarake dhe politike, si: Ha- 
xhi Ymer Prizreni, Haxhi Zeka etj., ne vitin 1860 vdiq ne 
Meke edhe luftetari i njohur shqiptar, Mustafa Pashe Bu- 
shati, qe asokohe ishte vali i Mekes dhe i Medines. 

Si cdo vit edhe kete qe sa po e lame pas, miliona hax- 
hinjeve nga e mbare bota iu bashkuan edhe nje numer 
simbolik i haxhinjeve nga Kosova. 

Disa fjale per organizimin e Haxhit 

Organizimin per shkuarjen ne Haxh e ka bere Kryesia 
e Bl-se te Kosoves, me keshillat e saj anekend vendit. 
Organizimin e Haxhit Kryesia e Bashkesise islame te 
Kosoves e ben qe 30 vjet, e cila merr persiper organizi- 
min komplet te Haxhit, duke filluar qe nga paraqitja e be- 
simtarit per te shkuar ne Haxh e qe behet ne keshillat 
vendor, pastaj Kryesia, respektivisht komisioni i Haxhit 
ne bashkepunim me keshillat vendor, bene pergatitje ne 
vend: si perpilimi i listave te hanxhinjeve, sigurimi i viza- 
ve, vakcionimi i haxhinjeve, caktimin e udheheqesve te 
haxhinjeve, (1 udheheqes ka se paku 20 haxhinje), per- 
zgjedhja e ekipit te mjekeve qe do te kujdeset per gjendj- 
en e haxhinjeve. Ndersa ne Arabine Saudite, Kryesia ne 
bashkepunim me Ministrine e Haxhit te Saudise siguron 
lejet perkatese te cilat i kerkohen per Haxh, pastaj ne 
Saudi sigurohen edhe apartamentet per vendosjen e ha- 
xhinjve, si dhe transporti). 

Organizatori si vite me pare edhe kete vit shkuarjen 
per ne haxh e kishte organizuar ne dy menyra: ne ate 
tokesore dhe ne ate ajrore. 

Nisja e haxhinjeve 

Sipas tradites se kamotshme tek ne qe nga dita kur 
besimtari e ben publike vendimin per te shkuar ne Haxh, 
e deri ate dite qe niset, miq te aferm nga farefisi e kole- 
ge, ne shenje nderimi e respekti shkojne perta pergezu- 
ar, e per ta uruar dhe per t'ia bere per hajr shkuarjen ne 
Haxh. 

Keshtu ishte edhe me 3 dhjetor 2007 ne Prishtine kur 
u nisen haxhinjte ne vije tokesore, ku per t'i percjell ata 




48 



dituria islame / 210 




kishin dal nje' numer i konsiderueshem i te afermeve e 
miqve te tyre. Ndersa zyrtaret e Bashkesise Islame ne 
xhamine "Sulltan Mehmet - Fatih" te Prishtines, organiz- 
uan ceremoni tashme tradicionale dhe bene duan e nis- 
jes se haxhinjeve. Duan e beri imami nga Prishtina Hakif 
ef. Hoti. 

Haxhinjte qe niseshin dukeshin te entuziazmuar per 
rrugen qe po mernin 

Dy dite me vone 25 dhjetor, ne oret e para te mengje- 
sit, kur ne Prishtine bente te ftohte, ne aeroport kishin 
dal numer i konsiderueshem i besimtareve per t'i percjell 
haxhinjte qe udhetonin per ne Medine. 

Pas procedurave te aeroportit, haxhinje zune vendet 
e tyre ne aeroplanin "Boing 757" te kompanise angleze 
"FLYMONARCH", dhe pikerisht ne ora 8, aeroplani me 
haxhinje nisi fluturimin e tij drejte Medines 

Qe nga hyrja ne aeroplan, haxhinjte ne vete me ze te 
ulte benin lutje e kendonin duan e udhetimit, me te vetm- 
in qellim qe te mberrinin mire ne Medine. Gjate udhetim- 
it ne fytyrat e haxhinvjve shihej nje entuziazem i papare, 
bisedonin me njeri-tjetrin dhe veshtronin permes dritare- 
ve pamjet magjepse qe shiheshin mbi Mesdhe e mbi 
Egjipt e posacerisht mbi metropolin afrikan me permasa 
boterore, Kajron. 

Derisa aeroplani fluturonte mbi detin e kuq, anetaret e 
ekuipazhit na bene me dije se jemi ne prag te hyrjes ne 
zonen ajrore te Arabise Saudite, ndersa pas pak na 
informuan se per 30 minuta do te zbresim ne Aeroportin 
e Medines. 



ymoriQrcV\.cjcrtf^J 
iiiiiiiiiii* ; ^ 




%&L^ 


ii*i«titmiiuj^ 


• 


1 




"' t^# 


lamj.^ 


F 


Hj)|, * 






jiTI 


12/05/2007 12:56 






N 



Arritja ne Medine 

Pas plote 3 ore e 30 minuta udhetim ateruam ne Ae- 
roportin e Medines, per fatin tone te mire, ne Aeroport 
nuk kishte haxhinje te tjere, dhe shume shpejt i kryem te 
gjitha procedurat e hyrjes ne kete vend . 

Me te dal nga dogana, takuam pergjegjesit e haxhin- 
jeve, Bahri ef. Simnicen e Ahmet Ramen, te cilet kishin 
dal per te na pritur. Ata, pasi na deshiruan mireseardhje 
dhe u interesuan se si kemi kaluar gjate udhetimit na 
drejtuan per tek autobuset qe ishin duke na pritur. 

Shume shpejt haxhileret u sistemuan neper autobus 
dhe u nisem drejt qendres se Medines se ndritshme. 

Pas pak arritem ne qender te Medines krejt prane 
Xhamise se Pejgamberit a.s., para hotelit "Taiba" ku zba- 
rkuam dhe u vendosem aty. 

Disa fjale per Medinen 

Medina pas qytetit te Mekes eshte qendra me e re- 
ndesishme per myslimanet, madje tashme dihet se pike- 
risht Medina eshte kryeqendra e pare e myslimaneve. 
Ishin banoret e Medines ata qe i ofruan mikpritje Pejga- 
mberit a.s. kur ai u detyrua te largohet nga Meka. 

Medina si vend permendet edhe ne Kuran, ne suren 
mekase permendet si apelativ ne shumes "Medain" nde- 
rsa ne ato medinase si El- Medina. 

Ne qytetin e Medines Muhamedi a.s. migroi me 622, 
nga ku edhe filloi te predikoi haptas fene islame, e te 
perhapte shume shpejte misionin e tij, keshtu Medina u 
be qendra nga ku lindi nje fe, nje qyteterim me permasa 




dituria islame / 210 



49 



1 2 op *'po? "i i iw- 535- 1 


i i i i i ULlJP 

■■•.-.. 



te medha, qe' per nje kohe te shkurt do te perfshinte tere 
boten, me shume, e me shpejt se cdo fe e cdo qyteterim 
tjeter. 

Megjitheqe vizita ne Medine nuk eshte nga farzet e 
Haxhit, qendrimi ne kete qytet eshte i nje vlere te vecan- 
te, ngase sic e potencuam eshte vendi nga ku u perhap 
feja islame, eshte vendi ku jetoi Pejgamberi a.s., eshte 
vendi ku u themeluan institucionet e para te shoqerise 
islame, eshte vendi ku u ndertuan xhamite e para me ni- 
smen dhe pjesemarrjen e vete Muhamedit a.s. 

Andaj haxhiu gjate qendrimit ne Medine ka rastin qe 
te vizitoje disa vende e objekte te rendesishme te fese, 
te historise, te kultures e te qyteterimit islam, qe jane te 
lidhura ngushte me te kaluaren e ndritshme islame, sic 
jane: Xhamia e Pejgamberit a.s., Varri i Pejgamberit, 
xhennetul - beki (varrezat e as'habve), vendi ku u zhvill- 
ua beteja e Uhudit, pastaj vendi ku u zhvillua beteja e 
Hendekut, si dhe xhamine Kibletejen dhe xhamine Ku- 
ba. Po ashtu, gjate qendrimit ne Medine eshte me inte- 
res te vizitohen edhe institucionet arsimore te Medines, 
sic eshte Universiteti Islamik i Medines dhe shtypshkro- 
nja e Kuranit te Madheruar. 

Xhamia e Pejgamberit a.s. 

Haxhinjte ne pergjithesi e sidomos ata qe jane ne Me- 
dine per here te pare, i mahnit bukuria e xhamise se Pej- 
gamberit, e cila si per kah ndertimi, ashtu edhe per kah 
stili e harmonia eshte unikate. Kjo xhami eshte nder me 
te medhate ne bote dhe per shume gjera eshte e vecan- 
te. 



• i 




' 4 


— 4 _ : ] -f ' _ 






1- JLcZ 


ilffli 


imiiii f 


\mm 


■ ,^^ . . 


