Skip to main content

Full text of "Revista Dituria islame 197-234.PDF"

See other formats 


DITURIA ISLAME 

Reviste mujore, fetare, kulturore e shkencore 

Boton 

Kryesia e Bashkesise Islame te Kosoves 
Prishtine 

Kryeredaktor 
Bahri Simnica 

Redaksia: 

Agim Hyseni, Burhan Hoxha, 

Jakup Qunaku, Miftar Ajdini, 

Muharrem Ternava, Rexhep Lushta, 

Sabri Bajgora, Zaim Baftiu 

Gazetar ne redaksi: 

Ramadan Shkodra 

Lektor 

Isa Bajcinca 

Korrektor 

Skender Rashiti 

Kopertina & Red. teknik 

Ymridin Trinaku 
Operator kompjuterik 

Nuhi Simnica 



Adresa: 

"Dituria Islame", 

Rr. "Vellusha", nr. 84. 38000 Prishtine, 

Fah. post. 46, 

Tel & Fax. 038/224-024 

www.dituriaislame.net 
E-mail: dituriaislame@hotmail. com 
dituriaislame@yahoo.com 



Parapagimi: 

Evrope 25 € Amerike 40 USA $ 

Shtypi: 

"Koha" - Prishtine 

Doreshkrimet dhe fotot nuk kthehen! 



Zgjedhjet 2007 



Vetem edhe disa dite na ndajne nga zgjedhjet e 17 nentorit ne te cilat populli i 
Kosoves do te kete mundesi te percaktohet per perfaqesuesit e tyre, qe do te drejto- 
jne institucionet e Kosoves ne mandatin e ardhshem kater vjecar. 

Keto zgjedhje jane cilesuar si zgjedhje historike ngase Parlamenti dhe Qeveria e 
dale nga keto zgjedhje pritet qe te implementoje edhe de fakto pavaresine e Koso- 
ves. 

Pos kesaj, nga keto zgjedhje pritet edhe nje konsolidim i institucioneve qendrore 
te Kosoves, ngase sig dihet, ne dy vjetet efundit, skena politike kosovare pesoje disa 
procese qe nuk siguronin nje qendrueshmeri institucionale. 

Keto zgjedhje kane edhe risite e veta: 

1. Per here te pare votuesit kosovare kane mundesi te votojne per te preferuarit e 
tyre me lista te hapura, gje qe eshte nje e arritur e madhe e demokracise koso- 
vare. 

2. Risi e dyte eshte qe po ashtu per here te pare, ne nivelin lokal, qytetaret ne me- 
nyre te drejtperdrejt kane mundesi te zgjedhin te parin e komunes. 

3. Risi tjeter e ketyre zgjedhjeve eshte se dy subjektet e koalicionit qeverises LDK- 
AAK hyne ne keto zgjedhje pa lideret e tyre, i pari dr. Rugova tashme i ndjere, 
ndersa i dyti Ramush Haradinaj padrejtesisht po gjykohet ne Hage. 

4. Kurjemi tek risite duhet permendur edhe njefakt qe ne keto zgjedhje partite poli- 
tike hyne me teper me programe per zhvillim ekonomik, ofrim te vendeve te reja 
tepunes, sesa me slogane per pavaresi. Edhe kjo ka arsyen e vete, ngase pavare- 
sia tashme thuajse eshte nje akt i kryer. Ndersa ne anen tjeter hyrja ne politike e 
biznesmenit te njohur kosovare Behgjet Palloci mepartine e tij AKR-ne i cili vjen 
me nje bagazh te nje njeriu te suksesshem e qe shihet nga shume qytetar te Koso- 
ves si nje rast i mire per ofrimin e kushteve me te mira per zhvillimin e Kosoves, 
ka ber'e qe edhe partite e tjera te orientohen me shume kah ofertat e tyre per 
punesim, zhvillim ekonomik e rritje te mireqenies sociale etj. 

5. Risi tjeter eshte edhe konkurrimi i dy partive per te zene vend ne skenen politike 
kosovare, AKR-se se Behgjet Pacollit dhe LDD-se se akademik Dacit, kjo e dyta 
e formuar pas kongresit te karrigeve te LDK-se. Paraqitja e ketyre dy for cave 
politike pritet te rikonfiguroje skenen politike kosovare. 

Megjithate presim nga partite politike dhe votuesit kosovare proces zgjedhor te 
qete e dinjitoze, si edhe ne zgjedhjet e kaluara, nga ku do te dalim me zgjedhje te 
qeta e te lira qe shpresojme se edhe kesaj radhe te jene shembull per rajon. 

Urojme qe tejitojne me te miretl 



Ne kete numer pos te tjerash 




Misionarizmi 

dhe misionaret ne Kosove 

a 

Dielli dhe Hena 

nga argumentet e Krijuesit 

6 

Q'asht Kur-ani 
9 

A eshte zemra vend i dashurise, 

urrejties dhe devotshmerise? 

11 



Japse duhet tedurojme 
15 

Demokracia liberate 

dhe agonia shpirterore 

23 

Djalli vizual i personifikuar 
25 

Rober nuk do te behemi 






27 

Aktuale 
47 






dituria islame / 207 



Ne shenjester 



Misionarizmi 
dhe misionaret ne Kosove 



Mr. Qemajl Morina 

Botimi i nje pjese te temes se' 
magjistratures se Feim Dra- 
gushes, rreth aktiviteteve qe 
zhvillojne grupet e ndryshme 
te misionareve jomyslimane ne Kosove, 
ne ueb faqen e Keshillit te Bashkesise 
Islame te Gjakoves, nuk kaloi pa u per- 
folur ne media ashtu edhe ne qarqe tjera, 
duke perfshire edhe ato diplomatike. Py- 
etja, e cila shtrohet para nesh eshte, se a 
eshte ceshtja e konvertimeve teme tabu 
per ne kosovaret, apo alarmimi i Amba- 
sades Amerikane ne Shkup beri, qe ajo 
te merr permasa me te medha se sa qe 
duhej, per shkak te publikimit te adresa- 
ve te organizatave ne fjale, nga frika se 
ato mund te jene cak sulmi?! 

Ajo qe vlen te potencohet me kete 
rast eshte, se ceshtja e aktiviteteve misi- 
onariste nga organizata prej me te ndry- 
shmeve nuk jane te panjohura per ne 
kosovaret. Megjithate, nuk ka ndodhur 
qe se paku deri me sot te kete pasur ek- 
scese te kesaj natyre. Aktivitete misio- 
nariste te grupimeve te ndryshme fetare, 
ne Kosove ka pasur edhe gjate kohes se 
regjimit komunist, si dhe para vitit 1999. 
Eshte e vertete se numri i ketyre organi- 
zatava dhe aktiviteti i tyre eshte shtuar 
dukshem pas vitit 1999, te cilat nen pre- 
tekstin e ndihmave humanitare kane 
zhvilluar aktivitetin e tyre fetar ashtu si? 
ndodh zakonisht ne vendet e krizave apo 
pas situatave konfliktuoze. 

Studimi akademik dhe hulumtues i 
Feim Dragushes rreth prezences dhe 
aktivitetit te organizatave misionariste 
joislamike ne Kosove eshte i pari i ketij 
lloji te ne. Vlen te theksohet se studime 
dhe hulumtime te ketilla jane te shumta 
dhe te preferueshme ne shume institu- 
cione shkencore-hulumtuese si dhe pun- 
ime seminarike, magjistrature apo 
doktorati ne universitete te ndryshme te 
botes te cilat merren me studimin e fese, 
sociologjise dhe psikologjise se religjio- 
nit. Nje pervoje e ketille ne te ardhmen 
shpresojme se do te aplikohet edhe ne 



A eshte kuptuar drejt studimi i Feim Dragushes i publikuar fillimisht 
ne ueb faqen e Keshillit te Bashkesise Islame te Gjakoves lidhur me 
aktivitetet e organizatave te misionareve jomyslimane ne Kosove si 
dhe a ka pasur nevoje per nje alarmim nga ana e Ambasades 
Amerikane ne Shkup?! 



institucionet tona qe merren me ceshtje 
te socilogjise, psikologjose dhe religjio- 
nit. 

Reagimet e mediave 

Reagimet ndaj studimit te Feim Dra- 
gushes, aq sa kam mundur te percjelli, 
ishin prej me te ndryshmeve. Prej atyre 
qe e e anatemuan ne teresi, si "i demsh- 
em", "denigrues", "jo shkencor", deri te 
nje numri te vogel perkrahesish ne ueb 
faqet me tematike islame. Te paret kane 
frike se veprimet e ketilla mund te na qe- 
sin ne taborrin ekstrem islam dhe mund 
ta humbim perkrahjen qe kauza jone ka 
nga Perendimi e ne ve?anti nga SHBA- 
te, ne keto momente kritike neper te ci- 
len po kalon Kosova. Kete me se mri e 
ilustron fakti se Keshilli i Bashkesise 
Islame i Gjakoves suspendoi nga puna 
zyrtarin qe mbante ueb faqen dhe perko- 
hesisht mbylli ate, per shkak te publiki- 
mit te studimit te Dragushes. Ne anen 
tjeter grupi tjeter, me pikepamje pro is- 
lame, nga frika se aktivitetet e shtuara te 
ketyre organizatave misionariste jomys- 
limane ne Kososve, te perkrahura nga 



Perendimi mund ta rrezikojne qenien to- 
ne fetare, e sulmuan ashper Bashkesine 
Islame per mbylljen e ueb faqes, duke e 
quajtur kete si akt "qyqar", "diktat te ish- 
regjimit komunist", si dhe "ngulfatje te 
shprehjes se lire". 

Andaj, ne nje situate te reagimeve di- 
ametralisht te kunderta rreth studimit te 
Feim Dragushes, ne shtypin kosovar, 
kualifikimi me i bute qe mund te thuhet 
per to, se ato nuk ishin te balancuara. Ka 
munguar nje analize objektive, e paan- 
shme e nje studimi qe per ne kosovaret 
ndoshta edhe ne nivelet akademike eshte 
i ri, teme tabu. 

Kritikat ishin ne adrese 
te BIK-ut 

Aq sa kam mundur te kuptoje prej 
studimit ne fjale, esenca e kritikave ka 
qene e drejtuar ne adresen e Bashkesise 
Islame te Kosoves, per nje angazhim te 
saj me te madh ne terren, se sa ndaj or- 
ganizatave te huaja misionariste jomy- 
slimane. Normalisht duke perjashtuar 
keqperdorimin e gjendjes se veshtire 
ekonomike te popullates kosovare nga 




dituria islame / 207 



disa prej tyre. Andaj, alarmimi i Amba- 
sadSs Amerikane nS Shkup nuk ka qenS 
nS vendin e duhur dhe i ka dhSnS kSsaj 
cSshtje njS dimension krejtSsisht tjetSr, 
qS mund tS keqpSrdoret nga qarqe tS ca- 
ktuara ekstremiste islame se administra- 
ta amerikane ka gisht ne aktivitete te 
kStilla misionariste, gjS qe nuk pSrkon 
me realitetin dhe kursin e pSrgjithshSm 
te politikSs amerikane, e cila SshtS e in- 
teresuar per respektimin e lirive fetare, 
por jo edhe per propagandimin e cilSs do 
fe qoftS ajo. Andaj, me gjithS respektin, 
kur jane ne pyetje cSshtjet te ndjeshme 
sic jane ndjenjat fetare, duhet te kemi 
kujdes dhe te mos t'i ISndojmS ato, kush- 
do qofte ai. 

UnS jam i bindur, se Feim Dragusha, 
i cili aktualisht ndjek studimet ne Brun- 
ei. Specializohet ne studimin krahasim- 
tar te feve, ne studimin e tij i eshte qasur 
nje teme nga aspekti thjesht teologjik, e 
cila eshte realitet ne shoqSrinS kosovare. 
Andaj, parimisht aty nuk ka asgjS te ke- 
qe. Paragjykimet kanS nisur, kur ai per 
ta argumentuar konstatimin e vet, se ne 
KosovS, ka shumS organizata humanita- 
re, te cilat nSn ombrellSn e humanitetit 
dhe bSmirSsisS, bSjnS edhe konvertimin 
e popullatSs se varfer kosovare ne krish- 
terizSm. Autori per ta vSrtetuar kStS 
sjelle adresat e te gjitha oganizatave te 
ndryshme misionariste qe zhvillojnS 
aktivitetin e tyre ne qytete te ndryshme 
te KosovSs. Sipas autorit numri i tyre 
arrin ne 37, duke pSrfshirS aty edhe disa 
organizata islame. 

Shmcmgia e femes bosht 

Jo qe vlen te theksohet me kete rast se 
rreth kesaj cSshtje edhe jane pSrqendru- 
ar kritikat, duke lenur temSn bosht an- 
ash. Ajo ka te bSjS se a ka konvertime ne 
Kosove, a ka keqpSrdorim te misionit 
humanitar nga organizatat humanitare 
qofshin ato te krishtera apo islame? A 
merren ato me misione humanitare e be- 
mirSsie apo me punS tjera qe jane jashtS 
misionit te tyre e shume gjSra tjera, te 
cilat jane me rSndSsi per shoqerine ko- 
sovare dhe ardhmSrinS tone? 

Artikujt e botuar ne Koha ditore si: 
"Akuzohen misionaret joislamikS, alar- 
mohen amerikanSt", (22 tetor 2007, 
"Torkemada", (27 tetor 2007), "Ku 
mbeti SHPK-ja ne rastin e misionarSve 



joislamike", 1 nSntor 200), e te ngjash- 
em si kSta kane qene jashte kontekstit te 
studimit ne fjalS. Me tepSr jane marrS 
me paragjykime, keqinterpretime se sa 
kane pasur te bejne me realitetin e prob- 
lemit. 

A jane te rrezikuar 
misionaret joislamike ?! 

MirSpo, derisa autori, se paku ne ate 
pjesS te shkrimit te tij, qe kam pasur ra- 
stin ta lexojS, nuk bene thirrje per t'iu 
kundSrvSnS atyre me pSrdorimin e dhu- 
nSs, apo dicka qe mund te nxit nje akt te 
kStillS, nuk besoj se ai meriton nje ana- 
temim te ketij lloji, apo apriori studimi 
te kualifikohet si "denigrues" dhe "an- 
tishkencor" per shkak te publikimit te 
emrave dhe adresave te organizatave 
misionariste. Puna e te gjitha organiza- 
tave misionariste qofte ne Kosove, por 
edhe ne vendet tjera eshte transparente. 
Kjo nuk eshte nje sekret ne pSrvojSn to- 
ne kosovare dhe shqiptare. Te gjitha 
kSto organizata aktivitetet e tyre i zhvill- 
ojne haptazi, bile misionaret e krishtere 
na sjellin broshura dhe fletushka edhe 
neper shkolla, shtSpitS dhe banesat e to- 
na. Edhepse ata jane te vetSdishSm se 
veprimtarinS e tyre e zhvillojne ne nje 
shoqSri, ku shumica dSrrmuese e popu- 
llates i takojnS besimit islam. Grupet e 
ndryshme protestante, anS e kSnd Koso- 
ves zhvillojne aktivitetin e tyre te papen- 
guar prej askujt. Ata propagandojnS 
idetS e tyre ne shtyp dhe ne mediat tjera. 
Titujt vijues, te publikuar, ne periudha te 
ndryshme, ne shtypin kosovar e ilustro- 
jnS kete me se miri: "Jehovai zevende- 
son Allahun ", (Express, 12 shtator 
2005), "E dua burrin, por me shume bes- 
imin", (Koha jone, 6 dhjetor 2003), 
"Shamia, konvertimi dhe studentet", 
(Java, 15 shtator 2005, "Ju do ta njihni 
te verteten dhe e verteta do t'iu beje te li- 
re !", (Epoka e re, 18 janar 2006), "As 
nuk duhet te konvertohemi, as ta thekso- 
jme Myslimanizmin", (Bota sot, 29 
dhjetor 2003), "Si dhe pse e nderrrova 
fene, isha mysliman u bera i krishtere", 
(Java, fror 2002), "Hapja e "Loyola Gy- 
mnasium", ngjarje e shenuar ne kulturen 
tone". (Koha ditore, 2 korrik 2005) e 
shume tituj e tema te tjera te ketij spek- 
tri. 



A ka konvertime ne Kosove?! 

Kur jemi te ceshtja e konvertimeve 
nuk ka dyshim se ky eshte nje problem i 
komplikuar, sepse pervec dimensionit 
fetar aty eshte edhe ai shoqeror e psiko- 
logjik. Andaj, secili besim bene cmos qe 
besimtaret e vet tu mbesin besnik parim- 
eve te fese se tyre. Ne vecanti kjo ndjen- 
je eshte e theksuar ne ato mjedise ku 
besimtaret e nje besimi te caktuar jane 
pakice. Sepse ata si te tille e ndiejne 
veten te rrezikuar nga dominimi i shum- 
ces. 

Ne anen tjeter, shume militants fetare 
te inspiruar nga ideologjia e tyre fetare 
bejne perpjekje qe ne fene e tyre te ko- 
nvertojne besimtaret e feve tjera. Domi- 
nimi fetar ne te kaluaren i ka sjellur 
shume tragjedi popujve ne te kaluaren. 
Ky eshte nje realitet qe duhet te pajtohe- 
mi. Andaj, edhe behen perpjekje qe se- 
cila fe te jete sa me e organizuar dhe sa 
me afer besimtareve te vet. Te kujdeset 
per plotesimin e nevojave te tyre ne te 
gjitha aspektet e mundshme e ne ve9anti 
ne njoftimin e tyre me nevojat eleme- 
ntare shpirterore te fese te tyre. 

Andaj ne kete aspekt eshte i perqen- 
druar edhe punimi i studiuesit te ri Feim 
Dragushes. Ne ve9anti, kur dihet se te 
paret tane, ne periudha te ndryshme ko- 
hore jo fort te largeta, perve? dhunes dhe 
gjenocidit kombetar, nga armiqte tane i 
jane ekspozuar edhe konvertimeve me 
dhune nga feja islame ne ortodoksizem. 
Per t'u mbetur besnik parimeve islame 
dhe besimit te te pareve ata shume here 
kete e kane paguar edhe me jeten e tyre. 

Verejtja qe mund t'i behet autorit 
eshte se nje numer i organizatave qe jane 
permendur aty, me kohe e kane kryer 
aktivitetin e tyre dhe ato me nuk jane 
prezente ne Kosove. Ne anen tjeter, ne 
mesin e organizatave qe figurojne ne ate 
liste, ka tS atilla qS pjesa mS e madhe e 
aktivitetit tS tyre i SshtS pSrkushtuar as- 
pektit humanitar dhe bSmirSs, pSr cka ne 
duhet t'u jemi mirSnjohSs pSr ndihmSn 
qS kanS dhSnS pSr ta ndihmuar popullin 
e KosovSs nS momentet mS tS vSshtira 
nSpSr tS cilat ai ka kaluar. 



dituria islame / 207 



Tefsir 



Mr. Adnan Simnica 



Dielli dhe Hena 
nga argumentet e Krijuesit 



'Ai e ka bere Diellin burim drite, kurse Hen en e ka bere te shkelqeje, 
■ dini numrin e viteve dhe njehsimin e kohes. Allahu i krijoi keto vetem 
I shenjat e Tij njerezve qe kuptojne." (kaptina Junus, ajeti 5) 



K881J 

duke i caktuar asaj fazat, qe ju te 
me te verteten. Ai ua shpjegon 



Pasi qe Allahu i Madherishem ne 
ajetet paraprake paraqet argum- 
ente te ekzistimit Tij ne krijimin 
e qiejve dhe te tokes, me cka 
natyrshem buron adhurimi ndaj Krijues- 
it Nje, ne vijim Allahu xh.sh. vazhdon te 
paraqese disa fakte tjera te proceseve te 
ndryshme natyrore qe ndodhin brenda 
kesaj gjithesie madheshtore. Eshte fjala 
per krijimin e diellit dhe te henes si dhe 
rolin e tyre te madh ne sherbim te njere- 
zve, rol i cili padyshim eshte nga argum- 
entet e ekzistimit te Krijuesit dhe fuqise 
se Tij. 

Drita e shndritja e diellit dhe shkelqi- 
mi i henes jane nga faktet e dukshme ne 
gjithesi, rolin e te cilave nganjehere e 
harrojme per shkak te perditshmerise 
dhe perseritjes se tyre ne menyre te va- 
zhdueshme, ndaj ku qendron ndjenja 
dhe entuziazmi i njeriut kur ai sheh per 
here te pare lindjen e diellit dhe perendi- 
min e tij, apo sheh per here te pare para- 
qitjen e henes apo fshehjen e saj? Te dy 
keto deshmi ne gjithesi qe perseriten va- 
zhdimisht, Kur'ani terheq vemendjen 
njerezore ndaj tyre dhe rolit te rendesi- 
shem qe kane, duke nxitur ne te njejten 
kohe ndjenjen dhe vullnetin serioz te 
njeriut per te menduar, medituar dhe ve- 
shtruar seriozisht ne krijimin shume 
preciz dhe fantastik te tyre. Dielli eshte 
shndrites dhe burim drite kurse hena 
shkelqim, ndaj u caktoi fazat dhe pozic- 
ionet e ndryshme te dukjes se tyre te 
cilat orientojne njeriun ne njehsimin e 
kohes, llogaritjen e muajve dhe viteve, 
gje e cila aplikohet ne mbare boten tek 
njerezit. A thua ky precizitet kaq i madh 
qe ekziston tek dielli dhe hena ka ndo- 
dhur rastesisht dhe vetvetiu? A thua gji- 
the ky rol i tyre dhe sherbim qe kane per 
jeten njerezore ne njehsimin e kohes ka 
ndodhur pa ndonje planifikim paraprak 
nga dikush? Pa kurrfare dyshimi, gjithe 
ky sistem i perkryer, precizitet perfekt 
ne krijim dhe levizje pa asnje gabim 
absolutisht, tregon se nuk kemi te bejme 
me rastesi, por me nje plan paraprak nga 



^^mE^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^E^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^. 



f. — ■ 3 






oasoasiasisoasiasisoasiasisoasiasisoasiasi^^ 



Nje Planifikues, Shpikes dhe Krijues ab- 
solut i cdo gjeje ne gjithesi, Ai eshte 
Allahu xh.sh., i Cili cdo gje qe ka krijuar 
e ka krijuar me nje qellim te caktuar dhe 
me nje sistem e precizitet te perkryer 
dhe ne sherbim te njerezve. Gjithe ate qe 
ka krijuar i Madherishmi Zot e ne mesin 
e tyre edhe dielli e hena dhe roli i tyre ja- 
ne argumente hyjnore per nje popull qe 
di te mendoj vemendshem, ndaj edhe 
njeriu me angazhimet e tij mendore po 
zbulon vazhdimisht kete planifikim, kri- 
jim dhe precizitet kaq te larte tek dielli 
dhe hena, dhe po del ne shesh argumen- 
timi i tyre mbi te verteten absolute te 



Allahut Krijues dhe rolit e sherbimit te 
tyre per jeten njerezore. 1 

Allahu i Madherishem ka bere diellin 
shkak direkt te jetes mbi toke si dhe 
shtylle kryesore te cdo gjallese, ngrohes 
te ujit i cili me pas zbret i pijshem per t'i 
sherbyer njeriut, kafsheve, bimeve etj, 
fakt i pershkruar ne Kur'an: "Ai la te li- 
re te bashkohen dy dete, ky (njeri) i pij- 
shem e i shijshem... " (El-Furkane, 53), 
si dhe: "Dhe ne te kemi vene kodra te 
forta e te larta dheju dhame tepini uje 
qe ua shuan etjen" (El Murselat, 27) 

Dielli eshte epiqendra e shume plane- 
teve te cilat rrotullohen rreth tij, rrotulli- 




dituria islame / 207 



mi i tokes rreth diellit percakton vitin, 
kurse rrotullimi i tokes rreth boshtit te' 
vet percakton diten. Nese veshtrojme di- 
ellin dhe henen ne aspektin siperfaqesor 
me ane te syrit dhe pa ndonje studim, do 
na krijohet bindja se te dyja bashke (die- 
lli dhe hena) kane te njejtin ndikim dhe 
rol, shndrisin dhe japin drite, por nese 
studiojme ato thellesisht do te kuptojme 
di9ka tjeter, se dielli eshte shndrites, bu- 
rim drite dhe ka driten e vet esenciale, 
kurse hena e fiton shkelqimin e saj nga 
dielli ne menyre reflektuese, d.t.th. 
shkelqimi - drita e henes eshte jo esenci- 
ale - e huazuar. Hena eshte sikurse pas- 
qyra te ciles nese i drejtohet drita ajo 
reflekton, ndaj edhe Allahu xh.sh. tha: 
"Ai e ka bere Diellin burim drite, kurse 
Henen e ka bere te shkelqeje... ". Dielli 
eshte burim drite dhe shndrite, kurse he- 
na vetem jep shkelqim, dhe dallimi mes 
tyre qendron ne faktin se shndritja e die- 
llit liron nxehtesi dhe temperature, kurse 
shkelqimi i henes vetem lloj ndricimi te 
paket per te cilen nuk ka nevoje perdori- 
mi i ombrelles, kurse ndaj drites dhe 
shndritjes se diellit ne shume raste ka 
nevoje per perdorimin e saj per mbrojtje 
nga temperaturat. A nuk eshte edhe ky 
nje nga argumentet e shumta te Krijuesit 
ne gjithesi? Padyshim se po! 

Para perparimit te shkences njerezit 
nuk dinin se drita e diellit perbehet nga 
shtate ngjyra si: e gjelber, e verdh, e ku- 
qe etj, dhe pikerisht shprehja kuranore 
per diellin "burim drite-shndrites" per- 
mban kuptimin e lloj lloj shmerise se 
ngjyrave, qe padyshim eshte nga urtesite 
dhe faktet e Krijuesit. Keshtu, Kurani ka 
zbritur duke iu permbajtur vazhdimisht 
nivelit te atehershem te vetedijes njere- 
zore, kur njerezit nuk kishin bere asnje 
perparim shkencor, ndaj po t'i theksonte 
Kur'ani keto te verteta drejtperdrejt, ate- 
here dikush do te thoshte: Une po e shoh 
diellin te kuq pergjate perendimit, e te 
verdhe ne zenit, mirepo ai nuk e din se 
ngjyra e kuqe pergjate perendimit duket 
vetem ne te shikuarit e njeriut per shkak 
te gjatesise se ketyre rrezeve dhe kjo 
ngjyre nuk paraqitet pervec gjate pere- 
ndimit kur dielli eshte ne piken me te 
larget, ndaj nuk arrin tek ne pervec rre- 
zeve te kuqe, ndersa ngjyrat tjera shper- 
ndahen ne gjithesi dhe nuk arrijne tek 
syte tane. 2 

Ne kohen kur njerezit ishin ne nje 
injorance te plote Kur'ani fisnik ka bere 
dallimin ne mes te vertetes se diellit dhe 
te henes, si: "Dhe ne ta henen e b'eri 
drite, diellin e b'eri ndricues" (Nuh, 16), 




si dhe: "I madherishem eshte Ai qe kri- 
joi yje ne qiell dhe vendosi ne te drite 
(diell) e h'ene qe ndricon " (El-Furkane, 
61) 

Allahu xh.sh. ia caktoi henes fazat 
dhe karakteristikat e vecanta ne kohe, 
paraqitje dhe ne forme, te cilat ndodhin 
ne menyre te perkryer, te konfirmuara 
edhe ne ajetin tjeter: "Henes i kemi cak- 
tuar faza; ajo perdite hahet e behet si 
rrenti iperkulur i hurmes" (Jasine, 39). 
D.t.th. i percaktoi henes fazat, pozicion- 
et, levizjet dhe paraqitjet e saj ne gjithe- 
si, te cilat ndodhin tek ajo ne menyren 
me te mire te mundshme dhe pa asnje 
gabim. 3 

"Duke i caktuar asaj fazat", ka per 
qellim jo vetem henen por edhe diellin, 
qe d.t.th. ka caktuar fazat e pozicionet e 
te dyjave, mirepo permendja vetem e he- 
nes apo vecimi i saj ne ajet ka ardhe per 
shkak te shpejtesise se saj ne levizje, per 
shkak te dukjes se fazave te saj shume 
lehte edhe nga syri i njeriut dhe per 
shkak te percaktimit te dispozitave te 
sheriatit islam sipas fazave te saj, ndaj 
edhe ne vijim te ajetit thuhet: "qe ju te 
dini numrin e viteve dhe njehsimin e 
kohes" 4 

Folja e perdorur ne fillim te ajetit "e 
ka bere" nuk ka per qellim vetem henen, 
por edhe diellin, sepse edhe dielli ka fa- 
zat e pozicionet e veta, fakt i cili eshte 
vertetuar edhe ne ajete tjera, si: "Ai ka 
nenshtruar Diellin dhe Henen; te gji- 
tha keto rrotullohen pier nje kohe te ca- 
ktuar" (Er-Ra'd,2), "Dielli sillet ne 
drejtimin e vet te caktuar. Keshtu e ka 



percaktuar i Plotfuqishmi, i Gjithedij- 
shmi" (Jasine, 38), apo ajeti tjeter: 
"Dielli dhe hena ndjekin rrugen e cak- 
tuar" (Err-Rrahman, 5). D.t.th. qe te dy- 
ja, dielli dhe hena u sherbejne njerezve 
per njehsimin dhe llogaritjen e kohes, te 
viteve dhe te muajve. 5 

Me fazat dhe pozicionet e henes per- 
caktojme fillimin e muajit te Ramazanit, 
percaktojme muajt e haxhit, gjithashtu 
gruaja llogarit muajt e pritjes (idetit) me 
fazat e saj, e cila fillon e vogel, pastaj 
rritet, e me pas zvogelohet perseri, fakt i 
theksuar ne Kur'an: "Henes i kemi cak- 
tuar faza; ajo perdite hahet e behet si 
rremi iperkulur i hurmes" (Jasine, 39). 
Trajta e harkut te henes i perngjane rre- 
mit te hurmes se thare e te perkulur, te 
cilen njerezit (arabet) ne ate kohe e per- 
dornin per te formuar fshesa me te cilat 
pastronin (fshinin) shtepite fshatare. Ke- 
shtu, Allahu xh.sh. ne kete ajet ka bere 
kete krahasim fantastik per te qene ne 
nivel te ngritjes mendore dhe logjike te 
njerezve te asaj kohe (te kohes se zbritj- 
es se Kur'anit), metode kjo kuranore qe 
simbolizon urtesine, meshiren dhe mre- 
kulline hyjnore. Ne fillim te gdo muaji 
henor ne e shohim henen e cila simboli- 
zon fillimin e muajit dhe pikerisht kesh- 
tu njeriu mesoi te llogarise muajt ne ba- 
ze te fazave te henes, kurse sa i perket 
vitit, qarte shpjegohet ne ajet: "Te 
Allahu numri i muajve eshte dymbedh- 
jete (sipas henes), ashtu si eshte ne lib- 
rin e Allahut prej dit'es kur krijoi qiejt 
dhe token" (Et-Tevbe, 36). Ketu sinjali- 
zohet ne dymbedhjete muajt henor, kur- 



dituria islame / 207 




se dita llogaritet sipas sistemit diellor, 
me cka argumentohet se Kur'ani ka per- 
fshire edhe fazat e diellit ne llogaritje 
dhe njehsim te kohes per sherbim njere- 
zore. 

I gjithe ky precizitet ne sherbimin apo 
rolin e henes dhe te diellit per njerezit 
vertetohet ne vijim te ajetit, se 9do gje 
eshte krijuar me qellim te caktuar dhe te 
perkryer, ne shkalle shume te larte te 
precizitetit, ndaj kur veshtrojme levizjen 
e yjeve, te diellit, henes etj, nuk mund te 
gjejme asnjehere as edhe gabimin me te 
vogel. Shkencetaret bashkekohore kane 
vertetuar te vertetat mbi henen dhe die- 
llin ashtu si? ka paralajmeruar Kur'ani 
duke treguar saktesisht intervalet e ndo- 
dhjes se henes ne mes tokes dhe diellit, 
si dhe te tokes ne mes henes e diellit, 
ndaj kjo edhe shkakton nganjehere zeni- 
en e diellit dhe te henes, gje e cila ndodh 
perfekte, ashtu sic tha Allahu: "As dielli 
nuk mund ta arrije henen e as nata nuk 
mund t'ia kaloj dites; te gjitha lundroj- 
ne ne orbitat e veta" (Jasine, 40) 



Ajeti ne fjale ka vertetuar nje mendim 
te njerezve te atehershem, por edhe ka 
mohuar nje mendim tjeter te tyre, ngase 
arabet ne ate kohe mendonin se nata i 
paraprine dites, me argument se percak- 
timi i nates se pare te Ramazanit konsi- 
derohet fillimi i muajit te agjerimit, dhe 
derisa mendonin se nata i paraprine dit- 
es, atehere domosdo rezulton bindja tje- 
ter e tyre se dita nuk i paraprine nates. 
Kurse, Zoti i Madherishem permiresoi 
keto bindje te tyre dhe sqaroi e argumen- 
toi se nata nuk i paraprine dites, e as dita 
nuk i paraprine nates. Keshtu, Allahu 
xh.sh. ne menyre figurative - simbolike 
ka paraqitur te vertetat e universit ne 
Kur'an, sepse po te sqaronte nje gje te 
tille ne menyre shkencore dhe te hollesi- 
shme sikurse qe dihet sot, atehere njere- 
zit e atehershem (arabet) do ta mohonin 
ate. Po te thoshte Kur'ani drejtperdrejt 
se toka eshte e rrumbullaket, atehere 
njerezit e asaj kohe do ta refuzonin kate- 
gorikisht nje pohim te tille, dhe pikerisht 
per kete arsye Krijuesi Fuqiplote nuk ka 
zbuluar hollesisht te gjitha te vertetat e 



gjithesise, por vetem i ka sinjalizuar ato, 
ne menyre qe t'i pranoj niveli mendor i 
njerezve te asaj kohe. 

E si, nata nuk i paraprin dites, e as di- 
ta nates? A thua Allahu xh.sh. ka krijuar 
njehere diellin te drejtuar nga siperfaqja 
e tokes, e me pas dielli eshte larguar dhe 
eshte paraqitur nata? Kjo gje do te ishte 
e vertete sikur te ishte toka e rrafshet, 
mirepo Allahu ka krijuar token ne forme 
te rrumbullaket, i cili eshte edhe argu- 
ment se Ai ka krijuar diellin dhe token 
me nje sistem qe ne to te jete prezent va- 
zhdimisht dhe ne te njejten kohe, edhe 
nata edhe dita, dhe kjo s'mund te ndodh 
pervec nese toka eshte e rrumbullaket. 
Gjysma e tokes kur shndritet nga dielli 
eshte dite, e gjysma tjeter eshte nate, me 
pas me rrotullimin e tokes paraqitet dita 
ne ate pjese ku ishte nate, dhe paraqitet 
nata ne ate pjese ku ishte dite. 

