Revista Dituria islame 197-234.PDF

DITURIA ISLAME

Reviste mujore, fetare, kulturore e shkencore

Boton

Kryesia e Bashkesise Islame te Kosoves
Prishtine

Kryeredaktor
Bahri Simnica

Redaksia:

Agim Hyseni, Burhan Hoxha,

Jakup Qunaku, Miftar Ajdini,

Muharrem Ternava, Rexhep Lushta,

Sabri Bajgora, Zaim Baftiu

Gazetar ne redaksi:

Ramadan Shkodra

Lektor

Isa Bajcinca

Korrektor

Skender Rashiti

Kopertina & Red. teknik

Ymridin Trinaku
Operator kompjuterik

Nuhi Simnica

Adresa:

"Dituria Islame",

Rr. "Bajram Kelmendi", nr. 84.

10000 Prishtine

Tel & Fax. 038/224-024

www.dituriaislame.net
E-mail: dituriaislame@hotmail. com
dituriaislame@yahoo.com

Parapagimi:

Evrope 25 € Amerike 40 USA $

Shtypi:

"Koha" - Prishtine

Doreshkrimet dhe fotot nuk kthehen!

Haxhi - tubim ipaqes

Haxhi si nje nder pese fondamentet kryesore te Islamit padyshim qe eshte
nder ibadetet me madhore te tij. Eshte nje ngjarje e pervitshme, qe tubon ne nje
vend, miliona besimtare muslimane, te cilet kryejne kete obligim te shenjte
islam.

Gjate kryerjes se tij, praktikisht zhduken te gjitha dallimet klasore e racore
mes njerezve, dhe mbi te gjitha vjen ne shprehje vetem devotshmeria si qellim
dhe synim i te gjitheve. Eshte ky nje demonstrim i universalitetit te kesajfeje dhe
i vellazerimit te pergjithshem te myslimaneve nga kudo qe te kene ardhur ata.
Eshte nje perkushtim i perbashket ndaj Zotit duke reflektuar gatishmerine per
t 'i sakrifikuar interesat shpirterore e materiale ne sherbim te Allahut xh.sh. dhe
duke rikujtuar se Qabeja eshte edhe drejtim shpirterore i te gjithe myslimaneve.
Lidhur me obligueshmerine e Haxhit-kesaj dispozite te larte islame, All-llahu
xh.sh. ne'Kuran urdheron e thote: "Vizita e Qabese per Mr te Allahut eshte de-
tyrim per ate qe ka mundesi". (3: 97)

Edhe per kurbanin, qellimi final i te cilit eshte jo derdhja e gjakut, por mbi te
gjitha arritja e devotshmerise, Allahu na meson: "E devete (therjen e tyre per
kurban) ua kemi bereprej dispozitave te Allahut, ejuprej tyre keni dobi, andaj
permendeni emrin e Allahut duke qene ato (te pergatitura per therje) ne
kem.be e kur shtrihen ato ne toke, hani prej tyre dhe ushqeni nevojtarin dhe
lypesin". (22:36).

Keto dite, ne vendet e shenjta Arefat, Muzdelife dhe Minajane tubuar besim-
tare nga mbare bota, e ne mesin e tyre edhe haxhinjte kosovare (numri i te ci-
leve sivjet ishte 591), te cilet do te luten edhe per mireqenien e pergjithshme
ketu ne Kosove dhe per pavaresine e saj, te cilen me ndihmen e Allahut dheper-
krahjen e miqve tane ne Perendim e ne Lindje, se shpejti edhe do ta realizojme.

Dita e "Festes se Madhe " po afrohet e ne te gjithe do ta festojme kete dite si
vellezer te vertete. Ne kete dite, do te deshironim qe padrejtesite te marrin fund
njehere e pergjithmone, qe femijeve tane t'u kthehet buzeqeshja e humbur me
vite te tera. Perspektiven do ta ndertojme vete, me duart tona dhe bota do te
bindet se edhe ne mund te jetojme te lire dhe dime te ndertojme shtetin tone te
ri te Kosoves.

Ne kete numer pos te tjerash

Cka duhet te mesojme prej

zgjedhjeve te 17 nentorit 2007P!

a

Komentimi i kaptines "Jasin"
7

Khamia e pare e ndertuar mbi

toke per njerez

11

Udhetimi i haxhit
15

Fshehtesite e Haxhit
19

Haxhi mapifeston paqe,

drejtesi dhe dashamiresi

ne mes njerezve

25

Metodologjia islame

ne komupikimin e Haxhit

30

dituria islame / 208-209

Ne shenjester

^ka duhet te mesojme
prej zgjedhjeve te 1 7 nentorit 2007?!

Mr. Qemajl Morina

Kosova po e percjell vitin 2007
me dy ngjarje te rendesish-
me. E para eshte mbajtja e
zgjedhjeve te pergjithshme
dhe atyre lokale me 17 nentor 20007. E
dyta me perfundimin e bisedimeve shte-
se prej 120 diteve, ne mes Prishtines dhe
Beogradit, lidhur me statusin perfundi-
mtar te Kosoves, te cilat moren fund me
10 dhjetor 2007. Bisedimet shtese u or-
ganizuan me propozimin e presidentit
francez, Nikolas Sarkozi, si kompromis
per shkak te mospajtimit te Rusise me
pakon e ndermjetesuesit fmlandez Marti
Ahtisari, i cili kishte udhehequr bisedi-
met ne mes Prishtines dhe Beogradit per
defmimin e statusit perfundimtar te Ko-
soves per me shume se nje vit e gjysme.
Ndermjetesuesi fmlandez ne perfundim
te bisedimeve ne raportin e tij, te cilin ia
kishte dorezuar Sekretarit te Pergjithsh-
em te Organizates se Kombeve te Bash-
kuara, kishte propozuar pavaresi te
mbikeqyrur per Kosoven. Me kete prop-
ozim te Marti Ahtisarit nuk ishte pajtuar
Rusia, si anetare e perhershme e Keshi-
llit te Sigurimit dhe ishte kercenuar me
perdorimin e te drejtes se vetos ndaj ke-
tij propozimi, ne rast se ai do te paraqitej
per votim ne Keshillin e Sigurimit te
OKB-se.

Qe te dy keto ngjarje ishin te lidhura
ngushte njera me tjetren, sepse, ekzis-
tonte frika se bisedimet 120 diteshe
mund ta gjejne Kosoven pa institucione
legjitime vendore si ne nivelin e pergji-
thshem ashtu edhe ate lokal, gje qe nuk
do te ishte mire per te. Mirepo, si duket
kjo frike nuk ishte me vend. Sot, pra ne
kohen kur jemi duke e shkruar kete arti-
kull, Kosova me sukses perfundoi edhe
raundin e dyte te zgjedhjeve apo balota-
zhin ne nivel lokal, rezultatet e te cilave
jane krejtesisht ndryshe nga parashiki-
met para zgjedhjeve. PDK-ja deri dje ne
opozite ka fituar postin e kryetarit te ku-
vendit komunal ne gjashtembedhjete ko-
muna, LDK-ja ne gjashte, kurse AAK-ja
ne tri. Te zgjedhurit e rinj, qofshin ata ne
nivelin qendror apo lokal, me voten e
lire te votuesve te Kosoves, kane legjiti-
mitetin e tyre te plote, qe para faktorit
nderkombetar te flasin ne emer te popu-

Shpresojme se te zgjedhurit e popullit te Kosoves, ne perberjen e re,
do te jene ne nivelin e duhur te pergjegjesise, te cilen e bartin mbi sup-
et e tyre dhe shpresojme se do te angazhohen per zgjidhjen e halleve te
shumta me te cilat ballafaqohet pjesa derrmuese e popullates se Koso-
ves, qe me te vertete te jene te denje te quhen perfaqesues te popullit.

Hit te Kosoves dhe te mbrojne interesat
etij.

Si u zhvillua gara zgjedhore?

Keto ishin zgjedhjet e katerta me ra-
dhe qe po organizoheshin ne Kosoven e
pas luftes. Per dallim nga ato te mepar-
met, keto zgjedhje kishin dy risi: E para
ishin zgjedhjet e para me lista te hapura,
qe do te thote se nuk do te votohej vetem
per subjekte politike, por brenda tyre
edhe per individe. Kjo kishte bere, qe
partite politike kishin bere perpjekje te
terhiqnin individet me te mire ne mesin
e tyre, te cilet do ta kishin besimin e vo-
tuesve, andaj edhe pati freski me figura
te reja, ne shumicen e subjekteve politi-
ke, duke mos i dhene rendesi ideologjise
partiake. E dyta, paraprakisht, me pelqi-
min e te gjitha forcave politike ne Kuve-
ndin e Kosoves ishte caktuar pragu
zgjedhor prej 5% per te gjitha subjektet
politike qe do te garonin ne keto zgjedh-
je-

Prej zgjedhjeve te fundit, nacionale,
ne skenen kosovare kishin ndodhur
ngjarje te ndryshme, te cilat kishin nde-
rruar raportin e forcave politike. Keshtu
shohim, se LDK-ja forca kryesore dhe e
pakontestueshme ne skenen politike te
Kosoves per me shume se shtatembedhj-
ete vite kishte hyre ne garen zgjedhore e
dobesuar per dy shkaqe. Ajo per here te
pare po dilte ne zgjedhje pa liderin e saj
historik dhe liderin e pakontestueshem
politik te Kosoves, prej kohes se daljes
ne skene te pluralizmit politik ne Koso-
ve, dr. Ibrahim Rugova, si dhe e ndare
ne dysh, si rezultat i percarjeve te medha
qe kishin ndodhur ne Kuvendin e LDK-
se te para nje viti. Rezultat i kesaj ndar-
jeje ishte dalja ne skene e Lidhjes Dem-
okratike te Dardanise ne krye me akad-
emik Nexhat Dacin, e cila kishte terhe-
qur pas veti pothuajse gjysmen e elek-
toratit.

Kjo per9arje brenda radheve te LDK-
s i kishte dhene hapesire me te madhe

dituria islame / 208-209

manovrimi, PDK-se, e cila ishte ne opo-
zite dhe perfaqesonte krahun e luftes, si
trasheguese e U£K-se. Ne anen tjeter,
pas caktimit te pragut zgjedhor prej 5%,
shume parti te vogla, te cilat ne te kalu-
aren nuk kishin pasur mundesi te hynin
ne parlamentin e Kosoves, i qene bash-
kangjitur PDK-se si parti ne opozite.

Nderkohe ne skenen politike ishte
paraqitur edhe Aleanca e Re e Kosoves
me ne krye biznesmenin kosovar zoteri
Behxhet Pacollin, i cili ne fushaten e tij
propagandistike kishte premtuar ate qe
me se shumti kane nevoje kosovaret: pu-
nesim dhe ringjallje ekonomike per Ko-
soven. Ashtu sic ishte parapare, partia e
tij jo vetem qe kaloi pragun zgjedhor,
por edhe korri fitore duke siguruar trem-
bedhjete ulese ne parlamentin e ri te Ko-
soves dhe duke u radhitur si force e trete
politike.

Kush eshte humbes
dhe kush eshte fitues?

Sipas rezultateve, shihet se humbesi
me i madh ne keto zgjedhje eshte LDK-
ja, forca me e madhe politike ne Kosove
prej fillimit te pluralizmit politik. Shka-
qet e humbjes se ketij subjekti politik
jane te shumta, por me te theksuara jane:

Vetebesimi shume i madh ne vetvete,
pa mbulese reale ne veprimtarine e saj
qofte ne nivelin lokal apo edhe ne ate
qendror. Vlen te permendim se nenkrye-
tari i pare e kesaj partie zoteri Eqrem
Kryeziu, ne prag te zgjedhjeve pati pre-
mtuar se do te jape doreheqje nese
LDK-ja nuk del fituese ne zgjedhjet e 17
nentorit si ne nivel qendror ashtu edhe
ate lokal, nderkohe qe ai humbi postin e
kryetarit te kuvendit komunal te Prizre-
nit, ne te cilin ishte prej periudhes se pas

luftes. Votuesit, si? duket nuk kishin
mundur t'i harronin ato skena makabre,
qe kishin ndodhur ne Kuvendin e fundit
te LDK-se para nje viti.

Korrupsioni si nje dukuri shume e
perhapur ne Kosove, per cka LDK-ja, si
parti ne pushtet, ne nivelin qendror dhe
ate lokal, duhej te bartte konsekuencat e
tij, per cka flet fakti se nje statistike e
publikuar keto dite, e vendos Kosoven
ne vendin e katert ne bote sa i perket ko-
rrupsionit. Andaj, votuesit deshen ta
ndeshkonin per kete, ne te njejten kohe
kjo do te jete verejtje edhe per subjektet
e tjera politike qe do te vijne ne pushtet
ne te ardhmen.

Subjekti tjeter politik, i cili konside-
rohet humbes ne keto zgjedhje pa dy-
shim se eshte Levizja reformiste "Ora" e
publicistit te njohur kosovar Veton Su-
rroit, i cili gezon nje reputacion te larte

dituria islame / 208-209

ne arenen nderkombetare. Ky subjekt
politik ne perberjen e parlamentit te ka-
luar te Kosoves ka pasur shtate deputete,
te cilet kane qene pothuajse me te zesh-
mit dhe me aktive si ne luftimin e duku-
rive negative ne qeveri, po ashtu edhe ne
dalje me propozime konstruktive per in-
teresin e pergjithshem te Kosoves. Kry-
etari i kesaj partie ne kuader te fushates
zgjedhore duke ecur ne kembe ka vizitu-
ar shumicen derrmuese te lokaliteteve te
Kosoves, per t'u njohur se afermi me
hallet dhe kerkesat reale te popullates se
Kosoves. Andaj, menjehere pas publiki-
mit te rezultateve, kryetari i kesaj partie
pranoi humbjen, duke u prononcuar se si
kryetar i ketij subjekti politik eshte ne
gjendje te barte edhe konsekuencat, ne
Kuvendin e pare te Partise kur do te
behet edhe analiza e zgjedhjeve dhe
shkaqet qe 9uan deri te pamundesia qe
ky subjekt politik te mos kaloje pragun
zgjedhor prej 5%.

Ne radhen e subjekteve politike qe
humben ne keto zgjedhje pa dyshim se
eshte edhe PD-ja nje' parti e vogel, por
me ambicie te medha, e cila ne zgjedhjet
e kaluara kishte nje ulese ne parlamentin
e Kosoves. Ajo qe e dallon kete parti
nga spektri tjeter i partive politike eshte
se programi i saj politik ka simpati per
vlerat islame, e cila shume here nga disa
analiste cilesohet si parti pro islame apo
me orientim islam. Gabim i lidershipit te
saj ishte qe ajo nuk iu bashkengjit ndon-
je partie tjeter me te madhe per ta ruajtur
se paku nje ulese ne parlamentin e Ko-
soves, te cilen e kishte pasur me pare.
Ate pak elektorat, te cilin ajo e kishte
pasur ne te kaluaren si duket ia kishte
marre Aleanca e re e Kosoves. Sipas re-
zultateve zyrtare kjo parti kishte fituar
1.7% te votave, gje qe eshte nen te gjitha
parashikimet e saj a.

PDK-ja nuk ka dyshim se konsidero-
het sipas te gjitha premisave fituesja me
e madhe ne zgjedhjet e 17 nentorit 2007.
Ajo do te perfaqesohet me 37 deputete
ne parlamentin e ardhshem te Kosoves.
Edhepse ka siguruar numrin me te madh

te uleseve, megjithate, ajo nuk mund te
formoje qeverine pa hyre ne koalicion
me nje apo me shume parti te tjera, apo
te formoje nje qeveri gjitheperfshirese
sic ka propozuar z. Ryker, administrator
i pergjithshem i Kosoves.

Lideri i kesaj partie z. Hashim Thaci
pas marrjes se mandatit nga presidenti
Fatmir Sejdiu ka filluar bisedimet per
formimin e qeverise me partite politike
qe do te marrin pjese ne parlamentin e
ardhshem te Kosoves.

Fituesi me i madh ne zgjedhjet e 17
nentorit pa dyshim eshte Aleanca e Re e
Kosoves (AKR-ja), e cila edhepse eshte
subjekti me i ri politik ne skenen koso-
vare dhe per here te pare hyn ne nje gare
zgjedhore, do te kete trembedhjete ulese
ne parlamentin e Kosoves dhe ka mu-
ndesi reale te jete pjesemarrese ne koali-
cionin qeveritar te ardhshem te PDK-se.

Fituese mund te konsiderohet edhe
LDD-ja, krahu i ndare i LDK-se ne krye
me akademik Nexhat Dacin, e cila me
10% te votave te fituara ka siguruar 11
ulese ne parlamentin e ardhshem te Ko-
soves.

AAK-ja mund te llogaritet si mjaft e
suksesshme sepse jo vetem qe ruajti po-
ziten qe kishte ne te kaluaren, por madje
e rriti per 2-3%, edhepse garen zgjedho-
re e beri ne mungese te liderit te saj
Ramush Haradinajt, i cili ndodhet ne
Gjyqin e Hages. Ajo ka siguruar 10 ule-
se ne Parlamentin e ri te Kosoves, dhe
ka fituar ne nivelin lokal ne tri komuna
te Rrafshit te Dukagjinit: Decan, Gjako-
ve dhe Peje.

Fitues mund te llogariten edhe per-
faqesuesit e minoriteteve, ne vecanti mi-
noriteti serb, te cilet me nje numer mini-
mal te votave mund te sigurojne ulese ne
parlamentin e Kosoves, duke u mbesh-
tetur ne Kornizen Kushtetuese, e cila ua
garanton pakicave 20 ulese ne parlame-
ntin e Kosoves, prej tyre minoritetit Se-
rb, dhjete. Edhepse, minoriteti serb sipas
direktivave te Beogradi i bojkotoi zgje-
dhjet e 17 nentorit si ne nivelin qendror
dhe ate lokal administratori Ryker u de-
tyrua qe kryetareve te kuvendeve ko-
munale ne veri te Mitrovices t'ua zgjase
mandatin edhe per gjashte muaj.

Cilat jane leksionet
nga keto zgjedhje?

Te gjithe perfaqesuesit e partive poli-
tike, qofshin ata ne pozite apo ne opoz-
ite, humbes apo fitues duhet te mesojne
me sa vijon:

E para: Populli percjell punen dhe
angazhimin jo vetem te subjekteve poli-
tike, por edhe te 9do individi dhe eshte
ne gjendje ne momentin me te rende-
sishem ta vleresoje ate duke ia dhene
apo jo verdiktin e vet.

E dyta: Te kesh nje poste ta caktuar,
qofte deputet apo anetar qeverie, kryetar
komune apo ne krye te ndonje institu-
cioni te pergjithshem, duhet marre ate si
obligim e jo si nje privilegj per realizi-
min e interesave private, por si nje shans
qe shoqeria ta ka mundesuar qe t'i kon-
tribuosh per te miren e pergjithshme.

E treta: Cdo pergjegjes duhet te jete
ne kontakt me masen e gjere e ne ve?an-
ti me ate pjese te popullates, e cila me
veshtiresi po mbijeton e askush nuk kuj-
deset apo se paku qan hallin me ta.

E katerta: Pasurimi i njerezve ne po-
ste udheheqese qe eshte dukuri evidente
ne shoqerine tone e qe nuk mund te arri-
het ndryshe vetem me korrupsion duhet
te jete ne krye te agjendes se qeverise se
ardhshme te Kosoves.

E pesta: Te zhduken pamjet e luksit
te qeveritareve, makinat luksoze, shpen-
zimet enorme nga buxheti i pergjithsh-
em per nevoja te atyre pjeseve te
shoqerise qe kane nevoje per ndihmen e
institucioneve te Kosoves.

E gjashta: Populli do ta ndeshkoje
cdo devijim te secilit subjekt politik apo
individi, nese ai bie ne kundershtim me
interesin e popullit. Ky denim mund te
jete me mos dalje ne zgjedhje, apo duke
ia dhene verdiktin ndonje subjekti tjeter
politik, i cili ka program me te mire.

dituria islame / 208-209

Fleta e tefsirit

Sabri Bajgora

Komentimi i Icaptines "Jasin"

1

Hyrje

|| Kaptina "Jasin " eshte kaptine mekase, e zbritur pas surcs "El-Xhinn ". Ka gjithsej 83 ajete, 729 fjale dhe
8 '^00 shkronja. Ne radhitjen e Mus 'hafit mban numrin 36. Transmetojne Ibn Durejsi, Nehasi Ibn Merduvije
m dhe Bejhekiu ne "Ed-Delail" nga Ibn Abbasi te kete thene: "Kaptina "Jasin " ka zbritur ne Mek'e. "

8 Po ashtu Ibn Merduvije transmeton nga Aishja r.a. te kete thene: "Kaptina Jasin ka zbritur ne Meke". 1

■:■:■

Emertimi i kesaj kaptine

Kjo kaptine eshte emertuar "Jasine",
sipas ajetit te pare te saj, ne te cilin
Allahu xh.sh. betohet me fjalet: "Ja,
Sin". Ne lidhje me kuptimin e kesaj fja-
le, dijetaret kane dhene disa mendime,
nder te cilat mbizoteron mendimi se kjo
fjale nenkupton "ja insan-o njeri", ose
"o Muhamed" etj., por, megjithate, rreth
ketyre mendimeve do te flasim me gje-
resisht gjate komentimit.

Kjo kaptine ne mesin e komentatore-
ve njihet edhe me disa emra te tjere, si:
"El-Kalb ", "Ed-Dajia 'h ", "El-Kadije "
dhe "El-Muimmeh" 2

Vlera e kesaj kaptine

Disa kaptina kuranore kane porosite e
tyre universale ne kohe dhe hapesire, e
nder to, pa dyshim ben pjese edhe surja
"Jasin", e cila pas asaj "El-Fatiha",
eshte nder suret qe ka zgjuar interesimin
me te madh ne mesin e dijetareve nder
shekuj, per vete faktin se ne te shtjelloh-
en tematika qe nderlidhen drejtper-
sedrejti me besimin ne Zotin Nje,
vertetesimin e misionit te Muhamedit
a.s., ringjalljen etj.

Jasini eshte fjale e drejtperdrejte e
Allahut dhe pergjigje e hapur ndaj te gji-
the atyre qe i qene kundervene thirrjes
kuranore dhe perudhjes se njerezve, te
cilen e ka transmetuar Muhamedi a.s....
Sado qe kjo sure, sipas permbajtjes se
vet, eshte koncize dhe perpjesetimisht e
shkurter, ajo shenon qarte fondamentet e
besimit islam, si pikenisje dhe baze per
ngritjen e metejme shpirterore, morale
dhe materiale te myslimaneve. 3

Kjo kaptine ka nje vlere te vegante,
sepse nepermjet ajeteve te saj, njeriu
arrin perjetimin e ndjenjave te veganta
shpirterore lidhur me fillimin e krijimit,
per te kaluar pastaj ne perjetimin e cdo

gasti a momenti te kesaj bote, qe eshte e
paradestinuar te shkaterrohet, qe do te
perfundoje me vdekje, dhe perjetimin e
ringjalljes, qe fillon me llogarine: shper-
blimin ose ndeshkimin.

Kjo kaptine ishte shume e dashur per
te Derguarin e Allahut s.a.v.s.. Transme-
tohet nga Xhabir bin Semurete te kete
thene: "I Derguari i Allahut ne namazin
e sabahut e kendonte suren Jasin "."

Madje, i Derguari i Allahut kishte po-
rositur dhe nxitur qe kjo kaptine te nxi-
hej permendsh. Transmetohet nga Ibn
Abasi r.a. te kete thene: "Ka thene i De-
rguari i Allahut s.a.v.s.: "Do te deshiroja
qe ajo (d.t.th. surja Jasin) tejete ne zem-
ren e cdo pjesetari te Ymetit tim". 5

- Nepermjet ketyre 83 ajeteve te kap-
tines Jasin, shohim se cdo shkronje dhe
cdo fjale e saj paraqet nje imazh dhe rre-
fim ne vete, nepermjet te cileve njeriu
njihet me disa pyetje qe shpeshhere mu-
ndojne mendjen e tij: prej nga, deri ku,
c 'eshte ringj allj a ?!... etj..

- Kjo kaptine eshte me vlere te madhe
edhe per faktin se shtjellon ne menyre te
mahnitshme te gjashte fondamentet e

Imanit. Ndonese nga periudha mekase
kemi edhe disa sure qe flasin per deget e
Imanit, si suret: "Sad", "El-A'eraf",
"Kaf", dhe "En-Nexhm", megjithate,
asnjera prej tyre nuk i ka shtjelluar deget
e Imanit ne menyre aq madheshtore e te
kapshme sikurse surja "Jasin ".

Hadithet e transmetuara
rreth kaptines Jasin

Ne lidhje me vleren e sures Jasin jane
transmetuar shume hadithe. Ndonese di-
sa prej tyre jane te verteta, disa te dobe-
ta, e disa sosh madje edhe te trilluara,
kjo megjithate, absolutisht nuk e zbeh
vleren dhe rendesine e madhe qe ka kjo
kaptine, sepse, sic thame, ajo shtjellon
bazat e besimit islam. Sa per ilustrim, do
te permendim disa hadithe rreth vleres
se kesaj kaptine:

- Transmetojne Imam Ahmedi, Ebu
Davudi, Nesaiu, Ibn Maxhe, Muhamed
bin Nasr, Ibn Hibbani, Taberaniu, Haki-
mi dhe Bejhekiu 6 nga Ma'ekil bin Jesari
te kete thene: "Ka thene i Derguari i
Allahut: "Atij qe e lexon suren Jasin,
duke deshiruar me kete kenaqesine e

dituria islame / 208-209

Allahut, do t'i falen mekatet e kaluara,
prandaj lexojeni ate (Jasinin) per te
vdekurit tuaj. " 7

- Transmetohet nga Ebu Derda'e te
kete thene: "Ka thene i Derguari i
Allahut: "Nuk ka asnje te vdekur qe t'i
lexohet surja Jasin, e te mos i lehtesohet
atij. ""

- Transmetohet nga Ibn Abbasi r.a. te
kete thene: "Ka thene i Derguari i
Allahut s.a.v.s.: "Do te deshiroja qe ajo
(d.t.th. surja Jasin) te jete ne zemren e
cdo pjesetari te Ymetit tim". 9

- Eshte transmetuar nga Enesi r.a. se i
Derguari i Allahut s.a.v.s. ka thene:
"Qdo gje ka zemer, e zemra e Kuranit
eshte Jasini.... " w

Te njejtin transmetim e transmetojne
Bezzari dhe te tjere nga Ebu Hurejre."

- Aishja r.a. percjell thenien e te Der-
guarit te Allahut: "Eshte nje sure ne Ku-
ran, e cila do ta ndihmoje ate qe e lexon
dhe ate qe e degjon, e ajo eshte surja
Jasin. " n

- Eshte transmetuar nga Xhundeb bin
Abdullahu te kete thene: "Ka thene Re-
sulullahu s.a.v.s.: "Atij qe e lexon suren
Jasin, duke kerkuar kenaqesine e
Allahut, do t'i falen mekatet.' 3

- Transmeton Darimiu, Ebu Ja'la, Ta-
beraniu ne "El-Evsat", Ibn Merduvije,
dhe Bejhekiu ne "Shuabi-l-Iman" nga
Ebu Hurejre te kete thene: "Atij qe e le-
xon suren Jasin, duke kerkuar kenaqesi-
ne e Allahut, do t'i falen mekatet ne ate
nate"' 4 .

- Eshte transmetuar nga Hasan el Ba-
sriu, Allahu qofte i kenaqur ndaj tij, te
kete thene: "Atij qe e lexon Jasinin na-
ten, duke pasur per qellim kenaqesine e
Allahut, do t'i falen mekatet", e pastaj
shtoi: "Me eshte percjelle se ajo (surja

Jasin) eshte e barabarte me kendimin e
tere Kuranit".' 5

- Transmetohet nga Ebu Hurejre te
kete thene: "Ka thene i Derguari i
Allahut: "Ai qe lexon Jasinin naten, du-
ke kerkuar kenaqesine e Allahut, atij do
t'i falen mekatet ne ate nate"' 6

- Transmetohet nga Ata'e bin Ebi Re-
bah ka thene: "Me eshte percjelle qe i
Derguari a.s. te kete thene: "Kush e le-
xon Jasinin ne fillim te dites, atij do t'i
kryhet qdo nevoje".' 1

- Transmetohet nga Shehr bin Havsh-
eb te kete thene: "Ka thene Ibn Abbasi:
"Ai qe e lexon Jasinin kur tejete zgjuar,
atij do t'ijepet lehtesimi i dites derisa te
ngryset, dhe kush e lexon Jasinin ne fil-
lim te mbremjes, atij do t'ijepet lehtesi-
mi i nates derisa te gdhije (zgjohet) ". 18

Hadithet qe flasin rreth vleres se su-
res "Jasin ", jane shume, por ne u mjaf-
tuam vetem me disa prej tyre, per te
argumentuar vleren qe ka kjo sure, duke
mos u thelluar ne ato transmetime qe, ne
esence, jane te dobeta, te dyshimta e te
trilluara nga ithtaret e shume fraksion-
eve islame dhe sekteve te humbura.

Disa fjale rreth
ketyre transmetimeve

- Ndonese, si? e permendem me pare,
disa hadithe qe jane transmetuar ne lidh-
je me vleren e kesaj sureje, jane te dobe-
ta, kjo megjithate nuk i ka penguar
pjesen me te madhe te dijetareve te
jurisprudences dhe te hadithit qe te lejo-
jne te punohet me hadithe te dobeta, ne
punet dytesore, qe nuk kane te bejne me
dispozita ligjore (fedailu-l-a'emal),
natyrisht nese dobesite e atij hadithi nuk
jane te medha, nderkohe qe shumica e
ketyre haditheve rreth vleres se "Jasi-

nit", hyjne mu ne kete kategori, qe do te
thote se lejohet te veprohet sipas tyre.

- Ajo qe eshte percjelle nga keto ha-
dithe rreth vleres dhe sevapit te te lexu-
arit te sures Jasin, nuk ka nevoje per
ndonje komentim shtese, sepse edhe
ashtu, te lexuarit e sures Jasin dhe tere
Kuranit, eshte ibadet (adhurim), dhe nje
gje te tille nuk mund ta mohoje askush
prej dijetareve, as prej te hershmeve dhe
as te vonshmeve."

- Ajo qe eshte percjelle nga keto tra-
nsmetime, se surja "Jasin " eshte shkak
per lehtesimin e ceshtjeve, veshtiresive,
rreskut dhe plotesimin e kerkesave, -
mbase vjen si pasoje e permbajtjes se
kesaj kaptine, ne te cilen vecohen bazat
e fese dhe te besimit, pastaj argumentet
mahnitese hyjnore dhe perputhshmeria e
persosur ne mes bazave te besimit dhe
plotesimit te kerkesave e te ?eshtjeve,
sic shihet edhe ne perfundimin e kesaj
sureje:

"Kur Ai deshiron ndonje send, ur-
dhri i Tij eshte vetem t'i thote: "Behu!"
Ai behet menjehere. I larte eshte Ai ne
doren e te Cilit eshte pushteti mbi cdo
send dhe vetem tek Ai ktheheni. (Jasin,
82,83)

- Ajo qe eshte percjelle nepermjet ke-
tyre haditheve, se leximi i saj sjell dhe
mbjell gezim e kenaqesi ne zemrat e
atyre qe lexojne kete kaptine, mund te
themi se eshte vertetuar edhe ne prak-
tike. Fshehtesia e kesaj mbase qendron
tek pershkrimi qe ben Allahu xh.sh. per
banoret e Xhenetit, se ne cfare kenaqe-
sish do te jene ata neser ne Ahiret, sepse
ne ajetet 55-58 thuhet:

"Ata te Xhenetit tash jane te anga-
zhuar me kenaqesi. Ata dhe shoqet e
tyre jane nen hije te mbeshtetur ne ko-
lltuke. Aty kane peme dhe c'te duan.
Kane "Selam ", thenie e Zotit meshiru-
es! "

A thua cfare gezimi me te madh mu-
nd te kete njeriu sesa ky gezim, kur te
kete perjetuar kenaqesite e Xhenetit.
Prandaj edhe besimtarit, kur t'i lexoje
keto ajete, i largohet cdo pikellim e de-
shperim dhe ai me te drejte lakmon dhe
I lutet Allahut te jete prej ketij grupi te

dituria islame / 208-209

shpetuar', qe do te' shijoje kenaqesite e
Xhenetit.

- Ajo qe eshte percjelle se surja Jasin
lexohet edhe per te vdekurit, nga disa
dijetare eshte sqaruar se qellimi eshte qe
t'i lexohet atij qe eshte ne prag te vdek-
jes ose duke dhene shpirt, per t'ia lehte-
suar mundimet e vdekjes. Ne lidhje me
kete, eshte transmetuar nga Ahmedi ne
Musnedin e tij (16969) nga Ebu Mugire,
e ky nga Safvani te kete thene: "Me ka-
ne rrefyer disa dijetare se ishin teprani-
shem kur Gudajfibnul Harithit, i semure
per vdekje, i qe perkeqesuar gjendja
shendetesore, e ai u kishte thene: A ka
dikush prej jush ta lexoni suren Jasin?
Atehere Salih bin Shurejh Es-Sekunij fil-
loi te lexonte, dhe, kur arriti ne ajetin 40
te kesaj sureje, Gudajfi dorezoi shpirtin
e tij para Krijuesit. Pas kesaj ngjarjeje,
dijetaret thoshin: Nese i lexohet Jasini
atij qe eshte ne prag te vdekjes, i lehte-
sohen vuajtjet. " 2 "

Por ka edhe shume prej dijetareve qe
leximin e sures "Jasin" e konsiderojne
si dicka te mire dhe te pranuar edhe per
te vdekurit, duke bere analogji ne baze
te haditheve te Pejgamberit a.s., qe, nese
tek i vdekuri arrin sevapi edhe pas vdek-
jes 21 , per te cilen gje nuk ka dyshim se
arrin, atehere sigurisht se arrin edhe se-
vapi i leximit te Kuranit, gjegjesisht
"Jasinit"} 2

Lidhmeria e kesaj kaptine
me ate parapraken - "Fatir"

Ne mes te ketyre dy kaptinave, sipas
komentatoreve, ekziston nje lidhmeri
shumedimensionale, e ne do te perme-
ndim vetem disa sosh:

1. Meqe Allahu xh.sh. ne kaptinen
"Fatir" ne ajetin 37 thote:

"Ti nuk je tjeter vecse i derguar qe
terheq verejtjen", dhe ne ajetin 42 te po
kesaj kaptine:

"...e kur u erdhi atyre pejgamberi, (Mu-
hamedi) atyre nuk u shtoi tjeter vecse
largim. ", ketu qellimi eshte per Muha-
medin a.s., te cilin hebrenjte dhe te kri-
shteret e pergenjeshtruan, tash ne fillim
te kaptines "Jasin ", Allahu eshte betuar
se misioni (Shpallja) qe i ka ardhur Mu-
hamedit, eshte e vertete dhe eshte nga
Allahu, se Muhamedi eshte ne rrugen e
drejte dhe eshte derguar me qellim qe t'i
terheqe verejtjen popullit te tij, ashtu si9
ishin paralajmeruar me pare edhe baba-
llaret e tyre. (Shih: Jasin, 1-6)

2. Ne mes dy kaptinave ka ngjash-
meri edhe ne permendjen e disa argume-
nteve, qe deshmojne per fuqine hyjnore
ne gjithesi. P.sh. ne ajetin 13 te kaptines
"Fatir" Allahu xh.sh. thote:

"...i nenshtroi Diellin dhe Henen, qe
secili leviz (udheton) deri ne afatin e ca-
ktuar", nderkohe qe ne kaptinen "Ja-
sin " thote:

"Edhe Dielli udheton per ne kufirin
e vet (ne cakun perfundimtar). Ai eshte
(udhetim) percaktim i Ngadhenjyesit, te
Dijshmit. Edhe Henes i kemi caktuar

(pozicionet) derisa te kthehet ne trajten
e harkut (rremb i hurmes se thare)".
(Shih: Jasin, 38,39).

3. Ne kaptinen "Fatir" Allahu xh.sh.
thote:

"e i sheh anijet se si cajn'e ujin per te
kerkuar te mirat e Tij",
ndersa ne suren "Jasin" ajeti 41, thote:
"Ne pasardhesit e tyre (te Ademit) i
bartem ne anije te mbushur perplot".

4. Armiqesia e djallit ndaj njeriut,
shperfaqet pothuajse ne menyre identike
ne te dyja suret. Ne kaptinen "Fatir"
Allahu xh.sh. thote:

"Djalli eshte armik juaji, pra edheju
konsiderojeni armik, ai e therret ate
grupin e vet, vetem per t'i bere banues
te zjarrit. " (Fatir, 6),
nderkohe qe ne suren "Jasin " (ajetet 60-
61) Allahu xh.sh. thote:

"O bijte e Ademit, po a nukjua d'erg-
ova porosine qe te mos e degjoni djall-
in, se me te vertete ai eshte armikujuaj
ihapet!? (Juporosita) TeMeadhuroni
Mua, se kjo eshte rruga e sigurt!"

Permbajtje e shkurter
e kesaj kaptine

Kjo kaptine shtjellon ne vija te per-
gjithshme bazat elementare te besimit,
nderkohe qe brenda ajeteve te saj shtje-
llon disa tenia te rendesishme, nder te
cilat do te vegonim keto:

1. Fillimi i sures (ajetet 1-12) flet per be-
timin e Allahut ne Kuranin fisnik, se
Muhamedi a.s. vertet eshte i derguar
nga Allahu, se eshte ne rruge dhe
udhezim te drejte. Keto dy argumente
paraqiten si dy parabola imanore ku-
nder mizorise dhe padrejtesise, ne
njeren ane, dhe inatit e xhelozise se
idhujtareve qe nuk e pranonin Shpa-
lljen hyjnore, ne anen tjeter.

2. Nepjesen e dyte te kesaj sureje (ajetet

13-32) shtjellohen disa ceshtje qe ka-
ne te bejne me besimin e "gajbit", me
saktesisht me besimin e Botes tjeter.
Ketu flitet per disa te derguar (sipas
komentatoreve, jjala eshte per misio-
naret, apo nxenesit e Isait a.s. te
derguar tek nje popull ne Entaki, qe
kishin refuzuar udhezimin. Nderkohe
ketu si nje figure e dashur na paraqi-
tet nje njeri qe haptazi perkrah te
derguarit e Allahut dhe e fton edhe
popullin e tij ta bejne nje gje te tille,
sepse, ne te kunderten, fundi i tyre do
te ishte tragjik. Kjo, zaten, ishte nje
verejtje edhe per banoret e Mekes, te

dituria islame / 208-209

qe mos silleshin si ai popull qe u
tregua i ngurte ndaj mesimeve hyj-
nore, dhe per ate kryenecesi te tyre, u
ndeshkuan rende nga Allahu xh.sh.

3. Ne pjesen e trete te kesaj kaptine,
(ajetet 33-44) kryesisht kemi te bejme
me shfaqjen e fuqise absolute dhe
manifestimin e kesaj fuqie hyjnore ne
proceset natyrore dhe ne ekzistence.
Nje prej argumenteve te kesaj fuqie
absolute, eshte edhe ringjallja pas
vdekjes, etj...

4. Edhe pse argumentet per ringjalljen
ishin aq te forta dhe logjikisht te pa-
kontestueshme, kjo megjithate nuk i
bindi idhujtaret qe te largonin inatin
dhe xhelozine e tyre ndaj se vertetes..
For, per kete inat te tyre, ata do te
ndeshkohen neser ne Ahiret, kurse
besimtaret do te kenaqen me begatite
e Xhenetit. (Shih ajetet 45-68)

5. Ne pjesen e peste te kaptines, shohim
disa argumente per vertetesine e
Shpalljes qe i erdhi Muhamedit a.s.,
per disa karakteristika te kesaj shpa-
lljeje, te cilat i njihnin bashkekohesit
e Resulullahut s.a.v.s. dhe ishin d'esh-
mitare te tyre, etj.. (Shih ajetet 69-
76).

6. Ndersa ne pjesen e gjashte tematike te
kesaj sureje, (ne ajetet 77-8 1) serish
shfaqen disa argumente per mu-
ndesine e ringjalljes se te vdekurve,
pasi te jene shkaterruar trupat e tyre
e te jene shnderruar ne pluhur.

7. Nej'und te kesaj sureje (shih ajetet 82-

83), vertetohet edhe nje here se te
vertetat e besimit, te cilat tash do te
mund te permblidheshin ne dy cilesi
te Allahut: Sundues dhe i Plotj'uqish-
em, deshmojne fuqishem per Nje'sh-
merine e Tij. Ai eshte Sundues per
gdo krijese dhe i Plotfuqishem per
qdo proces ne kete ekzistence, e nder
keto procese edhe per ringjalljen dhe
tubimin e gjithe njerezimit para Tij,
ne Diten e Gjykimit. 21

vyon

Fusnotat:

1. Imam Shevkaniu, "Fet'hul Kadir" veil. IV, fq.
347. El-Mensure-Egjipt 1994.

2. Muhammed Nevevi el Xhavi -"Et-Tefsirul mu-
nir li mealim et-tenzil" i njohur me shume si
"Merah Lebid..."- kopje elektronike (shih:
http://www.almeshkat.net/books/open.php?cat=
6&book=1013 )

3. Mr. Nijaz Shukriq, nga paramenia e "Jasini-
perkthim dhe komentim" nga Dr. Sejjid Kutbi,
Shkup 1999.

4. Transmeton Taberaniu ne "El-Evsat", (transme-
tuesit e ketij senedi jane njerez te besueshem.)
Shih: "Mexhmeu-z-Zevaid" 2/119; Shih po
ashtu: Jusuf el-Bedri "Suretu Jasin-El Xhami-
atu li usulil akideti ve shuabil iman" fq. 22,
Kajro 1984.

5. Kete hadith e transmeton Bezzari. Eshte cekur
edhe ne tefsirin e Sujutiut "Ed-Durrul menth-
ur..." veil. 12 fq. 313, Kajro 2003, ndersa ne
vepren e Jusuf el-Bedri "Suretu Jasin - ElXha-
miatu li usulil akideti ve shuabil iman" fq. 23,
citohet nga tefsiri i Ibn Kethirit 6/542, se hadithi
eshte i kategorise "hasen ".

6. Imam Bejheki "El-Xhamiu li Shuabil iman"
veil. IV, fq.94, kapitulli^'Wera e sureve dhe
ajeteve". nr. i hadithit: 2231, Rijad, 2003.

7. Dr.Vehbe ez-Zuhajli "Et-Tefsirul Vexhiz" fq.
441, Damask 1996 (Ne kete tefsir, ky hadith
shenohet te jete i kategorise "hasen"),

8. Ebu Bekr el-Xhezairij "Ejseru-t-Tefasir" veil.
IV, fq.364, Medine, 1997.

9. Transmetohet nga Bezzari ne "El-Keshf" -
(2305).

10. Transmeton Tirmidhiu - (hadithi 2812); Shih:
Suneni i Darimiut, - veil. IV - "Fedailul Kur '-
an", Kapitulli 21 - "Rreth vleres sejasinit", ha-
dithi nr. 3459 fq. 2149-Rijad, 2000; Shih: "Te-
fsir Ibn Kethir"\e\\ III fq. 737, Kuvejt 1998.

11. Shih Bezari 2304 ne "Keshf, ndersa kete
hadith Shejh Albani e konsideron daif-te dobet.
Shih: "Silsiletu ehadith ed-daife" (Veil. I, fq.
312-314). Rijad, 1992.

12. Ibn Atije el-Endelusi "El-Muharreru-l-
Vexhiz...", veil. IV fq.445, Bejrut, 2001; Shih
po ashtu: Muhamedinilkerim bin Abdullah
"Hadaiku-rr-Rruh ve-rr-Rrejhan fi revabi
ulumi-l-Kur'an", vell.23, fq. 470, Bejrut, 2001.

13. Transmeton Ibn Hibbani ne Sahihun e tij 7/269
nr. i hadithit (3002) duke e konsideruar kete
hadith si "sahih "; Po ashtu "sahih " e konside-
ron edhe Hakimi ne "Mustedrek", veil. 1/565,
si dhe Imam Sujutiu ne "El-Xhamiu-s-Sagir".

14. Imam Bejheki "El-Xhamiu li Shuabil iman"

veil. IV, fq.96, kapitulli: "Vlera e sureve dhe
ajeteve". nr. i hadithit: 2235; Imam Sujutiu
"Ed-Durrul Menthur fi tefsiri Ml me'ethur",
veil. 12, fq.311,

15. Suneni i Darimiut, - veil. IV - "Fedailul Kur '-
an", Kapitulli 21 - "Rreth vleres se Jasinit",
hadithi nr. 3458 fq. 2148-2149.

16. Suneni i Darimiut, - veil. IV - "Fedailul Kur' -
an", Kapitulli 21 - "Rreth vleres se Jasinit",
hadithi nr. 3460 fq. 2150; Kete hadith e kane
percjellur edhe Ebu Ja'ela, Taberaniu, Ibn
Merdevije dhe Bejhekiu ne "Shuabi-l-Iman",
ndersa Ibn Kethiri per isnadin (vargun e transm-
etuesve ka thene se eshte i mire. Shih: "Muhte-
sar Tefsir Ibn Kethir" redaktuar nga Muhamed
Ali es-Sabuni, veTl.III, fq. 154, Bejrut, 1981.

17. Suneni i Darimiut, - veil. IV - Kreu: "Fedailul
Kur 'an", Kapitulli 21 - "Rreth vleres se Jasi-
nit", hadithi nr. 3461 fq. 2150.

18. Po aty. hadithi nr. 3462, fq. 2151.

19. Dr.Abdulmexhid El-Bejanuni "El-Kavlu-l-
mubin fi tefsiri sureti Jasin "- Xhede (Arabia
Saudite), 2002.

20. Transmeton Imam Ahmedi ne "Musnedin " e
tij nr. (16355); Shih: Hafidh Ibn Haxheri el As-
kelani ne "El-Isabeh... " kete isnad e konside-
ron te mire "hasen". (Shih biografia e Gudajfit).

21. Transmeton Muslimi nga Ebu Hurejra r.a., se i
Derguari i Allahut ka thene: "Kur te vdese biri
i Ademit (njeriu) i nderpritet puna e tij (burimet
e sevapit), pervec tri gjerave: Lemosha e vazh-
dueshme, tenia e dituriseprej te ciles kane dobi
(te tjeret), dhe nje femijes i devotshem, i cili
bene lutje per prinderit e tij. "

22. Per kete gje do te flasim inshallah ne fund te
komentimit te kesaj kaptine.

23. Dr.Muhamed bin Ashur "Et-Tahriru ve-t-
Tenviru", veil. 22, fq. 342-343, Tunis 1984; Dr.
Vehbete-z-Zuhajli "Et-Tefsirul Munir" veil. 22,
fq. 288-289, Bejrut,1998.

10

dituria islame / 208-209

Ne vigjilie te Haxhit - Tefsir

Mr. Adnan Simnica

Xhamia e pare e ndertuar
mbi toke per njerez

Shtepia (xhamia) epar'e e ndertuar per njerez, eshte ajo qe u ngrit ne Beke (Meke), e dobishme, udherrefyese
I , ier mbare njerezintin. Aty ka shenja te qarta: vendi i Ibrahimit, dhe kush hyn ne te, ai eshte i sigurt. Per hir
'§ te Allahut, vizita e shtepise (Qabese) eshte obligim per ate qe ka mundesi udhetimi tek ajo, e kush nuke beson

p (ai nuk e viziton). Allahu nuk eshte i nevojshem per (ibadetin qe bejne) njerezit" (AH Imran, 96-97)

.' s., s, < -„*..-., -",.- -„.<; ,'. -,.*,,i ■> ^ .■.--,.' ^ -■ ^ ,-.-- .* ,1 - «* ,'.-/,.' *i -■ .' ,'. .< -^ ^i^ <■ s,*' -^ -■ .' ,'.--, .*.,i -•..' -•,.* £

Ne ajetin paraprak, Allahu i pari qe ngriti muret e Qabese pasi ishin

Madherishem u eshte pergji- shkaterruar nga tufani i Nuhut a.s., pran-

gjur pohimeve te hebrenjve, daj kur Kurani flet per Ibrahimin a.s., pa

te cilet pretendonin se ishin dyshim permendet edhe ngjarja me ma-

■e ajetin paraprak, Allahu i
Madherishem u eshte pergji-
gjur pohimeve te hebrenjve,
te cilet pretendonin se ishin
pasardhes te Ibrahimit a.s., duke konfir-
muar gjithashtu se Ibrahimi a.s. ishte ne
fene e vertete islame dhe asnjehere nuk
kishte qene pabesimtar. Kete te vertete
ajeti paraprak e verteton dy here radha-
zi: "Thuaj: Allahu e tha te verteten, pra
ndiqnifen'e e vertete te Ibrahimit, sepse
nuk u takonte idhujtareve" '. Thuaj o
Muhamed a.s., Allahu xh.sh. e tha te ve-
rteten ne ate qe me lajmeroi dhe infor-
moi ne Kuran, prandaj pasoni fene e
Ibrahimit a.s., te cilen e obligoi Allahu
xh.sh. edhe ne Kuran, ne te cilen nuk ka
kurrfare dyshimi dhe qe eshte rruga e
perkryer hyjnore: "Thuaj: "Vertet Zoti
im me udhezoi ne rruge te drejte, qe
eshte fe e drejte, fe e Ibrahimit, qe ishte
larg besimeve te kota. Ai (Ibrahimi) nuk
ishte idhujtarr 1

Ithtaret e librit akuzonin Muhamedin
a.s. se nuk ishte ne fene e Ibrahimit a.s.
duke i thene: 'Si eshte e mundur kjo, kur
ti je nga me te afermit e tij, dhe pejgam-
beret a.s. pas tij u drejtuan ne drejtim te
Jerusalemit, prandaj, po te ishe ne fene e
tij, atehere do te drejtoheshe edhe ti nga
ajo, e jo nga Qabeja'? Si pergjigje ndaj
tyre, Allahu xh.sh. ne vijim u drejtohet
atyre lidhur me ndryshimin e kibles dhe
kthimin drejt Qabese dhe rendesine qe
ka ajo.