„ -» ... 


LWhSZ] 


— i "* • - 


■ * ■> 


- it/!? ; — 




L i 1 








T T f T T ; 

«HUI|| 




Xhamia per here te pare eshte ndertuar me 622 me te 
migruar te Pejgamberit ne Medine. Kroniket thone se ne 
hartimin e planit po edhe ne ndertimin e saj, ka marre 
pjese aktive edhe vete Muhamedi a.s .. 

Xhamia gjate historise eshte zgjeruar e ndertuar disa 
here, ndersa objekti i tashem eshte zgjeruar per here te 
fundit ne vitet e 90 te shekullit te shkuar. 

Sipas te dhenave tani xhamia ka nje siperfaqe prej 
135. 000 metra katrore. Ne kohen e faljeve normale xha- 
mia ka vend per 700 000 vete, ndersa ne kohen e Haxhit 
ose te Umres brenda nje kohe mund te falin namaz mbi 
1 milion vete. 

Xhamia ka 81 hyrje, 10 minare, 6 prej te cilave arrijne 
lartesine 104 metra. 

Ne kete xhami madheshtore per here te pare ne his- 
torine e arkitektures se xhamive jane vendosur disa ku- 
pola elektronike te levizshme te cilat jane zbukuruar me 
me teper se 68 kg. ari. 




50 



dituria islame / 210 



Ne xhami mbizoteron nje pasterti absolute, nje rend e 
rregull me te gjitha kushtet qe i mundesojne haxhiut te 
ndihet komod ne kryerjen e namazeve. 

Edhe vlera e namazit ne kete xhami eshte dukshem 
me e rendesishme se ne xhamite tjera, nje namaz i falur 
ne kete xhami ka vleren e 1000 namazeve qe fale bes- 
imtari ne xhamite tjera. 

Haxhinjte tane paten rast te falin nje numer te konsi- 
derueshem, mbi 40 namaze ne kete xhami, madje per 
fatin tone te mire na ra qe t'i falim edhe dy namaze te 
xhumase. 

Eshte madheshtore pamja kur ne kohet e namazeve 
sheh besimtare nga e gjithe bota qe nisen ne drejtim te 
xhamise se Pejgamberit a.s. per te falur namazin dhe 
ate ne vendin ku nje kohe te gjate u fal edhe vete Pejga- 
mberi, Muhamedi a.s. 

Xhamia e Pejgamberit a.s. ka nje biblioteke te pasur 
me libra e shkrime nga me te ndryshmet, e cila gjendet 
ne pjesen veriore te xhamise. Ne biblioteke ruhen edhe 
botime e doreshkrime me kaliografi te rralle te Kuranit. 
Ndersa ne sallen e lutjeve te xhamise jane te vendosur 
shume rafte me Kuran te pershtatur ne te gjitha gjuhet, 
ku normalisht dominojne ata ne gjuhen arabe, por duhet 
cekur se thuajse ne te gjithe raftet e Kuranit gjendej 
edhe perkthimi i Kuranit ne gjuhen shqipe, e te cilet kane 
mundesi me i shfrytezuar besimtaret kryesisht gjate ko- 
heve ne mes namazeve. 

Xhamia ka teknologji bashkekohore per ajrosje si dhe 
nje sistem te organizuar mire te ujit ku gjate gjithe kohes 
haxhileret kane mundesi te sherbehen me uje te ftohte 
nga burimi i zem-zemit. 

Ne xhamine e Pejgamberit gjendet edhe Varri i Pejga- 
mberit a.s., ndersa afer xhamise jane varrezat e ashabe- 
ve. 

Udhehqesit e Haxhit 

Me qellim te organizimit dhe sistemimit me te mire te 
haxhinjeve, pergjegjesit e Haxhit gjate tere kohes bash- 
kepunonin ngushte me udheheqesit e hanxhinjeve, ma- 
dje here pas here konsultoheshin per bashkerendimin e 
veprimeve qe duhet kryer ne ditet sa do te qendrojme ne 
Medine. 




Kodra e Uhudit 

Ne menyre te organizuar haxhinjet qe qendrojne ne 
Medine vizitojne Kodren e Uhudit e cila gjendet 5 kilome- 
tra ne veri te Medines. Ne historine islame Kodra e Uhu- 
dit njihet si nje vend ku myslimanet zhvilluan nje beteje 
te fuqishme kunder forcave te mekaseve politeist. Per 
betejen e Uhudit, haxhinjeve tane madje edhe duke iu 
treguar pozicionet qe aso kohe mbanin forcat e myslima- 
neve ne njeren ane dhe forcat e mekaseve ne anen tje- 
ter, apo thene ndryshe nga vendi i ngjarjes u folen 
udheheqesit e grupeve. 

Ne Betejen e Uhudit ne anen e myslimaneve rane 70 
deshmore ne mesin e te cileve edhe xhaxhai i Pejgamb- 
erit a.s. Hamza i njohur si nje luftetar i shkathte, qe eshte 
i varrosur me te gjithe deshmoret qe rane ne kete bete- 
je. 

Plisi i identifikonte haxhinjte tane 

Haxhinjet tane megjitheqe te pakt ne numer krahasu- 
ar me hanxhinjte (kete vit ne organizim te Kryesise se Bl 
te Kosoves ne Haxh kane qene 592 haxhinje) nga ve- 
ndet tjera, gjate qendrimit ne Medine binin ne sy me dy 
elemente, nje disa nga haxhinjte tane mbanin ne koke 
me shume krenari plisin e bardhe, qe i identifikonte qarte 
se jane nga viset shqiptare, ndersa element tjeter dallu- 
es ishte se shumica e haxhinjeve tane mbanin te veshur 
jelek ku shkruan ne shqip, anglisht e arabisht Haxhi Ko- 
sova, si dhe mbishkrimi i organizatorit Bashkesia Islame 
e Kosoves. 

Keta jelek qe i bartnin haxhinjet tane paraqiste nje lloj 
uniforme dhe nje shenje identifikuese per ne, keshtu qe 
haxhinjte nga vendet tjera shpesh i ndalnin haxhinje ta- 
ne me interesim qe te pyesin per gjendjen ne Kosove, 




dituria islame / 210 



51 



per zhvillimin e Kosoves, e mbi te gjitha u interesonte 
ceshtja e statusit te Kosoves. 

Haxhnjet nga vendet e ndryshme luteshin qe sa me 
pare te zgjidhej statusi i Kosoves. 

Keshtu haxhileret tane ne vende te shenjta qene edhe 
ambasadore e prezantues te denjte te vlerave te popull- 
it tone. 

Hendeku (shtate xhamite) 

Nder vendet e rendesishme ne Medine qe e vizituam 
ne menyre te organizuar eshte edhe vendi ku u zhvillua 
beteja qe ne historine islame njihet me emrin Beteja e 
hendekut. Vend ky i cili gjendet diku 2 kilometra ne ve- 
riperendim te xhamise se Pejgamberit a.s.. 




Ne kete vend 5 vjet pas migrimit te Pejgamberit mek- 
asit i shpallin lufte myslimaneve ne Medine madje mek- 
asit asokohe kishin per qellim qe definitivisht te deperto- 
jne ne Medine per te shpartalluar shoqerine medinase e 
cila nen udheheqjen e Muhamedit a.s. vec kishte krijuar 
nje rend e rregull dhe nje identitet te nje shoqerie shu- 
medimensionale e bazuar ne mesimet kuranore. 

Por pikerisht ishte strategjia e myslimaneve ne vecan- 
ti e Selman Ferasiut qe ne kete vend asokohe te nape- 
shin hendeqe per t'i penguar politeistet mekas qe mos te 
arrinin te depertojne ne Medine edhe pse e mbajten te 
rrethuar per 1 vit. 

Afer vendit ku eshte zhvilluar Beteja e Hendekut jane 
edhe gjurmet e shtate xhamive nga koha e Pejgamberit 
a.s., ku duhet vecuar "Mesxhidul Fethin", e cila simboliz- 
on vendin ku Pejgamberi a.s eshte lutur per te korr fitore 
ne Betejen e Hendekut. 

Xhamia Kibletejn 

Nje nder xhamite me te njohura ne Medine eshte xha- 
mia Kibletenj (xhamia e dy kibleve), e cila ka nje vlere te 
posacme historike. Kjo xhami gjendet ne perendim te 
Medines, 3.5 kilometra larg xhamise se Pejgamberit a.s. 

Ne kohen e Pejgamberit a.s. xhamia qe ndertuar me 
material te dobet, por gjate historise xhamia disa here 
eshte rindertuar, ndersa objekti i tashem i xhamise eshte 
ndertuar me 1988 nga mbreti Fehd. 