Kur'ani ka sinjalizuar ne shume te 
verteta te gjithesise te cilat me kalimin e 
shekujve zbulohen nga mendja e shen- 
doshe e njeriut e cila perparon per cdo 
dite e me teper: "Ai eshte qe beri naten 
e diten zevendesuese te njera-tjetres... " 
(El-Furkane, 62), ndersa ne vijim te po 
te njejtit ajet ka theksuar shkakun e saj: 
"...dhe per ate qe deshiron te mendoj 
apo tefalenderoje, argument". Keshtu, 
Allahu i Madherishem ka vertetuar dhe 
argumentuar se dita dhe nata jane zeve- 
ndesuese te njera-tjetres, dhe kjo d.t.th. 
se qe te dyja jane prezente qe nga fillimi 
(krijimi i diellit dhe tokes), ngase me 
rrotullimin e tokes paraqitet dita ne gjys- 
men e saj ku shndrite dielli, kurse nata 
ne gjysmen tjeter ku mungon dielli, ndaj 
nata dhe dita e pasojne njera-tjetren. A 
nuk jane keto disa prej fakteve te shum- 
ta e te panumerta te universit argumente, 
per nje popull qe di te mendoj vemend- 
shem? Patjeter qe po! 6 



Fusnotat: 

1. Fi Dhilalil Kur'an, Sejjid Kutb, veil, i trete, faqe 
1765, vitiibot. 1996, Kajro. 

2. Tefsiri i Muhammed Muteveli Esh-Sharavit, 
veil, i nente, faqe 5738-5739, pa vit botimi, Kaj- 
ro. 

3. Muhamed Mahmud Hixhazi, Tefsir El-Vadih, 
veil, i dyte, faqe 41, viti i bot. 1992, Kajro. 

4. Tefsir El-Bejdavi, Envaru Et-tenzil ve Esraru 
Et-Te'vil, veil, i pare, faqe 428, viti i bot. 1999, 
Bejrut. 

5. Tefsiri i Muteveli Esh-Sharavit, faqe 5740. 

6. Po aty, faqe 5741,5742,5743. 



dituria islame / 207 



Nga tradita islame 



^'ASHT KUR-ANI 

Prej te perndritshmit z. H. Ismet Dibres, Drej. Medreses 



Kur-ani, njaj liber i diturfs 
dhe i filozofi's se mjaftuesh- 
me, vec vlerave tjera qi 
mbeshtjell nder vedi, asht 
edhe nji pasqyre e vertete e se kalu- 
emes e nji drite e shkelqyeshme per 
tardhmen. Kur-ani, qi asht permble- 
dhsi i mistereve te gjithesise, si kur 
mos te ishte kumtue, virtytet edhe 
moralet e nalta te Profetve te ka- 
luem nuk do te kishin gjete cmimin 
edhe nderin e meritueshem perpara 
arsyes e logjikes njerzore. Sepse po 
t"u pershkohet nje sy te dy testa- 
mentave qi ndodhen sod ne dore 
mbassi te perjashtohet deri diku Ha- 
zreti Musai, krejt Profeteve te med- 
hej u shpifen disa te meta, faje e 
gabime te randa qi s" pajtojne fare 
me misjonin e nalte te profetesfs, e 
cilia asht dhantija ma e nalte e Pe- 
rendis. 

Keto shpifje te randa, jo Profte- 
vet te nalte te Zotit, por sasht e 
mundun me jua veshe as njeresve 
te turmes volgare qi kane nji besim 
shum te thjeshte, si me thane ve- 
tem ne Perendin e ne Ahiret. 

Cjith ashtu ne keta testamente 
jeta e kesaj Dunjaje tregohet aqe e 
shkurte, sa qi diturija edhe mendja 
as-se-si s'jane ne gjindje t~i pranoj- 
ne, as duket se kane me i pranue. 

E Kur-ani i ka korigjue gjith kta 
gabime tue lavderue veprat e ndri- 
cme e te virtuteshme te kohes se 
kalueme e tue deklarue acik se Pro- 
fitet e nalte te Zotit s" kane ba kurre 
gabim, gjithmone kane fole fjale me 
mend e te arsyeshme, sjelljet e tyre 
i kane pase t' urta e te shembellty- 
reshme. Me keta deklarata, Kur-ani 
ka ba per vehte gjith Profitet e na- 
lte edhe admiruesit e tyne. 

Sa per kumtuesin e Inxhillit, per 
Hazreti Isane Alejhissellam, krijimi i 
te cilit nuk asht edhe aqe d'akord 
me rregullin e pergjithshem te pjell- 
jes, tue marre parasysh pasuksesin 
e tij ne perhapjen e Fese, kohen fort 
te shkurte te fonksionit te tij edhe 
numrin shum te vogel te dishepujve 
te tij, numer ky qi mbeti ne te paren 
shkalle mbas dhetshit, ka posibilitet 
te numrohet personi i tij perpara 
dituris e logjikes si nji fantazme mi- 




thologjike.Tue qene cashtja kaqe e 
koklavitur dhe favorabel per ta 
shduke nga faqja e dheut emrin e 
ketij personaliteti, Kur-ani i madhnu- 
eshem ka virtytin e nalte me dish- 
mue se Hazreti Isaja u krijue jashte 
ligjit te natyrshem dhe asht nji Pro- 
fit i nalte e me kete dishmi Kur-ani e 
ka detyrue edhe Hazreti Isane me 
ushqye nder e respekt perpara tij; 
pra, Kur-anin duhet ta nderojne 
edhe ata qi e duen Hazreti Isane, 
mbasi ky liber i nalte asht diftue 
shum bujar ne favor te Krishtit Alej- 
hisselam. Me perbuze Kur-anin 
d.m.th. me krye nji veper e cilia per- 
para mendes e arsyes asht nji krim. 
Kur-ani permban krejt dispozitat 
themelore te Bibles se Hyjnueshme, 
ka vertetue me argumenta filoso- 
fike te fuqishme, te pajtueshme e 
te pershtatuna me c~do kohe se 
«gjithesia ka krijuesin e Nalte te saj, 
i cili asht i vetmi agjent qi na shtyn 
nder virtyte e vepra te mira, qi for- 
mojne bazen e shendoshe te qytet- 
nimit te sakte e te lumteris njer- 
zore, si, me gjykue me drejtesi, me 
nderue Prindenit e me njofte te dre- 
jtat e tyne, me pase dhime per f emi, 
meshir per far" e fis, dashuri per at- 
dhe, me ndihmue shoqnin njerzore 
etj.» Cjith ashtu Kur-ani i Nalte ka do- 



kumentue edhe realitetin e Cjygjit 
te Madh te Zotit qi do te gjykoje ve- 
primet e do te caktoje pergjegjsit. 

Librat tjere te shenjet qi grumbu- 
llohen nen emnin «Bibel» keto dy eg- 
zigjenca te nalta, Perendin e Cjygjin 
e Tij, i kane spiegue me nji stil te 
ulet sa per f uqin mendore te njere- 
zve qi kane jetue nate kohe e nuk 
sjellin me vete argumenta bindese 
per talentet e nalte e intelektet e 
persosem. 

Testamenti i lashte hesht fare 
per Ahiret dhe njerzve te urte e te 
bindun i u nep myzhde dhe prem- 
time vetem me lumteri e mirsi te ke- 
saj bote, njerzit e ligj e te pabindun 
i frikson me kalamitete e aksidente 
te natyres e te kohes. 

Vehten e Nalte te Hynt edhe Atri- 
butet e Saja i perflet me disa fraza 
simbolike, me te cilat te Naltit Zot i 
atribujohen disa cilesi te papajtuesh- 
me me Providencen e Hyjnueshme. 

Testamenti i ri ban nji shkurtim 
mbi «jeten e pasosun» e sa per Veht- 
en e Hyjnueshme e Atributet e Saja 
ndjek sistemin e Testamentit Plak, 
tue perdore gjith nji fraze simbolike 
e alegorike, me te cilat mbetet i 
erret dhe nuk shkoqitet sa duhet 
Krijuesi i Vertete. 



dituria islame / 207 



Mirpo Kur-ani i Shenjte si Divini- 
tetin ashtu edhe Ahiretin i shkoqit 
dhe i spiegon me nji stil te nalte, te 
bukur e te fuqishem qi ban per ve- 
hte c'do mende te pjekune te per- 
sosun. Versetet qi shkoqisin keto dy 
egzigjenca te njeriut kane formue 
bazen e dituris se madhe qi quhet 
Theologji. Kur-ani sasht vetem kro- 
ni i Theologjis por asht edhe gurra e 
shum diturive tjera, misticizma, mo- 
rali, jurisprudenca, gramatika, sinda- 
ksa, Fjalori, e shume dege tjera te 
diturive Islame kane rrjedhe prej 
Kur-anit. 

Kur-ani ka permbledhe veq Theo- 
logjis, edhe shkurtimin e Higjienes. 
Cjysem Verseti i Nalte: «Qulu vesh- 
rebu ve la tusrifu...» asht shpirti i 
mjeksis. 

Dispozitat detajore te Kur-anit pa- 
jtojne plotsisht me rregullin te evo- 
lusionit. Dispozita keso dore shofim 
edhe ne librat tjera qiellore; por, ne 
fillim keto jane shum te thjeshta e 
pastaj i gjejme tue u permirsue si 
mbas zhvillimit menduer te njerzis. 
Transformimi i ngadalshem i dispoz- 
itave ne f jale tue marre trajta ma te 
plota, gjet kulmin, u krye dhe u per- 
sos nen formen Kur-an, i cili u ku- 
mtue ne nji kohe kur mendja e njeri- 
ut u poq e u zhvilllue ne shkallen ma 
te nalte. 

Kemi dy prova te fuqishme qi 
vertetojne se dispozitat detajore te 
Kuranit bijen plotsisht dakord me 
arsyen edhe me menden e perso- 
sun: 

1. - Nuk ka asnji popull ne bote qi 
te kete pretendue se dispozitat e 
urdhnat e Kur-anit bijen ne kunder- 
shtim me zakonet e tij, mbasi t'i 
jene kumtue dhe spiegue mire keta 
urdhna. 

2. - Ligjet e hartueme nder vende 
te qytetnueme ku ka perparue me 
te teperme Edukata mendore edhe 
kultura, ju afrohen mjaft dispozita- 
ve te Kur-anit, dispozita keta qi pri- 
ten e mbahen me plot nder nga 
gjith njerzit e nalte e te persosun. 



Ne fillim te ketij artikulli kemi tha- 
ne se Kur-ani i famshem asht nji dri- 
te e shkelqyeshme e se ardheshmes. 

Si urdhnon! Kur-ani i Nalte shkoqit 
ne tekstin e tij qysh 13 shekuj ma 
pare, gjith te vertetat shkencore qi 
kane munde me zbulue shekujt e fu- 




ndit, gjana keta qi ne shekullin e lu- 
mnueshem si kane ra kuj nder 
mend e pra Kur-ani nep drite te 
plote per c'do kohe. Qi t'a verteto- 
jme kete le te bijem disa shembulla. 

Astronomia moderne ka zbulue 
se «Dheu nuk qendron por leviz pa 
pra tue u rrokullue rreth boshtit te 
vet e tue ardhe rrotull Diellit, i cili 
livron ne qendren e tij e rrotull bo- 
shtit te vet». Kete zbulim te Astro- 
nomis se re e ka spiegue Kur-ani qe 
tash tremedhete shekuj e ca vjet 
me ket verset 

«Edhe Dielli livron ne qendren e 
posacme qi i ka caktue i Plot-pushte- 
tshmi dhe i Plot-dituri Zot.» 

Gjith ashtu urdhni i nalte: 

«Ti i shef malet qi duken te shta- 
nget kurse ata udhtojne e pershko- 
jne si reet.» 

Keto dy ajete jane nga nji llambe 
e ndricme te ndezuna (13) shekuj 
ma pare per te dishmue realitetin qi 
ka diktue shkenca e socme. 

Ligji i krijimit dhe i te zhblmit, per 
te cilin filosofet e lashte kane pand- 
ehun se varet prej disa elementeve 
qi gjinden ne orizontin e Hanes, ku- 
rse zbulimet dhe diktimet e reja 
vertetojne te kunderten e kesaj pa- 
ndehme dhe thone se, kompetenca 
e ketij ligji, toksore ase qiellore 
qofte, shtrihet mbi c"do trup, e pra 
Cdo gja e natyres gjith nji transfor- 
mohet e ndryshohet dhe ska posi- 
bilitet qi te ruaje nji forme te preme 
e difinitive, me kete spiegim te ri ky 
ligj bije dakord me ate qi Kur-ani i 
madhnueshem e ka thane qysh ne 
shekullin e lumnueshem te Hazreti 
Muhammedit Alejhisselam. 

«Diten e kijametit gjith landa e 
dheut edhe trupat e nalte te qiellit 
do ta ndryshojne formen e tyne ne 
nji forme tjeter e atehere mbare 
njerzija kane me e pa acik madhesh- 
tin e fuqis se All-llahut qi asht Nji e 
kahhar - Zhbis i rrebte.» 

Ky verset i nalte me fjalen «tebe- 
dul - ndryshim» ka perhape driten e 
vet drejt te vertetes se pakunder- 



shtueshme «asgja nuk humb» e me 
kete menyre ka shkye perdet e 
errta qi kane mbulue kete realitet. 

Gjith ashtu nji teori te re qi f let se 
shum hyj te qiellit kane banore si te 
dhent tone, Kur-ani i madhnuesh- 
em e ka forcue me kete verset te 
ndritshem: 

«Krijimi i qiellnave dhe i tokes ne 
nji trajte te perbindeshme dhe 
zbukurimi i tyne me shum lloj gjall- 
noresh... jane prova e fakte qi dish- 
mojne njisin e naltesis e Zotit». 

Vecanerisht, «Dheu», si gjith tje- 
ret asht nji hyll i shkeputun prej 
Diellit* thone theorit e zbulesat e 
reja e ne favor te ketyne theorive 
qysh prej shum kohe ka dhane drite 
Kur-ani i madhnueshem me kete ver- 
set te kuptimshem: 

«Mohuesit a nuk mendojne se 
dheu ne fillim ka qene ngjitun me 
qiell e ne i shkritem edhe cdo gja te 
gjalle e krijuem prej ujit, a nuk du- 
het t'i mendojne keto pika e pra te 
besojne?» 

Kur-ani i madhnueshem, vec tan- 
si's se Bibles Qiellore perfshin edhe 
gjith diturit e deritashme dhe ata te 
pastashmet. Ky Liber i Nalte me elo- 
kuencen e tij te holle ka fitue reko- 
rdin dhe ka postate te krejt, me 
stilin e nalte, me permbajtjet e holla 
dhe me dispozitat elokuente qen- 
dron kurdohere ne kulm te nderit. 

Po te shtyhemi me u zgjate mbi 
vlerat e pergjitheshme e te randesi- 
shme te Kur-anit, me gjith inkompe- 
tencen tone, kishin me u dashte, jo 
nji seri artikujsh si ky, por nji liber 
mjaft i vellimshem. Prandaj ne zgjo- 
dhem nji rruge te shkurte dhe u 
kufizuem me shprehun mendimet 
tona vetem mbi dy cilesi te vlefsh- 
me: 

a) Kur-ani i Famshem asht «Pasqyra e 
se kaluemes» e 

b) «Drita e kohes se ardheshme» 
Inshaell-llah, kur t"i vjen rasti do 

te perpiqemi me i~u dhane korent 
te Drites se Hyjnueshme te Kur-anit 
lexuesve te ndershem te «Zanit te 
Nalte» qi dashurojne me nxehtesi 
shpirti kete Drite te Zotit - Xhel-le 
shanuhu - prej te cilit vjen edhe suk- 
sesi. 

Hafls Ismeti 



10 



dituria islame / 207 



Ahlak 



A eshte zemra vend i dashurise, 
urrejtjes dhe devotshmerise? 



Dr. Abdul Hadi Misbah 

Zemra eshte permendur ne shu- 
me' ajete te Kuranit fisnik dhe 
hadithe te Pejgamberit a.s., se 
eshte vendi i imanit (besimit). 
Prej atyre ajete ve, Fjala e Allahut te 
Madherishem: "Ata jane qe ne zemrat e 
tyre (Ai) ka skalitur besimin", (el-Mu- 
xhadele: 22). Po ashtu edhe ne ajetin: "E 
besimtare te vertete jane vetem ata, te ci- 
leve, kur permendet Allah, u rreqethen 
zemrat e tyre", (el-Enfal: 2). Po ashtu 
ajeti tjeter: "E kush madheron dispozitat 
e Allahut, ajo eshte shenje e devotshme- 
rise se zemrave". (el-Haxh-xh, 32). 

Perkufizimi i besimit ne shume hadi- 
the te Pejgamberit a.s. ishte: "Besimi 
(imani) eshte ajo qe qendron ne zemer 
dhe vertetohet me veprim". Ne nje ha- 
dith tjeter thuhet: "Dijeni se ne trap 
eshte nje cope mishi, nese ajo eshte mi- 
re, atehere eshte mire i tere trupi, nese 
ajo prishet, atehere prishet i tere trupi, 
ajo eshte zemra. Pejgamberi a.s. dha 
shenje ne drejtim te zemres dhe tha: Be- 
simi (imani) eshte ketu apo devotshme- 
ria eshte ketu". 

Te gjitha ajetet e Kuranit zemren e 
bene vend te dashurise, urrejtjes, devot- 
shmerise, besimit, te kuptuarit dhe te 
mencurise, si9 eshte ajeti i madherish- 
em: "Ata qe besuan dhe me te permen- 
dur Allahun, zemrat e tyre qetesohen; 
pra ta dini se me te permendur Allahun 
zemrat stabilizohen". (Err'ad: 28). 

Ne nje ajet tjeter shohim se Allahu i 
Madherishem thote: "Ata kane zemra 
me te cilat nuk kuptojne, ata kane sy me 
te cilet nuk shohin, dhe ata kane veshe 
me te cilet nuk degjojne". (el-A'raf: 
179). Ashtu sic permendet ne Kuran 
fjala "fuad" (zemer), qe eshte sinonim i 
zemres, si? eshte ajeti i Kuranit fisnik: 
"Mos iu qas asaj per se nuk ke njohuri, 
sepse te degjuarit, te paret dhe zemra, 
per te gjitha keto ka pergjegjesi". (el- 
Isra: 36). Meqenese, besimi nuk eshte 
pervec per te padukshmen, ata te cilet 
besojne ne te padukshmen. Keshtu sho- 
him ajetin kuranor: "Ti ia terheq (vere- 
jtjen) vetem atij qe perveteson Kuranin 



dhe i frikesohet Meshiruesit edhe kur 
eshte vetem (i papashem prej njerezve)." 
(Jasin: 11). 

Prej tere kesaj kuptojme se besimi 
eshte kuptim racional ne radhe te pare 
dhe nuk duhet te mbeshtetet ne ndonje 
prej shqisave, apo ne ndonje mrekulli 
materiale, si? eshte pema - ne rruge per 
ne Egjipt- Ismailije, e pretenduar, e cila 
tregon per primitivizmin tone dhe siper- 
faqesine tone ne te kuptuarit e fese dhe 
veprimin me te, si? ishte rasti me popu- 
llin e Musait a.s., per te cilet Kurani tho- 
te: "Dhe kur i mate: "O Musa, ne nuk te 
besojme ty derisa ta shohim Allahun ha- 
ptazi, e atehere ju ju rrembeu rrufeja 
(zjarri) dhe ju e shihnit". (el-Bekare: 
55). 

Meqenese zemra, nga aspekti i anato- 
mise dhe i mjekesise, nuk eshte pervecse 
nje pompe dhe se te kuptuarit, vetedija, 
besimi dhe emocionet etj., jane prej de- 
tyrave te mendjes, qe besojme se ne as- 
pektin anatomise vendi i tij eshte truri 
me te gjitha fshehtesite e tij. Andaj eshte 
e logjikshme qe truri te jete per qellim 
me te gjitha ato shenja per te cilat thuhet 
se vendi i tyre eshte zemra. Mirepo, ky 
eshte mendim i kufizuar, sepse ai anulon 
dicka qe eshte shume me rendesi ne bre- 
ndine tone, qe eshte shpirti. Ekzistenca e 
dickaje eshte nje pjese dhe te kuptuarit 
te tij eshte dicka tjeter. Ne Kuranin fa- 
melarte kemi vende te tjera, ne te cilat 




Allahu i Madherishem u drejtohet me- 
ndjeve dhe atyre qe mendojne, si per 
shembull: "Me te vertete ne krijimin e 
qiejve e te Tokes, ne ndryshimin e nates 
e te dites, ka argumente te qarta per ata 
qe kane arsye dhe intelekt". (Ali-Im- 
ran:190). Fjala "zemra" ne kete kuptim 
perseritet ne kete njezet e nje here. Kjo 
perseritje nuk mund te jete alegorike, 
por moskuptimi i duhur duhet te jete e 
mete e paaftesise se njohurive tona per 
te kuptuar natyren e funksionimit te gje- 
rave te ndryshme brenda nesh. Nese 
truri eshte mjet nepermjet te cilit prak- 
tikojme perdorimin e te menduarit me se 
Allahu e dalloi njeriun prej qenieve te 
tjera, kjo nuk do te thote se truri eshte 
mendja. Mendja eshte prej vecorive te 
shpirtit, kurse truri eshte mjet per t'u 
shprehur per mendjen, ashtu sikurse qe 
eshte ora mjet per t'u shprehur per ko- 
hen, por kjo nuk do te thote se ora eshte 
vete koha. 

Ne librin tone pas vdekjes, fillon jeta 
ne nje bote te padukshme te autorit dr. 
Semir esh-Shenavi, ne te cilin shohim se 
autori thote se me fjalen zemer ne Kur- 
an, pervec aspektit material, kemi te bej- 
me me ate krijese hyjnore qe eshte 
shpirti, natyrisht se nuk mund te prano- 
jme se zemra dhe shpirti jane nje, sepse 
shpirti e braktis trupin, nderkohe qe 
zemra mbetet ne trap e heshtur, edhe pas 
vdekjes. Andaj eshte me mire te thuhet 
se zemra eshte qendra e shpirtit, por nuk 
eshte vete shpirti. Kjo eshte ne perputh- 
je te plote me mendimin se zemra eshte 
vend i mendjes dhe te menduarit, ashtu 
si? thuhet ne shume ajete, sepse mendja 
eshte prej ve?orive te shpirtit, per te cilin 
mendohet se vendi i tij eshte kraharori 
apo zemra, per te cilen Krijuesi flet si 
nje depo e qellimeve dhe te dhenave 
(njohurive): "Thuaj: edhe nese e fshihni 
ate qe keni ne zemrat tuaja ose e pub- 
likoni. Allahu e di ate". (Ali-Imran: 29). 
Meqenese besimi si fe dhe vertetim tek 
njeriu arrin nepermjet mendjes dhe 
mendja eshte prej ve?orive te shpirtit, 
prandaj Krijuesi i krijesave dhe Ai eshte 
Allahu i Gjithefuqishem, qe, kur kete e 
legalizon me vepro dhe mos vepro, Ai 
merr parasysh trupin dhe shpirtin ne te 



dituria islame / 207 



11 



njejten kohe dhe secilit prej tyre i jep ate 
per se ka nevoje, qe njeriu te mbetet ne 
formen me te mire ashtu si9 e deshiroi 
Krijuesi: "Vertet, Ne e krijuam njeriun 
ne formen me te bukur". (Et-Tin: 4). 

Ne realitet ekzistojne mendime te 
ndryshme rreth perkufizimit te shpirtit 
dhe "nefsit", si dhe a jane ata te dy nje 
apo dy gjera te ndryshme. Fjala "Err- 
rruh" (shpirt) eshte permendur vetem ne 
tri vende ne Kuranin fisnik dhe ato jane: 
pajisja me shpirt e Ademit a.s., po ashtu 
pajisja me shpirt e Isait a.s., pastaj kur 
zbriti pergjigjja per pyetjen e cifuteve 
rreth 9eshtjes se 9'eshte shpirti, ne ajetin 
kuranor: "Te pyesin ty per shpirtin: Thu- 
aj: "shpirti eshte 9eshtje qe i perket ve- 
tem Zotit tim, e juve ju eshte dhene fort 
pak dije". (El-Isra: 85). Ne vende te tje- 
ra, perve9 ketyre qe permendem, vendi 
dhe qendra e tij eshte permendur zemra 
apo kraharori. 

Disa dijetare mendojne se fjala "en- 
nefs" eshte e njejta qe perfshin trupin 
dhe shpirtin dhe kete' e argumentojne me 
ajetin kuranor: "Po edhe ne veten tuaj. A 
nuk jeni duke e pare?". (Edh-dharrijat: 
21). Po ashtu edhe: "Dhe, a nuk mendu- 
an ata me veten e tyre". (Errum:8). Pas- 
taj ajeti: "Diten, kur 9do njeri do te vije 
duke mbrojtur veten dhe, kur 9do shpirt 
do te shperblehet plotesisht per ate qe ka 
bere, atyre nuk do t'u behet padrejtesi!" 
(En-nahl:lll) Po ashtu edhe ajeti tjeter: 
"Kur te hyni ne shtepi, te pershendetni 
njeri-tjetrin me pershendetje te mire." 
(En-nur:61). Prej te gjitha ajeteve qe pe- 
rmendem, fjala "en-nefs" perfshin edhe 
trupin, andaj eshte me gjitheperfshirese 
se fjala "Err-rruh" (shpirt). 

Disa dijetare mendojne se fjala "en- 
nefs" nga nje here perdoret edhe per 
fjalen "err-rruh", si? eshte ajeti kuranor: 
"O ti shpirt i bindur plotesisht! Kthehu 
tek Zoti yt i vetekenaqur e i pranuar!" 
(el-Fexhr: 27-28). Mendimi i trete i dije- 
tareve thote se ekzistojne ndryshime ne 
mes fjales "en-nefs" dhe "err-rruh", du- 
ke u mbeshtetur ne faktin se Allahu 
xh.sh., na urdheron te mendojme, te stu- 
diojme vetveten tone: "Po edhe ne veten 
tuaj. A nuk jeni duke e pare?" (Edh-dha- 
rrijat: 21). Nderkohe qe 9eshtjen e shpir- 
tit e konsideroi qe ka te beje vetem me 
Te: "Thuaj shpirti eshte 9eshtje e Zotit 
tim". Pergjigjja e kesaj pyetjeje eshte se 
Allahu pabesimtaret do t'i denoje me nje 
denim te pergjithshem, atehere si mund- 



et qe shpirtrat e tyre mund ta bartin te 
miren e pergjithshme dhe ta meritojne 
denimin? 

Ibnu Abbasi e komenton ajetin: 
"Allahu i merr shpirtrat kur eshte mo- 
menti i vdekjes se tyre". (Ez-zumer: 42), 
se Allahu i Madherishem krijoi tek bijte 
e Ademit "en-nefs" dhe shpirtin dhe ne 
mes tyre di9ka qe eshte sikur drita e di- 
ellit. "En-nefs" eshte mendja dhe ajo qe 
ben dallimin, kurse shpirti eshte qe krij- 
on jeten. Kur fie njeriu del "vetem ne- 
fsi", kurse mbetet shpirti dhe ato nuk 
dalin se bashku perve9se me rastin e 
vdekjes. Me kete koment pajtohen shu- 
me dijetare te Perendimit, te cilet shohin 
se shpirti eshte i krijuar prej tri elemen- 
teve, dhe jane prej nje trupi qe shkelqen, 
ky trup bart driten e shenjte, e cila dhu- 
ron jeten. Po ashtu ai bart mendjen, te 
cilen e quajne "nefs", qe perfaqeson for- 
cen e ndjenjes dhe te kuptuarit ne qenien 
e gjalle. 

Te tjeret e shikojne shpirtin si nje trup 
madheshtor qe nuk shihet, i cili ka fuqi 
shpirterore dhe mendje dhe krijimi i 
shpirtit eshte krijimi i "nefsit", por dalli- 
mi ne mes tyre eshte se shpirtin me te 
cilin meleku e pajis foshnjen - eshte en- 
"nenes"- me kusht qe ai t'i bashkohet 
trupit, ai me kete bashkengjitje perfiton 
atributet e te lavderuarit apo te qortuarit. 
Ai ose do te jete "nefs i prirur per te 



keq", apo "nefs qortues", apo "nefs i bi- 
ndur" dhe "Pasha nefsin (shpirtin) dhe 
per ate qe e ka persosur, duke ia bere te 
njohur atij te keqen dhe te miren! Pra, ka 
shpetuar ai qe e pastroi vetveten. E ka 
deshtuar ai qe e poshteroi vetveten.". 
(Esh-shems: 7-10). Vendi i shpirtit do te 
jete vazhdimisht ne boten e shkelqimit. 
Kurse "en-nefs" nuk quhet keshtu vetem 
kur ai eshte brenda ne trup. Shpirti, po 
ashtu eshte i lire vazhdimisht dhe perdor 
aftesite e tij ne menyre te drejtperdrejte 
ne boten e shkelqimit. Shpirtrat jane si 
ushtaret, ata qe njihen bashkohen e ata 
qe nuk i njohim, nuk pajtohen, ne dallim 
nga "nefsi", i cili eshte i lidhur me boten 
materiale dhe nuk vepron perve9 neper- 
mjet trupit ne te cilin jeton dhe ne ku- 
ader te fuqise se tij. Kurse Pejgamberi 
a.s. thoshte: "Pasha ate ne te cilin eshte 
shpirti i tij". Me vdekjen del "nefsi" prej 
trupit per t'u kthyer tek Krijuesi i vet ne 
boten e eterit, dhe atehere quhet shpirt 
perseri. 



Perktheu nga arabishtja: 
Fuad Morina 

Marre nga gazeta 
"El-Ahram", 15.05.2007 



1 



Sa kohe kaloi ne udhetim 



i Qe ngafemijeria 

|M thua edhe sa 

1 Do te arrij tek shtepia. 

I 

I Rrugen e vazhdoj prape 

m E nuk e di se sa zgjat 

i Kur do t'mbaroje udhetimi 

i Qe te behemi rehat. 

I 

i 
I 

i Dite e nate ne udhetim 

8 

Htet kurrsesi te kthehen 

'§ Koha s 'kthehet mbrapa 

a E netet sa shpejt qe erren. 

H 
1 

1 Ne udhetimin qe u nisa 
P Dikush, po, me dergoi 
i Ta kryej porosine 
g Qe Allahu ma urdhero ' 



Ihetim jam 

Per porosine qe mora 

Vetem Ate adhuroj 

Te bej vepra te mira 

Te tjeret per mire 1 7 keshilloj. 1 

Ai me nisi ne kete rruge 
Per te mos e lakuar udhetimin 
T'punoj veq per te verteten 
Me Te n 'Xhenet ta kem 
Takimin. 

Ai eshte fundi i udhetimit 
Nisur qe ngafemijeria 
T'I kthehem Atij qe me dergoi 
Se atje eshte Shtepia. 

Teuta Dedc 

Besiane \ 



12 



dituria islame / 207 



Vrojtim 



Leter vellait mysliman 
qe ngurron te vije ne xhami! 



Orhan Bislimaj 

I nderuari vella im, mysliman! 

Po te drejtohem ty me kete leter, 
sepse ta dua te miren. Nuk pretendoj te 
te them di9ka qe ti nuk e di. Vetem dua 
te t'i kujtoj disa gjera qe te kane kaluar 
ne harrese. Kete e bej, sepse une dhe ti 
jemi vellezer. Jemi bashke rober te 
Allahut. Ai eshte qe na ka krijuar ne dhe 
eshte synimi yne i perbashket. Njeri- 
tjetrin plotesojme. Kemi nisur nga padi- 
turia, por ja qe tani nuk mund te themi se 
nuk dime asgje. Krejt kjo ne saje te dhu- 
ntive te Allahut dhe komunikimit tone te 
ndersjelle. Gjithnje njeriu ka nevoje per 
dije dhe per tjetrin. Padituria e njeriut 
fillon atehere kur ai mendon se i di te 
gjitha. Une kam nevoje per dijen tende, 
po edhe ti ke nevoje per dijen time. 
Shkenca ka arritur rezultate, sepse ne 
metoden e vet ka pranuar pluralizmin e 
ideve dhe diversitetin e mendimeve. Ne- 
permjet kesaj letre, nga ti kerkoj qe te 
hapesh dhe te komunikojme. Bashke- 
risht do te bisedojme dhe gjithsesi do te 
perfitojme. Brengosem pse nuk vjen ne 
xhami!? Se paku nje here ne jave, diten 
e xhuma. Mos u mbyll ne vete! Mos e 
privo veten nga identiteti yt islam. Ai 
eshte krenaria jote. Nese kete nuk e di, te 
keshilloj te hulumtosh, se do ta vertet- 
osh! Ne mund te dime shume gjera, ma- 
dje vertet shume, por nese nje te vertete' 
nuk e kemi lexuar a degjuar, ate e prano- 
jme se nuk e dime. E ti e di se njerezit 
jane armiq te gjerave qe s'i dine. Ate qe 
ai nuk e di, ate edhe nuk e do, sepse nuk 
di si ta doje. Prandaj, per kete arsye dhe 
te tjera, te ftoj sinqerisht, ne Emer te 
Allahut, qe t'i kthehesh rruges se xha- 
mise, ne menyre qe ta njohesh fene te- 
nde, ta duash ate dhe te mos behesh 
armik i saj. 

Une dua te besoj se ti, vella i dashur, 
ne mos gje tjeter, e di se xhamia eshte 
vendi ku buron mireqenia dhe vetedija 
per nje shoqeri te shendoshe. Eshte shte- 
pia ku nisin dhe perfundojne begatite. 
Kete mbase e dine te gjithe. Po ashtu ti e 
di se feja jote islame, ngrihet mbi konce- 
ptin e monoteizmit, se nuk ka zot tjeter 
pervec Allahut dhe se Muhamedi eshte i 
derguari i Tij. Kete dije nuk mund te ta 
mohoj. Po edhe nuk mund ta mohoj se 
edhe shume gjera te tjera nuk i di. Dija e 
pakte qe ke per fene tende islame, 
shpesh gjysmake, nuk te mjafton. Ti ke 
nevoje akoma me shume per t'u pajisur 




me dije fetare. Per ta shijuar embelsiren 
e identitetit tend islam. Nuk kerkoj qe te 
behesh islamolog, mbase pse jo, por aq, 
sa konceptet islame t'i kesh te qarta. Kjo 
eshte dija e domosdoshme per cdo mys- 
liman. Mos harro, edhe une si hoxhe 
edhe ti si nje profesionist tjeter, nuk ke- 
mi pergjegjesine t'i njohim te gjitha pro- 
fesionet. Mirepo, nevoja per ta mesuar 
fene, eshte dicka qe qendron mbi te gji- 
tha te tjerat. Feja nuk eshte profesion 
dhe nuk zevendesohet me asnje dije 
tjeter. Ajo eshte nevoje qe buron instink- 
tivisht ne natyren e secilit njeri. Eshte 
pjese e pandashme e tij. Pa marre para- 
sysh perfi timet nga dije te tjera, nevoja 
per besimin mbetet kaptine ne vete. 

Vella i dashur! 

Une nuk e di se pse ti nuk vjen ne 
xhami. Nese, eventualisht, ke ndonje ne- 
veri, te ftoj qe te 'zgjohesh' dhe t'i he- 
qesh te gjitha dilemat dhe keqkuptimet 
per xhamine. Eja dhe bindu per kete. Eja 
dhe adhuroje Allahun. Ai eshte i vetmi 
Qe meriton per t'u adhuruar. Mos e fito 
hidherimin e Allahut duke adhuruar dike 
tjeter. Nese nuk e adhuron Allahun, ta 
dish se instinkti yt, natyrshem, do te 
adhuroje dike tjeter. Mos u genje me as- 
kend! Mos u mashtro! Behu i madh me 
kthesa te medha! Tek ti nevojitet vetem 
nje vendim. Une besoj se aversioni ndaj 
xhamise nuk eshte yti. Ai te eshte infiltr- 
uar nga dezinformuesit. Behu i guxim- 
shem dhe shporre kete apati te transpla- 
ntuar gabimisht ne natyren tende per 
besimin tend Islam! Perfundimisht do ta 



shohesh se lumturia jote eshte mu aty. 
Se jeta jote mu atehere do te marre rol. 
Kjo eshte vetem keshtu dhe assesi ndry- 
she. Te premtoj, se do te bindesh aq per 
miresite dhe lumturine qe te ofron xha- 
mia, saqe vetveten tende do ta fajesosh 
se perse nuk te ka derguar nje 'ftese' me 
heret se tani. Ne rrugen e xhamise nuk 
ka asnje humbje. Aty ka vetem fitore 
dhe te mira. Po ta them edhe kete: 
Allahu, Krijuesi im dhe yti dhe i cdo 
gjeje tjeter, nuk ka nevoje as per mua e 
as per ty, dhe per asgje tjeter. Nuk ka 
nevoje per adhurimin e njerezve. Ne 
jemi te dobet dhe te nevojshem. Une dhe 
ti dhe te gjithe, kemi nevoje. 

Te lutem, kthehu ne vete dhe mendo 
seriozisht. E di se rrethi yt dhe ambienti 
ku jeton ti, ndoshta te peshperisin dokr- 
ra per xhamine. Kete mund ta kuptoj. 
Por ta dish se ata vetem shpifin dhe as- 
gje te vertete nuk thone. Besoj se ti e di 
kete me mire se une. Mbase me kete nuk 
dua te merrem. Mos u gjunjezo para ker- 
kushit! Mos dhe - vetem mos! Ne doren 
tende eshte t'i degjosh llomotitjet e nje- 
rezve, apo te degjosh thirrjen e Zotit 
tend: "O ti njeri, po c'te mashtroi ty kun- 
drejt Zotit tend..., I cili te ka krijuar"! 
(82:6). Gjyko ti vete. Gjyko pak me the- 
lle. Gjykoje vetveten. Medito rreth mi- 
resive qe ke ne sherbim dhe shfrytezim. 
Beji nje pyetje vetvetes: ke do te de- 
gjosh? Llomotitesit qe nuk kane ne do- 
ren e tyre asnje te mire!? Apo, Allahun e 
Madheruar, Qe te ka krijuar ne formen 
me te bukur dhe te ka dhuruar te gjitha 



dituria islame / 207 



13 



te mirat!? Pa dyshim qe arsyeja jote e 
shendoshe do te thote: Allahun! 