Ne vijim Allahu Fuqiplote konfirmon
qarte se kthimi i myslimaneve ne drej-
tim te Qabese eshte me rendesi dhe me
vlere te madhe, ngase ajo eshte xhamia e
pare e ndertuar mbi Toke ne sherbim te
njerezve per adhurim ndaj Krijuesit,-kur
Allahu xh.sh. urdheroi Ibrahimin a.s. te
ngrinte muret e saja dhe e vecoi per vizi-
tuesit, per ata qe qendrojne dhe falen aty,
duke e bere edhe te dobishme dhe udhe-
rrefyese per njerezit. Ibrahimi a.s. ishte i

dhe ne historine e jetes se tij, ajo e ngrit-
jes se mureve te Qabese. Gjithashtu, kur
Allahu xh.sh. flet mbi polemikat ne mes
myslimaneve me Muhamedin a.s. ne
krye, te cilet e kishin Kuranin, dhe, anen
tjeter, ithtareve te librit, qe kishin Tevra-
tin e devijuar, - deshiron te konfirmoje
vertetesine e fese se vertete te Ibrahimit
a.s. dhe pasuesve te tij, qe ishin mysli-
manet. Me nje fjale, Allahu xh.sh. ker-
kon qe ne menyre absolute te dominoje
Fjala dhe Ligji hyjnor mbi ate njerezor,
ngase, nese njerezit pasojne epshet dhe
pasionet e tyre, atehere shfaqen kunder-
thenie dhe gjykime te gabuara. Besim-
tari me besim te vertete, zbaton Ligjin
hyjnor kur tek ai ekziston kjo ndjenje e
besimit dhe zbatimit praktik te tij, ne te
kunderten jo. Keshtu, besimtari me be-
sim dhe zbatim te sinqerte, gjykon arsy-
eshem ne jeten e tij, dhe, kur vijen koha
e namazit, duhet te kthehet nga ana qe
ka urdheruar Allahu xh.sh. te kthehemi.
A thua, pse? Sepse, kur Allahu i Madhe-
rishem ka zbritur meshiren, bereqetin
dhe begatite, deshiron qe besimtari te je-
te i gatshem per t'i pranuar ato, dhe ka

urdheruar kthimin nga shtepia e shenjte
- Qabeja, ne menyre qe ata ta kene per-
kushtimin e njejte dhe unik drejt saj, te
gjitha shpalljet e pejgambereve te unifi-
kuara, dhe unifikim e lidhje e forte ne
mes anes shpirterore te besimtarit dhe
drejtimit te synuar. E tere toka ne te ci-
len adhurohet Allahu xh.sh., ne Islam
konsiderohet vendfalje, dhunti, te cilen
nuk e kishin popujt para nesh, per se
Muhamedi a.s. tha: "Me eshte bere mua
toka vendfalje (xhami) dhe pasterti" 3

Me te vertete ne 9do vend ne toke, be-
simtari mund ta adhuroje Krijuesin Fu-
qiplote, por ka dallim ne mes vendfaljes
ngado dhe xhamise, ngase punetori mu-
nd ta adhuroje Allahun xh.sh. ne fabrike,
nxenesi ne shkolle ose bujku ne are dhe
udhetari aty ku te mundet, dhe me pas-
taj, po aty, secili te vazhdoje punen e tij,
mirepo, kur njeriu nderton xhami, atehe-
re i ndalohet qe aty (ne xhami) te zhvill-
oje tjeter pune perve9 adhurimit te
Krijuesit. Kur te hyjne besimtaret ne
xhami, i perkushtohen vetem Allahut
xh.sh. me adhurim, por se nga dhe si te
drejtohen brenda ne xhami apo te lihen
te lire te drejtohen nga cila ane ata deshi-
rojne? Jo! Besimtaret duhet te drejtohen
nga nje vend dhe ane e caktuar, qe eshte
Qabeja ne Meke, dhe ne ffaredo vendi te

dituria islame / 208-209

11

ndodhen, te' gjifhe besimtaret gjate na-
mazit kthehen drejt Qabese. A thua, pse
ndodh kjo? Allahu i Madherishem thote:
"Te Allahut jane edhe (anet nga) lindja
dhe perendimi, dhe ngado qe te kthe-
heni, aty eshte arte e Allahut" 4 . Ky ajet
perforcon kthimin e fytyrave drejt Qabe-
se, ngase njerezit se pari njohen lindjen
e perendimin dhe me pastaj veriun e
jugun, dhe me persosjen e mjeteve tek-
nologjike, mesuan verilindjen, veripere-
ndimin, juglindjen dhe jugperendimin.
D.m.th. te gjitha anet jane te Allahut
xh.sh., dhe drejtimi drejt Qabese verte-
tohet edhe nga ky ajet kuranor. Kur ne
ndonje rast njeriu drejtohet ne drejtim te
Qabese, ndodh qe lindja te mbetet mbra-
pa tij dhe perendimi perpara, kurse ne
nje tjeter, kur besimtar kthehet nga Qab-
eja, doemos fytyra e tij perballet me
fytyren e tjetrit qe eshte drejtuar drejt
Qabese nga nje ane krejt tjeter, dhe ke-
shtu njerezit drejtohen drejt Qabese nga
te gjitha anet. Ndaj, Fjala e Allahut
xh.sh.: "Te Allahut jane edhe (anet
nga) lindja dhe perendimi", d.t.th. te
gjitha krijesat jane te drejtuara ne drej-
tim te Qabese, dhe s'ka prioritet tek
Allahu ndonje ane me shume se tjetra. 5
Nepermjet pjeses se ajetit: "Shtepia
(xhamia) e pare e ndertuar per njerez,
eshte ajo qe u ngrit ne Beke (Meke)",
vertetohet qarte se Qabeja eshte faltorja
- xhamia e pare per adhurim, e ndertuar
mbi toke per njerez. Kjo nuk perjashton
mundesine qe ne toke te kete pasur edhe
shtepi te tjera adhurimi per krijesat e
tjera, por Qabeja eshte xhamia e pare per
adhurim te Krijuesit nga ana e njerezve.
Kur eshte pyetur Muhamedi a.s. nga nje
njeri: A eshte Qabeja shtepia e pare e
Zotit mbi toke, ai eshte pergjigjur duke
sqaruar se edhe para saj ka pasur shtepi
te tjera, por Qabeja eshte e para per nje-
rez. Kjo mbeshtetet edhe nga fakti se pa-
ra njeriut ka pasur krijesa tjera, si? jane
xhinet dhe engjejt. A nuk tha Allahu
xh.sh.: "E xhinet i krijuam me pare nga
zjarri, ngaflaka e forte 1 '"', ose ajeti tje-
ter: "(Perkujto Muhamed) Kur Zotiyt u
tha engjejve: "Unepo krijoj (po percak-
toj) ne toke nje zevend'es"! Ata thane:
"A do te v'esh ne te ate qe ben crregulli-
me dhe qe derdh gjaqet, e ne Te ma-
dherojme Ty me lavderimin Tend dhe
plotesisht te adhurojme"! Ai tha: "Une
di ate qe nuk e dinil" 7 . Keto fjale nuk
jane te thena nga njerezit, po nga engj-
ejt, prandaj Fjala e Allahut xh.sh. vert-

eton se Qabeja eshte xhamia e pare e
ndertuar per njerez, dhe, po te donte
Allahu te na informonte se Qabeja eshte
shtepia e pare e ndertuar mbi toke per
adhurim, do te thoshte: "Shtepia (xha-
mia) e pare e ndertuar ne toke", dhe nuk
do te theksonte fare llojin e krijesave,
per te cilat eshte ndertuar ajo. E Allahu
nuk tha keshtu, por theksoi llojin e krije-
save - njerezit: "Shtepia (xhamia) e pa-
re e ndertuar per njerez".*

Transmetohet nga Ebu Dherri te kete
thene: E pyeta Muhamedin a.s.: Cila
eshte xhamia e pare e ndertuar mbi to-
ke?: Ai u pergjigj: Mesxhidul Harami -
Qabeja. Me pas, cila? Ai tha: Mesxhidul
Aksaja (ne Jerusalem). E pyeta: Sa vjet
ka ndermjet tyre? Ai tha: Katerdhjete
vjet. Me pas, cila? Ai tha: Ku te ze koha
e namazit, falu, sepse e tera eshte xhami
(vendfaljeje). " 9

Ibrahimi a.s. vetem ngriti muret e saj,
sepse, sa kohe qe ne Kuran thuhet:
"Shtepia (xhamia) e pare e ndertuar
per njerez", kjo le te kuptohet se ajo ek-
ziston qe nga Ademi a.s., sepse edhe pa-
ra Ibrahimit a.s. ka pasur njerez, dhe si
mund te qendroje pohimi i dikujt se para
tij njerezit s'paskan pasur xhami, apo se
nuk do te kete as per njerezit pas tij?
Njerezit qe kane jetuar para Ibrahimit
a.s., kane gezuar te njejtat te drejta tek
Allahu xh.sh., ashtu sic i gezojne edhe
njerezit pas tij, e Allahu xh.sh. patjeter
qe kishte bere edhe per ta shtepi-xhami
adhurimi, d.t.th. Qabeja ka sherbyer falt-
ore adhurimi edhe per ta. Lidhur me
kete, Allahu xh.sh. tha: "Edhe kur Ibra-
himi dhe Ismaili, duke i ngritur theme-
let e shtepise (Qabese-luteshin) : "Zoti
yn'e, pranoje prej nesh, se me te vertete
Tije qe degjon dhe di.'"'°. Me kete ajet
Allahu sqaron se me te vertete Ibrahimi
dhe Ismaili a.s. vetem kishin ngritur mu-

ret e saj, ngase themelet ekzistonin edhe
me heret, pra ka ekzistuar gjatesia dhe
gjeresia e themeleve, te cilat perkufizo-
jne vendin e saj saktesisht. Kete e kupto-
jme edhe nga ngjarja e Ibrahimit a.s.,
kur ai la gruan dhe djalin, Ismailin a.s.,
ne vendin ku e dinte se ekzistonte Qabe-
ja, ne luginen pa uje dhe pa bime. Dhe,
kur gruaja kuptoi se Ibrahimi a.s. ishte i
urdheruar te vepronte ashtu nga Allahu
xh.sh., atehere u qetesua dhe gjeti shpre-
hjen besimi i saj i forte ne Allahun. Ne
Kuran pershkruhen keshtu fjalet e Ibra-
himit a.s.: "Zoti yne! Une nje pjese te
familjes sime e vendosa ne nje lugin'e,
ku nuk ka bime, e pran'e shtepise Sate
te shenjte. Zoti yn'e (i vendosa aty) qe te
falin namazin, pra b'ej qe zemrat e disa
njerezve te mallengjehen per ata, dhe,
per te falenderuar me mirenjohje, fur-
nizoji ata mefruta""

Nga kjo kuptojme se, kur Ibrahimi
a.s. vendosi gruan e tij dhe Islmailin a.s.
ne luginen ku gjendej shtepia e shenjte
(Qabeja), aty ne ate kohe ajo ekzistonte
dhe kjo argumenton ekzistimin e saj
edhe para kohes se Ibrahimit a.s.. Nde-
rsa rreth emrit "Beke" te theksuar ne
ajet, kemi disa mendime te komentuesve
te Kuranit, por me i njohuri eshte mendi-
mi se ai eshte nje nga emrat e shumte te
Mekes se ndritshme. 12

Qabeja eshte e dobishme dhe me shu-
me te mira per ata qe kryejne Haxhin,
umren dhe adhurimin ne te, dhe eshte
udherrefyese per mbare njerezit, ngase
eshte kible e tyre dhe pikesynim jetesor
per ta. 13 Ajo eshte e dobishme, sepse ne
te shumefishohet shperblimi i veprave te
mira dhe adhurimeve qe bejne besimta-
ret, dhe udherrefyese, sepse u meson be-
simtareve rrugen e pendimit dhe rrugen
per ne Xhenet.

12

dituria islame / 208-209

r 'J&JSBU

m

m&^^iMM

nna-inio '_ .■

Transmetohet nga Muxhahidi te kete
thene: "U lavderuan hebrenjte duke the-
ne: Xhamia e Kudsit ne Jerusalem eshte
me e vlefshme dhe me madheshtore sesa
Qabeja, ngase ajo eshte vendqendrimi i
pejgambereve dhe ajo eshte ne token e
shenjte! Ndersa, myslimanet thane: "Jo,
Qabeja eshte me e vlefshme, prandaj
zbriti ajeti: "Shtepia (xhamia) e pare e
ndertuar per njerez, eshte ajo qe u ngrit
ne Beke (Meke), e dobishme udherre-
fyeseper mbare njerezimin".' 4

Perderisa Qabeja eshte xhamia e pare
e ndertuar per njerez, pa dyshim qe ajo
ka nje vlere dhe nam shume' te madh,
prandaj Allahu Fuqiplote ne te ka bere
shenja te qarta dhe argumente mbi she-
njterine e saj. Ai tha: "Aty ka shenja te
qarta: vendi i Ibrahimit, dhe kush hyn
ne te, ai eshte i sigurf. Ne kete ajet
shohim qarte se shprehja "shenja te qa-
rta" ka ardhur ne shumes, qe eshte nje
sinjal i qarte se, me te pare vendin e Ib-
rahimit a.s., ne shohim shume argume-
nte te qarta, ngase Allahu xh.sh. kerkoi
nga ai qe te permbushte urdhrat e Tij,
dhe Ibrahimi a.s. i kreu me vullnet dhe
ne menyre te plote, madje ai deshi t'i
ngrinte muret e saj mbi mundesine e
zgjatjes se duarve te tij, prandaj mori nje
gur qe te qendroje mbi te, si skele, dhe
ne kete menyre Allahu xh.sh. zbuti gurin
me fuqine e Tij absolute dhe aty mbeten
gjurmat e kembeve te Ibrahimit a.s.. Pasi
qe Allahu urdheroi Ibrahimin a.s. te
ngrinte muret e Qabese, ai e kreu kete
detyre, madje deshi te bente edhe te pa-
munduren ne permbushje te ketij obligi-
mi qe e mori. Ky eshte kuptimi i ajetit
kuranor: "Perkujto (O i derguar) kur
Zoti i vet, Ibrahimin e provoi me disa
obligime, e ai i permbushi ato, e Ai i

tha: "Une po te bej ty prij'es (imam) te
njerezimit! Ai tha: "(bej o Zot) Edhe
nga pasardhesit e mi!" (Zoti) Tha:
"Mires in e Time nuk mund ta gezojne
mizoret!""

Allahu xh.sh. urdheroi qe ky vendqe-
ndrim i Ibrahimit a.s. te sherbeje si ve-
ndfaljeje per myslimanet, prandaj tha:
"Vendin ku qendroi Ibrahimi, pranoje-
niper vendfalje!'" 6

Allahu i Madherishem e beri Qabene
me shenja dhe argumente te qarta, ngase
famen, nderin dhe madheshtine e saj i
ngriti ne mbare boten dhe ne te gjitha
kohet. Ai qe e viziton ate me endje dhe
vullnet, deshiron ta vizitoje perseri, dhe
askush s'mund te shijoje madheshtine
dhe ngritjen shpirterore pervecse me vi-
ziten e saj. Nga dobite e saj jane edhe
paqja dhe siguria ne te, andaj kush hyn
ne te, eshte i sigurt, ajo sherben si vend
qetesimi dhe shpetimi per te gjithe, nje
nder qe nuk e gezon asnje vend tjeter ne
bote. Siguria dhe paqja mbretrojne qe
nga koha kur u ngriten muret e saj nga
Ibrahimi dhe Ismaili a.s., dhe nje gjend-
je e tille mbreteronte edhe ne kohen e
injorances, para Islamit tek arabet (para
dergimit te Muhamedit a.s.), kur njerez-
it kishin devijuar nga feja e Ibrahimit
a.s. dhe ishin bere idhujtare, nje fakt ky
i deshmuar edhe ne Kuran: "A nuk e ka-
ne verejtur ata se Ne e kemi bere vend-
in e shenjte (Meken) te sigurt, e njerezit
perreth saj rrembehen (plackiten, mby-
ten)".' 7

Dikush mund te thote se disa ngjarje
te pakontrolluara qe nganjehere kane
ndodhur aty, bien ndesh me Fjalen e
Allahut te Madherishem, ngase hanxhi-
njte nuk e ndienin veten te sigurt. Kjo
nuk eshte e vertete, sepse Allahu xh.sh.

e ka bere Qabene vend te sigurt, por
edhe ka kerkuar qe ajo te jete vend sigu-
rie dhe paqeje edhe nga ana e njerezve,
dhe te mos ndodhin ne te armiqesi dhe
konflikte, d.t.th. ka kerkuar edhe nga
njerezit qe te respektojne paqen dhe sig-
urine ne te. Me kete sikur do te thote: O
ju besimtare, kush te hyje ne shtepine e
shenjte, le te jete i sigurt. Sa per ilustrim,
te marrim nje shembull: Kur ndonje pri-
nd i thote te birit: O biri im, shtepia jone
eshte e hapur per mysafire, prandaj ku-
shdo hyn ne te, duhet respektuar. A tre-
gon kjo se secili qe hyn ne kete shtepi
doemos eshte respektuar apo nganjehere
kjo kerkese e prindit eshte kundershtu-
ar? Urdhri dhe kerkesa e tille nga prindi
per te birin, mund edhe te zbatohet, por
mund edhe te kundershtohet. Ne kete
kuader qendron edhe Fjala e Allahut
xh.sh.: "dhe kush hyn ne te, ai eshte i
sigurt", qe eshte urdher dhe kerkese hy-
jnore, por ajo mund te zbatohet, po
mund te kete edhe te atille qe e kunder-
shtojne ate dhe nuk e zbatojne Urdhrin
hyjnor te Allahut xh.sh..

"Per Mr te Allahut, vizita e shtepise
(Qabese) eshte obligim per ate qe ka
mund'esi udhetimi tek ajo".

Me kete pjese te ajetit, sipas shumic-
es se madhe te komentuesve te Kuranit,
eshte bere obligim Haxhi per te gjithe
ata qe kane mundesi. Haxhi eshte nje
nga bazat kryesore te Islamit, e argume-
ntuar edhe ne Kuran, ne Synet dhe ne
konsensus te ymetit islam. Haxhi eshte
obligim nje here ne jete, per ata qe kane
mundesi. Transmetohet nga Ebu Hurejra
se Muhamedi a.s. kishte thene: "O ju
njerez, ju eshte bere obligim Haxhi, pra-
ndaj kryejeni ate".'"

Haxhi eshte obligim vetem per ata qe
kane mundesi fmanciare per ta kryer,
per se transmeton Enesi r.a. se kur eshte
pyetur Muhamedi a.s. rreth ajetit: "per
ate qe ka mundesi udhetimi tek ajo", -
me se ka te beje "udhetimi"? - ai eshte
pergjigjur: "Mundesia materiale (pasu-
ria) dhe udhetimi i sigurt"."

Gjithashtu, ne ajet veme re nje urtesi
te vecante, sepse Allahu i Madherishem
lidhur me percaktimin e obligimeve te
tjera ka thene shkoqur: "O ju qe besuat,
ju eshte bere obligim juve... ", kurse me
rastin e obligimit te Haxhit, Allahu
xh.sh. ka perdorur shprehjen: "per nje-
rezit", qe permban dy porosi te rendesi-
shme:

dituria islame / 208-209

13

- E para qendron ne faktin se vizita e

Qabese ne ate kohe u kerkua edhe
prej hebrenjve (ithtareve te librit), te
cilet kundershtonin dhe polemizonin
kthimin e myslimaneve ne namaz ne
drejtimin e Qabese, sepse ajo ishte
ngritur nga Ibrahimi a.s. (duke e ditur
se hebrenjte rrjedhin nga i biri i Ibra-
himit a.s., Is'haku), por hebrenjte me
pas devijuan nga feja e paster islame
e Ibrahimit a.s. dhe kaluan ne besim
te gabuar.

- Dhe e dyta qendron ne thirrjen e per-

gjithshme per te gjithe njerezit, se ata
duhet ta pranojne kete fe te vetme hy-
jnore (Islamin) dhe te drejtohen per
vizite (Haxh) ne Qabe. 20

Transmetohet nga Ikreme te kete the-
ne: Pasi qe zbriti ajeti: "E, kush kerkon
fe tjeter p'ervec fes'e islame, atij kurrsesi
nuk i pranohet", hebrenjte thane: Ne je-
mi myslimane! Atehere Muhamedi a.s.
u tha: Allahu xh.sh. ka bere obligim per
myslimanet Haxhin. Kurse ata thane:
Per ne nuk eshte bere obligim, dhe refu-
zuan ta kryejne ate, prandaj zbriti ajeti:
"e kush nuk e beson (ai nuk e viziton).
Allahu nuk eshte i nevojshem per (iba-
detin qe e bejne) njerezit" 2 '

Haxhi eshte kongres vjetor i myslim-
aneve nga mbare bota, ngase mysliman-
et ia mesyjne Qabese ne kohen e Haxhit
si pergjigje ndaj thirrjes hyjnore te
Allahut xh.sh. e bere permes gojes se Ib-
rahimit a.s.: "Dhe thirr nd'er njerezper
haxhin, se te vijne ty kembesore e edhe
kalores me deve te rraskapitura, qe vij-
ne prej rrugeve te largeta". 22

Allahu i Madherishem eshte absolut
ne cdo ceshtje dhe s'ka nevoje aspak per
adhurimin e njerezve, d.m.th. as nuk i
shtohet e as nuk i pakesohet pushteti dhe
madheshtia e Tij nese njerezit I bejne
adhurime apo jo, sic eshte edhe rasti i
Haxhit, por ata qe mohojne obligueshm-
erine Haxhit, keshtu kane mohuar Islam-
in dhe kane kaluar ne mosbesim, ndersa
ata qe kane mundesi ta bejne e nuk e
kryejne, ata jane besimtare mekatare.
Dijetaret islame mohimin e kane katego-
rizuar ne dy grupe: mohim te Allahut
dhe mohim ndaj begative te Tij. Sa per
ilustrim, po theksojme ajetin kuranor, ne
te cilin Allahu Fuqiplote sjell kete she-
mbull: "Allahu sjell si shembull nje
fshat (vendbanim) qe ishte i sigurt dhe i
qet'e, te cilit i vinte furnizimi nga te gji-

tha anet me bollek, po ata (banoret) i
perbuzen te mirat e Allahut. Atehere
Allahu, per shkak te sjelljes se tyre, u
ngjeshi (u veshi) petkun e urise dhe te
frikes". 23

Pra, ai qe ka mundesi ta kryeje Ha-
xhin dhe nuk e kryen ate nje here ne jete,
atehere ben mekat, d.m.th. ne nje meny-
re injoron te mirat dhe begatite e Allahut
ndaj tij. Tani te shohim saktesine e fjales
kuranore: "e kush nuk e beson (ai nuk e
viziton), Allahu nuk eshte i nevojshem
per (ibadetin qe e bejne) njerezit", sepse
dikush mund te thote: Perse Allahu nuk
tha: "e kush nuk e beson (ai nuk e vizit-
on), Allahu nuk eshte i nevojshem per
te"? Kjo sepse Allahu i Madherishem
nuk eshte i nevojshem per askend nga
krijesat, absolutisht, Ai nuk eshte i ne-
vojshem as per ate qe kryen Haxhin dhe
as per ate qe nuk e kryen, por rezultati i
kryerjes se adhurimeve kthehet tek kri-
jesat, ne kete rast tek besimtaret. Pra, ai
qe kryen Haxhin me sinqeritet, devotsh-
meri dhe perkushtim maksimal, arrin fa-
lje mekatesh dhe shperblim te madh nga
Krijuesi si ne kete bote, ashtu edhe ne
boten tjeter.

Fusnotat:

1. Ali Imran, 95.

2. El En'ame, 161.

3. Tefsiri i Muhamed Muteveli Esh Sharavit, veil.

i trete, faqe 1626, pa vit. Botimi, Kajro. Ndersa
hadithi eshte i transmetuar ne gjashte kolek-
sionet e njohura te hadithit.

4. ElBekare, 115.

5. Tefsiri i Muteveli Esh Sharavit, faqe 1628.

6. El Hixhr, 27.

7. El Bekare, 30.

8. Tefsiri i Sharavit, faqe 1630.

9. Tefsir El Kuran El Adhim, Ibni Kethiri, veil, i

pare, faqe 383, pa vit botimi, Kajro. Ndersa
hadithi i theksuar transmetohet nga Buhariu,
Muslimi dhe Ahmedi.

10. El Bekare, 127.

11. Ibrahim, 37.

12. Tefsiri i Ibni Kethirit, faqe 383.

13. Envaru Et Tenzil ve Esraru Et Te'vil, Imam El
Bejdavi, veil, i pare, faqe 171, viti i bot. 1999,
Bejrut.

14. Esbabu En Nuzul, Imam En Nisaburi, faqe 99,
viti i bot. 1996, Kajro.

15. ElBekare 124.

16. El Bekare 125.

17. Fi Dhilalil Kuran, Sejjid Kutb, veil, i pare, faqe
435, viti i bot. 1996, Kajro. Ndersa ajeti, El
Ankebute 67.

18. Ibni Kethiri, faqe 385.

19. Ibni Kethiri, faqe 385.

20. FI Dhilalil Kuran, Sejjid Kutb, faqe 435.

21. Tefsir El Xhelalejni, Xhelaludin Ee Mahali -
Xhelaludin Es Sujuti, faqe 148, viti i bot. 1995,
Damask.

22. El Haxhxh, 27.

23. EnNahl, 112.

Muhammedit a.s.

Ne shtate pale take e shtate pale qiell
Nuri yt skaj me skaj e ka pershkuar
Te gjalle e te vaekurit me sy fkendell
E deshen ate drite per ta hiresuar

Me emrin Tend yjet e fatit ndrigojne
Prej endrres ne zhfenderr kur hyjme
Hiresite tuaja le te na perjetesojne
Ne gastin kur te marrim te fundmen fryme
Adem Zejnullahu

14

dituria islame / 208-209

Ne vigjilie te Haxhit

Udhetimi i haxhit

Dr. Jusuf El Kardavi

Jemi ne ditet e Haxhit, e Haxhi
eshte shtylla e peste e Islamit, me
te cilen Allahu i ka plotesuar ritu-
alet dhe obligimet qe duhen zbatu-
ar, qe Ai i ka bere shtylla te Islamit.

"Per hir te Allahut, vizita e shtepise
(Qabese) eshte obligim per ate qe ka
mundesi udhetimi tek ajo" 1 . Kryerja e
Haxhit eshte obligim per cdo mysliman
(dhe myslimane), qe ka mundesi fizike
dhe financiare, qe posedon ushqimin
dhe mjetin e udhetimit, si9 eshte cekur
ne nje hadith:

"Nje njeri i tha Pejgamberit (sal-lall-
llahu alejhi we sel-lem): Kush e ka
obligim Haxhin? Ai tha: Ai qe posedon
ushqim dhe mjet te udhetimit" 2 . Do te
thote, qe te posedoje shpenzimet e udhe-
timit per ne Shtepine' e Allahut, dhe
shpenzimet e qendrimit te tij atje, cdo
njeri aq sa ka nevoje per vete.

Ne kohen tone E falenderojme
Allahun qe nuk ankohemi per numrin e
vogel te haxhinjve, madje ndoshta mund
te ankohemi per numrin e madh te ha-
xhinjve dhe mbipopullimin e tyre ne se-
zonin e Haxhit, nga ata qe e kryejne
Haxhin per here te shtate, ose te dhjete,
ose te njezete apo te katerdhjete.

Falenderimi I qofte Allahut qe shte-
pia e shenjte "Qabeja" eshte e mbushur
me ata qe sillen rreth saj (e bejne tavaf-
in), kerkuesit e haxhit jane te shumte per
cdo vjet, e shumica e tyre jane nga ata qe
s'ujepet mundesia.

Ligjerata ime s'do te jete per kete ob-
ligim, e as per mosperfillesit e tij, por do
te jete per sekretet e ketij Haxhi, per ur-
tesite qe i ka percaktuar kjo fe pas ketij
riti madheshtor.

Haxhi eshte perkujtim i njerezve per
babane e pejgambereve, Ibrahimin (ale-
jhis-selam), qe e ka ndertuar shtepine e
shenjte "Qabene", ne te cilen njerezit e
kryejne Haxhin. Kjo shtepi eshte ajo qe
Allahu e ka obliguar cdo mysliman te
drejtohet nga ajo pese here ne dite per
cdo dite, nese i fal vetem farzet, e kthen
fytyren e tij nga ana e xhamise se shen-
jte "Qabese":

"Dhe ngado qe te dalesh, ktheje fyty-
ren tende nga ana e xhamise se shenjte

^?p&:&>*S£^^-^ l r.j.:'.„: .

(Qabeja) dhe kudo qe te gjendeni, ktheni
fytyrat tuaja nga ana e saj" 3 .

Kete shtepi e kane ndertuar Ibrahimi
dhe i biri i tij, Ismaili (alejhis-selam):

"Edhe kur Ibrahimi dhe Ismaili, duke
i ngritur themelet e shtepise (Qabese-
luteshin): Zoti yne, pranoje prej nesh, se
me te vertete Ti je qe degjon dhe di!" 4 .
Eshte shtepia e pare qe eshte ndertuar
dhe ngritur vetem per adhurimin e
Allahut.

Qabeja, shtepia e shenjte, eshte oblig-
uar per ne qe te drejtohemi nga ajo ne
namazet tona, ajo eshte kibleja e mysli-
maneve, dhe gjate jetes sone te sillemi
rreth saj (te bejme tavaf) nje here, gjate
permbushjes se ketij obligimi madhesh-
tor. Te sillemi rreth shtepise e t'i krye-
jme ceremonite rreth saj dhe afer saj.

Haxhi energji
e madhe shpirterore

Allahu i Madheruar e ka bere Haxhin
rit te ve9ante, ne te ka energji shpirte-
rore, emocionale dhe sentimentale per
njeriun mysliman, qe shkon ne ate toke,
i veshur me ihrame. Q'do te thote i ve-
shur me ihrame? Te vendose per Haxh
per ne shtepine e Allahut, i zhveshur
(nese eshte burre) nga rrobat e tij te
zakonshme, rrobat qe jane te qepura dhe
te zbukuruara, e i veshur me rrobat naty-

rore, rrobat e zakonshme, ne te cilat s'ka
qepje te rrobaqepesit, s'ka zbukurim e as
disejnim te njerezve, eshte me e aferta
qe mund t'i ngjaje veshjes me te cilen
varroset i vdekuri mysliman (qefini), me
ate qe vishen besimtaret nga rrobat e
bardha (ihramet).

Disa filozofe u kane bere thirrje nje-
rezve qe ndonjehere te heqin dore nga
jeta e qyteteruar, artificiale e e prodhuar,
dhe qe te kthehen here pas here ne na-
tyre, qe te jetojne ne mesin e saj, te lar-
gohen nga angazhimet me te cilat kane
ngarkuar vetjet e tyre.

Kjo eshte kthese ne pastertine naty-
rore.

Haxhiu i vesh ihramet dhe shkon ne
ate toke te shenjte, i perkujton ngjarjet e
Ibrahimit (alejhis-selam) prej se largu,
dhe ngjarjet e Pejgamberit (sal-lall-llahu
alejhi ve sel-lem) prej se afermi.

Sugjerimet e ketyre ritualeve

Me te vertete, forca e shoqerise isla-
me e uniteti i saj, zhveshja e saj nga cdo
stoli e kesaj bote, dhe thirrjet e saj per
Allahun: "Lebbejke Allahumme lebbe-
jk. Lebbejke la sherike leke lebbejk. In-
nel-hamde, venni'mete leke vel-mulk.
La sherike leke" (Te pergjigjem, o Zot,
Ty, Zoti im, te pergjigjem. Te pergjigjem
Ty, Qe nuk ke shok, te pergjigjem Ty.

dituria islame / 208-209

15

Per Ty eshte cdo levdate e falenderim,
dhunti e pushtet. Ti nuk ke shok), - keto
fjale lene gjurme ne shpirtin e mysli-
manit dhe e stimulojne ate nga brenda.

Keto kuptime e tronditin myslimanin
ne thellesite e tij, dhe e shnderrojne ate
ne nje krijese te re, sikur te ishte i lindur
rishtazi. Rikthehet me zemer te paster
dhe te delire, me vendosmeri per respekt
dhe pendim per mekatet e bera. Prandaj,
e shohim njeriun qe pas Haxhit ndry-
shon dhe behet njeri tjeter. E ka thene te
verteten Pejgamberi (sal-lall-llahu alejhi
ve sel-lem), kur ka thene:

"Kush e kryen Haxhin, duke mos
shkelur kushtet e tij, kthehet nga meka-
tet e tij sikur ate dite qe e ka lindur nena
e vet" 5 . Ka lindur rishtazi.

Haxhi zgjerim i horizonteve
te myslimanit

Haxhi zgjeron horizontet e myslima-
nit, - myslimanit qe ka jetuar ne atdheun
e tij dhe nuk ka dale jashte tij, as qe di
ndonje vend tjeter ve? tij, e as qe ka de-
gjuar per ndonje vend tjeter ve? tij, - Ha-
xhi ia ngre graden e tij, e lidh ate me
Boten Islame, i takon myslimanet nga e
tere bota, nga popujt e ndryshem, nga

shtetet e ndryshme, me gjuhe e ndrysh-
me, me poste e pozita te ndryshme, i
zgjerohet horizonti i tij, e njeh madhe-
shtine e ketij Islami dhe universalitetin e
tij, zgjerimin e horizonteve te tij, dhe
meson se ai ka vellezer myslimane nga e
tere bota.

Keto jane disa nga dobite' e tij, ne te
cilat ata jane te pranishem gjate Haxhit:

"Dhe thirr nder njerez per haxhin, se
te vijne ty kembesore e edhe kalores me
deve te rraskapitura, qe vijne prej rru-
geve te largeta. (vijne) Per te qene te
pranishem ne dobite e tyre dhe qe ta per-
mendin Allahun ne ato dite te caktuara
(ne shenje falenderimi)" 6 .

Disa nga dobite jane materiale (tre-
gtare), e disa shoke te Pejgamberit (sal-
lall-llahu alejhi ve sel-lem) i druheshin
tregtise gjate kohes se Haxhit, nga frika
se ajo do t'i pengonte ne nijetin e sinqe-
rte te ketij adhurimi, ndersa Allahu xh.
sh. e zbriti Fjalen e Tij:

"Nuk eshte mekat per ju te kerkoni
begati nga Zoti juaj (te beni ndonje tre-
gti gjate Haxhit)" 7 . Nuk eshte mekat te
tregtosh gjate kohes se Haxhit, te ker-
kosh miresine dhe furnizimin e Allahut,
meqe qellimi kryesor yti eshte kryerja e
ketij obligimi.

Haxhi stervitje

e volitshme per praktikimin

e parimeve te Islamit

Po ashtu, Haxhi eshte stervitje e voli-
tshme praktike per parimet e larta, me te
cilat erdhi Islami:

1- Stervitje per perballimin e veshti-
resive

Njeriu shkon ne Haxh, largohet nga
atdheu i tij, nga familja dhe te dashurit e
tij, largohet per hir te Allahut xh. sh., nje
largim qe s'kerkon asgje prej tij vecse
kenaqesine e Tij, i perballon veshtiresite
dhe mundimet e udhetimit, se udhetimi
eshte pjese e denimit ?faredo qofte mjeti
i udhetimit. Eshte njesoj, nese udheton
neper toke, det apo ajer, udhetimi eshte
pjese e denimit. Ne te kaluaren udhetimi
per ne Haxh behej me kafshe, mirepo
s'kishte nevoje per viza e as procedura te
tjera te udhetimit, si ato te sotmet.

Allahu s'ka dashur qe kete Haxh ta
beje ne ndonje vend te bukur, si Libani a
Zvicra, mirepo deshira e Tij ishte qe Ha-
xhi te behet ne nje lugine pa bime. Po
ashtu, Allahu ka dashur qe kohen e Ha-
xhit ta lidhe dhe ta levize sipas muajve
henore:

16

dituria islame / 208-209

"Haxhi eshte ne muajt e caktuar" 8 .
Shewal, Dhul Ka'de dhe Dhul Hixhxhe,
e keta muaj sillen sipas stineve te vitit,
ndonjehere Haxhi bie ne vere, ndonje-
here ne pranvere, ndonjehere ne dimer,
njesoj si agjerimi, ne menyre qe mysli-
mani te mesohet per kryerjen e obligi-
meve te tij ne cdo stine te vitit.

Ka dashte percaktimi i Allahut qe
myslimanin ta ngarkoje me perballimin
e veshtiresive: te zbrese ne kete lugine te
ngushte, ne Mina, te strehohet ne shato-
rre, dhe te jetoje nje jete qe eshte e
ngjashme me jeten e kampisteve dhe
endacakeve, te fleje mbi guraleca, aq sa
mund ta beje ate.

Ky eshte Haxhi.

Haxhi eshte udhetim i veshtire, ne te
cilin myslimani flijon veten dhe pasur-
ine e tij. Disa nga adhurimet islame jane
adhurime fizike, si namazi e agjerimi, e
disa jane financiare-materiale, si zekati,
e disa te tjera kane elemente ndermjet
adhurimeve fizike dhe materiale, si
haxhi, qe eshte adhurim fizik-material,
gjate tij njeriu i perballon veshtiresite,
flijon nga vetja e tij dhe shpenzon nga
pasuria e tij.

Myslimani duhet ta kerkoje pasurine
e lejuar (hallall). Ta kryeje haxhin nga
pasuria e mire dhe e lejuar. Haxhi i pran-
uar eshte ai qe behet me pasuri te mire e
te lejuar, me qellim te paster, gjate tij te
mos kete marredhenie me gruan, te mos
i shkele kushtet e tij, dhe as te mos
shkaktoje grindje:

"Umra deri ne umre eshte mbrojtese
kunder mekateve te haxhiut (te bera ndaj
Allahut xh. sh.), ndersa haxhi i pranuar
(i kryer me dinjitet) pa mekate e i res-
pektuar (tek Allahu), per kete s'ka shper-
blim (tjeter) pervecse Xhenneti" 9 .

2- Stervitje per barazi

Myslimani stervitet ne Haxh per per-
ballimin e veshtiresive, po ashtu stervi-
tet per kuptimin e barazise. Islami erdhi
dhe i njoftoi njerezit se ata jane te bara-
barte si dhembet e krehrit, po ashtu edhe
adhurimet e Islamit erdhen per te konfir-
muar nje gje te tille, si namazi me xhe-
mat, cdo person qendron afer atij qe
eshte ne te djathten e tij e ne te majten e
tij, rojtari qendron prane ministrit, i vo-
gli prane te madhit, dhe i pasuri prane te
varfrit.

Mirepo, ne namaz njerezit vazhdojne
te jene te dalluar per rrobat dhe shenjat e
tyre, njeri vesh xhakete e tjetri kostum,
njeri vesh rroba te shtrenjta e tjetri rroba
te lira, ky ve nje kapele ne koke e tjetri
nje shall, kurse ne Haxh njerezit jane la-

rguar dhe i kane zhveshur te gjitha keto
shenja dalluese, dhe i kane veshur keto
rroba te bardha, qe jane me te afertat dhe
mund t'i ngjajne veshjes me te cilen var-
roset i vdekuri mysliman (qefinit).

Disa njerez mendojne se e ndaluar
eshte vetem rroba e qepur, pra ajo rrobe
qe eshte qepur, jo, qellimi eshte prodhi-
mi dhe dizenjimi, qellimi eshte rroba e
qepur posacerisht per trupin e njeriut. Te
veshe njeriu dicka te ngjashme me fund-
in e grave, as ky s'eshte qellimi. Qellimi
eshte qe njeriu t'i veshe rrobat natyrore,
dhe te stervitet per kuptimin e barazise,
kete e deshiron Islami.

Te gjithe qendrojne ne fushen e Are-
fatit, jane barazuar para Allahut xh.sh.,
te gjithe te barabarte. Per kete Pejgam-
beri (sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem), ne
mesin e diteve te teshrikut ka thene:

"O ju njerez! Vertet Zoti juaj eshte
Nje dhe babai juaj eshte nje. Kujdes!
Nuk ka perparesi arabi ndaj joarabit, as
joarabi ndaj arabit, as i kuqi ndaj te ziut,
as i ziu ndaj te kuqit pervecse ne devot-
shmeri" 1 ".

Haxhi eshte stervitje per barazi te
vertete.

3- Stervitje per bashkim (unitet)

Haxhi po ashtu eshte stervitje per
bashkim, ky eshte nje ymet, qe besojne
ne Nje Zot, pasojne nje Pejgamber, kry-
ejne te njejtat rituale, kane nje qellim
dhe nje sistem. Andaj ne Haxh manife-
stohet ky unitet: Uniteti ne simbole, ritu-
ale, qellime, veprime (te gjithe i kryejne
veprimet e njejta) dhe uniteti ne fjale e
brohoritje: "Lebbejke Allahumme lebb-
ejk..." (Te pergjigjem, o Zoti im, te per-
gjigjem...).

Ky unitet personifikon kete kuptim te
madh:

"Kjo fe eshte juaja dhe eshte e vetm-
ja fe (e shpallur), kurse Une jam Zoti ju-
aj, pra Me adhuroni vetem Mua"".
Ymeti duhet te qendrojne si tullat e
ngjeshura te nje ndertese qe forcojne
njera-tjetren; sidomos kur ta godase
ndonje fatkeqesi apo ndonje prove e re-
nde, atehere duhet te personifikohet uni-
teti i tij.

Haxhi personifikon kete unitet dhe
kete kuptim madheshtor.

4- Personifikimi i kuptimit te paqes

Po ashtu, Haxhi personifikon edhe
nje kuptim tjeter, dhe e stervit njeriun
per te, e ai eshte kuptimi i "paqes".

Myslimanet akuzohen se jane thirres
per lufte, sa kohe qe myslimanet jane
thirres te paqes. Udhetimi i Haxhit eshte

stervitje e kuptimit te paqes, ai eshte nje
udhetim i paqes, ne token e paqes dhe ne
kohen e paqes.

Vendi i Haxhit eshte vend i paqes:
Toka e shenjte, Qabeja, Shtepia e ndali-
mit te konflikteve, kushdo qe hyn ne te,
ai eshte i sigurt; per kete Umer ibn Hat-
tabi (radijall-llahu anhu) ka thene:

"Edhe sikur ne Qabe te gjeja vrasesin
e babait tim, nuk do ta prekja me dore".

"Dhe kur Shtepine (Qabene) e beme
vend kthimi dhe vend sigurie per njerez-
it" 12 . Toke te ndalimit te konflikteve, nuk
gjuhen as nuk vriten gjallesat, nuk priten
bimet, madje as gjallesat tokesore nuk
demtohen dhe as vriten.

"Kurse gjahu tokesor ju eshte ndalu-
ar, sa te jeni ne ihram" 13 .

Koha e Haxhit eshte kohe e paqes:
Sepse pjesa me e madhe e ritualeve te
Haxhit behen ne muajin Dhul Ka'de dhe
Dhul Hixhxhe, e keta jane dy muaj te
shenjte:

"O ju qe besuat! Mos i shkelni simbo-
let e Allahut, as muajin e shenjte (mos
lejoni lufte), as kurbanin (mos e pengo-
ni), as ate me qafore (te caktuar per kur-
ban)" 14 . Allahu i beri muajt e shenjte
armepushim te detyrueshem per mysli-
manet, pushon lufta e nderpritet gjaku,
ne te ruhet paqja.

Keshtu Allahu xh. sh. i meson mysli-
manet ne kete udhetim madheshtor: Ku-
ptimin e paqes, dhe veprimet e paqes.

5- Haxhi kongres nderkombetar

Haxhi eshte kongres hyjnor per yme-
tin islam, ne te mblidhet ymeti islam nga
Lindja e Perendimi, kongres, nikoqir i te
cilit nuk eshte ndonje mbret, qeveritar
apo kryetar, por Zoti i boteve, Allahu i
Lartesuar. Ai i thirri njerezit ne kete ko-
ngres, qe te takohen e te bashkohen ne
nje fjale, ne fjalen e Islamit, myslimanet
duhet te perfitojne nga ky kongres vjetor
madheshtor.

Per cdo vjet takohen perafersisht dy
milione e me shume myslimane, a thua a
perfitojne? A jane te pranishem ne do-
bite e tyre? A i shqyrtojne problemet e
tyre? A ndihmohen ne mes tyre dijetaret
dhe njerezit e vullnetit te mire ne harti-
min e planeve me te mira per ate cka
duhet vepruar? Apo ndoshta njerezit
shkojne e vijne, e s'perfitojne asgje nga
ky kongres madheshtor?

Me te vertete, armiqte e Islamit jane
ata qe e kane kuptuar rrezikun e ketij ko-
ngresi, saqe njeri prej tyre, i cili eshte
nga misionaret krishtere, ne fillim te
shekullit te kaluar shkroi nje reportazh
per deshtimin e aktivitetit te thirrjes se

dituria islame / 208-209

17

tij ne Egjipt dhe shkaqet e tij. Ne te tho-
shte: "Islami ne Egjipt do te qendroje si
nje shkemb hijerende e i pathyeshem, ne
te cilin do te shkaterrohen perpjekjet e
misionareve te krishtere, perderisa Isla-
mi t'i kete' keto kater shtylla: Kuranin,
Ez'herin, tubimin javor te Xhumase dhe
kongresin vjetor te Haxhit". Per kete
arsye, perpjekjet e tyre (fale Zotit) kane
deshtuar, pavaresisht se kane ndertuar
shkolla e institute, kane shpenzuar pasu-
ri, kane shperndare libra e revista ne me-
sin e myslimaneve, ndersa Allahu xh.sh.
e ka thene te Verteten, kur ka thene:

"Ata qe nuk besuan, shpenzojne
pasurine e tyre per te penguar nga rruga
e Allahut. Ata do ta shpenzojne ate dhe
ajo do te behet deshperim i tyre, madje
ata do te mposhten. E ata qe mohuan, do
te mblidhen vetem ne Xhehennem" 15 .

Keshtu ka thene njeriu qe e vezhgon
jeten islame: Meqe Kurani lexohet e me-
sohet mengjes e mbremje; meqe hafezet
dhe lexuesit e tij jane me miliona; meqe
Ez'heri dhe dijetaret e tij ekzistojne dhe
e thone fjalen e vertete, ua mesojne nje-
rezve fene, therrasin per ne rrugen e
Allahut; meqe ekziston ligjerata javore e
Xhumase, njerezit takohen ne ate dite
dhe e mesojne fene e tyre, e kujtojne ate
qe kane harruar, kujdesen per ate qe ka-
ne lene pas dore; meqe kongresi vjetor i
Haxhit i mbledh myslimanet nga vendet
me te largeta, i mbledh sepse ishin te
shperndare, u kujton Zotin dhe fene e
tyre, - derisa te ekzistojne keto kater
shtylla, misionaret e krishtere s'do te ke-
ne sukses ne thirrjen e tyre.

Kjo eshte ajo qe ne myslimanet duhet
te perfitojme nga ky kongres madhesh-
tor, qe mbahet per cdo vit, e askush
s'mund ta ndale, po ashtu askush s'mund
te nderhyje ne mbajtjen e ketij kongresi
hyjnor, njerezor, nderkombetar e ma-
dheshtor.

O ju vellezer,

Pejgamberi (sal-lall-llahu alejhi ve
sel-lem) e ka ditur vleften e ketij kong-
resi, dhe gjate tij i shpallte vendimet ma-
dheshtore e te rendesishme. Per here te
pare, Pejgamberi (sal-lall-llahu alejhi ve
sel-lem) e dergoi Ebu Bekrin (radijall-
llahu anhu) ne krye te delegacionit te
haxhinjve myslimane, e gjate atij Haxhi
Pejgamberi (sal-lall-llahu alejhi ve sel-
lem) shpalli disa parime te rendesishme:
Lajmeroi per shkeputjen e marreveshj-
eve ndermjet tij dhe idhujtareve, po ash-
tu lajmeroi se pas atij viti idhujtaret s'do
te lejoheshin te kryenin Haxhin dhe te
mos benin tavafin rreth Qabese lakuriq.

Ne vitin e ardhshem Pejgamberi (sal-
lall-llahu alejhi ve sel-lem) e beri Haxh-
in vete, Haxhin e tij te vetem, Haxhin e
lamtumires dhe Haxhin kumtues, qend-
roi per te ligjeruar para njerezve parimet
islame, boterore dhe njerezore, e tha:

"Gjaku dhe pasuria ne mes jush eshte
e ndaluar, sikurse eshte e ndaluar ne kete
dite, ne kete muaj dhe ne kete vend" 16 .
Pastaj kumtoi kumtesen e madhe per
njerezit, duke thene:

"A e kumtova? (Te pranishmit) Tha-
ne: E kumtove, o i derguar i Allahut.
Tha: O Zoti im, me deshmo".

Ne myslimanet duhet te perfitojme
nga Haxhi e t'i tregojme tere botes se ky
ymet ende eshte i kapur per besimin ne
Zotin e tij, per fene e tij, per Kuranin e
tij, per Muhammedin (alejhis-selam) e
tij, per Pejgamberin e tij, e nuk do ta lere
kete fe; ky ymet do te qendroje i rreshtu-
ar si nje rresht para fdo armiqesie ku-
nder shenjterive te tij, dhe se s'do te lere
pas dore Mesxhidi Aksane, qe Kurani e
ka lidhur me Qabene ne suren El-Isra,
Qabene e ka bere fillim te Israse, ndersa
Mesxhidi Aksane e ka bere fund te Is-
rase:

"Pa te meta eshte Lartmadheria e Atij
qe robin e Vet e kaloi ne nje pjese te na-

tes prej Mesxhidi Haramit (prej Qabese)
gjer ne Mesxhidi Aksa (Bejti Mukad-
des), rrethinen e se ciles Ne e kemi bek-
uar, (ia beme kete udhetim) per t'ia
treguar atij disa nga argumentet Tona" 17 .

Ymeti s'do te lere pas dore Mesxhidi
Aksane, ashtu sikur s'e ka lene pas dore
Qabene. Duhet ta deklarojme kete gje ne
kete sezon dhe ne ?do sezon, ashtu qe
Haxhi yne te jete i pranuar, mekatet tona
te falura, ecja jone e falenderuar dhe ve-
prat tona te pranuara, nese Allahu desh-
iron.