Quhet xhami e dy kibleve, ngase pas migrimit te Pej- 
gamberit nga Meka ne Medine, me teper se nje vit e 
gjysme myslimanet jane falur ne drejtim te xhamise Al- 




Aksa, te Kudsit, Jerusalemit te sotem, derisa Muhamedi 
a.s. ishte duke falur namazin e drekes ne kete xhami i 
kthyer kah Kudsi, i erdhi ajeti kuranor nga Allahu xh.sh. 
per nderrimin e kibles, keshtu qe dy reqatet e pare i fali 
ne drejtim te Kudsit, ne dy reqatet e fundit u kthye ne 
drejtim te Qabes ne Meke, nga kjo ngjarje kjo xhami 
merr emrin xhamia e dy kibleve 

Nga kjo kohe te gjithe mysimanet kurfalin namaz dre- 
jtohen me fytyre nga Qabeje ne Meke. Per rendesine 
dhe historine se kesaj xhamie haxhilereve tane u foli 
imami Muhamed ef. Hoxha. 

Xhamia Kuba 

Secili besimtar qe shkel token e Medines eshte e pre- 
feruar te vizoje xhamine e Kubas. Eshte kjo xhamia e 
pare e ndertuar nga myslimanet, ndertimin e se ciles e 
filloi vete Muhamedi a.s. derisa ishte duke u shperngulur 
nga Meka per ne Medine. 

Ne kete vend Pejgamberi a.s. arriti me 12 rebiulevel 
te vitit 622, ketu Pejgamberi qendroi 4 dite ku pushoi pas 
nje udhetimi te gjate e me plote sfida e rreziqe 




52 



dituria islame / 210 




Universiteti islamik i Medines 

Universiteti i Medines eshte nje nder qendrat me te 
rendesishme te shkollimit ne fushen e fese islame te 
Arabise Saudite po edhe te Botes Islame. 



Dhe pikerisht ketu Muhamedi a.s. aksionin e pare qe 
ndermori qe fillimi i ndertimit te xhamise. 

Xhamia e mori emrin sipas vendit-lagjes ne te cilen u 
ndertua-Kuba. 

Sot, Kubaja eshte nje nder lagjet me te medha te Me- 
dines, e cila eshte perball rruges qe te shpie per ne Me- 
ke. 

Xhamia eshte rindertuar disa here, ndersa objekti i ta- 
shem i xhamise eshte ndertua me 1988. 

Vlera e vizites se kesaj xhamie eshte e madhe, kjo me 
se miri kuptohen nga thenia e Pejgamberit a.s.: "Kush 
pastrohet ne shtepine e tij, dhe merr rrugen per tu falur 
ne kete xhami, do te kete sevap sikur ta kryente nje urn- 
re", transmetohet se Pejgamberi kesaj xhamie i kushtoi 
nje kujdes te vecante thuajse cdo jave dilte per te fal 
namaz ne kete xhami. 

Ekipi mjekesor 

Organizatori i Haxhit Bashkesia Islame e Kosoves, 
per haxhileret tane kishe angazhuar ekipin mjekesor i cili 
ne menyre sistematike percillte gjendjen shendetesore 
te haxhinjeve tane. 

Ajo qe duhet theksuar; se megjitheqe disa haxhinje 
tane ishin te shtyre ne moshe, gjendja e tyre shendete- 
sore ka qene e qendrueshme dhe e mire, kjo gjithsesi 
edhe fale angazhimit te ekipit te mjekeve tane qe me 
shume perkushtim kryen misionin e tyre. 





Gjate qendrimit tone ne Medine megjitheqe kohe pu- 
shimi per Universitetin, fale angazhimit dhe shoqerimit 
qe na beri studenti nga Prizreni Enes Mazllami qe ne ke- 
te fakultet studionte sheriatin per disa caste qendruam 
ne hapesirat e ketij universiteti 

Ne kete universitet ndjekin studimet, studente nga e 
gjithe bota. Edhe nga Kosova po edhe nga viset tjera 
shqiptare qe nga vitet e 60 te shekulli te shkuar vazhdi- 
misht kane studiuar student shqiptare, nga ku dolen ku- 
adro te deshmuara. 

Shtypshkronja e Kuranit 

Pas universitetit te Medines vizituam edhe Shtypsh- 
kronjen e Kuranit, shtypshkronje kjo qe merret ekskluzi- 
visht vetem me pergatitjen dhe shtypjen e Kuranit ne 
gjuhet e botes. Shtypshkronja eshte themeluar me 1986 
dhe deri me tash ka shtypur me miliona kopje te Kuranit 
ne gjuhe te ndryshme. 




Kjo shtypshkronje ka botuar edhe perkthimin e Kura- 
nit te alimit tone te njohur haxhi Sherif Ahmetit ne 1 mili- 
on kopje. 

Qyteti i Medines tani paraqet nje qender te rendesish- 
me islame, qe ne te njejten kohe njeh trendet e zhvillim- 
it te hovshem ne te gjitha fushat e jetes, duke ngerthyer 
ne vete te kaluaren e lavdishme dhe njekohesisht duke 
premtuar te ardhmen e ndritshme. 



(vijon) 



dituria islame / 210 



53 



Aktuale 



Myftiu Ternava uron udheheqesit e Kosoves 



Telegram urimi per presidentin Sejdiu, 
kryeministrin Thagi dhe kryeparlamentarin Krasniqi 

e rastin e formimit te' institucioneve te reje te dala nga vota e 

17 nentorit, Myftiu i Kosoves, mr. Nairn Ternava ka pergezuar 

udheheqesit e vendit te dal nga keto zgjedhje, presidentin dr. 
Fatmir Sejdiun, Kryeministrin Hashim Thacin dhe kryetarin e parla- 
mentit Jakup Krasniqin. 



M 





Ne telegramin e Myftiut 
per presidentin e vendit 
dr. Fatmir Sejdiun thuhet: 

"I nderuar zotni president, 

Me rastin e rizgjedhjes suaj ne postin e presidentit te Kosoves pranoni 
urimet dhe pergezimet e mia me te sinqerta. 

Zotni president shpresoj qe ju sikur edhe deri tani do te jeni faktor 
unifikues i spektrit politik e institucional te Kosoves. 

Zotni president duke u uruar per mandatin e ri shpreh bindjen time se 
rizgjedhja e juaj ne keto momente historike per Kosoven eshte nje hap qe 
tregon pjekurine e forcave politike per institucione te fuqishme e te kon- 
suliduara. 
Duke ju uruar shendet ne jete, ju deshiroj sukses ne detyren tuaj". 




Ndersa ne telegramin e myftiut Ternava per kryeministrin e Kosoves Hashim 
Thaci thuhet 

"I nderuar zotni kryeminister, 

Me rastin e zgjedhjes suaj per kryeminister te qeverise se Kosoves pranoni urimet 
dhe pergezimet e mija me te sinqerta, duke ju uruar suksese ne vizionin tuaj per real- 
izimin e objektivave madhore te Kosoves. 

Zotni kryeminister ju keni marre drejtimin e Kosoves ne nje moment historik, kur 
pritet definimi i statusit perfundimtar te Kosoves, shpresoj qe do te ruani unitetin 
veprues dhe do te perfaqesoni me dinjitet interesat e popullit te Kosoves. 

Zotni kryeminister sot me shume se kurre Kosova ka nevoje per lider te pergjegj- 
shem e transparent, shpresoj qe ju dhe kabineti i juaj me sukses do te kryeni kete 
mision qe ua besoi populli i Kosoves. 

Lus te madhin Allah qe kabinetit tuaj t'i jap force vepruese, unitet ne pune, urti ne 
vendime e transparence me opinion. 

Zotni kryeminister, ju lutem qe urimet e mija me te sinqerta t'ua percillni edhe ane- 
tareve te kabinetit tuaj". 

Myftiu Ternava ka uruar edhe kryetarin e parlamentit te Kosoves Jakup 
Krasniqin, ne telegramin e myftiut per kryeparlamentarin thuhet: 

"I nderuar zotni kryeparlamentar, 

Me rastin e zgjedhjes suaj ne postin e Kryetarit te Kuvendit te Kosoves pranoni 
urimet dhe pergezimet e mia me te sinqerta. 

Zotni kryetar, shpresoj se zgjedhja e Juaj per te udhehequr institucionin me te lart 
te shtetit te dal nga vota e popullit eshte nje pergjegjesi, qe shpresoj se me sukses do 
te kryeni. 

Zotni kryetar, ju lus qe urimet e mia t'ua percillni edhe te gjithe delegateve te 
Kuvendit te Kosoves 

Duke ju uruar shendet ne jete, ju deshiroj suksese ne detyren tuaj". 




54 



dituria islame / 210 



U mbajten zgjedhjet neper Keshillat e Bl te Kosoves 

Organizuar nga Kryesia e Bashkesise Islame te Kosoves, e nen mbikeqyrjen e Komisionit Qendrorte Zgjedhjeve, 
ne te gjithe Keshillat vendore te Bashkesise Islame te Kosoves, nga data 1 5 deri me 1 7 janar 2008, u mbajten zgje- 
dhjet per anetare te Keshillave te Bl. 