Duhet ta dish edhe kete: shkuarja ne 
xhami dhe adhurimi i Allahut, nuk eshte 
asgje tjeter, pervefse nje falenderim 
ndaj Tij. Kete e ke obligim, dac fetar, 
dac moral. Te thashe edhe me pare, 
Allahu nuk eshte i nevojshem as per fa- 
lenderimin tend e as timin, dhe per as- 
gje. Ai eshte i falenderuar edhe atehere 
kur krijesat nuk E falenderojne. Sepse 
ne doren e Tij eshte cdo gje. Por, Ai 
deshiron qe ti te mos jesh perbuzes ndaj 
te mirave te Tij. A nuk po e sheh se sa te 
mira te ka dhene Allahu!? Pa, mendohu 
pak! Fillo prej vetvetes! Me se pari per 
veten tende qe ke, ti nuk ke asnje merite 
per krijimin e saj. Ti kete e di shume mi- 
re. A nuk je i vetedijshem se gjithcka qe 
njeriu posedon, qofte prej vetes apo vep- 
rave te tij, te gjitha I perkasin Allahut!? 
Ti do te me thuash - si eshte e mundur 
kjo? Une po te tregoj: njeriu nuk mund 
te beje asnje levizje dhe asnje veper, 
pervefse te ndodhe me ane te nje fuqie. 
Sepse, dihet, i pafuqishmi nuk mund te 
levize. Kjo 'fuqi', apo 'taakat' - si i the- 
rm ne, i perket Allahut, ngase rrenjet i ka 
ne rreskun e Tij, perkatesisht ne dhuntite 
e Tij, qe i ka krijuar per ne ne toke e ne 
qiej. Ai na ka dhuruar mendje, gjymtyre, 
me nje fjale trup funksional, me te cilin 
veprojme dhe per kete trup na ka krijuar 
ushqime nga me te mirat. Njeriu, pa u 
furnizuar me uje dhe ushqime, nuk mu- 
nd te kete fuqi e as energji, e kur nuk i 
ka keto, ai nuk mund te beje asgje, sepse 
nuk ka force. E kur nuk mund te beje 
asgje, ai nuk mund te jetoje. Mu per kete 
arsye, jeta jone eshte ne varesi te pash- 
mangshme prej ketyre miresive te panu- 
merta. Nese per nje kohe na mungojne, 
jeta jone per nje fast merr fundin e pak- 
thim. Atehere, te pyes: a nuk eshte mer- 
ite e Allahut gjithcka qe kemi ne!? A 
nuk eshte bamiresi e vertete kjo!? Pa 
dyshim se po! 

Po, edhe me tej. Te lutem, veshtro, do 
te bindesh per te gjitha. Do t'i gjesh te 
gjitha arsyet qe te cojne pashmangshem 
ne falenderimin ndaj Krijuesit tend. Le- 
shoja nje shikim gjithesise! Shikoje 
rreth e perqark! Shiko ajrin! A nuk e 
sheh se ajri qe thithim per cdo fast, nuk 
eshte ne doren tone!? Pastaj, a nuk po e 
sheh se vete mekanizmi per te qarkullu- 
ar ate ajer eshte edhe nje miresi tjeter e 
madhe!? Gjithe ate qe sheh, Allahu e ka 
vendosur ne sherbimin tend, dhe vetem 
per ty. Jo per Veten e Tij, sepse nuk ka 
nevoje per te. Nese buken e blen ne dy- 
qan, - e pa te nuk mund te rrosh, mos 
mendo se ate po e krijon dyqanxhiu. Ab- 
solutist jo. Ajo burimin e ka ne krijimin 
e Allahut. A nuk po bindesh se Allahu 
eshte i vetmi Bamires i vertete!? A nuk 




TUfSS^I 



e meriton qe te merresh pak me keto be- 
gati te panumerta!? Allahu ne Kuran te 
ka thene: "... edhe ne qofte se perpiqeni 
t'i numeroni te mirat e Allahut, nuk do 
te mund te arrini t'i perkufizoni (ne nu- 
mer)..." (Ibrahim:34). Te lutem, me 
thuaj se a mban ne mend historia njere- 
zore ndonje njeri qe ka provuar t'i nu- 
meroje te mirat e Allahut!? Per kete, une 
po te pergjigjem: nuk e mban ne mend 
dhe nuk do te ndodhe asnjehere. Pse? 
Sepse, Allahu e ka cilesuar te pamund- 
shme. Normalisht te pamundshme, nga- 
se nuk e ke mendimin se nga i jep 
Allahu te mirat e Tij. Te mirat e Tij, jane 
ne cdo fast. Vete prirja per te menduar, 
eshte dhunti e Allahut. Thjesht, nuk do 
te mundnim, sepse nuk mund ta pushtoj- 
me gjithesine me miliarda trupa qiellore. 
A nuk ndihesh mendjemadh, qe per 
gjithe keto miresi nuk e ke guximin t'i 
thuash Krijuesit: O Allahu im, me ke 
dhuruar shume te mira, une nuk mund te 
t'i paguaj ato, por ne doren time eshte 
t'u pergjigjem kerkesave te Tua. Nese 
nje njeri te ndihmon, ti jo vetem se do ta 
falenderosh per ate ndihme, por edhe, sa 
here ta takosh here te tjera, do te te kuj- 
tohet ndihma e tij. Po, nese ai te dhuron 
qofte edhe nje Tecke', ti do ta teprosh 
me falenderimin ndaj tij. Ani ffare e mi- 
re qe eshte ajo!? Ajo ne te vertete nuk 
eshte fare e mire e tij, sepse ku e mori ai 
ate fuqi per te te ndihmuar? A mos e kri- 
joi vete!? Jo, sepse nuk mund te krijoje 
asgje. Por e mori ne rreskun e Allahut. 
Askund tjeter. Atehere, nese falenderon 
njeriun, thene kushtimisht - pa pasur ne- 
voje, po si te mos E falenderosh 
Allahun!? A nuk te bie ndermend qe ta 
falenderosh Allahun qofte edhe pak, per 
begatite e Tij!? A nuk jane ato qe ta 
mbajne jeten? E di se do te me thuash, se 
une e falenderoj. Une kete e fmoj, por ai 
falenderim nuk eshte sikur ai qe Allahu 
kerkon prej teje. Allahu kerkon qe ti te 
shkosh ne xhami dhe ta adhurosh Ate, 
ashtu sikurse Ai ka zgjedhur per ty. Pa te 
munduar fare. T'u permbahesh urdhere- 
save dhe ndalesave te Tij. Allahu nuk 
deshiron veshtiresi me keto. Ato jane 
shume te lehta dhe te thjeshta. Kete du- 
het ta dish. Allahu nuk na ka derguar fe- 
ne per te na munduar, po per te na 



mesuar rregullimin e jetes sone. Sistemi 
islam eshte po ai qe e kerkon natyra jo- 
ne. Te gjitha sistemet e tjera, ndonese 
jane krijuar nga soji njerezor per njeriun, 
nuk jane bere per shtatin e tij. Prandaj, 
ose i vijne te 'vogla' ose te 'medha'. Si- 
stemi islam i jetes eshte 'ngjyrosje' e 
Allahut. Atehere, me thuaj kush mund te 
ngjyrose me mire se Allahu!? A do ta 
marresh guximin e t'i besh kritike 
Allahut!? Mos! Mos e ngarko veten me 
difka qe nuk mund ta durosh! Jotja dhe 
imja eshte te besojme Allahun dhe t'i 
pergjigjemi Fjales se Tij. 

Vella mysliman, mik i dashur! 

E di se e zgjata pak. Por, nuk do te 
heq dore nga kerkesa ime. Ne te vertete 
nga kerkesa qe Allahu e deshiron per te 
gjithe njerezit. Ti ndoshta edhe e humb 
durimin per te me degjuar. Por, une nuk 
do te pushoj: Eja, eja behu i rendesishem 
me nje vendim te rendesishem! Xhamia 
ne fdo moment te pret. Te gjithe na pret. 
Te gjithe na kerkon, te rinj e te moshuar, 
femije e pleq, burra e gra. Nese je ne 
moshe te re, mos e mashtro veten me fa- 
rsen se ke kohe "per te shkelur" ne xha- 
mi, e nese je i moshuar, mos e humb 
shpresen, mos u deshpero! Xhamia 
eshte e te gjitheve dhe per te gjithe. Ajo 
eshte tempulli qe gersheton dijen, adhu- 
rimin e Allahut, mireqenien dhe lumtur- 
ine e perjetshme. Permiresoje gabimin 
qe ke bere deri tash! Gabimtar i vertete 
nuk eshte ai qe gabon, por ai qe kemben- 
gul ne gabimet. Kerko falje per gabimin, 
dhe pendohu! Allahu eshte Fales dhe 
Meshirues, me teper sesa e mendon ti 
dhe une. Ti mund te mendosh se e ke ze- 
mren te paster dhe nuk ke nevoje per 
falje e as per lutje. Por, te them sinqeri- 
sht dhe me kompetence, se edhe po ta 
zeme se deri ne kete moment ke qene i 
pamekate, edhe pse kjo absolutisht nuk 
ka mundesi te ndodhe, po thjesht le ta 
supozojme, atehere vete fjala jote - e ke 
'zemren te paster', mu ajo po te nxin ze- 
mren. Pse? Sepse kjo fjale eshte e rende 
per Krijuesin, ngase eshte refuzim i 
Dhunti ve dhe Miresive te Tij. Ti je qenie 
e krijuar dhe mekatare, dhe nuk mund ta 
marresh prerrogativin e 'mjaftueshmeri- 
se', cilesi kjo qe I perket vetem Allahut. 
Ne jemi qenie te nevojshme e te varura. 
Bindu se kjo eshte keshtu! Dua te besoj 
se, me ne fund, e ke kuptuar se nuk ke 
asnje arsye per vetekenaqesi. Je myslim- 
an dhe gezoju ketij emri! Arsyetoje ate 
me fjale, me sjellje dhe veper! Shkuarja 
ne xhami eshte shenje e falenderimit te- 
nd ndaj Allahut, e adhurimit ndaj Tij dhe 
e njerezise sate te vertete. 

Ve's-selam alejkum ve rahmetullahi 
ve berekatuhu! 



14 



dituria islame / 207 



Qasje 



J a pse duhet te durojme 



Durimi si virtyt dhe tipar moral 
eshte me se i pelqyer. Zako- 
nisht, me domethenie te ver- 
tete, gjendet tek burrat e med- 
henj, te cilet falin kur mund te nde- 
shkojne, durojne kur mund te hakmerr- 
en, heshtin kur dine te flasin, pajtojne 
me Allahun kur sprovohen, jap in per fe 
kur edhe vete kane nevoje... 

Megjithate, ajo qe i motivon keta nje- 
rez per kete, sigurisht qe duhet te jete 
madhore. E di se motivet e durimit jane 
shume' here me shume se keto qe une do 
t'i permend, por gjate meditimit dhe 
hulumtimit, une verejta se te gjitha ato 
motive sillen rreth nje boshti me tri seg- 
mente kryesore: 

1. Allahu duron 

Thote Muhammedi, alejhi's selam: 
Askush nuk mund te jete me i duruesh- 
em sesa Allahu per te keqen qe ka de- 
gjuar per vete; pretendojne se Ai ka 
femije, e Ai i furnizon dhe u jep shendet 
(apo i mbron nga te keqijat)". 1 

Ibni Haxher el-Askalani, Allahu e 
meshirofte, ne koment te ketij hadithi, 
ne mes te tjerash thote: 

"...Shprehja "asber" ne hadith eshte 
shkalla siperore e sabrit (durimit), madje 
nje prej Emrave te Allahut eshte edhe 
es-Sabbur, qe ka domethenie se Allahu 
nuk ua pershpejton mekatareve denim- 
in...jo per t'u hakmarre ne boten tjeter, 
por si meshire dhe miresi ndaj tyre (se 
ndoshta pendohen)...". 2 

Nga kjo qe tha Muhammedi, alejhi's 
selam, dhe komentoi Ibni Haxheri, mu- 
nd te perfundojme disa gjerave shume 
me rendesi, njera prej te cilave, qe do te 
jete edhe lende e kesaj pike, eshte edhe 
kjo: 

Allahu meshiron shume 

Thote Allahu: 

61. Sikur All-llahu t'i denonte njerez- 
it (zullumqare) per shkak te mizorise se 
tyre, nuk do te linte mbi te (toke) asnje 
gjallese, por Ai i le ata per me vone deri 
ne afatin e caktuar, e kur te vije afati i 
tyre, per asnje moment nuk mund ta 
vonojne as ta ngutin". (en-Nahl, 61) 

Ka thene Imam Taberiu ne tefsirin e 

tij: 

"Thote Allahu, qofte lartesuar Emri i 
Tij: Sikur Allahu t'i ndeshkonte meka- 
taret per mekatet e tyre, ne toke nuk do 
te linte asnje njeri (dhe krijese tjeter) qe 
ecen mbi te, por me meshiren dhe butes- 
ine e Tij, atyre u jep afat te padrejteve 
dhe nuk ua pershpejton denimin, deri ne 
kohen e caktuar. E kur te vije kjo kohe e 




shkaterrimit te tyre, atehere me as nuk 
shtyhet casti qe te kene mundesi afatizi- 
mi, por as nuk vjen perpara caktimit te 
vet". 3 

Allahu i Madheruar gjithashtu thote: 

"Zoti yt eshte qe fal shume dhe ben 
meshire te madhe, sikur t'i ndeshkonte 
ata per ate qe kane vepruar, do t'ua ngu- 
ste atyre tash denimin, por ata kane mo- 
mentin e caktuar, e ata, pervec Tij, nuk 
do te gjejne strehim". (el-Kehf, 58) 

IbniT Xhevzijje ne tefsirin e tij "Za- 
duT mesir" ne koment te ketij ajeti tho- 
te: "Allahu eshte shume i meshirshem 
ndaj krijesave te Tij, meqe nuk ua persh- 
pejton denimin, porse ata kane mome- 
ntin e caktuar kur, nese nuk jane penduar 
ne kete bote, nuk kane shpetim ne boten 
tjeter." 

Ajet tjeter qe flet per tematiken tone, 
eshte ky: 

"E sikur Allahu t'i kapte njerezit sipas 
veprave (te keqija) te tyre, nuk do te li- 
nte mbi faqen e dheut asnje gjallese, por 
Ai i afatizon deri ne momentin e caktu- 
ar, e kur te vije afati i tyre, s'ka dyshim 
se Allahu i ka parasysh roberit e Vet". 
(Fatir, 45) 

Shejhu Es-Sa'dijj, Allahu paste me- 
shire ndaj tij, ne komentin e ketij ajeti, 
ka thene: 

"Pastaj Allahu permendi persosmeri- 
ne e butesise se Tij dhe afatizimin e 
madh qe u jep mekatareve dhe krimine- 
leve, e tha: Sikur Allahu te ndeshkonte 
njerezit per mekatet qe bejne, ne toke, 
shkak i tyre, nuk do te linte asnje krijese, 
madje as kafshet e pafajshme, por 
Allahu jep afat e nuk harron keshtu qe, 
kur te vije Dita e Llogarise, Allahu nde- 



shkon-shperblen sipas asaj qe kane bere 
njerezit; mire apo keq". 4 

Perfundimisht konstatojme se: 

"...S'ka dyshim se Zoti yt u fal nje- 
rezve mekatet e tyre, por s'ka dyshim se 
Zoti yt eshte edhe ndeshkues i rrepte". 
(err'Rra'du, 6) 

Megjithate nuk do te kalojme tutje pa 
permendur edhe shembuj qe do te na 
bindin per vertetesine e kesaj qe thame: 

- Shirku (politeizmi, idhujtaria, mos- 
besimi) eshte nje prej mekateve qe, pa 
pendim te sinqerte, nuk falet kurre, dhe 
derisa nuk falet, d.t.th.: per ate qe kryen 
kete mekat, eshte perjetesia ne zjarr. Ja 
se si eshte cilesuar shirku: 

Padrejtesi e madhe (Llukman, 13); 
Shpifje e madhe ndaj Allahut (en-Nisa, 
48); Humbje-devijim i madh (en-Nisa, 
116); Eshte i privuar autori i ketij mekati 
nga hyrja ne Xhennet (el-Maide, 72); Ai 
qe shpreson te takohet me Allahun, nuk 
guxon assesi ta beje kete mekat (el-Ke- 
hf, 110); Eshte sikurse te kesh rene nga 
majat e larta te qiellit ne toke dhe te te 
kene shqyer shpendet e eger (el-Haxh- 
xh, 31); Eshte shkelje e se drejtes se 
Allahut. Muhammedi, alejhi's selam ne 
nje hadith ne forme bisede me Muadhin, 
Allahu qofte i kenaqur me te, ne mes te 
tjerash, i thote: ...E drejta e Allahut tek 
roberit e Tij eshte qe ta adhurojne vetem 
Ate dhe te mos i bejne askend ne adhu- 
rim...". 5 

Tani qe pe rrezikun e ketij mekati, me 
thuaj se ke e shkaterroi Allahu ne yme- 
tin e Muhamedit per shkak te pabesimit 
te tij. Kina ka nje popullsi prej mbi nje 
miliard njerezish dhe prej tyre 90% nuk 
E besojne fare Zotin 6 . Ne Shqiperi, sipas 



dituria islame / 207 



15 



disa statistikave, numri i pabesimtareve 
eshte 16% prej perqindjes se pergjith- 
shme te popullsise. 7 

- Allahu i Madheruar ne Kuran, perk- 
itazi me pejgamberet dhe te dashurit e 
Tij, tha: 

"E s'ka dyshim se ata jane qe fyejne 
Allahun dhe te derguarin e Tij, ata i ka 
mallkuar Allahu ne Dynja e ne Ahiret 
dhe per ta ka pergatitur nje denim te 
dhembshem". (el-Ahzab, 57) 

Mirepo, ja se c'vepruan me te dergu- 
arit e Allahut: Disa prej tyre i mbyten e 
per disa shpifen gjera te rreme. Thote 
Allahu: 

"Ne patem marre bese prej beni israi- 
leve, atyre u derguam pejgambere, por, 
sa here qe u erdhi atyre ndonje pejgam- 
ber qe (me mesime) nuk u pelqeu epshe- 
ve te tyre, ata disa prej tyre i pergen- 
jeshtruan, kurse disa te tjere i mbyten". 
(el-Maide, 70) 

Ne ajet verejme shprehjen "...sa here 
qe... ", e cila na ben te kuptojme se 
ngjarja eshte perseritur shume here apo, 
me mire, eshte thene cdohere. 

Jehudet nuk u mjaftuan me kaq, por u 
mveshen pejgambereve, te cilet Allahu i 
beri shembelltyre per krijesat e Tij, - 
veti, cfare nuk u jane mveshur ndoshta 
as huliganeve me te medhenj. T'i lexo- 
jme se bashku disa shpifje nga librat e 
tyre per pejgamberet, te cilat asnjeri prej 
nesh nuk do t'i pranonte per veten e tij: 
NUHU a.s: Dehje, zhveshje dhe mizori. 8 
LUTI a.s: Prostitucion me dy vajzat e tij, 

te cilat madje edhe linden prej tij.'' 
JA'KUBI a.s: Heshtte kur gruaja e tij 

bente prostitucion. 10 
MUSAI a.s: Mesues i tradhtise dhe ter- 

rorizmit, kriminel lufte." 
HARUNI a.s: Tradhtar i emanetit, 

ndertues dhe adhurues i putave. 12 
DAVUDI a.s: Lavir, tradhtar, terrorist 

dhe kriminel lufte. 13 

Q'mendon, sikur Allahu t'i ndeshko- 
nte per keto mekate, a do te mbetej 
ndonje njeri prej tyre?! 

2. Muhamedi, 
alejhi's selam duron 

Motivi i dyte qe stimulon myslimanin 
per durim, eshte jeta e Muhamedit, alej- 
hi's selam, nje jete perplot sakrifica, 
mundime, persekutime, ofendime, pro- 
vokime, po asnjehere e shquar per nguti, 
mospermbajtje apo reagim negativ. Tir- 
midhiu transmeton se Muhamedi, ale- 
jhi's selam ka thene: 

"Jam kercenuar ne rrugen e Allahut 
ashtu sic nuk kercenohet askush, dhe 
jam persekutuar ashtu si? nuk perseku- 
tohet askush. Ka ndodhur te kem perjet- 
uar 30 dite e net pa pasur une dhe Bilalli 
fare nga buka qe ha ndonje i gjalle (kri- 
jese), pervec ndonje gjeje te pakte qe 



Bilalli mund ta kete fshehur ne nensqe- 
tullen e tij". 14 

D.t.th.: kane pasur aq pak ushqim, 
saqe u ka mjaftuar per ta mbajtur vetem 
shpirtin gjalle, e jo me shume. 

Se do te perjetonte veshtiresi, ai ishte 
njoftuar paraprakisht. Kur u takua per 
here te pare me Xhibrilin, ai shkoi i fri- 
kesuar tek Hatixheja, e cila e mori dhe e 
dergoi tek Vereka b. Neufeli. Vereka i 
tha: Ah sikur te isha gjalle kur populli yt 
te te ndjekin prej vendit tend! Pse, a do 
te me ndjekin me dhune ata?- pyeti i ha- 
bitur. Vereka ia ktheu: Po, nuk ka ardhur 
kurre asnje burre (pejgamber) me se ke 
ardhur ti e te mos jete persekutuar... 
D.t.th.: qysh nga momentet e para ai ve- 
ndosi per durim 15 . 

Se sa shume u persekutua e sa shume 
duroi ai, na meson edhe ky transmetim i 
Buhariut, ku theksohet se Urve b. Zu- 
bejri e kishte pyetur Abdullah b. Amr el- 
Asin per gjene me te keqe qe ia kishin 
bere idhujtaret Muhamedit, alejhi's se- 
lam. Ai kishte thene: 

"Derisa Muhamedi, alejhi's selam 
ishte duke u falur tek Hixhri" i Qabese, 
erdhi Ukbe b. Ebi Muiti, i cili me rroben 
e vet e shtrengoi shume ne fyt Muhame- 
din, alejhi's selam. Erdhi Ebu Bekri dhe 
e kapi per krahesh dhe e shtyu-largoi 
nga Pejgamberi, alejhi's selam e tha: A 
doni ta mbysni nje njeri qe thote se Zoti 
im eshte Allahu"?. 

Nje dite, derisa Muhamedi, alejhi's 
selam falej ne shtepi, e shikonin Ebu 
Xhehli me disa te tjere, dhe aty per aty, 
u lindi nje ide famekeqe, qe: Kush mund 
te sjelle gjera te ndyta-pa vlere nga ther- 
torja e filan fisit dhe t'ia hedhe mbi shpi- 
ne Muhamedit kur te bjere ne sexhde. 
Shkoi njeri dhe i solli, dhe, derisa Muha- 
medi, alejhi's selam, ishte ne sexhde, 
Ebu Xhehli ia hodhi mbi shpine dhe ata 
qeshnin e mbaheshin per njeri-tjetrin 
nga te qeshurat. Muhamedi, alejhi's se- 
lam, ashtu, me ate barre te ndyte, qendr- 
oi ne sexhde derisa erdhi Fatimeja, vajza 
e tij, dhe ia hoqi prej shpine. 

Muhamedin, alejhi's selam, e fyenin 
edhe ne baza misionare. E quanin ma- 
gjistar, poet, madje Ebu Xhehli, duke e 
konsideruar si genjeshtar, kishte ardhur 
nje dite dhe ne prani te te tjereve kishte 
thene: O Zot, nese misioni i Muhamedit 
eshte i vertete, atehere na hidh neve gure 
prej qiellit ose na sill ndonje denim te 
dhembshem... 

Talleshin me Muhamedin, alejhi's 
selam, e ai durante. Thote Allahu: 

"E kur te shohin ty ata qe nuk besuan, 
nuk te marrin ndryshe pervecse per tall- 
je (duke thene): "A ky eshte ai qe per- 
gojon zotat tuaj!" E ata permendjen e 
Meshiruesit (Rrahman) e mohojne". (el- 
Enbija, 36). 



E nencmonin dhe, si? rrefen Allahu, i 
thoshin: 

"E kur te shohin ty, nuk te fmojne 
ndryshe, pervefse per tallje e thone: "A 
ky eshte ai qe Allahu e dergoi pejgam- 
ber?". (el-Furkan, 41) 

I thane poet, sic na rrefen Kurani: 

"Ata madje thane: "(per Kuranin) 
endrra te perziera, madje thane se ai 
(Muhamedi) vete e trilloi, ai eshte poet! 
Le te na sjelle nje mrekulli ashtu si u 
derguan te meparshmit (me mrekulli)!". 
(el-Enbija, 5) 

Dhe thoshin: "A do t'i braktisim ne 
zotat tane per nje poet te cmendur?". 
(es-Saffat, 36) 

Kjo ishte ajo qe e forcoi Muhamedin, 
alejhi's selam, ne misionin e tij dhe u be- 
ri balle gjithe atyre persekutimeve fizike 
e psikike. 

E quajten genjeshtar dhe magjistar: 

"...e mosbesimtaret thane: "Ky eshte 
magjistar, rrenes". (Sad, 4) 

Buhariu dhe Muslimi transmetojne 
nga Aisheja se Muhamedi, alejhi's se- 
lam, momentin me te rende ne jeten e tij 
e kishte perjetuar ne Meke, kur nuk ki- 
shte gjetur perkrahje nga askush. Kishte 
dale deri tek vendi Karnu'th thealib, ve- 
nd afer Mekes 17 , dhe ne ato momente, 
thote Muhamedi, alejhi's selam, ngrita 
koken, kur ja nje re me bente hije. Ne te 
ishte Xhibrili, i cili me tha se Allahu de- 
gjoi fjalet e tyre. Me te ishte edhe me- 
leku i kodrave, i cili me dha selam dhe 
me tha: O Muhamed, nese do, une keto 
dy kodra ua hedh permbi. Ketu del ne 
shesh durimi i forte i Muhamedit, alej- 
hi's selam, i cili tha: 

"Jo, une kam shprese se Allahu prej 
tyre do te nxjerre njerez qe adhurojne 
vetem Ate dhe nuk i bejne shok!". 

Muhamedi, alejhi's selam, ndonjehe- 
re vinte ne situata te renda edhe nga disa 
pasues te tij, te cilet, duke mos studiuar 
mire gjendjen, nguteshin dhe e rendonin 
ate me ndonje fjale apo veprim, po ai be- 
nte durim. Si model do te mund ta mer- 
rnim nje rast te transmetuar nga Ibni 
Mes'udi, se Muhamedi, alejhi's selam, u 
dha nje pasuri njerezve. Nje medinas i 
tha: Muhamedi nuk e ka ndare sic do 
Allahu. I tregova Muhamedit, alejhi's 
selam, e fytyra e tij ndryshoi dhe tha: 

"Allahu e meshirofte Musain, u spro- 
vua-shqetesua edhe me shume e du- 
roi". 18 

Muhamedi, alejhi's selam, bente du- 
rim te plote edhe ndaj caktimeve te 
Allahut te Madheruar. Kur i vdiq djali, 
Ibrahimi, ai tha nje gje, e cila duhet te 
sherbeje si mesim per cdo besimtar: 

"Syri loton, zemra pikellohet, po nuk 
themi pervec asaj qe do Allahu yne. Ve- 
rtet, o Ibrahim, ne jemi te pikelluar per 
ndarjen tende". 



16 



dituria islame / 207 




Durimi i Muhamedit, alejhi's selam, 
nuk ishte i durueshem vetem ne ballafa- 
qimin dhe rezistencen ndaj sprovave, jo, 
ai bente durim edhe ne adhurimin per 
Allahun. Ai falej aq shume, saqe kembet 
i ishin care dhe cdohere theksonte mo- 
ton: A te mos jem rob falenderues per 
Allahun?! 

3. Vlera e durimit 

Pa dyshim, kur njeriu te dije se do te 
marre nje page te majme, punon me shu- 
me, kur te dije per ndonje shperblim te 
vegante, derdh mund me shume, dhe kur 
te dije per ndonje gje, per te cilen Allahu 
ka premtuar te mira te pakufishme, na- 
tyrisht se do te motivohet per to. Ne me- 
sin e atyre gjerave, per te mos thene te 
rralla, per te cilat Allahu shperblen pa- 
kufi, eshte' edhe durimi. Ja tekste kuran- 
ore dhe hadithe profetike per kete. Me 
keto edhe do te permbyllin kete teme: 

Kurani lajmeron se shperblimi i duri- 
mtareve shumefishohet ndaj shperblim- 
eve te njerezve te tjere. Thote Allahu: 

"Atyre u jepet shperblim i dyfishte 
per arsye se bene durim". (el-Kasas, 54), 

"...ndersa te durueshmeve u jepet 
shperblimi i tyre pa mase!". (ez-Zumer, 
10) 

Ngadhenjimi i durimtareve me sho- 
qerine" (meijjeh) e Allahut. Thote 
Allahu: 

"...se vertet Allahu eshte me durim- 
taret". (el-Bekare, 153) 

Ka thene Ebu Ali Ed Dekkak: 

"Ngadhenjyen durimtaret me krenar- 
ine e dy boteve, sepse ata e arriten prej 
Allahut shoqerine (meiijen) e Tij". 

Allahu tek durimtaret permblodhi tri 
gjera, me te cilat nuk nderoi askend tje- 
ter, e ato jane: salavati (bekimi) i Allahut 
mbi ta, meshira e Tij per ta dhe udhezi- 
mi i Tij per ta. Keto tri cilesi jane te per- 
mendura ne keto ajete: 

"Po ti jepu myzhde durimtareve. 156. 
Te cilet, kur i godet ndonje e pakendsh- 



me, thone: "Ne jemi te Allahut dhe ne 
vetem tek Ai kthehemi"! 157. "Te tillet 
jane qe tek Zoti i tyre kane bekime e me- 
shire dhe te tillet jane ata te udhezuarit 
ne rrugen e drejte". (el-Bekare, 155- 157) 

Allahu e beri durimin ndihme, perga- 
titje (per ballafaqim me sprova) dhe ur- 
dheroi per te mbrojtur me durim. Thote 
Allahu: 

"Kerkoni ndihme (ne te gjitha feshtj- 
et) me durim dhe me namaz" (el-Bekare, 
45) 

Pra, kush nuk ka durim, nuk ka as 
ndihme. 

Allahu lidhi fitoren per durimin dhe 
devotshmerine, e tha: 

"Po, nese jeni te qendrueshem e te 
matur, e ata (armiqte) tju vijne tash ne 
kete moment, Zoti juaj jua vazhdon juve 
ndihmen me pese mije prej engjejve te 
ushtruar (per lufte) ose te shenuar". (Ali 
Imran, 125) 

Allahu lidhi dashurine e Tij per duri- 
min dhe e caktoi ate per ithtaret e durim- 
it, e tha: 

"E sa pejgambere pati se bashku me 
te cilet luftuan turma te medha besim- 
taresh dhe per ate qe i goditi ne rrugen e 
Allahut, ata nuk u dobesuan dhe as nuk 
u perulen. Allahu i do durimtaret". (Ali 
Imran, 146) 

Allahu duke folur per virtytet e hajrit, 
paralajmeroi se ato nuk i vjel askush pe- 
rvec durimtareve. Kete e sqaroi ne dy 
vende ne librin e Tij, Kuranin, ne suren 
el-Kasas, respektivisht ne tregimin e Ka- 
runit, ku dijetaret i kishin thene nje grupi 
njerezish mendjelehte, te cilet deshiro- 
nin te kishin pasuri sikurse Karuni: 

"E ata qe ishin te zotet e diturise, tha- 
ne: "Te mjeret ju, shperblimi i Allahut 
eshte shume me i mire per ate qe besoi 
dhe beri veper te mire, po ate nuk mund 
ta arrije kush perve9 te durueshmeve!". 
(el-Kasas, 80) 

Durimi manifestohet atehere kur dik- 
ush te ben ndonje te keqe dhe ti, nga bu- 



rreria e madhe, nuk lutesh kunder tyre, 
por ua fal. Buhariu dhe Muslimi trans- 
metojne nga Abdullah b. Mes'udi, i cili 
thote: 

Durimi eshte dhurata me e mire qe i 
jepet njeriut. Buhariu dhe Muslimi tra- 
nsmetojne nga Ebu Seid el Hudrijji, se 
Pejgamberi, alejhi's salatu ve's selam, 
ka thene: 

"Askujt nuk i eshte dhene dhurate me 
e mire dhe me e bollshme sesa durimi". 

Qkado qe i ndodh besimtarit, eshte ne 
favor dhe te mire te tij. Transmeton Mu- 
slimi nga Suhejbi, se ka degjuar Pejga- 
mberin, alejhi's salatu ve's selam, ka 
thene: 

"£udi me punen e besimtarit, tere 96- 
shtja e tij eshte e mire per te, dhe kjo nuk 
i takon askujt perve9 besimtarit; nese e 
godet di9ka e mire, falenderon, dhe kjo 
eshte e mire per te. Po keshtu, nese e go- 
det di9ka e keqe, ai ben durim dhe eshte 
mire per te". 

Pra, a kemi arsye te mos durojme?! 

Sedat G. Islami 



Fusnotat: 

1. Buhariu, Muslimi dhe Ahmedi. 

2. Fet'hul Bari sherhu sahihi'l Buhari, Ibni Haxher 
el-Askalani, komentimi i hadithit: 6830. 

3. Xhamiu'l bejan fi te'vili'l kur'an, Ebu Xha'fer et- 
Taberijj, recensim: Ahmed Muhammed Shakir, 
b.l, 2000, komentimi i ajetit 61 te kaptines en- 
Nahl. 

4. Tejsiru'l kerimi'rr rrahman fi tefsiri kelami'l 
mennan, Abdurrahman b. Nasir b. es-Sa'dijj, b. 
1, 2000, Muessesetu'rr rrisale, burimi elektron- 
ik: www.qurancomplex.com 

5. Buhariu. 

6. http://www.chinaembassy.org.eg/ara/ddmt/t9792 1 .htm 

7. http://www.gazeta-shqip.com/artilmll.php7kH2890 

8. Gjeneza /12. 

9. Gjeneza /19. 

10. Dalja3,ll. 

11. Lavdimi 2,3. 

12. Dalja, 23. 

13. Mbreterit, 1,2. 

14. Hadithi eshte autentik. Sahihu ve daifu su- 
neni't Tirmidhijj, 2472 

15. www.islamweb.net, sektori: es-Siretu-n-nebe- 
vijjeh, Shemailu'rr Rresuli sal-lAllahu alejhi ve 
sel-leme, e marte, 18/6/2002 

16. Hixhri i Qabese eshte vendi ne mes ruknit, ze- 
mzemit dhe mekamit, ose eshte vendi nga me- 
kami deri tek dera ose prej ruknit te zi e deri tek 
dera dhe mekami ku njerezit shtyjne njeri-tjetrin 
per te here dua. Shih: Taxhu'l urus min xheva- 
hiri'l kamus, Muhammed b. Muhammed b. Ab- 
durr-Rrezzak el-Husejnijj, Ebu'l Fejd, pj. 1, f. 
7671. 

1 7. http://www.islamav.com/doc_html/profit_ 
patience_onharm.htm 

18. Buhariu. 

19. Ne menyre qe te mos vie deri tek ndonje keq- 
kuptim apo edhe keqinterpretim i mundshem i 
kesaj fraze them se shoqeria e Allahut (el meij- 
jeh) ketu e ka per qellim se Allahu eshte me ty, 
te ndihmon, te perkrah, te udhezon, dhe se ass- 
esi dhe ne asnje forme nuk percakton qe Allahu 
me Qenien e Tij te Shenjte te jete me ne. Pra le 
te jete mesim gdohere ky rregull per ne. 



dituria islame / 207 



17 



Nga tradita 



Kenget popullore per konvertimin 

e dhunshem te shqiptareve 

ne fene ortodokse nga fqinjet sllave 



Prof, dr. Adem Zejnullahu 



1. Hyrje 

Zhvillimi historik i popujve deshmon 
qarte se konvertimet me dhune nga nje 
fe ne nje tjeter, ndaj popujve dhe territo- 
reve te pushtuara jane bere qe nga 
kohet me te hershme ne periudha te ndr- 
yshme historike ne te gjitha kontinentet. 