Zoti yne, na fal te kaluaren dhe na
permireso ate qe ka mbetur:

"Zoti yne, falna ne dhe vellezerit tane
qe para nesh u pajisen me besim, dhe
mos lejo ne zemrat tona fare urrejtjeje
ndaj atyre qe besuan. Zoti yne, Ti je i
Bute, Meshirues" 18 .

(Perkthimi i ketij artikulli eshte bere nga

libri "Ligjeratat e Shejh El Kardavit",

pergatitur nga Halid Essa 'd, mektebetu

vehbeh, Kajro, 2000,

vellimi III, faqe: 229-237).

Fusnotat:

1. Ali Imran, 97. Perkthimin e ajeteve Kur'anore
nga gj. arabe ne gj. shqipe e huazova prej perk-
thimit te Kur'anit nga H. Sherif Ahmeti, Pri-
shtine, 1988.

2. Hadithin e transmeton Iben Maxheja nga Ab-
dullah iben Umeri (radijall-llahu anhuma).

3. ElBekare, 150.

4. ElBekare, 127.

5. Hadithin e transmetojne: Buhariu, Muslimi, Ne-
saiu, Iben Maxheja dhe Tirmidhiu nga Ebu Hu-
rejreja (radijall-llahu anhu).

6. El Haxh, 27-28.

7. ElBekare, 198.

8. ElBekare, 197.

9. Hadithin e transmetojne: Buhariu, Muslimi, Tir-
midhiu, Nesaiu dhe Iben Maxheja nga Ebu Hu-
rejreja (radijall-llahu anhu).

10. Pjese nga ligjerata e Pejgamberit (sal-lall-llahu
alejhi ve sel-lem) ne mesin e diteve te teshrikut,
qe e ka transmetuar Ahmedi nga Ebu Nadrete.

ll.ElEnbija, 92.

12. ElBekare, 125.

13. ElMaide, 96.

14. ElMaide, 2.

15. ElEnfal, 36.

16. Ky hadith eshte nje pjese nga hadithi i Xhabir
iben Abdull-llahit (radijall-llahu anhu) duke e
pershkruar haxhin e Pejgamberit (sal-lall-llahu
alejhi ve sel-lem), qe e ka transmetuar Muslimi
ne Sahihun e tij.

17. Ellsra, 1.

18. ElHashr, 10.

18

dituria islame / 208-209

Ne vigjilie te Haxhit

Fshehtesite e Haxhit

Ebu Hamid el Gazali

Dije qe eshte e mundur te arrish
tek Allahu xh.sh. vetem nese
lirohesh nga lakmite e tua
duke braktisur kenaqesite e
shfrenuara, pervec atyre te domosdosh-
meve.

Per kete eshte e nevojshme qe t'i do-
rezohesh Allahut te Madherishem teresi-
sht ne te gjitha levizjet dhe ne qetesi. Per
kete qellim monaket e popujve te kaluar
iknin nga krijesat e tjera dhe strehohe-
shin neper kodra. Ata me teper deshiro-
nin te jetonin ne vetmi, me qellim qe te
ishin sa me afer Allahut te Madherish-
em. Per Allahun braktisnin te gjitha ke-
naqesite afatshkurtra duke u obliguar me
detyrime te renda, e gjithe kjo per ta fi-
tuar Ahiretin. Allahu i Madherishem te
tillet i lavderon ne librin e Tij, ku thote:

"...Kjo, ngase prej tyre (te krishtere-
ve) ka dijetare (ulema) dhe te devotsh-
em, dhe se ata nuk jane kryenece." 1

Kur kjo mbaroi, kur njerezit u leshu-
an pas kenaqesive te shfrenuara dhe lak-
mive personale, kur braktisen vetmine
per shkak te ibadetit ndaj Allahut xh.sh.
dhe kur u dobesuan ne keto veprime,
atehere Allahu i Madherishem dergoi
Pejgamberin e Tij, Muhammedin a.s., qe
te tregonte rrugen e Ahiretit dhe te riper-
terinte praktiken e pejgambereve te me-
parshem. E pyeten te Derguarin e
Allahut s.a.v.s.: Si e sheh Islami murge-
rine dhe jeten e murgjve, per se u per-

gjigj:

"Allahu i Madherishem jua nderroi
me xhihad dhe thenien e tekbireve ne
cdo lartesi" 2 - d.m.th. me Haxhin.

E kane pyetur te Derguarin e Allahut,
s.a.v.s. per ata qe jetojne si askete, dhe ai
eshte pergjigjur: "Ata jane agjeruesit." 3

Keshtu Allahu i Madherishem e nde-
roi kete Ymet me ate qe Haxhin i beri
asketizem; ndersa tempullin e lashte e
nderoi me ate qe i pershkroi Vetes duke
e bere vendtakim per roberit e Tij; nder-
sa hapesiren rreth saj (Qabese) e beri ha-
ram (te mbrojtur) per shtepine e Tij.
Arefatin e beri si nje gyp te leshuar nga
havdi i Tij, duke e vertetuar shenjterine
e kesaj hapesire me ndalimin e gjuetise
ne te dhe prerjen e drunjve, mu sikurse
Arefati te jete vend i qendrimit te sun-
duesit ne te cilin vijne vizitoret nga ve-
ndet e largeta dhe nga te gjitha vendet, te
lodhur e te pluhurosur, modeste dhe te
perulur para Zotit te Shtepise, para Lar-
tesise dhe Madheshtise se Tij, duke e
pranuar mbi cdo gje, qe asgje nuk mund
ta perfshije asnje shtepi apo vendbanim.

Nje pranim i tille zhvillon ndjenjen e ro-
berise dhe perkushtimit vetem ndaj Atij.

Per kete arsye, Allahu i Madherishem
i obligoi haxhinjte per veprime te caktu-
ara, te cilat per ata jane te pazakonshme
dhe te pashpjegueshme, si p.sh. hedhja e
guralecave dhe ecja ne mes Saffase dhe
Merves. Por, duke kryer keto dhe vepri-
me te ngjashme, haxhiu tregon nenshtri-
min e plote dhe roberimin maksimal. Ne
obligimin e dhenies se zekatit gjejme
meshiren, dhe kjo mund te shpjegohet
dhe te arsyetohet; agjerimi paraqet men-
janimin e epshit i cili eshte mjet i armi-
kut te Allahut, duke e ndare njeriun nga
te gjitha preokupimet e tjera dhe duke e
kthyer ne ibadet drejt Allahut te Ma-
dherishem; qendrimi ne ruku dhe renia
me fytyre ne toke (sexhdja) ne namaz,
paraqet perulesine ndaj Allahut xh. sh. si
dhe veprimet qe, me menyren e berjes,
paraqesin nenshtrim dhe nuk jane te pa-
zakonshme per njeriun i cili anon per ta
lartesuar Allahun xh. sh.

Mirepo, ecja e perseritur ne mes Saf-
fase dhe Merves, gjuajtja e guralecave
dhe veprimet e ngjashme, jane te paza-
konshme per njeriun dhe te pashpjegu-
eshme ne menyre racionale.

Prandaj, ai qe i kryen keto veprime, i
vepron vetem per faktin se eshte i dety-
ruar dhe qe eshte i obliguar per t'iu ne-
nshtruar atij urdhri. Ne keto situata
mendja nuk ka kurrfare pjesemarrjeje, as
edhe shpirti dhe natyra njerezore, sepse
cdo gje qe mendja e kupton dhe shpje-
gon, natyra njerezore anon nga ajo dhe
ky anim i ndihmon njeriut dhe e shtyt
per te kryer ate veper qe rrite ndjenjen e
roberimit dhe nenshtrimit.

Per kete i Derguari i Allahut, s.a.v.s.
posacerisht per Haxhin ka thene:

"Te pergjigjem Ty, me sinqeritet, o
Zoti im, duke e kryer obligimin e haxhit,
duke shprehur me kete bindjen dhe ro-
berimin." 4

Dicka te ngjashme i Derguari i
Allahut, s.a.v.s. nuk ka thene per namaz
apo per ndonje ibadet tjeter.

Nese urtesia e Allahut kerkon qe
shpetimi i njerezve te varet nga ajo qe
veprat e tyre jane ne kundershtim me
kerkesat e tyre dhe ne kufijte e Sheriatit,
dhe qe kryerja e ketyre veprave nga bi-
ndja dhe te treguarit e roberimit dhe
nenshtrimit atehere kryerja e ketyre ve-
prave te cilat jane te pashpjegueshme ne
menyre racionale, dhe kuptimi i te cilave
eshte i paarritshem, eshte menyre edhe
me efikase e paraqitjes se roberimit, pas-
trimit te shpirtit dhe ushtrimit te tij si
dhe te adaptimit ne ndjenjen e roberimit
dhe nenshtrimit. Nese e njeh kete te ver-
tete, do te kuptosh qe shkaku i ketyre ve-
primeve te pazakonshme, per shpirtin
eshte mahnitje nga fshehtesite e ibadetit.

Kjo eshte, me ndihmen e Allahut, e
mjaftueshme te kuptosh obligimin e Ha-
xhit.

Mallengjimi

Deshira e fuqishme per ta kryer Ha-
xhin, vjen nga njohuria dhe bindja qe
Qabeja eshte shtepia e Allahut xh.sh.
dhe eshte e vendosur ashtu sikurse eshte
vendosur rezidenca e mbretit. Ai qe vjen
ne Meke, ai qe vjen tek Allahu i Madhe-
rishem dhe eshte vizitor i Tij, dhe ai qe
vendos te vizitoje Qabene gjate jetes ne

dituria islame / 208-209

19

kete bote, meriton qe vizita e tij te' mos
te jete e kote, por qe do te jete i shperbl-
yer ne boten tjeter, e cila e pret pa dyshi-
me, dhe kjo dhurate do te jete te paret e
Fytyres se Allahut Fisnik. Sepse, ne kete
bote syri i njeriut, per shkak te mangesi-
ve te tij, nuk eshte i pergatitur per te he-
dhur driten e tij ne Fytyren e Allahut te
Lartmadherishem dhe nuk eshte ne gje-
ndje te perballoje apo te zbukurohet me
te. Por, vetem kur syri i njeriut te bega-
tohet me perhershmeri ne boten tjeter
dhe te lirohet nga shkaku i ndryshimeve
dhe zhdukjes, vetem atehere behet i gat-
shem per veshtrim. Mirepo, me viziten e
Qabese dhe pamjen e saj, syri i njeriut
meriton takimin me Zotin e Qabese, se-
pse ky eshte premtimi i Tij. Andaj mall-
engjimi me siguri e terheq njeriun te
synoje nga ajo qe e udhezon tek ai tak-
im. Njekohesisht, ai qe dashuron me tere
forcen, lakmon kah i dashuri duke iu
dorezuar atij, ndersa Qabeja do te jete
shkas i mjaftueshem per mallengjim dhe
deshire per te, e te mos flasim per perp-
jekjen qe te fitohet ai shperblim, te cilin
e ka premtuar All-llahu i Madherishem
per kete.

Vendosmeria

Vetem me vendosmeri, haxhiu mund
te drejtohet ne rruge kah Shtepia e
Allahut te Madherishem, mund ta brak-
tise familjen e tij dhe atdheun e tij, mund
t'i sundoje deshirat dhe epshet e tij duke
braktisur kenaqesite e tij.

Per kete arsye, haxhiu le ta respekto-
je shume Qabene dhe Zotin e Qabese
dhe le ta dije mire qe ka vendosur per
nje veper te larte dhe madhore.

Le te jete vendosmeria e tij kryesisht
per hir te Allahut te Madherishem dhe le
te menjanoje nga zemra e tij perzirjet e
syefaqesise dhe deshires per nam. Le te
jete i sigurt qe prej veprave te tij nuk do
t'i pranohet asgje, nese nuk eshte bere
sinqerisht dhe kryesisht ne Emer te
Allahut xh.sh., dhe qe mekati me i madh
eshte te vendosesh ta vizitosh shtepine e
Allahut dhe haremin e Tij, e qe pas kesaj
te jete ndonje qellim tjeter, e jo Allahu i
Lartesuar. Per kete arsye, haxhiu, me
veten e vet, le te pastroje mire qellimin
dhe vendosmerine, le te braktise gjithc-
ka qe mund te jete per syefaqesi dhe
deshire per nam, dhe le te shikoje mire
qe te mos e zevendesoj ate qe eshte me
e mire, me ate qe eshte me e keqe.

Menjanimi i pengesave

Menjanimi i pengesave do te thote
kthimi i hakut te huaj dhe pendimi i sin-
qerte tek Allahu per shkak te mekateve
te bera, sepse cdo padrejtesi e bere,
eshte pengese, ndersa secila pengese
eshte si nje borxh i arritur i varur ne

qafe, dhe vazhdimisht te kujton ate. (^fa-
re mendon, ku je nisur? A deshiron ta
vizitosh shtepine e Zotit te cdo sendi, e
ne shtepine tende nuk kujdesesh per Ur-
dhrat e Tij? A nuk turperohesh te vizit-
osh shtepine e Tij si nje rob mekatar, e te
te ktheje dhe te te refuzoje? Nese vertet
deshiron qe vizita jote tek Ai te jete e
pranuar, atehere kryeji Urdhrat e Tij,
kryeji obligimet e tua ndaj te tjereve, pe-
ndohu per mekatet e bera, nderprite ate
qe terheq vemendjen e zemres sate ne
drejtim tjeter, ashtu qe edhe zemra jote
te jete sinqerisht e orientuar nga Allahu
xh.sh. dhe shtepia e Tij, sikurse eshte
edhe trupi yt. Nese nuk e ben kete, ate-
here nga udhetimi yt nuk do te kesh ve-
cse veshtiresi e lodhje, dhe ne fund, do
te jesh i refuzuar dhe i larguar.

Nderprite lidhjen tende me vendlind-
jen si ai qe mendon se nuk do te kthehet
me asnjehere.

Femijeve te tu dhe familjes leru testa-
mentin e shkruar, sepse udhetari dhe pa-
suria e tij jane te rrezikuar, pervec atij qe
e ruan Allahu i Madherishem. Gjate me-
njanimit te pengesave per udhetim ne
haxh, kujto edhe menjanimin e pengesa-
ve para udhetimit ne Ahiret, sepse ky
udhetim eshte gjithnje para teje dhe po
aq afer, ndersa udhetimi ne haxh eshte
vetem nje mjet per te lehtesuar udheti-
min per Ahiret, si cak i fundit dhe perfu-
ndimtar. Per kete arsye, nuk duhet lene
ne harrese ky udhetim gjate pergatitjeve
te udhetimit ne haxh.

Pergatitja e furnizimit
(per udhetim)

Para se gjithash, gjithcka i nevojitet
haxhiut per udhetim, le ta kerkoje ne ve-
ndet e lejuara. Kur ne vete veren ndjenj-
en qe deshiron te furnizohet asodore qe
te mos i mungoje asgje gjate tere udhe-
timit deri te caku, le te kujtoje faktin qe
udhetimi ne Ahiret eshte shume me i
gjate se ky udhetim, e furnizimi i tij - de-
votshmeria, kurse 9do gje tjeter qe ai
mendon se eshte furnizim, eshte kalue-
se, dhe gjate vdekjes do ta lere, do ta
tradhtoje dhe me siguri nuk do te shkoje
me te, sikurse ushqimi i fresket qe pri-
shet qe ne stacionin e pare te udhetimit,
e ky do te ngece ne hamendje duke mos
ditur cfare te beje kur t'i nevojitet ushqi-
mi: per kete le te mendoje mire dhe te
perpiqet qe veprat e mira, te cilat jane
furnizim i tij per udhetimin ne Ahiret, te
jene prane tij pas vdekjes se tij dhe te
mos i prishen me perzierjet e syefaqe-
sise dhe te metave te tjera.

Sigurimi i kafshes se
kalerimit (mjetit te udhetimit)

Kur te sjelle haxhiu kafshen e kaleri-
mit, le ta falenderoje All-llahun e Madh-
erishem me tere zemren qe ia mundesoi
te kete mjet udhetimi, i cili do t'i ndih-
moje qe t'i perballoje me lehte veshti-
resite e udhetimit. Me kete rast le te kuj-
toje tabutin e xhenazes, ne te cilin do ta
bartin ne rrugen e tij per Ahiret, ngase
ne nje menyre udhetimi ne Haxh i per-
gjigjet udhetimit ne Ahiret. Prandaj, le
te shohe mire nese do t'i pergjigjet mjeti
i udhetimit per rrugen e tij, dhe a do te
jete furnizim i duhur? Bartja ne tabut
(arkivol) me siguri nuk do ta shmange
askend, ndersa pergatitja per nje udhe-
tim te lehte, mund te pengohet e te nda-
lohet.

Andaj, si mund te kete aq shume per-
gatitje per nje udhetim i cili edhe mund
te shtyhet, duke mos harruar asgje nga
furnizimi, e te mos perfillen pergatitjet
per udhetimin qe eshte i sigurt dhe i pa-
shmangshem.

Blerja e ihramit

Kur te bleje ihramin, haxhiu le te kuj-
toje, qefmin me te cilin do te mbeshtil-
let. Sepse, ihramet do t'i veshe kur t'i af-
rohet shtepise se Allahut, madje ndoshta
as qe do te arrije deri aty, ndersa takimi
me Allahun e Madherishem, e ky i mbe-
shtjelle ne qefin, qe eshte e pashmang-
shme.

Ashtu, sic nuk mund t'i afrohet
shtepise se Allahut pervecse ne petka te
vecanta dhe te ndryshme nga te zakon-
shmet, po ashtu pas vdekjes, nuk do ta
takoje Allahun e Madherishem pervecse
ne petka te ndryshme e te vecanta nga
keto te dynjase. Natyrisht, ihramet jane
te ngjashme me qefinet, sepse as keto
nuk jane te qepura.

Fillimi i udhetimit

Gjate nisjes ne rruge per ne Haxh,
haxhiu duhet te jete i vetedijshem qe le
familjen e tij, vendlindjen e tij dhe orie-
ntohet ne rruge nga Allahu i Madheri-
shem, udhetim i cili nuk i pergjigjet as-
nje udhetimi te kesaj dynjaje. Per kete
arsye, ne zemren e tij duhet ta dije se
ffare deshiron konkretisht, nga udheton
dhe ke viziton. Duhet te jete i vetedi-
jshem qe eshte nisur drejt Zotit te cdo
gjeje, si individ ne bashkesi te atyre qe
jane nisur ne vizite. Drejt Atij, tek i Cili
jane thirrur dhe i jane pergjigjur thirrjes;
tek te cilet ka lindur deshire e fuqishme
dhe kane deshiruar; te cilet jane thirrur
qe te ngrihen dhe jane ngritur; te cilet
kane leshuar cdo gje qe pengon nga
vizita, te cilet jane shmangur nga krije-
sat e tjera; te cilet jane nisur per Qabe; te

20

dituria islame / 208-209

cilet Allahu i Madherishem e ngriti, e
dalloi dhe i percaktoi vend te ve9ante
duke mjaftuar takimin me te ne vend te
takimit me Zotin e saj, perderisa nuk u
plotesohet deshira me e madhe kur do te
jene te lumtur (sepe do te shohin) Zotin
e tyre.

Ne zemren tende le te rritet ndjenja e
shpreses per te arritur ne cakun e fundit
dhe per t'u pranuar Haxhi yt, e jo te
shpresoj ne veprat e tij; udhetimi dhe
braktisja e familjes dhe pasurise, por le
te kultivoje sigurine ne miresine e
Allahut dhe shpresen ne premtimin e Tij
qe t'ia plotesoje arritjet e atyre qe vizito-
jne shtepine e Tij. Ne vete le te kultivo-
je ndjenjen e shpreses nese nuk arrin te
shtepia e Allahut dhe ne rruge i ndodh te
vdese, qe do ta takoje Allahun e Madhe-
rishem si vizitues i Tij, sepse Allahu
xh.sh. ka thene:

"E kush del prej shtepise si migrues
tek Allahu dhe i derguari i Tij, dhe e ze
vdekja (ne rruge), tek Allahu eshte
shperblimi i tij." 5

Udhetimi neper shkretetire
deri te vendi i veshjes se

ihrameve dhe imazhi

i shtigjeve kodrinore dhe

serpentinave malore

Gjate ketij udhetimi haxhiu le t'i kuj-
toje ato momente te cilat vijne pas lesh-
imit te kesaj bote e deri tek qendrimi ne
Diten e Gjykimit dhe para atyre tmerre-
ve dhe kerkesave qe do te jene atehere:
kur i mendon kriminelet (rruges), le te
kujtoje tmerret e pyetjeve te Munkirit
dhe Nekirit; kur mendon per bishat e
shkretetires, le te kujtoje merimangat,
krimbat, gjarperinjte dhe kafshet e tjera
ne varr; kur mendon per ate se si e ke
braktisur familjen dhe farefisin, le te ku-
jtoje si do te qendroje vetem ne varr.
Prandaj, kujtimi i ketyre tmerreve ne fja-
let dhe veprat, le te zhvilloje friken e
varrit.

Veshja e ihrameve ne mikat
dhe shqiptimi i telbijes

Haxhiu le te behet i vetedijshem qe
pergjigjja e tij eshte ndaj fteses se
Allahut te Madherishem. Per kete' shkak,
le te shpresoje dhe te deshiroje qe pergji-
gjja e tij te jete e pranuar, dhe le te kete
frike qe te mos i thuhet: "pergjigjja jote
nuk pranohet!" Dhe keshtu vazhdimisht
le te jete ne medyshje ne mes shpreses
dhe frikes, dhe aspak te mos mbeshtetet
ne fuqine dhe trimerine e tij, por le te
mbeshtetet ne miresine e bujarine e
Allahut. Koha e shqiptimit te telbijes
eshte vetem fillim i frikes. Sufjan ibn
Ujejne tregon: "Ne haxh ishte nisur AH
ibn el Husejn r.a. Kur i veshi ihramet
dhe hipi ne deve, iu zbeh fytyra, trupi i

dridhej, sikur ta kishte goditur rrufeja.
Nuk ishte ne gjendje ta thoshte telbijen.
Kur u pyet - perse nuk e thoshte telbijen,
u pergjigj: "frikesohem nga pergjigjja:
thirrja jote nuk pranohet!" Kur e tha tel-
bijen, e humbi vetedijen dhe ra nga de-
veja. Kjo gjendje e shoqeroi derisa nuk i
perfundoi obligimet e Haxhit".

Ahmed ibn ebu el Havariu tregon:
"Kam qene me Ebu Sulejman ed Dara-
niun r. a. Kur i veshi ihramet, kaluam nje
mile, dhe ai ende nuk e thoshte telbijen.
Humbi vetedijen dhe, kur u zgjua, tha:
"O Ahmed! Allahu i Madherishem i
shpalli Musait a.s.: "Thuaju te keqijve te
benu-Israileve qe te me kujtojne me pak,
sepse, kur te tillet Me kujtojne Mua,
Une mbi ata sjell mallkime". Mjere ti, o
Ahmed!" Kam degjuar qe ai qe e kryen
haxhin, por jo ne Emer te Allahut xh.sh.
(me mjete haram) dhe, kur fillon te thote
telbijen, Allahu i Madherishem i pergji-
gjet: "Thirrja jote nuk pranohet perderi-
sa nuk e kthen ate qe ke ne duart e tua!"
Nuk jemi te sigurt qe te mos na thuhet
edhe ashtu". Kur haxhiu ne Mikat e tho-
te me ze telbijen, le te kujtoje pergjigjen
ndaj fteses se Allahut xh.sh.:

"Dhe thirr nder njerez per haxhin,..." 6
Le te kujtoje thirrjen qe do t'u drejto-
het te gjitha krijesave, kur t'i fryhet surit
(borise) dhe kur te gjithe, te mbledhur ne
nje vend te ngushte, do t'i pergjigjen thi-
rrjes se All-llahut dhe, te ndare ne grupe
te atyre qe jane afer Allahut dhe atyre qe
jane te merishem nga Ai; ne grupe te
atyre qe jane te pranuar dhe te atyre qe
jane te refuzuar dhe te atyre qe jane ne
mes te frikes e shpreses, mu sikur haxh-
iu ne Mikat, qe eshte ne medyshje dhe
padituri se a do te kete sukses ta kryeje
Haxhin dhe a do t'i pranohet apo jo.

Hyrja ne Meke

Gjate hyrjes ne Meke haxhiu le te jete
i vetedijshem qe ka arritur i sigurt deri
tek Haremi dhe le te shpresoje qe kjo
hyrje do ta ruaje nga denimi i Allahut.
Le te frikesohet qe te mos jete prej atyre
qe nuk e kane merituar afersine e Hare-
mit, dhe qe e kane tradhtuar kete nder e
kesodore kane merituar hidherimin e
Allahut.

Ne te gjitha situatat le te dominoje
shpresa e tij qe bujaria e Allahut perf-
shin 9do gje, qe Zoti eshte i Meshirsh-
em, nderi dhe shenjteria e Qabese eshte
e larte; ki kujdes per te drejten e vizito-
rit, por edhe mbrojta e atij qe tek Allahu
kerkon strehim, eshte e sigurt.

Shikimi i Qabese

Kur shikon Qabene, haxhiu ne zemr-
en e tij duhet te ndieje madheshti dhe la-
rtesine e saj, sikur te shihte te Zotin e
saj, sepse Ai e madheron dhe e larteson
aq shume. Le te shpresoje qe Allahu i
Lartmadherishem do ta dhuroje me te
paret e Fytyres Tij fisnike dhe te lartesu-
ar, ashtu si i dhuroi qe te shihte Shtepine
e Tij. Le te falenderoje Allahun xh. sh.
qe i mundesoi te arrije kete shkalle dhe
qe e radhiti ne grupin e atyre qe kane
arritur tek Ai. Me kete rast le te kujtoje
edhe qendrimin e njerezve ne Diten e
Gjykimit kundruall Xhennetit, me shpr-
ese qe do te jete prej atyre qe do te hyjne
ne te, dhe le te kujtoje qe atehere do te
jene te ndare ne grupe te atyre qe do t'u
lejohet hyrja, dhe ne grupe te atyre qe do
t'u ndalohet hyrja; keshtu edhe haxhin-
jte do te ndahen sipas haxhit te tyre: dis-
ave haxhi do t'u pranohet, e te tjereve do
t'u refuzohet. Haxhiu nuk duhet te heq
per asnje 9ast nga mendja Ahiretin. Cdo
gje qe sheh, sepse 9do gje qe haxhiu per-

dituria islame / 208-209

21

jeton ne Haxh, eshte argument i gjend-
jeve te njejta edhe ne Ahiret.

Tavafi rreth Qabese

Haxhiu duhet te dije' se tavafi rreth
Qabese eshte namaz, dhe per kete arsye
ne te duhet te ndieje madheshti, frike,
shprese dhe dashuri, ashtu sikur e kemi
shpjeguar kur kemi folur per namazin.
Le te jete i vetedijshem qe, duke here ta-
vaf, ben ate qe veprojne meleket e afert
te Allahut xh.sh. duke u sjelle rreth Ar-
shit. Assesi te mos mendoje qe esenca e
tavafit eshte sjellja fizike rreth Qabese,
vecse qe eshte sjellje e zemres me kuj-
timin (dhiker) tek Zoti i Qabese. Ky dhi-
ker le te filloje vetem nga zemra dhe aty
le te perfundoje. Haxhiu duhet te dije qe
tavafi rreth Qabese, ne te vertete eshte
tavafi i zemres, e cila ndien fuqishem
varesine nga Zoti, ndersa Qabeja eshte
vetem forme e kesaj ndjenje ne boten e
deshmise se Fuqise se Allahut, varesi e
cila nuk shihet, po qe eshte vertet bota e
pushtetit te Allahut (alemul-melekut).
Gjithashtu, trupi eshte forma e jashtme
ne boten e paraqitjes (alemul-shehadet),
per zemren e cila nuk sheh me syte dhe
gjendet ne boten e padukshme (alemul-
gajb), ndersa bota e deshmise se Fuqise
se Allahut (alemul-mulk) dhe bota e du-
kshme paraqesin mjetin per udhetimin
ne boten e padukshme dhe ne boten e
pushtetit te Allahut per ata qe Allahu i
Madherishem u hap deren. Ne kete kra-
hasim kur thuhet qe Tempulli eshte
mbushur me vizitore (Bejt Mamur), ne
qiej eshte i mbuluar me mbulesen e Qa-
bese dhe meleket bejne rreth saj tavaf
mu sikurse njerezit qe bejne tavaf rreth
Qabese.

Por, meqe shumica e njerezve nuk
jane ne gjendje te bejne kesi lloj tavafi,
u eshte urdheruar qe te imitojne meleket
ne kufijte e mundesive te tyre dhe u
eshte premtuar:

"Kush gjason me nje popull, atij edhe
i takon." 7

E per ata qe jane ne gjendje te bejne
tavaf te tille, eshte thene qe Qabeja i vi-
ziton ata dhe ajo ben tavaf rreth tyre, nje
gje qe e kane deshmuar disa qe me zem-
er deshmojne (mukashifun) per disa ro-
ber te sinqerte te Allahut (eulija).

Prekja e
Gurit te zi

Gjate prekjes
se Gurit te zi,
haxhiu le te jete i
bindur qe Allahut
te Madherishem
ia ka dhene besen
me bindje dhe ne
kete rruge le te
PA vazhdojc me ven-

dosmeri dhe le t'i qendroje besnik prem-
timit te tij, sepse ai qe thyen besen, e ka
merituar hidherimin e Allahut xh.sh.

Ibn Abbasi transmeton nga i Derguari
i Allahut s.a.v.s. qe ka thene:

"Guri i Zi eshte e djathta e Allahut te
Madherishem ne toke, me te cilen Ai (u)
zgjat doren krijesave te Tij, sikurse nje-
riu qe (i) zgjat doren vellait te vet." 8

Mbajtja e mbuleses

se Qabese dhe qendrimi

para deres se saj

Me kete rast haxhiu le te kerkoje sin-
qerisht afersine e Allahut duke treguar
dashurine dhe mallengjimin per Qabene
dhe Zotin e saj, duke kerkuar miresine e
Allahut, duke shpresuar mbrojtjen e Tij
nga zjarri, te cdo pjese te trupit te tij e jo
mbrojtjen e Qabese. Kur kapet per mbu-
lesen e Qabese, le te kete qellimin qe te
mos pushoje se kerkuari faljen e All-
llahut dhe sigurine, mu sikurse mekatari
kapet per petkun e atij ndaj te cilit ka
gabuar, duke e lutur per falje dhe duke ia
bere te ditur se vetem ai mund ta fale,
dhe qe nuk do ta leshoje perderisa nuk e
fal dhe nuk i premton siguri ne te ardh-
men.

Sa'ji ne mes Saffase
dhe Merves

Ecja (sa'ji) ne mes Saffase dhe Mer-
ves ne realitet eshte ecja ne hapesiren e
Allahut te Lartesuar, duke ardhur e
shkuar dhe me kete rast duke treguar si-
nqeritetin dhe besnikerine ndaj Tij, duke
shpresuar meshiren e Tij, mu sikur nje-
riu qe hyn ne pallatin mbreteror dhe del
duke mos e ditur nese ia ka pranuar apo
ia ka refuzuar mbreti kerkesen, andaj
ecen neper oborr gjithnje duke shpresuar
qe mbreti do ta meshiroje.

Duke ecur ne mes Saffase dhe Merv-
es, haxhiu duhet te kujtoje ecjen ne mes
dy taseve te peshojes ne Diten e Gjyki-
mit; Saffaja eshte tasi i veprave te mira,
ndersa Merveja eshte tasi i veprave te
keqija, andaj le te kete ndjenjen e ecjes
ne mes ketyre dy taseve, duke pritur cili
tas do te mbirendoje dhe ffare do te vije
me pastaj: denimi apo falja.

Qendrimi ne Arefat

Qendrimi ne Arefat, rremuja, zhur-
ma, gjuhet e ndryshme, njerezit qe paso-
jne udheheqesit e tyre, duke i percjelle
ne kryerjen e ritualeve dhe thenien e lut-
jeve, te gjitha keto haxhiut duhet t'ia
kujtojne qendrimin ne Diten e Gjykimit,
kur do te mblidhen tere popujt, secili me
pejgamberin e vet, duke pasuar ate dhe
duke dashur ndermjetesimin (shefatin) e
tij, ne pasiguri a do te jete i pranuar apo
i refuzuar.

Kur ta kujtoje kete, zemra le t'i mbu-
shet me respekt te thelle dhe lutje drejtu-
ar Allahut te Madherishem, ndoshta kjo
do te jete ajo qe do ta ngjalle ne grupin
e suksesshem, te atyre qe i ka perfshire
meshira e Allahut. Shpresat e tij, haxhiu
duhet t'i bashkoje me bindjen qe Allahu
i Lartesuar do t'i pranoje lutjen, sepse
Arefati eshte vend i nderuar dhe meshi-
ra e Allahut arrin tek secila krijese ne-
permjet zemrave te dashura te roberve
fisnike te Allahut ne Toke. Ne Arefat ka
gjithmone rober te Allahut, te sinqerte,
fisnike dhe te zgjedhur, dhe, kur bashko-
hen deshirat e tyre, kur zemrat e tyre me
respekt te thelle drejtohen nga Allahu
xh.sh., kur duart dhe qafat e tyre drejto-
hen nga Zoti, kur shikimet e tyre orien-
tohen nga qielli, dhe kur te gjithe, si nje
shpirt, me bindje, kerkojne Meshiren e
Allahut dhe assesi mos mendo qe Allahu
i Madherishem do t'i braktise shpresat e
tyre, do t'i lere anash perpjekjet e tyre
dhe te cungoje meshiren e Tij.

Per kete arsye eshte thene qe mekati
me i madh i njeriut eshte te vije ne Are-
fat dhe te mendoje qe Allahu i Madhe-
rishem nuk do t'i fale, sikurse edhe ven-
dosmeria dhe bindja per pranine e te sin-
qerteve, te ndershmeve dhe roberve te
zgjedhur te Allahut nga vendet e ndrysh-
me te botes, esenca e haxhit dhe caku i
fundit. Prandaj deshirat e bashkuara dhe
perpjekjet e bashkepunimi i ndersjelle i
zemrave ne te njejten kohe dhe ne te
njejtin vend, - eshte menyra me e mire
qe te perfitohet Meshira e Allahut xh.sh.

Hedhja e guralecave

Me hedhjen e guralecave, haxhiu du-
het te tregoje peruljen ndaj Urdhrit te
Allahut dhe te tregoje roberimin dhe ne-
nshtrimin ndaj Allahut xh.sh. dhe gati-
shmerine (ne kryerjen e ketij obligimi),

22

dituria islame / 208-209

pa perzierjen e mendjes dhe shpirtit. Me
pastaj le te jete i vetedijshem qe kete e
ben duke u identifikuar me Ibrahimin
a.s., kur ne te njejtin vend i erdhi Iblisi,
Allahu e mallkofte(!), duke u orvatur qe
te vinte ne dyshim Haxhin e tij dhe duke
e nxitur per mekat, dhe qe Allahu i Ma-
dherishem e urdheroi ta gjuante me gu-
re, ne menyre qe ta largonte dhe te
zhdukte deshirat dhe shpresat e tij.
Andaj, nese haxhiu mendon: "Iblisi i er-
dhi Ibrahimit a.s., ai e pa dhe prandaj
gjuajti me gure, po mua shejtani nuk do
te me vije dhe nuk do te ndaloje para
meje" - le ta dije me siguri se nje me-
ndim i tille eshte vertet mendim i shej-
tanit, te cilin ia ka mbjelle ai ne zemer,
per t'ia dobesuar vendosmerine e tij per
t'i gjuajtur guralecat dhe per te menduar
se nga ky veprim i tij nuk do te jete kurr-
fare dobie, dhe qe kjo eshte nje loje e
rendomt se ciles nuk i duhet dhene ndo-
nje rendesi. Keso mendimesh haxhiu
duhet t'i shporre nga vetja menjehere
ashtu, ne menyre qe te niset me vendos-
meri per t'i gjuajtur guralecat, me gjithe
perpjekjet e shejtanit qe ta ktheje. Haxh-
iu le ta dije qe ai me te vertete guralecat
i gjuan ne xhemret, por ne esence ai gju-
an shejtanin dhe ia thy en kurrizin, ngase
njeriu mund ta nenshtroje shejtanin ve-
tem nese i nenshtrohet Urdhrit te
Allahut duke E lartmadheruar Ate dhe
duke e kryer vetem per shkak se ky eshte
Urdher i Tij, pa nderhyre me mendjen
dhe shpirtin.

Therja e kurbanit

Haxhiu duhet ta dije se me therjen e
kurbanit I afrohet Allahut xh.sh. duke
kryer obligimin e Tij, prandaj le ta krye-
je kete obligim ne teresi dhe le te kulti-
voje ne vete ndjenjen e shpreses qe
Allahu i Madhersishem per cdo pjese te
kurbanit te tij, do te liroje nga zjarri
pjeset e trupit te tij.*

Keshtu, eshte premtuar qe sa me i
madh te jete kurbani dhe sa me teper te
kete mish, shpagimi yt nga zjarri eshte
me gjitheperfshires.

Vizita e Medines

Kur haxhiu sheh muret e Medines, le
te perkujtoje se ky eshte qyteti te cilin e
zgjodhi Allahu i Madherishem qe te jete
qytet i te Derguarit te Tij s.a.v.s., te jete
vendi i emigrimit te tij, vendi ku ai do te
vendoste Ligjet e Allahut dhe Synetin e
tij, vendi ku luftoi kunder armiqve dhe
vendi ku do te ngreje fene e Allahut per-
derisa Allahu i Madherishem nuk e mori
tek Vetja. Pas kesaj Allahu i Madherish-
em beri qe Medina te behet vendi i varr-

it te Pejgamberit a.s. dhe dy shokeve te
tij r.a., te cilet e trasheguan. Le te mend-
oje haxhiu vendet e gjurmave te kembe-
ve te Pejgamberit kur ka ecur, dhe te jete
i vetedijshem qe nuk ka asnje vend qe te
mose kishte shkelur kemba e tij e nderu-
ar. Per kete arsye, ne keto vende le te ece
i qete dhe dinjitoz duke perkujtuar ecjen
e Pejgamberit a.s. neper sokaqet e Medi-
nes, duke menduar ecjen e qete te tij dhe
dinjitoze, gjithashtu le te mendoje per
ate se si Allahu i Madherishem i mbush-
te zemren e tij me njohuri dhe dhikrull-
ah, keshtu qe perkujtimin e Allahut e ka
krahasuar me perkujtimin e Pejgamberit
a.s. dhe qe Ai e ka denuar me shkaterr-
im cdo veper te atij qe lendon driten e
tij, bile qofte edhe duke ngritur zerin
mbi zerin e tij. Me pastaj le te kujtoje
miresite e Allahut, te cilat u dhuroi Ai
atyre qe ishin me Pejgamberin s.a.v.s., te
cilet e kane pare ate dhe kane degjuar
fjalet e tij, dhe t'i vije teper keq qe nuk
ka qene me te dhe me shoket e tij r.a.

Me pastaj le te rikujtoje qe Pejgambe-
rin s.a.v.s. nuk e ka pare ne kete bote, sa
kohe qe eshte pikepyetje nese do ta sho-
he ne boten tjeter; ndoshta edhe do ta
shohe, por me keqardhje kur e sheh qe
ne mes tij dhe Pejgamberit s.a.v.s. e kane
penguar veprat e tij te keqija, sepse i
Derguari i Allahut s.a.v.s. ka thene:

"Allahu i Madherishem do te m'i pa-
raqese njerezit qe do te me therrasin
"Muhammed! Muhammed!", une do te
them: "O Zot! Keta jane shoket e mi!", e
Ai do te pergjigjet: "Ti nuk di gfare risie

dituria islame / 208-209

23

kane sjelle pas teje!". Aatehere une do te
them: "Mos u degjofte dhe qofte larg!" 10

Per kete arsye, nese haxhiu nuk per-
fill shenjterine e Ligjit te Allahut xh.sh.,
qofte edhe per nje cast, le te mos jete i
sigurt qe kjo nuk do te pengoje ne mes
atij dhe Pejgamberit s.a.v.s., andaj haxh-
iu duhet te kultivoje shpresen e madhe
duke E lutur Allahun e Madherishem qe
te mos vere pengese ne mes tij dhe Pej-
gamberit s.a.v.s., sepse ai i dhuroi ima-
nin dhe ate e zgjodhi nga atdheu i tij per
ta vizituar Pejgamberin, pa pasur si sy-
nim as tregtine dhe as ndonje dobi tjeter
te kesaj bote, po vetem nga dashuria e
sinqerte dhe mallengjimi qe t'i shohe
gjurmat e tij dhe murin e varrit te tij, dhe
qe nuk ka mundur ta shohe gjate jetes se
tij, e qe aq shume ka nevoje per Meshi-
ren e Allahut xh.sh.

Kur te vije tek Xhamia e Pejgamberit
s.a.v.s., le te perkujtoje qe kete hapesire,
te cilen Allahu i Madherishem e zgjodhi
per Pejgamberin e Tij s.a.v.s. dhe shoket
e tij, grupin me te ndershem (gjeneraten
e arte); qe kjo eshte hapesira ne te cilen
ka nisur zbatimi i obligimeve te Allahut
dhe i cili i ka mbledhur krijesat me te
bukura te Allahut, te gjalle e te vdekur.

Andaj haxhiu le te shpresoje dhe te
prese Meshiren e Allahut gjate hyrjes ne
kete Xhami. Gjate hyrjes, le te jete mod-
est e i perulur dhe dinjitoz, sepse ku tje-
ter pervec ketu, zemra e secilit besimtar
do te mbushet me perulesi dhe respekt te
thelle. Transmetohet nga Ebu Sulejma-
ni, qe ka thene:

"Uvejs el Karaniu r.a. ka qene ne
Haxh. E vizitoi Medinen dhe, kur erdhi
tek dyert e Xhamise se Pejgamberit a.s.,
ia treguan varrin e te Derguarit te
Allahut s.a.v.s. dhe e humbi vetedijen.
Kur u zgjua, tha: "Me largoni prej ketu!
Nuk mund te kenaqem me jeten ne ve-
ndin ku eshte i varrosur Muhammedi
s.a.v.s."

Vizita e te Derguarit
te Allahut s.a.v.s.

Gjate vizites se Pejgamberit s.a.v.s.,
duhet qendruar para varrit te tij ne me-
nyren qe e kemi shpjeguar me pare. Vi-
zita e tij si i vdekur duhet te jete njesoj
sikurse te ishte i gjalle ne kete jete. Ha-
xhiu duhet te afrohet prane varrit te tij

per aq sa do t'i afrohej Pejgamberit
s.a.v.s. sikur te ishte gjalle, dhe jo ta pre-
ke as ta puthe, por te qendroje para tij ne
nje distance te caktuar, pak i kerrusur,
dhe keshtu do te sillet edhe me kete rast.
Prekja dhe puthja e varrit eshte zakon i
te krishtereve dhe jehudinjve. Haxhiu
duhet te jete i vetedijshem qe i Derguari
i Allahut s.a.v.s. e di qe ai eshte aty dhe
te qendroje ne ate vend dhe qe tek ai vi-
jne selamet dhe salavatet e tij. Per kete
arsye, haxhiu le te imagjinoje ne vete
trupin e tij te vendosur ne varr para tij,
dhe le te jete i vetedijshem per poziten e
larte te tij (Pejgamberit a.s.).

Transmetohet nga i Derguari i
Allahut s.a.v.s.:

'Allahu i Madherishem e ka obliguar
melekun tek varri i tij qe t'ia sjellin sela-
met e atyre qe i sjellin selame nga Ymeti
i tij.""

Kjo ka te beje me ata qe nuk kane
ardhur deri tek varri i te Derguarit te
Allahut s.a.v.s., e se si eshte per ata qe
kane lene vendlindjen e tyre, duke kalu-
ar tere ate rruge' te gjate, nga dashuria
dhe mallengjimi per takimin me te, dhe
te cilet jane te kenaqur me ate qe te
shohin vetem varrin e tij, e qe nuk kane
mundur ta shohin sa ka qene gjalle?!

I Derguari i Allahut s.a.v.s. ka thene:

"Kush me dergon mua nje salavat,
Allahu i Madherishem do t'ia ktheje atij
me dhjete salavate. " 12

Pra, salavati i Allahut do te jete
shperblimi per salavatin e tij derguar
Pejgamberit s.a.v.s., e cfare do te jete
shperblimi per ardhjen dhe viziten?!

Pastaj, haxhiu, le t'i afrohet mimberit
te Derguarit te Allahut s.a.v.s. dhe le te
mendoje ngritjen dhe dinjitetin ne para-
qitjen e tij ne mimber, i rrethuar nga mu-
haxhiret dhe ensaret r.a. ndersa ai ne hy-
tben e tij i kurajon per bindje ndaj
Allahut te Madherishem: Le t'i lutet
Allahut xh.sh. qe Diten e Gjykimit te
mos e ndaje nga Pejgamberi s. a. v. s.

Keto ishin detyrimet e zemres gjate
kryerjes se veprimeve te Haxhit dhe, kur
haxhiu i perfundon keto, zemra e tij du-
het te jete e merzitur, e vendosur, e mbu-
shur me frike dhe me vetedijen qe nuk e
di a eshte i pranuar apo jo haxhi i tij, a
eshte radhitur ai ne grupin e te dashurve
apo eshte refuzuar me dezertuesit.

Le te perpiqet ta mesoje kete me nde-
rmjetesimin e zemres se tij dhe veprave
te tij, dhe, nese veren se zemra e tij eshte
e vrazhde kundruall kesaj dynjaje mash-
truese dhe qe eshte kthyer nga Ahireti,
dhe veren qe veprat e tij jane te perpu-
thura me Ligjin e Allahut, le te jete i sig-
urt qe Haxhi i tij eshte pranuar, sepse
Allahu i Madherishem pranon vetem
prej atyre qe Ai i dashuron, dhe ate qe
Ai e dashuron, e merr per mik dhe ia tre-
gon shenjat e dashurise se Tij dhe duke

e larguar nga armiku i tij Iblisi, Allahu e
mallkofte.

Andaj, nese sheh keso shenjash tek
vetja, kjo do te thote se Haxhi i tij eshte
i pranuar, ndersa nese sheh te kunderten,
ndoshta nga haxhi i tij do te kete vetem
lodhje dhe rraskapitje, na ruajtte Allahu
nga kjo.

Me keto perfunduam librin mbi fshe-
htesite e Haxhit, dhe pason, nese do
Zoti, libri mbi adabet e leximit te Kura-
nit.

Perktheu:
Dr. Ali F. Iljazi

Fusnotat:

I.ElMaide, 82.

2. Hadithin e shenon Ebu Davudi ne transmetim te
Ebu Umames, kur nje njeri erdhi te i Derguari i
All-llahut s.a.v.s. dhe kerkoje leje qe te vetmo-
het dhe te jetoje nje jete asketizmi ai iu pergjigj:
"Asketizmi i Ummetit tim eshte xhihadi ne rru-
gen e All-llahut. Ne secilin popull ka asketizem,
ndersa asketizmi i Ummetit tim eshte pafrikesia
dhe qendrueshmeria perpara armikut. " El Bej-
hekiu ne Esh Shuabu e sheh transmetimin nga
Enesi: "Asketizmi i Ummetit tim eshte xhihadi
ne rrugen e All-llahut." Asnjera prej ketyre tra-
nsmetimeve nuk eshte e besueshme. Hadithin e
permendur e shenon edhe Et Tirmidhiu, duke e
konsideruar si hadith hasen, En Nesai ne vepren
"El Jeum ve lejle" dhe Ibn Maxheh ne tra-
nsmetim te Ebu Hurejres qe nje njeri erdhi te
Pejgamberi s.a.v.s. dhe e pyeti: kam vendosur te
nisem per rruge, andaj me keshillo! - Pejga-
mberi s.a.v.s. i tha: "Gjithmone behu i vetedi-
jshem per All-llahun xh. sh. dhe thuaj tekbir ne
cdo lartesi."

3. Hadithin e shenon el Bejhekiu ne Esh Shuabu ne
transmetim te Ebu Hurejres dhe thote: "Kjo
eshte e mbajtur mend nga Ubejd ibn Omeri, e
ky nga Omeri - eshte hadith mursel."

4. Hadithin e kemi cituar ne librin mbi zekatin.

5. EnNisae, 100.

6. El Haxhxh, 27.

7. Hadithin e shenon Ebu Davudi me transmetim
te Ibn Omerit me varg transmetues te sigurt.

8. Hadhithin e kemi cituar kur kemi folur per shke-
ncen me transmetim te Abdullah ibn Amrit.

9. Hadithin e cituar nuk e kane gjetur ne burime.
Ebu Shejh ne vepren "Kitab ed Dahaja", shenon
transmetimin e Ebu Seidit; per piken e pare te
gjakut qe liron kurbani do te kete shperblim, e
kjo eshte falja e gabimeve te liruara. Keto fjale
i tha Pejgamberi s.a.v.s. Fatimes, mirepo vargu
i transmetuesve te ketij hadithi eshte i dobet.

10. Hadithi eshte muteffekun alejhi ne transmetim
te Ibn Mes'udit, Enesit dhe tjereve por pa fjalet:
"Muhammed! Muhammed!"

1 1 . Hadithin e shenon En Nesai, Ibn Hibbani dhe
El Hakimi ne transmetim te Ibn Mes'udit: "Ver-
tete All-llahu i Madherishem ka meleket qe qar-
kullojne neper Toke duke mi sjellur selamet e
Ummetit tim".