Zgjedhjet neper keshilla jane mbajtur ne baze te nenit 67 te Kushtetutes se Bl te Kosoves. 

Paraprakisht Kryesia e Bl kishte bere pergatitjen e materialit zgjedhor, respektivisht kishte nxjerr udhezimin ad- 
ministrativ nr. 773/7, te dates 28.12.2007 enkas per menyren e zgjedhjeve. 

Fillimisht me 11 janar 2008 jane mbajtur zgjedhjet neper te gjitha xhamite e Kosoves, ku jane zgjedhur delegatet 
per Kuvendet zgjedhore ne nivel te keshillave. 

Ne te gjithe Keshillat, procedura e zgjedhjeve eshte mbikeqyrur nga Komisioni Qendror i Zgjedhjeve. 

Zgjedhjet jane mbajtur ne frymen e akteve normative te miratuara nga Kuvendi i Bashkesise Islame te Kosoves. 

Ne baze te rezultatit te dale nga keto zgjedhje pritet qe se shpejti, Kryesia e Bl te Kosoves te miratoje listen e te 
zgjedhurve dhe pas verifikimit te tyre te emeroj kryetaret e Keshillave te Bl, me cka do te kemi udheheqjen e re ne 
mandatin e ardhshem 4 vjecar, neper Keshillat e Bl te Kosoves. 




Pas namazit te xhumase mbi 100 xhematlinje vullnetarisht dhuruan gjak 

Me 28 dhjetor 2007 ne Prishtine, pas namazit te xhumase prane xhamise "Sulltan Mehmet - Fatih" organizuar 
nga Keshilli i Bashkesise Islame dhe ne bashkepunim me organizaten joqeveritare "Kosova Charity", dhuruan gjak 
mbi 100 qytetare, kryesisht xhematlinje te kryeqendres, si dhe imame e nepunes te tjere te Keshillit te Bl-se te 
Prishtines. 

Keshilli i Bl kete aksion e ka marre ne perkrahje te Qendres Kombetare per Transfuzionin e Gjakut, "Dhuroni gjak 
shpetoni jetel!" qe perdoret per nevojat e QKUK, na tha kryetari i Keshillit Bahri ef. Sejdiu duke nenvizuar se eshte 
obligim i yni qe te ndihmojme edhe me gjakun tone njerezit tane qe kane nevoje per trajtim ne QKUK. 

Kryetari Se- 

|jdiu u shpreh i 

kenaqur me 

pergjigjen e 

xhematit ne 

kete aksion 

vullnetar, dhe 

premton qe 

J edhe ne te ar- 

| dhmen do te 




kete aksione 
te tilla. 




dituria islame / 210 



55 



F o t o I a j m 



KB I i Presheves 



Mirenjohje per ish-sekretarin e Kryesise se Bl te' Kosoves H. Jashar Jasharin 

Ne nje ceremoni modeste Keshilli i Bashkesise Islame i Pre- 
sheves i ka ndare mirenjohje ish- sekretarit te Kryesise se Bl te 
Kosoves te Bl-se, H. Jashar Jasharit. 

Mirenjohjen Keshilli i Bashkesise Islame ia ka ndare ish - se- 
kretarit Jashari me motivacion te kontributit te tij per Keshillin e 
Bl se Presheves ne vecanti, si dhe kujdesit te treguar te vazh- 
dueshem qe ka treguar ish-sekretari Jashar Jashari per mbare- 
|vajtjen dhe avancimin e jetes fetare ne Luginen e Presheves. 

Mirenjohja H. Jashar Jasharit i eshte dorezuar nga kryetari i 
IKBI te Presheves Mumin ef. Tahiri i cili shoqerohej edhe nga 
ludheheqesit e tjere te Keshillit te Bl te Presheves. 




Nis puna ne perkthimin e tefsirit "Ejseru-t-Tefasir" 
te autorit te njohur bashkekohor Ebu Bekr el Xhezairijj 

Dite me pare ka nisur puna ne perkthim e tefsirit "Ejseru-t-Te- 
fasir" te autori te njohur Ebu Bekr el-Xhezairij 

Kjo nisme per perkthim e tefsirit eshte ndermarre nga Kryeimami i 
Kosoves Sabri ef. Bajgora, i cili njekohesisht eshte edhe bartes krye- 
sor i projektit te formuar nga sektori i veprimtarise botuese qe vepron 
ne kuader te Kryesise se Bl te Kosoves, ku Sabri efendiu eshte cak- 
tuar pergjegjes - redaktor per Redaksine e Tefsirit. 

Keshtu, ne kuader te detyres se caktuar redaktori, respektivisht 
Sabri ef. Bajgora ka bere edhe perzgjedhjen e ekipit qe do te punoje 
ne perkthimin e kesaj vepre vuluminoze qe ne origjinal ka 3300 faqe. 
Madje ne kete' drejtim jane mbajtur edhe dy takime ku eshte ndare le- 
nda qe duhet perkthyer dhe eshte miratuar edhe afati kohor. 

I pyetur se sa vete jane angazhuar ne kete projekt Sabri efendiu 
na tha: "Ne perkthimin e ketij tefsiri jane angazhuar gjithsej 11 ek- 
sperte te Tefsirit dhe arabologjise" -, ndersa per strukturen e te angazhuarve ai thote: "Pa dyshim qe kjo ekipe kon- 
siderohet si nje ekipe modeste, por e vendosur te kryeje punen ne menyre profesionale. 

Kjo veper pritet te kryhet deri me 15 korrik, ku pastaj do te kalohet ne fazen e dyte te redaktimit profesional dhe 
atij gjuhesor. Shpresojme se me ndihmen e Allahut, ky projekt do ta shohe driten e botimit nga fundi i ketij viti." 

Por ajo qe duhet theksuar eshte se ne kuader te veprimtarise botuese pritet qe se shpejti te aktivizohen me pune 
edhe disa grupe te tjera punuese ne lemenj te ndryshem fetare. 




Shoqata "Bereqeti" ndihmoi familjet e deshmoreve ne Regak 

Sot, pas namazit te xhumase tek xhamia e fshatit Recak I 
te komunes se Shtimes, Shoqata Humanitare Bamirese 
"Bereqeti" ne bashkepunim me imamin e xhamise se ketij 
fshati Emin ef. Ahmeti, ka shperndare nga 10 kg mish kur- 
bani per 75 familje te deshmoreve. 

Shoqata gjithashtu ketyre familjeve u ka shperndare edhe 
artikuj te veshmbathjes. Sipas kryetarit te shoqates Fitim 
Flugaj mishi eshte siguruar nga Medreseja e mesme "Ala- 
udin". Me tutje Flugaj thote se nuk eshte zgjedhur rastesish 
fshati Recak, ngase ketu si edhe ne shume lokalitete tjera te 
Kosoves familjet qe dhane per lirine e Kosoves kane nevo- 
je per nje perkujdesje qofte edhe simbolike. 

Udheheqesi i shoqates thote se ndihma me mish kurbani 
dite me pare u eshte shperndare edhe disa institucioneve 
tjera ane e kend Kosoves. 

Ndersa drejtori i medresese Ekrem ef. Simnica shprehet se edhe ne kete menyre Medreseje kthen tek populli, 
ate qe populli e ka dhene per medresene. 




56 



dituria islame / 210 




Xhamia e "Lagjes se' muhaxhereve - Kaderije" ndihmon familjet e jetimeve dhe skamnoret 

Ne vazhden e aktiviteteve te xhematit te xhamise se "Lagjes se mu- 
haxhereve - Kaderije" ne krye me imamin Baki ef. Imeri, edhe ne vigjilie 
te festes se Kurban Bajramit u ndihmuan familjet e jetimeve dhe skam- 
noret. 

Me iniciativen e imamit Baki ef. Imerit, me 13 dhjetor 2007 u formua ■ 
keshilli i xhamise, ku pervec imamit te vyer u zgjodhen edhe anetaret e ~ 
ketij keshilli: H. Jahir Gashi, H. Hamdi Vllasaliu, Bujar Kelmendi dhe Fis- 
nik Mehmeti. 

Pas angazhimit te ketij keshilli dhe xhematit te xhamise, u mor inicia- 
tiva per ndihme te 40 familjeve te lagjes. 

Keshilli ne mbledhjen e pare te mbajtur u vendos te mbledhen dhe 
shpemdahen ndihma ne prag te festes se Kurban Bajramit. 

Me nje shpejtesi te madhe u mblodhen nga xhemati i xhamise 1000€, 
kurse nga disa vellezer mysliman ndihmuan me 500€. 