Ne Evrope per veprime te tilla shqu- 
het Rusia dhe disa shtete te tjera sllave, 
me kishen e tyre ortodokse, te cilat ne te 
kaluaren kane bere konvertime te dhun- 
shme te popujve te pushtuar. 

Nderrimi i fese me dhune nga popujt 
pushtues ne te vertete ka pasur per qel- 
lim kryesor nenshtrimin dhe shkombeta- 
rizimin ne permasa etnocidale te popu- 
jve te pushtuar. 

Ne Ballkan kjo e keqe ndaj popujve te 
pushtuar fillon heret qe nga pushtimet e 
Perandorise Romake, e sidomos nga 
Perandoria Sllave e mbretit Dushan, i cili 
ne Kodin e tij, (Dusanov Zakonik), qysh 
ne vitin 1343, ne nenin 10 lidhur me bes- 
imin fetar theksonte: "Cili heretik (jo i kri- 
shtere n. v. i A.Z.J te gjendet duke jetuar 
ne mesin e te krishtereve le te digjet ne 
fytyre dhe te ndiqet, e kushdo qe e stre- 
hon ate, edhe ai le te d/gy'ef. 1 

Te dhenat jetesore, historike dhe folk- 
lorike deshmojne se edhe popujt e veg- 
jel, kur kane pasur perkrahje nga shtetet 
e medha, kane bere lufte per pushtimin 
dhe nenshtrimin e territoreve dhe te po- 
pujve te tjere, sic eshte rasti i fqinjeve ta- 
ne serbo-malazez, greke e bullgare gjate 
lufterave ballkanike te viteve 1912-1913 
ndaj shqiptareve. 

Pushtimit te trojeve shqiptare nga ser- 
bet, malazezet e greket, si e keqe shtese 
iu shtua edhe konvertimi me dhune nga 
feja myslimane ne fene ortodokse, qe 
ishte fe e pushtuesit. Lidhur me kete ve- 
prim te shemtuar kane shkruar shume 
studiues te ndryshem: historians, etno- 
grafe, folkloriste, studiues te letersise, 
sociologe, politologe etj., te huaj dhe ve- 
ndes. 2 

2. Konvertimi - etnocid 
mbi shqiptaret 

Vitet 1912-1913 per popullin shqiptar, 
e vecanerisht per ate te Plaves, te Guci- 
se dhe te Rrafshit te Dukagjinit, kara- 
kterizohet si njera nder periudhat me te 
veshtira te zhvillimit historik, qe la vrage 
te thella ne jeten e tyre, por edhe te atyre 
qe mesuan per fatin e tyre tragjik. 

Periudha shkurt-prill e vitit 1913 per 
Plaven, Gucine dhe per Rrafshin e Du- 
kagjinit per shqiptaret e ketyre krahinave 



dhe me gjere, njihet si Koha e Avro Ce- 
mit dhe Save Batares. Kjo kohe ka hyre 
ne faqet e historise shqiptare per krimet 
me monstruoze te forcave ushtarake po- 
licore malazeze mbi popullin tone, gje qe 
e deshmojne kenget popullore, kujtesa e 
popullit dhe dokumentet historike. 

Forcat serbo-malaziase, me te push- 
tuar te trojeve tona ne lufterat ballkanike 
1912-1913, filluan zbatimin e programe- 
ve te tyre qe dilnin nga Elaborati i llija 
Garashaninit i vitit 1844 per shfarosjen e 
popullit shqiptar nga trojet e veta etnike 
dhe per popullimin e atyre vendeve me 
popull te vet, ashtu sic beri qeveria serbe 
ne kohen e Lufterave Ruso-Turke te vit- 
eve 1877-1878, kur nga Sanxhaku i Ni- 
shit i fshiu nga harta gjeografike me se 
600 fshatra shqiptare. 

Akti i pare i forcave pushtuese ishte 
mbledhja e armeve shqiptareve, shpallja 
e figurave te njohura si te rrezikshem per 
shtetin malazias te shoqeruara me pla- 
ckitje, ndjekje, rrahje, burgosje, djegie, 
dhunime dhe me ne fund me vrasje indi- 
vidual e kolektive. 

Skena rreqethese te krimit malazias 
mbi shqiptaret mysliman per konvertimin 



me dhune ne fene ortodokse te popula- 
tes se Plaves e Gucise, te Rrafshit te 
Dukagjinit, kane mbetur te pashlyera ne 
kujtesen e njerezve, ne renkimet, ne rref- 
imet dhe ne kenget historike, te cilat ke- 
ndojne e pasqyrojne momente te renda 
dramatike te shqiptareve te ketyre trev- 
ave te ballafaquara me vdekjen, stoici- 
zmin dhe krenarine kombetare, para 
armikut te eger pushtues serbo-malazi- 
as. Keto krijime poetike ne menyre te ho- 
llesishme njoftojne degjuesin per krimet 
e forcave ushtarake malazeze mbi shqi- 
ptaret, duke paraqitur akte e skena rre- 
qethese dramatike, te cilat bartin ne vete 
intensitet te larte emocional qe shprehin 
urrejtje dhe hidherim ndaj armikut per vi- 
ktimizimin e shume femijeve, grave, ple- 
qve dhe burrave nga kriminelet Avro 
Cemi e Save Batarja. 

Ne kete punim u percaktuam te bejme 
fjale per: Kenget popullore per konver- 
timin e dhunshem te shqiptareve ne 
fene ortodokse nga fqinjte sllav. Lidh- 
ur me ngjarjet tragjike qe ndodhen gjate 
viteve 1912-1913 ne Plave, Guci dhe ne 
Rrafshin e Dukagjinit ekzistojne nje num- 
er i konsideruar (disa dhjetera) kengesh 































f W il 












& '■ 1 




ri 


"> 






- Ti jB| 




»«- 


lv: 


w 


1 


-" JflH^H 


^^m 


M 


.,-- -. - 


5^ 


^SSJ 


1 r 






I 




Ai,* 


» : w 31 


|; 1 


jU^^^ 




•i ^"^ -^"» ■ 


-" 


m y 


.' 


1/ 


" ■*. 


"^ - ^^» 




iW^S 


^HP^ 


W^*>^ - 


9 






W^ 


J*£sfSsS 


jy.^^. ' «l '"■t"'-' 








■■ 'M, *^. 


■J^L 


^^5T^fe 


-. 


■^ 


\ 


'"il % 


Sr 


-»-V, ^Bhi 


V' 


f 




Ilia, 


S: '*- 










■ 


■ 


^V^^^. ^ ^ _ 






V 

• 




Life [> '/ ^%v 


& N 



18 



dituria islame / 207 



me variantet e tyre te botuara e te pabo- 
tuara qe gjenden ne Arkivin e Institutit 
Albanologjik te Prishtines, te cilat ne me- 
nyre te gjithanshme i kendojne ngjarjet e 
pergjakshme qe u zhvilluan ne kete peri- 
udhe te veshtire historike. Keto kenge 
me variantet e tyre 3 perbejne nje fond 
me gjithsej 1414 vargje qe trajtojne keto 
ngjarje te ndodhura ne Plave, ne Guci 
dhe ne Rrafsh te Dukagjinit. 

Po te veshtrohen keto vargje nga as- 
pekti analitik e sintaksor, del e dhena e 
padiskutueshme se rapsodi popullor 
shpreh dhe transmeton dhembjen e the- 
lle te tij nga rrafshi subjektiv ne ate obje- 
ktiv te degjuesi per zhdukjen e shume 
njerezve te moshave dhe te gjinive te 
ndryshme, por njeheresh e shpreh edhe 
krenarine kombetare perqendresen e ty- 
re kundruall armikut. 

Rrjedhat e zhvillimit historik te popullit 
shqiptar paten shume te papritura. Ato u 
penguan nga pushtuesit e huaj, sidomos 
pas lufterave ballkanike 1912-1913 e 
kendej deri ne fillimin e shekullit XXI me 
luften e shqiptareve kunder etnocidit se- 
rbo-sllav 1997-1999 ne Kosove. Konver- 
timi me dhune nga feja islame ne ate 
ortodokse, pushtuesit e sanksionuan me 
akte, ligje e dokumente, te cilat fillojne te 
zbatohen menjehere pas pushtimit te 
trojeve tona. 

Brigada e Beranes, te cilen e udhehi- 
qte krimineli i njohur Avro Cemi, sipas te 
dhenave folklorike, kujteses se popullit 
dhe te dhenave historike me te pushtuar 
te Plaves e te Gucise, filloi t'i garmatoste 
shqiptaret, t'i shpallte fajtore per gjithgka, 
t'i burgoste dhe t'i likuidonte personalite- 
tet e shquara kombetare e fetare me qe- 
llim qe ta mbillte tmerrin e vdekjes ne 
masen e gjere popullore, qe me vone t'i 
konvertojne me lehte ne fene ortodokse. 

Kenget popullore historike, qe kane 
per objekt kendimi konvertimin e dhun- 
shem te shqiptareve myslimane ne fene 
ortodokse, si ne aspektin informativ, ash- 
tu edhe ne ate kuptimor e artistik, kapin 
permasa te gjera e te thella, kombetare 
e fetare, politike e njerezore qe pasqyro- 
jne momente e ngjarje te renda tragjike 
te popullit tone, te perballur me armikun 
pushtues serbo-sllav, i cili pervec nderri- 
mit te fese e synonte edhe zhdukjen e 
shqiptareve. 

Ne kete kohe te zymte dhuna dhe mo- 
rti ishin te perditshme per shqiptaret, 
sidomos per popullaten e Plaves, te Gu- 
cise dhe te Rrafshit te Dukagjinit, te cilet 
me se shumti iu ekspozuan krimit te ins- 
titucionalizuar te armikut. Te gjitha keto 
ngjarje te pergjakshme, kenget popullore 
historike shqiptare i paraqesin ne meny- 
re te hollesishme. 

Vargjet ne vazhdim te kenges e para- 
qesin atmosferen dhe gjendjen e ve- 
shtire qe mbreteronte ne keto treva per 
popullsine shqiptare myslimane, e cila i 
ekspozohej dhunes dhe krimit te organi- 
zuar nga forcat ushtarake malazeze, te 
cilat plagkitnin, ndiqnin, rrihnin, dhunon- 
in, digjnin dhe vritnin popullin dhe udhe- 
heqesit e tyre fetare e kombetare, ne 



menyre individuale e kolektive, me urdh- 
er te mbretit te Cetines. Veprimi kriminel 
i Avro Cemit dhe i shtetit te tij, deperton 
si murtaja neper cdo shtepi te shqiptare- 
ve dhe te boshnjakeve duke mbjelle 
tmerr e vdekje. Ai ben thirrje per nderri- 
min e fese nga islami ne fene ortodokse, 
ose, ne te kunderten, do ta bente ekze- 
kutimin e te gjitheve pa marre parasysh 
moshen e gjinine. Kercenimi dhe veprimi 
i tille, ne te vertete, kishte per qellim jo 
vetem nderrimin e fese, por shkombeta- 
rizimin, shfarosjen, gjegjesisht pastrimin 
e territoreve nga shqiptaret me qellim te 
popullimit te tyre me malazez. 

Ne kengen Avro Cemi, rapsodi popull- 
or qe ne vargjet e para paralajmeron ne 
menyre te drejtperdrejte te keqen qe i 
kanoset Plaves e Gucise, duke dhene 
informacion pershtrirjen e dhunes, te kri- 
mit ne rrafshin hapesinor e shpirteror te 
shqiptareve te perfshire ne furtunen e 
vdekjes, te cilen e udhehiqte Avro Cemi 
me forcat e tij: 
Avro Cemi, o, ni faqezi! 
Po mbledh Plave, po mbledh Gusi, 
Po mbledh Vuthajt ai dyqind shpi; 
Martinoviqi gjashtedhete shpi, 
Po mbledh hoxhe, po mbledh haxhi, 
Po mbledh grue, po mbledh femi, 
Memleqetin po mbledh bitevi, 
Tan ne haps Avri i ka shti." 

Armiqesia ndermjet shqiptareve dhe 
malazezve ishte e hershme. Ajo rezulto- 
nte nga deshira e natyrshme e shqipta- 
reve per te jetuar te lire ne trojet e veta 
ne njeren ane dhe ne anen tjeter e mala- 
zezve per te pushtuar, roberuar, kryqe- 
zuar e shfarosur shqiptaret. 

Percaktimi i Avro Cemit me forcat e tij 
ushtarake per hakmarrje ndaj shqipta- 
reve te ketyre krahinave ne menyre et- 
nocidale e nxiti edhe me teper kujtimi i 
hidhur i malazezve per humbjet e medha 
qe kishin pesuar ne Luften e Nokshiqit 
gjate viteve 1879-1882 nga forcat shqip- 
tare, te cilat ishin te organizuara shume 
mire dhe per armikun qene vdekjeprure- 
se. Tani malazezte e shihnin kete situate 
si rast te pershtatshem per hakmarrje. 
Zeri dhe veprimi i Avro Cemit dhe i forca- 
ve te tij ushtarake tingellonte plot urrejtje 
ndaj shqiptareve qe kercenonte gjerat 
me te ndjeshme te tyre, sic ishin: perka- 
tesia kombetare, nderrimi i fese, fshirja e 
beses dhe traditave te tjera etnopsikolo- 
gjike qe gjithsesi nenkuptonin se armiku 
e deshironte vdekjen dhe vetem vdekjen 
e shqiptareve: 
Ju shqiptare idikatli, 
Te gjithe n' kishe due m'u shti, 
Me ja u vu shishakt' e zi, 
Bese e fe aty me nrrue 
Ose te gjithe kini marue! 5 



Ne vazhdim 
njofton degjuesin 
dhereses se Avro 
ptareve dhe per 
kundershtare, te 
ne fe ashtu dhe n 
logjike, njerezore 



te kenges, rapsodi 
per kundershtimin e ur- 
Cemit nga ana e shqi- 
ballafaqimin e tyre si 
cilet dallojne shume si 
e shtresime etnopsiko- 
dhe filozofike. 



Hasan Bajri n'kame u gue: 
-T'u nxifte fjala gka po thue! 
Pesqind vjet t'kena sunue, 
Asnjihere n'xhami s'te kam gue, 
S'te kana thane fene m'e nrrue! 6 

Kundershtimi i Hasan Bajrit, sipas 
epikes historike, eshte percaktim dhe ve- 
prim i mases popullore, te cilen e zeron 
perfaqesuesi i saj, Hasan Bajri, duke po- 
huar edhe njehere pa lekundshem fene 
dhe kombin qe i takojne: 
Fene tone na s'mujme me nrrue, 
Se jem' msu' n'xhami me shkue, 
E tybe n'Zotin, n'kishe n'kem shkue! 
line pse kam fene e islamit, 
Nukjam turk prej Stambollit, 
Pasha Zotin kjoft livdue 
Kurr njat pune s'kam me punue! 7 

Kenget popullore historike ne vazhd- 
im japin te dhena dhe pamje tmerruese 
te veprimit dhe krimit te Avro Cemit mbi 
popullaten shqiptare, te tubuar dhe te li- 
dhur dy nga dy dhe me ne fund te vrasj- 
es se tyre me makaber ne Previ. Kenget 
theksojne ne menyre te vegante veprim- 
et dhe aktet e heroizmit te shqiptareve, 
te cilet para vdekjes nuk ligeshtohen fa- 
re, por perkundrazi mbajne qendrim di- 
njitoz, sakrifikues, duke kenduar kenge 
para armikut. 

Te dhenat folklorike dhe historike de- 
shmojne fuqishem se shqiptaret ne mo- 
mentet me te renda dramatike e munden 
vdekjen tradicionalisht duke kenduar, 
per gka e befasojne kundershtarin per 
guxim e flijim. Epika kreshnike dhe histo- 
rike shqiptare defton se dikur Sokol Halili 
i zene ngushte para kralit te Kotorrit ke- 
ndoi kenge. Oso Kuka e Zhuje Selmani 
ne momente vendimtare te jetes se tyre, 
po ashtu para forcave ushtarake malaz- 
eze kenduan, sikurse Musa e Halili para 
xhelatit dhe Adem Jashari para forcave 
ushtarake serbe me 1998. Po keshtu, 
vepruan edhe vellezerit Ul dhe Shok So- 
koli me shoket e tyre para tytave dhe sin- 
give te xhandarmerise dhe forcave 
ushtarake te Avro Cemit me 1912-1913. 
Ne keto momente te veshtira sikurse ke- 
nga u jep fuqi, zemer shokeve e popullit, 
sidomos atyre te cilet kane qene me te 
ndjeshem ndaj akteve te dhunes dhe 
vdekjes. 

Ul Sokoli, ni djaT i ri, 
Ul Sokoli, ni sokol djali, 
Kange malsorge filloi me kenue: 
-Hajde Shoko, vella, me m'nimue! 8 

Teper rreqethese jane skenat dhe pa- 
mjet qe jep kenga lidhur me zhvillimin e 
ngjarjeve te pergjakshme ne Previ, per 
popullsine, te cilet me dhune i marrin vu- 
thnjanet, martinajt, beranet, andrioviget, 
razhnicet etj., dhe i dergojne ne fushen e 
rrethuar me tel e gjemba, ku duhej te be- 
hej kryqezimi i tyre. 

Marsi i vitit 1913 per popullsine shqi- 
ptare te Plaves dhe te Gucise u shenua 
me te drejte si "Dita e kiametit ne toke!" 
Ne kete mars te pergjakur sikurse edhe 
me vone ne shume marse te tjera gjaku 



dituria islame / 207 



19 




i shqiptareve u derdh per fe, komb e at- 
dhe. 

Kenga kumton dhembshem britmat e 
shume femijeve e grave, kur te ndodhur 
para vdekjes i kaplon frika e ankthi, kur- 
se prinderit dhe udheheqesit e tyre mun- 
dohen t'i qetesojne, duke u dhene zemer 
qe te jene krenare pse jane shqiptare. 

Ne strukturen e kengeve popullore qe 
trajtojne konvertimin e dhunshem te 
shqiptareve myslimane ne fene ortodok- 
se nga pushtuesit serbo-sllave, kuptim te 
vecante kane pamjet trishtuese kur femi- 
jet i shohin varret e hapura per ta dhe i 
pyesin prinderit se cka jane ato, e prind- 
erit te ndodhur ne mes dhembjes dhe 
krenarise kombetare e fetare mundohen 
per nje moment qe t'ua largojne veme- 
ndjen nga morti, duke u thene se jane 
llogore per te luftuar me Malin e Zi: 
Djali i Memes a' ngushtue: 

- Q'jane kto vorre, babe, qe jane tuj ma- 
rue? 

- Nuk jane vorre, porjane llagore 
Me luftue me Cernagore! 3 

Vargjet e kenges Avro Cemi ne vazh- 
dim kumtojne vdekjen e qindra shqipta- 
reve, pa dallim moshe e gjinie, duke mos 
u dorezuar para dores kriminele te ar- 
mikut qe donte nderrimin e fese ose vde- 
kjen e tyre me gdo kusht: 
Ni batare ja u kane leshue 
Shtatqind vete jane pushkatue, 
Asnji gjalle nuk ka pshtue, 
Vesh e math, sig kane qillue! 10 

Vrasja e nje numri te madh shqiptar- 
esh ne Previ, Krushke, Guci e vende te 
tjera, deshmon edhe nje here fuqishem 
armiqesine e madhe qe kishin malazezte 
ndaj shqiptareve. Vdekja e ketyre njere- 
zve te pafajshem pasqyron barbarine e 
armikut dhe neglizhencen e fuqive te 
medha ndaj kombit tone. Sakrifica e tyre 
u be keshtjelle e pamposhtur kombetare. 
Deshmi me e mire per kete dhe per bre- 
zat qe vijne jane varret e tyre, me epitafe 
dhe pa epitafe, me mesazhin qe del nga 
dheu, duke zeruar urrejtjen per armikun 
dhe dashurine per token e atdheun. 



Per masakren e forcave ushtarake 
malazeze ndaj shqiptareve ne kete peri- 
udhe deshmon ne shkrimet e saj edhe 
Edith Durham, kur thote: "Ne mbarim te 
gushtit shkova ne Malesite e Shkodres, 
kur pashe refugjatet e Krahines se Gu- 
cise qe kish grabitur Mali i Zi, qe po vijne 
ne gjendje te mjeruar. Keta qene ata qe 
mbeten nga masakrimet qe beheshin ne 
emer te krishterimit. Pyeta deshmues te 
vertete, kater batalione malazeze kishin 
kallur tmerrin ne ate ane. Myslimanet 
ose duhej te pagezoheshin ose i priste 
vdekja. Te luturit ne menyre islame qe 
ndaluar. Qene therur plot njerez, grave 
te te cileve u kishin zbuluar fytyren, i ki- 
shin pagezuar e ne disa raste edhe cnd- 
eruar." 11 

Masakren e Previse, ne te cilen e hu- 
mben jeten me se shtateqind shqiptare 
te moshave dhe te gjinive te ndryshme, 
kujtesa e popullit e kujton keshtu: "Nji 
dite te djele, dite terrori e tmeri qe plako- 
si popullesine vendase shqiptare te kra- 
hines, me qindra e qindra roje ushtarake 
e civile malazeze me bojaneta te mbyr- 
thyera ne arme, u pane ne cdo lagje te 
qytetit e ne katunde qysh ne oret e para 
te mengjesit....Ne nji cast tjeter u ndegj- 
uan zerat e kasnecevet malazeze, si dhe 
rrafja e tupanavet dhe njerezija vrapon 
ne drejtim te tyne, ku gjithkush meson se 
ato zera shqyptonin parullen: "Dan osv- 
et": iliji krshqenje, iliji mushketru". (Eshte 
dita e hakmarrjes: ose te ndrroni fene, 
ose te pranoni vdekjen). ...Fusha i per- 
ngjante nji stadiumi te math te thurun me 
parmake dhe tela per rreth e rrotull... 
Rojet per rreth e rrotull qendrojne t'arma- 
tosun me bojaneta te mberthyer ne pu- 
shke. Prifterinjte dhe igumenet e 
shumte, si dhe disa nga autoritetet civile 
dhe ushtarake organizojne fushaten. 
...Dhespoti ne krye mban nji kryq te 
madh me dore te shtrire perpara turmes 
se popullit. Djathtazi, prane kazanavet 
t'ujit te bekuem qendrojne igumenet, 
kurse majtas policia man stivat me kapi- 
ca malazeze. Pra, perpara dhespotit ose 
popit do te paraqitet shqiptari qe urdhe- 
rohet me ndrrue besimin. Dhe psh. Nese 
quhej AN aty per aty me nji fjale me za te 



nalte ceremoniale ai pagezohet me em- 
rin e ri llija, ose nji femen me emnin Mej- 
reme, e merrte emnin Marija, e keshtu 
me radhe.... Madje edhe vdekja do t'ish- 
te ma ambel se me pranue ate poshte- 
rim. Kjameti ma i madh ne bote ishte ajo 
skene per shqiptaret". 12 

Edhe pse ne kushte dhe rrethana 
tejet te veshtira te roberise, te terrorit te 
pushtetit malazias, si reagim ndaj masa- 
krave te kryera nga Avro Cemi dhe forcat 
e tij ushtarake gjate asaj kohe dhe me 
vone ne kete krahine, nga shqiptaret pati 
disa hakmarrje kunder bartesve te krimit 
malazias, per vellezerit, prinderit dhe te 
afermit e vrare, te cilet per nje shtepi arri- 
nin deri ne 14 anetare, ose disa familje 
edhe u shuan teresisht. Keshtu, ne rre- 
thana te panjohura u vra Pop Dange dhe 
mbet pertere kohen i pazbuluar vrasesi. 
Po ashtu me vone nga nje shqiptar u vra 
edhe Avro Cemi. Vrasesit e ketyre krimi- 
neleve malazias, populli i ketyre regjio- 
neve i diti, por ne shenje hakmarrje dhe 
besnikerie ndaj vetvetes dhe bash- 
kevendesve kurre nuk i beri te ditur. 

3. Murtaja konvertuese 
edhe ne Rrafshin e Dukagjinit 

Perpjekje te pushtuesve fqinje sllav 
per nderrimin e emrave dhe te fese (bes- 
imit) islam te popullsise shqiptare ne fe- 
ne ortodokse me akte e ligje, me qellim 
te zhdukjes se tyre nga trojet e veta, qe- 
veria malazeze i zbatoi edhe ne Rrafshin 
e Dukagjinit, gjegjesisht ne Lugun e Ba- 
ranit, ne fshatrat Vranoc, ne Llutogllave, 
ne Nabergjan, ne Belle, ne Degan, ne 
Gjakove dhe ne disa fshatra te rrethines 
se ketij qyteti. 

Per konvertimin e popullsise shqipta- 
re myslimane, katolike dhe boshnjake ne 
fene ortodokse, shteti malazias kishte 
bere me kohe pergatitjet e duhura. Ishte 
konsultuar me Mitropoline e Cetines, 
madje edhe me klerike ruse per konver- 
tim me dhune te shqiptareve dhe te bo- 
shnjakeve. Ata kishin bere programe e 
plane per kete qellim. Qeveria e Malit te 
Zi ne keto akte e dokumente parashihte 
cdo mase te mundshme per realizimin e 
ketij qellimi te shemtuar, duke angazhuar 
njerez te caktuar qe te propagandojne 
tek popullata shqiptare se, kinse duhet te 
kthehen vullnetarisht ne fene e te pare- 
ve. Per kete qellim i urdherojne dhe an- 
gazhojne edhe femrat malazeze qe t'iu 
vardisen meshkujve shqiptare, e nese 
ata i refuzojne t'i akuzojne per brutalitet 
me qellim per t'iu dhene shkas organeve 
policore per dhune te shfrenuar ndaj ty- 
re. Ata qe pranonin konvertimin u jepnin 
shperblime dhe dekorata, duke i bere 
menjehere udheheqes te larte. Nderkaq, 
ndaj atyre qe refuzonin perdomin masa 
te ashpra duke i futur ne uje te ftohte ose 
duke i djegur me zjarr deri ne vdekje. 

Vajzat e reja shqiptare detyroheshin 
te martoheshin me malazez, e malazez- 
et me shqiptare. E popat e kishin per de- 
tyre t'i sterpikin me uje te bekuar, kurse 
te konvertuarit ta prekin kryqin ne perc- 



20 



dituria islame / 207 



jellje te muzikes, te flamurit malazias, me 
percjellje te udheheqesve shteteror. Aty 
per aty, si ne Previ, nese myslimani e ki- 
shte emrin AN e benin llija, Ujkanin e be- 
nin Jovan, kurse femra nese e kishte 
emrin Rukije e benin Ruzhice, e Dushen 
Dushanke etj. 

Te konvertuarit dhe te martuarit e rinj 
duhej te caktonin kumbare te vjeter orto- 
dokse malazez dhe te percillej besuesh- 
meria dhe devotshmeria e tyre ndaj fese 
se re. Edhe veshjen ua nderronin aty per 
aty. Grave myslimane ne vend te parces 
e dimive u vishnin fund, kurse burrave 
ne vend te plisit te bardhe u venin "kapi- 
cen" malazeze. 

Cikli i kengeve historike, qe e kendoj- 
ne konvertimin me dhune te shqiptareve 
myslimane nga feja islame ne besimin 
ortodoks, njofton hollesisht per zbatimin 
e ketij procesi te shemtuar nga malaze- 
zte edhe ne Rrafshin e Dukagjinit, gje- 
gjesisht ne Peje, ne Gjakove dhe ne 
fshatrat e tyre. 

Ne kenget popullore dhe ne kujtesen 
e popullit, e keqja qe pllakosi Plaven e 
Gucine, njihet me emrin Koha e Avro Ce- 
mit, sikurse ne Rrafshin e Dukagjinit me 
emrin e Save Batares. Te dhenat folklo- 
rike, kujtesa e popullit dhe dokumentet 
historike njoftojne se edhe Save Batarja, 
me urdhrin e shtetit malazias, sikurse 
Avro Cemi me te pushtuar te trojeve 
shqiptare ne vitin 1912-1913 filloi me 
metoda te njejta te keqtrajtimit te shqip- 
tareve. Ne fillim i garmatosi shqiptaret. 
Pastaj i shpalli te padeshirueshem me 
qellim qe t'i zhduke me lehte fizikisht. Ai 
filloi me personalitete te shquara fetare e 
kombetare. 

Kenga Save Batarja, me strukturen e 
saj te ngjeshur, njofton degjuesin se ky 
kriminel e grumbulloi popullsine e fshatr- 
ave te Rrafshit te Dukagjinit, te medhenj 
e te vegjel, duke i urdheruar qe ne perc- 
jellje te flamurit malazias dhe te muzikes 
te shkojne ne kishen e Pejes dhe te De- 
canit per t'u konvertuar nga feja islame 
ne ate ortodokse, ku i pritnin murgjit rus 
ne krye me Maksimin. Kishat dhe mana- 
stiret ortodokse sllave ndaj shqiptareve 
kane luajtur rol destruktiv. Ne vazhdim te 
kenges rapsodi popullor njofton degjue- 
sin se Sava shkoi se pari ne Beranen e 
Eper, gjegjesisht ne fshatin Krushec, ku 
e thirri kryeplakun Hazir Aline, te cilit ia 
kumtoi urdhrin qe t'a tuboje popullaten e 
kesaj treve pa dallim moshe e gjinie per 
t'i konvertuar nga feja islame ne ate or- 
todokse, ngase ky ishte urdhri i mbretit 
Nikolle. Per realizimin me sukses te ketij 
veprimi antinjerezor, Save Batarja, i ofroi 
shperblim te madh Hazir Alise, te cilin ky, 
e refuzoi ne menyre kategorike, duke 
mos pranuar asgje nga armiku. 

Te keqen qe i kanoset popullsise se 
kesaj krahine, kenga paralajmeron ne 
menyre te drejtperdrejte, me ane te dy 
vargjeve poetike, qe bartin ne vete sim- 
bolike dhe informacion te mjaftueshem 
per gjendjen e veshtire qe e kaploi Bera- 
nen dhe njerezit e tij: 



O, hajmedet-o, per Lugo t' Beranes, 
n'kame na u que, more, Sava i Basane- 
s!" 

Sipas vargjeve te cituara veprimi i Sa- 
ve Batares eshte identik me ate te Avro 
Cemit dhe te shtetit te Malit te Zi. Kjo e 
keqe qe i kercenohet shqiptareve, eshte 
e njejte me ate te Baljozit te Zi te detit qe 
njihet ne baladat shqiptare. Vargjet e ke- 
nges ne vazhdim, tregojne ne menyre te 
hollesishme per qendrimin burreror te 
kryeplakut Hazir Alia, i cili nuk gjunjezoh- 
et fare para kriminelit Save, por, perku- 
ndrazi, i kercenohet: 
-Maje n'men Save!-i ka thane, 
Shum selam kralit t'm'i bajsh, 
Selam kralit, ti, me i que, 
S'ke gjete kishe per m'u kryque, 
Gradat tua s'm'duhen mue, 
S'm'duhet mue kral as mret, 
Token tone e sundojme vet!" 

Ose 
-Ktheu, more Save!- thojke-fol me mue, 
Ku ke nije shqiptarte fene me nrruele 
Ramazanat tane i kena ngjinue, 
Per Bajram n'xhami jena shku, 
Pa na gri-e, pa na coptue, 
Tybe, n'mujsh fene me na nrrue! 15 

Pergjigjja e Hazir Alise dhe vendesve 
te tij ishte e prere, refuzuese, por dhe ve- 
primi i Save Batares ishte i ashper dhe 
plot urrejtje e vrer ndaj tyre: 
Qaj Haziri t'madhe po bertet: 
- Kush a 'turk, besa, Muhamet, 
fyt per fyt, tha, n'kit ven qi des! 16 

Sipas kenges ne shqyrtim dhe kujte- 
ses se atyre qe i perjetuan keto ngjarje 
te pergjakshme, shqiptaret e pranuan 
me lehte vdekjen sesa poshterimin fetar 
e kombetar. Atehere, krimineli Save, kur 
e sheh se shqiptaret jane te palekundur 
ne qendrimet e tyre, jep urdher per ekze- 
kutim: 

Ni batare Sava poja u jep, 
Ni batare Sava ja u ka Ishue, 
Te tane djemt n'vorre kokan rrxue!" 

Epika historike, ne rrafshin informativ 
e kuptimor, e larteson ne menyre te ve- 
cante aktin heroik te Hazir Alise dhe te 
bashkekombesve te tij, te cilet e fituan 
moralisht luften ndaj armikut, por njehe- 
resh shpreh edhe dhembjen per vdekjen 
e tyre: 

Hajmedet!- po ban shqiptaria, 
Sod na u vra Hazir Alia! 
Na u vra Haziri me shoke t'vet, 
Kane dhane jeten per komb t'vet!" 

Krahas qendreses dhe kundershtimit 
te shqiptareve per konvertim te dhunsh- 
em nga feja islame ne fene ortodokse, 
pushtuesi intensifikon dhunen e krimin 
ndaj tyre, duke filluar me ndjekje, burgo- 
sje, djegie, dhunime dhe vrasje te figura- 
ve te shquara, por dhe te mases se gjere 
popullore, pa dallim moshe e gjinie. Pas 
pushkatimit te Hazir Alise dhe 14 burra- 
ve me te zgjedhur te fshatit Krushec, Sa- 
ve Batarja, i pezmatuar per mossukses 



ne vepren e tij te ndyre, shkon ne Vran- 
oc, ne kullen e AN Bajraktarit, per ta va- 
zhduar krimin e tij. Ne kete fshat, Sava 
kerkon nga bajraktari, qe t'i tuboje popu- 
llaten e 30 fshatrave dhe t'i sjelle ne Go- 
razhdec, e prej andej per ne kishen e 
Pejes. Kenga paraqet pamje te takimit te 
Saves me bajraktarin, dialogun e zhvillu- 
ar, kundershtimet dhe kercenimet e ar- 
mikut ndaj bajraktarit per vrasje masive. 
Save Batarja ju ka ngermue 
-Ktu bajrakun gpejt ta due! 
I madh e i vogel me u bashkue, 
Ja se t'tane kam me u fame! 19 

Sipas kenges Save Batarja, AN Bajra- 
ktari pas konsultimit qe ben me kreret e 
fiseve, te cileve ua shpjegon kerkesen 
dhe qellimin e Saves dhe te shtetit te tij 
per nderrimin e fese se shqiptareve, qe 
ne te vertete kishte per qellim zhdukjen e 
tyre, te gjithe perfaqesuesit e fiseve dhe 
masa e gjere popullore vendosin qe as- 
njeri nga ta te mos e pranoje kryqezimin, 
por vdekjen. Per shqiptaret me e lehte 
ishte ta pranonin vdekjen sesa nencmi- 
min dhe poshterimin. Dialogun e zhvillu- 
ar ndermjet AN Bajraktarit dhe krereve te 
fiseve ne keto momente te renda drama- 
tike, kenga popullore e paraqet ne kete 
menyre: 

Bajraktar, qysh po na thue? 
- Si n'ma ngofshi qefin mue, 
Pa na gri, pa na coptue, 
Kurrnja n 'kishe s'kena me shkue, 
Fene e sllavit s'mujme m'e pranue! 
Komb shqiptar per me harrue! 2 " 

Ne baze te tekstit te vargjeve te lart- 
shenuara shihet se diskursi i zhvilluar 
ndermjet shqiptareve, bart ne vete inten- 
sitette larte emocional, me pergjegjesi te 
madhe kombetare. Ne vargje shprehet 
urrejtja ndaj armikut, por edhe dhembja 
per pasojat ne popull. E mbi te gjitha kre- 
naria kombetare. Ne keto momente te 
renda dramatike dilemen e udheheqes- 
ve dhe te popullit per vdekje dinjitoze a 
konvertim te poshteruar ne fene e push- 
tuesit e mund krenaria kombetare e fe- 
tare e shqiptareve. 