12. Hadithin e shenon Muslimi ne transmetim te
Ebu Hurejres dhe Abdullah Ibn Amrit.

24

dituria islame / 208-209

Ne vigjilie te Haxhit

Haxhi manifeston paqe, drejtesi
dhe dashamiresi ne mes njerezve

Rexhep Suma

Haxhi si nje nga pese kushtet
themelore te Islamit, qe
Allahu i Plotfuqishem e ka
bere obligim per ymetin e
Muhamedit a.s., per ata qe kane mundesi
financiare dhe fizike, qe ta kryejne kete
ibadet, qe eshte i nje rendesie te vecante
ne fene islame per nga vlera dhe pesha e
tij. Njeheresh, veshtruar nga ky kend,
institucioni i Haxhit ne embrionin e vet
permban shansin e hapjes apo mundes-
ine e clirimit te vete myslimanit nga cdo
brenge a hall i kesaj bote, ngase eshte pi-
kerisht Meka e ndritshme, ku besimtari i
devotshem gjen rastin dhe hapesiren qe
nga thellesia e zemres se tij te buroje
sinqeriteti me te cilin krenohet jo vetem
ai, po edhe Allahu Fuqiplote. Dijetaret
islame kane rene ne ujdi se ai qe mohon
Haxhin, ka dale prej rrethit te fese isla-
me dhe eshte murted. Sipas disa dije-
tareve, Haxhi eshte bere obligim ne vitin
e gjashte te hixhretit. Pervec faljes qe
haxhiu merr me vete, eshte edhe nje ele-
ment tejet interesant ne vete organizimin
e jetes se haxhiut sa qendron ne vendet e
shenjta te Mekes. Nje rendesi te kesaj
jete e ka shpjeguar edhe i derguari i fu-
ndit, Muhamedi a.s., i cili kur njehere u
pyet nga me te dashurit e tij(ashabet) se
cila eshte vepra me e mire, pati thene:
"Imani (Besimi) ne Allahun xh.sh. dhe
te Derguarin e Tij. Te pranishemve iu
shtua edhe me kureshtja per te pyetur se
cila veper renditet si e rendesishme pas
besimit, per se ai u tha: xhihadi (kauza e
shenjte) ne rrugen e Allahut. Pastaj cila?
Tha: Haxhi i pranuar". (Buhariu).
Allahu xh.sh. e urdheroi Ibrahimin a.s.
qe t' i therriste njerezit per ne Haxh, nga
shkaku se zeri mund te depertoje edhe
deri tek ata qe jane te verbet ose qe nuk
dine te lexojne. Prandaj, telbija mbeti si
simbol dhe pjese e Haxhit, permes te
cilit haxhinjte thirren me ze: "LEBEJKE
ALL-LLAHUME LEBEJK. LEBEJKE
LA SHERIKE LEKE LEB-BEJK. IN-
NEL HAMDE VE NIAMETE LEKE
VEL MULKU LA SHERIKE LEKE".
Me kete lutje, pervecqe i behet lutje
Allahut xh.sh., ne te njejten kohe i per-
gjigjemi edhe thirrjes se Tij, duke thene

ihLiii^ititaiJUinj*

ai i ( i i , i .,i t r i > <

i ti,l>*Hu«fc» rt t,. . -..•. ... i

"Lebejke", qe do te thote "te pergjigj-
em...". Si argument nga Syneti i Pejga-
mberit a.s. mund te sherbeje hadithi qe
transmeton Ibni Abasi: "Gjate nje fjali-
mi te vet, Resulullahu s.a.v.s., ne mes te
tjerash, tha: "O ju njerez, haxhi eshte ca-
ktuar per ju, e ju veproni ashtu, shkoni
ne haxh". Nderkohe u ngrit Akrea, djali
i Habisit, dhe e pyeti: "Per cdo vit a, o i
Derguari i Allahut?" Pejgamberi a.s. iu
pergjigj: "Nese ju them po, do t' ju obli-
goj, e nese ju obligoj, nuk do te veproni
ashtu dhe as qe do te keni mundesi per-
here. Haxhi duhet te behet nje here, e ai
qe e perserit disa here, e ben kete nga
deshira dhe vullneti i tij. " Po te sqarohet
si duhet porosia e Pejgamberit a.s., mu-
nd te konstatohet se i Derguari i Allahut
xh.sh. na e beri me dije se "haxhi eshte
bere farz". Edhe i Plotfuqishmi e ka be-
kuar kete vend duke e bere ate vendin
me te sigurt ne boten kalimtare ku jeto-
jme ne.

"Kryeni haxhin dhe umren per hir te
Allahut! Nese ne kete rruge pengoheni,
atehere therni kurban, sipas mundesise,
dhe mos i rruani kokat tuaja, derisa te
arrije kurbani ne vend te vet! Cilido prej
jush qe eshte i semure ose ka ndonje
plage ne koke (dhe si i tille, nuk mund ta
rruaje koken), le ta zevendesoje me agj-
erim, lemoshe, ose kurban. Kur te jeni te
sigurt (nga armiqte), ai qe prej jush kry-

en umren deri ne haxh, le te there kurb-
an, sipas mundesise. Ndersa ai qe nuk ka
mundesi, eshte i detyruar te agjeroje tri
dite ne Haxh dhe shtate dite pas kthimit
nga Haxhi; keto jane dhjete dite te plota.
Kjo vlen per ata qe nuk banojne ne
Meke. "Te keni frike Allahun dhe dijeni
se Ai denon ashper". (El Bekaretu, 197) 1

Ai po ashtu ne nje vend tjeter te Ku-
ranit, ka bere me dije se "Aty ka shenja
te qarta : Vendi i Ibrahimit, dhe kush hyn
ne te, ai eshte i sigurt. Per hir te Allahut,
vizita e shtepise (Qabese) eshte obligim
per ate qe ka mundesi udhetimi tek ajo,
e kush nuk e beson (ai nuk e viziton);
Allahu nuk eshte i nevojshem per (iba-
detin qe e bejne) njerezit". (Ali Imran,
97).

"Kjo eshte keshtu ! E kush madheron
dispozitat e Allahut, ajo eshte shenje e
devotshmerise se zemrave". (El-Haxh,
32) 2

Me kete ajet, Allahu Fuqiplote sinja-
lizon se kryerja e Haxhit eshte obligim
per ata qe kane mundesi financiare dhe
fizike, dhe myslimanit nuk i lejohet ass-
esi te dyshoje ne te, apo, ruajna Zot,
edhe ta mohoje, ashtu sikur veprojne di-
sa njerez (intelektuale) tane, qe, per fat
te keq, nga padija apo me qellim, bejne
nje krahasim ne mes shkuarjes ne vende
bregdetare dhe obligimit te Haxhit. Me-
ka eshte vendi me i sigurt dhe me paqe-

dituria islame / 208-209

25

sor ne tere rruzullin tokesor, sado qe me
pare ishte vend i betejave dhe lufterave
te' pergjakshme, ku secili mundohej te
roberonte tjetrin, vend ku sundonin ep-
shet dhe emocionet, kurse me ardhjen e
Islamit, kjo toke eshte bere nje vend i
qete, paqedashes, vend i sigurt ku as-
kush nuk ka frike nga askush, dhe ne
vend te urrejtjes dhe frikes, aty eshte
vendosur dashuria dhe besueshmeria.
Kryerja e Haxhit dhe zbatimi i rregulla-
ve te tij, hap pas hapi tek njeriu krijon
nje ndryshim te dukshem. Ky muaj eshte
periudha me e mire per te pastruar shpi-
rtin dhe per t'lu afruar Zotit, Krijuesit te
boteve. Tani te degjojme ajetin e Kuran-
it, ku ne lidhje me Haxhin, thuhet: "Dhe
thirr nder njerez per haxhin, se te vijne
ty kembesore e edhe kalores me deve te
rraskapitura, qe vijne prej rrugeve te lar-
geta". Kjo thirrje vlen per qytetarin,
fshatarin, te bardhin, te ziun, te varfrin,
te pasurin, me nje fjale per te gjithe nje-
rezimin. Gjithashtu kjo thirrje ka kupti-
min e largimit nga cdo grupim, race apo
klasifikim shoqeror. Haxhinjte qe shko-
jne me nje dashuri dhe vullnet te madh
ne Haxh, veshin nje bez te bardhe, i cili
quhet Ihram, keshtu qe me ane te kesaj
ngjyre, veten e largojne nga cdo lloj ani-
mi apo preferimi tjeter te ngjyrave. Ve-
shja e Ihramit ka kuptimin se njeriu ne
kete vend nuk i takon asnje race dhe as-
nje grupi, pervecse ymetit islam. Keso-
dore, haxhinjte me veshjen e Ihramit me
ngjyre te bardhe, hyjne ne boten ku mbi-
zoteron barabaresia dhe e drejta, ne kete
bote nuk ekzistojne klasa shoqerore dhe
asnje epersi.

Disa te dhena mbi madhesine
dhe historine e Qabese

Qabeja (Qabeja) eshte ndertesa drejt
se ciles myslimanet drejtohen pese here
ne dite gjate namazit te tyre. Literalisht,
fjala 'Qabeja' ne arabisht i referohet nje
vendi te nderuar dhe prestigjioz. Aktu-
alisht Qabeja eshte e larte afersisht 12
metra. Dhoma brenda Qabese eshte me
permasat 13 me 9 metra. Muret e Qabe-
se jane te gjeral meter. Muret jane te gji-
tha prej guri. Muret brenda, ne dallim
nga ato jashte, nuk jane te lustruara. Dy-
shemeja e dhomes eshte 2,2 metra me
lart se hapesira ku njerezit kryejne ritin
e rrotullimit rreth Qabese (Ta'uafm). Qa-
beja eshte ndertuar dhe rindertuar nga
keta profete: Ademi, Ibrahimi, Ismaili
dhe Muhamedi (paqja qofte mbi ta).
Asnje godine tjeter nuk e ka pasur kete
nder. Ndertimi i pare i Qabese eshte bere

nga Profeti Adem (alejhi selam). Ne Ku-
ran Allahu thote se kjo ishte shtepia e
pare e ndertuar nga njerezimi per te
adhuruar Allahun. Me pastaj e rindertu-
an Ibrahimi dhe Ismaili (paqja qofte mbi
ta). Historianet dhe dijetaret jane te me-
ndimit se Qabeja eshte rindertuar 5 deri
12 here. Rikonstruksioni me i fundit i
Qabese u be ne vitin 1996. 3

Haxhi shlyen gjynahet
(mekatet) e kaluara

Ebu Hurejra transmeton se Muhame-
di a.s. ka thene: "Ai qe kryen Haxhin pa
folur gjera te kota dhe pa kryer vepra te
mbrapshta, do te kthehet nga Haxhi i pa-
ster nga gjynahet sikunder ne diten e pa-
re te lindjes". (Buhariu dhe Muslimi). Ai
po ashtu ne nje hadith, ka thene se shpe-
rblimi i personit te cilit i pranohet Ha-
xhi, eshte Xheneti. Profeti a.s. ka thene:
"O njerez, Allahu e beri Haxhin obligim
per ju, ndaj kryejeni ate. Shperblimi per
Haxhin eshte Xheneti". Profeti (a.s.) ka
thene: "Te gjitha mekatet e kryera ne pe-
riudhen midis nje umre dhe nje tjetre,
shlyhen e fshihen dhe shperblimi per
Haxhin e pranuar eshte Xheneti". Ne li-
dhje me kete nje person e pyeti: "O i De-
rguari i Allahut, a duhet kryer Haxhi per
cdo vjet? Muhamedi a.s. heshti dhe nje-
riu ia perseriti pyetjen tri here. Muham-
edi a.s. i tha: "Nese une do te them 'Po',
atehere do te behej obligim per ju qe ta
kryeni ate (Haxhin) per cdo vit, por ju
nuk do te jeni ne gjendje ta beni ate".
Transmetohet nga Amr bin El Asi, i cili
pasi kishte pranuar Islamin, erdhi tek
Muhamedi a.s. dhe i tha: "Zgjate doren
te ta jap besen". Atehere Profeti a.s. ia
shtriu doren dhe i tha : "C'ke keshtu, o
Amer? I thashe kushtezoj. Profeti i tha:
Cfare kushtezon? I thashe qe te me fale
Allahu. Muhamedi a.s. atehere i tha a
nuk e dinte se Island i shlyen te kaluarat,
hixhreti i shlyen te kaluarat dhe haxhi i
fal mekatet e kaluara". (Muslimi) Po
ashtu hadithet profetike na mesojne se
haxhinjte jane delagacion (mysafire) te
Allahut. Trasmeton Ebu Hurejre se Pej-
gamberi i Allahut ka thene: "Haxhinjte,
umrexhinjte jane delegacion (mysafire)
te Allahut, nese I luten Atij, Ai u pergji-
gjet, nese I kerkojne falje, Ai do t'i
fale". Nga Aishja r.a. trasmetohet se i
Derguari i Allahut s.a.v.s. ka thene:
"Nuk ka dite ne te cilen Allahu liron ro-
ber me shume nga zjarri, se ne diten e
Arefatit". (Muslimi) 4

"Allahu e beri Qabene, shtepine e
shenjte, vend jetesimi (per feshtje te fe-

se e te jetes) per njerezit, dhe muaj in e
shenjte, edhe kurbanin edhe (ato kafshe
te shenuara per kurban) ate me qafore.
Kete (percaktim nga Zoti), qe ta dini se
Allahu e di f'ka ne qiej dhe c'ka ne toke
dhe se Allahu ka perfshire me urtesine e
e dijen e Vet cdo send (percaktimi i Zotit
per keto eshte me qellim te caktuar, e per
te miren e njerezve)". (El Maide, 97.)

Gjate qendrimit ne vende te shenjta
haxhiut nuk mund t'i kaloj koha pa med-
ituar se c'ka bere bindja ndaj Allahut
dhe Resulullahut me popujt qe ishin ne
injorance dhe me pastaj u bene thirres
dhe bartes te mesazhit hyjnor duke
shporrur armiqte e Zotit nga ai vend i
shenjte.

Haxhiu udheton drejt se
vertetes dhe paqes

Allahu xh.sh. ka bere qe siguria ne
qytetin e Mekes te jete jo vetem per nje-
riun si krijesa me e cmuar dhe e dashur
e Allahut xh.sh., por edhe per boten
shtazore, shpendte, bimet dhe insektet,
gjate periudhes se mbajtjes se ihramit,
po edhe jashte sezonit te Haxhit . Ne ke-
te vend te shenjte gershetohet dhe jeton
fjala paqe, nje gje qe nuk ndodh ne ve-
ndet e tjera, ku, edhe pse flitet e debato-
het shume dhe studiohet e analizohet
neper medie, qofte elektronike apo te
shkruara dhe kushtetuta e rregullore te
ndryshme anekend botes, prapeseprape
paqja mbetet nje realitet i shkruar vetem
ne leter dhe assesi nuk gjen nje zbat-
ueshmeri konkrete ne terren. "Patjeter
qe duhet theksuar se Muhamedi a.s. ne
vitin e dhjete te hixhrit, se bashku me
shoket e tij, u preken thelle nga pamja
madheshtore e numrit te madh te mysli-
maneve qe u shkonin pas ne Meke
ndonese te gjithe ishin te paarmatosur
dhe sypatrembur. Dhe, atyre nuk mund
te mos u kujtohej arratisja e tyre nga
Meka, kur ishin aq pak ne numer dhe
kur u detyruan te iknin vetem e vetem qe
t'i shmangeshin zemerimit te kure-
jshiteve" 5

Edhe vete Muhamedi a.s. gjate qend-
rimit ne Arefat, ku ishin tubuar 124 mi-
je ose 144 mije njerez, haxhilere 6 , dhe
aty Muhamedi a.s. iu drejtua njerezve si
ligjerues dhe mbajti nje hutbe universale
dhe koncize duke thene: "O njerez! De-
gjoni c'do t'ju them, sepse nuk e di nese
do t'ju takoj ne kete vend pas ketij viti.
O njerez! Kini frike Zotin dhe respekto-
jeni Ate. Behuni te njerezishem dhe te
drejte ndaj vetes dhe ndaj te tjereve. Kjo
eshte dita e flijimeve ne Emer te

26

dituria islame / 208-209

Allahut. Me te vertete, gjaku dhe pasuria
juaj jane te shenjta per ju, derisa te tako-
heni me Krijuesin tuaj, ashtu sic eshte e
shenjte kjo dite ne kete muaj dhe ne kete
vend.

Ruani, respektoni dhe nderoni vleren
e personalitetit dhe dinjitetit njerezor.
Njeriu eshte veper madheshtore e
Allahut dhe mjere ai qe e nenfmon nde-
rin dhe dinjitetin e vepres se Allahut. Ju,
o njerez, do t'i ktheheni pashmangshem
dhe pakthyeshem Allahut te Amshu-
eshem, dhe Ai do t'ju marre ne pergje-
gjesi per veprat dhe punen tuaj. O bes-
imdrejte! Ta dini, ta mbani mend dhe te
jeni te bindur se perfundoi koha e mos-
dijes dhe traditave te keqija, qe i sollen
fatkeqesi te shumta gjinise njerezore.
Une jua kam treguar rrugen e shpetimit,
neper te cilen duhet te shkoni. Gjakma-
rrja eshte e ndaluar. Te gjitha akuzat e
ketilla qe rrjedhin nga koha para Islamit,
anulohen. Akuza e pare e ketille qe anu-
lohet, eshte gjakmarja e xhaxhait tim,
Amir b. Rebfb. Harith b. Abdulmuttali-
bit, te cilin pa kurrfare faji e mbyten nje-
rezit nga fisi Hudhejl. Kjo gjakmarrje le
te harrohet dhe te gjitha te tjerat ne te
ardhmen, le te falen.

Fajdeja dhe kamata jane te ndaluara.
Huadhenesi nga huamaresi duhet ta ma-
rre vetem ate qe i ka huazuar vertet.
Huate e para qe i nenshtrohen ketij ve-
ndimi, jane huate e xhaxhait tim, Ab-
basit, i cili ka pasur mjaft borxhlinj. O
besimdrejte! Duhet fua falni kamatat
borxhlinjve. Degjoni keshillen time, dhe
pasuria juaj do te shtohet, sepse juve ju
mbetet kryegjeja per tregti dhe pune te
ndershme. Nese nuk e beni kete, duhet
ta dini se do te zemeroni thelle Allahun

dhe te Derguarin e Tij. Nese borxhliu
juaj eshte ne veshtiresi, duhet f ia vazh-
doni afatin e pagimit, e nese jeni ne
gjendje fia falni borxhin, kjo do te ishte
edhe me mire per ju.

O besimdrejte! O njerez! Frikesojuni
asaj dite qe do te vije me siguri, kur te
gjithe do te paraqiteni para Allahut, Gjy-
katesit te Vetem Suprem. Kur ju pret
drejtesia absolute. Kur te zotoheni se nje
borxh do ta paguani me kohe' dhe kur ta
lidhni marreveshjen, te gjitha keto beni
me shkrim, dhe me besnikeri theksoni
afatin e pagimit. O te vdekshem! Duaje-
ni dhe degjqjeni Zotin, Krijuesin e tere
materiales dhe jomateriales, i cili krijoi
meshkuj e femra, prej te cileve u zhvill-
ua gjinia njerezore. Kini frike nga
Allahu, per ndihmen, prehjen dhe mesh-
iren e te Cilit jemi te udhezuar te gjithe.
Ne jemi te vdekshem dhe ne 9do 9ast je-
mi gjithnje e me afer vdekjes dhe taki-
mit me Te, me Allahun e Amshueshem,
me Gjykuesin e Drejte. Shprehni respek-
tin e duhur ndaj farefisit. Me pergjegjesi
te thelle permbushni detyrat dhe obligi-
met qe jane ndermjet burrit e gruas, nde-
rmjet prinderve dhe femijeve. Femija e
fiton Xhenetin nen kembet e nenes se tij.
Ruajuni nga prostitucioni, tradhtia bash-
keshortore dhe xhelozia. Prostitucioni
dhe tradhtia bashkeshortore jane mekate
te renda, nderkaq xhelozia mund te shk-
aktoje prishjen e bashkeshortesise. Mar-
tohuni me ato qe i doni. E kur vullneti i
Zotit t'ju bashkoje, atehere respektojeni
dhe duajeni njeri-tjetrin dhe jetoni ne
dashuri e harmoni te vertete. O bashke-
shorte! Silluni ndaj grave tuaja me shu-
me miresi dhe dashuri. O besimdrejte!
Largohuni nga ngaterresat dhe pergoji-

met! Ata qe shpifin per grate e ndersh-
me, le te jene te mallkuar ne te dy botet.
Ata qe i akuzojne grate e ndershme per
tradhti ne martese ose per amoralitet, sa
kohe qe nuk mund te sjellin kater desh-
mitare te besueshem per kete, denoni me
tetedhjete goditje, dhe asnjehere ne te
ardhmen mos u besoni per asgje, sepse
ata jane njerez te keqij. Nese mendoni se
ndaj grave tuaja nuk ndieni me dashur-
ine e dikurshme, mos nxitoni, po men-
doni mire. Ndoshta Allahu nepermjet
ketij sprovimi ju udhezon ne rrugen e fa-
tit te ri te madh, me te cilin deshiron t'ju
pergezoje. Mos kerkoni shkurorezim pa
shkaqe te arsyeshme, meqe prej te gjitha
gjerave qe Allahu ka lejuar, me se teper-
mi e urren shkurorezimin. Grate tuaja u
jane dorezuar ne bese te Zotit. Respe-
ktoni, o besimdrejte, ate amanet te Zotit.

O njerez! Sot djalli i mallkuar eshte i
deshperuar, sepse ka pesuar humbje dhe
me nuk mund te ndikoje tek ju. Por ju,
megjithate, behuni te kujdesshem gjith-
nje, ne menyre qe ai i mallkuar te mos ju
vere ne lajthitje as per gjerat me te
vogla. O besimdrejte! Kur te caktoni dhe
ndani ndermjet jush trashegimine, behu-
ni te drejte dhe permbajuni Librit te
Zotit. Ruajeni pasurine e bonjakeve, te
paafteve dhe te te semureve mendore.
Zoti i ka dhene 9donjerit te drejten e vet,
andaj nuk ka nevoje qe trashegimtareve
t'u lihet testament; ndersa si testament
nuk mund te lihet me teper se nje e treta
(1/3) e pasurise. Femija i takon atij ne
shtratin e te cilit ka lindur. Kush pohon
se i takon tjeterkujt perve9 prindit, ate
do ta arrije mallkimi i Zotit. Nuk i lejoh-
et gruas qe te jape di9ka nga pasuria e
burrit te saj pa lejen e tij. Borxhi duhet
paguar ndersa sendi i huazuar duhet
kthyer. Dhurata duhet te kthehet me
dhurate. Kush hyn dorezan per dike, de-
tyrohet edhe me pergjegjesi per dore-
zani. Me roberit dhe sherbetoret silluni
ne menyre njerezore. Ushqeni ata si ush-
qeheni vete, dhe vishni ata sikur visheni
vete. Nuk guxoni t'u beni keq, as t'i keq-
perdorni. Edhe ata jane njerez, edhe ata
jane sherbetore te Zotit.

O besimdrejte ! Ta dini dhe te mos
harroni se te gjithe myslimanet jane ve-
llezer. Ju te gjithe jeni plotesisht te bara-
barte ne te drejta dhe detyra. Nuk ka
kurrfare perparesie arabi ndaj joarabit,
dhe as joarabi ndaj arabit, as i ziu ndaj te
kuqit, e as i kuqi ndaj te ziut perve9se
me devotshmeri. Te gjithe jeni pasar-
dhesit e Ademit, kurse Ademi eshte prej
dheut.

dituria islame / 208-209

27

O myslimane ! Duhet te kujdeseni, te
duheni dhe te ndihmoheni ndermjet
jush. Nuk guxoni te ofendoni njeri-tje-
trin, e as t'i merrni di9ka me dhune njeri-
tjetrit. Keto jane mekate te renda. Me-
rreni vetem ate qe ju jepet me deshire.
Respektoni pacenueshmerine e pasurive
tuaja derisa jane ne frymen e ligjeve te
Zotit. Ne punen tuaj Islami dhe interesi i
pergjithshem le te jene mbi ju dhe inte-
resin tuaj personal. Perkushtojani Isla-
mit jeten tuaj dhe ne punen per Islamin
jepni prej vetes githfka qe mundeni.
Kurre mos shkelni te drejten dhe nderin
e askujt. Vetvetes mos i beni dhune. Mos
harroni se meshira eshte nje nga bazat
kryesore te Islamit. njerez! Degjoni
f'po ju them dhe mbajeni ne mend mire.
Une po jua le Librin e Zotit - Kuranin -
i cili, nese i permbaheni gjithnje, do t'ju
ruaje qe te mos e humbni rrugen e drejte,
rrugen e drejtesise dhe te se vertetes.
Kurani eshte liber i qarte dhe i shenjte,
Veper e vertete e Allahut, Fjale e Tij, per
vertetesine e se ciles nuk ka kurrfare dy-
shimi. Para vetes keni tere jeten time,
fjalet dhe veprat e mia. Gjithfka qe kam
folur dhe punuar, jam perpjekur qe te
jete ne pajtim te plote me Urdhrat e
Allahut. Ju vertet nuk do te gjendeni ne
lajthitje perderisa t'i permbaheni Kuranit
dhe Synetit tim.

O besimdrejte! Thuani gjithnje te ver-
teten e paster. Urrejtja asnjehere te mos
ju largoje nga rruga e te drejtave dhe
drejtesise. Drejtesia eshte motra e devot-
shmerise. Frikesohuni nga Allahu! Ai e
sheh punen tuaj. O njerez! degjuat poro-
site e mia, futini ne zemrat tuaja e ne
jeten tuaj. Te gjithe ata qe i kane degjuar
keto fjale te mia, le t'ua percjellin atyre
qe nuk i kane degjuar, sepse prej tyre
mund te kete me mbamendes se vete
degjuesit. (Pas nje pushimi te shkurter, i
Derguari i Zotit, me nje ze me te bute, ka
thene):

"A e percolla mesazhin e Allahut tek
ju, o njerez?"

"O i Derguari i Zotit! Ti e ke permbu-
shur misionin tend besnikerisht dhe na
ke komunikuar neve cka te ka urdheruar
Zoti", - u pergjigjen me se 100.000 hax-
hinj te pranishem.

(Atehere Muhammedi a.s., me ze so-
lemn, tha:)

"O Zoti im, deshmoje (kete)! (Te
njejten dite, Zoti i Lavdishem e shpalli
edhe ajetin e fundit te Kuranit):

"Sot persosa per ju fene tuaj, ploteso-
va ndaj jush dhuntine time, dhe zgjodha
per ju Islamin fe". (Sure Maide, 3).

Myslimaneve te shumte filluan t'u
rridhnin lot nga syte, ngase e dinin se,
nese Pejgamberi kishte perfunduar shpa-
lljen e tij, atehere jetes se tij deomos do
t'i kishte ardhur fundi. Ne mesin e atyre
qe qane me denesje, ishte edhe Ymeri
r.a., te cilit, kur e pa duke qare, Muha-
medi a.s. i tha: "Q'te shtyri te qash?" Ai
iu pergjigj: "Pas plotesimit dhe persosj-
es, nuk mund te kete asgje, pervec mu-
ngeses dhe pakesimit".

Pas mbarimit te Haxhit, nxirren me-
sime shume te dobishme dhe qe mbeten
te perjetshme ne kujtesen e haxhiut, si
nje nga kujtimet qe i kujton me endje, aq
me shume kur jemi thirres per revelaten
e fundit hyjnore, synojme qe te kemi nje
bote ku te gjithe te kene mundesine qe te
jetojne ne paqe, liri, dashuri e harmoni;
te mbizotroje drejtesia ne marredheniet
mderkombetare; nje bote ku luftohen
varferia dhe skamja si dhe semundjet e
ndryshme e nuk i kundervihet natyres,
s'u le hapesire keqebersve, gjalleron
ambientin ku jeton; te mos lejoje qe te
pasurit te shtojne kapitalin e tyre e te va-
rfrit te thellohen ne varferine e tyre, te
perparuarit ne teknologji te avancojne
ne zotrimin e teknologjise, kurse te pra-
pambeturit te shtojne prapambeturine
teknologjike; mendjemedhenjte t'u shto-
het mendjemadhesia, kurse te dobetve
t'u shtohet pamundesia dhe nencmimi.
Vertet bota ka nevoje per drejtesine e Is-
lamit apo se paku te marrin dicka nga
drejtesia e Islamit, qe te behet nje ekuili-
brim ne mes klasave ne shoqerine njere-
zore dhe te vihet rend e rregull.

Situata aktuale e gjendjes

se muslimaneve athua luhat

ndjenjat dhe qendrimet

e muslimaneve?

Vertet myslimanet sot jetojne dhe
ballafaqohen me sfida te medha, ndosh-
ta edhe me te rendat qe kane pasur ndon-
jehere ne historine e tyre shekullore. Atij
po i behet pa te drejte sulm nga mjetet
me te fuqishme te kohes, mjetet e info-
rmimit, qe ne mase te madhe bartin per-
gjegjesine per moskrijimin e kanalave te
komunikimit midis kulturave dhe civili-
zimeve me te medha boterore. Asnjeh-
ere ne bote nuk ka ekzistuar nje shabllon
i kultures dhe si pervoje e kaluares nuk
mund te themi qe edhe sot apo ne te ar-
dhmen, mund te ekzistoje difka e tille.
Mediet duhet te luajne rolin e afrimit ne
mes njerezve, te ngritjes se vlerave te
mirefillta njerezore duke mos nen9muar
asnje fe a popull. Fundja, misioni i cdo

medieje eshte informimi sa me i drejte
dhe objektiv i qytetareve dhe opinionit
publik te gjere. Duhet t'i jepet me shume
hapesire fese islame, qe ta njohin nga
afer njerezit dhe te krijojne qendrime te
drejta, pa paragjykime dhe shtremberi-
me si pasoje e informimit te keq nga me-
diet me peshe boterore. Mediet kosovare
duhet te ndjekin shembullin e medieve
dhe te rrjeteve me te fuqishme boterore,
te cilat transmetojne drejtperdrejt kryer-
jen e lutjeve te haxhinjve nga Meka, dhe
kane ekipe te formuara per kete 9eshtje.
Mediet kosovare kane mundesi dhe po-
tential t'u ofrojne nje sherbim te tille
qytetareve te Kosoves. Nga ana tjeter,
situata e myslimaneve, sot eshte mjaft e
me e veshtira qe nga renia e halifatit me
1924. Kjo eshte nje 9eshtje per te cilen
shume institute kerkimore kane publi-
kuar rezultate te gabuara, kinse periudha
e Islamit ka perfunduar dhe ka perend-
uar me renien e halifatit osman, dhe tash
per tash zoteron filozofia perendimore
me te gjitha format e saj te shekullariz-
mit, te djathteve, te majteve, liberaleve
ne shkolla e universitete, mjeteve te ko-
munikimit masiv etj. Mirepo te gjitha
keto hidhen poshte kur te shikosh keta
miliona njerez te bashkuar e te vellaze-
ruar, te cilet, ne emer te Islamit, kryejne
ritualet fetare te haxhit prane njeri-tje-
trit, nuk te mbetet tjeter ve9se te dorezo-
hesh para faktit se Islami eshte gjalle
dhe i rrenjosur thelle ne shpirtat e mysli-
maneve. Andaj ata qe mendojne se Isla-
mi eshte themeli i rizgjimit te ymetit dhe
ndjenjave te tyre dhe perberjen e tij nuk
mund te komentojne se si rastesisht mu-
ndet islami te rikthehet me tere ate fuqi
dhe mallengjim. Ne te vertete, haxhiu
duhet ta kuptoje rolin e tij sa i takon
shkuarjes ne vendet e shenjta, dhe nuk
duhet kete vizite ta kufizoje vetem per te
kryer kete obligim, dhe si i tille dhe te
kthehet i falur nga mekatet sikurse ate
dite qe eshte lindur nga nena e vet, dhe
te mjaftohet me kaq, ve9se duhet ta ndi-
eje dhe ta perjetoje fizikisht e psikikisht
gjendjen e ymetit dhe si i tille te dale me
i mire se sa ka hyre, - te permiresoje ra-
portet me Allahun xh.sh., po dhe ndaj
njerezve te tjere, me ymetin e tij dhe pe-
rgjegjesine ta marre mbi vetveten, nese
nuk i praktikon udhezimet, po dhe fry-
mezimet e reja qe ka marre nga kjo viz-
ite. Ymeti yne i teri ka nje drejtim drejt
Qabese, ka nje program hyjnor te perjet-
shem dhe te pandryshueshem, emocio-
net i kane te njejta dhe, nese zgjohet dhe
I kthehet Krijuesit absolut , me Emrin e

28

dituria islame / 208-209

Tij, nuk do te mungoje assesi ndihma e
Allahut, sepse Ai thote: "...Allahu eshte'
mbizoterues i punes se vet, por shumica
e njerezve nuk e dine (fshehtesine e qe-
shtjeve)". (Suretu Jusuf, 21.)

Haxhi zgjon ndjenjat
e besimtareve

Per cdo vjet ne qytetin e bekuar te
Mekes tubohen me miliona haxhinj, te
cilet krijojne nje atmosfere dhe skene te
papershkrueshme, te cilet si embleme
kane faktorin e unitetit dhe vellazerimit,
I drejtohen Allahut Fuqiplote me lutje te
sinqerta, ku duaja perzihet me lote, duke
pyetur: Cfare lidhjeje ka Islami me te
gjithe keta njerez? Si arriti Islami t'i ba-
razoje te gjitha racat dhe kategorite sho-
qerore? Dhe njemend pergjigjen e gjen
vete ne praktikueshmeri, duke jetuar dite
per dite nje realitet te tille. Ata (haxhinj-
te) jane vetem nje moster qe perfaqeson
ymetin islam, pa marre parasysh a jane
nga shtresat e varfra, te cilet ndoshta per
vite me radhe kane ndare nga kafshata e
tyre, qe te vijne dhe ta kryejne kete iba-
det kaq madheshtor ne Islam, apo nga
shtresa e mesme apo e pasura. Nga me-
nyra e organizimit te Haxhit, verehet se
nuk ka fe apo drejtim fetar ne bote qe
mund te tuboje kaq shume njerez ne te
njejten kohe dhe ne te njejtin vend, te
cilet thone "Lebejke Allahume lebejk,
lebejke lasherijke leke lebejk, innel ha-
mde venimete vel mulk la sherijke le-
ke". Te veshur te gjithe me nje petk te
njejte (ihrame), te cilat zhdukin klasat
dhe dallimet njerezore, s'ka te pasur e te
varfer, te gjithe vishen njesoj, dhe kjo

pamje e krijuar ne keto momente detyri-
misht ndikon ne emocionet e haxhinjve.
Pastaj qendrimi ne fushen e Arefatit te
krijon nje emocion te ve9ante, pasi na
kujton qendrimin ne kembe ne diten kur
do te dalim para Allahut xh.sh., kur do te
ekspozohen veprat tona dhe do te lexo-
jme librin e veprimeve tona.

"Secilit njeri ia kemi ngjeshur ne qafe
flutaraken (shenim-per veprimin) e tij,
ne Diten e Gjykimit, Ne do t'ia prezen-
tojme atij liber te hapur. Lexo librin te-
nd, mjafton te jesh sot vete llogarites i
vetvetes" (El-Israe, 13-14.)

Gjuajta e guralecave ne Mina na e ku-
jton armiqesine dhe na e ngjall ne zem-
rat tona luften e perhershme ndaj djallit
te mallkuar, dhe nuk ka ndonje kohe kur
ai ndihet me i nenfmuar se ne ato caste,
dhe myslimanet kryejn dhe u pergjigjen
Urdhrave te Allahut me nje bindje te
thelle. "O bijt e Ademit (kriminele), po
a nuk ju dergova porosine qe te mos e
degjoni djallin, se me te vertete ai eshte
armiku juaj i hapur!? (Ju porosita) Te
Me adhuroni Mua, se kjo eshte rruga e
sigurt. Vertet, ai ka humbur shume nje-
rez prej jush, a nuk keni mbledhur me-
nd?" (Jasin 60-62.)

Dhe, keshtu Allahu i urdheron haxhi-
njte qe gjate kryerjes se lutjeve te Haxh-
it, te mos bejne vepra qe bien ndesh me
kete ritual. "Nuk duhet t'i afrohet gruas,
nuk ben te marre neper kembe dispozitat
e Sheriatit, as nuk duhet te shkaktoje
grindje". (El Bekaretu 197). Pra, atmos-
fera e Haxhit duhet perjetuar me tere
qenien e tij dhe qe dashuria, toleranca,
zemergjeresia, durimi, paqja dhe vellaz-
eria te zoterojne ne shpirtin dhe mendjet

e haxhinjve gjate ketyre diteve te bekua-
ra.

Ky udhetim per haxhinjte eshte udhe-
tim vendimtar ne mes udhezimit hyjnor
dhe humneres, prandaj ajeti i lartperme-
ndur tregon shume qarte drejtimin e du-
hur te myslimanit, meqe e ka kryer kete
shtylle te peste te Islamit, ku myslimani
"lidh" nje kontrate te re me Allahun
xh.sh., eshte nje lindje e re. Myslimani
qe merr pjese ne kete kongres mbarebo-
teror islam, ka edhe nje emanet me te
madh se te tjeret, qe s'kane arritur apo
s'ua ka mundesuar Allahu te bejne nje
ibadet te tille. Ata duhet ta kujtojne
Allahun ne 9do kohe, sikurse eshte dhe
nje shans i mire per t'u lutur edhe per
vellezerit e tyre, te cileve u rrezikohet
jeta nga armiq te shumte ne gdo kohe, te
luten per rehatine e tyre, per lirine e tyre
dhe per prosperitetin dhe mireqenien isl-
ame qe aq shume po i mungon shumices
se vendeve islame anekend globit toke-
sor.

Vetem duke perjetuar te gjitha veshti-
resite e udhetimit, turmen e madhe te
haxhinjve dhe veshtiresite e tjera te Ha-
xhit, - njeriu mund te arrije e te kuptoje
ajetin e lartpermendur te Allahut xh.sh.
"Fshetesia me e madhe e haxhit qendron
ne ate se eshte ibadet me trup dhe me
mund te madh e me jete te pamesuar, me
pasuri e me shpenzime bukur te medha.
Me ne fund, ne haxh mund te arrihet me-
simi me i larte se si duhet njeriu te sakri-
fikoje veten dhe pasurine per hir te te
Dashurit-Zotit, si duhet te jete i duruesh-
em, si duhet te jete jeta ne bashkesi, si
eshte barabaresia para Allahut per te gji-
the e njejte, si therrasin te gjithe mysli-
manet me nje gjuhe Zotin e tyre, etj". 7

Fusnotat:

1. Kur'ani i madherishem, prof. Hasan I. Nahi,

Tirane, 2006

2. Kur'ani perkthim me komentim ne gjuhen
shqipe, H. Sherif Ahmeti, ribotim i Medine
Munevere, 1413 h

3. http://forumi.kurandhesunet. net/haxhxhi(6)/
haxhi(2728).html.

4. Fikhu sune, Sejjid Sabik, , botimi i dyte, Dar el

Fikr, Liban vl. I,fq462.

5. Jeta e te derguarit Muhamedit a.s Lejla Azzam-

Aisha Gouverneur, fq 120, Logos A, Shkup
1994.

6. Nektari i vulosur i xhenetit, fq 533, Safijurrah-

man El Mubarekfuri, Nun 1999.

7. Ibid fq 534.

dituria islame / 208-209

29

Ne vigjilie te Haxhit

Metodologjia islame
ne komunikimin e Haxhit

Mr. Musa Vila

do obligim islam ka disa veco-
ri qe e bejne te jete karakte-
ristike nga forma, menyra,
kryerja, aplikimi etj. I tille
esht^edhe Haxhi, i cili manifestohet si
obligim trupor- shpirteror dhe financiar.
Prej vecorive te Haxhit eshte edhe meto-
dologjia e persosur e thirrjes islame,
apelit islam per obligueshmerine dhe
domosdoshmerine e tij.

Fillimisht Allahu xh.sh. sinjalizon
per domethenien esenciale te themelim-
it te Qabese, qe nga ngritja e saj nga Ib-
rahimi a.s., dhe tregon per rolin dhe
rendesine e saj ne te ardhmen per shume'
e shume gjenerata nder shekuj. Allahu
xh.sh. e ngarkoi te derguarin e tij, Ibra-
himin a.s., qe baze e ngritjes se shtepise-
Qabese te ishte monoteizmi si dhe te
mohonte nga ajo politeizmin e te behej
shtepi universale per te gjithe njerezit pa
dallim ngjyre, race dhe kombi.

Ne kontekst me kete, Allahu xh.sh.
thote:

"Perkujtoje kur e udhezuam Ibrahim-
in per ne vendin e shtepise se shenjte
(Qabese), qe te mos me beje rival ne
adhurim (politeizem), shtepine time ta
pastrosh prej politeizmit per ata qe e vi-
zitojne, qe falen dhe bejne sexhde". (el
Haxh: 26)

Thirrja boterore

Shtepia e shenjte nuk perkufizohej
vetem per Meken dhe Kurejshitet, ajo
eshte shtepia e Allahut ne token e Tij te
gjere. Per kete Allahu xh.sh. e urdheroi
Ibrahimin a.s. f i therriste te gjithe nje-
rezit per Haxhin ne dite te caktuara dhe
te njohura, qe te kembejne njerezit mire-
site, dobite ne mes njeri-tjetrit, te per-
mendin Allahun xh.sh. per dhuntite dhe
vlerat qe i ka dhene, per furnizimin e
lehte me gjera ushqimore, kafshe... etj.

Ne kete thirrje, Allahu xh.sh. i thote
Ibrahimit t'i therrase njerezit per Haxh
ne shtepine e Allahut :

"Dhe thirr nder njerez per haxhin.
Ata do te vijne tek ti ne kembe dhe hipur
(ne lloje te ndryshme udhetimi), do te
vijne nga rruget e largeta. Per te qene te
pranishem ne dobite (miresite) e tyre
dhe qe te permendin Allahun ne ato dite
te caktuara (ne shenje falenderimi) per
ate qe i ka furnizuar me kafshe. Hani pra

prej tyre (kurbane) dhe ushqeni te var-
frin e mjere". (el Haxh: 27-28)

Me shprehjen kuranore me foljen ne
urdherore me fjalen edh-dhin-thirr. nen-
kuptojme tri pika te thirrjes, ose te
shprehemi me sakte, nenkuptojme tri
komponente te nderlidhura njera me
tjetren, qe jane: el edhan, el muedhin,
el mustemiun-thirrrja, thirresi, dhe te
ftuarit (njerezit). Te shprehurit ne kete
menyre sinjalizon rendesine e obligue-
shmerise se ketij ibadeti (Haxhit), per se
Allahu xh.sh. e urdheroi te derguarin e
tij, Ibrahimin, ne menyre te prere qe te
bente thirrje haptazi per kete te vertete te
Haxhit. . . Ketu tregohet edhe pozita e la-
rte dhe e perhershme e thirrjes (apelit),
qe buron nga natyrshmeria e Haxhit, e
kjo eshte thirrja per ne shtepine e shen-
jte te Allahut xh.sh.

Per sa i perket komponentit te pare,
qe eshte el erf/ia«-thirrja, kete me per-
kushtimin me te madh e kishte kryer Ib-
rahimi a.s. si urdher nga Allahu xh.sh.
Ai i thirri njerezit per Haxh. Ketu qartazi
fjala thirrje simbolizon nje adrese, ftese
te qarte per nje adhurim mbarenjerezor e
me karakter nderkombetar, per nje shty-
lle te rendesishme te Islamit, qe eshte
HAXHI.

Per sa i perket komponentit te dyte, i
cili eshte el m«e<//im-thirresi, ky simb-
olizon Ibrahimin a. s., i cili ishte i urdhe-
ruar nga Zoti i tij te ishte ne detyren e
komunikuesit per tubimin e njerezve per
nje samit mbarenjerezor. Ai ishte vetem
ekzekutues i vendimit qe vjen nga lart.
Mirepo, Ibrahimi a.s. ne vetveten e tij
ndiente nje lloj zbrazetie ne zbatimin e
urdhereses qe kishte marre nga lart. Kjo
me se miri shprehet tek komponenti i
trete, qe jane te ftuarit (njerezit).

Ai ishte i brengosur se a do t'i per-
gjigjeshin njerezit thirrjes se tij, prandaj
tha: "O Zoti im, njerezit jane te shkaper-
derdhur ne vise te largta, e zeri im nuk u
arrin atyre. Zoti i tha: Ti thirr, e detyre
Imja eshte publikimi dhe komunikimi i
thirrjes sate. Atehere Ibrahimi a.s. u
ngjit ne kodren Ebi Kubejs dhe tha: " O
ju njerez, vertet Zotijuaj ka ndertuar nje
shtepi, e ju kryejeni haxhin" - e thirrjen
e tij e degjuan te gjithe kreret e fiseve,
bile edhe ata qe gjendeshin ne mitrat e
grave, per te cilet Allahu e dinte se do ta
kryenin Haxhin. Te gjithe iu pegjigjen
thirrjes duke thene: Lebbejke Allahume
lebejk-te pergjigjemi, o Zoti im te per-
gjigjemi.'

30

dituria islame / 208-209

\ss&H-4»$to

yl^vJaiSW^itii

Per besimtaret qe do ta kryejne Ha-
xhin, Allahu xh.sh. ka vendosur disa
shenja dhe synime qe fshihen ne haxhin
e tyre.

Synimi i pare: Haxhinjte prezentojne
ne dobite dhe miresite e Haxhit. Ata jane
te' pranishem ne nje samit te madh me
karakter boteror.

Ne kete samit te madh boteror, ai, ha-
xhiu takon myslimane te ngjyrave dhe
gjuheve te ndryshme, te ardhur nga viset
e largta. Secili i gezuar pyet vetveten: A
eshte e mundur qe une te gjendem ne ke-
te kongres madheshtor, ku edhe kodrat
duke jehuar i kthejne zerat e haxhinjve:
"lebbejke allahume lebejke, lebbejke
la sherike leke lebbejke. Innel hamde
ven-niamete leke vel mulk la sherike
lek". "7e pergjigjemi, o Zotiyne, pergji-
gje pas pergjigjesh, te pergjigjemi se
nuk ke rival, vertet falenderimi, begatia,
(pasuria) jane per Ty, e Ti nuk ke rival. "

Haxhinjte jeten e tyre e lene prapa
atyre zerave te jehueshem, prapa shpina-
ve te tyre, atyre u mjaftonte fati qe gje-
ndeshin ne token me te bekuar, ne
shtepine me te respektuar, ne rrotullimin
me te mrekullueshem (tavafm) perreth
shtepise se shenjte, ne vendin me te sig-
urt te paqes.

Ne kete kontest Allahu xh.sh. thote:

"Me te vertete shtepia e pare per adh-
urim dhe lutje per njerezit eshte ne Beka
(Meke) perplot bekime, miresi, dhe udh-
ezuese per mbare njerezimin. Ne te ka
shenja te qarta, vendqendrimi i Ibrahim-
it, kushdo qe hyn ne te (Meke), eshte i
sigurt..." (Ali-Imran: 96-97)

Siguria krijon kushte per kete kongr-
es te madh, jeta nuk njeh nje gje te tille
e as bota asnjehere nuk deshmoi nje qy-
teterim te tille, si ne pasterti, ne bamire-
si, ne kenaqesi dhe respekt. Ketu zemrat
pastrohen si asnjehere me pare, shpirtrat
lidhen njeri me tjetrin, hapen rruget e
bashkepunimit, miresise, devotshmeri-
se, kembehen begati materiale dhe
kulturore ne driten e Islamit. Ketu per-
jashtohen ecurite negative, mohohet
egoizmi. Njeriu e sheh se nuk mjafton
jeta ne vetmi, duhet te jemi te organizuar
si shoqeri ne institucione, e kjo arrihet
duke i mposhtur intrigat e shejtanit, me-
ndjemadhesine, mbizoterimin mbi tjet-
rin; sado qe te ngrihemi ne aspektin e je-
tes, pozites, pushtetit, - nuk duhet harru-
ar se jemi krijesa si te tjeret, te krijuar

prej ujit e dheut. Etniteti dhe identiteti
nuk luajne rol pa vepra te mira, qe buroj-
ne nga shpirtedeliresia dhe zemergje-
resia.

Synimi i dyte: Gjuha mendja, zemra
vazhdimisht e kujtojne Allahun xh.sh..
Kujtojne madheshtine, veprat e medha
te Krijuesit, nder to edhe kete tubim ma-
dheshtor, i cili eshte veper e Allahut
xh.sh. ne siperfaqen tokesore. Haxhinjte
mahniten deri ne piedestalin shpirteror
per vullnetin e gjuhes dhe zemres, qe ja-
ne ne levizje panderprer, ato ndiejne nje
afersi te vecante tek Krijuesi i tyre dhe
nje clodhje te madhe fizike e shpirterore.

Synimi i trete: Ky manifestohet pasi
te zhveshim ihramin. Haxhinjve iu lejo-
hen ndalesat qe kishin me perpara, e kjo
perputhet me Fjalen e Allahut xh.sh.:

"Pastaj le te heqin papastertine e ty-
re.", (el Haxh: 23)

Fjala et-tefeth, d.m.th. 'mbeturine,
papasterti'. 2 ngase haxhiu ne ate kohe
eshte i pluhurosur, i pakrehur, i paparfu-
mosur. Kur te kryejne obligimin e Ha-
xhit, ata zhveshin ihramet, rruajne
koken, presin thonjte, pastrojne trupin,
parfumosen dhe veshin teshat e zakon-
shme, keshtu qe, me keto veprime men-
janojne papastertite dhe vazhdojne jeten
e tyre normale.

Synimi i katert: Synimi per realizimin
e premtimeve. Allahu xh.sh. thote:

"Le t'i zbatojne premtimet e veta"
(Haxh: 29), per ato qe kishin premtuar
nga veprat e mira para dhe gjate diteve
te Haxhit. Q'kane premtuar prej therjeve
te kurbanit, dhenies se lemoshes, sada-
kase, per hir te pamjes se Qabese, vizitat
ne vendet qe kane peshe ne historine
islame, etj.

Po dhe prej premtimeve te tjera qe
nderlidhen me jeten e perditshme, qe
jane prej te drejtave njerezore e qe ndi-
kojne ne zhvillimin e marredhenieve re-
ciproke te njeri-tjetrit. Keto veprime
eshte me se miri te zbatohen ne vendet e
shenjta, aty ku gjendet haxhiu.