Gjithashtu ne bashkepunim me drejtorin e shkolles se Mesme Teknike I 
"28 Nentori" nga Prishtina, z. Hajdar Binaku, u ndihmuan 15 familje dhe 2 punonjes te kesaj shkolle. Vlen te theksohet kontribu- 
ti dhe angazhimi i anetarit te keshillit Bujar Kelmendi, i cili njeherit eshte edhe nxenes i kesaj shkolle, se bashku me imamin e 
xhamise Baki ef. Imerin, nuk kursyen asgje qe ndihmat te mberrijne tek nevojtaret. 

Ndihmat qene te perbera nga te mirat ushqimore dhe higjienike, ku secila shporte kishte vlere nga 30-40€. 

Imami i xhamise Baki ef. Imeri, me rastin e shperndarjes se ketyre ndihmave, theksoi: "Ky eshte vetem nje nga aktivitetet qe 
organizon xhemati i xhamise se Lagjes se Muhaxhereve, synim ky qe do te jete edhe vitet e ardhshme me lejen e Allahut xh.sh.. 
Shfrytezoj rastin te falenderoj: 

- NTP me shumice dhe pakice Enisi nga Tregu i Madh; 

- NTP me shumice dhe pakice Irfani nga Tregu i Madh dhe me lokalet e saj ne Lagjen e Muhaxhereve 

- Mini Market Drini, me lokalet ne Lagjen e Muhaxhereve dhe rruges per Matigan; 

- NTP me shumice dhe pakice Vllaznimi me lokal ne lagjen e Muhaxhereve; 

- Selim Merovcin nga fshati Rufc - komuna e Lypjanit, etj. 

- Xhematin e Lagjes se Muhaxhereve. 

Shpresoj qe kjo iniciative te gjeje perkrahje edhe ne te ardhmen tek xhemati i lagjes, ndihma e te cileve nuk ka munguar as- 
njehere deri me tani", perfundoi imami i xhamise Baki ef. Imeri. 

Kjo iniciative duhet te jete shembull dhe inkurajim edhe per xhamite tjera te qytetit, sepse skamnoret dhe jetimet se paku di- 
teve festive e meritojne solidaritetin. 
Azem Sylejmani 



Manifestim solemn me rastin e vitit te ri islamik 

I iniciuar nga Imami dhe xhemati i Xhamise se Stanovcit te Poshtem me daten 09.01 .2008, ne ambientet e restaurantit "Aral" 
ne po kete fshat, u mbajt nje manifestim me rastin e Vitit te Ri Islamik 1429. 

Se sa rendesi te madhe kane manifestimet islame ndoshta me se 
miri tregon vullneti i rinise per participim, qe padyshim ate nate per- 
benin 90% e pjesemarresve. Sikur botekuptimet dhe dometheniet e 
verteta te Hixhretit ishin misheruar ne zemrat e tyre, dhe kudo, ne 
cdo tavoline, shihej vetem buzeqeshja e disponimi. Them keshtu 
ngase pjesemarresit ate nate ishin nga me te ndryshmit duke filluar 
nga nikoqiret, Kryetari i K.B.I-se ne Vushtrri, z. Shemsi Rrahimi me 
bashkepunetore, pastaj mysafireve Myftiu i Kosoves, Mr. Nairn 
Ternava me z. Ekrem Simnica, drejtor i M. M. "Alauddin" ne Prishti- 
ne, Kryetari i K.K. ne Vushtrri, z. Bajram Mulaku, dekani i Universit- 
etit "Victoria" Bedri Selmani, perfaqesuesit lokal te T.M.K-se, Zona e 
IV-te, ne krye me Gjeneralin z. Zymer Halimi, perfaqesuesit lokal te 
SH.PK-se ne krye me Komandantin z. AbdulAziz Hoxha, Kryetari i 
PDK-se ne Vushtrri, z. Kurtan Kajtazi, Kryetari i PD-se ne Vushtrri, z. 
Mexhid Percuku, Kryetari i Gjyqit ne Vushtrri, z. Sabit Beqiri, afariste 
e profesore, e shume mysafire te tjere. 

Gezimin per manifestime te tilla dhe konfirmimin per perkrahje te 
fese, jo vetem qe e morem nga lideret fetar por edhe nga perfaqesuesit e strukturave udheheqese ne Vushtrri, qofshin ata komu- 
nale, te SH.PK-se, TMK-se, etj. Thuaja se ato fjale te bukura qe thane ata mysafir ishin nje thesar i pazbuluar ne shpirtin e tyre 
i cili hapet, vetvetiu, vetem ne raste te ketilla. Tubimi u hap me nje kendim te bukur nga Kur'ani nga imami Halil Avdulli per te 
vazhduar me pas nga Kryetari i K.B.I-se ne Vushtrri, z. Shemsi Rrahimi, i cili pershendeti tubimin dhe perkujtoi historikun e kesaj 
date fetare dhe disa prej porosive e urtesive te saj. Me pas fjalen e moren perfaqesuesi i ShPK-se, ai i TMK-se, kryetari i K.K ne 
Vushtrri, z. Bajram Mulaku, dhe perfundimisht Myftiu i Kosoves, Mr. Nairn Ternava, fjalimi i te cilit zgjoi nje kureshtje te madhe 
tek pjesemarresit. Ai beri nje nderlidhje te Hixhretit me aktualitetin tone kosovar duke u munduar qe ne driten e se vertetes te 
peshohen e vleresohen gjerat. Pjesemarresve ua perkujtoi rendesine e formimit te institucioneve shteterore, ndersa lidereve e 
pushtetareve obligimin e tyre ndaj qytetareve. Theks te vegante i dha mesimbesimit ne shkolla. Manifestimi perfundoi me nje 
darke modeste te pergatitur per mysafiret dhe pjesemarresit. 

Sedat G. Islami 




dituria islame / 210 



57 



Manifestim 



U kremtua solemnisht 
festa e Kurban-Bajramit ne Kosove 



Sot ne oret e para te mengjesit ne 
te' gjitha xhamite e Kosoves u 
kremtua solemnisht festa e 
Kurban-Bajramit. 

Edhe kesaj radhe manifestimi qen- 
dror per territorin e Kosoves kushtuar 
testes se Kurban-Bajramit, u mbajt ne 
xhamine "Sulltan Mehmet Fatih" te Pri- 
shtines, ne prani te mijera besimtare- 
ve, ku qene te pranishem udheheqesit 
me te larte te Bashkesise Islame te 
Kosoves me Myftiun Mr. Nairn Terna- 
va si dhe perfaqesues nga jeta politike 
e kulturore . 





Kryeimami i Kosoves, Safari ef. Bajgora 



Per rendesine e Haxhit para te pra- 
nishemve foli kryeimamim Sabri ef. 
Bajgora i cili ne fillim te fjales se tij, tha: 
"Sot eshte dite teste, dite madherimi, 
dite kur lartesohet me se shumti Emri i 
Allahut nga miliona njerez ne mbare 
rruzullin tokesor. Eshte dite kur tekbi- 
reve tona u bashkohen edhe tekbiret e 
melaikeve te Allahut ne kete gjithesi. 
Eshte dita e Kurban-Bajramit, njeres 
prej dy festave me madheshtore te Is- 
lamit. Dhe mu sot, kur ne perjetojme 



Myftiu, Mr. Nairn Ternava 

castet e Haxhit, Kurbanit dhe duave te 
milionave hanxhinjve neper vendet e 
shenjta si ne Arefat, Muzdelife dhe Mi- 
na, te linde nje ndjenje krenarie te jesh 
mysliman. Te jesh pjesetar i kesaj feje 
hyjnore, do te thote te jesh prej atyre 
qe jane te udhezuar ne rrugen e dre- 
jte, ne rrugen e drites dhe te shpetim- 
it, prej atyre qe gdo e rrahur e zemres 
se tyre rrah vetem nga dashuria dhe 
respekti per Krijuesin e Gjithesise." 

Me tutje Sabri efendiu potencoi: 
"Eshte kenaqesi te jesh ne mesin e 
atyre vizitoreve qe gjenden ne vendet 
e shenjta, vende ku lane gjurme te pa- 




shlyeshme te dashurit e Perendise - 
Ibrahimi, Ismaili dhe Muhamedi a.s. 

Te jesh prane Qabese se Madhe- 
ruar e Fisnike - "shtepise se pare" ne 
Toke per adhurim ndaj Allahut, te vizi- 
tosh "Safane dhe Merven", Arefatin, 
Muzdelifen, Minen dhe Xhamine e be- 
kuar te Pejgamberit a.s., eshte nje 
ndjenje e paharrueshme, nje kujtim qe 
te shoqeron perjete me ngrohtesine 
dhe mireqenien shpirterore". 

Ndersa per nevojen e besimit per 
njeriun foli ligjeruesi i xhamise "Sulltan 
Mehem - Fatih" dr. Shefqet Krasniqi. 