Turma e madhe e popullsise qe ishte 
nisur per ne Patrikanen e Pejes ne hyrje 
te qytetit, Selim Ahmeti, i pezmatuar nga 
sjelljet e vrazhda te forcave ushtarake 
malazeze, e shqyen flamurin malazias, 
duke e hedhur ne toke. Xhandarmeria 
nderhyri ashper ndaj popullit, duke rra- 
hur e vrare disa nga turma shqiptare. 
Krijohen momente e skena te renda dra- 
matike, te cilat vargjet e kenges i para- 
qesin ne kete menyre: 
Atehere Sava gka po ban, 
Me ushtri po na i rrethon; 
Kan po mundet per me nxane, 
N'Karagag Sava po i gon 
Kerset pushka e dajaku, 
Udhet e Pejes po i mlon gjaku 
Vaje e gjame shehri ka marre, 
Me t'u dridhe toka ner kameF 

Sipas te dhenave folklorike, kujteses 
se popullit dhe dokumenteve historike ne 



dituria islame / 207 



21 



keto ngjarje te pergjakshme gjeten vdek- 
jen me se 60 burra nga fshatrat: Novo- 
selle, Dubove, Turjak, Grabovc, Vranoc, 
Pogeste, Ozrim, Baran, Llutogllave, Na- 
bergjan etj. 

Pas kesaj ngjarjeje te pergjakshme 
neper rruget e Pejes krijohet rremuje e 
madhe. Ashpersohet edhe me teper 
dhuna e forcave malazeze ndaj shqipta- 
reve. Krimi dhe konvertimi i pushtuesit 
malazez vazhdon me permasa te medha 
edhe ne Gjakove dhe ne fshatrat e saj, 
ku si rezultat i kesaj dhune nje pjese e 
popullates myslimane dhe katolike e pra- 
non nderrimin e fese, ngase, sig thote, 
Edith Durham:"Pagezimet behen me tur- 
tura. Njerezit hidhen ne uje e akullte te 
lumit dhe pastaj i vene te piqen prane 
prushit te zjarrit gjersa kerkonin meshire. 
Dhe gmimi per gjithe kete ishte te kthyer- 
it ne fene e krishtere". 22 

Sipas te dhenave historike, me 7 ma- 
rs 1913, ne Janash afer Gjakoves u vra 
prifti i Gllogjanit, Luigj Palaj, meshtar ne 
kishen e Gllogjanit, kinse per propaga- 
nda per mosdorezimin e armeve te 
shqiptareve, por ky ne te vertete kishte 
kundershtuar konvertimin e shqiptareve 
katolike nga feja e tyre ne fene ortodok- 
se. 

Vrasjen e Luigjit me pesedhjete e pe- 
se bashkekombes te tij ne rrugen Gjako- 
ve-Peje, e kundershtuan ashper Vatikani 
dhe Austro-Hungaria, te cilat i derguan 
note protestuese Qeverise malazeze. 
Shteti malazias, nen presionin nderkom- 
betar, ndaloi me urdher te vegante kete 
proces antinjerezor. Sipas proklamates 
se Qeverise se Malit te Zi, secili individ 
ne territorin e ketij shteti ka te drejten e 
besimit, ndersa ata te cilet ishin konver- 
tuar mund te ktheheshin ne besimin e 
meparshem. 23 

Nderprerjen e konvertimit e priti me 
padurim popullata shqiptare, sidomos 
ata te cilet e kishin nderruar fene sepse: 
"Posa u lexua proklamata, masa e pop- 
ullit ngarendi me vrap drejt lumit Gergar, 
ku u pastrua dhe i ferkoi me rere gjymty- 
ret e trupit qe ishin sterpikur me uje te 
bekuar (derisa u kullonte gjaku)" 24 

4. Perfundimi 

Pasojat e konvertimit me dhune te 
shqiptareve nga feja e tyre ne fene orto- 
dokse, nga shteti malazias ishin te per- 
masave tragjike per shume familje, fise, 
fshatra e qytete shqiptare. Mbreti i Cetin- 
es, nen trusnine nderkombetar, e nderp- 
reu pagezimin me dhune, por ne familjet 
shqiptare mbeten plage te hapura, te pa- 
sheruara e te paharruara, ngase shume 
anetare te familjeve u mungonin. Disa 
familje ishin pergjysmuar, e disa zhdukur 
teresisht, ndersa disa te tjera ishin tjeter- 
suar fetarisht e kombetarisht. 

Per popullaten shqiptare te Plaves, te 
Gucise dhe te Rrafshit te Dukagjinit, pe- 
riudha nga tetori i vitit 1912 deri ne prill 
te vitit 1913, konsiderohet, me te drejte, 
si koha me e veshtire ne jeten e shqip- 
tareve te ketyre krahinave dhe me gjere. 
Kjo popullsi u perballua me murtajen e 



kryqezimit te dhunshem te fqinjve sllav 
ne te cilen pati shume plagkitje, diegie, 
ndjekje, rrahje, burgosje, dhunime dhe 
vrasje individuale e kolektive ne menyr- 
en me makabre qe rralle njeh historia e 
njerezimit. Kjo kohe, me te drejte, hyri 
dhe mbeti ne kujtesen e popullates se 
ketyre regjioneve si: "kiameti ne toke", 
qe u be frymezim i krijuesve te ndryshem 
e veganerisht i rapsodeve popullore, te 
cilet te gjitha keto ngjarje te pergjakshme 
me personalitetet te shquara kombetare 
i perjetesuan dhe i kenduan ne disa 
dhjetera kenge e variante te ndryshme 
qe mund te konsiderohen pa dyshim si 
kronika me besnike e zhvillimit te atyre 
ngjarjeve tragjike per shqiptaret e ketyre 
krahinave. Rapsodi popullor ne keto ke- 
nge kendoi perdhembjen, krenarine dhe 
per qendresen e ketyre viktimave te et- 
nocidit serbo-malazez. Kenget deftojne 
fuqishem se shqiptaret qendruan burreri- 
sht para armikut, duke mos e pranuar fe- 
ne e pushtuesit, as nderrimin e traditave 
kombetare. Keto kenge, ne menyre te 
vegante, kendojne per perpjekjet e shu- 
mta te qeverise se Malit te Zi qe ben per 
nderrimin e fese se shqiptareve nga bes- 
imi i tyre ne fene ortodokse te Krahines 
se Plaves, te Gusise dhe te Rrafshit te 
Dukagjinit etj. 

Per numrin e viktimave te kesaj periu- 
dhe te etnocidit serbo-sllav, gjate konve- 
rtimit me dhune te shqiptareve nga feja e 
tyre ne fene ortodokse, nuk dihet, sepse 
mungojne te dhenat zyrtare te Qeverise 
se Malit te Zi, por lidhur me numrin e te 
konvertuarve permendet shifra prej 
12.000 njerezish. 

Ngjarjet e pergjakshme te Plaves, te 
Gucise dhe te Rrafshit te Dukagjinit ndi- 
kuan se tepermi qe nje numer i madh 
shqiptaresh te shpemgulen per ne Shqi- 
peri e ne Turqi. 

Shumica e te konvertuarve me dhune 
u kthyen prape ne fene e meparshme, e 
lane trupin e tyre, u gjakosen, por vragat, 
traumat dhe tragjedite e shumta ngelen 
te pasheruara e te paharruara per jete e 
mot. Ato mbeten ne shtresimet e nderdi- 
jes se tyre, te cilat u kenduan ne kenge, 
u rrefyen brez pas brezi ne mbare hape- 
siren shqiptare. 



Fusnotat: 

1. Shih: Durica Krstic, DUSHANIS CODE, Beo- 
grad, 1989, f.40. 

2. Per krimet e fqinjeve sllave per konvertimin me 
dhune te shqiptareve nga feja myslimane ne 
fene ortodokse, kane shkruar Edith Durham, 
ne vepren: Njezet Vjet Ngaterresa Ballkanike 
2, Tirane, 2001, f.263-270; Mustafa Memic, 
ne: Plav i Gusinje, Beograd, 1989, Branko Ba- 
bic, ne: Politika Crnegore u novooslobodjenim 
krajevima, Obod-Pobjeda, Titograd, 1984, 22 
s; Milomir Marie, ne: Zlocin kao Bozja kazna, 
Duga (Beograd), Nr. 359, 28.XI. 1987; Harun 
Crnovrasanin me kaautor Nuro Sadikovie, ne: 
Sandzak-Porobljena zemlja, Zagreb, botimi i 
dyte, 2001, f.119-125; Elmaz B. Plava, ne: 
Plava e Gucia ne Levizjen Kombetare Shqipt- 
are (Kujtime dhe dokumente hisorike), Tirane, 
1995, f.119-125; Zekeria Cana, ne: Gjenocidi i 
Malit te Zi Mbi Popullsine Shqiptare 1912- 
1913 (Dokumente), Prishtine, 1996, f.9-53; 



Mark Krasniqi, ne: Lugu i Baranit, (Monografi 
etno-gjeografike), Prishtine, 1984, f. 167-168; 
Rrustem Berisha, ne: Kenga Art dhe Histori, 
Prishtine, 1998, f. 78; Isa Bicaj, ne: Marredhe- 
niet shqiptaro-Malazeze (1881-1914), Prishti- 
ne, 2003, f. 179-1 89; Liman Rushiti ne: Rretha- 
nat Politiko-Shoqerore ne Kosove 1912-1913, 
Rilindja, Prishtine, 1986, f.139-144, etj. 

3. Me kete rast po shenojme disa kenge dhe va- 
riante te tyre me kryesore: Avro Cemi, (40 va- 
rgje) dhe Save Batarja (160 vargje), Zekeria 
Cana: ne Gjenocidi i Malit te Zi mbi Popullin 
Shqiptar 1912-1913 (Dokumente), Prishtine, 
1996, f.348-353, marre nga Arkivi i Institutit. 
Dosja e Zymer Nezirit; Kanga e Baranit te Ko- 
soves, (40 vargje), Nuredin Lushaj: ne "Kenge 
Trimerie nga Tropoja", Ora, 2003 fq. 194-1 55; 
Avro Cemi ni faqezi (38 vargje); Hasan I. Gjo- 
nbalaj, ne Kenge historike ne Krahinen e Pla- 
ves dhe te Gucise, Plave, 1996, f. 88-89; Po 
pevet njaj mbret i ri, (39 vargje), Elmaz B. Pla- 
va, ne: Plava e Gucia ne Levizjen Kombetare 
shqiptare (Kujtime dhe dokumente historike), 
Tirane, 1995, f.122-123; Kanga e Save Kape- 
tanit, (102 vargje), Arkivi IAP. Dosja e Tefik Bu- 
zukut; Kenget: Avro Cemi, (40 vargje), Kanga 
e Save Batarjes, (160 vargje), Arivi i IAP. Dos- 
ja e Zymer Nezirit Kanga e Lugit t' Baranit, (64 
vargje); Arkivi i IAP. Dosja e Jetish Kadishanit; 
Kanga e Avro Cemit, (80 vargje), Rrehi teli per 
Shipni (22 vargje) dhe C'kane keto bjeshke qi 
po ushtojne (21 vargje), Arkivi i IAP. Dosja e 
Rrustem Berishes; Kanga e Save Batares, (51 
vargje), Arkivi i IAP. Dosja e Sadri Fetiut; Ka- 
nga e Save Basanes (89 vargje), Arkivi i IAP. 
Dosja e Muharrem Gashit; Kanga e Lugut te 
Baranit, (81 vargje) dhe Peseqind vorre per se 
gjalle (54 vargje), Arkivi i IAP Dosja e Hasan 
Gjanbalajt; Hajmedet per Lug t'Baranit (130 
vargje), Arkivi i IAP, Dosja e Adem Borovcit; 
Haj Medet per Lug t'Baranit, (189 vargje), Ar- 
kivi i IAP. Dosja e Adem Zejnullahut; Rrehi teli 
ne Shqypni, (14 vargje), Arkivi. i IAP, Dosja e 
Nuhi Vinces, etj. 

4. Arkivi i Institutit Albanologjik te Prishtines. Do- 
sja e Rrustem Berishes. 

5. Zekeria Cana, Gjenocidi i Mali te Zi mbi Popu- 
llin Shqiptar 1912-1913 (Dokumente), Prishti- 
ne, 1996, f. 349. 

6. Arkivi i Institutit Albanilogjik te Prishtines. Do- 
sja e Zymer Nezirit. 

7. Arkivi i Institutit Albanologjik te Prishtines. Do- 
sja e Hasan Gjanbalajt. 

8. Arkivi i Institutit Albanologjik te Prishtones. Do- 
sja e Rrustem Berishes. 

9. Zekeria Cana, Gjenocidi i Malit te Zi mbi Po- 
pullin Shqiptar 1912-1913 (Dokumente), Pri- 
shtine, 1996, f. 349. 

10. Po, aty.f. 349. 

11. Edith Durham, Njezet Vjet Ngaterresa Ballka- 
nike 2, Tirane, 2001, f. 263. 

12. Shih: Elmaz B. Plava, Plava e Gucia ne Levi- 
zjen Kombetare Shqiptare (Kujtime dhe doku- 
mente historike), Tirane, 1995, f.119-121. 

13. Arkivi i Institutit Albanologjik te Prishtines. 
Dosja e Muharrem Gashit. 

14. Arkivi i Institutit Albanologjik te Prishtines. 
Dosja e Zymer Nezirit. 

15. Arkivi i institutit Albanologjik te Prishtines. 
Dosja e Tefik Buzukut. 

16. Arkivi i Institutit Albanologjik te Prishtines. 
Dosja e Rrustem Berishes. 

17. Dosja e cituar. 

18. Arkivi i Institutit Albanologjik te Prishtines. 
Dosja e Adem Zejnullahut. 

19. Arkivi i Institutit Albanologjik te Prishtines. 
Dosja e Zymer Nezirit. 

20. Dosja e cituar. 

21. Arkivi i Institutit Albanologjik te Prishtines. 
Dosja e Adem Zejnullahut. 

22. Edith Durham, Njezet Vjet Ngaterresa Ballka- 
nike 2, Tirane, 2001, f. 263. 

23. Dr. Isa Bicaj, Marredheniet Shqiptaro-Mala- 
zeze (1881-1914), Prishtine, 2003, f.167. 

24. Zekeria Cana, Gjenocidi i Malit te Zi mbi Po- 
pullin Shqiptar, 1912-1913 (Dokumente), Pri- 
shtine, 1996, f.47. 



22 



dituria islame / 207 



Veshtrim 



Demokracia liberate 
dhe agonia shpirterore 



Ajni Sinani 

Nje shikim me i vemendshem 
ndaj shoqerise, do te na beje' 
te perfundojme se njerezit, 
pavaresisht se shume prej 
tyre besojne qe jane te lire dhe te lumt- 
ur, ne te vertete, te dalldisur pas kesaj 
bote dhe per shkak te karakterit te tyre 
individualist dhe egoist, jane prangosur 
brenda keshtjelles se deshirave te tyre te 
ngushta dhe makute. 

Rrymat e ndryshme materialiste, du- 
ke u dhene pas anes materiale dhe duke 
injoruar e mohuar ne teresi anen shpir- 
terore, kane shkaktuar nje numer dukur- 
ish patologjike, deformime shoqerore 
dhe krize morali. Jeta bashkekohore ka- 
rakterizohet nga nje bollek mjetesh per 
jetese, por, njekohesisht, ajo karakteri- 
zohet edhe per mungesen e qellimeve te 
drejta dhe te verteta per jeten. Ne keto 
rryma nuk ekziston e shenjta. Gjithesia, 
sipas pretendimit te tyre, eshte teresisht 
profane dhe ata nuk duan te dine per hy- 
jnoren, ngase, sipas tyre, cdo gje fillon 
dhe mbaron me jeten kohore te kesaj 
bote: 

"Ata thane: 'Nuk ka tjeter vec jetes 
sone ne kete bote, ketu lindim e ketu 
vdesim. Asgje tjeter nuk na shkaterron 
pervec kohes.' Mirepo ata nuk kane as- 
nje njohuri per kete pervec nje dyshimi 
e pandehme". (El Xhathije: 24.) 

Te menduarit materialist eshte mash- 
trim, sepse njeriu ka natyre hyjnore dhe 
tokesore. Mendimi antik grek njeriun e 
shihte si pjese te natyres, te ndare nga 
Zoti. Dituria, sipas tij, eshte ne duart e 
perendive, dhe njeriu eshte i privuar prej 
saj. 

Nderkaq Island na meson se vete Zoti 
eshte Ai qe e krijoi njeriun prej dheu: 
"All-llahu ju ka krijuar prej dheu..." (Fa- 
tir: 11); dhe ia dha shpirtin: "E kur ta per- 
sos ate (ne formen e njeriut) dhe t'i jap 
atij shpirtin..." (El Hixhr: 29); dhe ia 
mesoi emrat: "E ai (Zoti) ia mesoi Ade- 
mit te gjithe emrat (e sendeve)..." (El 
Bekare: 31). 



Gjate historise njerezore idealizmi dhe materializmi jane ndeshur per 
te percaktuar nese eshte paresore (primare) shpirti a materia. Rryma 
te shumta jane orvatur te shpjegojne prejardhjen, origjinen dhe 
zanafillen e njeriut, ne menyre qe te qetesojne shpirtin e tij dhe t'i 
japin jetes kuptimin, qellimin dhe drejtimin e duhur. Edhe sot gjejme 
ideologji te shumta, qe bejne gare ne mes tyre, duke u munduar qe 
secila te beje sa me shume ithtare. 



Te krijuarit e njeriut prej dheu nga 
ana e Zotit perfaqeson dimensionin pro- 
fan-tokesor; dhenia e shpirtit ate tran- 
shendetal-hyjnor, kurse mesimi i emrave 
te sendeve aftesine e tij per te mesuar 
dhe per t'u pajisur me dije. 

Me gjithe zhvillimin marramendes te 
teknologjise bashkekohore, me gjithe 
rritjen e standardit ekonomik, njerezimi 
e ka humbur celesin e kasafortes se lum- 
turise njerezore. Shoqeria e koheve mo- 
derne nuk eshte duke shkuar perpara. 
Perkundrazi, ekziston nje degradim dhe 
renie e vazhdueshme ne aspektin e vle- 
rave dhe virtyteve. Lekundjet dhe 
problemet aktuale, qe kane pllakosur 
shoqerine, agonia shpirterore, degjeneri- 
met, dhuna dhe padrejtesia, - kane shka- 
ktuar mbrapshti qe kane marre hov dhe 
po e shtyjne njeriun e sotem drejt hum- 
neres, drejt dekadences dhe kolapsit mo- 
ral. 

Njeriu sot po jeton ne nje gjendje te 
bjerrjes, zvetenimit dhe tehuajesimit 
dhe, nen invazionin e mentalitetit mate- 
rialist, ai eshte bere nje qenie e izoluar, e 
kurthuar nga deshira te uleta dhe primi- 
tive shtazarake, qe deshiron te jetoje ne 
vetmi dhe vetem per veten e tij. Indivi- 
dualizmi egoist ka filluar ta degradoje 
njeriun e kohes sone. Ai, duke qene plot 
deshira te ethshme, lakmitare dhe zilie, 
po tregohet i pangopur, ambicioz, narcis 
dhe posesiv per ?do gje. Njeriu bashke- 
kohor po i shmanget ballafaqimit me 
pergjegjesine e tij personale per fatke- 
qesine dhe tragjedine qe po gjeneron 
zbulimi tekniko-shkencor. Demokracia 
liberale shpie drejt nihilizmit dhe shoqe- 
ria e bollekut te kapitalizmit liberal nga 
shume kritike te saj vleresohet se per- 
mban ne vete faren e destruksionit dhe 



vete-shkaterrimit. Njeriu i sotem, ne 
vend qe te jete sherbyes - rob dhe me- 
kembes i Allahut, Krijuesit te natyres, - 
veten e tij e ka shpallur zot te natyres. 
Ideologjite materialiste kane zvetenuar 
?do gje te shenjte dhe te vlefshme tek 
njeriu, duke e trajtuar ate si nje krijese te 
pashpirt, thjesht nje makine robot. 

Si rrjedhim, njeriu po ndihet i zhgen- 
jyer, me i merzitur se kurre, me plot dil- 
ema e probleme te pazgjidhura. Ai 
shpeshhere, i ndikuar e i nxitur nga me- 
ndesia materialiste, shihet si nje kafshe e 
eger dhe harbute, nje qenie destruktive, 
si 'ujk per tjetrin', ne kushtet qe, sikurse 
ne ligjin e xhungles, vetem me i forti 
mund te mbijetoje! Sipas shekullarizmit 
dhe mendesise profane perendimore, 
'asgje nuk mund te njihet me siguri dhe 
?do gje eshte e lejuar.' 

Kohet e fundit gjithnje e me shume 
eshte ne rritje numri i kritikeve qe beso- 
jne se ideja e lirise se individit, po gjen- 
eron egoizem duke 9uar deri ne shkallen 
qe njerezit te shohin me skepticizem te 
gjitha vlerat morale dhe te vertetat hyj- 
nore. Duke u treguar mosperfilles ndaj 
vlerave hyjnore, virtyteve dhe moralite- 
tit, si rezultat i influences se ideologjive 
te ndryshme ateiste, viktime e se ciles 
eshte bere shoqeria perendimore, madje 
qe nga momenti kur ajo pranine e Zotit 
filloi ta shihte si te tepert, - njerezit jane 
bere peng i endjeve te tyre egoiste. Pra- 
ndaj, njeriu sot jeton ne ankth e pasiguri 
per te ardhmen, i kurthuar nga dyshime 
e dilema te shumta. 

Prirjet e ketilla kercenojne vlerat e 
mirefillta kulturore dhe fetare, qe jane te 
nevojshme per te gjithe njerezit dhe qe 
mundesojne ruajtjen e familjes dhe fu- 
nksionimin e shoqerise. Si rrjedhim, fa- 



dituria islame / 207 



23 



miljes dhe gjithe shoqerise po i kanoset 
rreziku i shkaterrimit. Synimi yne duhet 
te jete ndreqja e crregullimeve kulturore 
qe ka pesuar shoqeria jone gjate kohes 
se' monizmit, dhe evitimi i destruktivite- 
teve, nga te cilat ajo po kercenohet the- 
llesisht ne kohen e sotme modeme. 

Ndryshime te shumta qe ndikojne tek 
shoqeria jone shqiptare, po instalojne 
nje jete te bezdisshme dhe zvetenim te 
asaj qe eshte e moralshme dhe e shenjte. 
Ne duhet te punojme per formimin e nje 
vizioni ku shoqeria jone te shfrytezonte 
perparesite e shkences dhe teknologjise, 
por ne te njejten kohe kultura, feja dhe 
tradita jone te kishin rolin qendror. Ne 
kete menyre do te mund te kontrollonim 
individualizmin dhe do te disenjonim 
nje kornize morale, e cila te pamundeso- 
nte qe veset dhe deshirat egoiste te tri- 
umfonin mbi ne. 

Prandaj, eshte detyre e njerezve te di- 
nar qe t'i keshillojne masat e gjera, qe ja- 
ne te dhena pas deshirave te tyre egoiste, 
duke punuar ne nxjerrjen e tyre nga erre- 



sira te shumta ne driten e vetme te Isla- 
mit. "Nga ju le te jete nje grup qe do te 
therrase per ate qe eshte e mire dhe ur- 
dheron te behen pune te mira e ndalon 
nga veprat e keqija. Ata do te jene te 
shpetuar." (Ali-Imran, 104). 

Masat e gjera kane nevoje jo vetem te 
keshillohen, po edhe te udhehiqen nga 
nje grup njerezish te drejte, qe do te ru- 
anin vlerat morale dhe fetare. Kjo ker- 
kon qe te jemi besnike ndaj vlerave 
morale e fetare dhe te kapemi per rrenjet 
tona. Elita udheheqese e nje populli du- 
het te jete e paster, jashte kornizave te 
realitetit te prishur, ne menyre qe te pu- 
noje per perparimin jo vetem material, 
po edhe shpirteror te tij. Per te arritur 
kete, shembelltyre per ne duhet te jete 
jeta dhe vepra e Muhamedit a.s. dhe e 
shokeve te tij . 

Njerezit shpeshhere as qe jane te ve- 
tedijshem per gjendjen e tyre te moleps- 
ur. Perkundrazi, ata jetojne me bindjen 
se jane te lire dhe se udheheqesit e tyre 
punojne qe t'i fojne drejt nje jete te re, 




me te mire! Mjerisht realiteti tregon te 
kunderten. Si rezultat i faktit se aftesia e 
te kuptuarit mund te jete e infektuar, 
ngase nje numer i madh njerezish adhu- 
rojne materializmin dhe deshirat e tyre, 
madje edhe te verteten mundohen ta 
shohin sipas prizmit te tyre dhe jo ashtu 
si eshte realisht, njerezit nuk e kuptojne 
gjendjen e tyre te mjerueshme dhe kriti- 
ke. Ata u besojne premtimeve boshe dhe 
jo te sinqerta te politikaneve te tyre, ma- 
dje edhe atehere kur shume indikatore 
mund te tregojne se ata shpeshhere e co- 
jne shoqerine nga nje bote e injorances, 
e materializmit te vrazhde, korrupsionit, 
degradimit moral e material. 

Pa mohuar rolin qe ka familja ne edu- 
kimin e femijeve, nuk duhet te harrojme 
se si rezultat i zbatimit te ligjeve jo te 
perputhshme me natyren e njeriut, mund 
te arrihet ne rritjen e kriminalitetit, vare- 
sise nga droga, dhe veseve te tjera. Pra- 
ndaj identifikimi i Kosoves si nje vend 
pa fe zyrtare, mund te kete pasoja shume 
te renda per shoqerine tone. Mu per kete 
arsye, prijesit e Bashkesise Islame duhet 
te punojne per te gjetur pelqimin per 
njohjen e Islamit si fe zyrtare ne Koso- 
ve, sidomos meqe dihet se tashme po 
punohet qe nje status i tille t'i njihet Ki- 
shes Ortodokse Serbe. 

Shekullarizmi nuk mund te sherbeje 
si berthame per nje shoqeri te shendo- 
she. Vlerat absolute hyjnore duhet te 
mbizoterojne edhe ne shoqerine tone. 
Tashme jemi deshmitare se liberalizmi 
qe beson ne lirine e individit, duke u tre- 
guar indiferent ndaj vlerave absolute, po 
shkakton kaos, duke shkaterruar korni- 
zen e perbashket morale qe e mban te 
lidhur shoqerine, duke e bere individin 
qe te anoje nga interesat e tij personale 
dhe egoiste, gje qe shpie pashmangshem 
ne konflikt, urrejtje, zili dhe hedonizem. 

Nga kjo rezulton se cdo shoqeria e 
kohes sone eshte e semure dhe sherimi i 
vetem i saj eshte Kurani famelarte dhe 
Syneti i Muhamedit a.s.. Mu per kete qe- 
llim, Muhammedi a.s. thote: "U kam le- 
ne dy gjera. Nese u permbaheni, nuk do 
te humbisni kurre, e ato jane: Libri i All- 
llahut dhe Suneti - tradita ime." 



24 



dituria islame / 207 



Me shkas 




Djalli vizual i personifikuar 

(Internets dhe sfidat e tij, analogji me sfidat e dijetarit Seid Kutb) 

Vargu i temave qe presin te shtj- 
ellohen rrine varur ne mendje 
dhe, sikur therrasin te shperfill- 
en nga lemshi i imagjinates ne 
fijet e shkronjave permes grepit te pen- 
es, per te thurur garnituren e ndjenjave, 
perceptimeve, mesazhit dhe porosise se 
thellesise se intelektit njerezor. 

Nga ato ide dhe konceptime, zgjodha 
kete teme, e cila sikur me obligon te ofroj 
qasje nga kendveshtrimi im, jo vetem 
pse tematika qe dua te trajtoj, eshte aku- 
te dhe emergjente, por edhe sepse pro- 
tagonisti qe e zgjodha per krahasim, 
bazuar ne segmentin e analogjise koher- 
ente dhe historike te jetes se tij, besoj se 
keto do te ofrojne nje linje te mbrojtjes se 
idealit Njeri, ose se paku te nje perpjek- 
jeje dinjitoze. 

Bazuar ne te arriturat teknologjike 
bashkekohore Njeriut i eshte ofruar nje 
mundesi komode e te kuptuarit te feno- 
meneve dhe e aplikimit dinamik te ditu- 
rive, por nga ana tjeter nuk eshte 
zvogeluaraspak probabiliteti animal ndaj 
stereotipeve dhe kufijve regresive te im- 
agjinates se atyre qe permes teknologji- 
se se sofistikuar, ne vend qe njeriun ta 
lene si shfrytezues racional te tyre, jane 
duke e shfrytezuar dhe konsumuar iraci- 
onalisht. 

Pa dyshim, si Njerez te humanitetit 
dhe si besimtare te Hyjnores se vertete, 
na preokupon nje ballafaqim i tille me ke- 
te superteknike te sofistikuar, dhe ky pre- 
okupim shtrihet mbi familjet tona, rinine 
dhe shoqerine njerezore ne pergjithesi. 

Duke u nisur nga keto premisa, sot 
thuajse te gjitha vendet dhe institucionet 
relevante kane aplikuar sanksionime de- 
cidive lidhur me kohezionin e aplikimit te 
teknologjise informative dhe mediative, 
sidomos intemetit, sig kishte ndodhur ne 
France, p.sh., e cila para disa vitesh ki- 
shte sanksionuar emitimin e filmave vi- 
zatimore amerikane ne vendin e vet. 

Kur flasim per keto sanksione tek ne, 
dihet si eshte gjendja; ketu ka antisank- 
sione ndaj asaj qe vertet eshte e garan- 
tuar edhe me konventa nderkombetare, 
ndaj lirise se shprehjes se lire te frymes 
dhe idese se besimit. 

Perkundrazi, i riu sot pa problem mu- 
nd te gjeje qasje dhe liri te plote per te 
blere narkotike, si dhe qasje skandaloze 
ne intemetkafe dhe aksente mediative, 



te cilat, me disa perjashtime, jane shnde- 
rruar ne monstrume djallezore. 

Vertet te gjitha jane vershuar para dri- 
tareve te syve tane, dhe fantazma vizua- 
le e tyre eshte duke depertuar ne kalane 
e zemrave dhe dinjitetit tone. 

-II- 

Pra tematika qe duam te trajtojme, 
eshte sfida vizuale (intemeti), kurse bal- 
lafaqimi analogjik qe duam ta marrrim si 
shembelltyre, eshte heroi fisnik dhe vi- 
gani i celikte, i cili nuk u tjetersua as para 
sfidave fizike dhe psikike te fantazmave 
kanibale, - e ky eshte Sejjid Kutbi. 

Duke marre parasysh se sfida para se 
ciles gjendemi sot, nuk i ngjan sfides me 
te cilen u ndesh ky vigan, ky personalitet 
i shekullit te mbrojtjes se te vertetes para 
te pavertetes, te drejtes para te padrej- 
tes, te proklamimit te paqes para arroga- 
nces avangarde, te trumbetimit te fjales 
se lire para tiranit dhe Firaoneve bashke- 
kohore. 

Pra eshte fjala per yllin e dinjitetit Nje- 
rezor, shkrimtarin e shquar, intelektualin 
disident perballe komunizmit, komenta- 
torin autodidakt dhe unikat te Kuranit 
Famelarte dhe luftetarin e pathyer para 
sfidave brutale, afer dy dekada burgjeve 
famekeqe dhe ne fund deshmorin e liri- 
se, sypatremburin - SEJJID KUTBI. 

Lusim Allahun ta pranoje nder desh- 
moret e piedestalit te larte dhe ta shper- 
bleje me Firdeusin e Tij. 



Dikush mund te kontestoje me arsye 
kete analogji ne mes temes dhe protag- 
onistit ne fjale. 

Ne kete kendveshtrim nuk e kam nde- 
rmend t'i qasem sfondit te medieve, si- 
domos jo intemetit, nga kendveshtrimi 
shkencor, te arriturat e te cilit pa dyshim 
jane evidente dhe impozante, evoluimi 
dinamik, eksploatimi i tij etj..., mandej as 
internetomanise, e cila, sipas hulumti- 
meve te fundit, entet psikosociale kane 
ardhur ne perfundim se nje pjese jo e vo- 
gel e shoqerise, sidomos e te rinjve, ne 
vendet me zhvillim te larte teknologjik, 
kane rene ne varesi te kushtezimit "inter- 
neticid" dhe anomalite e kesaj varesie 
jane evidente si nga aspekti fizik, qe ko- 
nsiston ne prishjen e shendetit moral e 
crregullimet e bioritmit kohor dhe hapesi- 
nor e shpirteror, si dhe deliktet e tjera, sig 
jane humbja e interesit per pune, shkol- 
le, familje dhe per vete jeten ..! 

Po ashtu ketu nuk e kemi ndermend 
t'i qasemi as biografise se personalitetit 
poliedrik dhe eruditit shekullor Sejjid Ku- 
tbi, por ne kete trajtese te shkurter do te 
marrim si nje shembull konkret vetem nje 
segment nga jeta e lavdishme, pikerisht 
nga fundi i jetes se tij. Ky rrefim eshte 
percjelle ne kronologji historike nga mo- 
tra e tij e madhe, e cila si nje vigane, ka 
perjetuar te gjitha ato krajata ne zemren 
e saj. 

Po permendim vetem nje insert te 
shkurter gjate kohes sa po gjykohej Sejj- 



dituria islame / 207 



25 



idi ne burgjet famekeqija te Egjiptit (udh- 
ehequr nga tirani Abdylnaser), i cili ne 
rroben qe mbante veshur gjate qendrim- 
it ne burg, kishte shkruar shumicen e ko- 
mentimit te Kuranit famelarte (Nen hijen 
e Kuranit), koment i cili ka bere jehon 
dhe rizgjim ne tere boten, si dhe perben 
nje qasje te re ne te kuptuarit dhe te kon- 
ceptuarit e Kuranit duke thyer trajektoren 
e te komentuarit vetem tradicional dhe 
transhendental te tij. 

Motra e tij e madhe shkonte ne vizite 
dy here ne muaj per t'i marre ate rrobe te 
vetme te trupit (pelerinen), e cila per Sej- 
jidin ishte njeherazi edhe "tavoline pune" 
dhe, ne viziten tjeter, ia kthente te paster. 
Keshtu do te vazhdonte per nje kohe te 
gjate. 

Nje dite, kur burgosja e tij kishte ma- 
rre jehone edhe jashte Egjiptit, ne te ka- 
ter anet e botes, paria tirane e Egjiptit, 
duke mesuar shendetin e perkeqesuar 
te tij nga atmosfera perfide e burgut dhe 
keqtrajtimet makabre, filluan te prega- 
tisin skenarin perfundin (rilindjen ) e tij...! 

Kete do ta benin vetem pasi shpenzu- 
an ofertat joshese per pervetesimin dhe 
mposhtjen e personalitetit te tij, ngase 
ata i frikesoheshin penes se tij me shu- 
me se nje ushtrie, nje pene ajo qe, per- 
balle injorances bashkekohore, godiste 
fuqishem idete e bastarduara dhe te tje- 
tersuara nga shpirti i Islamit me shume 
sesa propaganda e regjimit per iluzionin 
emancipues perendimor. 

Megjithekete, pushteti i frikesohej re- 
voltes se popullit pas vdekjes eventuale 
te Sejjidit, nje revolts qe do te ndikonte 
ne imazhin e pushtetit ne rajon dhe me 
gjere. 

Per arsyet e permendura ketu, Qeve- 
ria e Egjiptit dergoi te motren e Sejjidit 
tek ai, si motra e madhe me qe eshte si 
ne vend te nenes, per te ndermjetesuar. 
Ajo me ate rast, e mbushur helm, lot, 
dhimbje e nostalgji, natyrisht qe pranon- 
te oferten per dialog ...! 

"Nenshkruaje, vellai im, - iu drejtua 
ajo me perdellim.. - kete shkrese te Qe- 
verise, se se paku pranon legjitimitetin e 
saj..." 

Sejjidi, me dore te dridhur nga mllefi 
dhe trazimi i shpirtit te tij vullkan, kishte 
marre ne dore ate leter, duke ringjallur 
shpresat eventuale te se motres se shkr- 
ete.., por menjehere e kishte leshuar ne 
toke, dhe keshtu, me kete veprim kishte 
fikur edhe ate fije te fundit shprese... per 
nenshkrimin e saj dhe per lirimin eventu- 
al te pritur gjate..! 




Dhe pas kesaj kishte shqiptuar fjalen 
e lavdishme te tij, fjale e cila u regjistrua 
ne analet e historise - "Gishti qe ngrihet 
dhe deshmon Njeshmerine e Krijuesit te 
vetem dhe pa rival (ka interpretim se lid- 
hur me kete ka thene edhe se, "gishti qe 
shkruan komentin e Fjales se Allahut ), 
nuk e nenshkruan kete leter". 

Dhe natyrisht, ky qendrim i celikte i tij 
do te pasonte me likuidimin fizik - varje 
dhe zhdukje misterioze, pa gjurme. 