Synimi i peste: Nje synim mjaft me
rendesi dhe peshe te madhe per haxhiun
ne obligimet e Haxhit, eshte tavafi.
Allahu xh.sh. thote:

"Dhe le te sillen rreth shtepise se la-
shte". (Haxh:29) Pra, le ta kryejne tava-
fm. Ketu behet fjale per tavafm qe eshte
farz, i cili vjen pas qendrimit ne Arafat.
Urdhri ne kete ajet per tavafm vjen sipas
radhes (et-tertib), pas therjes se kurbane-

ve, qe nenkupton tavaful ifada-t&vafin
farz pas zbritjes nga Arafati. Me kete
tavaf perfundojne edhe detyrimet e Ha-
xhit, dhe mbetet edhe tavafi lamtumi-
res, 3 i cili eshte si ndarje e fundit nga
Qabeja, sepse pas tij haxhiu nis udhe-
timin per t'u kthyer ne gjirin familjar.

Thirrja per haxhin lamtumires

Pas obligueshmerise se Haxhit ne vi-
tin e dhjete te hixhretit, i cili quhet edhe
Haxhi islam, i Derguari s.a.v.s. i beri thi-
rrje mases islame se ai do ta kryente ha-
xhin ne shtepine e shenjte te Allahut
xh.sh. ne Meke. Ky ishte apeli i pare i
Pejgamberit s.a.v.s. per Haxh.

Kete e tregon me se miri shoku i Pej-
gamberit s.a.v.s., Xhabir ibn Abdilah, i
cili thote: "Nje numer i madh i njerezve
kishin ardhur ne Medine nga vise te
ndryshme, qe te gjithe deshironin t'i ba-
shkoheshin Pejgamberit s.a.v.s. e te vep-
ronin ashtu sic vepronte Ai s.a.v.s. Keta
kishin per qellim qe t'i kryenin me sak-
tesi shtyllat dhe obligimet e Haxhit, pa
risi dhe devijime, ashtu sic eshte e ver-
tete se duhet kryer". Xhabiri r.a. thote:
"Drejtova shikimin tek Pejgamberi
s.a.v.s., pashe turmen e kaloresve dhe
kembesoreve qe, si nga ana e djathte
edhe nga e majta edhe nga prapa, ishin
ne numer te njejte ..."■*

Ne baze te transmetimeve, numri i
haxhinjve ate vit arrinte njeqind mije e
me teper. Te gjithe ishin te flakte qe
takoheshin, tuboheshin me Pejgamberin
s.a.v.s. Per te marre ne menyre te drejt-
perdrejte obligimet nga Ai. Deshironin
te perfitonin sa me shume nga veprat
dhe theniet e tij s.a.v.s. Ne anen tjeter, i
Derguari s.a.v.s. ishte i urdheruar ne mi-
sionin e tij qe t'u printe haxhinjve dhe te
takohej me ta, per t'u percjelle mesazhin
e Zotit me fjale permbledhese me do-
methenie te gjere, qe permbanin porosi,
keshilla, fondamente te qarta dhe te ver-
teta. Pejgamberi s.a.v.s. ata haxhinj i shi-
hte si misionaret dhe trashegimtaret me
te mire te fjales se tij prej gjeneratave qe
do te vinin pas tyre nder shekuj, deri ne
diten e Kiametit.

Pejgamberi s.a.v.s. Hidhte shikimin e
tij vazhdimisht ne fytyrat e tyre te ndrit-
shme, nje shikim per ardhmerine e
shume gjeneratave te ardhshme. Ai ke-
sodore shihte se si Bota Islame do te jete
e madhe, do te mbushej toka me besim-
tare ne lindje e perendim, ne veri dhe
jug. Panderprere e falenderonte Allahun
xh.sh. qe i mundesoi te permbushte dhe
te kryente misionin e tij te shenjte. Ne
Kuran thuhet:

"Kur erdhi ndihma e Allahut dhe cli-
rimi (ngadhenjimi) dhe i pe njerezit qe
po hynin turma-turma ne fene e Allahut.

dituria islame / 208-209

31

Ti, pra, larteso lavdite dhe falenderimet
e Zotit tend dhe kerko faljen e Tij. Ai
vertet pranon shume pendim dhe fal
shume." (En-naser: 1-3)

Thirrja ne tevhid dhe haxh

Diten e shtune, dita e njezetepeste e
muajit Dhul ka'de, Pejgamberi s.a.v.s.,
se bashku me ate turme te madhe ha-
xhinjsh, doli nga Medina dhe arriti ne
vendin Dhul Hulejfe (vend ku medinasit
veshin petkun e ihramit dhe nisen per
Haxh). Aty e kaloi naten. Ne mengjes u
pastrua per ihram, u parfumos, e leu ko-
ken e tij dhe fali dy rekate namaz. Pastaj
hipi ne devene e tij, duke thirrur per tev-
hid dhe haxh: Lebbejke Allahume leb-
bejke, lebbejke la sherike leke lebbejk,
innel hamde ven-niamete leke vel mulk,
la sherike lek. (Te pergjigjemi, o Zoti
yne, pergjigje pas pergjigjeje. Te pergji-
gjemi, Ty Qe nuk ke rival, vertet falende-
rimi, begatia dhe pasuria jane per Ty,
Qe nuk ke rival. 5

Apeli, thirrja e dyte, Lebbejke: Te
pergjigjemi - d.m.th. do te qendrojme ne
nenshtrimin Tend me nje qendrim te pa-
luhatshem, do te pergjigjemi me pergji-
gje te plote duke u orientuar tek Urdhri
Yt, o Allah... Per secilin qe ia mesyn
Haxhit, hyrja ne Haxh fillon me thirrjen
e njohur, qe eshte ngritja e zerit me telbi-
je - pergjigje per ftesen e Allahut. Nje-
heresh kjo eshte edhe thirrja per te hyre
ne ihram..., kjo pergjigje eshte thirrje
individuale dhe kolektive, e shoqeruar
me perkushtim ndaj Urdhrit te Allahut.

Apeli, thirrrja per Haxh, nenkupton
nxitje ne perkushtimin dhe te permbajtu-
rit ndaj asaj per se na ka informuar i
Derguari s.a.v.s. me praktiken e tij ne
Haxhin dhe obligimet e tij. Thirrja e tij
ne tevhid nenkupton te kundershtuarit e
tradites paraislame ne thirrjet e tyre per-
plote shirk (politeizem). 6

Allahu xh.sh. nuk ka nevoje per ngrit-
jen e zerave te myslimaneve ne telbije-
pergjigjen e tyre. Ai degjon gjith9ka, ze-
rin e ulet dhe te lartin, por thirrja ne ate
forme ka per burim natyrshmerine e Ha-
xhit thirres (publik). Me kete forme thi-
rrjeje, haxhiu permbledh-bashkon ne
mes nijetit te paster ne formen e fshehte

dhe thirrjes, qe eshte forma e jashtme.
Te shprehurit shpirterisht ne kete forme
te pershtatshme ne mediet e sotme bash-
kekohore konsiderohet shtylle e rendesi-
shme per f u realizuar me sukses nje
obligim.

Thirrja (informimi) dhe mjeti
informativ thirres

Pasqyren e Haxhit lamtumires me se
miri na e pershkruan Xhabiri r.a., i cili
tregon per masen e madhe te njerezve qe
iu bashkuan Pejgamberit s.a.v.s. ne vitin
e dhjete, me qellim qe te mesonin sa me
shume per fene e Allahut, duke filluar
nga namazi, agjerimi, zekati, deri tek ce-
shtjet jetesore, si nga adhurimi, shitbler-
ja, ekonomia, jurisprudenca, gjykata e,
me se fundi, kishte mbetur shtylla e pe-
ste e Islamit, qe eshte Haxhi.

Traditat dhe simbolet e xhahiletit
ishin zevendesuar me traditen e paster
islame. Fishkellimat, brohoritjet, duar-
trokitjet, te zhveshurit, shtyrjet, grumbu-
llimet e palejueshme te te rinjve - ishin
zevendesuar me norma dhe rregulla te
pastra te Haxhit. Por, cila eshte rruga e
komunikimit? Ska dyshim se i Derguari
s.a.v.s. mesazhin e Zotit te boteve e
komunikonte... permes beses, zotimit,
marreveshjes kuvenduese e ligjore, te
percjelle ne hytben (ligjeraten) historike
lamtumirese, qe permban porosi, keshil-
la, fondamente islame dedikuar turmes
se madhe te njerezve me ndermjetesimin
e disa personave qe dalloheshin per nga
fuqia e zerit komunikues, te cilet perpi-
qeshin panderprere qe 9do fjale te bartej
prej burimit - gojes se Pejgamberit
s.a.v.s. deri tek ndegjuesi-turma.

Xherir bin Abdullah mbante qetesine
nder njerez, ndersa Rebia bin Umejje u
komunikonte njerezve fjalet e te Dergu-
arit s.a.v.s. duke ia perseritur turmes se i
Derguari s.a.v.s. po e thoshte kete e
kete. 7

Thirrja (informimi)
dhe komunikimi

I Derguari s.a.v.s. ne kete komunika-
te, per mbeshtetje kishte mjetet natyrore
te fjalimit (komunikates), si: Thirrjen,
fjaline urdherore (imperativin), pjesezat
perforcuese, pjesezat qe terheqin veme-
ndjen, pjesezat hyrese te fjalive, ngase
keto perbenin metoden me te pershtatsh-
me te komunikimit perplot retorike. Me
keto mjete kishte per qellim te arrinte
synimin per se e mbante ligjeraten, e cila
perfshinte komunikaten, qe permbante
njohje te ceshtjeve te ndryshme, dispozi-
ta, ndalesa, urdheresa. Me kete metode,
turma e njerezve e kapte shume lehte
fjalimin historik. Pejgamberi s.a.v.s.

nganjehere i drejtohej mases: "O ju njer-
ez"...; nje here tjeter thoshte: "Degjoni
fjalen time"; nganjehere thoshte: "A nuk
jua komunikova?"... pjesezat: a nuk
(eld) ketu jane perdorur per t'ia terhequr
vemendjen degjuesit se 9'do te pasonte
pas atyre fjaleve. Pastaj perdori pjesezen
pyetese (hel) A? ... qe kerkonte vertete-
si te fjaleve. Si duket, Pejgamberi
s.a.v.s., permes ketyre fjaleve, tregonte
se misioni i Tij ne Toke, po perfundonte.
Kete e verteton perseritja e fjales se tij:
"me te vertete, une nuk e di se a do te
takohemi me ju pas ketij viti tim.

Komunikata dhe vertetesia

Pejgamberi s.a.v.s., ne hytben e tij hi-
storike, jo rralle u drejtohej me pjesezen
pyetese, qe kishte per qellim vertetesine
dhe saktesine e te degjuarit te fjaleve.
Me pjesezen e pare pyetese: Hel: A, alu-
donte sasine e fjaleve te kuptuara, sa
ishin te kuptueshme ato fjale, ndersa me
pjesezen e dyte pyetese synonte shpjegi-
min dhe shtjellimin e fjaleve qe i thoshte
me heret. Ai thoshte: A e dini se cila dite
eshte kjo? Ata thoshin: Allahu dhe i der-
guari i tij me se miri e dine!! Nje pyetje
e tille i shtynte ata te dyshonin ne te kup-
tuarit e tyre. Ata supozonin se edhe ne
kete pyetje (cila dite) fshihej ndonje
emer tjeter qe ata nuk e dinin (f.v. per di-
ten). Ata mendonin se ajo dite kishte
edhe ndonje emer tjeter te ri, qe vinte
nga Islami e qe nuk ishte i njohur ne eta-
pen e injorances. Madje edhe vete trans-
metuesi i hadithit (Ebu Bekrete) ne shp-
jegimin e tij thoshte: Ata mendonin se
Ai s.a.v.s. do ta quante kete dite me ndo-
nje emer tjeter!! E kur u thuhej: A nuk
eshte dita e haxhit te madh, ata pernjehe-
re thoshin: po, si jo.

Nga keto qe u thane, pame se si Isla-
mi ne thirrjen per Haxh ka perdorur me-
todat me te persosura qe perdorin sot
mediet bashkekohore dhe te komuniki-
mit masiv, si baze per te realizuar me
sukses aspiratat e tyre duke filluar nga
burimi informativ, permes mjetit komu-
nikues, deri tek synimi, qe eshte arritja e
lajmit ne vendin per ku eshte dedikuar.

Fusnotat:

1. Shenon iben xherir dhe ibn el xhevzij fi zadil
mesir, veil: 5, fq: 423.

2. Lisanul areb, veil: 2, fq: 37-38. Bot. II, Bejrut,
1997.

3. Zadul mesir, li ibni xhevzij, veil: 5, fq: 427

4. Ebu Davud veil: 2, fq: 458, nr: 1905. Bot. i pare,
Siri 1970.

5. Sahih Muslim bi sherh en-Nevevij, veil: 8, fq:
88.

6. Po aty: 8, fq: 174.

7. Sire Ibn Hisham, veil: 4, fq: 86.

32

dituria islame / 208-209

Ne vigjilie te Haxhit

Historiku i Qabese

Ndertesa e kubese, qe njihet
me emrin Qabe (ka'bah), per
nga lartesia nuk mund te jete
rivale me rrokaqiejt, ose per
nga gjeresia shtepite e medha, - por ndi-
kimi i saj ne histori dhe tek qeniet njere-
zore eshte' i pakrahasueshem.

Qabeja eshte dertesa te cilen njerezit
e kane perpara fytyres pese here ne dite
gjate namazit. Kjo behet qe prej kohes
se profetit Muhammed a.s. para me shu-
me se 1400 vjetesh.

Permasat e Qabese

Gjatesia e Qabese eshte 39 pellembe
dhe gjatesia totale arrin ne 627 metra
katrore. Dhoma e brendshme e Qabese
eshte 13x9 metra. Muret e Qabese jane
te trasha nje meter. Kati i brendshem
eshte 2.2 metra i larte se vendi ku njere-
zit e bejne tavafin. Tavani dhe kulmi ja-
ne dy nivele te bera nga druri. Ato ishin
rindertuar nga dru tik, dhe ishin bere me
celik te pandryshkshem. Te gjitha muret
jane te ndertuara me gure. Guret nga
brenda jane te pagdhendur, kurse te tje-
ret nga jashte jane te gdhendur.

Kjo ndertese e vogel ishte ndertuar
dhe rindertuar nga profetet: Adem, Ibra-
him, Ismail dhe Muhammed (paqja dhe
meshira e Zotit qofshin mbi ta). Asnje
ndertese tjeter nuk e ka vleren qe ka ajo
(Qabeja).

Emertimet e tjera te Qabese

Ne te vertete, Qabe ne arabisht do te
thote 'nje vend i larte me nje respekt dhe
prestigj te madh'. Fjala Qabe rrjedh nga
nje fjale qe ka kuptimin e kubese. Disa
nga emertimet e tjera jane: Bejt ul Atek,
qe, ne perputhje me nje thenie, do te tho-
te hershmeri dhe lashtesi. Ne perputhje
me nje kuptim te dyte ajo do te thote
pavaresi dhe clirim. Te dy kuptimet mu-
nd te perdoren.

Historiku i Qabese

Studiuesit dhe historianet thone qe
Qabeja ka qene e rikonstruktuar pese de-
ri dymbedhjete here. Konstruksioni i pa-
re i Qabese ishte bere nga profeti Adem
(a. s), per se ne Kuran thuhet qe kjo ishte
shtepia e pare qe ishte ngritur per ta

adhuruar njerezit Allahun xh.sh. Pas tij,
Qabene e rindertuan profetet Ibrahim
dhe Ismail a.s.

Permasat e fondamentit te Qabese se
Ibrahimit a.s. ishin:

Muri lindor ishte 48 pellembe - ana e
Hatemit ishte 33 pellembe, ana ne mes
te Gurit te zi dhe kendit Jemeni ishte 30
pellembe, ana perendimore ishte 46 pel-
lembe.

Qe prej asaj kohe pati edhe disa riko-
nstruktime para kohes se profetit Muha-
mmed a. s.

Profeti Muhammed a.s. kishte marre
pjese ne nje nga rindertimet e Qabese
para se t'i vinte Shpallja per profet nga
Allahu xh. sh.

Guri i zi

Ka disa te dhena ku behet fjale per
faktin se cili kishte nderin per ta vendo-
sur Gurin e zi ne vendin e tij. Per kete
ceshtje kishte shperthyer lufta kur Ebu
Umejja, njeriu me i vjeter i Mekes, pro-
pozoi qe njeriu i pare qe do te hynte ne
porten e xhamise ne mengjesin vijues,
do te vendoste se kush do ta vinte Gurin
e zi. Ai njeri qe Profeti. "Ky eshte nje
njeri i besueshem (Al-Amin)", ata kend-
uan nje refren. "Ky eshte Muhammedi".
Ai erdhi tek ata dhe e pyeten nese do te
pranonte ta vinte Gurin e zi, dhe ai pra-
noi.

Rindertimi pas kohes

se Profetit a.s., nga

Abdullah ibn az-Zubejr

Armata siriane shkaterroi Qabene ne
muajin Muharrem 64 (data e hixhrit)
dhe para Haxhit tjeter, Abdullah ibn az-
Zubejr e rikonstruktoi ate ne teresi.

Ai deshiroi qe Qabene ta bente ashtu
sikur pati deshiruar edhe Profeti Muha-
mmed a.s., mbi themelin qe kishte bere
Profeti Ibrahim.

Ai kishte thene: "E kam degjuar nje
shok te Pejgamberit qe kishte thene:
"Nese populli juaj nuk do te kishte bra-
ktisur injorancen, dhe nese une do te
kisha kushte te mjaftueshme per rinder-

dituria islame / 208-209

33

i

i

-w-

',.■■

i*** - >

. si "'

timin e saj, une do te deshiroja t'i shtoja
pese kube nga Hixhri, gjithashtu, do t'i
beja dy dyer; nje per te hyre brenda nje-
rezit dhe nje tjeter per te dale".

Ibn Zubejri tha: "Sot, une mund ta bej
ate dhe nuk kam frike nga njerezit".

Ibn Zubejri e ndertoi Qabene mbi the-
melin e Qabese se Ibrahimit a.s. Ai ve-
ndosi tri shtylla me nje lloj druri qe
permban arome te mire, i cili tradicio-
nalisht digjet dhe leshon arome te mire
jashte ne tere Arabine.

Ne kete konstruksion ai vendosi dy
dyer. Nje te kthyer nga lindja dhe tjetren
te kthyer nga perendimi, ashtu sic kishte
deshiruar Profeti a.s., por qe nuk arriti ta
realizonte.

Ai ndertoi Qabenee mbi fondamentin
e asaj qe kishte ndertuar Ibrahimi a.s., qe
do te thote se kishte perfshire edhe hape-
siren e hatemit. Hatemi eshte hapesira
afer Qabese, e mbyllur nga nje mur i ulet
gjysmeharkor.

Abdullah Ibn Zubejri gjithashtu beri
disa shtojca dhe modifikime:

- Vendosi nje dritare te vogel te mbyllur

ne kulm te Qabese, per te bere drite.

- Levizi deren e Qabese dhe shtoi nje

dere tjeter.

- Shtoi nente kube ne lartesi te Qabese,

per t'u bere 20 kube te larta.

- Zvogeloi ne tri shtyllat perbrenda shte-

pise, sepse me perpara ishin 5, te cilat
i kishin ndertuar Kurejshitet.

Rindertimi gjate kohes se
Abdul Malik bin Marvanit

Me 74 hixhr (ose ne vitin 693 te kale-
ndarit gregorian), El Haxhaxh bin Jusuf
el-Takafi, i njohur si tiran i asaj kohe, i
pranuar nga Umejd Abdul Malik bin
Marvani, rrenoi gjithfka kishte shtuar
Ibn az Zubejri. Disa nga ndryshimet qe
beri ky, ishin:

- i dha nje pamje te re, qe e ka edhe sot

- nxori jashte Hatemin

- levizi shkallet qe ishin prej druri, te ci-

lat Zubejri i pati vendosur brenda Qa-
bese.

Rindertimet gjate kohes
se sulltanit Murad Kan

Ne vitin 1039 hixhr, nga te reshurat e
medha, vershimet dhe breshri, dy nga
muret e Qabese u rrezuan. Uji qe kishte
depertuar brenda Qabese, kishte zene
gjysmen e siperfaqes, keshtu qe, me 20
te muajit Shaban 1039, dite e enjte, muri
lindor dhe perendimor qene rrezuar. Kur
me 21 te muajit Shaban u terhoqen ver-
shimet, filloi pastrimi i saj . Kater shtyll-

at e ngritura nga ibn Zubejri u ngriten
perseri dhe filloi rindertimi me 26 te
muajit Ramazan (9 maj, 1039). Themel-
et e mureve, pervec te atij afer Gurit te
zi, ishin shkaterruar. Me daten 2 Dhulhi-
xhe 1040 (2 qershor 1631) filluan riko-
nstruktimet nen drejtimin e kalifit
osman Murad Kan. Nga pika e Gurit te
zi e me poshte, bene po rindertimet qe
ishin bere nga Abdullah ibn Zubejri.

^fare mund te shohim
brenda ne Qabe?

Dr. Muzamil Sidik eshte kryetar i
Shoqates Islamike per Ameriken Veriore
(ISNA). Ai e ka vizituar brenda Qabene
ne tetor te vitit 1998. Ne nje interviste
me Sound Vision, ai e pershkroi Qabene
ne kete menyre:

"Brenda gjenden dy shtylla (te tjeret
thone tri), eshte nje tavoline ne te cilen
jane te vendosur parfume - ka dy fenere
qe bejne drite nga tavani, hapesira eshte
e akomoduar per 50 persona, brenda nuk
ka drita elektrike, muret dhe dyshemeja
jane nga mermeri. Brenda nuk ka drita-
re, eshte vetem nje dere, muret brenda
Qabese jane te mbuluara me perde te
shkruara".

Kibla

Kibla eshte nje fjale arabe nga i drej-
tojne myslimanet fytyrat e tyre gjate fal-
jes se namazit. Me perpara kjo behej me
fytyre te drejtuar nga Jerusalemi (qe thi-
rret edhe si kibla e pare e dy kiblave).
Ne vitin 624, kur Muhammedi s.a.v.s.
migroi ne Medine, kibla kishte nderruar
piken, mori drejtimin e Qabese, dhe aty
mbeti pergjithmone.

Kibla, nga cilado pike e references se
Tokes eshte drejt ne Qabe. Ne praktiken
religjioze islame, lutesit duhet te drejto-
hen me fytyre nga Qabeja. Por duhet te
theksohet qe lutesit nuk bejne adhurim
per Qabene ose permbajtjen e saj, sikur-
se krishteret adhurojne kishen ose kryq-
in, Qabeja eshte nje pike kryesore per
lutesit. Lokacioni i Qabese ndodhet ne
gjatesine e gjeresine gjeografike: 210
25' 24" ne veri dhe 390 49' 24" ne lind-
je. Muslimanet i drejtojne fytyrat e tyre
nga muret e Qabese gjate kryerjes se ri-
tualit te namazit.

Permbledhje nga disa autore
muslimane boterore

Pergatiti:
Atullah Rexhepi

34

dituria islame / 208-209

Fetva bashkekohore

A lejohet zevendesimi per Haxh?

Dr. Jusuf El-Kardavi

Data e publikimit: E diel, 25 nentor 2007
Web-site: www.qaradavi.net ; 12 1.1 1.2007

Pyetja: Qfare eshte qendrimi i Sheriatit islamik per personin
te cilit i kane vdekur prinderit e tij dhe nuk e kane kryer
Haxhin, a lejohet qe Haxhin per ta ta kryeje dikush tjeter,
apo nuk lejohet?

P'ergjigjja: (Pyetjeve u pergjigjet Dr. Jusuf el-Kardavi,
Kryetar i Liges Boterore Islame):

Falenderimi qofte per Allahun, ndersa salavatet dhe
selamet qofshin mbi te Derguarin e Allahut, mbi familjen
e tij, shoket e tij dhe mbi ata qe e pasojne.

Esenca e adhurimeve (ibadeteve) - sidomos e adhurime-
ve fizike/trupore - eshte qe njeriu vete t'i kryeje ato. E ne-
se nuk i kryen vete personalisht, atehere mund t'i kryejne
pas tij femijet e tij. Sepse Pejgamberi s.a.v.s. ka thene:
"Femijet tuaj jane nga fitimi juaj". Femija i prindit eshte
pjese e tij, ai eshte pjese e vepres se tij, dhe konsiderohet
vazhdimi i tij edhe pas vdekjes se tij, sic theksohet ne ha-
dith: "Nese vdes biri Ademit (njeriu), do t'i nderpriten ve-
prat e tij, pervec ne tri raste: nese ka lene pas vetes nje
veper bamiresie (sadaka) te vazhdueshme, nese ka lene nje
dituri nga e cila perfitojne te tjeret, dhe nese ka lene nje
femije te mire, i cili lutet per te".

Pra, femija i mire eshte vazhdimi i prindit te tij dhe vazh-
dimesi e ekzistences se tij. Se kendejmi, u lejohet femijeve te
tij qe ta kryejne Haxhin ne vend te prindit te tyre. E nese nuk
e kryejne vete, ata kane mundesi te autorizojne dike tjeter qe

\ iiilii.ni*£ii. na ib .u.'.i.mV^iu, . , mm:* b k

ta kryeje Hahxhin ne vend te tyre. E kishte pyetur nje grua
Pejgamberin s.a.v.s. per babane e saj, per te cilin Haxhi ishte
bere i obliguar ne pleqeri, kur as nuk ishte ne gjendje te udhe-
tonte, pastaj kishte vdekur, pa e kryer Haxhin. A ta kryente ajo
Haxhin per te? Tha: "Po, kryeje Haxhin per te". Edhe nje grua
tjeter - sic theksohet ne hadithin e Ibni Abbasit - e kishte
pyetur Pejgamberin s.a.v.s.: "A te kryente Haxhin per nenen e
saj, e cila ishte zotuar se do ta kryente Haxhin, por nderkohe
kishte vdekur pa e kryer? Thote: "Kryeje Haxhin per te, si do
te ishte po te kishte ajo ndonje borxh, a do t 'iapaguaje? " Tha:
Po. Tha (Pejgamberi s.a.v.s.): Atehere kryeje, Allahu meriton
me teper qe t'i paguhet". Kurse, sipas nje transmetimi tjeter,
"Borxhi i Allahut eshte me prioritet ne pagese".

Sikur qe femija mund t'ia paguaje prindit te vet borxhin, ai
po ashtu mund ta beje kete edhe ne feshtjet shpirterore dhe ne
ceshtjet e adhurimit. Keshtu, e bija a i biri mund ta kryeje Ha-
xhin per prindin e vet, ose se paku mund te autorizoje dike qe
ta beje kete. Haxhin duhet ta kryeje duke filluar nga vendi (qy-
teti) i tij, perkatesisht nga vendi prej nga e ka pasur obligim ta
kryente Haxhin i ndjeri. P.sh., nese ka qene nga Katari, kur ta
autorizoje dike, ai duhet te shkoje nga Katari, e jo nga ndonje
vend tjeter; ose nese ka qene nga Siria, ai duhet te shkoje ne
Haxh duke u nisur nga Siria, dhe keshtu me tutje... Perjashti-
misht, nese nuk i mjaftojne mjetet fmanciare te vdekurit - nese
ka pasur ndermend ta kryeje Haxhin me mjetet e tij - atehere,
prej nga ka mundesi te plotesohen mjetet per kete obligim.

Ne rast se femija e dergon te autorizuarin per Haxhin e pri-
ndit me mjetet e tij fmanciare, atehere ai e ben kete prej cilit
vend te kete mundesi materiale.

Kush shkon ne Haxh per tjeterkend, ai e ka kusht qe se pari
ta kete kryer Haxhin per vete.

Nga gjuha arabe

perktheu dhe pershtati:

Miftar Ajdini

Burimi: http://www.qaradawi.net

dituria islame / 208-209

35

Ne vigjilie te Haxhit

Kurbani

Rrustem Spahiu

Kurbani eshte bere obligim ne
vitin e pare hixhri, sikurse
edhe zekati, sadakatul fitri
dhe dy bajramet, dhe ky eshte
bazuar ne Kuran, Synet dhe ixhma.
Kurani flet per kurbanin ne menyre te
pergjithesuar. Ai nuk thellohet ne detaje,
aty vetem thuhet: "andaj, falu dhe prit
kurban per hir te Zotit tend", gjegjesisht
fale namazin e bajramit dhe prit kurban.

Obligime te tjera, qe kane te bejne me
kurbanin, si p.sh.: kush eshte i obliguar
te prese kurban e kush jo, cila kafshe
mund te pritet kurban e cila jo, si pritet
kurbani e c'te behet me lekuren e kur-
banit, si ndahet mishi i kurbanit etj., i ka
sqaruar Pejgamberi a.s. me hadith.

Pejgamberi, ne raport me Kuranin,
paraqitet si sqarues i urdhrit kuranor.
Detyra e Pejgamberit eshte qe te sqaroje
disa gjera me pak te qarta ne Kuran: "Ne
ty ta zbritem Kuranin qe t'u shpjegosh
njerezve ate qe u eshte shpallur atyre. . ."
(En-Nahl 44), e qe ta sqaroje te verteten
kur njerezit te shperndahen "ne nuk ta
shpallem per tjeter Kuranin, vetem qe
t'u sqarosh atyre ate per se u percane"
(En-Nahl 64).

Kurani, me tutje ve ne pah se duhet te
respektohet patjeter vendimi i Pejga-
mberit a.s. Allahu ia ka derguar Pejgam-
berit Kuranin si urtesi, qe t'u mesoje
njerezve normat fetare: "Eshte e vertete
se Allahu u dha dhurate te madhe besi-
mtareve, kur nder ta, nga mesi i tyre, de-
rgoi te derguar, qe atyre t'ua lexoje
Shpalljen e tij, t'i pastroje ata, t'ua me-
soje Kuranin dhe Sheriatin, edhe pse ata
me pare ishin krejtesisht te humbur".
(Ali-Imran 164).

Ne kete ajet urtesia permendet si
synet i Pejgamberit, sipas mendimit te
shumices prej dijetareve. Kurani na ur-
dheron qe ta falim namazin, por nuk
sqaron se si te falet, ai permend disa ku-
shte te namazit, si p.sh. abdestin ne sur-
en (El-Maide 6), veshmbathjen ne suren
El-Araf 31, kthyerjen nga Kibla (El-
Bekare 144), kohen e namazit (El-Rrum
17 e 18). Mirepo, te gjitha normat e tje-
ra, si p.sh. sa kohe te namazit jane, sa
rekate, koha e kryerjes se namazit, na-
mazet e kaluara, c'e prish namazin etj.,
jane te sqaruara ne synet.

Kurani na urdheron gjithashtu qe ta
agjerojme muajin e Ramazanit. Mirepo,
c'e prish agjerimin, 9fare i lejohet agje-
ruesit e ffare jo etj., e sqaron syneti.

I V

■*£■

Njesoj eshte edhe lidhur me Kurban-
in. Kurani urdheron qe t'i falemi Allahut
dhe te presim kurban, por nuk eshte sqa-
ruar se si dhe ne 9 'menyre duhet bere
kjo. Detajet qe flasin per prerjen e kur-
banit, i gjejme ne synetin e Pejgamberit.
Ka disa lloje te kurbaneve, per te cilat do
te flasim ketu ve9 e ve9, si: Kurbani i de-
tyrueshem, Kurbani ndeshkues, Kurbani
premtues dhe ai vullnetar.

Kurbani i detyrueshem

Kurbani i detyrueshem (Ud-Hijjetun
vaxhibetun) eshte kurbani qe pritet ne
kohen e Bajramit .

Sipas medh'hebit Hanefi, 9do mysli-
man e myslimane qe posedon pasuri, ne
shume te nje nisabit (91g ar ose 64 lg
argjend), detyrohet te prese kurban. Ky
detyrim vlen per besimtarin qe eshte ne
shtepi te vet e jo per mysafirin, udheta-
rin, gje qe kuptohet nga ajeti, ne te cilin
thuhet: " Fe Salli Li rabbike ven-har",
dhe hadithin, ne te cilin Pejgamberi a.s.
thote: "Men vexhede seaten ve lem ju-
dahhi fe la jakerebenne musa lana" (ai
qe ka mundesi te prese kurban dhe nuk
pret, te mos i afrohet vendit ku falet na-
mazi i Bajramit).

Ata qe e konsiderjone kurbanin vax-
hib, gjithashtu i referohen edhe hadithit,
ne te cilin Pejgamberi a.s. urdheron nje
ashab, i cli e kishte prere kurbanin para
namazit te Bajramit, qe ne vend te tij, te

priste nje tjeter; kjo e sqaron se kurbani
eshte vaxhib, sepse, ne te kunderten, Pe-
jgamberi nuk do ta kishte urdheruar as-
habin te priste nje kurban tjeter pas
namazit te Bajramit. Ne kete feste, pas
namazit te kurban Bajramit, pritet kur-
bani. Kush vepron keshtu, vepron sipas
Synetit tim, e kush e pret kurbanin para
namazit te Bajramit, kjo eshte prerje e
zakonshme. Ky nuk eshte ibadet. Atehe-
re u ngrit Ebu Burda B.Nijar, i cili e
kishte prere kurbanin para namazit, e tha

- O Pejgamber i Zotit, une kam edhe nje
dele tjeter.

Prite ne emer te kurbanit

Sipas medh'hebeve te tjera (shafi,
maliki dhe hambeli), kurbani eshte syn-
et. Baze per kete eshte hadithi qe
transmeton Ibni Selema, ne te clin Pej-
gamberi thote: "Kur te hyjne 10 ditet e
para te muajit Dhul-Hixhe, e dikush prej
jush do te prese kurban... "Ne baze te
ketij hadithi, ata thone se kurbani eshte
synet, sepse kryerja e tij eshte lene ne
deshiren e atij qe do te prese kurban".
Sido qe te jete, Kurani kerkon qe ky
obligim te kryhet dhe ky varet nga mu-
ndesite e secilit mysliman. Kurani dhe
hadithi, lidhur me kete lloj te Kurbanit,
thone si vijon:

- Se ky eshte obligim i secilit musliman

dhe muslimane te pasur;

36

dituria islame / 208-209

Se per kurban mund te' pritet lopa dhe
devja nga gjedhat e medha njeherit
dashi, delja, dhija dhe cjapi prej gjed-
heve te imeta;

Se per kurban nuk ben te prehet shtaza
e verbet, topalle, e ligesht dhe e sem-
ur, sipas hadithit te Pejgamberit;

Se gjedhet e imeta mund te sherbejne
vetem per nje kurban, kurse gjedhin e
madh mund ta presin 7-te persona
(Ne kohen e luftes ne Hudejbi bashk
me Pejgamberin e Zotit kemi pre ku-
rban, deve dhe lope per shtate per-
sona, (thot Xhabir Iben Abdullahi);

Se nje kurban mund te pritet per gjithe
familjen sepse praktitka ne kohen e
Pejgamberit tregon se kishte As' hab
qe nje kurban e kane pre per vete dhe
per familjen;

Qe koha e prerjes e kurbanit fillon pas
namazit te Bajramit dhe vazhdon deri
ne fund te dites se trete te Bajramit;

Se gjate prerjes duhet pase kujdes ne
rregullat e sheriatit;

Se eshte e pelqyeshme qe burri ta pret
kurbanin vet per vete e nese prerjen e
ben dikush tjeter, eshte mekruh qe
preresi te paguhet me mishin e Kur-
banit (transmetohet nga Aliu r.a. se
Pejgamberi e kishte urdherua qe ta
mbikqyr prerjen e kurbanave te tij
dhe ta ndaj mishin, lekuren dhe te tje-
ra dhe se prej misht te kurbanit asku-
jt mos t'i ipet ne emer te prerjes se
kurbanit);

Mishi i kurbanit duhet te ndahet ne tri
pjese, nje pjese mbahet per vete, nje
pjese iu ndahet te varferve e pjesa e
trete iu dhurohet familjareve dhe
miqve, sepse ne Kur'an thuhet "hani
nga ai mish dhe ushqene ate i cili lyp
dhe ate i cili nuk lyp".

Lekura e kurbanit nuk guxon te perdo-
ret per nevojat personale por ne kush-
tet tona ajo i falet fondit te bashkesise
islame te Kosoves per mbajtjen e
nxenesve te Medreseve dhe te Fakul-

tetit te Studimeve Islame, "kush e
shet lekuren e kurbanit, ai eshte sikur
te mos kish prere fare kurban". Ne
kete kategori te kurbanit bene pjese
edhe kurbani i cili prehet gjate emer-
timit te femiut. Sipas normave emeri-
mi i femijut, ose akika, behet ne diten
e shtate, katermbedhjete ose te njezet
e nje te lindjes se tij e mundet edhe
me vone me kete rast Imami me tek-
bire dhe besmele e kthen femiun kah
kiblja e pastaj ne veshin e dhjatht ja
kendon ezanin e ne te majtin ikame-
tin,e pastaj nje ashere te Kur'anit dhe
duan dhe pastaj sipas deshires se pri-
nderve i pari e shqipton emrin e femi-
ut.

- Ne koleksionin e Buhariut eshte nje

hadith ne te cilin thuhet se musli-
manet ne kohen e Pejgamberit i sill-
nin femijet ne shtepine e tij qe ai t'iu
bej dua gje te cilen Pejgamberi e ka
bere me shume deshire.

- Kurbani i cili prehet me kete rast eshte

suneti Muekkede. Dhe kete e ka prak-
tikuar Pejgamberi, as'habet dhe mu-
slimanet e pare. Ne shume hadise ka
shenime se Pejgamberi e ka prere nga
nje dash kur ua ka dhene emrat nipa-
ve te tij Hasanit dhe Hysejnit.

Kurbani Kef a ret

Ky lloj i kurbanit eshte i lidhur me ri-
tet e haxhit dhe prehet ne rast te kunder-
vajtjeve si vijon:

- Nese haxhiu ben marredhenie intime

para se te lirohet nga ihrami pasi te
kthehet nga Arefati, Muzdelifja e
Mina;

- Nese haxhiu e kryen tavafm zijaretin

xhunub, e nuk e perserit kete derisa
eshte ne Meke;

- Nese haxhiu, derisa eshte ne ihram,

perdor erera dhe me to aromatizon di-
sa pjese te trupit, si p.sh., duart, fyty-
ren etj.;

- Nese vesh dicka qe eshte e qepur;

- Nese tere diten, derisa eshte ne ihram,

e mban koken te mbuluar;

- Nese rruan koken, mjekren ose vendet

qe rruhen per pasterti, derisa eshte ne
ihram;

- Nese merret me gjueti;

- Nese i pret thonjte se paku te nje dore

ose te nje kembe, per secilen dore a
kembe - nga nje kurban, nese prerja
nuk eshte bere ne nje interval kohor;

- Nese e leshon Tavafin kur arrin dhe kur

shkon nga Meka.

Per te gjitha keto kundervajtje, duhet
prere kurban, me perjashtimin qe ne dy
rastet e para te kundervajtjes, pritet kur-
ban i madh, kurse per te tjerat kurbani
nga kafshe te imeta .

Kundervajtjet e renda (kryerja e tava-
fi zirajetit xhunub, marredheniet intime
para lirimit nga ihrami, gjahu, rruarja e
kokes dhe prerja e thonjve), patjeter du-
het te sanksionohen. Arsyetimi se kund-
ervajtja eshte bere nga harresa apo nga
padija, nuk mund te merret si justifi-
kim.Mirepo, nese nga harresa mbulohet
koka,vishet di9ka qe eshte e qepur, per-
doret vaji aromatik etj., atehere harresa
ose mosnjohja e normave mund te mer-
ret si arsyetim, sepse Pejgamberi ne nje
hadith ka thene: "Pasardhesve te mi u
eshte falur ajo qe eshte bere pa qellim,
nga harresa, si dhe ajo qe behet me dety-
rim, me dhune.

Kurbani i premtuar

Kurbani i premtuar (Ud-hijjetun Me-
ndhuretun) eshte kur dikush premton se
do te prese nje kurban, atehere ky person
duhet ta plotesoje kete premtim, sepse
Allahu ne Kuran thote: "Dhe le t'i plote-
sojne premtimet e tyre", e Pejgamberi ne
nje hadith thote: "Kush premton se do
t'i nenshtrohet Allahut, le t'i nenshtro-
het Allahut". Posa te plotesohet kushti,
duhet te pritet kurbani i kushtezuar.

Mirepo, personi qe i ka kushtezuar
vetes prerjen e kurbanit vdes, dhe nuk e
ploteson premtimin, atehere kete prem-
tim duhet ta plotesojne te afermit e tij.
Mishi i kurbanit te premtuar duhet te
ndahet patjeter ne teresi, pa lene asgje
per vete.

Kurbani vullnetar

Ky kurban pritet ne baze vullnetare,
sidomos ne kohen e kurban-bajramit.
Prerjen e kurbaneve vullnetare e ka bere
edhe Pejgamberi a.s.,andaj ky lloj ibade-
ti hyn ne grupin e ibadeteve nafile.

Mishi i kurbanit vullnetar shpernda-
het dhe lihet edhe per vete.

dituria islame / 208-209

37

Feja dhe shkenca

Ora Kozmike

Nga atom! e deri tek multiuniversi I
falen ZOTIT FUQIPLOTE, i vogel e i madh

Mr. Hamdi Thagj

M

eqenese kjo force e rend-
eses ose e terheqjes ko-
zmike drejton gjithmone
njesoj dhe ne menyre te'
qendrueshme te gjitha levizjet ne si-
stemin diellor, e ben ate nje ore koz-
mike te vertete, te persosur, vigane.
Kjo ore, me gjithe madhesite e rrota-
ve te saj, me gjithe largesat e njeres
prej tjetres dhe shpejtesite, me te ci-
lat rrotuhollet rreth vetes dhe rreth
Diellit, eshte aq e persosur, saqe
nuk ka vonese kurre asnje ore, asnje
minute, madje asnje sekonde. Kjo
ore kozmike vigane komandon te gji-
the observatoret tane, te gjitha fabri-
kat tona te oreve dhe te gjitha oret
tona te xhepit, vlejne vetem nese
dhe po qe se e degjojne kete Ore
Kozmike, dhe jane vetem aq te per-
sosura sa i pergjigjen asaj. Nese nuk
eshte e mundshme qe te rregullohen
sipas saj, atehere dhe nuk vlejne
asgje!

Nese shikojme para, Diellin dhe
planetet qe rrotullohen rreth tij, ne te
vertete rrotat e kesaj ore kozmike vi-
gane, si dhe se me cilat shpejtesi
dhe ne te cilat largesa sillen keto
rrota rreth qendres se vet dhe forcen
qe i drejton dhe i mban ne rend qe te
gjitha keto, e shohim se kjo ore die-
llore eshte nje kryeveper arkitektu-
rale e persosur dhe gjeniale, e cila
nuk ka nder ne as shoqe dhe as
imazh. Por, ajo megjithate ka dhe
shoqe, dhe imazhe, qe jane ne nder-
timin e sistemeve te tjera kozmike,
sepse sistemi yne diellor eshte ve-
tem njera nder kryeveprat e tjera gji-
gante, persosurisht te ndertuara, ne
gjithesi.

Astronome dhe natyraliste

te tjere i thurin
lavdi Krijuesit te gjithesise

Themeluesit e astronomise mode-
rne - Qe te mos leme pa permendur
fare astronome te meparshem, do te
themi per ta di?ka vetem shkurt, dhe
kjo vetem per te medhenjte, per the-
meluesit, per ata qe i kane hedhur
themelet astronomise moderne.

Ne e kemi sot te ditur mire sistem-
in diellor, heliocentrik, te Kopernikut,

ate sistem te cilin e pershkruam me
pare ne vija te pergjithshme, ne dall-
im nga sistemi gjeocentrik ose i Pto-
lemeut. Njerezit, edhe te diturit edhe
te paditurit, e kishin kete sistem te
Ptolemeut gjithnje deri te Nikollaj Ko-
perniku (1473-1543). Koperniku
nxori dhe shtjelloi pohimin e vet se
Toka nuk eshte qendra, rreth se ciles
rrotullohen Dielli dhe planetet, sic
mendonin deri atehere, vecse perku-
ndrazi, Dielli eshte qendra, rreth se
ciles rrotullohen edhe Toka, edhe te
tete planetet e tjere. Prandaj ky sis-
tem edhe quhet sistemi i Kopernikut
ose Diellor, heliocentrik (greqisht:
helios - diell). Kete e kane pranuar
edhe e pranojne te gjithe astronom-
et, edhe te medhenj edhe te vegjel;
kete shkence ata vetem e ndri?ojne
me tej dhe punojne ne te.

A i flisnin gje per Zotin Kopernikut
te madh sistemi diellor dhe gjithe-
sia? "Kush do te mund te qendronte
pa u terhequr drejt Fuqimadhit - kel-

thet ai - dhe qe te mos mahnitet nga
Krijuesi i Gjithefuqishem, nese i
shkon mendja se si e ka rregulluar
gjithesine Zoti i Gjithefuqishem!" 1
Edhe mbishkrimi ne varrin e Ko-
pernikut flet qartazi per qellimin e tij
ndaj Zotit: "Nuk lutem per meshiren,
cfare ia fal Palit" - shkruan keshtu ne
gurin e permbivarrshem te Koperni-
kut" - as per falje te mekateve, cfare
ia dhe Pjetrit, vecse Te lutem nga
zemra qe te ndjesh ashtu sic e ndje-
ve kusarin ne kryq". 2

Themeluesi i dyte i astronomise
moderne eshte Johan Kepler (1575-
1630). Kepler ka zbuluar tri ligjet ko-
zmike baze, te cilat shpjegojne se si
sillen rreth Diellit Toka dhe planetet e
tjere. Keto ligje dhe quhen sipas Ke-
plerit "Ligjet e Keplerit".

Po, a i flisnin gje atij per Zotin keto
ligje dhe gjithesia?

"Te falenderoj, Krijuesi dhe zote-
ria im - shkruan Kepleri - qe t'i thurja
lavdi krijimit Tend, qe te mahnitesha

38

dituria islame / 208-209

s.

Nikollaj Kopemiku

Izaak Newton

Johan Kepler

nga veprat e Tua, nese mundi te ku-
ptonte arsyeja ime e kufizuar madh-
eshtine Tende te pamate. Nese
thashe gje qe do te ishte e padenje
per Ty, ose nese kerkova ndokund
lavdine time, atehere ki meshire dhe
me ndje". 3

Themeluesi i trete i astronomise
moderne eshte Isak Njuton (Izaak
Newton, 1643-1727). Merita krye-
sore e tij eshte se ka zbuluar dhe ka
shtjelluar ligjin e rendeses, te terhe-
qjes ose te gravitacionit kozmik. Ky
eshte njeri nga zbulimet natyrore-
shkencore me te rendesishme te te
gjithe shekujve.

A i fliste gje per Zotin Njutonit gji-
thesia? "Rregullimi jashtezakonisht i
mrekullueshem i Diellit, i planeteve
dhe i kometave - thote keshtu Njuto-
ni - ka mundur te krijohet vetem nga-
qe vetem Zoti i Gjithefuqishem dhe i
Gjithedijshem ka dashur dhe e ka
dhene". 4 Njutonin e pershkonte aq
shume respekti ndaj Zotit, perte cilin
i fliste gjithesia e yjezuar, saqe e ki-

shte zakon te hiqte kapelen dhe te
perkulej, kur degjonte ta thoshte di-
kush emrin e Zotit. Per te thuhet
edhe kjo, se, kur shikonte gjate
mbremjeve te kthjelleta gjithesine e
qendisur me yje, do te hiqte kapelen
edhe atehere dhe kishte per t'u per-
kulur, sepse i behej sikur degjonte
se si I kendonte gjithesia Krijuesit te
vet: aliluja!

Galileo Galilei (1564-1642) eshte
themeluesi i katert i astronomise mo-
derne. Ka shpikur teleskopin e pare
dhe me anen e atij teleskopi ka zbu-
luar henat e Jupiterit dhe unazen e
Saturnit. Per Zotin shkruan keshtu:
"Une nuk jam ne vete dhe I jam mire-
njohes pa mase Zotit qe me beri te
zbuloj mrekulli kozmike aq te me-
dha!" 5

Me kete klasik te astronomise mo-
derne te permendim edhe Urban Le-
verierin, "nje gjigant ne astronomine
moderne", sic e mbiquan drejtori i
Observatorit te Grinigit (Greenwich).
Leverier ka zbuluar planetin e Ne-

Galileo Galilei

Stanly Artur Eddington

ptunit pasi kishte mbushur me lloga-
ritje, lidhur me shmangiet e planetit
te Uranit, dhjete mije faqe.

Nje dite - qe ndodhi pak para vde-
kjes se tij - kur ia sollen nga shtyp-
shkronja faqen e fundit te vepres se
tij mbi Neptunin, kishte thirrur me
keto fjale te Shkrimit te Shenjte:
"Tash e ler te qete sherbetorin tend,
Zoteri!" Njehere Mgr. De Coutances
do t'i thoshte: "I dashuri mesues, ja,
tash jeni ngjitur tek yjet". "Po, Couta-
nces, -do t'ia priste Laverrier- por,
une kam caktuar edhe me shume,
une shpresoj fort se do te ngjitem ne
qiejt". 6

Natyralistet e rinj dhe me te rinj,
sidomos astronome. - As astronom-
et e rinj dhe me te rinj nuk mbesin
mbrapa themeluesve te siperper-
mendur te astronomise ne panegjiri-
kun qe I bejne Krijuesit te gjithesise.
"Jemi plot me nderimin me te thelle -
therret astronomi K. W. Wagner - kur
mendojme per ngjarjen vigane ne
gjithesi, per largesite e padepertue-
shme, por prapeseprape te matura...
edhe per te fshehtat edhe me te the-
lla qe qendrojne prapa ketyre sende-
ve. Qiejt shperndajne lavdine e
Zotit...". 7

Duke pasur parasysh marredheni-
en mes shkencave te natyres dhe
fese, ne ve?anti marredheniet mes
astronomise dhe fese, astronomi R.
Bourgeois, anetar i Akademise Fran-
ceze te Shkencave te Natyres,
shkruan: "Zbulime te reja theksojne
gjithnje e me shume per gdo dite se
ne tere gjithesine gjithcka leviz sipas
ligjeve unike, se gjithkund ne perber-
jet kimike sundojne ligje unike dhe
se gjithcka vjen nga Nje Nismes. A

dituria islame / 208-209

39

nuk deshmon kjo se lenda nuk ka
mundur t'ia imponoje vete vetvetes
ligjet qe percaktojne levizjen e saj,
edhe qe vetem nje Mendim, i cili e ka
krijuar, drejton dhe sundon zhvillimin
e botes?....