Dr. Shefqet Krasniqi, 
imam i Xhamise se Madhe 

Namazit te Kurban Bajramit i priu 
kryeimami i Kosoves Sabri ef. Bajgora, 
ndersa nga hytbeja e xhamise "Sulltan 
Mehmet-Fatih", Myftiu i Kosoves Nairn 
Ternava iu drejtua besimtareve dhe 
qytetareve te Kosoves me kete me- 
sazh: 

Mesazhi i Myftiut te Kosoves 
me rastin e testes se Kurban- 
Bajramit 

"Te nderuar vellezer e motra 
I lavderuar qofte Allahu ne madhe- 
rine e Tij, ne kompetencen e te Cilit 
eshte e mira dhe e keqja, ulja dhe ngri- 
tja, dhenia dhe mosdhenia, fitorja dhe 
humbja, krenaria e poshterimi, kurse 
salavatet dhe pershendetjet me te mi- 
ra qofshin mbi krijesen e zgjedhur te 
kesaj ekzistence Muhamedin a.s., i cili 
na udhezoi shtegut te drites, na mesoi 
se g'eshte besimi, paqja, urtesia, mire- 
kuptimi, lemosha, sinqeriteti, sakrifica, 
ndihma dhe dashuria e ndersjelle. 

Zakonisht bajramet te myslimanet 
vijne pas perfundimit te nje obligimi 
specifik te caktuar nga Allahu xh.sh. 
Fiter Bajrami vjen pas perfundimit te 
agjerimit te Ramazanit, ndersa Kurban 
Bajrami vjen pasi besimtaret te kene 
kryer obligimin e Haxhit. 



58 



dituria islame / 210 



Bajramet jane dite feste dhe gezimi. Ato nuk mund t'i 
shmangin besimtaret islame nga rregulli i adhurimit per te 
cilin ne jemi krijuar. Besimtari eshte rob i Allahut xh.sh ne te 
gjitha aspektet e kesaj jete te perkohshme. Feja Islame nuk 
deshiron kurre dhe per asnje gast qe robi te humbase lidhjen 
me Zotin e tij. 

Kjo dite na tubon te gjitheve se bashku, ne menyre qe te 
njihemi njeri me tjetrin, t'i japim doren njeri-tjetrit dhe te 
shprehim frymen e perkrahjes, forcimin e metejshem dhe te 
zhvilluar te unitetit dhe te vellazerimit duke zbatuar keshtu 
theniet kur'anore: 

"O ju njerez, vertete Ne ju krijuam juve prej nje ma- 
shkulli dhe nje femre, ju beme popuj e fise qe te njiheni 
ndermjet vetes e s'ka dyshim se tek Allah u me i ndersh- 
mi nderju eshte ai qe me teper eshte ruajtur (nga te keqi- 
jat) e Allahu eshte shume i dijshem dhe hollesisht i njo- 
hur per gdo gje". 

Thirrja per unitet dhe vellazerim ne mes njerezve gjendet 
ne shume ajete kur'anore dhe hadithe te Pejgamberit a.s.. 
Kur'ani famelarte i ben me dije njerezit se Allahu xh.sh. i ka 
krijuar prej nje babe (Ademit) dhe prej nje nene (Havase) 
dhe ne te njejten kohe ua kujton atyre se ata jane te urdhe- 
ruar ne bashkepunim dhe respekt te ndersjelle mes vete. 

Jo vetem kaq, por ditet e Bajramit jane ditet me te shenj- 
ta per ne myslimanet dhe nder festat me te lumtura. Ne kete 
dite besimtaret falenderojne Zotin Fuqiplote, shprehin ndaj 
Tij mirenjohjet e thella dhe te sinqerta. 

Ata qe vizitojne Qabene e shenjte, binden ne miresite, 
dhuntite dhe nimetet e shumta te All-llahut xh.sh. qe ua dhu- 
roi besimtareve. Vijne te lodhur nga udhetimi, por ne fytyrat 
e tyre shkreptine rrezja dhe nuri i Imanitte paster, sepsejane 
mysafire te Atij, qe i mbulon me hiresine dhe hijen e meshi- 
res se Tij te pakufishme. 

Q'do feste e jona e ka urtesine dhe porosine e vet, por po- 
rosia e Kurban-Bajramit qendron fuqishem mbi parimet e bu- 
jarise, flijimit dhe sakrifices. Po ashtu kjo feste eshte edhe 
kurorezim i haxhit, kushtit te peste te Islamit. 

Se kendejmi, per te qene festa e Kurban-Bajramit feste e 
vertete islame, besimtaret jane te obliguar qe kudo qe te je- 
tojne, ta festojne ate ne harmoni e dashuri te plote mes veti, 
dhe ta ngritin unitetin islam ne nivelin me te larte. 

Haxhi eshte kushti i peste i fese islame, ne te cilin demo- 
nstrohet uniteti, barazia, solidariteti, kultura, devotshmeria 
dhe madheshtia e ymetit te Muhamedit sal-lallahu alejhi ve 
sel-lem. 

Haxhi eshte moment ekskluziv i eliminimit te te gjitha di- 
ferencave nacionale, racore, klasore etj. Aty jane te baraba- 
rte mbreti dhe robi, intelektuali dhe analfabeti, i bardhi dhe i 
ziu, i pasuri dhe i varferi, te gjithe kane veshje te njejte: dy 
pelhura te bardha, te njohura si rroba te ihramit. 

Nga ana tjeter, nga kendveshtrimi islam, bajramet jane 
edhe mesazh social dhe rast per gdo mysliman qe te bash- 
kohet ne gezimin e perbashket te bijve te Ymetit mysliman, 
pavaresisht nga moshat, nivelet, racat, gjuhet, kulturat etj. 
Feja islame e ka karakterizuar Kurban Bajramin me nje vlere 
nga vlerat sociale e ajo eshte: sakrifica. 

Duhet ditur se tek Allahu xh.sh. nepermjet prerjes se kur- 
banit nuk arrin mishi dhe as gjaku, por ajo qe mberrin te Ma- 
dheria e Tij eshte pikerisht bindja dhe devotshmeria Islame, 
lidhja e robit me Zotin dhe forcimi i dashurise dhe i bashkim- 
it midis kontribuuesit dhe atij qe eshte ne nevoje materiale. 

Pra, kurbani eshte institucion fetar i cili synim te vetin kry- 
esor dhe objektiv parimor ka humanizimin e njeriut, pastrim- 
in e tij shpirteror, begatimin e tij me vlera dhe aspirata te 
larta, edukimin dhe kalitjen e tij. Thene shkurt, permes ketij 



institucioni tentohet te kontribuohet ne formimin e person- 
alitetit dhe bashkesise se shendoshe njerezore. 

Kurbani ne vete ngerthen edhe karakterin mirenjohes dhe 
falenderues ndaj Allahut te Madherishem. Permes prerjes se 
kurbanit, njeriu i tregohet mirenjohes Allahut te Madherish- 
em, dhe e falenderon Ate per te mirat dhe begatite qe ia fali. 

Krahas gjitha dimensioneve tjera, kjo feste eshte deshmi 
e preokupimit te njerezve me njeri-tjetrin, dhe ndihma mate- 
riale qe i jepet atij qe ka nevoje. Me kete behet edukimi i 
shpirtit te njeriut dhe afirmimi i tij, e njekohesisht edhe nga- 
dhenjim mbi egoizmin dhe daljen ne skenen e madhe dhe 
humane te solidaritetit, ndihmes dhe bashkepunimit ndern- 
jerezor. 

Kurban Bajrami eshte perplot porosi, rregulla e keshilla te 
cilat i japin nje mision te vegante shpirteror. 

Pra kjo e ka lidhur Bajramin e haxhit me njeren prej vlera- 
ve me te shtrenjta morale e shoqerore me kurbanin dhe ndi- 
hmen vellazerore. E sot, ne kete dite te Kurban Bajramit, ai 
qe eshte ne gjendje dhe ka mundesi, le te prese kurban, le 
ta ndaje nje pjese te tij per te varfrit, nje pjese le t'ua dhuroje 
te afermeve kurse pjesen tjeter le ta perdore per vete dhe 
per familjen e tij. 

Te nderuar vellezer e motra! 

Ne perfundim i drejtohem vetes dhe gjithe vellezerve te mi 
besimtare qe ne ditet e Kurban Bajramit te shijojme vlerat qe 
ka ai. Te mos leme pasdore asnje moment nga momentet 
shpirterore qe ka kjo feste si: ndjenja per te bere mire, per t'u 
solidarizuar me njerezit e vullnetit te mire, shprehja e pastert- 
ise shpirterore si rast per t'u filtruar nga gdo e mete dhe gab- 
im, per t'u kthyer drejt forcimit te metejshem te imanit, sepse 
ne kete menyre arrijme te jemi pjesetare te denje dhe te mer- 
itueshem te nje bajrami me te madh qe eshte kenaqesia e 
fitimit te meshires dhe shperblimit te pakufishem ne te dy je- 
tet, nga Ai qe na ka krijuar, udhezuar dhe na mban - Allahu 
xh.sh. 