Ne vend te perfundimit 

Lexues i nderuar, perderisa ky kolos i 
fjales se lire dhe viktime e ndergjegjes 
se saj, nuk "u josh " nga "ofertat" dhe in- 
trigat njerezore e pushtetare, qofte edhe 
me cmimin e jetes se tij, duke ofruar "nje 
ilustrim praktik te Kuranit" ne veper. Ve- 
rtet a nuk duhet te merret shembull kjo 
mrekulli e burrerise perballe pasionit te 
kesaj bote! 

Perderisa ky burr e sfidoi lirine e vet 
per te ndricuar lirine e te tjereve, qoft 
edhe me nje akt formal per nje kosto kaq 
te shtrenjet...a thua ku jemi ne ne raport 
me te ne burreri ne piedestalin e dinjitetit 
njerezor. 

Prandaj, ndergjegjeja e ndershmerise 
na therrret te ndalemi para joshjes dhe 
thirrjes kureshtare te djallit vizual (inter- 
netit dhe teknologjise mediative) qe cyt 
dhe nxit per te ligen dhe te irituaren, te 
perballemi para akullit te injorances me 
freret e imanit, duke thene edhe ne ne 
kete lufte ne mes jetes dhe vdekjes se 
moralit, ashtu sikur u ndal Sejjidi i nder- 
shem perball roberimit te tij nen vellon e 
"ofertes per liri" para tehut te shpates se 
xhelatit. 

Pra, thuaj "gishti im qe deshmon per 
Njeshmerine e Krijuesit, nuk e shtyp shi- 
gjeten e helmuar te djallit vizual" ne ze- 
mren time, dhe kete vetedijesim ta 
proklamojme ne familje dhe shoqeri, de- 
risa te mos te kete mekanizem te mirfillte 
institucional, i cili te mendoje me seriozi- 
sht dhe realisht per kete dukuri, dhe me 
forma legjitime te propagandoje per ano- 
malite e tij, humbjen e fisnikerise, mo- 
ralit, turpit, intelektit etj. 



Shohim se ketu ndryshon analogjia; 
nga ne nuk po kerkohet ne kete rast te 
nenshkruajme kontraten e jetes a vdekj- 
es, por jemi parasfides se nenshkrimitte 
kontrates se moralit perballe jetes a vde- 
kjes se tij. 

Sigurisht qe kjo arrihet vetem nga ata 
qe bartin shkendija te shpirtit ngjashem 
me shkendijat e Sejjideve te historise se 
lavdishme. 

E them kete me pretendim, ngase kjo 
menyre e ekspozimit te hapur te amora- 
litetit dhe degjenerimit, eshte duke luaj- 
tur rol perfid ne shkaterrimin fatal te 
moralit, e dihet se popujt dhe shoqerite 
nuk jane tjeter vecse moral. Kur te bjere 
ai, bien edhe ato se bashku me te, ne 
shporten e historise. 

Prandaj mendoj se pa nje vetedijesim 
te vendosur, nje te kuptuar te thelle te re- 
alitetit serioz ndaj jetes, nje gjelozi te 
shendoshe dhe progresive si dhe perku- 
fizim te vetvetes brenda komizes se tu- 
rpit, - nuk ka ngadhenjim mbi pasionin 
ne arenen e nderit. 

"Nuk eshte trim vetem ai qe ngadhen- 
jen ndaj armikut, por ai qe ngadhenjen 
ndaj vetes se tij" (Muhamedi a.s.) 

Te shohim se cka thote i nderuari Se- 
jjid Kutbi ne njeren nga permbledhjet e tij 
"Nen mbrojtjen e Kur'anit": 

"Kjo eshte thirrje besimtareve, me te 
cilen ata jane pershkruar me cilesi te re. 
Keto jane cilesi te tyre origjinale, permes 
te cilave jane shderruar ne digka te re, 
jane lindur serish, jane rilindur shpirtrat e 
tyre, botekuptimet e tyre, principet dhe 
qellimet e tyre; me ta ka lindur edhe nje 
detyre e re, e cila eshte e lidhur me ta, 
dhe besimi i madh qe u eshte dhene, ky 
besim i udheheqjes se njerezimit dhe ve- 
prim i drejte ndaj njerezve. Thirrja - o be- 
simtare me keto cilesi, ka pasur vleren 
dhe kuptimin e vet. Ky pra eshte kontakt 
/ nje programi te madh edukativ, te cilit i 
paraprin nje detyrim i rende dhe i rende- 
sishem", - per te vazhduar me tutje: 

"Ai i pastron, i larteson dhe i fisniker- 
on. I pastron zemrat, pikepamjet dhe 
ndjenjat e tyre, i pastron shtepite, karak- 
teret dhe lidhjet e tyre reciproke, pastron 
jeten, shoqerine dhe sistemet e tyre, pa- 
stron nga papasterita e pabesimit, paga- 
nizmi, besetytnite dhe mitologjite me 
produktet e tyre qe perhapen dhe emito- 
hen ne bote. I pastron nga papastertia e 
jetes se injorances dhe ajo me se jane 
bere te papaster dhe kane ndotur ndjen- 
jat, ceremonite, zakonet vlerat dhe pike- 
pamjet". 

Rrahman Ferizi 



26 



dituria islame / 207 



Retrospektive 



Rober nuk do te behemi 

(Fjalim ne Kongresin I te SDA-se - Sarajeve, 29.11.-01.12.1991) 



Alija Izetbegovig 

Rrethanat dhe gasti jane pa dy- 
shim te jashtezakonshme, per 
fat te keq te jashtezakonshme 
ne kuptim te keq te fjales. Bo- 
snja e Hercegovina dhe qytetaret e saj, e 
po keshtu edhe populli mysliman, po ka- 
lojne neper castet me dramatike ne nje- 
qind vjetet e fundit te historise se tyre. 
Me se shkurti, kjo eshte zgjidhja midis lu- 
ftes dhe paqes. Bosnja me heret ka ditur 
edhe per luften edhe per paqen. Ajo qe 
gjendjen e tanishme e ben te vegante 
dhe pa krahasim, eshte se lufta qe na 
detyrohet, nuk do te jete lufte e zakonsh- 
me. Lufta ne Bosnjen e sotme do te ishte 
lufte totale, kurse shume aktore te rend- 
esishem te kesaj ndodhie ose nuk jane 
te vetedijshem, ose sillen sikur nuk jane 
te vetedijshem. Armata heq vija pergjate 
e gjere Bosnjes, sikur gdo gje eshte ne 
rregull, kurse disa hartografe te rinj, plo- 
tesisht te pavetedijshem se qendrojne 
mbi fugi baruti, vizatojne disa harta te 
reja dhe me te madhe ndajne Bosnjen. 
Sikur keta kufij te Bosnjes, te vjeter me 
shume se treqind vjet, te formuar me le- 
vizjet politike te forces tektonike gjate 
historise se gjate dhe te bujshme, nuk u 
pelqejne, ata jane administrative, arbi- 
trary, kurse keta qe ata i vizatojne ne zy- 
rat e tymosura partiake, qenkan te drejte 
dhe historike. Ata nuk jane arbitrare dhe 
administrative. Nese fugia e barutit eksp- 
lodon, do te zhduket gdo gje ne tym dhe 
turp, edhe hartografet edhe gjeneralet, 
edhe te gjitha partite edhe te gjithe pri- 
jesit, te gjitha ligjet dhe institucionet, dhe 
pjesa me e madhe e asaj qe eshte ne 
keto hapesira e per vite eshte ndertuar 
me pune te mundimshme te dhjetera 
brezave. Pasi kane fatkeqesine te jene 
te pashkaterrueshem, do te mbeten ve- 
tem tre popuj te gjakosur dhe te mundur, 
te shkalluar dhe te bastarduar ne kufij te 
barbarise. 

E ballafaquar me kete vizion te zymte, 
partia jone deklarohet per paqe dhe 
shmangie te gdo rreziku konflikti. Dhe sa 
me i madh te jete rreziku, ky deklarim yni 
per paqe, ne te njejten mase eshte me i 
madh dhe me i vendosur. Pershkrimi i zi 
qe kam theksuar, mund ta shpjegoje po- 
litiken tone dhe menyren tone te te me- 
nduarit: konflikti duhet te shmanget ne 




gdo menyre, sepse ne rast konflikti - pa- 
si ky nuk do te ishte konflikt i zakonshem 
dhe i kufizuar - gdo gje do te behet e pa- 
kuptimte. Ne kete e kemi kuptuar plotesi- 
sht. Ka nevoje qe kete, ta kuptojne edhe 
te gjithe te tjeret. Percaktimi yne per pa- 
qe eshte, pra, me shume se dashami- 
resi. Ajo eshte ndjenje e pergjegjesise 
ne kuptimin me te mire te fjales. 

SDA ka, natyrisht, edhe synimet dhe 
interesat e veta specifike. Por, duke luft- 
uar per paqe ne BH, ajo, si e tille dhe ne 
kete pjese, perfaqeson barabaresisht te 
gjithe qytetaret dhe popujt e Republikes, 
sepse ruajtja e paqes dhe shmangia e 
konfliktit, pa dyshim eshte edhe interesi 
me i larte i te gjitheve dhe per te gjithe ne 
kete vend. 

Per kete interes eshte motivuar anga- 
zhimi yne per mbetjen e Jugosllavise (ne 
periudhen e hershme), respektivisht per 
mbetjen e nje forme te bashkesise jugo- 
sllave (me heret dhe tash). Na dukej se 
kjo ishte menyra e vetme qe rrugedalja 
te behej me mjete politike dhe qe te gji- 
the te fitonin digka, nese te gjithe nuk 
mund te fitonin gjithgka. Kemi besuar se 
te gjitha rruget e tjera, ne te cilat jane re- 
cesionet dhe "Jugosllavite e cunguara" 
reciprokisht te lidhura dhe te kushtezua- 
ra, shpien neper dhune dhe konflikte. 
Per fat te keq, nuk jemi mashtruar. Ne 
vazhdojme, tash nga pak ne menyre uto- 
pike, qe edhe me tej te besojme se ndo- 



nje forme e bashkesise se popujve (re- 
publikave) qe perbenin Jugosllavine, 
edhe tash eshte e deshirueshme dhe e 
mundshme. Per kete shkak kemi pranu- 
ar pa rezerve dokumentin e Hages, i cili 
hapte nje perspektive te tille. Te gjithe 
ata qe dine digka per zhvillimin e bashk- 
esive politike, e dine, po ashtu, se bash- 
kesia e lire njehere e formuar, e formuar 
mbi te drejtat e njeriut dhe ne tregun e 
lire, do te kishte tendence qe shkalle- 
shkalle te rritej ne nje bashkesi me te 
forte. Procesi i integrimit ne Evrope, qe 
kishte filluar si bashkesi e thengjillit dhe 
gelikut, kurse sot po shnderrohet ne nje 
federate te madhe evropiane, ne meny- 
ren me te mire e konfirmon kete. Ata qe 
nuk kane deshiruar riperteritjen e kurrfa- 
re Jugosllavie, as tash ne bazat e vjetra, 
as ne bazat e reja evropiane - e kane re- 
fuzuar "letren e Hages". Keta ishin sllo- 
venet dhe serbet. Jashte skemave te 
zakonshme, sllovenet kete here e bene 
kete haptazi. Serbet fshehurazi. Sllove- 
net ne emer te pavaresise kane refuzuar 
qarte idene e gfaredo Jugosllavie te re; 
serbet Jugosllavine e ofruar e kane refu- 
zuar ne zemer te "Jugosllavise". Kjo e 
dyta, natyrisht, edhe nuk eshte Jugoslla- 
vi, dhe ky eshte shkaku i pare qe nuk 
eshte i pranueshem per ne. I dyti, shka- 
ku me i rendesishem eshte qe kjo krijesa 
e ardhshme qe na ofrohet (e formuluar 
ne te a.q. "nisme beogradase"), nuk esh- 



dituria islame / 207 



27 



te demokratike. Do te mund te jetonim 
me keqofte dhe ne gfaredo bashkesie, 
me kusht qe te jete demokratike, por de- 
mokracia ne keto hapesira, sipas te gji- 
tha gjasave, eshte ceshtje e nje procesi 
te gjate dhe e nje te ardhmeje mjaft te 
larget. 

Ne situaten e tille BH sovrane ne nje 
bashkesi te lire, per ne eshte garancia e 
vetme per jete dinjitoze dhe ne liri. Dhe 
kjo jo vetem per popullin mysliman, po 
edhe per ate serb dhe kroat. Duke marre 
parasysh perberjen e popullsise, BH e ti- 
lle, duhet te kete raporte speciale me 
Serbine, nga nje ane, dhe me Kroacine, 
nga ana tjeter, dhe pa marre parasysh 
se si dhe ne gfare menyre, keto dy re- 
publika (shtete) do te jene te lidhura. Ko- 
nsiderojme se keto mund te zgjidhen. 
Serbet nuk ben ta kene ndjenjen se me 
kufij shteterore jane te ndare nga Serbia, 
kroatet gjithashtu nga Kroacia. Pra, nuk 
ka pasaporta per serbet ne Drine. As per 
kroatet ne Une dhe Save. Serbia dhe 
Kroacia jane shtete nacionale. Bosnja 
dhe Hercegovina nuk eshte e tille, dhe 
mund te jete vetem republike qytetare. 
Sepse, ne BH nuk jetojne myslimanet, 
serbet dhe kroatet, po perzierje naciona- 
le e ketyre tre popujve (natyrisht ne nu- 
mer me te vogel edhe te tjere). Nese 
dikush flet per vetedeklarimin e popujve 
(ne kuptimin etnik), ai duhet te sqaroje 
se si te aplikohet ky parim - qe eshte i 
pakontestueshem - ne perzierjen e po- 
pujve gfare e gjejme per shembull ne Sa- 
rajeve, po edhe ne BH gjithandej. Ne BH 
pyetja e vertete nuk eshte a te vetedekl- 
arohen dhe si te vetedeklarohen popujt, 
por si te vetedeklarohen perzierjet e tyre. 
Kesaj pyetje ende nuk ka dhene askush 
pergjigje recidive dhe te qarte teorike. 

Natyrisht, pergjigjja praktike ekziston, 
e kjo eshte formula historike e Bosnjes si 
bashkesi multikonfesionale, multinacio- 
nale dhe multikulturore. Perse te prishet 
digka qe eshte krijuar ne rrethana te 
ndryshme historike dhe ka funksionuar 
mire, dhe, krahas kesaj, paraqet qarte- 
sisht nje zgjidhje humane, demokratike 
dhe - nese deshironi - evropiane? Perse 
te nderrohet kjo dhe kur do te mund te 
behej? E sidomos, nese kjo nuk eshte e 
mundur pa dhune e gjak, dhe nese kra- 
has kesaj ofrohet nje koncept retrograd i 
autokracise nacionale? 

I therras bashkeqytetaret serbe e kro- 
ate dhe fqinjet serbe e kroate dhe lideret 
e tyre, te kerkojme nje dalje te njerezish- 
me nga ky konfrontim, dalje e bazuar ne 
te drejten dhe arsyen, qe popujt tane t'i 
kursejme nga pesimet me te cilat jemi 



ngopur ditet e shkuara. Le te mos tento- 
je askush te na pergaje, sepse nuk mund 
te na pergaje, as te na privoje nga te dre- 
jtat tona, sepse keto te drejta do t'i kthej- 
me kurdo. As nuk e duam jeten me 
shume se te tjeret, as nuk i frikesohemi 
vdekjes me shume se te tjeret, e plaget 
na dhembin njesoj. 

Ne kemi shpallur neutralitet ne kete 
lufte, sepse kjo ishte lufte vellavrasese, 
ne te cilen nuk guxojme dhe nuk duhet t'i 
perlyejme duart. Ne kemi refuzuart'i der- 
gojme djelmoshat tane ne lufte, sepse 
kjo nuk eshte lufte per liri. Ne kete men- 
yre ne kemi shpetuar jetera dhe shpirtra 
te shume njerezve tane: jeterat, sepse 
nuk kane vdekur, shpirtrat sepse nuk ka- 
ne vrare! Pra, kemi bere qe te mos behe- 
mi as xhelate dhe as viktima. Ky qend- 
rimi yne mori mirenjohje dhe perkrahje 
nga te gjithe njerezit e vullnetit te mire 
dhe Jashte. Ky qendrim e ngriti autori- 
tetin e Bosnjes ne bote ne kohen kur me 
te drejte turperoheni nga disa ngjarje qe 
zhvillohen ne keto hapesira, ju mundeni, 
nese ndodheni ne Boten e Jashtme, me 
te drejte te thoni se jeni nga Herceg-Bos- 
nja. Kjo atje do te thote se jeni per paqe, 
demokraci dhe te drejtat e njeriut. 

Ne kemi shpallur demilitarizimin e 
BH-se dhe ky mbetet ideali yne dhe syn- 
imi i larget. Eshte mbase ironia e castit 
qe tash ne BH mbreteron nje proces plo- 
tesisht i kundert. Bosnja e Hercegovina 
tash per tash eshte nje cope toke me 
perqendrimin sigurisht me te madhin, te 
armates dhe teknikes ushtarake ne Ev- 
rope. Problemin per te cilin eshte fjala, 
nuk mendojme ta zgjidhim me konfron- 
tim, as qe kjo eshte e mundur. Ky eshte 
nje proces qe do te zgjase. Armates i 
duhet ndihmuar qe te transformohet, ku- 
rse ushtareve profesioniste dhe familje- 
ve te tyre duhte t'u garantojme te drejtat 
e fituara (puna, pensionet, banesat etj.). 
Por, kur eshte fjala per armaten, disa ce- 
shtje nuk mund te shmangen: 

E para, cfare jane synimet luftarake te 
Armates ne Kroaci? Per g'arsye, per 
shembull, sulmimi i Dubrovnikut? 

E dyta, nga dhe per g'arsye te kete 
kaq pashpirtesi ne udheheqjen e luftes. 
Qe te mbytet nje njeri ne uniforme, ne 
"ate anen tjeter", me bombardimin masiv 
te vendeve te banuara, te vriten dhjetera 
qytetare, me se shpeshti gra e femije. 
Me se mund te arsyetohet kjo? 

E treta, perse raketa ne BH, per se 
duhet te sherbejne? 

Natyrisht, nuk jane keto pyetjet e ve- 
tme, po jane me te rendesishmet. 



Kurse tash disa fjale per disa geshtje 
te tjera. Partia jone si parti e popullit te 
varfer, do te duhet te merret me dy rajo- 
ne te varfra dhe te rrezikuara: me ate te 
Zenices dhe me krahinen e Cazinit. Ze- 
nica duhet dekolonizuar dhe asaj t'i kthe- 
hen fytyra dhe identiteti qe ka humbur. 
Ajo duhet te behet qender e te gjitha in- 
stitucioneve te metalurgjise se zeze, gfa- 
re tash nuk eshte, sepse Zenica eshte 
nje vater e fuqishme e kuadrove dhe 
mjeteve. Sa i perket Krahines, ne mase 
te mundshme duhet ndihmuar "Agroko- 
merci", i cili tash per tash po mbahet vet- 
vetiu. Kjo eshte nje nga premtimet tona 
parazgjedhore, te cilat nuk i kemi plote- 
suar, por te cilat nuk duhen harruar. 

Per sa u perket masave ekonomike te 
natyres se pergjithshme, duhet vazhduar 
me riprivatizimin e filluar. Por, pasi qe 
shitja e aksioneve, per arsye te kontrollit 
te pamjaftueshem dhe sistemeve joper- 
katese, ne disa raste praktikisht eshte 
shnderruar ne grabitje te pasurise shoq- 
erore (shteterore), praktiken e tanishme 
te shitjes se aksioneve duhet ta nderpre- 
sim urgjentisht. Delegatet tane duhet te 
iniciojne menjehere vendimet dhe masat 
ligjore ne kete drejtim. 

Kongresi i sotem duhet shfrytezuar qe 
ne organe udheheqese te hyjne njerez te 
rinj, te vegante, te rinj. Partia eshte e ma- 
dhe, sepse ka perfshire, qofte si anetare 
ose simpatizante, tere popullin myslim- 
an, jo vetem ne Jugosllavi po edhe ne 
bote. Por, ajo ka filluar t'i ngjasoje nje kri- 
jese me trup te madh e me koke te vog- 
el, sepse sherbimet ne qendra te partise 
kane mbetur te pazhvilluara sa duhet 
dhe nuk mund t'u pergjigjen nevojave ne 
rritje. Per kete ka kontribuar edhe perqe- 
ndrimi i funksioneve tek nje person. Keto 
mangesi jane verejtur edhe ne kete kon- 
gres. Parashohim masa qe ato te menja- 
nohen ne menyre efikase. Mendoj se ne 
kete aspekt rruga eshte e hapur. 

Kete raport te shkurter do ta perfundoj 
duke iu drejtuar popullit mysliman: sikur 
edhe ne sot, nje popull tjeter, s'eshte me 
rendesi cili, eshte gjendur ne udhekryqin 
e njejte. A deshirojme ta ulim koken ose 
do te qendrojme drejt, a deshirojme te 
behemi rober ose do te mbesim njerez te 
lire? Poeti i ketij populli eshte pergjigjur 
me ato fjalet e famshme, me te cilat 
edhe une deshiroj ta permbyll: "Betohe- 
mi ne Zotin e Madh, se rober nuk do te 
behemi!" 

Perktheu: 
N. Ibrahimi 



28 



dituria islame / 207 



Trashegimi 



Veshtrim kutubhaneve 
dhe zhvillimit te tyre ne Kosove* 

(Zanafilla, rrita dhe historiku) 



Osman Mehmeti 



HYRJE 

Kurani eshte liber fetar qe urdheron 
qysh ne ajetin e pare te tij leximin. Edhe 
Pejgamberi a.s., te cilit iu shpall ky liber, 
e urdheronte ymmetin e tij ne kete rruge. 
Edhe ashabet e respektuar dhe dijetaret e 
tjere' te medhenj islame, ashtu si? qene 
bere shembull i qarte, per sjelljet e buku- 
ra dhe zemergjeresine e tyre, po ashtu 
ata nuk qendruan anash as ne sherbimet 
per dituri, njohuri dhe qyteterim, dhe as 
ne deshiren e themelimit te qyteterimit. 1 

Keshtu, duke pasur parasysh urdhere- 
sat e Kur'anit dhe Synetit te Pejgamberit 
a. s. dhe porosite e dijetareve islame li- 
dhur me leximin, mesimin e kerkimin e 
diturise, myslimanet qysh ne vitet e pare 
te Islamit u angazhuan me te gjitha mu- 
ndesite e tyre per te mesuar e perfituar 
diturine. Fillimisht ky angazhim u per- 
qendrua me teper ne fushen fetare, sepse 
nje pjese e konsiderueshme e njohurive 
lidhej me detyrimet fetare (ibadetet) di- 
tore, javore e vjetore. Ato detyrime nuk 
mund te kryheshin pa perfitimin e njo- 
hurive fetare. Nje mysliman qe duhej te 
agjeronte ose te falej i duhej te ngrinte 
koken e te hulumtonte qiellin. Ne kete 
menyre ai ishte i detyruar te njihte qofte 
edhe perciptas astronomine. Nje tjeter 
qe donte ta kryente haxhin duhej te ki- 
shte njohuri te thjeshta ne gjeografi, nje 
tjeter qe do te ndjente detyrimin e dhe- 
nies se zekatit duhej te njihte qofte edhe 
ne nje shkalle te ulet matematiken 2 . 

Me vendosjen e sundimit osman ne 
trojet shqiptare e rrjedhimisht edhe ne 
Kosove (shek. XIV- XV), dhe sidomos 
me perhapjen e Islamit, i cili pati ndikim 
te ndjeshem edhe ne menyren e jeteses, 
por edhe ne kulturen materiale e shpir- 
terore, nisi kontakti i shqiptareve me 
kulturen orientale-islame, edhe pse shqi- 
ptaret historikisht kane pasur lidhje kul- 
turore si me Perendimin ashtu edhe me 
Lindjen. 3 Mirepo, me perqafimin e Isla- 
mit nga ana e tyre, lidhjet me Lindjen u 
zgjeruan, u shtrine ne disa fusha dhe u 



"Ne te cilat ka vetem dispozita te drejta e te qendrueshme" 

(Kaptina "El-Bejjine", 3) 

"Nje vend pa libra... eshte si qyteti pa pasuri, keshtjella pa ushtare, kuzhi- 
na pa ene, salla e bukes pa ushqime, kopshti pa bare, livadhi pa lule, druri 
pa gjethe. " 
(Umberto Eco, "Emri i trendafilit ") 



bene me te drejtperdrejta per nje shtrese 
me te madhe te popullsise. 

Perhapja e Islamit ne trojet shqiptare, 
s'ka dyshim se ka luajtur nje rol te dores 
se pare ne kete drejtim, por jo edhe per- 
caktues. Themi jo percaktues sepse kane 
qene, ne radhe te pare, vlerat e larta te 
qyteterimit islam dhe te kultures islame- 
orientale ato qe kane hapur rrugen vetes 
per te gjetur admirues ne mesin e shume 
popujve te tjere, pra edhe te shqiptaret. 
Ndersa perhapja e xhamive, mektebeve, 
medreseve, teqeve dhe kutubhaneve 4 ka- 
ne ndikuar ne menyre te ndjeshme ne 
zgjerimin e lidhjeve dhe te marredhenie- 
ve te ndersjella kulturore shqiptaro-ori- 
entale. Keto institucione te shumta, e 
institucionalizuan depertimin kulturor te 
osmaneve ne vendin tone. Porse keto 
institucione nuk sherbyen vetem si mje- 
te te pervetesimit ideologjik ne duart e 



qeveritareve osmane, si? eshte bere zak- 
on te thuhet. Ato u shnderruan ne qendra 
te popullarizimit te arritjeve te shkelqy- 
era te qyteterimit islam, sidomos ne fu- 
shen e letersise, ne radhe te pare te 
poezise, dhe te filozofise. Dhe jo vetem 
kaq. Por ato u shnderruan edhe ne qen- 
dra te studimit te kesaj trashegimie, ne 
qendra te levrimit e te vjersherimit ne 
gjuhen arabe, turke dhe perse 5 . 

Xhamite, medresete, teqete, kutubha- 
net, etj., kane ndikuar pa dyshim ne vete 
popullaten, ne kulturen e saj, ne zhvilli- 
min moral, ne zakonet, ne arsimin fetar 
e artistik dhe ne aspekte te tjera. 

Historia e edukimit dhe e arsimit isl- 
am ne Kosove ka nje lidhje te ngushte 
me kutubhanet - bibliotekat islame, se- 
pse midis shkollave islame (mektebeve, 
medreseve etj.) dhe kutubhaneve ka ek- 
zistuar nje marredhenie e ngushte dhe e 




Ciniu-^e VMtnitp ft«n. 



J:.v.<:.-1 : -j^" ^icjfi' laatui. 



dituria islame / 207 



29 



vecante. Shkollat islame edhe ne Koso- 
ve, sipas rregullit, ishin te pajisura me 
biblioteka te pasura. Kutubhanet si insti- 
tucione, kane ndikuar shume' ne zhvilli- 
min kulturor dhe ne ngritjen arsimore te 
popullates myslimane te ketyre aneve. 
Ne pergjithesi ne Boten Islame, krahas 
medreseve, edhe kutubhaneve u jepej 
nje rendesi e vecante. Edhe prane nje 
xhamie pothuaj gjithnje gjendej nje bib- 
lioteke, madje cdo xhami kishte bib- 
lioteken e vet, ne mos me shume, gjith- 
sesi me disa libra e doreshkrime me te 
domosdoshme per nepunesit e xhamise, 
dhe sidomos "Mus'hafe" qe sherbenin 
per lexim nga xhematlinjte. Kutubhane 
me doreshkrime e libra te cmuar kishin 
edhe njerezit e pasur dhe te arsimuar, 
kurse numri i bibliotekave private ne 
Kosove, sikurse eshte deshmuar, ka qe- 
ne shume i madh, por fatkeqesisht nga 
stuhite e kohes e sistemet e ndryshme, 
atojane shkaterruar.' 

Nder bibliotekat islame - kutubhanet 
me te vjetra ne Kosove eshte ajo qe e 
themeloi me 1513 poeti dhe alimi pri- 
zrenas, Suziu, pastaj ajo e "Mehmed 
Pashes" ne Prizren, themeluar ne vitin 
1573, e cila ekziston edhe sot dhe ruan 
afro 200 doreshkrime islame - orientale. 
Edhe ne qytetet e tjera u themeluan bib- 
lioteka, si biblioteka e "Atik Medresese" 
ne Peje, e cila ka pasur nje koleksion te 
cmueshem te librave dhe te doreshkri- 
meve orientale, pastaj ne Gjakove me 
1733 u hap biblioteka e "Medresese se 
Madhe" 7 dhe biblioteka te tjera qe dihen 
e qe nuk dihen. 

Per institucionin e kutubhaneve ne 
Kosove kane shkruar studiuesit e njohur 
Dr. H. Kaleshi 8 , Dr. M. Mujezinovic', 
Dr. J.Rexhepagic 10 , M. Beqirbegovi9", 
M. Shukriu 12 , R. Virmica 13 , R. Rexhepi 14 , 
S. Mehmeti 15 e ndonje tjeter qe mund te 
kete botuar ndonje shkrim a te dhene, 
megjithese roli dhe kontributi i instituci- 
onit te kutubhaneve ne Kosove, po edhe 
me gjere, me sa dime, ende nuk eshte 
studiuar ne menyre te mjaftueshme dhe 
nuk eshte arritur te behet nje studim te- 
resor i permbajtjes dhe i veprimtarise se 
ketyre institucioneve. 

Fillet dhe zhvillimi 
i kutubhaneve ne Boten 
Islame, ne Perandorine 

Osmane dhe te ne 

Te shtyre nga aspekti shpirteror dhe 
nga nevoja praktike, ne Boten Islame 
shume heret ka filluar mbledhja, ruajtja 
dhe shumimi i fjales se shkruar". Vende 



koncentrimi te fjales se shkruar kane 
qene, sikurse u tha, xhamia, mektebet, 
medresete, kutubhanet, teqete, spitalet 
dhe shtepite private. 

Dihet mirefilli se ndikimin kryesor 
per zhvillimin e shkrim-leximit dhe per 
perhapjen e librave, e ka pasur burimi i 
pare i mesimeve te Islamit - Kurani Fis- 
nik, i cili, para se gjithash, i nxit dhe i 
porosit njerezit qe ta shfrytezojne fjalen 
e shkruar dhe leximin e saj (kira'a) dhe 
ai i permend: suhufet - fletushkat 17 , Ku- 
ranin/kitabin - liber i cili lexohet 18 , sixh- 
il-lin - leter e shkruar", kalemin - mida- 
din - penen dhe ngjyren 20 etj. 

Pastaj Kurani i porosit njerezit ne ke- 
rkimin e diturise, qe nenkupton edhe fja- 
len e shkruar 21 . Ai kerkon shkrimin e 
porosive dhe vasijeteve 22 Pastaj, ne Kur- 
an tregohet se shfrytezimi i Librit- el-ki- 
tab, i cili i eshte "shpalle botes mbare", 
eshte e drejte e te gjithe njerezve dhe jo 
privilegj e vetem disave 23 etj. 

Po ashtu, eshte i njohur fakti se i der- 
guari i Allahut, Muhammedi a.s., ka po- 
rositur qe ne te gjalle te tij shkrimin e 
shpalljes se Kuranit (i shpallur midis 
viteve 611-632). Fjalet, mesimet, keshi- 
llat e porosite e tij, sikurse edhe te disa 
ashabeve, kane qene lende shkrimi dhe 
te ruajtjes. 

Nga ana tjeter, njohja e te rinjve me 
Islamin, sikurse edhe pranimi i Islamit 
nga njerez te rinj, ne nje siperfaqe te 
gjere gjeografike, qe nga Kina deri ne 
Atlantik, ka shtruar nevojen per shkrim- 
in e ilmihaleve, doracakeve te ndryshem 
dhe te literatures jo vetem nga fusha te 
dijes e te shkences islame, po edhe te 
tjere. 

Kurse hyrja nen flamurin e ne kufijte 
e shtetit dhe te shoqerise islame e shume 
popujve me mesime religjioze, filozofi- 
ke dhe etike te ndryshme, ka kerkuar 
nga ulemaja islame qe te ruhen nga keto 
mjedise dhe nga keto ide, e shpeshhere 
edhe te zhvillohen dialoge dhe biseda 
me ta, me qellim qe t'i pervetesojne ata 
dhe t'i largojne nga idete dhe mesimet e 
tyre, ose te pakten, t'i mbrojne mesimet 
islame nga sulmet dhe kritikat e tyre 

Jetesa e myslimaneve ne nje mes et- 
nik dhe fetar heterogjen, ka bere qe mys- 
limanet te perballeshin nga ndikimet e 
ndryshme filozofike-etike. Kjo ka shtyre 
qe ata te ruajne mesimet islame nga keto 
ndikime, qe ka rezultuar me shkrimin 
dhe ruajtjen e librave te shumte. 

Lufta per pushtet dhe rivalitetet reci- 
proke te disa popujve myslimane (arabe- 
ve, persianeve, berbereve, turqve e shu- 



me te tjereve) gjithashtu ka ndikuar ne 
studimin e prejardhjes se familjeve, fi- 
seve dhe popujve, historise se tyre, se 
bashku me pershkrimin e vendeve, mu- 
ndesive fetare kulturore dhe ekonomike, 
si dhe te tipareve psiko-fizike te tyre. 
Duke pasur parasysh se per keto studime 
duhej te ofroheshin disa argumente fe- 
tare, kjo shkaktoi sfiden per provokimin 
e hulumtuesve te drejtesise (fikut), apo- 
logjitikes, etikes, filozofise, linguistikes, 
letersise dhe disiplinave te tjera shken- 
core, qe aktivisht te merrnin pjese ne 
zgjidhjen e shume problemeve te para- 
qitura ne rrethin ne te cilin ata jetonin 24 . 

Ringjallja e qendrave te lashta kultur- 
ore (Damaskut, Aleksandrise, Semarka- 
ndit, Isfahanit) dhe ndertimi i qendrave 
te reja (Medines, Kufes, Basres, Bagda- 
dit, Kajros, Fesit), ne te cilat po perqe- 
ndrohej kapitali, ka bere te arrihej deri te 
nje gjendje e mire materiale, andaj u 
mundesoi banoreve te atyre qendrave 
dhe rajoneve te merreshin me letersi, fi- 
lozofi, art dhe me shume zeje, per te 
cilat po ashtu flitej e shkruhej. 

Pikerisht nje pjese e ketyre punime- 
ve, shqyrtimeve dhe shprehjeve arabe, 
turke e perse do te shtrihet edhe ne viset 
e tona, te cilat do te pershkruhen dhe do 
te lexohen e studiohen ne medresete dhe 
do te shqyrtohen dhe arsyetohen neper 
xhami, teqe, shtepi e kutubhane 25 . 

Keshtu, bibliotekat me te njohura ne 
Boten Islame kane qene: ne Bagdad 
("Bejtu-1-Hikme" themeluar me 830 dhe 
"El-Mustensirijje", themeluar me 1234), 
ne Kajro ("Daru-1-Hikme-l-ilmijje", the- 
meluar me 1005 dhe "Al-Azhar" theme- 
luar me 975); ne Kordove (biblioteka e 
Hakemit II (961-976), etj., te cilat kane 
qene biblioteka publike. 

Biblioteka (gjysmepublike) kane pa- 
sur pallatet e dinastive te ndryshme, 
p.sh., Emevinjte, (ne Damask dhe ne 
Kordove), Abasidet (ne Bagdad), Sama- 
nidet (ne Samerkand dhe Buhara), Gaz- 
nevinjte (ne Gazna), Fatiminjte (ne 
Kajro), Ejubinjte (ne Damask), Idrisinjte 
(ne Fes), Osmanlinjte (ne Stamboll) 
etj 26 . 