Asgje nuk eshte kunder qe fryma
shkencore te perputhet me bindjen e
formuar fetare; perkundrazi, shqyrti-
mi i thelle shkencor e perforcon kete
harmoni, sepse ai nxjerr edhe me
fort ne drite ate qe ka bere Krijuesi". 8

Kjo njesi e ligjeve astronomike te
levizjes dhe te terheqjes, te cilat su-
ndojne ne gjithesi, e pushton edhe
H. Androyerin, i cili eshte gjithashtu
astronom dhe nje anetar i Akademi-
se Franceze te Shkencave te Naty-
res. Andoyer pohon vendosmerisht
se fakti qe nuk mund ta kapim dot
qenesine e sendeve; qe nuk mund
ta mposhtim dot paditurine tone; fak-
ti qe arsyeja jone aspiron ligjet e per-
gjithshme dhe unike, do te thone
domosdoshmerisht se eshte nje Zot,
i cili eshte Gjeometer edhe Arkitekt,
edhe Mekanik, edhe, thene me thje-
sht, nje Krijues". 9

Ne gjuhen e njejte flet edhe nje
anetar tjeter i Akademise Franceze,
astronomi P. Puiseux. "Se, sa shume
qe jepet me me qejf njeriu pas kerk-
imeve - shkruan ky astronom i njoh-
ur - nese ka bindjen se nje Arsyelire
dhe me e larta sundon ne gjithesi,
dhe se secili send, nga mjegullnaja e
deri tek atomi, ne te cilin mund te
arrijme, mund te na e zbuloje ndonje
veprim te radhes se amshuar". 10

"Ne kete gjithesi, ku gjithcka, ne
fund te gjithckaje eshte i Pafundi! -
therret Ch. Moireux, edhe ky nje an-
etar i Akademise ne fjale. -Se c'njesi
kolosale, e larte! Perfytyroni-nese ju
pershkon ajo qe eshte e pamundsh-
me-nje pamje me madheshtore te

bukurise se kthjellet dhe me mah-
nitese, nje burim me te paster te nje
endjeje me te larte! Vrojtoni, mahni-
tuni, peshoni, krahasoni, enderroni,
fantazoni! E kur nuk mund te beni
me tej me ane te arsyes dhe ta shih-
ni sejeni i pafuqishem, i mposhtur, i
derrmuar, i tronditur, mbrohuni, nese
mundeni, qe te mos ju rrembeje
ndjenja e perulesise para se fsheh-
tes magjike, madheshtia e se ciles ju
pushton dhe ju huton. E, nese nuk
mund te mbroheni, atehere pranoje-
ni se ju duhet te arrini patjeter ne
konkluzionin... ndaj me thoni se a ju
shkon mendja per ndonje Qenie te
gjithefuqishme e te persosur, ndonje
Mbiqenie, Krijues dhe Ligjevenes i
gjithesise... " 11

Sikur te kete rene ne ujdi me keta
astronome franceze, flet edhe astro-
nomi rumun Aristid Caradje. "Sa me
thelle qe ta njohim natyren-keshtu i
shpreh perjetimet e veta ky astro-
nom-edhe Zoti na tregon gjithmone
si gjithe ajo Fuqi me e fuqishme... " 12

Sigurisht se ketu nuk ben assesi
te mos permendim dy astronomet
angleze moderne me te medhenj:
Stanly Artur Eddington dhe J. Jeans.
Eddington shkruan: "Shkenca mund
te zbuloje njeren pas tjetres te fshe-
hta te natyres, por nuk do te arrijme
kurre ne dukjen e vertete te gjithesi-
se. Shkencat moderne te natyres
dhe astronomia shpien pashmang-
shmerisht tek Zoti... Gjithesine e
njeh deri ne fund vetem Ai qe e ka
shestuar dhe Krijuar"™ Edhe J. Je-
ansin e mahnitin levizja dhe ndertimi
i rregullt, persosurisht sa s'thuhet ne
gjithesi, ndaj kjo e con ne menyre te
papermbajtshme tek nje Krijues i
urte pa mase. "Makar te jete kjo qe
do ta them-shkruan keshtu ne nje
perjetim te thelle te vet J. Jeans-e-

nde shume e paplote dhe te mos e
shprehe mendimin tim deri ne fund,
do te bejme me se miri, nese e mar-
rim me mend se gjithesia perbehet
nga vete mendimet; mund ta perfyty-
rojme si mendime te nje Qenieje, te
cilen duhet ta paramendojme ne
vete si nje Matematikan te madh pa
mase, meqenese nuk kemi fjale, e
cila do Ta emertonte me mire... "

"Ligjet e natyres - vazhdon J. Jea-
ns-mund t'i mendojme si ligje te nje
Shpirti te pafund..." "Edhe shkences
moderne gjithesia i paraqitet ngapak
me shume si nje mendim i madh
sesa si nje makine". 14

Me nje fjale, ky astronom i madh
bashkekohor, ashtu si te gjithe te
tjeret radhazi, te cilet te siperperme-
ndurit vetem sa i perfaqesojne, nuk
gjejne fjale te mjaftueshme per te
shprehur gjithcka qe ua ndien shpirti
kur shikojne gjithesine vigane dhe
kur mendojne per madhesine e saj,
per largesite e diejve te panumert
kozmike si dhe per shpejtesite e rru-
feshme, me te cilat sillen, e nuk gje-
jne fjale te mjaftueshme per arsye se
e shohin se sa shume te vegjel qe
jane para kesaj vepre te Arsyes se
paane te Zotit.

Fusnotat:

1. Tek: O. Zockler, Gottes Zeugen im Reich
der Natur (Gutersloh 1905) 81

2. "Non parem Puli gratim requiro,
Veniam Petri neque posco, sed quam
In crucis ligno dederas latroni.

Sedulus oro. "Tek: O. Zockler, vep. e cit. 83

3. Tek: O. Zockler, vep. e cit. 134.

4. Tek: O. Zockler, vep. e cit. 175.

5. V.: "Rheinischer Merkur", Pfingsten 1958,
fq. 20.

6. Tek: A. Eymieu, La part des croyants dans
les progres de la science au XIX siecle
(Paris 1920)1,63-67

7. K. W. Wagner, Bau und Entstehung des
Weltalls (Braunschweig 1949) 35.

8. V.: R. de Flers, Le sentiment religieux et la
science. Anquete supres des Members de
I'Academie des Sciences (Paris 1928) 51-
52.

9. V.: R. de Flers, vep. e cit. 20.

10. V.: R. de Flers, vep. e cit. 134.

11. V.: R. de Flers, vep. e cit. 118.

12. A. Caradja, Meine Weltanschauung, ne
"Natur und Kultur", Nov. 1937, 438.

13. V: J. M. Lenz, Die Himmel ruhmen... Bild-
er vom Weltall (Innsbruck-Wien 1950) 502.

14. J. Jeans, Der Weltenraum und seine Rat-
sel (Munchen 1951) 193, 198, 208, 209.

40

dituria islame / 208-209

Shkenca komperative te religjionit

Religjionet dhe shfaqja e tyre

Mr. Driton Morina

Hyrje

S'ka dyshim se njeriu eshte krijesa me e persosur ne kete
bote. Ai eshte nderuar me mendje dhe intelekt si dhe eshte da-
lluar nga te gjitha krijesat e tjera. Natyrisht, njeriu vecohet nga
krijesat e tjera edhe per ndjenjen e besimit, ndjenje kjo e cila
ekziston vetem tek krijesa njeri. Keshtu, pra, qe kur njeriu i
dha vetes te drejte te mendoje dhe filloi qe jeten e vet ta udh-
eheqe duke u bazuar vetem ne mendjen e vet, ne bote filluan
te perhapeshin ide, mendime dhe kultura te ndryshme. Natyri-
sht, feja nuk shpetoi pa u ndikuar nga keto ide, mendime e per-
ceptime, shpeshhere te gabuara, te cilat ne shumicen e rasteve
ishin me shume te demshme sesa dobiprurese. Si pasoje e ke-
saj, ne bote u shfaqen religjione te shumta, te cilat u zhvilluan
dhe u shumuan saqe shifra e tyre arrin ne qindra e mijera. Ke-
shtu pra, David Barret dhe grupi i tij studiues sjellin disa sta-
tistika qe deshmojne se sot ne bote ekzistojne me se 19 grupe
te medha religjionesh, te cilat ndahen perafersisht ne dhjete
mije religjione dhe besime te ndryshme. 1

^'nenkupton fjala fe-religjion

Para se te flasim per shfaqjen e 'feve', apo me mire te the-
mi, religjioneve, eshte e udhes qe se pari te defmojme se c'ne-
nkupton termi fe apo religjion. Per sa i perket konceptit
perendimor, fjala religjion rrjedh nga fjala latine religare, qe
do te thote iidhje se bashku' apo 'rilidhje', prandaj fjala reli-
gjion ne kuptimin terminologjik perendimor nenkupton: "Be-
sim dhe adhurim i nje Zoti apo i zotave, ose sistem i nje besi-
mi apo adhurimi te tille". 2 Ndersa ne aspektin islam, fjala fe, e
mirenjohur edhe si 'Din', rrjedh nga fjala arabe l Ed Dejn', qe
do te thote "borxh", andaj, si e tille, kjo fjale ne veten e vet
ngerthen tere kuptimin qe permban fjala "borxh", vecanerisht
borxhin qe I ka njerezia Allahut per te mirat e shumta qe Ai ua
ka dhuruar. 3

Po ashtu, rendesi te madhe ka edhe fjala Islam, qe rrjedh
nga fjala arabe Se-le-me, qe do te thote 'paqe, mbarevajtje, mi-
reqenie' apo 'gjendje e shendoshe'. Prandaj fjala Islam, si em-
er i zakonshem, rrjedh nga Se-le-me = Paqe, por ne kuptimin
terminologjik - Islam do te thote bindje dhe nenshtrim, kjo pra
perfshin bindjen, nenshtrimin dhe dorezimin ndaj Allahut te
Gjithepushtetshem. 4 Andaj me termin Islam ose Feja Islame
nenkuptohet feja e Allahut te Madherishem drejtuar mbare
njerezimit, permes melekut Xhibril, deri tek Muhamedi a.s.;
ky pershkrim i fese ka ardhur ne menyre precize ne Kuranin
famelarte: "Vertet fe e vetme e pranuar tek Allahu eshte Isla-
mi". (Ali Imran, 19). 5

Sido qe te jete, ne aspektin e pergjithshem, studiuesit e reli-
gjioneve, duke u bazuar ne menyren e besimit, religjionet i
ndajne ne dy kategori kryesore: 1. Religjionet Ibrahimiane, ku
bejne pjese: Islami, Hebraizmi, Krishterimi dhe Bahaizmi, dhe
2. Religjionet Dharmike, ku bejne pjese: Hinduizmi, Budizmi,
Xhajanizmi (Jainism) dhe Sikhizmi. 6 Andaj, per te kuptuar me
mire se si u shfaqen keto religjione, duhet te studiojme secilen
sipas burimeve te saj, e pastaj te bejme krahasim ne mes tyre
ashtu qe te njohim se cila prej tyre mund te jete feja e vertete.

Si u shfaqen religjionet-fete

S'ka dyshim se, per sa i perket menyres se shfaqjes se reli-
gjioneve ne bote, ekzistojne shume teori, sido qofte ketu do te
perpiqemi t'i vejme ne pah dy metodologji respektivisht dy
aspekte te qasjes studimore te religjioneve, ate perendimor-

krishtere dhe ate islam. Kur flasim per aspektin islam te studi-
mit te religjioneve, medoemos duhet te marrim parasysh se
Kurani famelarte mund te konsiderohet nje lloj enciklopedie e
vogel religjionesh, jo per nga aspekti i sqarimit te llojeve apo
themeluesve te religjioneve te atilla, por per nga aspekti i
sqarimit te menyres se besimit dhe besetytnive qe ato permba-
jne.

Prandaj, sipas mesimeve islame, njerezit jane krijuar ne na-
tyrshmerine e paster islame. Kete e pershkruan Kurani fisnik
ne menyre koncize, duke thene: "Perqendroje (Ti o Muhamed)
fytyren tende drejt fese se paster, natyrshmeria e Allahut ne te
cilen i krijoi njerezit, nuk ka ndryshim ne natyrshmerine e
Allahut, por shumica e njerezve nuk e dine" (Er Rrum, 30).
Gjithashtu Kurani thekson se njerezit ishin nje bashkesi (urn-
met) e vetme, qe kishin po te njejtin besim, andaj ne Kuran
thuhet: "Njerezit ishin bashkesi (Ummet) e vetme, e Allahu i
dergoi te derguarit pergezues dhe qortues, dhe u zbriti atyre
libra me te verteten (ne to), qe te gjykojne ne mes te njerezve
per ate qe ata kishin kunderthenie (mospajtim)" (El Bekare,
213). 7

Keto dy citate bejne te qarte shfaqjen e religjioneve, duke
vene ne pah faktin se njerezit fillimisht ishin te krijuar ne mo-
noteizem, respektivisht ne fene e drejte islame, por me vone,
duke i dhene perparesi mendjes dhe pasioneve te veta, njerezit
kundershtuan njeri-tjetrin dhe devijuan nga rruga e vertete. Si
pasoje e ketij devijimi, linden shume religjione, dhe keshtu u
ndie nevoja e dergimit te Pejgambereve per t'i udhezuar njere-
zit ne rruge te drejte e te mbare. Prandaj, sipas mesimeve isla-
me, parim kryesor dhe origjinal i njerezimit eshte monoteizmi
dhe religjionet e tjera kane lindur si pasoje e devijimit te nje-
rezise. Nje fakt te ketille e argumenton edhe hadithi i Muha-
medit a.s., i cili, pasi filloi hutben e nje dite, Ai s.a.v.s., tha:
"Vertet Zoti im me urdheroi mua qe t'jua mesoj juve ate qe
nuk e dini e qe Zoti im ma mesoi mua ne kete dite, Allahu i
Madherishem thote: Une i krijova te gjithe njerezit ne natyrsh-
merine e paster (islame), pastaj atyre u erdhen djajte e i devi-
juan ata nga feja e tyre, ua ndaluan atyre ate qe u pata lejuar
dhe i urdheruan ata te me bejne shirk (te me shoqerojne part-
ner), gje per te cilen nuk u pata dhene leje as te drejte, dhe as
qe u pata zbritur Shpallje...". 8

Nga ana tjeter, sipas aspektit perendimor te studimit te reli-
gjioneve, shumica derrmuese e studiuesve perendimore jane te
mendimit se fillimisht ne kete bote nuk ka pasur religjione
fare, por ato do te kene lindur me vone, si pasoje e mendjes
njerezore, here-here nga iluzionet dhe halucinacionet e mend-
jes njerezore, po nganjehere edhe nga deshira e njeriut per te
ditur terminalin e fundit te jetes se vet, 9 Sido qe te jete, kur fli-
tet mbi qasjen studimore perendimore ndaj religjionit, medoe-

dituria islame / 208-209

41

mos duhet te merret ne konsiderate fakti se Bibla nuk jep asnje
sqarim rreth religjioneve te tjera pervec Hebraizmit dhe Krish-
terimit. Ne Bibel ceken disa fise cifute, sikur farisenjte dhe
disa nga idhujtaret, por aty nuk gjendet assesi dicka rreth bes-
imit zjarrputist, dualist (mezdeki), natyralist (dehrij),
adhuruesit e djallit (abedetu shejtan) etj., besime keto te cilat
ekzistonin pothuajse gjate se njejtes periudhe kohore krahas
Hebrarizmit dhe Krishterimit ne Gadishullin Arabik dhe ne
Persi. 10 Gjithashtu, ne Bibel nuk flitet asgje as per besimin is-
lam, i cili si besim i paster (hanefij) datonte ne Gadishullin
Arabik qysh heret, se paku qe nga koha e Ibrahimit a.s., e i cili
me vone, me ardhjen e Muhamedit a.s., u zhvillua aq shume,
saqe mori dhene dhe nenshtroi para vetes dy superfuqite e ate-
hershme boterore, Perandorine Romake dhe ate Persiane.

Prandaj, duke pasur parasysh kete' fakt, studiuesit perendi-
more nuk iu qasen asnjehere studimit te religjioneve nga kend-
veshtrimi biblik, por ata u munduan qe ketij fenomeni t'i qase-
shin nga aspekti sociologjik, psikologjik e historik. Me fjale te
tjera, nga aspekti i shkencave humane, mu per kete, verejme
se Sigmund Freud, Max Weber, Emile Durkheim, si studiues
te shkencave humane, iu qasen studimit te religjionit si feno-
men njerezor. Perderisa Freud mendonte se religjioni eshte nje
fenomen psikologjik, i cili u shfaq ne bashkesine njerezore si
rezultat i iluzioneve, frikes dhe halucinacioneve te krijeses
njeri, Weber dhe Durkheim ishin te mendimit se njeriu religji-
onin e gjeti ne shoqeri dhe ai nuk e solli ate. Pra, sipas Weberit
dhe Durkheimit, religjioni eshte nje fenomen sociologjik, i cili
lindi se bashku me shoqerine njerezore."

Sidoqofte, te gjithe keta studiues iu shmangen studimit te
religjioneve nga aspekti religjioz, duke mos pasur fakte as nga
Bibla dhe as nga ndonje liber tjeter i 'shenjte' pervec Kuranit
famelarte. Prandaj, per ta arsyetuar metodologjine e tyre 'shk-
encore' te studimit te religjioneve, ne vend te perkufizimit te
religjionit (defining the religion), Weber dhe Durkheim shpi-
ken teorine e tyre te njohur si "gjetja e religjionit finding the
religion)", andaj ata u hodhen pas studimit te religjioneve anti-
ke, si shamanizmi, taoizmi, animizmi e shume besime te tjera,
te cilat ekzistojne akoma ne mesin e njerezve te pacivilizuar,
qofte prane brigjeve te Amazones ne ShBA, qofte ne mesin e

aborigjeneve ne Australi, Indonezi, ne pjese te Malajzise, Taj-
landes e Kines a gjetiu. Qellimi kryesor i studimit te ketyre
shoqerive primitive, ishte argumentimi i teorise sociologjike
(te M. Weber C. E. Durkheim), se shoqerite primitive jane te
paprekura nga ideologjite bashkekohore te shoqerise se civili-
zuar, dhe, si te tilla, keto shoqeri paraqesin formen me origji-
nale te religjionit ne bote. 12 Megjithate, si Weber ashtu edhe
Durkheim, per metodologjine e tyre te studimit u kritikuan
ashper nga shume studiues te tjere dhe teoria e tyre u konsi-
derua si e deshtuar; vecanerisht per sa i perket besimit te abo-
rigjeneve ne Australi, sepse aborigjenet besonin ne nje hyjni
qe quhej Atnatu, qe karakterizohej nga te gjitha hyjnite e tjera
ne toke dhe as kolonializmi perendimor nuk arriti tu ndry-
shonte besimin e tyre origjinal. 13

Perfundim

Sipas asaj qe u tha me lart, arrijme ne perfundimin se ndje-
nja e besimit eshte nje pjese origjinale e natyres se njeriut si
krijesa me e persosur mbi siperfaqe te tokes. Ajo ndjenje e be-
simit u manifestua ne krijesen njeri qe nga zanafilla e tij, por
njeriu, kohe pas kohe, humbi arsyen dhe logjiken e shendoshe
e toleroi veten qe te bjere ne pozita aq te uleta, saqe filloi te
adhuronte Diellin, Henen, madje edhe gurin, drurin dhe statuj-
at qe i ndertoi me doren e vet. Andaj ky punim orvatet te vere
ne spikame se ndjenja e besimit tek njeriu duhet te jete nen ko-
ntrollin e arsyes se shendoshe, se, perndryshe, nese njeriu mu-
ndohet qe ?do gje qe e rrethon, ta kuptoje vetem me mendjen
e tij, ai sigurisht qe do te perfundoje ne ateizem, sepse ka plot
gjera qe nuk shihen me ane te syrit, as mendja e njeriut nuk
mund t'i perceptoje, por megjithate ato prapeseprape ekzistoj-
ne. Po ashtu, nese njeriu mundohet te besoje vetem me ane te
zemres, pa vene ne sherbim aspektin e tij intelektual, atehere
ai sigurisht se do te perfundoje ne panteizem, dhe do te adhu-
roje gjithcka, - Diellin, Henen, gurin, drurin madje edhe statu-
jat, djajte (satanet) e shpirtrat e keqij. Kjo, sepse natyrshmeria
e njeriut eshte po ajo qe ka krijuar Zoti Fuqiplote qysh ne fill-
im te krijimit te njeriut, e njeriu per nga natyra e vet, eshte i
prirur per te devijuar. E sa bukur qe eshte perfundimi me Fja-
len e Allahut: "Perqendroje (Ti o Muhamed) fytyren tende
drejt fese se paster, natyrshmeria e Allahut ne te cilen i krijoi
njerezit, nuk ka ndryshim ne natyrshmerine e Allahut, por shu-
mica e njerezve nuk e dine". M

Fusnotat:

1. David B. Barrett, "World Christian Encyclopedia: A Comparative Survey
of Churches and Religions in the Modern World" (Oxford University
Press, 2001). Shih po ashtu www.ReligiousTolerance.org.

2. Cambridge Advanced Leraners's Dictionary

3. Kamar Oniah Kamaruzaman, Understanding Islam Contemporary Disco-
urse (Te kuptuarit e Islamit Predikim Bashkekohore), (Kuala Lumpur: Saba
Islamic Media, 2007), fq. 33.

4. Po aty, 35. Shiko po ashtu Muhammed Sayyid AI Attas, Islam and Se-
cularism (Islami dhe Shekullarizimi) (Kuala Lumpur: ISTAC, 1993).

5. Sherif Ahmeti, Kur'ani me Perkthim e Komentim, Prishtine. Surja Ali
Imran, ajeti 19.

6. 'Major Religious Groups', Wikipedia, the Free Encyclopedia.

7. Sherif Ahmeti, Kur 'ani me Perkthim e Komentim, Prishtine. Surja El Be-
kare, ajeti 213.

8. Musned Ahmed Bin Hanbel, nr 16837, Kitab Esh Shamijjin. Meusuatu El
Hadith El Kutub Et Tisa'a (CD).

9. H. Allen Orr, The God Project, What the science of religion can't prove (Pr-
ojekti hyjnor, Cka nuk mund te largoje shkenca e religjionit) April 3, 2006)

10. The Bible Library (CD Collection).

11. Max Weber, Sociology of Religion (Berlin: 1920), shiko Wikipedia the
Free Encyclopedia.

12. Emile Durkheim, The Early Forms of Beleif in Human Society (Forma te
Hershme te Besimit ne Shoqerine Njerezore), (Paris: 1950), fq. 115.

13. Ahmed Didat, What is His Name (Si eshte Emri i Tij), (Islamic Propaga-
tion Centre, Durban, South Africa: 2001), fq. 14.

14. Kaptina Er Rrum, ajeti 30.

42

dituria islame / 208-209

Feja dhe shoqeria

Pasqyre e shkurter rreth rrenjeve historike
te projektit te shoqerise njerezore

Emine A. Vezaj

Bashkesia e pare njerezore

Formimi i bashkesise

se pare njerezore

Sa here flitet per Ademin a.s. dhe
krijimin e tij, gjithhere duhet pasur pa-
rasysh fakti i krijimit te tij si krijim
specifik dhe i vecante karshi te gjitha
krijesave te tjera qe vijne pas tij. Kjo,
pikerisht per faktin se krijimi i tij eshte
specifik dhe nuk eshte i ngjashem me
asnje krijese tjeter njerezore. Pa da-
shur te zgjerohem shume ne kete te-
me, do te mundohem te perkufizoj
rrenjet dhe projektin e shoqerise njere-
zore ne pika shume te shkurtra, mire-
po, vete fakti qe eshte krijese me nje
krijim te jashtezakonshem dhe me ndr-
yshe nga krijesat e tjera, detyrimisht
lind ideja e nje perpilimi me te gjere
argumentesh se si erdhi faza e krijimit
dhe menyra specifike qe e dallon kete
krijese te pare.

Ademi a.s. eshte krijuar drejtperse-
drejti me doren (perkujdesjen) e
Allahut xh.sh.: "...dhe kur ta kern per-
sosur ate dhe t'i kern dhene nga ana
Ime shpirt", 1 ndersa pasardhesit e tij
jane krijuar me ligj te rregullt permes
lidhjes bashkeshortore, qe eshte edhe
rrjedhoje e vazhdimit te races njerezo-
re. Sipas disa mufesireve e historian-
eve, si Ibn Kethiri, Nesefiu, Ibn Xheriri
dhe Ibn Is'haku, nena jone, Hava, ba-
shkeshortja e Ademit a.s., ka lindur
njezet here. Sipas disa llogarive te be-
ra, bashkesia e pare njerezore kishte
dyzet e dy anetare. Keto lindje kane
qene specifike, nga secila shtatzeni
kane lindur binjake, njeri mashkull e
tjetri femer. Eshte specifik fakti se, pa
bashkimin e dy gjinive te kunderta ne
rrjedhen e jetes bashkeshortore, nuk
mund te formohet shoqeria njerezore,
pra nevojitet martesa apo bashkimi i
tyre. 2 Qe nga paraardhesit e pare,
femijet midis tyre ishin vellezer e motra
dhe martesa midis tyre qysh prej asaj
kohe ishte e ndaluar. Ademit a.s., i cili
mendonte se si ta zgjidhte kete cesht-
je, Allahu i shpalli qe gdo femije femer
te nje barku ta martonte me femijen
mashkull te barkut tjeter. Duke ditur se
Pejgamberet e Allahut, si te zgjedhur
te Tij, peruleshin perpara gdo Urdhri te
Allahut xh.sh., atij urdhri Ademi a.s. iu

perul pa asnje dileme. Ai veproi sipas
porosive kuranore. C'eshte e verteta,
ne kete mes, binjakja e Kabilit, qe
quhej Aklima, ishte shume me e bukur
se binjakja e Habilit, dhe Kabili nuk
pajtohej te martohej me te dyten, por
me motren me te cilen kishin lindur
binjak, mirepo kete kerkese te tij e
kundershtonte Sheriati i Allahut xh.sh.,
dhe keshtu ajo u be rast per konfliktin
e pare te bashkesise se pare njere-
zore. Sa per ilustrim korrekt, ne kete
punim e shoh me vend te sjell edhe
ajetin kuranor, ne te cilin Allahu xh.sh.
e paraqet kete ngjarje ne detaje. Ne
suren El-Maide: 27-31, Allahu xh.sh.
thote: "Dhe rrefeju atyre rrefimin e
vertete rreth dy bijve te Ademit, kur te
dy kishin prere kurbane, dhe kur nga
njeri prej tyre u pranua e nga tjetri jo,

ky i dyti tha: 'Gjithsesi qe do te te
mbys'-Ai tha: 'Me te vertete Allahu pra-
non vetem nga te devotshmit. Nese ti
shtrin doren tende mbi mua te me
mbysesh, une nuk e shtrij mbi ty per te
te mbytur, sepse I frikesohem Allahut,
Zotit te boteve. Une dua qe ti te bart-
esh edhe mekatin tim edhe tendin, dhe
te jesh banor i zjarrit. E ky pra eshte
denimi per te gjithe kriminelet". Dhe
epshi i tij e shtyri ta mbyste te vellane
dhe e mbyti, keshtu qe u be nga te hu-
mburit. Atehere Zoti dergoi nje sorre e
cila te gerryente ne toke, per t'i treguar
atij se si ta mbulonte (varroste) trupin
e vdekur te te vellait. 'Ai tha: Mjere per
mua, a nuk mundem qe edhe une, si
kjo sorre, ta mbuloj (varros) trupin e
vdekur te vellait tim! Dhe u pendua'.
Rrjedhimisht, kuptohet se qe ne bash-

dituria islame / 208-209

43

kesine e pare njerezore e ka zanafillen
gabimi fillestar, pra edhe Ademi a.s., si
dhe Kabili, djali i tij, gabuan dhe rane
ne kurthin e shejtanit te mallkuar. Te
parin e mashtroi shejtani, dhe nga ha-
rresa e tij ra ne kurthin e tij, kurse te
dytin lakmia e tij ndaj asaj qe e kon-
sideronte te bukur dhe pjese te tij.

Gabimi i pare i bashkesise
se pare njerezore

E konsidroj te dobishme dhe shume
me interes qe ne kete punim te shqyr-
toj edhe pikepamjet e krishtera ndaj
Ademit a.s., si dhe gabimit te tij te pa-
re.

"Ne kopshtin e qete te Edenit, nje
armik endej fshehurazi. Ai ishte satani.
Fillimisht edhe satani ishte nje nga
engjejt e Perendise ne qiell, por, per
shkak te mendjemadhesise se tij, ai
ngriti krye kunder Perendise... satani e
dinte se dy njerezit qe ishin ne toke,
mund te gezonin lumturine, vetem ne
qofte se besonin dhe i bindeshin Pere-
ndise. Satani do te mundohej t'i shpi-
nte ne rruge te gabuar, dhe ndoshta
edhe mund t'i shpinte drejt mosbindj-
es. Gjarpri, qe eshte kafsha me dinake
nga te gjitha, ishte nje vegel e mire,
per t'u perdorur ne duart e satanit. Nje
dite, gruaja po shkonte vetem ne mes
te kopshtit, gjarpri i afrohet dhe miqe-
sisht e pyet:- shiko sa peme te bukura
ka ketu ne kopsht, a eshte e vertete se
ti e ke te ndaluar te shijosh frutat e ty-
re? Gruaja iu pergjigj aty per aty: - Kjo
nuk eshte e vertete, ne mund te provo-
jme frutat e cdo peme ketu ne kopsht,
perveg kesaj peme ketu. Perendia na
urdheroi qe te mos i prekim frutat e
saj. Ai na ka thene se, po te mos i bi-
ndemi urdhrit te Tij, do te vdesim..."
dhe, derisa degjonte gjarprin, gruaja
mendonte se sa te shijshme ishin fru-
tat e asaj peme, dhe pa nje pa dy, ajo
zgjati doren dhe provoi pak nga njera
frute. "...ajo takoi Adamin dhe i tregoi
se g'i kishte ngjare, por nuk i tha se sa
e frikesuar dhe e merzitur ishte. Ajo e
mashtroi te shoqin ne te njejten meny-
re sig ishte mashtruar edhe vete, duke
perseritur mashtrimin e gjarprit, dhe i
tregoi fruten qe e kishte keputur nga
pema e ndaluar". 3 Sipas doktrines kri-
shtere, Adami, pas ketij gabimi, pa
marre parasysh se ishte shume pish-
man per ate qe beri, nuk u pendua.
Edhe nese supozojme se u pendua,
ajo nuk sillte ndonje dobi. Duke u ba-
zuar ne mekatin e pare qe beri Adami,
te gjithe femijet e tij u konsideruan me-
katare, dhe keshtu lindi "mekati i nje-
rezise". Por, sipas kesaj doktrine (asaj

J* o

H. A i

Jf^y £ ± j* ^TUiiii Uj ^w l 4? ^

A * a

^ Cm % s- s J5 A

te krishtere), njeri nga atributet e Zotit
eshte "dashuria", keshtu qe ne librat e
shenjte hasim ne shprehje te tipit "Zoti
eshte dashuria". Dashuria e Zotit shp-
rehet permes udhezimit te njerezve ne
rrugen e shpetimit. Mekati i pare qe
beri Adami, shkaktoi zbritjen e tij dhe
femijeve te tij ne siperfaqe te Tokes
dhe pas kesaj njeriu tashme ne meny-
re te prere u largua nga Zoti, por Zoti
nga atributi i Tij i larte i dashurise, de-
shiroi qe ta afronte ate nga Vetja dhe,
per kete arsye, per t'i shpetuar njerez-
it, e dergoi ne kete bote "birin e Tij te
vetem" Jezusin (Isain a.s).

S'do mend se Islami, i cili nuk e pra-
non "mekatin njerezor", kesaj teme i
qaset me nje studim me ndryshe dhe
me cilesor nga ajo qe pame deri tani.
Ajetet kuranore qe flasin ne lidhje me
kete subjekt, jane shume me ndryshe
krahas bindjeve dhe koncepteve te
doktrines se krishtere. Ne nje nga aje-
tet ceket se shejtani ishte shkaku krye-
sor qe Ademi a.s. te pesonte disfate
nga shejtani, dhe nuk flitet per ndonje
sjellje rebeluese te Ademit a.s. ndaj
Allahut xh.sh. Ne ajetin ne vijim, do te
shohim edhe qasjen e Kuranit lidhur
me kete geshtje: "Dhe Ne thame: O
Adem, jetoni ti dhe gruaja jote ne xhe-
net, dhe hani ne te sa te doni dhe nga
te doni, por mos iu afroni ketij druri,
sepse do t'i beni padrejtesi vetvetes.
Dhe shejtani i shtyri qe te (t'u) rresh-
qisnin (kembet) per shkak te drurit dhe
i nxori prej andej ku ishin. Dhe thame -
zbritni, do te jeni armiq te njeri-tjetrit,
do te qendroni ne toke dhe do te jetoni
deri ne afatin e caktuar. Dhe Ademi
pranoi disa fjale nga Zoti tij, dhe Ai ia
fali. Ai me te vertete pranon pendimin,
Ai eshte i meshirshem". 4

Duke kaluar nga dy keto skena te
kesaj ngjarjeje, te asaj krishtere dhe
islame, mund te arrijme tek nje analize
dhe te shohim se ne te paren, pra,
sipas doktrines krishtere, natyra e ga-
bimit te Adamit paraqitet edhe si rrje-

dhoje e panderprere qe vazhdon dhe
perseritet ne gdo gjenerate ne brezat e
ardhshem. Kurse ne te dyten, ndryshe
nga kjo, Kurani flet sesi Ademi a.s.,
pasi beri gabimin, Iu lut Zotit, pranoi
prej Tij disa fjale, dhe Zoti ia pranoi pe-
ndimin. Sipas kesaj (besimit islam),
nuk eshte e mundur qe per shkak te
gabimit te Ademit/Adamit, pergjegjes
dhe mekatare t'i konsiderojme femijet
e tij. Nga ky formim i idese (besimit
krishtere) se njeriu ne veten e vet e ka
te vulosur mekatin e paraardhesve te
vet, Adamit dhe Eves, krijohet percep-
timi se njeriu i tanishem eshte larg nga
mundesia per te qene i perkryer dhe
ideal. E, nese nuk mund te jete ideal,
atehere nuk ka fort rendesi nese ben
gabime dhe mekate te tjera gjate jetes,
sepse mekati rezulton i ligjesuar si na-
tyre e tij dhe eshte aktiv brenda tij. Ne
thelb kjo doktrine krishtere refuzohet
nga logjika e shendoshe, sepse pari-
misht logjika nuk pranon qe, per shkak
te mekateve dhe gabimeve te dikujt, te
pergjigjet dikush tjeter. Femijeve te
Ademit a.s. u jane treguar rruga e ver-
tete dhe rregullat te cilave duhet t'u
permbahen. Allahu xh.sh. thote: "Tha-
me: Zbritni nga ai te gjithe! Do t'ju vije
prej Meje udhezimi, dhe ata qe do ta
ndjekin udhezimin Tim, nuk do te kene
frike nga asgje dhe nuk do te jene per
asgje te deshperuar. E ata qe nuk
besojne dhe qe mohojne librat Tane-
do te jene banore te xhehenemit, aty
do te mbesin pergjithmone". 5

Pas gabimit te Ademit a.s., per pas-
ardhesit e tij eshte qendrimi me rende-
si qe ata do te marrin ndaj udhezimeve
kuranore. Por assesi te hamendemi
nga doktrina krishtere, e cila aspiron ta
kete me te drejte konceptin e saj ne
lidhje me kete gabim, dhe perseritjen e
gabimit ne brezat e rinj. Per ilustrim te
kesaj bindjeje krishtere, mund te sjell-
im edhe faktin se, "nese e shohim sje-
lljen dhe natyren e femijes derisa ai
eshte i vogel dhe jashte ndikimit te ide-

44

dituria islame / 208-209

ve se ka lindur me mekatin fillestar te
paraardhesve, shohim se femija aspi-
ron te jete ideal, i dashur per te gjithe,
i deshiruar nga te gjithe dhe i dhene'
pas te gjithe njerezve te rrethit te vet.
Bile edhe fakti qe ai e deshiron dhe
kerkon me se shumti pranine e s'em-
es, eshte prove e aspirates se te qenit
ideal. ..dashuria e diferencuar qarte e
femijes per t'emen e ka burimin tek
pastertia me te cilen lind krijesa njere-
zore, e cila edhe ne ate faze te jetes, e
ka te programuar ne shpirtin e vet, qe
ta njohe ate qe e ka me afer...dhe, po
te lindte me mekatin fillestar (sipas
doktrines krishtere), te paraardhesve,
femija do te duhej ta kishte te progra-
muar ne veten e tij qe ta urrente me se
shumti ate qe e ka lindur, sepse do t'i
rezultonte qe ajo eshte shkaktare e
ardhjes se tij ne kete bote me barren e
mekatit dhe rrezikun qe te ngarkohet
gjate jetes edhe me shume mekate,
dhe te perfundoje ne humbje te plote
ne te dy botet". 6 Por, sidoqofte, edhe
sikur te ishte ky fakt i vetem, e rrezon
tezen krishtere sipas se ciles e keqja
eshte brenda njeriut, natyre e tij ose
pjese thelbesore e natyres se tij.

Se kendejmi, shihet shume qarte
se, lidhur me kete teme, dallimi midis
besimit islam dhe atij te krishtere ne
kete botekuptim rreth mekatit te pare
dhe perseritjes ne gjeneratat e mevon-
shme, eshte teper i madh, dhe ato bo-
tekuptime jane larg njeri-tjetrit.
Perderisa Krishterimi tere njerezimin e
konsideron pergjegjes per nje mekat
te nje njeriu, Islami e kundershton kete
botekuptim te tyre me argumentin se
njerezit para Zotit jane pergjegjes ve-
tem ne baze te respektimit apo mosre-
spektimit te urdhrave apo ndalesave te
Allahutxh.sh.

Me tutje, te kthehemi tek rasti i Ka-
bilit dhe Habilit, nje rast i cili, ne rraf-

shin shoqeror, konsiderohet konflikti i
pare njerezor. Dy bijte e Ademit a.s.,
Habili dhe Kabili, per shkak te martes-
es, kishin rene ne konflikt dhe si pas-
oje e ketij konflikti, kishte ndodhur
mbytja e Habilit. Kete e deshmon edhe
thenia kuranore, ku Allahu xh.sh. treg-
on qarte per kete ndodhi: "Tha: Gjith-
sesi do te te mbys. Ai tha: Allahu pra-
non vetem nga te devotshmit". Ketu
shihet edhe konflikti i pare njerezor,
por me tutje kemi edhe rastin tjeter, qe
eshte me rendesi te permendet ne ke-
te punim, se, kur Allahu i lajmeroi me-
leket se do te krijonte nje mekembes
ne siperfaqen e tokes, meleket kete
vendim te Tij e pranuan duke thene: "A
po krijon nje (njeri), i cili do te beje fe-
sat (trazira) dhe gjakderdhje?". Po
Allahu iu drejtua atyre me fjalen e Tij:
"Gjithsesi, Une di ate qe ju nuk e dini".
Rrjedhimisht, vrasja e Habilit nga ana
e Kabilit, tregon se frika e melekeve
ishte me vend, sepse, sic e pame, ko-
nflikti ne te cilin hyne te dy vellezerit
per kete apo ate shkak, rezultoi me
gjakderdhje.

Nga kjo lind edhe pergjigjja se qe
nga fillimi i gjinise njerezore rezultuan
gabimet dhe gjakderdhja. Gabimi i
Ademit a.s. eshte i atille, sepse ai
shkeli nje ndalese te Allahut xh.sh.
dhe u be pishman e u pendua, ndersa,
ne anen tjeter, ne rastin e Kabilit, per-
mendet se ai vetem ishte bere pish-
man, por jo edhe te kishte kerkuarfalje
apo te ishte penduar per mekatin e
bere.

Burimet njohese te
bashkesise se pare njerezore

Fakti se si erdhi tek burimet njohese
bashkesia e pare, eshte nder ceshtjet
qe edhe sot e kesaj dite diskutohet.
Bazuar ne bindjet perendimore, ne te

shumten e rasteve, prej tyre pohohet
se njeriu njohurite e para i ka marre
nga natyra, i ka perfituar edhe nga ob-
jektet, sendet qe ka perdorur, per t'i
mesuar disa nevoja te reja. Eshte e
pamundshme te thuhet se ne keto su-
pozime nuk ka fare vertetesi, sepse
eshte e vertete qe burim i disa njohu-
rive te njeriut eshte rrethi ku jeton dhe
kushtet e ketij rrethi, te cilat ndryshoj-
ne vazhdimisht. Njeriu, me ane te po-
tencialeve qe i jane dhene, i zbulon
keto njohuri, i zhvillon dhe, duke i kom-
binuar me njohurite e vjetra, perfiton
njohuri te reja. Kjo eshte e vertete. Por
eshte gabim te thuhet se burime te
njohurive te njeriut jane vetem keto.
Mendimi perendimor njohurise i jep nje
dimension krejtesisht njerezor, ate e
kupton si aktivitet, si perfitim specifik
vetem per njeriun. Ja, kjo pra eshte
mangesia dhe gabimi. 7 E veshtruar me
tutje, Kurani temen e njohurise diturise
e shqyrton paralelisht me temen e kri-
jimit dhe na lajmeron se me krijimin e
njeriut te pare lindi edhe geshtja e njo-
hurise. Njohuria ne kete drejtim mund
te sqarohet se ka kaluar ne tri faza
themelore:

1. njohuri te mesuara nga dikush

2. njohuri te zbritura

3. njohuri te mesuara vete

1. Njohurite e mesuara nga dikush

Pasi Allahu xh.sh. krijoi Ademin
a.s., atij ia mesoi edhe emrat e sende-
ve, realitetin e tyre, vegorite qe te jeto-
je ne toke dhe qe te kete dobi reale.
Sipas mendimeve te perbashketa qe
hasim ne librat e tefsirit me fjalet "em-
rat e mesuar", nenkuptojme emrat e
ekzistencave, si p.sh. qielli, toka, mal-
et, detet, lumenjte, drunjte, ererat, zja-
rri etj. Ne disa tefsire permenden edhe
emrat, si pjate, ene e dheut etj. Disa
thone se ia ka mesuar emrat e mele-
keve, kurse te tjere thone se emrat e
pasardhesve te Ademit. Sig shihet, di-
jetaret kane mospajtime se cilet emra
ia mesoi Allahu xh.sh. Ademit a.s., pa-
staj se cilet emra ia ka mesuar Allahu
xh.sh. Ademit a.s., argumentohet
edhe nga hadithi qe transmetohet nga
Enes Ibn Maliku, sipas te cilit njerezit
ne Diten e Kiametit do te shkojne tek
Ademi perte kerkuar ndermjetesimin e
tij dhe do t'i thone: Ti je babai i njerez-
imit, Allahu xh.sh. te ka krijuar me dor-
en e Tij, Melaqet te kane bere sexhde,
dhe t'i ka mesuar emrat e te gjitha
sendeve... 8 Ademi a.s., si nje qenie e
krijuar nga toka dhe te cilit iu fry shpir-
ti, nuk posedonte kurrfare njohurish
rreth gjerave. Sikur te dergohej ne ke-

dituria islame / 208-209

45

te' gjendje ne siperfaqen e tokes, sa
rende, sa probleme do te kishte! Derg-
imi i tij ne toke ne kete gjendje kunde-
rshton urtesine e krijimit, sepse Allahu
xh.sh, Qe krijoi njeriun e pare, synonte
qe ate ta bente mekembes te Vetin ne
siperfaqen e tokes, ta ngarkonte me
disa obligime dhe prej tij te kerkonte
qe te vepronte, te sillej sipas nje siste-
mi te caktuar. Pra, ka qene Allahu
xh.sh. Ai Qe ka mesuar njeriun e pare,
por edhe pejgamberet, kohe pas kohe,
per ndonje nevoje perkatese. Si te tilla,
mund te permenden rastet e Davudit
dhe Sulejmanit a.s. Thote Allahu xh.sh
"...po gdonjerit prej tyre (Davudit dhe
Sulejmanit) u patem dhene urtesi dhe
dije". 9 Ngjashem me kete, te permend-
im edhe rastin e Davudit a.s. se si
Allahu xh.sh. e kishte mesuar te ndert-
onte teknika, me te cilat mund te mbr-
ohej prej armiqve: "Ne i mesuam atij
(Davudit) mbarimin e rrobave (te heku-
rta)..." 10 , prandaj mund te thuhet se pu-
net e para te anijendertimtarise, zdruk-
thetarise, rrobaqepesise, farketarise
dhe bujqesise, si dhe teknikat e tjera
jane realizuar ne kete menyre. Keto
mund te perkufizohen edhe si njohuri
te marra nga dikush tjeter.

2. Njohurite e zbritura

Bazuar tek ajeti kuranor: "Ne nga
gjiri juaj derguam qe t'jua lexoje ajetet
Tona, t'ju pastroje, t'jua mesoje Librin
dhe urtesine e edhe t'jua mesoje ate
qe nuk e dinit" 11 , del ne shesh fakti se
pse kete lloj njohurie e quajme njohuri
e zbritur. Karakteristike kryesore e ke-
saj njohurie eshte e verteta se ajo deri
tek njeriu vjen permes pejgambereve.
Rasti i Ademit a.s., i mesimit te emrave
nga ana e Allahut xh.sh., qe, me past-
aj, pasi i mesoi per vete, ua percolli
edhe femijeve te vet, respektivisht fa-
miljes se pare njerezore. Pastaj, mesoi
se si duhej te jetonin, sipas cilave no-
rma duhej ta rregullonin jeten e vet,
g'kishin te lejuar e g'kishin te ndaluar.
Por, edhe ne baze te ketyre njohurive
te marra, njeriu ndien edhe pergjegjes-
ine, nga e cila edhe do te shperblehet
ose te ndeshkohet.

3. Njohurite e mesuara vete

Dallimi ndermjet dy llojeve te para
dhe ketij te tretit, eshte i veshtire, se-
pse eshte e dyshimte qe njeriu te de-
shiroje te perdore nje gje per te cilen
nuk ka njohuri. Pa dyshim qe njeriu
kishte mesuar qysh me pare se zjarri
digjte, kishte mesuar per funksionin e
ujit. Por, faktin se mishi i pjekur mbi
zjarr eshte me i shijshem per ta ngre-

ne, ndoshta e ka mesuar me vone me
ane provash. Gjithashtu rasti i Kabilit, i
cili kishte vrare te vellane, te verteten
se si dhe ku duhej ta varroste kufomen
e te vellait, e mesoi nga varrimi qe i
kishte bere nje sorre, nje shpendi tjeter
te mbytur. Thote Allahu xh.sh.: "Allahu
pastaj dergoi nje sorre qe te gerryente
ne toke, qe t'i tregonte se si duhej ta
varroste trupin e vellait te vet". 12 Ky
eshte nje rast me skenar hyjnor, me
qellim qe njeriu te pajisej me dituri.
S'do mend qe, kur lind, njeriu nuk zo-
teron kurrfare njohurie ne kuptimin ab-
strakt, por ai lind ne nje ambient
shoqeror, ku qe me perpara ekziston
nje thesar i njohurive dhe shkathtesive
dhe, sipas kesaj, ai e ka te lehte t'i
mesoje, e t'i pervetesoje ato.

Feja e bashkesise
se pare njerezore

Pas krijimit te njeriut te pare, pasi t'i
jete dhene shpirti atij, pas krijimit te
bashkeshortes tij, pas formimit te fami-
Ijes se pare, pas gjitha atyre ngjarjeve
qe ndodhen ne kete bashkesi, - detyri-
misht shtrohet edhe pyetja shume me
interes ne kete drejtim: Valle, cila ka
qene feja e bashkesise se pare njere-
zore? Ne pa ndonje hamendje, si deri
edhe me tash ne trajtimin korrekt te
kesaj geshtjeje e te kesaj teme, metod
qe do te ndjekim per sqarim te drejte,
na mbetet metoda e bazuar ne theniet
kuranore, sig vepruam deri me tash ne
kete punim. Gjithashtu, brum me be-
snik, me korrekt dhe me te sakte, per-
veg Kuranit, nuk mund te kete. Do te
ishte vertet naive sikur te diskutonim
fene e bashkesise se pare njerezore,
meqe u pa qarte nga kjo qe thame deri
tash, qe nga pendimi i Ademit a.s.,
pastaj prerja e kurbaneve nga djemte
e tij, pastaj falja e Ademit a.s. nga ana
e Allahut xh.sh. - pra, qe nga Ademi
a.s. e gjer tek Muhamedi a.s. - te gjithe
Pejgamberet gjate gjithe koheve, fe te
tyre kishin Fene Islame, perkatesisht
burimin e saj te artikuluar sipas karak-
teristikave te kohes dhe popullit qe i
ishte derguar nje Pejgamber.

Kjo eshte vertetuar ne shume citate
kuranore, ku Allahu xh.sh thote: "Ne
derguam ne gdo popull te derguar qe
t'u thote: Adhuroni vetem Allahun e
largohu djajve (adhurimit te tyre)'. 13
Pastaj ne ajetin tjeter ne vijim, Allahu
xh.sh. thote: 'Ne nuk derguam asnje te
derguar para teje e te mos i kemi
shpallur atij se: Nuk ka Zot tjeter per-
veg Meje, pra me adhuroni". 14

Qe do te thote se secili popull ka
pasur nje udherrefyes qe i ka ftuar per
besim ne nje Zot. Prandaj, koha e
Ademit a.s. pa dyshim nenkupton sho-
qerine e pare njerezore, popullin e pa-
re ne siperfaqen e tokes, kurse vete
Ademi a.s. ishte Pejgamber i tyre. Prej
Ademit a.s. e deri tek Muhamedi a.s.
ka vazhduar vija e njejte. Thelbi i kesaj
feje (Islamit) eshte ky: Zoti eshte Nje,
nuk ka zot tjeter perveg Tij; njerezit
duhet ta adhurojne vetem Ate.