Vellezer te nderuar, 

Nga ky vend i shenjte, dhe para kesaj mase te madhe be- 
simtaresh, ne kete xhami dhe ne xhamite e tjera anekend 
trojeve tona etnike, dhe te atyre qe perkohesisht gjenden ja- 
shte atdheut si dhe te atyre qe ne keto momente po na percj- 
ellin nepermjet mediave elektronik, duke Ju uruar per feste 
te Kurban Bajramit, deshiroje ne veganti t'i pershendes te 
semuret, jetimet, invalidet, familjet e deshmoreve dhe te gji- 
the vellezerit dhe motrat tona kudo qe gjenden ne keto mo- 
mente". 

Edhe duane e namit te Kurban- Bajramit e beri myftiu 
Nairn Ternava dhe me pastaj te gjithe besimtareve u uroi fes- 
ten e Kurban-Bajramit. 




dituria islame / 210 



59 



Pritje urimi nga Myftiu i Kosoves, Mr. Nairn Ternava, me rastin e festes se Kurban-Bajramit 




Gzavije de Marnak - Komandanti 



kryetar i Kuvendit te Kosoves 



Si tradicionalisht, Myftiu i Kosoves, Mr. Nairn Ternava, me 
rastin e festes se Kurban-Bajramit, nga ora 9-12, ne seline e 
Kryesise se Bashkesise Islame te Kosoves organizoi pritje 
urimi. 

Per ta uruar Myftiun Ternava, ne seline e Bl-se te Kosoves 
erdhen: 

(nga institucionet): 

Kole Berisha - kryetar i Kuvendit te Kosoves 

Lutfi Haziri - zevendeskryeminister 

Gzavije de Marnak - Komandanti i KFOR-it 

Dode Gjergji - ipeshkv i Ipeshkvise se Kosoves 




ohobon bhala nga bhtabi i rergjithshem i IMK-se 




(nga partite politike): 
Behxhet Pacolli - kryetar i AKR-se 
Nexhat Daci - kryetar i LDD-se 
Ahemt Isufi - nenkryetar i AAK-se 
Kagusha Jashari - kryetare e PSDK-se 
Mark Krasniqi - kryetar i PSHDK-se, si dhe shume perso- 
nalitete te tjera te jetes politike, kulturore e fetare te Kosoves. 




Fatmir Limaj- nenkryetari i PDK-se 



Bashkesia Islame e Kosoves 

Keshilli i Bashkesise Islame 

Nr. 173/08 

Me: 8.01.2008 

Kline 

Ne mbledhjen e mbajtur me 8.01.2008 Keshilli i Bashkesise 

Islame ne Kline vendoi te shpalle: 




Konkurs 






Per plotesimin e vendit te punes: 

1. Imam hatib dhe mualim ne xhamine e fshatit Jashanice 

Kandidati duhet t'i ploteosje keto kushte: 

1 . T'i permbahet rregullores se Bashkesise Islame te Kosoves. 

2. Te punoje sipas medhhebit hanefi. 

3. Te kete sjellje te mira me xhemate. 



Kandidati duhet te kete kryer Fakultetin e Studimeve Islame 

ose medresene. 

Te ardhurat sipas rregullores se Keshillit. 



Dokumentet: 

- Diploma e shkolles se kryer 

- Certifikata e lindjes 

- Certifika e mjekut 






Behxhet Pacolli- kryetar i AKR-se 



Konkursi mbetet i hapur 10 dite nga shpallja ne revisten 
"Dituria Islame". 



60 



dituria islame / 210 



Merhum 



Haxhi Mulla Avdyl ef. Haxhijaj 



Muaji nentor ne Peje ishte muaj i 
vdekjeve te medha nga Caktimi i 
Allahut Fuqiplote. Kete muaj vdiqen 
shume njerez, prej te cileve me shume 
te rinj e te reja, por ky ishte Caktimi i 
Krijuesit. Nde keto lule qe u veniten 
dhe rane pertoke, qe edhe zoteria, ho- 
xha, imami, mual-limi dhe plaku i qy- 
tetit te Pejes - Mulla Avdyl ef. Haxhijaj. 

Nentedhjete e dy vjet me pare, gje- 
gjesisht ne vitin 1915, familja e Ibish 
Haxhijajt ne Rakosh, ishte gezuar shu- 
me per lindjen e djalit, te cilit, sipas tra- 
dites se trashegimise, i vune emrin 
Avdyl. 

Familja Haxhijaj nga Rakoshi, dege 
e trungut shekullor te familjes Haxhijaj 
nga Uga, ishte dhe vazhdon te jete 
nder familjet me sublime te fisit te Ga- 
shit ne Podgurin e lashte, familje e cila 
brez pas brezi kultivon ne vete moralin, 
fene dhe dinjitetin njerezor, dhe sido- 
mos ate fetar e atdhetar. 

Tradicionalisht kjo familje kultivoi 
vlera dhe gjithmone ishte luftetare ku- 
nder antivlerave dhe jonjerezores. 

Mesimet e para Avdyli i ri i mori nga 
hoxha i kohes, mulla Sadriu, ne Uge, 
njeheresh edhe kusheri i afert i tij, pra 
ne mejtepin e atehershem, dhe kjo fale 
vullnetit qe kishte babai i tij, Ibishi, per 
arsimimin e djalit dhe te te tjereve. Mi- 
repo mejtepi nuk i permbushi nevojat e 
as aspiratat e familjes dhe te vete mu- 
lla Avdylit, sepse ishte vetem nje shko- 
lle, ta quajme, ku mesoheshin gjerat 
elementare per fene dhe pershkencen, 
leximi i Kuranit e gjera te tjera te nevo- 
jshme per jete e fe. Ai fillimisht do te 
shkonte ne Medresene e Prizrenit, por, 
meqenese per kushtet e atehershme te 
jetes, atje ishte larg per te, pas nje ko- 
he kaloi ne Medresene e Gjakoves, 
para myderrizit Fahri ef. Iljazi, ku mori 
pjesen me te madhe te mesimeve. Pa- 
staj, me insistimin e shokeve nga Po- 
dguri, sig ishin mulla Zeke Berdyna, 
Ramush ef. Shatri, mulla Bislimi nga 
Syrigana, e shume te tjere, do te kthe- 
hej perfundimisht ne medresene Atik te 
Pejes, ku mori diplomen, ose, sikur i 
thuhej asokohe, - ixhazetin. 

Kohet ishin te veshtira, dhe sidomos 
per ata qe vinin nga familje patriotike 
e atdhetare. Per kete arsye, per mulla 
Avdylin dhe te tjeret si ai, nuk ishte le- 
hte qe te inkuadroheshin ne pune ne 
profesionin e imamit e te kishin marre- 
dhenie me publikun, sepse regjimi i 
krajlit ua kishte drone njerezve te shko- 
lluar dhe kontaktit te tyre me popullin. 




Nje kohe te gjate mulla Avdyl efendiut 
iu desh te merrej me pune te tjera, ma- 
dje edhe fizike, qe te mund te kon- 
tribuonte sado pak per mbajtjen e 
familjes se madhe Haxhijaj. 

Ndoshta kjo e stimuloi dhe frymezoi 
shpirterisht qe ta urrente edhe me shu- 
me regjimin sllav dhe diktaturen qe 
ushtronte mbi popullin shqiptar. 

Ne kohen kur Drazha Mihajlovig, 
nje sherbyes fanatik i krajlit serb, hapi 
fjalen se do te binte ne Kosove per te 
masakruar, djegur e pjekur popullin 
shqiptar, mulla Avdyli, si nje njohes i 
mire i terrenit te bjeshkeve te Mokres, 
sepse atje kishte kaluar nje pjese te 
jetes se tij rinore, po dhe te vendbani- 
meve serbe ne Kolashin, iu bashkua 
aradheve vullnetare te prira nga ho- 
xhallare, sig ishin mulla Zeke Berdyna 
e Muhamed ef. Gashi, Jahja ef. Daci e 
mulla lljaz Broja, Sadik ef. Hoxha e 
shume bajraktare e njerez me autoritet, 
madje edhe duke u prire ketyre briga- 
dave, mori pjese ne luften e njohur te 
Pazarit dhe vendeve te tjera ne Sanxh- 
ak, ku mbrohej jo vetem Sanxhaku dhe 
vellezerit myslimane te asaj treve, por 
ne nje menyre mbrohej edhe Kosova 
dhe i tere komuniteti mysliman i kohes. 