Biblioteka (private) kane pasur disa 
vezire te ketyre dinastive si dhe dijetaret 
dhe ulemate e njohur islame, juristet, 
poetet, por edhe tregtaret, esnafet - za- 
natlinjte etj. 27 

Edhe ne shoqerine osmane kutubha- 
net kane pasur vlere te madhe. "Osma- 
nlinjte, shkruan historiani i mirenjohur i 
Perandorise Osmane Halil Inalxhik, ku- 
tubhanet i kane themeluar neper xhami, 



30 



dituria islame / 207 



neper spitale dhe neper teqe, por kane 
themeluar edhe kutubhane private neper 
shtepite e tyre. Shume' permbledhje li- 
brash private kane arritur neper kutubh- 
anet e vakefeve, sepse eshte konsideruar 
gje shume e 9mueshme qe librat te dhur- 
oheshin per ndonje hajrat. Biblioteka ka 
perfaqesuar njesine e vecante ne perber- 
je te vakefit; zakonisht ka qene e vendo- 
sur ne ndonje lokal prej guri ose ne 
ndonje godine te ndare. Me vakefname 
eshte percaktuar se si duhet te ruhen dhe 
te shfrytezohen librat. Po ashtu eshte 
emeruar bibliotekari, i cili ka marre rro- 
ge nga fondet e vakefit. Ne keto biblio- 
teka sot e kesaj dite ruhen mbi dyqind 
mije doreshkrime te epokave te ndrysh- 
me nga te gjitha vendet e Botes Islame 
qe perbejne burimin me te pasur te kon- 
struksionit historik dhe kulturor te 
islamit" 28 . 

Nga koha kur trevat tona drejtperdrejt 
jane njohur me fjalen e shkruar orientale 
- islame, shek. XIV e deri me sot, ajo ka 
pasur nje pervoje, tradite dhe permbajtje 
shume te pasur. Kesisoj, edhe te ne jane 
themeluar kutubhanet e para, si ne Pri- 
zren, Gjakove, Peje, Prishtine etj., te ci- 
lat, sipas studiuesve, u kane takuar disa 
llojeve te kutubhaneve. 

Gjate shekujve te kaluar, kutubhanet 
kryesisht kane qene prane xhamive dhe 
medreseve, qofte ne brendi te tyre, qofte 
ne anekset e tyre. Edhe dijetaret - ulema- 
ja natyrisht qe kane pasur kutubhanet e 
tyre, te cilat u kane takuar kutubhaneve 
private-personale. Keto te fundit, krye- 
sisht kane qene shume te pasura me libra 
dhe doreshkrime nga gjuha arabe, osma- 
ne dhe perse, qofte vepra te autoreve 
tane, qofte te autoreve te huaj. 

NDARJA E KUTUBHANEVE 

Per sa i takon ndarjes se kutubhan- 
eve, c'eshte e drejta, ne literaturen qe 
disponohet, kemi hasur disa mendime. 
Keshtu, p. sh., studiuesi boshnjak mr. 
Nijaz Shukric 2 *, mendon se kutubhanet 
ne Boten Islame, e rrjedhimisht edhe ne 
Perandorine Osmane, e permes saj edhe 
te ne, jane ndare ne: 

1. Biblioteka publike (bibliotekat e 
vakefeve) 

2. Biblioteka gjysmepublike (prane pal- 
lateve) dhe 

3. Biblioteka private 30 . 

Ky studiues, madje konstaton se te 
ne, (Kosove, Bosnje, Maqedoni), ne per- 
gjithesi, jane njohur vetem keto dy te 
parat, d.t.th., bibliotekat publike (te pav- 
arura ose prane ndonje institucioni) dhe 



bibliotekat private. Bibliotekat gjysme 
publike, te shumten, shkruan ky autor, 
kane qene neper metropole, prane pal- 
latit te ndonje kalifi, sulltani ose prane 
pallatit te ndonje veziri. Edhe keto bib- 
lioteka kane qene ne shfrytezim, por 
vetem me leje te vecante. 31 

Nga ana tjeter, studiuesi dr. Hasan 
Kaleshi 32 , mendon se kutubhanet, sido- 
mos ato te periudhes se hershme te qev- 
erisjes osmane ne viset tona, mund te 
ndahen ne tri lloje: 

1. Bibliotekat private (personale) 

2. Bibliotekat e xhamive, mesxhideve 
dhe teqeve 

3. Bibliotekat e medreseve, qe sipas tij, 
ky ishte lloji me i rendesishem i bibli- 
otekave, sepse ne nje fare menyre ato 
ishin biblioteka publike, se qytetaret 
kishin mundesi t'i huazonin librat, t'i 
lexonin apo t'i pershkruanin ato. 
Nje ndarje te ngjashme te kutubhan- 
eve si te dr. H. Kaleshit, me pak ndryshi- 
me, e gjejme edhe te studimi i prof. Re- 
sul Rexhepit 33 . Te njejtin mendim kemi 
parapelqyer edhe ne, sepse, kujtojme se 
eshte me i detajuar dhe perkon me zhvi- 
llimin, rriten dhe historikun e kutubha- 
neve te ne. 

Sido qe te jete, eshte me se e njohur 
se kutubhanet private i kane themeluar 
disa dijetare, personalitete te rendesish- 
me si dhe dashamiret e librit, te cilet ki- 
shin bere pune te ndryshme gjithandej 
intelektuale e profesionale dhe te cilet 
kishin mundesi per blerjen e librave. 
Eshte e njohur po ashtu se librat ishin 
shume te shtrenjte, sepse ata shkruhesh- 
in me dore dhe ilustroheshin me ilustri- 
me te ndryshme. Te shumten e rasteve 
keta libra liheshin vakef para vdekjes se 
pronareve te tyre, apo ndodhte qe ata t'i 



lenin vakef trashegimtaret e tyre pas 
vdekjes, per disa shkolla (medrese), bib- 
liotekat e te cilave ishin rritur ne kete 
menyre dhe ishte rritur numri i librave 
ne to. 

Bibliotekat e xhamive ruanin krye- 
sisht doreshkrime te "mus-hafeve" dhe 
"xhuze" te vecante te tij, si dhe libra fe- 
tare te pergjithshem. Keta libra u jepesh- 
in ne dispozicion njerezve per lexim apo 
per pershkrimin e tyre. Teqete, po ashtu 
kane pasur bibliotekat e tyre, te cilat te 
shumten e rasteve ne fondin e tyre kish- 
in perfshire kryesisht vepra te karakterit 
mistik 34 . 

Dokumentet e ndryshme flasin per di- 
sa personalitete te rendesishme, qe kane 
lene vakef dhe i kane dedikuar per keto 
biblioteka kopjet me te bukura te Ku- 
ranit si dhe nje numer te madh te librave 
te tjere. 

Si? permendem me siper, bibliotekat 
me te rendesishme dhe me interesante, si 
per nga funksioni i tyre, ashtu edhe per 
sa i takon perberjes se fondeve, kane 
qene ato kutubhane qe gjendeshin prane 
komplekseve shkollore (medreseve, me- 
ktebeve etj.), sepse ato ishin me te paji- 
sura, kishin nje numer te madh te librave 
dhe ishin me te dobishme ne aspektin 
permbajtesor. Dhe se secila biblioteke 
ishte e pajisur me veprat me te njohura 
ne lemin e shkencave natyrore dhe feta- 
re, te cilat mesoheshin ne ate kohe. Si 
bibliotekat po ashtu dhe medresete, ne 
ate kohe ishin te themeluara vetem sipas 
sistemit te vakefit. 

Meqenese vakefi ishte institucion i 
bamiresise dhe librat ishin prej gjerave 
qe mund te liheshin vakef, shume bibli- 
oteka, te cilat ne kohen e themelimit te 
tyre ishin shume modeste, me kalimin e 




dituria islame / 207 



31 



kohes u pajisen me nje numer te' konsi- 
deruar te librave. Keshtu ne nuk i sho- 
him vetem personalitetet e njohura dhe 
te pasurit, qe lene libra vakef, por kete e 
benin edhe njerezit, qe kishin nje pasuri 
modeste, madje edhe zanatcinjte e ush- 
taret (gazite), te cilet jo vetem qe kane 
lene vakef libra, po ata i hasim te kene 
qene edhe pershkrues e kopjues te tyre 35 . 

Prej dokumenteve te vakefeve te ndr- 
yshme, shohim se mesuesit ishin ata qe 
kujdeseshin per keta libra, atehere kur 
bibliotekat ishin te vogla, ndersa sekre- 
tari i bibliotekes, apo si9 quhej ruajtesi i 
librave (hafiz-i kutub) 36 , atehere kur bib- 
liotekat ishin te medha. 

Deshiren qe libri te jete sa me mire 
dhe sa me shume i shfrytezueshem e 
gjejme te permendur ne cdo vakefname 
ku permenden librat e vakefuar. Njejte 
eshte edhe me shenimet per vakefnimin 
e vete librave. Nese vakeflenesi ka lene 
edhe ndonje shenim a porosi te vecante, 
si p.sh., qe akecili liber te mos shitet, te 
mos dhurohet, te mos lihet peng, te mos 
nxirret jashte vendit ku eshte vakefuar, 
atehere ky liber ka qene ne sherbim te 
gjere. Pervec blerjes se doreshkrimeve 
nga qendrat e vjetra islame (Meke, Me- 
dine, Damask, Jerusalem, Bagdad, Kaj- 
ro, Brus, Stamboll etj.), kopjimi i librave 
ka qene burim shume domethenes. Ne 
Kosove kjo veprimtari ka qene mjaft e 
zhvilluar (sidomos neper medrese) 37 . 
Madje edhe pas osmanlinjve dhe perha- 
pjes se librit te botuar, kjo tradite, kujtoj, 
nuk eshte nderprere 38 . 

Prandaj, na thote mendja, do te ishte 
me interes shkencor per kulturen dhe te 
kaluaren tone islame dhe kombetare 
sikur te studioheshin dhe te njiheshin ne 
menyre meritore institucioni i kaligrafi- 
steve (hat-tat), miniaturisteve (res-sam) 
dhe te liberlidhesve (muxhel-lid), te cilet 
sigurisht se nuk kane qene ne numer te 
pakte. 



Fusnotat: 

* Pjese nga punimi i diplomes me titull "Kutubha- 
net dhe roll i tyre ne zhvillimin e kultures islame 
ne Kosove", mbrojtur me 30 shtator 2005 ne Fa- 
kultetin e Studimeve Islame ne Prishtine. 

1. Sami Frasheri, Qyteterimi islam, Shkup, 2002, f. 
35. 

2. Prof. dr. Ziya Kazici, Historia e arsimit islam, 
Tirane, 2001, f. 3. 

3. Dr. Shefik Osmani, Klasiket e Lindjes ne gjuhen 
shqipe, "Univers", nr. 1, Tirane, 2001, f. 45. 

4. Fjala kutubhane rrjedh nga fjala arabe "kutub " 



- libra dhe nga fjala perse "hane "-shtepi, ndert- 
ese, d.m.th. biblioteke. Ne gjate shtjellimit te pu- 
nimit tone, te shumten, kemi parapelqyer qe fja- 
len biblioteke ta perdorim ne origjinal: d.m.th. 
kutubhane, megjithese, edhe emertimi biblioteke 
islame, sipas mendimit tone, do te ishte i pranue- 
shem. Kurse, nuk pajtohemi ne asnje menyre me 
qendrimin e disave, sic kemi pare koheve te fun- 
dit, qe ne vend te fjales kutubhane ose biblioteke 
islame te perdorin fjalen kuranoteke (madje: Ku- 
ranoteke), sepse, nje gje e tille, per mendimin to- 
ne, eshte teper naive, e paqendrueshme shkence- 
risht dhe e demshme. Sepse po t'i thuash biblio- 
tekes islame kuranoteke, d.m.th. te ngushtosh 
veprimtarine e bibliotekes islame ne nje vend ve- 
tem per ruajtjen e Kuranave, sa kohe qe, dihet fa- 
kti, qe ka vetem nje Kuran te shtypur ne shume 
kopje. 

5. Gazmend Shpuza, Jeta letrare ne gjuhet orien- 
tale ne Shqiperi, "Perla", 1-4, Tirane, 2001, f. 5. 

6. Sadik Mehmeti, "Biblioteka Qendrore e Vakef- 
it" ne Prishtine 1951-1961, "Dituria Islame", nr. 
1960-1961, Prishtine, 2003, f. 39. 

7. Madzida Becirbegovic, Prosvjetni objekti isla- 
mske arhitekture, "Antikitete te Kosoves", nr. 
VI-VII, Prishtine, 1972-1973, f. 81-96. 

8. Hasan Kaleshi, Prizren kao kulturni centar za 
vreme turskog perioda, "Albanoloshka istraziva- 
nja", 1, Prishtine, 1962, fq. 91-117. Hasan Ka- 
lesi, Spomenici islamske arhitekture i orijentalni 
rukopisi, Kosova nekad i danas, Beograd, 1973, 
478. Dr. Hasan Kaleshi, Doreshkrimet arabe ne 
Jugosllavi, "Edukata Islame", nr. 70, Prishtine, 
2003, f. 58-72. 

9. Mehmed Mujezinovic, Kolekcija Orijentalnih 
rukopisa biblioteke Mehmed-Pasine dzamije u 
Prizrenu, "Starine Kosova", br. II-III, Pristina, 
1963, f. 198-205. 

1 0. Dr. Jasar Redzepagic, Razvoj prosvete i skolst- 
va albanske narodnosti na teritoriji danasnje 
Jugoslavije do 1918 godine, Pristina, 1968; Po 
ai: Faltore, Institucione dhe qendrat islame ne 
Kosove (Xhami, teqe, Kutubhane, vakefe), "Edu- 
kata Islame", nr. 65, Prishtine, 2003, f. 47-55. 

11. Madzida Becirbegovic, Prosvjetni objekti isla- 
mske arhitekture, "Antikitete te Kosoves", nr. 
VI-VII, Prishtine, 1972-1973, f. 81-96. 

12. Muhamet Shukriu, Prizreni i lashte, morfolo- 
gjia e ecurive per ruajtjen e kultures materiale, 
Prizren, 2001. 

13. Raif Virmica, Kosova 'da osmanli mimari eser- 
leri, Ankara, 1999. 

14. Resul Rexhepi, Vakefi institucion shume i 
rendesishem islam, "Edukata islame", nr. 57, 
Prishtine, 1995, f. 45-59. 

15. Sadik Mehmeti, "Biblioteka Qendrore e Vake- 
jit" ne Prishtine 1951-1961, "Dituria Islame", 
nr. 1960-61, Prishtine, 2003, f. 40. 

16. Shih Kasim Dobraca, Uticaj Kurana na siren- 
je pismenosti, kaligrafije i ornamentike medu 
islamskim narodima, Glasnik, VIS, Sarajeve, nr. 
4-6, Sarajeve, 1962, 120-123. 

17. Kaptina "El-Ala", 18-19. 

18. Kaptina "El-Bekare", 1. 

19. Kaptina "El-Enbija", 104. 

20. Kaptina "El-Kalem', 1; Kaptina "el-Kehf, 
109. 

21. Kaptina "El-Alak", 1; Kaptina "Ta Ha", 114. 

22. Kaptina "En-Nisa", 12. 

23. Kaptina "El-Kalem", 52. 



24. Mr. Nijaz Sukric, Gazi Husrev-Begova biblio- 
teka - doprinos uvakufljene knjige obrazovanom 
procesu kod nas, "ANALI", Gazi Husrev-bego- 
ve biblioteke, knjiga, IX-X, Sarajeve, 1983, f. 
294. 

25. Mr. Nijaz Sukric, Gazi Husrev-Begova biblio- 
teka - doprinos uvakufljene knjige obrazovanom 
procesu kod nas, "ANALI", Gazi Husrev-bego- 
ve biblioteke, knjiga, IX-X, Sarajeve, 1983, f. 
293. 

26. Epersine e bibliotekave te myslimaneve karshi 
atyre te botes se krishtere, ne menyre shume 
objektive e pershkraan ne romanin e tij "Emri i 
Trendafilit" , Prishtine, 2005, f. 43, shkrimtari i 
njohur Umberto Eco, ku thote: "...Di se abacia 
juaj eshte e vetmja drite qe krishterimi mund t'u 
kundervihet atyre tridhjete e tri bibliotekave te 
Bagdadit, dhjete mije kodikeve te vezirit Ibn el- 
Ahkami, se numri i biblave tuaja eshte baras me 
dy mije e katerqind Kuranet (ne doreshkrim - 
O.M.) qe ka Kajroja dhe se permbajtja e rafteve 
tuaja eshte nje pamje e shkelqyer kunder legje- 
ndes krenare te te pabeseve (lexo: myslimaneve 
— O. M.) qe vite me pare e paraqitnin biblioteken 
e Tripolit si te pajisur me gjashte milione vellime 
dhe te banuar nga tete mije komentues e dyqind 
shkrues..." 

27. Filip Hiti, Istorija Arapa, Sarajeve, 1967, f. 
374-377, 480, 560; Ahmed Shelebi, Tarih et-Ter- 
bijjeh el-islamijjeh, Kajro, 1966, fq. 180-205, 
Cituar sipas, Mr. Nijaz Sukric, Gazi Husrev-Be- 
gova biblioteka - doprinos uvakufljene knjige 
obrazovanom procesu kod nas, "ANALI", Gazi 
Husrev-begove biblioteke, knjiga, IX-X, Saraje- 
ve, 1983, f. 294. 

28. Halil Inalxhik, Perandoria Osmane (periudha 
klasike 1300-1600), Shkup, 1995, f. 252 

29. Mr. Nijaz Sukric, op. cit. f. 291-304. 

30. Mr. Nijaz Sukric, op. cit. f. 294. 

31. Keshtu, p.sh. Ibn Sinait i eshte lene ne shfry- 
tezim biblioteka shume e pasur e udheheqesit 
Samanid, Nuhut II (976-997) ne Buhara. 

32 Dr. Hasan Kaleshi, Doreshkrimet arabe ne 
Jugosllavi, "Edukata Islame", nr. 70, Prishtine, 
2003, f. 60. 

33. Resul Rexhepi, Vakefi institucion shume i re- 
ndesishem islam, "Edukata islame", nr. 57, Pri- 
shtine, 1995, f. 45-59. 

34. Dr. Hasan Kaleshi, Doreshkrimet arabe ne 
Jugosllavi, op. cit. f. 63. 

35. Zagorka Jane, Islamska minijatura, Zagreb, 
1985, f. 26. 

36. Me institucionin e hafiz-i kutubit (sekretarit te 
kutubhaneve) ne Kosove, deri me sot, ne menyre 
te vecante nuk kam takuar qe te jete marre ndon- 
je studiues. 

37. Dr. Hasan Kaleshi, Doreshkrimet arabe ne 
Jugosllavi, "Edukata Islame", nr. 70, Prishtine, 
2003, f. 67. 

38. P.sh. Myftiu i Prizrenit, H. Rrustem ef. Shpor- 
ta, ne vitin 1921, kishte shkruar dy vepra origjin- 
ale ne gjuhen arabe, pastaj Mulla Mehmed ef. 
Salihu nga Bresana e Opojes, ka shkruar disa 
vepra me 1951, Abdullah Telaku nga Prizreni ka 
kopjuar ne vitet e njezeta te shek. te kaluar 
shume vepra nga gjuha turke dhe arabe etj. 



32 



dituria islame / 207 



Interviste 



Interviste me kryeimamin e Keshillit te Bl-se se Ulqinit Rexhep ef. Lika 



Ulqini qyteti me i qele ne Mai te Zi, 
merite e myslimaneve qe jetojne aty 



Ne interviste me kryesimin e 
Bl-se Ulqinit Rexhep ef. Li- 
ka, flet per shkollimin e tij, 
per myderrizet e medrese- 
se se Prishtines, per punesimin dhe 
angazhimin e tij ne detyren e imamit 
ne Plevle edhe pse nuk e njihte gjuhen 
boshnjake, per peripecite e tij me pu- 
shtetaret e kohes perkitazi me mesim- 
besimin, per kalimin e tij ne Tuz, e me 
vone ne Ulqin, per rezultatet e arritura 
ne Tuz me te rinj entuziast ne mesim- 
besim dhe per nje lloj "mirekuptimi" me 
ish-pushtetaret qe mos te perzihet ne 
politike, per kalimin e tij ne Ulqin, per 
angazhimin e tanishem si kryeimam, 
per zhvillimin e jetes fetare, si dhe per 
sfidat e Keshillit te Bl-se te Ulqinit ne 
rrethanat e reja. 

D.I.: Hoxhe ne fillim na thuaj dig 
shkurtimisht per biografine tuaj? 

Rexhep ef. Lika: Une jam Rexhep 
Lika i indur ne fshatin Brajsh ne kom- 
unen e Ulqinit me 1940. Shkollen fillo- 
re e kam mbaruar ne vendlindje, nder- 
sa Medresene e Ulte ne Prishtine 
(1956-1959), 

D.I.: Atekohe kend e keni pasur me- 
sues ne Medrese? 

Rexhep ef. Lika: Ne medrese 
mesues dhe drejtor ka qene Bajram ef. 
Agani, i takoj gjenerates se II apo te III 
ku me mua ne medrese kane qene 
edhe Mustafe Dervisholli, Jashar 
Jashari, Hasan Salihu, Shaqir Ismaili, 
Hajrullah Hoxha etj. 

D.I.: Pos hfz. Aganit kush ka qene 
profesor tjeter ne Medrese? 

Rexhep ef. Lika: Ka qene hfz. Is- 
haku ne Kuran, pastaj hfz. Muharrem 
Adili, etj 

D.I.: Pas perfundimit te medresese 
ku keni vazhduar? 

Rexhep ef. Lika: Pas medresese 
kam kryer sherbimin ushtarak, pasi 
kam kryer sherbimin e atehershem 




Rexhep ef. Lika 

ushtarak jam caktuar me 1962 ne de- 
tyren e imamit ne xhamine e Plevles. 
Pastaj kam ardhur imam ne xhamine e 
Tuzit 1965-1987. 

Gjate sherbimi ne Tuz kam perfund- 
uar edhe medresene e mesme, pastaj 
kam regjistruar fakultetin teologjik ne 
El-Beida te Libise . 

Ne Libi kam qendruar 1 vit shkollor 
pastaj ndodhi grushtshtet kunder 
mbretit keshtu qe i nderpreva studimet 
ngase per disa vite nuk pranuan stu- 
dent te jashtem e une u detyrova te 
vazhdoj punen time si imam. 

D.I.: Kur keni ardhur me detyre ne 
Ulqin? 

Rexhep ef. Lika: Ne Ulqin kam ar- 
dhur si imam me 1987, detyren e ima- 
mit e kam kryer deri ne vitin e kaluar, 
tashti ushtroj detyren e kryeimamit ne 
KBI te Ulqinit. 

D.I.: Ne cilen xhami keni sherbyer 
ne Ulqin? 

Rexhep ef. Lika: Fillimisht kam 
sherbyer ne xhamine e Bregut, e pas- 
taj ne xhamine kryesore ate te 
Mesxhahut. Por mos te harroj pa e 
permendur se edhe ne Plevle e edhe 
ne Tuz nje kohe kam ushtruar detyren 



e sekretarit te Keshillit te Bl, po ashtu 
nje kohe kam kryer edhe detyren e 
kryeimamit e detyren e kryeimamit ke- 
tu ne Ulqin e kam marre pas vdekjes 
se Ibrahim ef. Bajramoviqit. 

D.I.: Per ne do te ishte me interes te 
na thoni sa ka qene terheqese qe ate 
kohe ne ish- sistemin te merrni detyren 
e imamit? 

Rexhep ef. Lika: Per gjeneratat e 
reja qe dalin sot e marrin detyren e 
imamit eshte e pabesueshme se si ka 
qene koha ne te cilen ne kemi vepruar, 
per shkak se ne eshte dashte te res- 
pektojme vendimet e Meshihatit per te 
punuar. E nje prej atyre vendimeve te 
Meshihatit qe mua nuk me ka konven- 
uar fare ka qene caktimi im imam ne 
Plevle ngase une nuk kam ditur gjuhen 
boshnjake? 

D.I.: Keni qene i obliguar te ligjeroni 
ne gjuhen boshnjake? 

Rexhep ef. Lika: Po, edhe pse nuk 
e dija ne shkalle te mire, por me refu- 
zua nuk bente, bile une pata refuzuar 
fillimisht, por mu kthye pergjigja ose 
aty ose askund dhe kete pas nje viti, 
keshtu qe u detyrova te shkoje ne Ple- 
vle. 

D.I.: Po a kishte vend ne xhamite ku 
flitej shqipja? 

Rexhep ef. Lika: Une mendoj qe 
kishte, por keshtu kishin vendosur ins- 
tancat e larta e them kete sepse Ibra- 
him Bajramoviqi nuk e ka ditur shqipen 
mire, ai ishe vendosur imam ne Ulqin, 
e une nga Ulqini qe nuk dija boshnjak- 
isht ne Plevle ku flitej boshnjakishtja. 

D.I.: Hoxhe efendi me gfare sfidash 
eshte perballur imami atekohe? 

Rexhep ef. Lika: Imami ate kohe 
eshte perballur me shume sfida, fillimi- 
sht nga ana e strukturave te pushtetit 
jemi pa si nje element jo i deshiruar 
dhe jo i mirepritur ne shoqeri, ngase 
dihet qe komunizmi hoxhen si shpje- 



dituria islame / 207 



33 



gues te fese e paraqiste si element jo 
te deshiruar per shoqerine, por qe e ka 
toleruar sa me mbijetuar. Pastaj sfide 
tjeter ka qene se nuk kemi pas rroga, 
kemi qene ekonomikisht shume dobet, 
pastaj sfide ne vete ka qene mungesa 
e literatures ne gjuhen shqipe, por 
eshte dashte te sherbeheshim nga 
gjuhet tjera boshnjake, arabe e turke. 

D.I.: Hoxhe a mundesh me na the- 
ne gka e ka shty nje djale te ri qe te 
mbaj detyren e imamit ne keto kushte 
qe po i pershkruani ju? 

Rexhep ef. Lika: Dashuria e ma- 
dhe per islamin, asgje tjeter, nuk ke 
mund te llogaritesh ne stimulim, por 
thjesht ka qene bindja qe jemi ne rruge 
te drejte dhe se feja islame eshte ajo 
qe i duhet njeriut si mision qe duhet 
zbatuar, thjesht kemi qene te bindur se 
jemi ne rruge te Allahut, kjo ka qene, 
asgje tjeter. Dhe sikur te lindsha edhe 
njehere dhe te kisha edhe me shume 
sfida do te zgjidhja perseri kete profe- 
sion. 

D.I.: Si i ri ne xhemate sije prite? 

Rexhep ef. Lika: Xhemati mund te 
them se ka qene i ndare ne dy taborre, 
nje pjese e xhematit qe kane qene te 
punesuar kane pasur interesin e vet, 
pastaj postet, benificionet etj. Ata na 
kane fol me nje miremengjesi a mirem- 
brema e selam nuk na kane dhene ku- 
rre dhe edhe tash ende ajo pjese e 
shoqerise e ka ate frike. Ndersa ne 
xhami kemi pas njerezit qe kane qene 
ne pension, ata na kane dashte e na 
kane respektuar, por per te ndihmuar 
die mundesite e tyre kane qene te 
vogla per shkak te statusit te tyre. 

D.I.: Pos faljes se namazit gfare ak- 
tivitetesh tjera keni kryer ate kohe? 

Rexhep ef. Lika: Per te paren here 
pas perfundimit te Luftes se Dyte bote- 
rore kam filluar me mesimbesim ne 
Plevle. 

DA.: Ne gfare viti hoxhe? 

Rexhep ef. Lika: Ne vitin 1 964, une 
sipas udhezimeve te Kryesise se Bl te 
Malit te Zi mesimbesimin kisha para- 
pare te mbaja te dielave, pra gjate vi- 
kendeve. Fillova me pak nxenes, por 
vet iniciativa pati jehone keshtu qe per 




nje kohe shume te shkurter numri i 
vijuesve te mesimbesimit arriti ne 200, 
kjo i shqetesoi udheheqesit e partise, 
keshtu qe vetem pas 8 jave me erdhen 
ne forma te ndryshme te presionit per 
me nderpre mesimbesimin. 

D.I.: Po si u prit ne popull iniciativa 
per mesimbesimin? 

Rexhep ef. Lika: Populli e priti shu- 
me mire, sidomos besimtaret te cilet 
edhe i derguan femijet e tyre ne mejt- 
ep, por kishte edhe te atille qe ishin 
anetar te partise qe i dergonin femijet 
ne mejtep ama mua me thoshin hoxhe 
mos na i sheno emrat tone se na flasin 
ata te partise. 

D.I.: Nga kush kishit presion me e 
nderpre mesimbesimin? 

Rexhep ef. Lika: Nga Lidhja Soci- 
alists, tek une erdhen aktivistet e 
Lidhjes Socialiste, pastaj drejtoret e 
shkollave e aktiviste te tjere te partise. 

D.I.: Qfare arsyetimi kishin ata per 
ndaljen e mesimbesimit? 

Rexhep ef. Lika: Arsyetimi i tyre 
ishte qe mesimbesimi eshte i demsh- 
em per vellaznim e bashkim, ndersa 
une u thash se Bl nuk ben asgje kund- 
er kurrkujt, por meson besimtareve te 
vete parimet e fese. Por ata ishin te 
prere qe duhet me u ndal mesimbesi- 
mi, ndersa une u thash se mesimbesi- 
min e nderpres vetem nese nje gje te 
til le e sheh te udhes Kryesia e Bl per 



Mai te Zi, se me lejen dhe miratimin e 
tyre kam filluar, por presioni ishte i 
madh dhe u detyruam ta nderpresim, 
mirepo komunaret e pushtetaret gjet- 
en nje arsye tjeter se mejtepi nuk i 
ploteson kushtet higjienike dhe urdhe- 
ruan mbylljen e tij nga inspektorati 
perkates. 

D.I.: A u hap me mejtepi ne Plevle? 

Rexhep ef. Lika: Nuk di si kane 
shkuar gjerat me vone ngase une u 
transferova ne Tuz. 

D.I.: E ne Tuz si keni vepruar? 

Rexhep ef. Lika: Ne Tuz kam filluar 
menjehere me mesimbesim, por ketu 
format e presionit kane qene tjera jo si 
ne Plevle, p.sh. ketu nuk i sillnin femi- 
jet ne mesimbesim, benin propaganda 
jashte, por jo ashtu si ne Plevle. Ketu 
duhet me permend se une kam qene 
ne pozite me te mire, sepse ketu ligje- 
roja e komunikoja ne gjuhen shqipe, 
atje ishte problem edhe gjuha, por 
edhe njerezit ketu kane qene me bes- 
nik edhe pse nuk vinin ne xhami me 
thoshin mos u merr me politike e ti va- 
zhdo punen tende. 

D.I.: A kishte te interesuar per mesi- 
mbesim? 

Rexhep ef. Lika: Po ka pas inter- 
esim keshtu mund te permendi se ne 
xhamine e Dinoshes, ne vitin 1987 pa- 
ta arritur te pergatise nje program me 
tematike fetare qe u prit shume mire 



34 



dituria islame / 207 



nga popullata dhe keshtu kam vazhdu- 
ar edhe ne xhamine e Tuzit e ne te 
tjera. Gjate asaj kohe kenaqesia me e 
mira e imja ka qene mesimbesimi kur 
te rinjve ua mesoja shehadetin, i me- 
soja me u fal, i mesoja per kushtet e 
fese e edhe sot e kesaj dite jane xhe- 
matlinje te rregullt. 

DA.: Ke sot raporte me ish-nxenesit 
tu? 

Rexhep ef. Lika: Po me jane 
shume mirenjohes, po ju permendi 
nxenes i imi ka qene Fehrat Dinosha, 
pastaj ka nga ata qe kane mbaruar fa- 
kultete te ndryshme dhe sot ushtrojne 
detyra me pergjegjesi. 

D.I.: Hoxhe ne Ulqin, ne cilin vit keni 
ardhur? 

Rexhep ef. Lika: Ne Ulqin kam ar- 
dhur me detyre qe 20 vjet d.m.th nga 
1987. 

D.I.: Si e keni gjetur Keshillin ate 
kohe? 

Rexhep ef. Lika: Keshilli ka qene i 
udhehequr nga njerez te devotshem e 
te sinqerte. 

DA.: Fillimisht gfare detyre keni pas 
ne Ulqin? 

Rexhep ef. Lika: Ne Ulqin kam ar- 
dhur si imam ne xhamine e Bregut e 
nje kohe kam udhehequr si me i ri lib- 
rat e kontabilitetit, pastaj kam ushtruar 
detyren e sekretarit, e tash jam kryei- 
mam. 

DA.: Ju tani jeni kryeimam, sa xha- 
mi ka keshilli i Bl-se Ulqinit? 

Rexhep ef. Lika: Keshilli i Bl-se se' 
Ulqinit ka gjithsej 25 xhami pa llogarit- 
ur xhamine e Kalase, e me te 26. 

DA.: E vetem qyteti i Ulqinit sa ka? 

Rexhep ef. Lika: Qyteti i Ulqinit ka 
5 xhami aktive, edhe ketu pa llogaritur 
xhamine e Kalase. 

DA.: Si qendron puna me faljen e 
namazeve? 

Rexhep ef. Lika: Sa i perket qytetit 
mundem me thene se gjendja eshte e 
mire ngase ne te gjitha xhamite falen 
rregullisht kohet e namazit, ndersa ne 
fshatra varet nga shume rrethana, ka 



xhami qe falen 5 kohet, ka nga ato me 
tri, e edhe vetem me xhuma. 

DA.: Keni xhami qe ka vlere monu- 
mentale apo xhami qe trajtohet si obje- 
kt monument? 

Rexhep ef. Lika: Xhamite e Ulqinit 
kane pesuar nga termetet e ndryshme 
qe kane ra neper vite, keshtu qe edhe 
pse Ulqini ka pasur xhami te vjetra, ja- 
ne demtuar nga termetet e mbi the- 
melet e tyre jane ringritur keto qe jane 
tashti. Keshtu qe te gjitha xhamite qe 
jane ne Ulqin jane te ndertuara ne 
harkun kohor nga viti 1571-1700. 

DA.: Po mejtepe a keni hoxhe? 

Rexhep ef. Lika: Po kemi nje mejt- 
ep ketu qe edhe me heret ka funksion- 
uar si mejtep dhe eshte interesant te 
permendet se me 1 943 ky mejtep ishte 
goditur nga nje bombe, dhe per fat te 
mire bomba ka goditur mejtepin ne 
momentin kur imami ka leshuar femijet 
nga mesimbesimi. 

DA.: Si quhet xhamia qe e ka mejte- 
pin? 

Rexhep ef. Lika: Xhamia qe e ka 
mejtepin quhet xhamia e Kryepazarit. 

DA.: A mbahet ketu mesimbesimi? 

Rexhep ef. Lika: Po mbahet mesi- 
mbesimi ketu rregullisht, por kur flitet 
per mesimbesimin duhet theksuar se 
ne te gjitha xhamite ne territorin e ke- 
shillit te Bl imamet mbajne mesimbes- 
im. 

DA.: Sa keni rezultate me mesim- 
besim? 

Rexhep ef. Lika: Mesimbesimi 
eshte nje nder prioritetet e Bl, mirepo 
suksesi varet nga angazhimi i imamit, 
keshtu ata imam qe angazhohen me 
shume kane rezultate me te mira e ata 
qe angazhohen me pak kane me pak 
rezultate. 

DA.: Kur eshte interesimi me i madh 
i nxenesve per mesimbesim? 

Rexhep ef. Lika: Interesimi i nxe- 
nesve eshte ne fillim te vitit shkollor. 



DA.: Keni nevoje per objekte te 
reja? 

Rexhep ef. Lika: Po per objekte te 
reja kemi shume nevoje e para se gji- 
thash kemi nevoje per nje xhami te 
madhe ketu ne Ulqin e cila do te zinte 
se paku 1000 veta, sepse ne festat e 
Bajramit po edhe ne festa tjera nuk ka 
vend per besimtaret per t'i kryer lutjet 
dhe namazet. Pastaj kemi nevoje per 
nje xhami ne vendin e quajtur Plazhi i 
Madh apo me konkretisht Shtoj ku ke- 
mi shume familje myslimane e nuk ka- 
ne xhami, pastaj jemi ne perpjekje per 
rikthimin e xhamise se Marinareve te 
ciles ja kemi gjetur edhe themelet e qe 
eshte afer Plazhit te vogel, e per te ci- 
len kemi bere gati edhe projektin. Si 
dhe kemi gati projektin per ndertimin e 
nje xhamie ne fushen e Ulqinit, ketu 
eshte bere projekti per nje xhami te 
madhe qe eshte parapare t'i ze diku 
500 vete, per keto dy xhami kemi bere 
kerkese per dhenien e lejes ne organ- 
et kompetente, mirepo ende nuk kemi 
asgje nga komuna, ata vetem po he- 
shtin, por presim qe me ne fund te 
mbisundoje arsyeja dhe te rikthehet 
xhamia e Marinareve si nje vlere e qy- 
tetit dhe te ndertohet xhami ne fushen 
e Ulqinit si nje domosdoshmeri kohe. 