Por, edhe nga ajeti "E Ademi prej
Zotit te vet pranoi disa fjale (lutje),
prandaj Ai ia fali (gabimin), Ai eshte
meshirues dhe pranues i pendimit". 15

Nga ky ajet i fundit dhe ajetet e si-
perpermendura, shihet se Ademit a.s.,
drejtperdrejt i eshte komunikuar Shpa-
llja, dhe kjo gjithashtu deshmon edhe
pranine e Islamit, i karakterizuar ne ke-
te rast mbi bazen e Pejgamberit. Nde-
rsa ne anen tjeter, per faktin se Islami
ishte fe e pranishme qe nga fillet e nje-
rezimit, perveg deshmise qe jep ngjar-
ja e Ademit dhe Haves, nje gje te tille
e deshmon edhe ngjarja e dy djemve
te tij, Habilit dhe Kabilit. Me kete rast,
si deshmi qe argumenton pranine e Is-
lamit ne shoqerine islame, eshte edhe
ajeti kuranor i sures Maide: 27-28, te
cilin tashme e kemi permendur me lart,
ne te cilin Allahu xh.sh. tregon per pre-
rjen e kurbanit te te dy djemve dhe
zgjidhjen e problemit te tyre. Pra, gjith-
ashtu ne kete ajet prerja e kurbaneve
eshte nje lloj testimi i te drejtit krahas
te padrejtit. Dhe, krejt ne fund, nga
ajeti "...une nuk e zgjas tek ti doren
time per te te mbytur; une I frikesohem
Allahut, Zotit te boteve", argumentohet
besimi i paster i Habilit dhe sinqeriteti i
nje myslimani te vertete. Si dhe bindja
e forte ne besimin e paster, ne Islamin.

Fusnotat:

1. Kurani; Sad: 72

2. Ali Bulla? Historia, shoqeria dhe tradita,
Logos-A, Shkup, 2003. fq. 109.

3. Anne De Vries, Libri i madh me tregime per
historine e Bibles, fq. 5-6.

4. Kurani; El-Bekare: 35-37.

5. Kurani; El-Bekare: 38-39.

6. Dr. Milazim Krasniqi, Dhuna dhe qyteterimi
perendimor/lslami si fillim i historise/,
Logos-A, Shkup, 2006. fq. 34-35.

7. Ali Bulla?, Historia, shoqeria dhe tradita,
Logos-A, Shkup, 2003. fq. 120.

8. Sipas Tefsirul Kuran, Iben Kethirit, V-l- fq.
101.

9. Kurani; El-Enbija: 79.

10. Kurani; El-Enbija: 80.

11. Kurani; El-Bekare: 15.

12. Kurani; El-Maide: 31.

13. Kurani; Nahl: 36.

14. Kurani; Enbija: 25.

15. Kurani; El-Bekare: 37.

46

dituria islame / 208-209

Persiatje

Allahu si preokupim i besimtarit
ne 'vorbullin' bashkekohor

Nexhat Ibrahimi

Hyrje

Periudha e shekujve XX e XXI eshte'
kohe e shpejtesise, e nxitimit dhe e dina-
mikes se pergjithshme te te gjitheve:
nxitimi per ne shkolle, nxitimi per ne
pune, nxitimi ne ngrenie, nxitimi ne rru-
ge....! Njeriu per cdo dite eshte i shtren-
guar per te nxituar nga koha qe gjithnje
e me shume na mungon te gjitheve. Te
gjithe deshirojne te veprojne dicka, te
punojne e te fitojne me shume, me shu-
me, me shume, kurse asnjehere mjaft...!

Si te vendoset, si te gjendet njeriu ne
kete nguti te vazhdueshme, ne kete rre-
muje detyrimesh e obligimesh, shtreng-
esash e stresesh?! Si ta programoje
njeriu kohen, qe te beje sa me shume
nga detyrimet e dites, por qe njekohesi-
sht te mos e harroje Krijuesin fisnik, te
dashur, Allahun e Madherishem - burim
dhe mbajtes i jetes!? Si ta pergatisim ze-
mren tone qe ajo te ruaje baraspeshen
ndermjet synimeve te tepruara biologji-
ke dhe materiale te organizimit dhe fut-
jes se biologjikes dhe materiales ne
sherbim te dashurise se sinqerte, ne
sherbim te perkushtimit dhe bindjes ndaj
Allahut dhe te Derguarit te Tij.

Keto ceshtje jane ne interes te te gji-
tha shtresave, te te gjitha moshave, te te
gjitha ngjyrave dhe kombeve. Ky interes
konsiston ne faktin qe Allahu duhet te
behet gjithnje preokupim ne mendjen
dhe zemren e secilit. Largimi i Tij nga
preokupimi yne nenkupton mungesen e
besimit tek njeriu, respektivisht zbehjen
e besimit ne zemren e tij .

Duke mos deshiruar te teoretizojme,
ne vazhdim do te perpiqemi te propozo-
jme disa porosi, te cilat i mendojme si jo
te vetmet, por mjaft te rendesishme per
besimtarin, i cili deshiron te dale fitim-
tar nga rremuja e pershkruar me lart.

Porosia e pare: Shoqerimi me Kuranin

dhe librat islame

Besimtari ne vazhdimesi duhet te
shoqerohet me Kuranin, me perkthimet
dhe shpjegimet e tij, me hadithe dhe me
literaturen perkatese islame. Meqenese
Islami eshte nje sistem jete, ai kerkon

nje pergatitje te mirefillte nga besimtari,
ashtu si kerkojne feshtjet e tjera te jetes.
Manuali (doracaku) me i mire eshte Ku-
rani dhe hadithi. Per kete arsye, perpiqu
qe 9do dite te lexosh Kuran, nese nuk di
arabisht, atehere perkthimin e tij. Reko-
mandohet qe leximi te behet arabisht,
sepse Kurani eshte Kuran vetem ne ori-
gjinal. Vetem Kurani ne origjinal e ka
fuqine e sherimit (shifaun) dhe meshires
(rahmetun), te zbutjes se zemrave tona
nga semundjet e shumta psikike dhe fi-
zike qe preokupojne dhe mundojne jeten
njerezore. Lexoje Kuranin ne gjuhen
arabe, qofte edhe te mos kuptosh asnje
fjale, sepse te kuptuarit dhe meditimi
lidhur me te do te pasoje me kohen.

Kurani, krahas karakteristikes se pa-
re, eshte edhe udhezues ne rrugen e ver-
tete (sirat'ul-mustekim). Besimtari do te
vazhdoje dhe pjesen e lexuar ne gjuhen
arabe, ne kohen e pershtatshme, do ta
lexoje edhe ne perkthim dhe interpretim
te pershtatshem, nga dijetare te udhezu-
ar. Ndihmese te madhe ne kete anga-
zhim ofrojne hadithet e Muhamedit a.s.,
por edhe shpjegimet e dijetareve te me-
dhenj. Kete lexim besimtari duhet ta
shoqeroje patjeter me dashuri te perher-
shme dhe perkushtim kembengules. Sot

nuk ben te lexojme disa faqe Kuran dhe
me pastaj per muaj te tere te pushojme.
Jo, Allahu eshte aktiv dhe kerkon aktivi-
tetin tone te vazhdueshem, ta kujtojme
Krijuesin 9do dite e cdo cast. Pikerisht
vazhdimesia dhe kembengulesia ne lexi-
min e Kuranit dhe te librave islame
eshte nje kundervenie ndaj shtrengesave
dhe ndikimeve te kohes moderne dhe
kujtimi i perhershem i Krijuesit dhe Laj-
metarit te Tij, Muhamedit a.s.. Kjo vazh-
dimesi duhet te perseritet deri ne fund te
jetes.

Koha e praktikimit te leximit eshte
feshtje e vleresimit individual, secilit
per vete, por me e mire eshte qe kjo te
behet ne mengjes. Nuk eshte keq te fur-
nizohesh edhe me Kuran dhe me perkth-
im ne format xhepi, ne menyre qe ta
kesh me vete ngado: ne pune, shkolle
apo edhe derisa pret ne stacione trenash,
autobusesh, aeroplanesh, ne pritje per
shkak aksidentesh ne rruge, gjate pushi-
meve ne shkolle, ne pune, ne klase kur
mungon ndonje profesor etj. etj.. Perfito
nga rasti te lexosh faqet e Kuranit apo te
meditosh me teper rreth tyre.

Besimtari duhet t'i kushtoje rendesi
edhe cilesise se leximit te Kuranit dhe
librave islame, sepse nuk eshte njesoj te

dituria islame / 208-209

47

lexosh Kuranin dhe Komedine Hyjnore
te' Dante Aligierit. Nuk ben ta lexosh
Kuranin sa per te thyer monotonine, apo
sa per te ndjelle gjumin. Kuranin lexoje
me kujdes, ndieje me zemer dhe perjeto-
je me shpirt.

Ate qe meson nga leximi, perpiqu qe
ne ditet vijuese ta zbatosh ne jete. Ke-
shtu kane vepruar myslimanet e pare me
Muhamedin a.s. ne krye, ashtu duhet te
veprojme edhe ne sot.

Porosia e dyte: Obligimet fetare te kry-

hen me perkushtim

Eshte e qarte se besimtari ka obligime
fetare, sikurse jane: namazi, agjerimi,
zekati, haxhi etj. Ai duhet te krijoje am-
bient te pershtatshem per namaz, kudo
qe te gjendet: ne pune, ne fushe apo ne
shtepi, porsa te kthehet nga vendi i pu-
nes ose nga shkolla. Namazi duhet te
kryhet me perqendrim; duhet te jesh i
qete, i thelluar ne mendime, sepse nama-
zi eshte komunikim me Krijuesin. "Na-
mazi eshte mi'raxhi i besimtarit", - ka
thene Pejgamberi i Zotit. Por, falja e tij,
duhet te reflektohet thellesisht ne sjell-
jet, veprimin dhe meditimin e besimtarit
kundrejt vetvetes, rrethit dhe Krijuesit te
Tij - Allahut te Madherishem. Njesoj
duhet kuptuar dhe vepruar edhe me
agjerimin, Haxhin dhe zekatin. Keto de-
tyrime fetare jane shtylla te Islamit dhe
te vete njeriut. Njeriu qe beson drejt, qe
fal namazin dhe e perjeton si komuni-
kim me Krijuesin, qe agjeron dhe ndien
urine e etj en, sikurse miliona njerez te
varfer ne bote, qe ndan nje pjese te pa-
surise ne dobi te nevojtarit, qe kryen Ha-
xhin per t'u bere pjesetar i familjes se
madhe ibrahimiane, - meriton te shper-
blehet ne kete bote dhe ne boten tjeter.

Porosia e trete: Qellimi, lutja dhe anga-

zhimi

Nese do te mendonim me thelle, do te
kuptonim fare qarte se qellimi (nijeti),
lutja (duaja) dhe angazhimi jane faktore
qe mund t'i plotesojme ne njerezit. Fa-
ktori i rezultatit nuk eshte ne dore te nje-
riut.

Gjeja e pare qe duhet ta kemi paras-
ysh, eshte qellimi, nijeti perse e bejme
punen e caktuar, si para vetes ashtu edhe
para Allahut. Duhet te vendosim ne ko-
ken tone se kete pune dua ta bej per kete
dhe kete qellim, sepse dora qe fiton me
hallall dhe qe jep nga ajo pasuri, eshte
me e mire se fitimi i pandershem dhe
koprracia njerezore. Thuaje ndonje lutje
te mire me fjalet e tua, por sinqerisht dhe

♦TV /

nga zemra. Pastaj, puno sa me mire qe te
mundesh, pa pertaci e mashtrim dhe ve-
tem atehere prite rezultatin. Falenderoje
per rezultatin, qofte ai i favorshem ose
jo. Fitimi, sikurse edhe humbja, mund te
jene sprove. Sprova e fitimit konsiston
ne faktin sa je i gatshem ta ndash fitimin
me te tjeret nepermjet sadakase, zekatit
apo ndihmave te tjera. Sfida e humbjes
konsiston sa je i gatshem te durosh godi-
tjet qe te vijne gjate jetes. Merre shemb-
ull Muhamedin a.s., ose Ejubin a.s., ose
Jusufin a.s.. Me rendesi te pakontestu-
eshme eshte qe t'i ta percaktosh qellimin
e punes, t'i lutesh Atij, me nder te anga-
zhohesh dhe te mbeshtetesh ne Zotin e
Madherishem.

Porosia e katert: Roberimi vetem ndaj

Allahut

Njeriu eshte i lire ne domenin qe i ka
caktuar Allahu. Per kete domen ai ka liri
dhe pergjegjesi. Mirepo, per lirine e
dhuruar brenda domenit te permendur,
njeriu duhet te falenderoje Krijuesin dhe
t'i roberohet Atij. Qdo roberim ndaj vet-
vetes apo krijesave te tjera, perben
shkaterrim te njeriut. (^do planifikim i
njeriut ne menyre absolute, eshte i pare-
alizueshem, sepse vetem planet e
Allahut jane pa perjashtim te realizue-
shme. Kete te gjithe ne e kemi perjetuar
ne raste te ndryshme. Kemi planifikuar
te punojme di9ka ose te bejme nje sheti,
dhe shiu na ka penguar, ose mysafiret
kane penguar planifikimin tone.

Kembengulja ne planifikimet njere-
zore, do te thote roberim ndaj njerezores
dhe rrenim i planit metafizik. Ne rrafsh-
in praktik, kembengulja ne planifikimet
njerezore, do te thote renie ne kurthin e
"stilit" perendimor te kohes, ku planet

njerezore kane epersi ndaj planeve met-
afizike. Rezultat te ngaterrimit te pri-
oriteteve, ne rastet ekstreme, kemi
vetevrasjet ne Japoni, Suedi e ne vende
te tjera te zhvilluara. Kjo nuk do te thote
qe myslimanet nuk duhet te bejne lloga-
ri per rezultatet. Jo, kjo do te thote se
myslimanet nuk duhet t'u roberohen re-
zultateve, qofshin pozitive apo negative.
Nese fitojme, E falenderojme Zotin, ne-
se humbim, serish E falenderojme Zotin,
me koken te ftohte e pa blasfemuar fatin.
Nje hadith (kudsij) thote: "Mos e shaj
kohen, sepse koha eshte Vete Ai (Kriju-
esi)."

Synimi i punes ne Perendim (sheku-
llarizem) eshte ndryshe nga ai ne Islam.
Sipas perendimoreve, synimi i punes
eshte materialist dhe cdo pune pa fitim
material konsiderohet e pasuksesshme.
Por, mesimi islam dallon, sepse besim-
tari, edhe nese nuk arrin rezultatin
material, do te fitoje shperblimin dhe
kenaqesine e Allahut.

Ekzistojne edhe porosi te tjera. Secili
nga ne le t'i caktoje vetes disa prioritete,
le t'i caktoje vetes menyren si t'i afrohet
kenaqesise se Allahut. Format jane te
porositura ne Kuran dhe Hadith. Me e
larta eshte besimi i Zotit Nje dhe i Ve-
tem, kurse me e uleta eshte te heqesh
nga rruga di9ka qe i pengon njerezit. Te
gjitha ato do te ndihmojne qe ne vorbul-
len e globalizmit besimtari mysliman te
qendroje me dinjitet, duke sunduar rre-
thin ku jeton, dhe jo duke u bere skllav
dhe vegel e levizjeve dhe ideologjive te
ndryshme.

(Eshte shfrytezuar: http://www.znaci.com/
kultura_ponasanja/savjeti/art204_0.html

48

dituria islame / 208-209

Vrojtim

Leter vellait mysliman
qe ngurron te vije ne xhami! - (2)

Orhan Bislimaj

/ nderuar vella, mysliman!

Une nuk do te harroj asnjehere te te
ftoj ne xhami, derisa te mos i pergjigjesh
pozitivisht kesaj ftese. Fundja, une nuk
kam ndonje interes nga ardhja apo mos-
ardhja jote. Interesi im i vetem eshte se
po e coj ne vend Urdhrin e Allahut per
thirrje ne rrugen e Tij, dhe se, duke te
ftuar, une po bashkendiej per ty ate qe e
dua per vete. Besoj se kete e di dhe sig-
urisht ke respekt. Kjo eshte per ty dhe
vetem per ty. Une, 'el-hamdulilah', i
kryej ibadetet, qe na ka obliguar Allahu,
dhe ato nuk me pengojne aspak per te
kryer detyrimet e jetes se perditshme, te
cilat i kryen edhe ti. Ne vetveten time
prej nje myslimani, kam bashkuar te gji-
tha vlerat pozitive. Kjo, fale besimit
islam, i cili i mundeson njeriut t'i tejka-
loje te gjitha dobesite njerezore. Por,
altruizmi i vertete, qe ma ka mbjelle feja
islame ne zemren time, nuk me le te qete
derisa ty dhe te gjithe myslimanet te
mos i shoh pjesemarres ne rrugen qe
eshte gurthemel per lumturi dhe mireqe-
nie te vertete. Ajo eshte rruga per te
cilen une po te flas. Islami dhe xhamia te
mesojne qe te mos ndihesh i lumtur, per
aq kohe sa vellezerit e tu te mos e kene
mundesine per te qene te tille. Ndoshta ti
mendon se ke edhe tani lumturi ne vet-
veten tende. Por kjo, ne te vertete, nuk
eshte lumturi. Ajo eshte nje veti e impo-
nuar apo e adaptuar, ne mungese te lu-
mturise se vertete. Shendetit kurre nuk i
dihet vlera perderisa te mos vuajme se-
mundjen. Kete 'lumturi' qe ke tani, do ta
gjykosh per brishtesi, vetem pasi ta shi-
josh lumturine e besimit. Te lutem, me
thuaj, kush mund te jete me i lumtur se
ai i cili, me devotshmerine e tij, e fiton
kenaqesine e Allahut?! Ai, qe fjalen e
Allahut e nxjerr ne plan te pare. Kush
eshte ai qe nuk e deshiron perkrahjen e
Allahut?! Perkrahja e Allahut nuk arri-
het pa shprehur interesim konkret per te.
Allahun e kemi prane nesh, aq sa ne te
jemi prane Tij (Kurani, 47:7). Te them
sinqerisht, mos u bej shkak qe Allahun
ta kesh kunder! Nese mbetemi ne dore te
Allahut, kemi mbetur ne duar te sigurta,
e nese mbetemi ne dore te njerezve,
kemi mbaruar pergjithmone.

Prandaj, ngurrimi per te shkuar ne
xhami, eshte nje shenje e apatise ndaj
ndihmes se Allahut dhe respektit ndaj
Tij. Njeriut i vjen shume rende nese fe-

mija i tij nuk e degjon ndonjehere, bile
edhe kur ky i fundit ka arsye per kete.
Menjehere fillon nje ftohje e marredhe-
nieve prinderore. Nese prindi pyetet per
kete, ai numeron nje mori arsyesh per te
treguar arrogancen e femijes. A nuk e
shohim se cfare arrogance eshte mosre-
spekti ndaj Allahut?! A po e harrojme
kete?! Prindi po kerkon respekt prej fe-
mijes se vet, vetem sepse eshte kujdesur
per rritjen e tij ne kohen kur femija ka
pasur nevoje. Per ate zhvillim qe, fundi i
fundit, e ka pasur obligim te natyrshem
dhe ia ka mundesuar Allahu. Po, a nuk
po na shkon mendja se Allahu hidheroh-
et per mosrespektin qe po i bejme Ur-
dhrit te Tij, duke mos shkuar ne xhami?!
Pa dyshim se Allahu hidherohet me ro-
bin e tij bukeshkale. Une te keshilloj,
mos u bej bukeshkale, eja ne xhami dhe
duaje Allahun me shume se femijet dhe
familjen! Duaje me shume se vetveten
tende! Ai te pergjigjet ne 9do moment
dhe kurre nuk te zhgenjen.

Vella i dashur!

Mua me behet qejfi kur nga vete ti
degjoj se Kuranin e konsideron liber te
shenjte dhe e beson plotesisht permbajt-
jen e tij. Por, kjo nuk mjafton, ani pse
eshte hapi kryesor. Duhet ta lexosh ate,
duke i kushtuar nje kujdes te vecante.
Kete mund ta besh kurdohere dhe kudo
qe ke mundesi, ne shtepi, ne biblioteke,
ne tren, ne aeroplan etj. Ndoshta duke e
lexuar ate dhe duke hasur ne ndonje gje
te paqarte qe kerkon komentim nga ko-
mpetentet, do te te shtohet kureshtja,
dhe nje dite do ta thyesh akullin dhe do
te shkosh ne xhami per ta pyetur hoxhen
per gjerat qe te interesojne. Une edhe
kete e shpresoj si nje pretekst. Po ashtu,
me ka gezuar qendrimi yt korrekt per

pejgamberine e Muhamedit a.s.. Ti, per
faktin qe E beson Allahun Nje dhe te
Vetem, qe e beson Kuranin per liber hyj-
nor dhe Fjale te Allahut te Madheruar,
qe i eshte zbritur Muhamedit a.s., te tra-
nsmetuar besnikerisht qe prej zbritjes se
tij e deri ne ditet e sotme pa asnje devi-
jim ne asnje shkronje te tij, pastaj, ti qe
e beson se Muhamedi a.s. eshte pejgam-
ber i fundit, i derguar nga Allahu, fjalet
e te cilit jane te verteta ne te gjitha ato qe
ka thene, dhe qe me besnikeri jane trans-
metuar deri tek ne, - atehere me duhet te
te them se je krejtesisht afer per te shi-
juar embelsine e Fese se ciles i takon.
Tek ti nevojitet vetem nje kendellje thel-
besore, - ta heqesh mendjemadhesine, t'i
hedhesh nje shikim me serioz jetes sate,
te bindesh se je qenie qe paditurine e ke
cilesi te pashmangshme dhe ke nevoje
per avancim, te bindesh se njeriu ciles-
ine e se keqes e ka gjen natyror, nga e
cila nuk mund te ike, - do te shohesh se
nevoja per te shkuar ne xhami eshte dic-
ka e pashmangshme dhe rilindje e ver-
tete ne jeten tende.

Kur biseduam heren e kaluar, te them
sinqerisht, me beri pershtypje te vefante
nje fjale jotja, kur the: l zemren e kam te
paster', duke aluduar se nuk ke nevoje
per lutje tek Allahu, apo per te shkuar ne
xhami. Kjo fjale, qe fatkeqesisht nuk e
kam degjuar vetem nga ti, po edhe nga
disa te tjere, me ka irrituar pa mase, se-
pse me ofroi para vetes nje mentalitet te
ceket, qe aspak nuk ka njohuri mbi fene
e vet, dhe as interesim. Me tregoi se ko-
ntributi i imameve me ligjerata e derse
neper te gjitha xhamite, ende nuk ka de-
pertuar tek nje pjese e myslimaneve. I
heshtur ne vete, kam thene: "O Allah,
ndricoja zemren ketij njeriu, udhezoje

dituria islame / 208-209

49

ne rrugen Tende, vetem Ti mund t'i rro-
tullosh zemrat! O Zot, udhezoji te gjithe
myslimanet!"

Edhe atehere te kam folur per kete,
por po te flas edhe tani. Te lutem, harro-
je kete shprehje! Ajo eshte' nen9muese
per vete ty, ngase ke pohuar di9ka qe bie
ndesh me realitetin tend te hapur. Je my-
sliman, dhe ajo nuk te perket ty. Nese je
njeri me ndjenja, e ne trupin tend ze ve-
nd hidherimi, inati, padituria, animi,
mburrja e shume te tjera, - atehere duhet
ta pranosh se nuk je engjell. Ti e pranon
kete, apo jo!? E pra, je njeri qe gabon
vazhdimisht. Nese me ate fjale e ke per
qellim zemren, si nje copez mishi apo si
nje pompe qe per9on gjakun ne trupin e
njeriut, duhet ta dish se cope mishi te
ketille kane edhe kafshet. Te lutem, mos
u mburr me kete! E nese me ate fjale e
ke per qellim 'zemren' si nje burim qe
dirigjon mendimet e tua, ndjenjat dhe
orientimet e tua ne pergjithesi, atehere
ne kete aspekt je shume larg nga zemra
e paster. Pastertia e zemres nuk mund te
vertetohet as nga ti e as nga une. Secili
per vete thote se e ka zemren te paster.
Nje gje te tille e thote edhe krimineli.

Mirepo, pastertine e zemres e di ve-
tem Allahu, sepse Ai i di te fshehtat dhe
te hapetat. Ne mund te themi di9ka, e ne
anen tjeter te fshehim ne zemer di9ka
tjeter. Kjo mund te behet para njerezve,
por jo edhe para Allahut. Prandaj, per-
ve9 Allahut, askush tjeter nuk mund ta
dije se kur eshte e paster zemra. Ai ne
Kuranin e Tij na ka treguar kriteret qe
vleresojne pastertine e saj. Njeri me ze-
mer te paster konsiderohet ai qe me te
vertete eshte i paster: qe nuk i ka borxh
askujt. Qe nuk ka borxh ndaj vetvetes,
qe nuk ka borxh asgje ndaj njerezve dhe
qe nuk ka borxh ndaj Allahut. Keto jane
tri sfera, qe karakterizojne tere jeten e
njeriut ne pergjithesi. Te lutem, llogarite
vetveten tende vetem ne keto fusha, dhe
me trego se sa je i paster ne zbatimin e
tyre. A je ai qe nuk e ka ofenduar aske-
nd, qe nuk i ka hyre ne hak askujt, qe i
kryen obligimet ndaj vetvetes, ndaj Kri-
juesit dhe ndaj te tjereve, qe kujdeset per
familjen e vet dhe edukimin e saj me
edukate islame, qe te kaluaren e tij e ka
te paster dhe te pamekate, qe eshte i nde-
rshem moralisht, qe kurre nuk ia deshi-
ron askujt te keqen dhe shume elemente
te tjera, qe nuk kemi nevoje t'i numero-
jme, etj.. Une, per nje cast, dua te behem
jomodest dhe po te them: "fatkeqesisht
zemren e ke shume te nxire." Le te per-
mendim vetem nje segment. Vete fakti
qe nuk po i pergjigjesh Fjales se Allahut
per te shkuar ne xhami dhe per t'i kryer
adhurimet ndaj Tij, je borxhli i madh.
Nese borxhi ndaj dikujt prej njerezve,
eshte obligim te permbushet, atehere bo-

rxhi ndaj Allahut eshte me prioritar.
Ndersa mospermbushja e borxhit eshte
nje e keqe e madhe, pra eshte mekat.
Madje, nuk eshte nje mekat qe mbaron
vetem per nje dite. Jo, ky akumulohet
per 9do dite.

Tani te pyes: Q'mendon nese dikush
te ka borxh dhe nuk ta kthen ate, 9fare
do te mendoje per te? Pa dyshim se do ta
konsideroje si nje njeri te papergjegjsh-
em dhe shume te keq, sepse ai qe nuk
brengoset per borxhin e vet, ai nuk ka
kufizim ne te keqijat e tij. Ani, per 9fare
borxhi mund te behet fjale, per nje borxh
njerezor, qe megjithate nuk ka ndonje
vlere ku ta di se 9fare? Po borxhi ndaj
Allahut, a e di ti se 9fare vlere ka? Ai
eshte vete jeta jone. Te gjitha te mirat qe
kemi ne, dhe qe i shfrytezojme ne toke e
ne qiell, jane ne njefare menyre (moral-
isht) borxh tek Allahu. Por, Allahu nuk
eshte borxhdhenes me shpagim, sepse
vlera e dhuntive te Tij nuk mund te kom-
pensohet dot. Kjo eshte e pamundur! Ai
eshte Dhurues i Madh. Edhe pse na 'ka
huazuar' gjithe keto te mira, pa caktim
dhe pa kufizim, nuk kerkon qe t'la kthe-
jme borxhin, sepse kjo eshte e pamund-
ur, kerkon vetem t'ia dime shyqyrin (per
nder) atij borxhi duke E falenderuar per
to. Duke E falenderuar ne ate menyre qe
per 9do dite dhe sa here qe na kujtohen
miresite e Tij, e ato na shoqerojne ne 9do
kohe, t'i themi vetvetes: Sa jam ne rruge
te Allahut, sa i perfill kerkesat e Tij?

Atehere, nese nuk e bejme kete, dhe
nese nuk i respektojme kerkesat (urdh-
rat) e Tij per ato qe Ai ka kerkuar nga
ne, a nuk eshte nje mekat!? A nuk eshte
kjo pike e zeze ne zemren e njeriut!? Pa
dyshim qe po. Sa per te te kujtuar, Pej-
gamberi a.s. ka thene: "Kur njeriu e ben
nje mekat (te keqe), ne zemren e tij i vi-
het nje pike e zeze, nese nuk pendohet
per te, ajo rritet gjersa t'ia mbuloje zem-

ren teresisht". Kjo pike e zeze e mbulon
dhe e mbyll te teren, dhe kjo pike eshte
ajo per te cilen Allahu i Madheruar ne
Kuran thote: "...Por, te keqijat qe pu-
nuan, zemrat e tyre ua mbuluan (ua kane
nxire)" (83:14). Fjala e Allahut dhe the-
nia e Pejgamberit a.s. jane hak, pa kurr-
fare dyshimi ne to.

Tani te pyes, a thua, sa pika te zeza ke
ne zemren tende. Une dua te besoj se,
me kete nivel te papergjegjshmerise
ndaj urdheresave dhe ndalesave te
Allahut, nuk behet fjale me per pika, por
a thua te ka mbetur vend i panxire ne ze-
mer? Kete nuk po e them per te te ofend-
uar dhe as per te te zhgenjyer, por, per-
kundrazi, per t'i treguar ndergjegjes sate
se zemren nuk e ke te paster. Per te te
thene edhe nje here se ke pergjegjesi per
pastrimin e saj dhe nuk ke aspak luks per
t'u krenuar per gjoja zemren e paster.
Ani, kjo qe po ta them, eshte vetem per
nje aspekt qe nxin zemren, pra, vetem
per obligimet (borxhet) ndaj Allahut, po
ku jane edhe shume te tjera? Ku jane
obligimet ndernjerezore, obligimet ndaj
familjes, obligimet ndaj vetvetes, qejam
me se i sigurt se nuk i ke ne nivel te ke-
naqshem, pa marre parasysh se mund te
krenohesh per rregullsine e tyre. Kete e
them, sepse, nese nuk e njeh Fene e
Allahut, nuk di se si t'i zbatosh keto ob-
ligime, per te cilat je pergjegjes. Thjesht,
nuk di si te sillesh me vetveten. Te kam
thene edhe heren e shkuar se edhe per
vetveten tone kemi pergjegjesi. Nuk mu-
nd te sillemi si te deshirojme, por si du-
het, sepse vetja jone, ndonese eshte nen
sundimin tone pergjate jetes ne kete bo-
te, ajo nuk eshte jona, per arsye se ne
nuk e kemi krijuar qe te mos kemi per-
gjegjesi per demtimin e saj. Per gjith9ka
kemi pergjegjesi: per kohen si e shpen-
zojme dhe ku e kalojme, si e kemi kalu-
ar rinine tone, e cila eshte gurthemeli per
formimin e drejte te personalitetit te
individit; ushqimin, prej nga e fitojme, a
e fitojme ne menyre te lejueshme apo
jo? Pastaj, a ushqehemi me ushqim hal-
lall, dhe shume te tjera. Me nje fjale, per
gjithe jeten tone ne pergjithesi, per jeten
private dhe publike, madje edhe per me-
ndimet tona - kemi pergjegjesi. Edhe ke-
to, nder shume te tjera, jane qe lene pika
te zeza ne zemren e njeriut, nese nuk
zbatohen sipas asaj qe Allahu na ka me-
suar.*

: Kjo 'bisede' eshte vazhdim i punimit nga numri
i kaluar "Leter vellait musliman qe ngurron te
vije ne xhami."

50

dituria islame / 208-209

Perceptim

Mekatet... tronditese te zemrave

Shume njerez nuk kane njohuri
per mekatet - gjynahet dhe me-
ndojne se ato jane vetem ato
gjera qe mund te perceptohen
me ndjenja ose qe kane te bejne' me gjy-
mtyret e jashtme, si? jane mekate e dua-
rve, te kembeve, te syve, te vesheve, te
gjuhes, te hundes e te ngjashme me to,
qe nderlidhen me instinktet e stomakut
dhe organeve intime.

Shume nga keta njerez nuk i imagji-
nojne mekatet e tjera qe kane te bejne
me zemren dhe te cilat nuk hyjne - ne
ato qe syte mund t'i shohin-ose qe vesh-
et mund t'i degjojne, ose qe hunda mund
t'i nuhase ose qe gjuha mund t'i shijo-
je...

Mekatet e gjymtyreve

Ne llojin e pare jane mekatet e syrit,
si? mund te jete shikimi i gjerave qe jane
te ndaluara; pastaj mekatet e veshit, si?
mund te jete degjimi i asaj qe eshte e
ndaluar; pastaj mekatet e gjuhes, si? mu-
nd te jete te folurit e gjerave te ndaluara,
si p.sh. genjeshtra, pergojimi, tallja, be-
timi i rrejshem, premtimi i rrejshem, de-
shmia e rrejshme, etiketimi i te tjereve
etj...; pastaj mekatet e dores, si? mund te
jene rrahja e te tjereve, vrasja, shkrimi i
asaj qe eshte e ndaluar te shkruhet; pas-
taj mekatet e kembeve, si? mund te jene
- te ecurit per ndonje mekat, vizita e
ndonje tirani-zullumqari, udhetimi ne
ndonje vend, me qellim qe te behet ndo-
nje mekat ndaj Allahut xh.sh.; pastaj
mekatet e organeve intime, si? mund te
jete amoraliteti e te ngjashme; pastaj
mekatet e stomakut, si? mund te jene te
ngrenet ose te piret e ndonje gjeje qe
eshte e ndaluar, sikur jane mishi i derrit,
alkooli, droga, kamata, fitimi nga bixho-
zi, fitimi nga shitblerja e ndaluar, marrja
e ryshfetit ose gjera te ngjashme me to.

Mekatet shkaterruese

Te gjitha keto veprime jane te ndalua-
ra dhe jane mekate te qarta; disa prej ty-
re jane prej gjynaheve e mekateve te
medha, mirepo te gjitha hyjne nen omb-
rellen e mekateve te jashtme ose meka-
teve te gjymtyreve te jashtme, dhe ?do
mysliman eshte i obliguar te largohet
nga mekatet e jashtme dhe nga ato te
brendshmet ne teresi. Allahu xh.sh. tho-
te:

"Dhe mos beni mekate as haptas as
fshehtas. Ata qe bejne mekat, do te nde-
shkohen per mekatin e bere". (El-
En'am, 120.)

Mirepo mekatet e fshehta jane me te
rrezikshme sesa mekatet e hapeta, ose,
thene ndryshe: mekatet e zemres jane
me te rrezikshme sesa mekatet e gjymty-
reve, sikunderse adhurimet e zemres
jane me te rendesishme sesa adhurimet e
gjymtyreve; madje veprat e gjymtyreve
nuk pranohen perve?se me veprim te
zemres, pra me nijetin dhe me sinqeritet
te paster.

Kur themi mekatet e zemres, kemi
per qellim ato mekate te cilat burojne
nga zemra, si p.sh. - mendjemadhesia,
vetekenaqesia, egoizmi, hipokrizia, kop-
rracia, dashuria ndaj kesaj bote, dashuria
ndaj pasurise dhe autoritetit, xhelozia,
inati, hidherimi... dhe te ngjashme me
to, mekate te cilat Imam Gazaliu, ne
librin e tij "Ihjau-Ulumid-din", i ka qu-
ajtur: "el-muhlikat" - mekatet shkaterr-
uese, duke u bazuar ne hadithin e
Pejgamberit a.s., ne te cilin thuhet:

"Tri gjera jane shkaterruese: koprrac-
ia e tejskajshme, pasimi i epshit-egos

dhe vetekenaqesia e ?donjerit me me-
ndimet e tij".

Madhesia e rrezikut nga keto mekate
eshte per disa arsye:

E para: Sepse ato kane lidhje direkte
me zemren, e zemra eshte pasqyra e ?do
njeriu; sepse nuk merret parasysh vetem
pamja lendore e jashtme e njeriut, i cili
ha, pi dhe zhvillohet, por merret para-
sysh brendesia e tij, te cilen ne e quajme
- zemer ose shpirt, ose ?faredo emertimi
tjeter. Per kete Pejgamberi a. s. ka thene:
"Ne trupin e njeriut eshte nje cope mi-
shi, e cila, nese permiresohet, permires-
ohet i tere trupi dhe, nese prishet, prishet
tere trupi, - e kjo eshte zemra". Pastaj ne
nje hadith tjeter thote:

"Me te vertete Allahu nuk shikon
trupin as fizionomine tuaj, por shikon
zemrat dhe veprat tuaj a".

Kurani famelarte e ka theksuar se ba-
za e shpetimit ne boten tjeter eshte past-
rimi i zemres ne kete bote, Allahu xh.sh.
ne Kuran thote:

"Diten kur nuk ben dobi as malli, as
femijet. (Ben dobi) Vetem kush i paraqi-
tet Zotit me zemer te shendoshe." (Shu-
ara, 88-89.)

dituria islame / 208-209

51

jtLliiatii

Pastertia e zemres ka kete domethe-
nie: pastertia e saj nga shirku i dukshem
dhe i padukshem, nga hipokrizia e ma-
dhe dhe e vogel, dhe nga te metat e tjera
te' cilat e ndyjne ate, si9 jane mendje-
madhesia, xhelozia, inati e te tjera.

Ibn Kajjim rahimehullah thote:

"Pastrimi i zemres duhet te behet nga
pese gjera: nga politeizmi, i cili bie
ndesh me monoteizmin; nga risite, te
cilat bien ndesh me traditen profetike;
nga egoja, qe bie ndesh me urdheresat;
nga pakujdesia, e cila bie ndesh me sy-
celtesine, dhe nga epshet, te cilat bien
ndesh me sinqeritetin".

E Dyta: Sepse jane keto mekate apo
keto te meta te cilat behen shkaktare per
mekatet e gjymtyreve te jashtme, sepse
te gjitha mekatet e jashtme burimin e ka-
ne nga: pasimi i egos, ose dashuria ndaj
kesaj bote, ose xhelozia, ose mendjema-
dhesia, ose dashuria ndaj pasurise dhe
kapitalit, ose deshira per autoritet dhe
fame... ose gjera te tjera.

Madje edhe vete kufri-mohimi, ne te
shumten e rasteve burimin e ka tek xhe-
lozia-hasedi, si9 ka ndodhur me cifutet;
per se Allahu xh.sh. thote:

"Shume ithtare te librit (jehudinj, te
krishtere), edhe pasi u eshte bere e qarte
e verteta, nga vete zilia e tyre personale
- deshiruan qe pas besimit tuaj t'ju kthe-
nin ne mosbesimtare, pra ju lini ata dhe
largohuni prej tyre derisa All-llahu te
sjelle urdhrin e vet. All-llahu ka munde-
si per cdo send." (El-Bekare: 109)

Ose nga mendjemadhesia, si9 e per-
mend Allahu xh.sh. Faraonin e popullin
e tij dhe qendrimin e tyre ndaj argume-
nteve te Musaut a.s., per se thote:

"Dhe, edhe pse te besueshem ne to
me bindje (se ishin nga Zoti), i mohuan
ne menyre te padrejte e me mendjema-
dhesi, pra shikoje se cfare ishte fundi i
shkaterrimtareve." (En-Neml: 14.)

Ose nga dashuria e tepert ndaj kesaj
bote, sic eshte rasti me perandorin e ro-
makeve, Hirekliun, i cili, edhe pasi ishte
njohur me vertetesine e te Derguarit a.s.
ne mesazhin e tij, dhe me realitetin e
pejgamberise se tij, megjithate dashuria
ndaj kesaj bote mbizoteroi ndaj tij dhe,
per pasoje, e refuzoi ate.

Nese shohim ndonje rast vrasjesh pa
te drejte, s'ka dyshim se pas saj do te
gjejme ndonje shkak psikologjik ose
shpirteror, qe buron nga zemra, sic mu-
nd te jete nga xhelozia ose hidherimi,
ose nga dashuria ndaj kesaj bote; madje
edhe per krimin a vrasjen e pare qe ka
ndodhur ne historine e njerezimit, shkak
ishte xhelozia, sic ndodhi me dy djemte
e Ademit a.s.:

"... kur te dy flijuan kurbane, nga te
cilet njerit iu pranua. Ai (qe nuk iu pran-
ua) tha: "Une do te te mbys ty" (Kabili i
tha Habilit). E ai (qe iu pranua) tha:
"All-llahu pranon vetem prej te sinqerte-

ve ", deri tek ajeti: "Atehere epshi i

tij e bindi ate per mbytjen e te vellait dhe
e mbyti ate. Ai mbeti prej me te deshpe-
ruarve (hidheroi prinderit, mbeti pa
vella, u perbuz prej Zotit dhe u fut ne
xhehennem)". (Maide: 27 e 30.)

Keshtu pra, cdonjeri qe ben ndonje
nga mekatet e dukshme, sic jane; desh-
mia e rrejshme, pergojimi, thashethemet
ose dicka tjeter; patjeter qe pas ketyre
mekateve do te qendroje ndonje semu-
ndje shpirterore. Per kete Pejgamberi
a.s. ka thene:

"Mos u beni doreshtrenguar, sepse
koprracia eshte qe ka shkaterruar popujt
e mehershem duke i shtyre qe te behe-
shin koprrace, t'i keputnin lidhjet fare-
fisnore dhe te benin vepra te ndaluara".

E treta: Per mekatet e jashtme, te cilat
burojne si shkak i dobesise se njeriut
dhe pakujdesise se tij, njeriu duhet te pe-
ndohet shpejt; ne te kunderten, per me-

katet e brendshme, te cilat si shkak kane
prishjen apo semurjen e zemres, ku e ke-
qja perqendrohet me shume, shume rra-
lle ndodh qe personi te pendohet.

Pra ky edhe eshte dallimi mes mekatit
te Ademit a.s. dhe Iblisit.

Mekati i Ademit a.s. buronte nga gjy-
mtyra, atehere kur kishte ngrene nga ajo
peme, ndersa mekati i iblisit buronte nga
zemra, atehere kur refuzoi nga mendje-
madhesia dhe u radhit ne anen e pabes-
imtareve.

Mekati i Ademit a.s. ishte nje gate
apo nje gabim i vogel, si pasoje e harre-
ses dhe dobesim i ndjenjes, ndersa me-
kati i iblisit ishte gabimi me qellim dhe
buronte nga thellesia e zemres.

Prandaj Ademi a.s. e verejti shume
shpejt gabimin dhe e pranoi menjehere
ate e se bashku me bashkeshorten iu lu-
ten Zotit per falje dhe u penduan:

"Ata te dy thane: "Zoti yne, ne i beme
te padrejte (i beme dem) vetvetes sone,
ne qofte se nuk na fal dhe nuk na meshi-
ron, ne me siguri do te jemi prej te shka-
terruarve!". (El-Araf, 23.)

Ndersa Iblisi vazhdoi gabimin e tij
duke u rebeluar edhe ndaj Zoti te tij dhe
duke polemizuar e kundershtuar me te
paverteten, atehere kur Zoti xh.sh. i tha
atij:

"(Zoti) Tha: "O Iblis, cka te pengoi ty
t'i perulesh atij qe Une vete e krijova? A
bere kryenecesi, apo ke qene prej atyre
qe shesin fodullek?" Ai (Iblisi) tha:
"Une jam me i mire prej tij, mua me ke
krijuar nga zjarri, e ate e krijove nga
balta!" (Sad, 75, 76.)

Per kete shkak perfundimi i Ademit
a. s. ishte:

"E Ademi prej Zotit te vet pranoi disa
fjale (lutje), prandaj Ai ia fali (gabimin),
Ai eshte Meshirues dhe pranues i
pendimit." (Bekare: 37.)

Ndersa perfundimi i iblisit ishte:

"(Zoti) Tha: "Dil pra prej tij (prej
Xhennetit), ti je i mallkuar. Dhe largimi
prej meshires Sime ka per te te percjelle
deri ne Diten e Gjykimit!" (Sad: 77, 78.)

E katerta: Kjo eshte si rezultat i cesht-
jeve te mehershme, qe do te thote se ligji
i Sheriatit islam ka ashpersuar geshtjen e
mekateve te zemres dhe i ka frikesuar
njerezit nga ato, per shkak se rreziku
prej tyre eshte shume me i madh, sig
thote edhe Pejgamberi a.s. ne nje hadith:

"Nuk do te hyje ne Xhennet ai person
i cili ne zemrem e tij ka mendjemadhesi,
qofte edhe sa grimca e atomit (ose edhe
me pak)".

Vedat Shabani

52

dituria islame / 208-209

Shkenca islame

Historia islame

Hakim gengaj

Hyrje
^'eshte Historia islame?

Historia islame, eshte nje 'disipline" shkencore, e cila me-
rret me studimin dhe hulumtimin e te dhenave, ngjarjeve dhe
ndodhive te myslimaneve qe nga koha e Muhamedit a.s. "duke
perfshire te gjithe profetet, qe nga njeriu dhe profeti i pare
Ademi a.s." e deri tek Perandoria Osmane. Ajo flet per jeten e
profeteve, ne ve9anti per jeten e profetit tone Muhamedit a.s.,
Shpalljen, lufterat, Hulefa'u Rrashidinet, Emevinjte, Abba-
sinjte dhe Perandorine Osmane.

Me kalimin e ketyre dinastive, Historia Islame si disipline
shkencore kalon nga "Historia Islame" ne disiplinen "Civilizi-
mi i Historise Islame". Kjo shkence, ne ditet tona merret me
studimin e civilizimit te popujve myslimane, ndikimin e Isla-
mit ne shoqerite e tjera, si; ne Evrope, Amerike dhe ne vende
te tjera te mbare botes. Njekohesisht, kjo shkence, edhe pse
ekzistonte me heret ne jeten e perditshme te njerezve, njihet si
nje disipline e re shkencore "Civilizimi i Historise Islame", qe
fillon nga shekulli 'XIX' 2 e ketej.

Historia Islame si disipline shkencore, lindi menjehere me
ardhjen e Shpalljes dhe vazhdoi per nje kohe te gjate duke u
transmetuar gojarisht, derisa me nje seriozitet te madh, mori
ne duar kete pune Ibn Is-haku 3 (150/767)* dhe shkroi vepren
"Kitab ul-Megazi" , nje veper kjo qe njihet si vepra e pare ne
Historine Islame. Mirepo, fatkeqesisht, kjo veper nuk ka arrit-
ur deri ne ditet tona.

Historia Islame, si disipline shkencore, sic thame edhe me
lart, eshte shkruar dhe eshte transmetuar gojarisht, por zanafi-
llen e saj si shkence e ka nga historiani i njohur Dhehebi*
(748/1347). Dhehebiu ishte historiani i pare qe perdori termin
"Tarihu 'l-Islam", qe ne gjuhen shqipe d.m.th. "Historia e Isla-
mit"-" 'Historia e Fese Islame" ose "Historia Islame", dhe qe
nga ajo kohe Historia Islame "edhe pse para tij gojarisht apo
ne menyre te shkruar merreshin me kete teme", konsiderohet
si disipline shkencore.

"Fjala 'Tarih ' (Histori) eshte nje fjale me prejardhje arabe,
qe ne kuptimin gjuhesor "cakton kohen", dhe si teme adekuate
e historise jane vete "koha, njeriu dhe vendi". 4 Fjala Histori ne
arabisht rrjedh nga folja erh - tarijhi, shumesi i se ciles eshte
tevarijhu, qe ka keto kuptime: Histori, Leter, Kohe, Shkenca e
Historise, Regjistrim, Ndodhi, etj. Ndersa, fjala 'Islam', po
ashtu eshte fjale me prejardhje arabe, rrenja e se ciles eshte fo-
lja 'esleme' qe d.m.th. "me i sigurt, i pavarur, i lire dhe me i
shendoshe". 5

Mirepo, ne kete rast kjo folje ben fjale per Islamin dhe mys-
limanet ose, me fjale te tjera, esleme, muslimu, Islamun, qe do
te thote se kjo disipline shkencore e Historise Islame flet per
"Historine e Myslimaneve" ne teresi dhe quhet "Historia Isla-
me", dhe ndermjet ketyre dy termave: "Historia e Myslima-
neve" dhe "Historia Islame" ka nje dallim shume te vogel.

Ne gjuhen arabe kemi disa terma rreth historise, si: "Tarih-
u 'l-Hajat" Biografi, Jeteshkrim; "Tarihu Am-m", ose "Tarih-
u'l-Umum", Histori e Pergjithshme; dhe "Ulemau't-Tarih" ,
Historia e Dijetareve 6 etj.

Ndarja e Historise Islame
si disipline shkencore ne disa kapituj

Ne kete disipline shkencore gjate nje periudhe te gjate his-
torike, historianet ne shkrimet e tyre kane arritur ta pasurojne
Historine Islame dhe ta ndajne ate ne disa kapituj kryesore.
Nder kapitujt kryesore te Historise Islame, jane:
Sier, Megaz: Jeta dhe Lufterat e Muhamedit a.s.
Futuhat: Lufterat clirimtare Myslimane

Tabakat: Bibliografi, Jeteshkrime

Mu'exhemat: Permbledhje

Tarih'ul-Umum: Histori e Pergjithshme

Hususi: Kalifati dhe Historia e Dinastise Islame

Ensab'i Ejj ami '1- Arab: Fiset Arabe
Tarih-i Emval: Historia e se Drejtes se Pasurise

dhe Obligimi per Te
Menakib: Epope-Ngjarje

a. Sier dhe Megaz; Jeta dhe lufterat e Muhamedit a.s.

Njeri nga kapitujt kryesore ne Historine Islame eshte Sier,
qe ne mesin e historianeve myslimane eshte me e debatuara
ceshtje. Fjala "Sier" vjen nga shumesi "Sire", qe te dyja perdo-
ren per jeten e Muhamedit a.s. dhe me kohen "fisin, lindjen,
femijerine, rinine, profetesine, ngjarjet e Mekes dhe Medines,
se bashku me lufterat, - jane libra qe flasin ne pergjithesi per
jeten e Muhamedit a.s. qe nga lindja e deri ne vdekjen e tij".
Te gjitha keto qe thame deri me tani, jane emertuar me emrin
"Sieri Nebi" ose "es-Siret 'un-Nebevij-je", shkurtimisht "Sier".