Ne luften e Pazarit mulla Avdyli qe 
plagosur rende, megjithat, me plage 
ne trup, kurre nuk pushoi se ndihmuari 
vullnetareve derisa edhe mbaroi lufta 
e, do te thoshim, edhe Lufta e Dyte Bo- 
te ro re. 

Aktiviteti i tij gjate luftes ishte i njo- 
hur per pushtetin e dhunshem sllavo- 
komunist, dhe ai vete gjithhere ishte 



hale ne sy tek PKJ-se, dhe kjo beri qe 
Mulla Avdyli te mos mund te inkuadro- 
hej ne pune per nje kohe te gjate. 

Vetem pas renies se Rankovigit dhe 
klanit te tij, dhe vetem kur shqiptaret fi- 
lluan te merrnin fryme pak me lirshem, 
mulla Avdylit i ofrohet mundesia qe te 
inkuadrohet ne pune ne profesionin e 
tij si imam, madje ne xhamine e fshatit 
Gjurgjevik te komunes se Klines, nje 
fshat ky i atdhetareve te medhenj, si: 
Sadik Rama, Syle Dushi e Adem Dushi 
e shume te tjere, te cilet ia njohen afte- 
site e tij morale e njerezore, e pranuan 
me ngrohtesine me te madhe, e mba- 
jten, e respektuan dhe e nderuan 
gjithmone. Ne xhamine e ketij fshati 
sherbeu derisa doli ne pension dhe per 
nje kohe te gjate edhe me pastaj, 
pikerisht fale autoritetit qe kishte arritur 
te gezonte ne ate ane. 

Ishte bamires shume i madh, ndih- 
monte te varfrin, te nevojshmin, jepte 
per shkolla e per nxenes, kudo qe e ly- 
pte nevoja, ne te miren e vendit. Ishte 
nder te paret qe per rindertimin e xha- 
mise se Gjurgjevikut dha shumen 
5.000 marka gjermane, vetem qe te 
fillonin punimet. 

Ishte edhe njeri qe kishte deshire te 
ndihmonte edhe ne nevoja te tjera qe 
kishte populli yne, dhe sidomos per te 
semuret. Dihet qe pas luftes se fundit, 
populli yne doli me shume trauma dhe 
semundje psikike, prandaj mulla Avdyli 
bente perpjekje te ndihmonte kete kat- 
egori njerezish, i sheronte me fjale te 
buta e te embla, po pse jo, edhe me 
ndonje lutje nga Kurani, per se ka 
gezuar nje autoritet te madh thuajse ne 
tere Kosove n. 

Me vdekjen e mulla Avdyl Haxhijajt, 
mund te themi lirisht se edhe shuhet 
drita e fundit e plejades se ndritur te 
hoxhallareve dhe ulemave te rajonit te 
Pejes, ose te nahijes se Pejes, sikur thu- 
hej dikur, - hoxhallare dhe ulema ata, 
qe barten driten e fese ne kohet me te 
veshtira per popullin dhe fene ne te- 
resi. 

E lusim Allahun xh.sh. qe Hoxhen 
tone ta pranoje ne Meshiren e Tij dhe 
kete e te gjithe ata ulema qe kontri- 
buan ne te miren e fese dhe ngritjen e 
ketij vendi e populli, t'i shperbleje me 
Xhennet. Amin! 

Pergatiti: 
Nexhmedin Hoxha/' 



dituria islame / 210 



61 



Merhum 



Pushoi se rrahuri zemra e Mulla Shaqe Ef. Hoxhes nga Maralia e Malisheves, i cili per 7 decenie ishte 
ne sherbim te Islamit: 

Mulla Shaqe ef. Hoxha 

(1918-2007) 



Mulla Shaqa u lind me 25-1 1-1918 
ne fshatin Marali te Malisheves, ne nje' 
familje bujare me tradita fetare dhe 
atdhetare. Vargani i veprimtareve feta- 
re te kesaj familjeje do te niste me ho- 
xhen e pare - Mulla Sejfija, i cili ne vitin 
1528 ndertoi xhamine e ketij fshati, qe 
ishte gurthemeli i pare i nje faltoreje 
islame ne treven e Llapushes. Nga kjo 
familje e njohur hoxhallaresh, gjurmet 
e mulla Sejfi efendiut i ndoqen edhe 
pasardhesit e tij: mulla Syla, mulla 
Shaqiri, mulla Shaqa e mulla Muslija. 

Mesimet e para fetare ai i mori ne 
mejtepin e fshatit tek mulla Jusuf ef. 
Hoxha rreth viteve 1933-1935. Me 
pas u regjistrua ne medresene Mehmet 
Pasha te Prizrenit, ku ndoqi mesimet 
tek hafez Abdullah Telaku, Nysret Efe- 
ndiu, Hafez Qamili etj.Si talebe e kesaj 
medreseje, mulla Shaqa gjate muajitte 
Ramazanit ushtronte detyren e imamit 
ne fshatrat: Mirushe, Lubizhde e Llash- 
kidrenoc. Ne vitin 1951 filloi punen si 
imam, hatib e mualim ne fshatin e tij. 
Detyren e imamit e deshi shume dhe e 
kreu me perpikeri, sidomos shquhej 
per perkushtimin e tij ndaj Allahut dhe 
predikimin e Fjales se Tij. 

Gjate kohes sa punoi si imam, pati 
vuajtje dhe peripeci te shumta. Per vite 
me radhe ua mesoi mesimbesimin fe- 
mijeve te fshatit, megjithese per kete 
pati pengesa nga me te ndryshmet nga 
sistemi sllavo-komunist. 

Me 1 956, ne nje ceremoni mevludi, 
policia sllavo-komuniste e arrestoi 
duke e lidhur para xhematit, me 
pretekst se po bente tubime fetare. Me 
pastaj, disa here ishte thirrur ne te ash- 




Mulla Shaqe ef. Hoxha 

tuquajturat biseda informative, ne ko- 
hen e heqjes se havales dhe te aksion- 
it famekeq te armeve.l brumosur thelle 
me virtyte islame, ai kurre nuk kishte 
pushuar se predikuari parimet islame 
dhe mesimet per gjeneratat e reja. Si- 
domos shquhej per pajtim dhe afrim 
ne mes njerezve.Bujaria dhe fisnikeria 
e tij bene qe ai te ishte i dashur dhe i 
respektuar e fjala e tij te pranohej dhe 
gmohej nga te gjithe. Ne vitin 1984 u 
pensionua dhe dy vite me vone vizitoi 
Qabene dhe beri Haxhin. 

Lufta e fundit e zuri ne moshe te 
shtyre, por te pathyer dhe durimtar.Se 
bashku me bashkeshorten e tij qene 
shperngulur ne Shqiperi, ku qendruan 
per afro tre muaj. Gjate qendrimit ne 
Kukes, i vdiq bashkeshortja. Vdekja e 
saj Hoxhes i shtoi edhe nje sfide te ve- 
shtire per jeten, krahas luftes qe zhvi- 
llohej ne ate kohe ne Kosove. 

Kthimi i tij ne vendlindje, perjetimi i 
dhimbjeve bashke me ata qe kishin hu- 
mbur te afermit e tyre ne lufte, - do te 



demtonin edhe me shume shendetin e 
Hoxhes. 

Gjeja e pare dhe kryesore, gjate te- 
re jetes se tij, deri ne frymemarrjen e tij 
te fundit - qene predikimi i Islamit e 
zbatimi i tij ne jeten praktike dhe eduki- 
mi i njerezve. Pas nje semundjeje te 
shkurter, me 22 nentor 2007 vdiq ne 
spitalin e Prizrenit dhe ne te njejten dite 
u varros ne varrezat e fshatit Marali. 
Diten e varrimit, duke folur per virtytet 
dhe shembelltyren e mulla Shaqes, Ha- 
fez Syla nga Shkoza e Malisheves, 
imam veteran i kesaj ane si dhe bash- 
kekohanik i Hoxhes, tha: "Ne e kemi 
pasur shume te veshtire ta predikonim 
Islamin ne kohen e sistemit monist, 
sepse atehere feja ka qene e kufizuar 
vetem ne xhami, bile edhe aty censuro- 
hej. Megjithekete, mulla Shaqa ishte 
nje imam vital e me virtyte te larta, me- 
ndjemprehte e i kalitur ne sfida te ve- 
shtira te jetes". 

Ne varrimin e mulla Shaqes moren 
pjese xhematlinj, miq, shoke, hoxhalla- 
re nga KBI te Malisheves, Rahovecit, 
Klines, Deganit, etj. Ne faljen e namaz- 
it te xhenazes, xhematit i priu mulla Hy- 
sen Bellanica, shok i shkolles dhe i 
punes i mulla Shaqes. 

I lutemi Allahut qe ta meshiroje ne 
jeten e amshuar dhe ta shperbleje me 
Xhenetul Firdeus. 

Harun Shabanaj 



62 



dituria islame / 210