Si nentitull te "Sierit" kemi edhe fjalen "Megaz". Ketu be-
het fjale me se shumti per: lufterat, vendin e lufterave, ngjarjet
e lufterave. Kur mendojme lidhjen me Muhamedin a.s., na bie
ne mend per lufterat e tij. Librat e ketille ne ate kohe kane
marre emrin Megaz. 7

Njeri qe konsiderohet nder librat e pare, eshte edhe libri i
Ibn Hishamif (218/833)* "es-Siret 'un-Nebevij-je".

b. Futuhat; Lufterat clirimtare Myslimane

Fjala "Futuhat" eshte shumesi i fjales "futuh", qe ka kupti-
min iufte, clirim' etj. Flet per clirimin dhe lufterat e Muhame-
dit a.s. dhe te myslimaneve ne pergjithesi. Keta libra flasin
edhe per aktivitetet ushtarake dhe per lufterat ne pergjithesi.
Studiohen me nje vemendje e kujdes te jashtezakonshem, saqe
nuk lene anash as plackat e luftes.'

dituria islame / 208-209

53

Nder veprat me te njohura, eshte edhe vepra e Vakidi-t
"Futuhu 'sh-Sham"-"Qlirimi i Shamit".

c. Tabakat - Bibliografi, Jeteshkrime

Fjala "tabakat" d.m.th. 'biografi, jeteshkrim'. Jane ato ve-
pra te cilat jane te radhitura ne nje forme kronologjike. Ato, ne
fillim flasin per jeten e Profetit a.s. e me vone, duke filluar nga
shoket e tij (ashabet) per t'u shtrire deri tek dijetaret e shquar
te asaj kohe.'° Shkurtimisht mund te themi se keta libra flasin
per jeten e dijetareve, bibliografine e tyre. Vepra me e njohur
ne Historine Islame eshte vepra e Ibn Sa'd-it (230/844) "et-
Tabakat 'uI-Kubra" .' l

d. Mu'exhemat - Permbledhje

Jane permbledhje veprash historike te radhitura sipas alfa-
betit - Alfa Beta.

h. Tarih-i Emval - E Drejta e pasurise dhe Obligimi per te
Fjala emval eshte shumesi i fjales mal, folja e se ciles eshte
"mevele"; qe e ka kuptimin 'pasuri, mall" 4 etj. Nga kjo fjale
kuptojme se ne kete kapitull flitet per myslimanet dhe jomys-
limanet qe jetojne ne vendet islame dhe per te drejten e pasu-
rise, mallit. Imam Ebu Jusuf (182/798) "Kitab 'ul-Haraxh" ."

i. Menakib -Tregim, Ngjarje, Epope

Fjala "menakib" eshte shumesi i fjales "menkib", folja e se
ciles eshte "nekabe", qe ne terminologji d.m.th. "epope"; "po-
eme e madhe epike ose veper e gjere tregimtare ne proze, ku
pershkruhen bema legjendare a ngjarje te rendesishme histo-
rike te jetes se nje populli" 16 . Kurse ne etimologji ka kuptimin
e "Hulumtimit-Zbulimit" .

e. Tarih'ul-Umum Histori e Pergjithshme

Fjala "tarih", sic e theksuam edhe me heret, ka kuptimin
Histori, Leter, Kohe, Shkenca e Historise, Regjistrim, Ndodhi
etj.. Kurse fjala "umum" ka kuptimin 'e pergjithshme' ose, me
fjale te tjera, Historia e Pergjithshme. "Flet ne pergjithesi per
jeten e Ademit a.s., popuj te ndryshem, e deri tek vete autori i
atij libri, duke perfshire edhe vete jeteshkrimin e tij. Mirepo
ketu perfshihet edhe "Sieri Nebi (jeta e Muhamedit a.s.) dhe
Shteti Islam ne teresi. Tabari (310/922) 'Tarih'ul-Umem ve'l-
Muluk"\ ]1

f. Hususi - Kalifati dhe Historia e Dinastise Islame

Fjala "humusi" eshte shumesi i fjales "has", folja e se ciles
eshte "hassa", qe ka per qellim gjerat e vecanta. Kurse ne his-
torine islame flitet per nje vend, qytet, ngjarje te rendesishme
etj. Ne nje menyre tjeter ajo flet per kalifatin dhe per historine
e dinastise islame.

g. Ensab - Fiset Arabe

Fjala "ensab" eshte shumesi i fjales "neseb", folja e se ciles
eshte "nesbun", qe ne terminologji d.m.th. flamur, vendi ku
eshte i ngulur flamuri 13 , kurse ne etimologjine islame behet
fjale per fiset arabe, prejardhjen e tyre etj. Vepra me e njohur
ne kete kapitull, eshte vepra e Ibn'ul-Kelbi-ut (204/820) "Xhe-
meret'un-Nesebi" . Ne kete kapitull jane te radhitura fiset arabe
dhe emertimet e fiseve arabe, duke filluar nga vete personi
(autori, luftetari, personaliteti etj.) i radhitur sipas prejardhjes
familjare: gjysh, stergjysh, katragjysh etj.

Fusnotat:

* Autori eshte student i Fakultetit te Teologjise te Universitetit Uludag-
Bursa/TURQI.

1. Halkin, Leon-e. "Tarih Tenkidinin UnsurlarF perktheu: Bahaeddin Yedi-
yildiz, Terk Tarih Kurumu basimevi, Ankara, 1989, fq. 5-7.

2. Kazaci, Ziya "Islam medeniyeti ve Meesseseleri TarihF IFAV, Stamboll,
2003, fq. 19.

3. Ibn Hisham "es-Sijretu li-ibni'l-Hisham'\ Bejrat-Lublan, M. 1981 H.
1391, 1/N.

* Ibn Is-hak; lindi ne Medine ne vitin 75 dhe vdiq ne mes te viteve 150-153h.

* Dhehebi; vdiq ne vitin 748 h.

4. Hizmetli, Sabri "Islam TarihF, (Baslangictan Ilk Dort Halife Devri Sonuna
Kadar), Ankara Universitesi basymevi, Ankara, 1991, fq. 1.

5. Mutcali Serdar "Arapfa Terkge Sozlek", Dagarcik, Stamboll, 1995, fq.
403.

6. Mutcali, po aty, fq. 13.

7. Algel, Heseyin "Islam TarihF, Gonca, Stamboll, 1997, fq. 1/13.

8. Ibn Hisham "es-Sijretu li-ibni'l-Hisham'\ Bejrat-Lublan, M. 1981 H.
1391, I/N.

* Ibn Hisham lindi ne Basra ne vitin .... dhe vdiq ne Egjipt ne vitin 218.
9.Apak, Adem "Anahatlarlyla islam Tarihi (I) (Hz. Muhammed (s.a.v.)

Donemi", Ensar, Stamboll, 2006, fq. 33-34.

10. Apak, po aty, fq. 33.

11. Algel, po aty, fq. 20.

12. Apak, po aty, fq. 33.

13. Mutcali, po aty, fq. 888.

14. Mutcali, po aty, fq. 854.

15. Apak, po aty, fq. 34.

16. Kostolarit, Androkli "Fjalor i Shqipes se Sotme" TOENA, Tirane, 2002,
fq. 304.

54

dituria islame / 208-209

Neper Keshillat tane

KBI i Hanit te Elezit

Nje nder keshillat me te ri
por me rezultate te lakmueshme

Disa te dhena per Hanin e Elezit

Emertimi i pare i ketij vendbanimi daton nga shekulli XVI
me emrin SAR (SHARR), ndersa nga shekulli XIX me nder-
timin e Hanit nga Elez Dimca, ky vendbanim filloi te quhej
Hani i Elezit. Me kete emer u quajt deri me 1912, kur
pushtuesit serb e pagezuan me emrin Gjeneral Jankoviq
(edhe pse popullata kurre nuk e ka pranuar dhe perdorur
kete emer).

Hani i Elezit filloi t'i merrte konturat e nje vendbanimi pas
Luftes se ll-te Boterore, dhe sidomos pas ndertimit te fab-
rikes per prodhimin e gimentos me 1956, ku shumica e te
punesuarve ne kete fabrike, filluan te ndertonin shtepi qe te
jene sa me afer fabrikes, si dhe ndertimi i banesave per
kuadrot e veta nga ana e fabrikes dhe Kuvendit Komunal te
atehershem. Eshte e udhes te thuhet se ky vendbanim qe
nga viti 1913 e kishte statusin e komunes. Por me 1961, me
ndarjen e re administrative, me suprimimin e rretheve dhe
formimin e komunave me te medha, territori i Hanit te Elezit
hyri ne kuader te Komunes se Kacanikut.

Popullata e kesaj treve ne te kaluaren eshte marre krye-
sisht me blegtori dhe pylltari, e me pak me lavertari.

Hani i Elezit shtrihet ne pjesen me jug-lindore te Koso-
ves, afer kufirit me IRJM-ne. Shtrihet ne mes te maleve te
vjetra Rodope (te krijuar me orogjenezen hercine-palezoik)
dhe maleve te reja te Sharrit (te krijuar me orogjenezen
alpine-kenezoik).

Komuna e Hanit te Elezit renditet si nje nder komunat e
vogla. Ka nje siperfaqe prej 83 km 2 ose 0.77% e territorit te
Kosoves.

Hani Elezit me rrethine numeron perafersisht rreth
10.000 banore.

Disa te dhena per Keshillin
e Bashkesise Islame

"Keshilli i Bashkesise Islame ne Han te Elezit, eshte nje
nder keshillat me te ri. Eshte themeluar me vendimin e
Kuvendit te Bashkesise Islame te Kosoves me 24 qershor
2000. Deri ne kete kohe, territori i keshillit te Bl-se se Hanit
te Elezit ka qene ne kuader te KBI-se te Kaganikut. Keshilli
i Bl-se te Hanit te Elezit tani administron territorin e pilot-
komunes te Hanit te Elezit qe pershine gjithsej 15 fshatra
me afer 10 mije banore. Ky keshill ka 10 xhami.

"Si Keshill i themeluar pas luftes, kemi arritur qe te ko-
nsolidohemi dhe te veme bazat e nje institucioni qe dita-
dites po ze vendin qe i takon ne kuader te Bl te Kosoves" -
na tha ne fillim te bisedes kryetari i Keshillit, Mr. Musa Vila,
duke vazhduar:

"Ne si keshill jemi themeluar para se te themelohej pilot-
njesia komunale, keshtu mund te themi se ne i kemi para-
prire edhe pilot-komunes, e cila mendojme qe ne nje te
ardhme te afert te shnderrohet ne komune, sepse Hani i
Elezit e meriton nje status te tille - pra statusin e Komunes,
ashtu sig e ka merituar statusin e keshilli te Bl-se".

Ndersa duke folur per peripecite e themelimit te keshillit,
mr. Musa Vila, tha: "Me gjithe dyshimet qe kane ekzistuar
ne fillim per themelimin e Keshillit te Bl-se te Hanit te Elezit,
puna, perkushtimi dhe rezultatet e arritura ne keto vite pas
themelimit kane treguar se Kuvendi i Bl-se se Kosoves
kishte marre nje hap te guximshem dhe te drejte, duke i
paraprire shume proceseve qe do jene me ndikim ne zhvil-
limin e Hanit te Elezit.

Themelimi i Keshilli te Bl-se, pervegqe ka dhene rezul-
tate ne organizimin e jetes fetare ka qene edhe nje udhe-
rrefyes per faktoret dhe subjektet tjera, te cilet duke pare
funksionimin e Keshillit u vune ne levizje dhe tash veg thua-
jse jemi ne themelim e siper edhe te administrates komu-
nale per kete rajon".

I pyetur per konsolidimin e Keshillit, kryetari Mr. Musa
Vila, thote:

"Themelimi i Keshillit per ne ka qene dhe eshte me
rendesi jetike, per faktin se afrohemi me afer besimtareve
tane, dhe kjo na bene qe ne te njohim me mire hallet dhe
kerkesat e tyre, mirepo me gjithe entuziazmin dhe vullnetin
e mire, vet procesi i themelimit ka qene dhe ende eshte nje
sfide e madhe, por vullneti dhe angazhimi i imameve tone
te vyeshem ka bere qe rezultatet te jene te mira.

Perveg faktit se jemi ne konsolidim e siper, kemi bere
hapat e pare edhe ne kompletimin me staf, ku per fillim ke-
mi angazhuar nje sekretar i cili kryen edhe detyren e arke-
tarit".

Kryetari Vila, me tutje, thote: "Jemi te vetedijshem se
Keshilli duhet qe sa me pare te kompletohet me staf, ashtu
sig e kerkon Kushtetuta e Bl-se te Kosoves, por thjesht jemi
te detyruar qe te punojme me nje staf te reduktuar per
shkak te mungeses se mjeteve financiare. Por per nje gje
te tille duhet pasur parasysh edhe faktin se ne jemi territor
i vogel, kemi vetem 10 xhami per 15 vendbanime me 10

dituria islame / 208-209

55

Vendi Nr. Zones kadastrale siperfaqja ne are

Mr. Musa Vila, kryetar i Keshillit te Bl-se te Hanit te Elezit:
Me themelimin e keshillit te Bl te Hanit te Elezit, Kuvendi i Bl-se te
Kosoves ka treguar se ka marre nje hap te guximshem dhe te drejte

mije banore, ndaj dhe per momentin ky fakt nuk na lejon
shume punonjes ne administrate".

I pyetur per projektin per unifikimin dhe centralizimin e
mbledhjes se anetaresise ne nivel Keshilli, kryetari Musa
Vila, thote: "Pas themelimit te keshillit dhe duke marre per
baze udhezimet e organeve te BIK-ut si dhe duke pare
rendesine qe ka pagesa e anetaresise, ne kemi bere pro-
jektin dhe kemi filluar me zbatimin e tij. Ne kete drejtim kemi
arritur rezultate te lakmueshme, keshtu qe deri tash kemi
tubuar diku 40-50% te anetaresise ne nivel keshilli, por du-
het te veme ne pah se kjo nuk mjafton, per shkak se kemi
numer te vogel te banoreve ne territorin tone".

Prona

Lidhur me interesimin tone per vakefet e KBI-se te Hanit
te Elezit, Musa efendiu, thote:

Ne si Keshill nuk kemi ndonje vakef qe sjell te hyra, mi-
repo xhamite ne fshatra kane trasheguar vakefe qe krye-
sisht perdoren per mirembajtjen e xhamise ne ate fshat, si
mal, livadhe, kullosa etj.. Lokalitetet qe kane prona jane:

Xhamia me e madhe

Xhamia me e madhe ne KBI te Hani te Elezit eshte Xhamia e
Qarshise, e ndertuar ne vitin 2003. Kjo xhami eshte nje kompleks
ku gjendet edhe nje qender e vogel tregtare dhe selia e KBI te
Hanit te Elezit; i fere kompleksi ka nje siperfaqe prej 1 .200
metrave katrore.

- Hani i Elezit

70917036

3.11

- Dimce

70917025

3.93.98

- Dermjak

- Krivenik

70917034
70917055

9.57.46
9.33.63

- Paldenice

70917066

16.32.52

- Pustenik

70917070

49.92

- Rezhance

70917073

26.46.48

- Hani i Elezit

70917036

3.25

- Gorance

70917019

3.33.90

- Seqishte

70917079

Gjithsej:

4.30.64
56 h. e 28ari

Keshill

i ctktual i Bashkesise Islame
te Hanit te Elezit

(Drejtuesit)

- Mr. Musa Vila

- Muhamedali S

■ (kryetar)
jma

- Setki Thaci

- Avdullah Kuka

- Mahi Lusnjani

- Mehmet Kalisi

- Fejzullah Krasniqi

(Punonjes te administrates)
Nexhmedin Demjani - sekretar-arketar

Xhamia me e vjeter

Xhamia e pare e ndertuar ne komunen e Hani te Elezit i
perket shekullit XVII, dhe kjo eshte Xhamia e Krivenikut, e
ndertuar ne vitin 1600. Me pastaj vijne xhamia e Seqishtes
(1902), xhamia e Paldenices (1926) etj.

Orgcinizimi i Keshillit

Per organizimin e keshillit, Nexhmedin Demjani, - sekre-
tar, thote: "Pasi qe jemi themeluar si Keshill, me mundesite
tona jemi munduar qe te organizohemi, mirepo kane ndiku-
ar shume faktore qe ende nuk jemi te kompletuar me kua-
dro administrativ, ashtu sic kerkohet me normat e Bl-se. Per
kete vonese faktore kryesor ka qene dhe ende vazhdon qe
te jete mungesa financiare, mirepo shpresojme qe ne te ar-
dhmen me ndihmen e besimtareve tane te arrijme qe ta
zbusim mungesen e mjeteve financiare dhe te kompletohe-
mi me kuadrot e nevojshme.

Por ajo qe duhet theksuar eshte se fale angazhimit te
kryetarit Musa ef. Vila kemi arritur me sukses ta mbulojme
mungesen e kryeimamit. Mr. Musa Vila nuk ka kursyer mu-
nd dhe as kohe per organizimin e jetes fetare, ndersa une
kam mbuluar edhe sektorin financiar".

Pyetjes sone per numrin e xhamive ne Keshillin e Bl-se
te Hanit te Elezit, sekretari Nexhmedin Demjani iu pergjigj:

"Ne keshillin e Bl te Hanit te Elezit kemi 1 xhami per 1 5
vendbanime, ne xhamite ekzistuese kemi te angazhuar
imame te rregullt, ndersa myezin kemi vetem ne Xhamine
e Vjeter te Hanit te Elezit, kurse ne xhamite tjera detyren e
myezinit e kryejne xhematlinjte vullnetar.

Pyetjes per numrin e te punesuarve, sekretari Nexh-
medin Demjani iu pergjigj:

Sot ne Keshillin e Bashkesise Islame ne Han te Elezit
kemi te punesuar gjithsej:

56

dituria islame / 208-209

'07 10:^

Retrospektive
Disci fjale per ndertimin e xhamise se ^arshise ne Han te Elezit

Nuk ka dyshim se Allahu xh.sh. per secilin veprim e ka bere edhe
shkakun. Ndertimi i ketij kompleksi qe kap 1.200 m katrore ka emerdhe
mbiemer. Nga hiqi eshte themeluar, ndertuar e zhvilluar ne nje keshill i
cili per cdo vit ka lulezuar edhe me teper.

Sigurimi i truallit te kompleksit te xhamise dhe te Keshillit, eshte arrit-
ur ne bashkepunim me te gjithe strukturat ushtarake dhe politike te
Hanit te Elezit. Kjo ka ndodhur si rezultat i kontributit te prof. Musa Viles
ne organizimin e luftes ne treven e Hanit te Elezit; ne momentet me te
veshtira, kur te gjithe heshtnin, zeri i xhamise ishte ai qe apelonte dhe
tubonte mjete per lufte kunder policise dhe ushtrise serbe. Armet e para
u blene me mjetet te cilat prof. Musa Vila ia kishte dorezuar UCK-se ne
vitin 1998.

Me t'u kthyer nga lufta, komandanti i UQK-se per zonen e Hanit te

Elezit, majori Refki Suma, na ofroi nje vend ku ne donim qe te nderton-

im xhamine dhe seline e Keshillit te Bl-se. Ky qellim u arrit ne vitin 1999.

Pas gjashte muajve me insistimin e Musa ef. Viles u sigurua edhe

leja e ndertimit dhe bartja e prones ne emer te Bashkesise Islame te

Hanit te Elezit, nga ish-administratori Kabir ne Kacanik. Kjo u arrit ne vitin 2000, pas nje pritjeje te vazhdueshme

dhe te gjate para deres se administratorit te UNMIK-ut.

Pasi arritem te bejme nje projekt ideor i cili ishte edhe i kushtueshem, shume organizata bamirese hezitonin te
fillonin ndertimin e kompleksit.

Per venien e gurthemelit te xhamise ne fillim une ofrova sa per te filluar punen 10.000 marka po ashtu edhe prof.
Musa Vila ofroi 10.000 marka, si dhe na ndihmoi edhe organizata "Muslim Aid" me 10.000 marka ne vitin 2001. Me
keto para nisem themelin e kompleksit te siperpermendur. Vetem venia e themeleve atekohe ka kushtuar 70.000
marka. Pese vite kryetari dhe sekretari i Keshillit nuk kane marre paga nga Keshilli vetem per t'i mbuluar shpen-
zimet e venies se themeleve te kompleksit. Ndertimi i objektit ishte kontraktuar me firmen "Krasi" pronar i saj eshte
Mefail Krasniqi. Investitor te tjere ka qene Komiteti i Bashkuar Saudit me 50.000 marka qe investoi per skeletin e
katit te dyte dhe te trete te kompleksit, ndersa katin e Xhamise e ndertoi Komiteti i Bashkuar Kuvajtian ne shume
prej 55.000 euro. Ne investime kane marre pjese edhe donatoret e rrethit tone si ne ndertimin e minares,
abdes'hanes, zyrave te Keshillit, shkalleve me mermer te objektit etj. Gjithsej ne kete kompleks jane investuar afer
250.000 euro. Te mos harrojme se nje kontributte vecante ka dhene edhe Kryesia e Bashkesise Islame te Kosoves,
e cila edhe ka qene bartese e te gjitha ketyre nismave dhe donacioneve ne fjale. Sot ky objekt numerohet nder
objektet me te bukura qe posedon Bashkesia Islame e Kosoves.

Nexhmedin Dernjani

Nexhmedin ef. Dernjani - sekretar

- 11 te punesuare prej tyre: - 8 imame, - 2 punonjes admi-

nistrativ, - 1 mualime, - 1 myezin

Demet e luftes

Gjate luftes se fundit sikunder edhe ne te gjitha viset e
Kosoves edhe ne keshillin tone, xhamite nuk i shpetuan
makinerise serbe, keshtu gjate luftes pesuan keto xhami:

- Xhamia e Lagjes se Re ne Han te Elezit;

- Xhamia ne Seqishte;

- Xhamia ne Krivenik.

Pyetjes sone se sa jane sanuar demet e luftes, sekretari
Nexhmedin efendiu, iu pergjigj:

"Po, te gjitha demet e luftes jane sanuar dhe kjo eshte
arriturfale ndihmes se donatoreve nga Bota Arabe dhe nga
Kryesia e Bashkesise Islame te Kosoves.

Jeta f eta re

"Megjitheqe jemi Keshilli i ri, aktiviteti dhe jeta fetare ne
rejonin e Hanit te Elezit ka nje tradite te hershme, madje
mund te themi qe nga ardhja e osmanlinjve ne keto vise.
Tani aktivitetet dhe jeta fetare ne Keshillin e Bashkesise
Islame te Hanit te Elezit zhvillohen ne 1 xhamite te cilat qe
te gjitha kane imame te rregullt, te cilet perpos faljes se na-
mazit, mbajne ligjerata, hytben ne diten e xhuma, aktivitete

te tjera me karakter fetar e edukativ, si dhe mesimbesim", -
na thane ne fillim bashkebiseduesit tane Musa Vila e Ne-
xhmedin Dernjani.

Me tutje Nexhmedin efendiu duke folur per aktivitetet
kryesore ne organizimin e jetes fetare ne kete keshill vegoi:

"Keshtu perpos aktiviteteve te rregullta qe mbajne
imamet, nje aktivitet me i madh ne keshillin tone behet gjate
muajit te madheruar te Ramazanit, dhe gjate pushimeve
verore kur interesimi i besimtareve eshte me i madh.

Gjate Ramazanit neper xhami kemi nje prani dukshem
me te madhe te besimtareve, dhe ne si keshill e shfr-
ytezojme kete per zhvillimin e aktiviteteve te ndryshme, ku
pos faljes se namazit, organizojme edhe ligjerata tematike,
pastaj tribuna me tema te vecanta.

Kur jemi tek muaji i Ramazanit duhet theksuar faktin se
nje freski nder besimtaret tane sjell vazhdimisht prania e
ekipit te Kryesise se Bl-se.

Edhe me rastin e festave fetare, si me rastin e Mevludit,
Israse e Miraxhit etj., keshilli yne ka organizuar tribuna e tu-
bime me besimtare".

Ndersa per mesimbesimin bashkebiseduesit tane na
thane:

"Kur jemi tek mesimbesimi, me gjithe rezultatet e shenu-
ara, ne disa xhami ende duhet shume pune per te bere, te

dituria islame / 208-209

57

Muhamed Suma-imam i palodhshem

Ne te gjitha xhamite e Hanit te Elezit zhvillohet mesim-besimi
sipas rrethanave qe ua lejon koha. Por ne do te paraqesim vetem
shkurtimisht aktivitetin e imamit Muhamed Suma, i cili me punen
dhe angazhimin e tij, eshte bere' shembull edhe per te tjeret.

Muhamet efendiu ne fillim te vitit 2002 emerohet imam i rreg-
ullt ne xhamine Lagja e Re, dhe, duke mos kursyer asgje, arriti
qe prej vitit 2002-2006 te perfundonte mesim-besimin me 37-te
nxenes duke u shpemdare edhe certifikata me rastin e perfundi-
mit te hatmes, ceremoni kjo publike dhe e nderuar me pranine e
kryetarit te K.B.I-se dhe te gjithe anetareve te Kryesise, dhe
mysafireve te tjere te shumte.

Ne grupin e pare, para ketij imami te nderuar bene hatme 18-
te nxenes, 3 djeme dhe 15 vajza.

Ne grupin e dyte, kane bere hatme 7 nxenes, tre prej tyre mbi
■ moshen 50-60 vjegare.

Ne grupin e trete, bene hatme 12 nxenese, dhe me dhjetera
te tjere i kane mesuar kushtet elementare te fese, mesimin e
shume kaptinave kuranore, faljen e namazit, dhe mesimin e
shkronjave, etj...

Aktiviteti i ketij imami te gmuar nuk perfundon vetem me kaq,
por me 1 mars 2007 kalon imam ne Xhamine e Carshise ne qe-
nder te Hanit te Elezit, ku mbi 50 nxenes vijojne mesimin ne gje-
ndje te rregullt.

Me pak fjale, ky ishte kontributi me nxenes i imamit Muhamed
ef. Suma. Shpresojme se hereve te tjera te shkruajme edhe me
teper per kete imam dhe te tjeret si ky, pasi qe aktiviteti i tyre
eshte edhe ne fusha te tjera, si mbajtjen e ligjeratave me interes
te vegante, dhe i debateve te ndryshme.

gjithe imamet jane te perkushtuar ne sensibilizimin e mesi-
mbesimit, dhe mund te themi se kemi arritur rezultate te
mira. Kur jemi tek mesimbesimi duhet theksuar edhe kon-
tributin qe ka dhene mualimja e keshillit tone, znj. Xhevrie
Vila, e cila ka mbajtur mesimbesim me femrat apo, thene
ndryshe, duhet gmuar punen qe ka bere mualimja ne eduki-
min e femrave te kesaj ane me njohurite themelore te fese
islame".

Bashkebiseduesit tane per mesimbesimin shprehen:
"Me gjithe rezultatet e arritura ne xhamite kryesore te Ke-
shillit te Hanit te Elezit duhet nje angazhim me i madh qe te
kemi vijues te rregullt te mesimbesimit.".

Musa Vila

Xhamite ku m

bahet mesimbesimi

numri i vijuesve

Xhamia

te mesimbesimit

- Xhamia e Vjeter ne Han te Elezit 50

- Xhamia e Qarshise

75

- Xhamia e Lagjes se Re

55

- Xhamia e Gorances

65

Xhemati me i organizuar

Pyetjes sone se cili xhemate eshte me i dalluar per sa i
perkete organizimit, Musa ef. Vila iu pergjigj: "Ne ne pergji-
thesi i kemi xhematet e organizuara dhe nuk do te doja te
dalloj ndonje, sepse qe te gjitha xhematet, pervegqe marrin
iniciativa ne te mire te xhematit dhe te xhamise, respektivi-
sht per mesimin e mbarevajtjes se jetes fetare, gjithhere i
jane pergjigjur qofte thirrjes se imamit, iniciatives se keshi-
llit te Bl apo edhe aksioneve te Kryesise se Bl te Kosoves.
Me nje fjale, mund te themi se kemi nje xhemat te organi-
zuar mire".

Imamet ne xhemat

Nexhmedin Demjani, per interesimin tone se cilet nga
imamet jane me te pranishem ne xhemate, tha: "Te gjithe
imamet jane te angazhuar me perkushtim te larte ne misio-
nin e tyre dhe te gjithe jane me xhematin, aty ku e lyp ne-
voja, si ne raste gezimi ashtu edhe hidherimi".

Vijueset e mesimbesimit te udhehequra nga Xhevrie Vila

58

dituria islame / 208-209

Bamiresit

Nga bamiresit qe ia vlen te permenden ne komunen e
Hanit te Elezit, kompetentet e ketij keshilli permenden keta:

- Haxhi Idriz Imishti, i cili ndertoi minaren e xhamise;

- Arzije Vila, me donacionin e se' dies u ndertua abdest-

hanja;

- H. Rexhep Luri;

- H. Elham Kalisi, dhe

- H. Alajdin Luri.

Ka dhe shume bamires te tjere qe nuk i permendem ne
mungese se hapesires, por lusim Allahun xh.sh. qe te gjithe
ata t'i shperbleje me te mirat e Tij.

Te arriturat e ketij keshilli

Nder te arriturat, kompetentet e KBI-se te Hani te Elezit
numerojne:

- themelimin e keshillit me 2000;

- sanimin e demeve te luftes;

- rindertimin e xhamive te shkaterruara gjate luftes.

Meremetimi i xhamive ne keto vende:

- Xhamia ne Paldenice;

- Xhamia ne Lagjen e Re;

- Xhamia ne Krivenik;

- Xhamia ne Gorance;

- Xhamia ne Seqishte.

Ndertimi i xhamive te reja ne keto vende:

- Xhamia e Re ne Han te Elezit;

- Xhamia ne Pustenik;

- Aneksi i Xhamise se Vjeter ne Han te Elezit;

- Ndertimi i Selise se Keshillit te Bashkesise Islame.

Sfidat

- Krijimi i vakefeve te reja, te cilat do ta permiresonin gje-

ndjen financiare te Keshillit;

- Inkuadrimi i kuadrove me arsim te larte.

- Puna me te rinjte;

- Avancimi i jetes fetare;

- Rritja e perqindjes se pageses se anetaresise ne nivel

te Keshillit.

Pasqyre permbledhese per xhamite e KBI te Hanit te Elezit

Nr.

Emri i xhamise

Viti i ndertimit

Emri e mbiemri
i imamit

Pergatitja

profesionale

e imamit

Emri dhe mbiemri i
myezinit

Sa kohe te
namazit falen
brenda dites

1.

Xhamia ne Han te Elezit

1964(1982)

Setki Thaqi

e mesme

Refik Rexhallari

5

2.

Xhamia e farshise

2003

Muhametali Suma

superiore

5

3.

Xhamia ne Padenice

1926

Nexhmedin Dernjani

superiore

vetem xhumaja

4.

Xhamia ne Lagjen e Re

1994

Nysret Shyti

superiore

5

5.

Xhamia ne Seqishte

1902(1988)

Avdullah Kuka

5

6.

Xhamia ne Pustenik

1935-36(2005)

7.

Xhamia ne Krivenik

1600(1966)

Shiqeri Thaqi

5

8.

Xhamia ne Rezhance

1952

Enver Rexhallari

vetem xhumaja

9.

Xhamia ne Gorance

Mahi Lusnjani

e mesme

5

10.

Xhamia ne Meliq

2004

Arif Hasallari

e mesme

vetem xhumaja

Pergatiten: S. Bajgora
R. Shkodra

(Ne numrin e ardhshem bejme prezantimin
e KB Islame te Kaganikut

Sqarim

Lexues te nderuar!

Ne numrin e shkuar te revistes ("Dituria Islame" nr. 207), ne rubriken "Neper Keshillat tane", ne faqen 44, ku eshte dhene
pasqyra permbledhese per xhamite e KBI te Ferizajt, gjate pergatitjes se revistes, na eshte pervjedhur nje gabim teknik, per
se gabimisht eshte botuar se imami i xhamise ne fshatin Dremnjak, Abedin ef. Sadriu ka pergatitjet shkollore "te mesme" (shih:
Dituria Islame nr. 2007, f. 44 numri rendor ne pasqyren permbledhese 47), sa kohe qe Abedin ef. Sadriu i siperpermendur ka
pergatitja shkollore superiore. Me kete rast kerkojme ndjese dhe mirekuptim nga lexuesit tane te respektuar, nga nepunesit e
Keshillit te Bl te Ferizajt si dhe nga Abedin efendiu).

Poashtu ne kete rubrike ne foton e sekretarit te Keshillit te Bl-se ka dalur gabimisht emri Adem ef. Zejnullahu e duhet te jete
Zejnullah ef. Derguri, te cilit poashtu i kerkojme ndjese per leshimin e paqellimte.

dituria islame / 208-209

59

Aktuale

Kete vit nga Kosova udhetuan per Haxh 591 haxhinj

Me 3 dhjetor 2007 nga qendrat kryesore te Kosoves, organizuar
nga Kryesia e Bashkesise Islame, me autobus u nisen 121 haxhinj per
te kryer Haxhin ne vendet e shenjta, ne Meke e Medine te Arabise Sa-
udite.

Ne qendrat prej nga nisen haxhinjt, si tradicionalisht, u be percjellja
e organizuar, ku perfaqesuesit e Keshillave te Bl-se bene duane e
haxhinjve.

Nga Prishtina nisja e haxhinjve u be ne oren 11:00 nga xhamia
"Sulltan Mehemet- Fatih", ku ne prani te haxhinjve, familjareve qe ki-
shin dale per t'i percjelle si dhe te shume xhematlinjve, u be duaja e
haxhinjve nga zyrtaret e KBI-se te Prishtines.

Ndersa me 5 dhjetor udhetuan me aeroplan nga Aeroporti i Prish-
tines drejt Arabise Saudite edhe 470 haxhinj te tjere.

Keshtu, kete vit nga Kosova, te organizuar nga Kryesia e Bl-te e
Kosoves, do te kryejne Haxhin 591 haxhinj. Si tradicionalisht, kryesia
ka bere te gjitha pergatitjet e duhura duke siguruarakomodimin, udhe-
timin, vizat, udheheqesit dhe ekipet e mjekeve.

Medreseja e Mesme shenoi 56-vjetorin e veprimtarise se suksesshme

Me 1 nentor 2007, ne ambientet e bukura te medresese se mesme "Alauddin" te Prishtin-
es, ne nje solemnitet rasti, u shenua 56-vjetori i themelimit te medresese se mesme "Alaud-
din".

Ne kete manifestim, perveg nxenesve, mesimdhenesve dhe pedagogeve te medresese,

J qene te pranishem edhe Myftiu i Kosoves, Mr. Nairn Ternava, i shoqeruar nga bashkepuneto-

I ret, perfaqesues nga Zyra Amerikane ne Prishtine, perfaqesues te Drejtoratit te Arsimit te ku-

I vendit komunal te Prishtines, perfaqesues te shkollave te mesme te kryeqytetit e te ftuar te

tjere.

Pasi ka pershendetur te pranishmit dhe ka uruar drejtorine, nxenesit dhe kolektivin e me-
dresese, Myftiu Ternava tha: "Bashkesia Islame e Kosoves asnjehere nuk do te heqe dore
nga detyrimet e veta qe ka ndaj ketij institucioni, tani pas luftes e kemi me lehte, sepse gezo-
jme edhe perkujdesjen institucionale te Ministrise se Arsimit, gje qe per ne ne BIK eshte nje
ndihmese domethenese.

Ju nxenes te nderuar, do te jeni ata qe do te perfaqesoni me sukses vlerat edukative e arsi-
more qe keni marre ketu, andaj ne dhe populli yne gjithhere jemi krenare per ju.

Ju do te jeni shembull ne Kosoven qe po ndertojme, ku do te respektohen vlerat morale,
etike e njerezore te popullates. Ju do te punoni ne respektimin e besimeve qe ka Kosova, do
te punoni per kultivimin e tolerances ne Kosove".

Ndersa drejtori i Medresese, Ekrem Simnica, ne fjalen e tij, nder te tjera, vegoi:
"Nga 1 nentori 1951 kane kaluar 56 vjet dhe tani kemi te regjistruar gjeneraten e 40, me 2350 te diplomuar, dhe krejt ky rezult-
at nuk eshte bere pa mund dhe sakrifice.

Medreseja "Alauddin" ne ate kohe ishte ne nje objekt te vjeter, ne I
vendin e xhamise se Alauddinit, ku sot eshte selia e Bashkesise
Islame te Kosoves. Ketu kemi te pranishem kolege me te cilet edhe
sot punojme bashke ne kete institucion, me te cilet bashkerisht per-
jetojme fillimin e periudhes se ndritur te medresese.

Ne vitin 1962 shkolla kalon nga niveli i ulet ne nivelin e mesem,
ndersa me 1983 u be shkolle katervjecare. Medreseja per keto vjet
te veprimtarise se saj te suksesshme, shkolloi nxenes nga Kosova,
Maqedonia, Mali i Zi, por edhe nga Bosnja e Hercegovina, shumica
e te cileve diplomuan ne medrese, vazhduan studimet ne vende te
ndryshe te botes. Sot ish-nxenesit e medresese i gjejme te anga-
zhuar ne Bashkesine Islame ne te gjitha trojet shqiptare, i hasim si
teologe, profesore universiteti, neper institucionet e Kosoves, ne
shkolla, fabrika dhe ne vend te tjera, por gjithhere me krenarine e tyre I
se dikur ishin nxenes se kesaj vatre te arsimit. Suksesi i madh dhe |
kjo veprimtari e bujshme e shkolles sone, krijuan mundesine e zgje-
rimitte medresese: me 1993 u hap paralelja ne Prizren, me 1994 ne Gjilan, me 1997 paralelet e vajzave ne Prishtine dhe Prizren,
keshtu numri i pergjithshem i nxenesve sot eshte 690".

Para te pranishmeve foli edhe nje nder ish-nxenesit e gjeneratave te para, tani e sa kohe profesor ne medrese, Tefik ef. Gashi,
i cili evokoi kujtime nga gjeneratat e para te medresese, dhe me kete rast kujtoi me pietet te larte myderrizet e njohur, hfz. Bajram
ef. Aganin, Ahmet ef. Mustafen etj. Per te pranishmit kori i nxenesve te medresese shfaqi nje program te pasur artistik.

r.sh.

60

dituria islame / 208-209

Xhamia e pare ne fshatin Surqine

Me daten 25.10.2007 u vu gurthemeli i
xhamise ne fshatin Surqine te Ferizajt. Ba-
noret e ketij fshati posa e perjetuan kenaqe-
sine e muajit te Ramazanit menjehere pas
kesaj perjetuan edhe kenaqesine e dyte me
fillimin e ndertimit te xhamise se pare ne
kete fshat.

Fshati Surqine numeron diku rreth 90
shtepi. Eshte fshati i vetem i cili asnjehere
nuk u shkeput nga tradita e kahmotshme e
marrjes se imameve per Ramazan, per t'ua
falur namazin e teravive neper odat e tyre.
Kjo gje i mundonte shume keta xhematlinje
sepse odat nuk kishin aq hapesire sa per t'i
nxene te gjithe te interesuarit, andaj secili
Ramazan qe vinte sillte me vete edhe disku-

timin Der oraanizimin e ndertimit te xhamise Sekretari, Zejnullah Derguti duke vene gurthemelin e xhamise ne fshatin Surqine

e cila do t'ua mundesonte t'i faleshin Allahut

xh.sh. me qete dhe me lirshem. Mbi te gjitha

mungonte edhe lokacioni per kete projekt, por ne kete aspekt, KK i Ferizajt meriton nje falenderim te vecante, qe pa hez-

itim ndau nje vend shume te pershtatshem prej 5 ah per ndertimin e xhamise. Ky ishte shkaku kryesore qe ua hapi dyert

dhe te vendosnin per fillimin e ndertimit te xhamise, xhami kjo e para ne historine e ketij fshati.

Gurthemeli i kesaj xhamie u vu me daten e lart-
permendur me c'rast u mbaj edhe ky manifestim, ne
te cilin moren pjese perfaqesues te KBI-se se Feri-
zajt kryeimami Sylejman ef. Roshaj dhe sekretari
Zejnullah Derguti.

Me kete rast ne emer te KBI-se kryeimami Sylej-
man ef.Roshaj i uroi banoret e ketij fshati per inicia-
tiven e marre per ndertimin e kesaj xhamie dhe nder
te tjera tha: "Me te vertete ndihem krenar qe sot jam
ne mesin tuaj ne venien e gurthemelit te kesaj xha-
mie, e cila deshmon se ky popull ka iman- besim."
Lidhur me kete Allahu xh.sh. ne Kur'an ka thene:
"Me te vertete xhamite i ndertojne ata qe besojne
Allahun dhe diten e Gjykimit"

Dhe ne fund iu lut Allahut xh.sh.: qe kete xhami

ta perfundojne sa me pare dhe qe te mbushet plot e

perplot me besimtare, te cilet do t'i falen Allahut

dashuria ndaj njeri-tjetrit, toleranca dhe te gjitha vir-

Ne venien e ketij gurthemeli mori pjese edhe femija 8 vjec Islam Mehmet Llabjan

xh.sh., qe ne kete xhami te kultivohet dashuria ndaj Allahut xh.sh.
tytet e mira qe duhet t'i posedoje nje besimtar.

Ne vazhdim fjalen e mori edhe sekretari Zejnullah Derguti i cili po ashtu i pergezoi surqinasit per venien e ketij gur-
themeli duke thene:

"Me te vertete keni pse t'i gezoheni kesaj dite ju surqinasit, po e veni gurthemelin e xhamise e cila do te jete e para ne
historine e fshatit tuaj. Une kam qene disa here imam per Ramazan ne kete xhemat, ne kohen kur isha i ri po dhe me
vone, dhe sa here qe jemi takuar biseda jone ka qene se si ta bejme qe ta ndertojme nje xhami ne kete fshat. Duke e
ditur se besimtaret e ketij fshati kane udhetuar afer 3 km. rruge deri ne xhamine e fshatit Mirashe per ta falur namazin e
xhumase apo tjeter. Po e perjetoj te njejten kenaqesi me ju si ish-imam andaj me vjen mire qe ju po filloni t'a ndertoni kete
xhami me vetekontributin tuaj, perfundoi fjalen e tij Zejnullah ef. Derguti

Ne venien e ketij gurthemeli pervec perfaqesuesve te KBI-se, imamit te ketij xhemati Faruk ef.Lohajt dhe xhematit, e
vecante ishte edhe pjesemarrja e femijeve te ketij fshati bashke me ta edhe Islam Mehmet Llabjani 8 vjeg i cili vuri nje
lopate beton ne gurthemelin e kesaj xhamie.

Ky manifestim u perfundua me nje dreke solemne te cilen e kishin pergatitur xhemati i ketushem ne oborrin e xhamise
qe po e fillonin.

Zejnullah Derguti

dituria islame / 208-209

61

Magjistroi Flamur Sofiu ne degen e sheriatit lenda e Usuli Fikhut

Flamur Sofiu i lindur me 11.04.1974. nga komuna e Dragashit
fshati Kosave, shkollen fillore e kreu ne vendlindje, te mesmen ne
Medresene Alauddin ne Prishtine, specializimin e gjuhes arabe ne
Universitetin Islamik ne Medine, ndersa Fakultetin e Studimeve
Islame e kreu ne Prishtine. Qe nga viti 1998 punon si profesor i
Usuli Fikhut dhe Fikhut ne medresene e Prizrenit. Eshte autor i
pese librave:

1. Usuli Fikhu botuar me 1996

2. Usuli Fikhu (Bazat dhe metodologjia e jurisprudences Islame)
botuar nga Medreseja Alaudin ne vitin 2000

3. Fikhu-4 (Jurisprudenca Islame), botuar nga Medreseja Alauddin
ne vitin 2001

4. Fikhu-1 (Jurisprudenca Islame), botuar nga Medreseja Alaudin
ne vitin 2003

5. Fikhu-2 (Jurisprudenca Islame), botuar me 2006

Po ashtu ky eshte autor i shume' punimeve islame te botuara ne
revisten "Dituria Islame" etj.

Me daten 08.11.2007 ne objektin e Universitetit "Imam el Evzai"
me sukses te larte e mbrojti temen e magjistratures ne shkencen
e Usuli Fikhut-dega e sheriatit me titull: "EI-Hukmu-l-vad'ij fi-sh-
Sheriati-l-lslamijjeh" - "Dispozitat te cilat mund te jene shkak, kusht
dhe pengues i zbatimit te dispozitave obligative ne Sheriatin
Islam", para komisionit te perbere nga:

1 . Prof. dr. Kamil Musa - mentor dhe kryetar;

2. Prof. dr. Mahmud Abude- anetar;

3. Prof. dr. Alij Dahruxhi - anetar.

Flamur Sofiu eshte njeri nder te paret ne hapesirat tona qe u
mor profesionalisht me shkencen e Usuli Fikhut dhe po ashtu nder
te paret qe magjistron ne kete shkence.

Tema ne te cilen ka magjistruar eshte mbi 400 faqe A4 e ndare
ne kater kapituj.

Ne hyrje trajtohet historiku dhe zanafilla e shkences se Usuli
Fikhut.

Ne kapitullin e pare shtjellohet kuptimi etimologjik dhe termino-
logjik i dispozitave te sheriatit dhe bazat e dispozitave ne sheriatin
islam. Po ashtu ne kete kapitull shpjegohen dispozitat obligative.

Keshilli i Bashkesise Islame ne Viti
Nr. 141197 date 16 11. 2007

Ne baze te vendimit qe u mor ne mbledhjen e rregullt, mba-
jtur me 31.10.2007, Keshilli i Bashkesise Islame shpall:

Konkurs

Per plotesimin e ketyre vendeve te punes:

1. Imam hatib dhe mualim ne fshatin Drobesh;

2. Imam hatib dhe mualim ne fshatin Devaje.
Kandidatet duhet t'i plotesojne keto kushte:

Kandidati nr. 1. duhet te kete kryer fakultetin e studimeve

islame ose

medresene e mesme .

Ne kete xhami falen pese kohet e namazit.

Kandidati nr. 2 duhet te kete kryer medresene e mesme.

Te ardhurat sipas rregullores se Keshillit.

Dokumentet:

1. Kerkesa;

2. Diploma e shkolles se kryer;

3. Certifikata e lindjes;

4. Certifikata e mjekut.

Konkursi mbetet i hapur 15 dite prej dites se shpalljes ne
revisten "Dituria Islame".

Dokumentet e pakompletuara nuk merren parasysh.
Dokumentet dorezohen ne Keshillin e Bl-se te Vitise.

Ne kapitullin e dyte shpjegohen hollesisht dispozitat te cilat
mund te jene shkas, kusht dhe pengues te zbatimit te dispozitave
obligative. Gjithashtu ne kete kapitull shpjegohet mundesia e ba-
shkimit te dispozitave obligative dhe atyre qe mund te jene shkas,
kusht dhe pengues e zbatimit te tyre.

Ne kapitullin e trete shpjegohen dispozitat si: sebebi-shkaku,
sharti-kushti dhe man'iu-penguesi, perte cilat dispozita, dijetaret e
Usulit jane unanim.

Ne kapitullin e katert shpjegohen dispozitat e kesaj fushe, por
qe dijetaret nuk jane unanim per to, nese duhet qe keto dispozitat
te bejne pjese ne grupin e dispozitave te tilla.

Ne perfundimin e temes studiuesi sjell rezultatet e arritura gjate
studimit.

Studiuesi Flamur Sofiu kete teme e elaboron ne menyre te hol-
lesishme duke permendur per cdo ceshtje perfundimin dhe shp-
jegimin thelbesor qe gjate studimit e ka arritur studiuesi.

Komisioni vleresoi studimin e Flamur Sofiut duke thene se ver-
tete kandidati ne fjale i eshte qasur nje shkence shume te rende
por shume te nevojshme dhe shprehen konsideraten e tyre shume
te larte per te, duke u nisur nga fakti se kandidati eshte jo arab,
shqiptar, duke e pergezuar ate per guximin dhe gatishmerine qe t'i
rreket punimit te kesaj teme aq delikate. Komisioni i sugjeroi kan-
didatit qe sa me shpejt te filloje punimin e doktoratures duke i
mundesuar qe ate ta regjistroje ne kohen sa me te afert. Pos kesaj
komisioni nxori si perfundim kete konkludim:

1 . Kandidati i tille eshte i thelluar ne studimin e shkences se Usulit
dhe Fikhut,

2. Njeh gjuhen letrare-shkencore arabe ne nivel shume te mire

3. Kandidati paraqet nje pasqyre te mire per institucionet ku ai ka
marre mesim ne vendin e tij ne Kosove, duke veguar medrese-
ne "Alauddin" dhe Fakultetin e Studimeve Islame ne Prishtine.

Nje leternjoftim i shkurter per Universitetin "El-Imam el Evzai"

Fakulteti i Studimeve Islame "El-Imam el Evzai" eshte pjese e
Universitetit "El-Imam el Evzai" i cili eshte themeluar me
02.10.1976. Atebote me vendimin e Gjykates se Sheriatit Sunnit,
u vendos qe ky fakultet te jete nen mbikeqyrjen e ministrise se
Republikes se Libanit, ne Bejrut.

Me daten 15.10.1986. vendimi zyrtar nr. 3484 shpalli licencimin
e ketij Fakulteti, ndersa me vendimin nr.33-15/82 Komisioni i
Ministrise se Edukimit bjen vendimin qe diploma e marre nga ky
Fakultet, te pranohet nga Ministria e Larte e Arsimit me te gjitha te
drejtat ligjore te shtetit.

Ne kete fakultet punohet vetem me program sunnit, dhe se ne
vete permban disa dege si: Sheriatin, Da'ven, Usuli Dinin etj. Po
ashtu ne kete fakultet kryhen studimet posdiplomike te magjis-
tratures dhe te doktoratures ne shkencat islame. Ky fakultet bash-
kepunon me profesore dhe mentore edhe jashte Universitetit duke
ofruar cilesi te larte te studimeve.

R. Shkodra

62

dituria islame / 208-209