DA.: Po a i keni siguruar financat 
per realizimin e ketyre objekteve? 

Rexhep ef. Lika: Shikoni, poqese 
xhamia nuk fillon te ndertohet ne si 
Keshill nuk mundemi te kerkojme para 
nga besimtaret tane, e kur fillojne pu- 
net gjerat jane me ndryshe sepse ate- 
here veg shihen edhe rezultatet, e ne 
ne keshillin e Bl jemi te bindur qe nese 
ne fillojme punen besimtaret tane do te 
na ndihmonin ne realizimin e ketyre 
projekteve. 

DA.: Hoxhe si jane lidhjet ejuaja me 
mergimtaret e juaj jashte, sepse ju 
keni shume ne ShBA? 

Rexhep ef. Lika: Nuk kemi lidhje te 
vecanta me mergaten tone ne ShBA 
me perjashtim te nje xhamie qe funk- 
sionon ne Nju-Jork, ne ate xhami sher- 
ben nje imam me origjine nga Ulqini 
dhe ajo xhami sherben si qender e 
shqiptareve atje per ruajtjen e tradites, 
fese e gjuhes tone dhe nga kjo xhami 
ndihmohemi dhe besimtaret jane te 



dituria islame / 207 



35 



informuar ne menyre reciproke si per 
ata qe jane ne mergim si per keta qe 
jane ne vise shqiptare ne Mai te' Zi. 

D.I.: Ju ndihmojne tani te pasurit? 

Rexhep ef. Lika: Po kemi bamires 
qe ndihmojne Bl dhe aktivitetet e saj, 
por ajo qe me gezon mua me se shu- 
mti eshte se bamiresit i kemi nga gjen- 
erata e re, p.sh. ketu afer selise se 
Keshillit kemi 4 lokale qe i ka financuar 
nje bamires me 80 mije marka dhe 
keto dyqane i ka lene vakef. 

DA.: Si eshte emri i tij? 

Rexhep ef. Lika: Kur i ka dhene te 
hollat i ka dhene me kusht qe emri i tij 
te mos behet publik, dhe askush nuk e 
din emrin e tij pos une dhe Zoti xh.sh. 

Po ashtu kemi nje argjendar i cili ka 
ndihmuar Keshillin madje ky ka ble per 
nevojat e Keshillit veturen per trans- 
ports e xhenazeve, pastaj jep per me- 
drese, per xhamia e per aktivitete te 
tjera te Bl. d.m.th gjithmone kontributi i 
tij eshte i madh. 

DA.: Hoxhe t'i kthehemi edhe nje- 
here aktiviteteve dhe zhvillimit te jetes 
Mare? 

Rexhep ef. Lika: Aktivitetet fetare 
jane te lloj-llojshme, ne pos nje rend- 
esie te vecante qe i kushtojme punes 
me te rinj me te cilet punojne imamet 
tane te vyeshem, nje kontribut te madh 
ka dhene edhe mualimja e Keshillit 
znj. Sahibe Goga e cila ka punuar nje 



kohe me grupemosha te reja e qe ka 
arritur rezultate te lakmueshme. 

Aktivitet tjeter eshte se per festat 
fetare tashme tradicionalisht perga- 
tisim programe tematike, si per isra e 
miraxh, mevlud etj, por duhet theksuar 
se aktiviteti me i dendur zhvillohet gja- 
te muajit te Ramazanit. Po ashtu duhet 
theksuar se keshilli ka organizua edhe 
disa tribuna me karakter shkencor, 
vlen te permendet tribuna kushtuar 
Hfz. Ali Ulqinakut, materialet e se dies 
edhe i kemi botuar ne nje vellim te po- 
sagem. 

DA.: Jeni te kenaqur me pranine e 
xhematit. 

Rexhep ef. Lika: Po relativisht mire 
xhemati na pergjigjet, por mundet 
edhe me mire. 

DA.: Sa bashkepunoni me keshillat 
tjere si ne kuader te Bl te Malit te Zi 
ashtu edhe me keshillat tjere jashte 
Malit te Zi? 

Rexhep ef. Lika: Keshilli i Bl te Ul- 
qinit eshte si nje qender, e Keshilla te 
Bl ne kuader te Malit te Zi qe ku flitet 
shqipja, kemi raporte te mira me Bl te 
Kosoves duke nisur nga Myftiu aktual 
Nairn ef. Ternava, po edhe me ish-my- 
ftiun dr. Rexhep Boja. Me Bl te Koso- 
ves kemi raporte te mira ne te gjitha 
nivelet. Ne Prishtine ne i kemi shkollu- 
ar nxenesit tone fillimisht ne medrese 
po edhe tash se fundi ne FSI pa per- 
mendur ketu rolin e madh qe ka dhene 



Universiteti i Prishtines ne arsimimin e 
pergjithshem dhe shfrytezoj rastin qe 
te falenderoj alimet kosovar, pastaj ke- 
mi marredhenie te mira edhe me Myf- 
tinine e Shkodres dhe me Komunitetin 
Mysliman Shqiptar. 

DA.: Po me komunitetet tjera fetare 
gfare raporte keni, ju ketu keni edhe 
katolike e edhe ortodokse? 

Rexhep ef. Lika: Ne jemi qyteti me 
i qete ne Mai te Zi, por kjo nuk eshte 
merite e malazezeve pore myslimane- 
ve qe jetojne ne Mai te Zi. 

DA.: Hoxhe do na thoni cilat jane 
sfidat e Keshillit? 

Rexhep ef. Lika: Se pari te nderto- 
jme i dy a tri xhami te medha, ngritja e 
numrit te mesimbesimit, krijimi i vake- 
feve, etj. 

DA.: Si qendroni me zeqate e sa- 
dake? 

Rexhep ef. Lika: Sa i perket zeqatit 
mund te them se jemi relativisht mire, 
mirepo duhet shume pune per tu 
shpjeguar besimtareve rendesine qe 
ka dhenia e zeqatit si dhe menyren e 
ndarjes se zeqatat, ndersa sa i perket 
vitrit tani viteve te fundit nuk kemi pro- 
blem sepse besimtaret e kane kuptuar 
qe duhet dhene per medrese. Ju e dini 
se vec eshte ne ndertim e siper me- 
dreseja ne Podgorice e tani e tutje vitri 
dedikohet per mbajtjen e Medresese e 
mendojme qe nga viti i ardhshem te fil- 
lojme me pune. 




DA.: Porosia juaj per besimtaret 
dhe lexuesit e revistes "Dituria Isla- 
me"? 

Rexhep ef. Lika: Per te ndihmuar 
nje institucion sig eshte Bashkesia 
Islame njeriu duhet, te jete i informuar. 
E te informohesh per ate institucion se 
gka i duhet qe te interesohesh, keshtu 
qe kisha me apeluar tek besimtaret qe 
ta ndihmojne Bl si ketu ashtu edhe ne 
Kosove me ndihmen e Bl ata ndihmo- 
jne veten dhe te ardhmen e tyre - femi- 
jet e tyre. 



Intervistoi: 
Ramadan Shkodra 



36 



dituria islame / 207 



Femra ne islam 



Pronarja e durimit dhe e qendrueshmerise 
Hlllt blllt Ami 1 (radijallahu anha) 



Mustafa Erish 

Hind bint Amr (r.anha), ishte 
nje zonje qe pas hixhretit, ia 
dha besen Profetit 

(s.a.v.s)... Nje zonje qe i 
eshte dorezuar me nje dashuri besimi tek 
Allahu dhe i Derguari i tij. Nje zonje 
ashare, qe nuk druante te' jepte pasurine 
dhe shpirtin... 

Nje zonje guximtare, e cila njihet per 
qendrueshmerine dhe dashurine e tregu- 
ar ne Uhud. 

Ishte anetare e fisit Hazrexh, familja 
Beni Seleme,njera nga dy fiset e medha 
te Medines. 

Ka qene motra e Abdullah Ibni Hara- 
mit (r.a), deshmori i pare i myslimaneve 
i rene ne luften e Uhudit. Ka qene halla 
e sahabiut Xhabir Ibni Abdullah (r.a), i 
cili eshte bere i shquar ne transmetimin 
e shume haditheve. E ema quhej Hind 
binti Kajs ibni Kurejm. U martua me 
kryetarin e fisit Beni Seleme, Amr ibni 
Xhemuh, i cili njihej si xhymert dhe i 
cili kishte lidhje te teperta me idhuj. Nga 
kjo martese ai pati kater djem. 

Hind binti Amr (r.anha) ishte njera 
prej 9 a 14 grave qe shkuan ne Uhud deri 
ne fushen e luftes, per t'i ndihmuar te 
vraret myslimane. Ishte e mencur, inte- 
ligjente, e sigurt ne vete dhe nje zonje 
guximtare qe perball te keqijave, nuk e 
humbi durimin dhe qendrueshmerine. 

Ajo, pas luftes ne Uhud, ne kohen kur 
donte t'i transferonte deshmoret ne Me- 
dine, me sjelljet qe shfaqi,shihej se zem- 
ra e saj ishte e mbushur plot e perplot me 
dashurine per Allahun dhe te Derguarin 
e Tij (s.a.v.s). 

Ajo, ne Uhud, ne diten kur rane desh- 
more bashkeshorti, vellai dhe i biri, du- 
ke i kerkuar ne fushen e luftes, mbi 
kokat e kufomave qante lehte. Vetem ve- 
ten mundohej ta qetesonte me dashurine 
qe kishte ne zemer per Resulullahun 
(s.a.v.s). 

"Meqe Resulullahu eshte i gjalle, nuk 
ka rendesi asnje fatkeqesi". Duke thene 
me shume durim dhe qendrueshmeri, 
ajo e qetesoi veten. Vetem me keto fjale 
gjeti (prehje) qetesi." 




Ajo deshironte t'i ngarkonte kufomat 
e deshmoreve permbi nje deve, per t'i 
derguar ne Medine, por nuk ia doli.Kur 
e kthente devene nga Medina, ajo nuk 
ecte dot.CTare parandjenje ishte kjo? Pse 
nga Uhudi shkonte e nga Medina nuk 
shkonte? E kuptoi se kjo ishte nje fshe- 
htesi e Zotit dhe devene nuk e mundoi, 
po e la te lire. 

Duke qene nje ngjarje e cuditshme qe 
i kishte ndodhur Hindit, kjo ngjarje tre- 
gohet keshtu: Hind bint Amr, pas luftes 
se Uhudit kufomat e deshmoreve, te ba- 
shkeshortit Amr ibni Xhemuh, te birit 
Hallad dhe vellait Abdullah, i ngarkoi 
mbi nje deve dhe i dergoi ne Medine. 
Hz.Ajshja (r.anha) kishte marre rrugen 
per ne Uhud per te marre nje lajm. Ne 
vendin e quajtur Harre, u takua rastesi- 
sht me Hindin, te cilen e pyeti: CTare laj- 
mesh ka prapa? Hind (r.anha) ishte nje 
grua inteligjente. Per t'ia hequr merakun 
Hz. Ajshes (r.a), i tha: "Meqe Resululla- 
hu eshte i gjalle, nuk ka rendesi asnje 
fatkeqesi". 

Hindi me keto fjale shprehu njehere 
edhe dashurine ndaj te Derguarit te Zotit 
(s.a.v.s) dhe iu pergjigj Hz. Ajshes (r.a). 

Hz.Ajshja (r.anha) i drejtoi syte per 
nje moment ne kufomat qe ishin mbi 
deve dhe, duke bere me gisht andej, tha: 
"Kush jane keta". Hind (r.anha), me nje 
ze pikellues, tha: "Vellai Abdullahu, biri 
im Halladi dhe bashkeshorti Amri". Hz. 
Ajshja (r.anha) i tha: "Ku po i dergon 
keta?". Hind (r.anha) i tha: Deshiroj t'i 
varros ne varrezat Bakia ne Medine". 
Hindi (r.anha) grahu devene, po deveja 
nuk eci. E detyroi pak, dhe ajo u rrezua 
ne toke. Hz.Ajshja (r.anha) e pyeti: 



"Mos u rrezua deveja nga pesha qe ka?". 
Hind (r.anha) tha: "Nuk e di se pse u rre- 
zua". Here te tjera bartte ngarkesen e dy 
deveve. Sot tek ajo shoh nje gjendje tje- 
terfare". 

Pas nje perpjekjeje, deveja u ngrit, 
vecse, kur e drejtoi nga Medina, u rrezua 
perseri. Perseri e ngriten. Kur e kthyen 
ne drejtim te Uhudit, nisi te vraponte. 

Hind (r.anha) vajti tek i Derguari i 
Allahut (s.a.v.s) dhe i tregoi per sjelljen 
e cuditshme te devese. Dielli i Dy bote- 
ve i tha dhe e pyeti: "Deveja eshte e nga- 
rkuar me detyre. A nuk te ka treguar gje 
ty Amri? Mos kishte lene ndonje testa- 
ment? 

Hindi tha: Per shkak se ishte i cale, 
nuk morri pjese ne fushaten e Bedrit dhe 
bashkeshorti im, duke shkuar ne Uhud, e 
degjova tek bente kete lutje dhe e trans- 
metoi: "O Zoti im! Ma mundeso te beh- 
em deshmor, mos me ler ne gjendje te 
varfer; po te humb shehidllekun, mos 
me kthe tek familja ne nje gjendje posh- 
tersie". Perkitazi me kete, i Derguari 
(s.a.v.s) Hindit i tha: "Per kete arsye nuk 
ecen deveja, oj Ensare! Kushdo qofte 
nga ju, qe eshte betuar ne Allahun, le te 
jete besnik ne betimin e tij. Oj Hindi! 
Bashkeshorti yt, Amri, eshte prej besni- 
keve. Atij, qe nga momenti kur ra desh- 
mor, engjejt me krahet e tyre i bene hije. 
Pritnin e shikonin se ku do ta varrosnin". 

Pas varrosjes se deshmoreve, pejga- 
mberi i Meshires, i Derguari (s.a.v.s), 
per ta ngushelluar ashaben Hindi, i tha: 
"Oj Hindi! Bashkeshorti Amr ibni Xhe- 
muh, djali Hallad dhe vellai Abdullahu 
do te jene se bashku ne Xhennet dhe do 
te shoqerohen". 

Hindi (r.anha), posa mori myzhden, u 
gezua shume. Pa humbur kohe iu lut te 
Derguarit e i tha: "O i Derguar i Allahut! 
Lutju Zotit qe edhe une te jem se bashku 
me ta". 

Allahu na e mundesofte neve ta fito- 
jmefaljeneTij! AMIN! 

Perktheu nga turqishtja 
Esma Morina 

Marre nga revista "ALLTINOLUK" 
Nr.227,janar2005 



dituria islame / 207 



37 



Neper Keshillat tane 



Keshilli i Bashkesise Islame ne Ferizaj 

Keshill me nje tradite te organizimit 

Te' nderuar lexues! 

Ne kete numer ne rubriken tashme te rregullt "Neper keshillat tane" do te behet fjale per rajonin e 
Ferizajt. Per informimin tuaj po japim disa te dhena te pergjithshme per rajonin e Ferizajt. 

Rajonin e Ferizajt e perbejne tre keshilla te Bashkesise Islame te Kosoves: KBI i Ferizajt, KBI i Kacanikut 
dhe KBI i Hanit te Elezit. 

Disa te dhena per historikun e Ferizajt 

Ferizaj eshte qyteti me i ri ne territorin e ngushte te Kos- 
oves, respektivisht ne luginen e Kosoves. Ai gjendet mu ne 
pellgun ku ndahen ujerat qe derdhen ne Detin e Zi dhe ne 
ate te Egjeut, ne udhekryqin Shkup-Mitrovice dhe Prizren- 
Gjilan. Qyteti gjendet ne afersi te drejtperdrejte te bifurkaci- 
onit ne lumin Nerodimja, ne lartesi mbidetare prej 850m 
dhe perfshine hapesiren midis paraleleve prej 420 e 07' 
dhe 420 e 29' te gjeresise veriore gjeografike dhe meridian- 
eve prej 200 e 52' dhe 200 e 19' te gjatesise lindore gjeo- 
grafike. 

Ferizaj eshte qender komunale te cilen sot e perbejne 
pjesa me e madhe e rrethit te dikurshem te Nerodimes dhe 
tri fshatra te ish rrethit te Gjilanit fshati Dardani (ish-Tan- 
kosiq), Zllatar dhe Mirosale. 

Komuna e Ferizajt si bashkesi shoqeroro-politike ne per- 
berjen e Kosoves ka pozite specifike shoqeroro-gjeografi- 
ke. Para se te ndaheshin prej saj Komuna e Shtimes dhe 
Shterpces komuna e Ferizajt kishte nje siperfaqe prej 694 
km 2 . Per kah madhesia e territorit komuna zinte vendin e 
trete ne Kosove. 

Ne lindje kufizohet me komunen e Gjilanit e te Vitise, ne 
jug dhejuglindje me komunen e Kacanikut, ne jugperendim 
dhe perendim me komunen e Shterpces, ne veriperendim 
me komunen e Suharekes ne veri me komunen e Shtimes 
dhe verilindje me komunen e Lipjanit. 

Pozita e pershtatshme gjeografike e kesaj pjese te Ko- 
soves u manifestua ne shekujt e antikes, mesjetes dhe ne 
kohen e sundimit te hershem osman. Ne kete periudhe ne 
territorin e sotshem te Ferizajt u formuan disa qendra te re- 
ndesishme ekonomike e politike si ishte Nerodimja ne koh- 
en e Nemanjiqeve. Territori i komunes se Ferizajt perbehet 
nga tri teresi natyrore: 1. Zona e Sharrit, ne perendim dhe 
veriperendim, 2. Lugina, 3. Zona malore ne lindje. 





. oturiultM.- Mri In . In. jidi ; rtuar para l.ullrs >i : Dytf Botfrort Dl uhorrio c 
\hnlh. N| wmliii fin iditl udifriuiir kishii late &*& HUWHndl lurk 

(fjt-IMll'J lllcjli'lli 



Ndryshe nga viset tjera te Kosoves Ferizaj dallohet per 
nga dukurite interesante hidrografike. Qyteti eshte i njohur 
per nga fenomeni i rralle gjeografik-Bifurkacioni i lumit Ne- 
rodimja. 

Rrethina e ngushte e Ferizajt qysh ne mesjete ka pasur 
rendesi te madhe per komunikacionin. Ne kete kryqezim 
komunikacioni ne Nerodime dhe Surging, gjate okupimit 
mesjetar serb te Kosoves ne shek. XIV, kane qene pallatet 
e Nemanjiqve. Keshtu qysh gjate sundimit te hershem os- 
man ne afersi te Ferizajt kishte filluar te zhvillohet njefare 
vendbanimi qytet. Nja dy kilometra ne jug te Ferizajt shtrih- 
et sot fshati Varosh, i cili eshte themeluar aty kah mesi i 
shekullit XVIII, ne vendin ku sipas gojedhenes kishte qene 
dikur nje qytet, Haxhi Kallfa alias Katib Cel- 
ebi Mustafa (1608-1657), gjeograf turk i she- 
kullit XVII, permend ne Kosove kadillekun 
Kosova, i cili ndryshe quhej edhe Pallashi- 
ma. 

Themelimi i qytetit te Ferizajt eshte i lidhur 
drejtepersedrejti me ndertimin e hekurudhes 
Mitrovice-Shkup, ne vitin 1873. 

Eshte vendbanim qe neper burimet arki- 
vale dhe ne literature e hasim me emra te 
ndryshem si Tasjan, Ferizaj, Ferizoviq dhe 
Uroshevac. 

S'ka dyshim se emri Ferizaj ka origjine 
shqiptare i cili e ka marre emrin sipas Feriz 
Shashivarit pronarit te hanit qe ekzistonte 
edhe para ndertimit te hekurudhes. Me kete 
emer zyrtarisht eshte quajtur deri ne push- 
timin e tij nga ushtria serbe gjate Luftes se 
Pare Ballkanike me 1912, kur autoritetet se- 
rbe e pagezuan Uroshevac, ne baze te ki- 



38 



dituria islame / 207 



shes se Shen Uroshit. Megjithate, aty-ketu ne administrate 
paraqitej me emrin Ferizoviq (Ferizaj) deri me 1921. Ky qy- 
tet filloi te' jetoje me dy emra, popullsia serbe e quante Uro- 
shevac ndersa popullsia shqiptare Ferizaj. Pas mbarimit te 
Luftes se Kosoves te vitit 1999 emri Ferizaj behet i vetmi i 
pranueshem per qytetaret ferizajas dhe vete si i ketille edhe 
shkruhet ne te gjitha aktet zyrtare. Ferizaj dallohet nga te 
gjitha qytetet tjera te Kosoves edhe me ate se ne oborrin e 
xhamise "Xhamise Madhe" apo xhamise "Mulla Veseli" gje- 
ndet e ndertuar kisha ortodokse serbe. Kjo kishe eshte nde- 
rtuar para Luftes se Dyte Boterore. Ne vendin ku eshte 
ndertuar kisha serbe gjate sundimit osman gjendej mejtepi. 
Lidhur me ndertimin e kishes ne oborrin e xhamise edhe sot 
e asaj dite pas vdekje se Haxhi Pllanes neper oda zhvillo- 
heshin biseda te shumta rreth tij, sidomos lidhur me oborrin 
e xhamise, kinse ky e ka lejuar ndertimin e kishes ne obo- 
rrin e saj. E verteta duhet te jete se pushteti i atehershem 
serb, i instaluar ne Ferizaj, nuk ka pyetur askend e as Haxhi 
Pllanen per geshtje te tilla. Kete ai e ka deshmuar edhe me 
nje dokument qe e ka lene pas vdekjes, me te cilin desh- 
mon se vendi ku eshte ndertuar kisha ortodokse serbe ka 
qene pjese e oborrit te xhamise se Madhe ne Ferizaj. 

Disa te dhena per historikun 
e Keshillit te Bl-se te Ferizajt 

"Keshilli i Bashkesise Islame eshte themeluar ne vitin 
1952; deri me 1983 ne kuader te Keshillit te Bl-se Ferizajt 
ka qene edhe territori i Keshillit te Bl-se te Kacanikut dhe 
territori i Keshillit te Bl-se Hani te Elezit, ndersa tani ne ku- 
ader te Keshillit te Bl se Ferizajt jane territori administrativ i 
Ferizajt, territori i komunes se Shtimes dhe territori i komu- 
nes se Shterpces" 




Adem ef. Hoxha, kryetar 



Mirepo duhet vene ne pah se jeta dhe aktiviteti fetar ne 
rajonin e Ferizajt eshte i hershem qe nga ardhja e osma- 
neve ne keto troje, mirepo forma e organizimit ka nderruar 
varesisht nga rrethanat ne te cilat eshte gjendur Kosova. 
Edhe territori yne ka qene pjese e Ulemai Mexhlisit qe ate 
kohe eshte quajtur Rrethi i Nerodimes e me vone edhe pje- 
se e Komunitetit Mysliman Shqiptar, ndersa pas Luftes se 
Dyte Boterore pjese e Bl te Kosoves, respektivisht ish Fe- 
derates" - na tha ne fillim kryetari i Keshillit te Bl-se se Fe- 
rizajt Adem ef. Hoxha dhe me pas vazhdoi: 



"Ne kuader te keshillit Bl-se te Ferizajt kemi 54 xhami, 
prej tyre 3 i kemi jo aktive (xhamite ne komunen e Shte- 
rpces: ne Biti, ne Kashtanjeve dhe ne Burrnik) ku zhvillojme 
aktivitetin fetar. 

Xhamite ne fshatrat e KBI-se te Ferizajt kane ne pronesi 
disa ara, mal dhe varreza, qe jane ne funksion te mbareva- 
jtjes se punes ne xhamine perkatese. 

I pyetur pse nuk jane aktive xhamite ne komunen e Shte- 
rpces, Adem efendiu thote: 

"Ato xhami jane ne territorin e Komunes se Shterpces qe 
administrohet nga serbet. Xhamite gjate luftes jane demtu- 
ar, ndersa popullata ka braktisur ato vende, keshtu qe po- 
pullata per shkak se ende nuk ndihet e sigurt nuk eshte 
kthyer ende ne ato vende, andaj edhe xhamite jane te dem- 
tuara dhe jane jofunksionale se nuk ka popullate aty. E ne 
shpresojme qe popullata sa me pare te kthehet e edhe 
xhamite do te riparohen e do te aktivizohen". 

Prona e vakefit 

Lidhur me interesimin tone per vakefet e KBI-se, Adem 
efendiu thote: 

"Ne si keshill prona qe na sjellin te hyra i kemi 8 lokale 
afariste qe jane te dhena me qira. Ndersa pronat qe i pose- 
dojne xhamite ne fshatra arat e livadhet tani e sa vjet nuk 
sjellin ndonje te hyre sepse ka ra interesimi per t'i marr me 
qira" 

Shkalla e centralizimit 

Pyetjes sone se nga sa per qind e anetaresise kane arrit- 
ur te vjelin anetaresine, kryetari i e KBI-se te Ferizajt iu per- 

gjigj: 

"Ne si keshill, vjeljen e anetaresise ne qytetin e Ferizajt 
e kemi filluar qe nga viti 1980, ndersa ne nivel keshilli kemi 
filluar qe nga 1 995. Pra tani e 1 7 vjet e kemi sistemin e ane- 
taresise te centralizuar". 

I pyetur se ne gfare shkalle kane arritur te grumbullojne 
anetaresine, Adem efendiu u shpreh: 

"Me gjithe traditen e krijuar dhe me gjithe angazhimin to- 
ne nuk mund te them qe jemi te kenaqur, mund te them qe 
vitin qe shkoi kemi arritur te grumbullojme vetem 33% te 
anetaresise apo diku rreth 170 mije euro, me kete perqind- 
je nuk mund t'i mbulojme as te ardhurat e imameve" 

Keshilli aktual i Bashkesise Islame i Ferizajt 

(drejtuesit) 

- Adem Hoxha - kryetar 

- Isa Tershani - anetar 

- Sevdair Haxhiu - anetar 

- Skender Baftiu - anetar 

- Halim Cakolli - anetar 

- Hamdi Qerkini - anetar 

- Nexhmedin Bajrami - anetar 

- Ibrahim Beqiri - anetar 

- Bashkim Hoxha - anetar 

- Fehmi Mehmeti - anetar 

Punonjes te administrates: 

- Zejnullah Derguti - sekretar; 

- Sylejman Roshaj - kryeimam; 

- Lutfi Halili - arketar; 

- Lutfi Bajrami - shofer. 



dituria islame / 207 



39 



Kryetaret e deritashem te keshillit te Bashkesise Islame te 
Ferizajt 

- Ismajl Arifi 1952-1977; 

- Shukri Mustafa 1978-1990; 

- Sylejman Roshaj 1991-1994; 

- Adem Hoxha 1995-1999; 

- Nexhmedin Bajrami 1999-2003. 

Kryeimamet e deritanishem te KBI-se se Ferizajt: 

- Shukri Mustafa 1976-1980; 
-Adem Hoxha 1980-2001. 

Inkasante te angazhuar per mbledhjen e anetaresise: 

- Ismajl Mehmeti; 

- Jusuf Gashi; 

- Idriz Boshnjaku; 

- AN Krasniqi; 

- Naser Mehmeti; 

- Njazi Dugolli; 

- Sali Limoni; 

- Idriz Mehmeti; 

- Sabit Salihu; 

- Basri Veseli; 

- Agim Tershani; 

- Latif Cerkini; 

- Vehbi Cerkini; 

- Adem Bislimi; 

- Tahir Salihu; 

- Jakup Ramadani. 

Organizimi i keshillit 

"Sipas normave ligjore e kushtetuese te BIK-se te Ko- 
soves, ne kemi bere me kohe edhe sistemin dhe komple- 
timin e sherbimeve te keshillit, keshtu qe tani funksionojne 
keto sherbime te rregullta: 

- sekretaria - sherbimi juridik; 
-arketari -sherbimi i financave; 

-kryeimami - sherbimi fetaro-kulturo-arsimor," - thote sekre- 
tari i KBI-se te Ferizajt, Zejnullah ef. Derguti, dhe vazh- 
don: 

"Ne kuader te keshillit funksionon edhe sherbimi per var- 
rimin e te vdekurve, me te cilin sherbim jemi ne dispozicion 
te xhematlinjeve 7 dite, perfshire ketu vikendet e festat e 
ndryshme. Ne kete sherbim besimtareve iu ofrojme materi- 
alin perkates, hapjen e varreve brenda qytetit si dhe 2 vetu- 
ra per transport te kufomes". 

Me tutje sekretari Zejnullah ef. Derguti thote: 
"Ne te gjitha xhamite qe funksionojne, kemi imame, disa 
prej te cileve kane pergatitjen e duhur profesionale e disa 
te mesme, ndersa myezine te rregullt kemi vetem ne xha- 
mine kryesore te Ferizajt. Ne xhamite tjera detyren e mye- 
zinit e kryejne vullnetare, kryesisht xhematlinj vendes. 

Ne Keshillin e Bashkesise Islame te Ferizajt kemi te pu- 
nesuar gjithsej 50 punetore te rregullt: 

- 45 imame; 

- 4 punonjes administrativ; 

- 1 muezin. 

Ndersa duke folur per pergatitjen profesionale te imame- 
ve sekretari Zejnullah efendiu thote: "Ne keshillin tone nga 
45 imamet aktiv 13 jane me pergatitje superiore, 2 me per- 
gatitje te larte, kurse 30 me pergatitje te mesme". 



Retrospektive 

Kur jemi tek xhamia e Komogllaves flitet se gjendet 
nje dokument i cili eshte i vjeter mbi 300 vjet ne emer te 
imamit qe ka qene i emeruar ne kete xhami. 




Adem ef. Zejnulhhu - sekretar 



Ndersa xhamia e Berishajve te Nikadinit supozohet 
se eshte ndertuar rreth vitit 1680, para xhamise se 
fshatit Komogllave, kjo bazohet nga transmetimi i gojed- 
henes se percjell nga gjenerata ne gjenerate deri ne 
ditet tona, sipas se cilis thuhet: "Kane ardhur besimtaret 
e fshatit Trestenik duke kaluar neper Komogllave, kane 
bujtur nje nate ne Nikadin per te falur te nesermen 
namazin e Bajramit", - kjo gojedhene jep me kuptua se 
kjo xhami eshte me e vjeter se xhamia ne Komogllave. 

Zejnullah ef. Derguti 

Demet e shkaktuara gjate luftes, 
ne KBI-ne Ferizajt 

Per demet e shkaktuara ne Luften e fundit, sekretari 
Zejnullah ef. Derguti thote: 

"Gjate luftes armiku serb, si ne te gjitha viset e tjera te 
Kosoves, gjithashtu edhe ne rajonin tone nuk kurseu obje- 
ktet fetare ku gjate ofensivave te ndryshme krahas objekte- 
ve tjera shkaterroi, dogji dhe demtoi shume xhami e prona 
te tjera te keshillit. 

Keshtu ne forma te ndryshme nga soldateska serbe 
pesuan 23 objekte te bashkesise islame. 

Objektet e demtuara gjate luftes 

Te shkaterruara teresisht: 

- Xhamia ne fshatin Cemille; 

- Medreseja ne Ferizaj; 

Te demtuara: 

- xhamia e Madhe ne Ferizaj; 

- xhamia ne Pleshine; 

- xhamia ne Jezerc; 

- xhamia ne Koshare; 

- xhamia ne Zaskok; 

- xhamia ne Gremen e Eperme; 

- xhamia e re ne Komogllave; 

- xhamia ne Sojeve; 

- xhamia ne Mirosale; 

- xhamia ne Zllatar; 

- xhamia ne Prelez (lagjes se Graicevceve); 

- xhamia ne Firaje; 



40 



dituria islame / 207 



- xhamia ne Koshtanjeve; 

- xhamia ne Mollopolc; 

- xhamia ne Petrove; 

- xhamia ne Regak; 

- xhamia ne Carraleve; 

- xhamia ne Pjetershtice; 

- xhamia ne Varosh; 
-selia e KBI-se ne Ferizaj; 

- 4 lokale afariste prone e KBI-se ne Ferizaj. 

I pyetur per sanimin e demeve te luftes sekretari i Keshi- 
llit na tha: 

"Fale organizimit te mire dhe vullnetareve nga xhematlin- 
jet tone si dhe donatoreve nga Bota Arabe kemi arritur qe 
t'i evitojme te gjitha demet e shkaktuara gjate luftes". 

Jeta f eta re 

Per zhvillimin e veprimtarise fetare ne territorin e KBI-se 
te Ferizajt, - kryeimami Sylejman ef. Rosha, thote: 

"Aktiviteti dhe jeta fetare ne KBI ne Ferizaj zhvillohet ne 
54 xhami ku pos faljes se' namazit, mbahen ligjerata, vaze 
si dhe aktivitete tjera me qellim te edukimit fetar. Me aktivi- 
tetet dhe zhvillimin e jetes fetare ne Keshillin e Bashkesise 
Islame te Ferizajt mund te themi se jemi te kenaqur rela- 
tivisht, ngase ne shume lokalitete kemi nje aktivitet te mire 
te organizuar, ndersa ne disa me pak, por ne pergjithesi ne 
kemi rezultate inkurajuese" - thote kryeimami Sylejman ef. 
Rosha dhe vazhdon "Nga 54 xhami sa kemi ne kuader te 
Keshillit te Bl ne Ferizaj, ne 25 sosh falen kohet e namazit, 
diku 5, diku 4 e diku 3 kohe, ndersa, ne xhamite tjera falet 
vetem namazi i xhumase". 

Ndersa duke folur per moshen dhe pergatitjen e imame- 
ve kryeimami Sylejman efendiu thote: "Pozitive ne kete 
Keshill tone eshte se thuajse te gjithe imamet jane te gjen- 
erates se re, dhe me pergatitje te duhur profesionale. Prej 
tyre kemi 13 me pergatitje superiore, 2 me pergatitje te la- 
rte, dhe te tjeret me te mesme". 

I pyetur per zhvillimin e mesimbesimit kryeimami Sylej- 
man ef. Rosha shprehet: 

"Ne xhamite e Keshillit tone, mesimbesimi mbahet ne nje 
numer te konsiderueshem te xhamive, ne kete drejtim jane 





Xhamia me e vjeter ne territorin e Keshillit te Bl-se Ferizajt eshte 
xhamia ne fshatit Firaje qe i perket shekullit te XVI e ndertuar ne 
vitin 1554. 

Ndersa ne territorin administrate te komunes se Ferizajt xhamia 
me e vjeter eshte xhamia e Berishajve ne fshatin Greme e cila 
supozohet te jete ndertuar ne vitin 1 560 dhe me tutje pasojne 
xhamia e vjeter ne Komogllave. 



Sylejman ef. Rosha - kryeimam 

shenuar rezultate te lakmueshme, por mbetet ende shume 
per tu bere me qellim qe te perfshijme numer sa me te 
madh te te rinjve ne mesimbesim dhe ne gdo xhami te orga- 
nizojme mesim besim te rregullt". 

Me tutje duke folur per mesimbesimin kryeimami thote: 
"Mirepo duhet vene ne pah se xhamite e Keshillit tone apo 
me saksisht ne 30 sosh organizohet mesimbesimi me gru- 
pemosha te ndryshme, e duhet thene se interesimi per me- 
simbesim eshte me i theksuar gjate muajit te Ramazanit, si 
dhe gjate pushimeve vjetore. Mesimbesimi organizohet per 
dy kategori te te interesuarve: Fillimisht organizohet mesim- 
besim per fillestaret ku ne planprogram eshte mesimi i njoh- 
urive themelore te fese islame, ndersa ne kategorine e dyte 
hyne edhe mesimi i leximitte Kuranit. Kurjemi te mesimbe- 
simi mund te perfundojme se aty respektivisht ne ato xhami 
ku imami i kushton rendesi kesaj geshtjeje, dhe punon me 
perkushtim, suksesi eshte evident" 

Xhamite qe mbajne mesimbesim 
ne KBI te Ferizajt 

Numri i vijuesve 
Xhamia te mesimbesimit 

- xhamia "Mulla Veselit" 26 

- xhamia ne Gremen Ulte 12 

- xhamia e Re ne Ferizaj 17 

- xhamia ne Zaskok 26 

- xhamia e Boshnjakut 30 

- xhamia e Vjeter ne Shtime 19 

- xhamia e Re ne Shtime 15 

- xhamia ne Rakaj 50 

- xhamia ne Talinovc te Madh 25 

- xhamia ne Pjetershtice 15 

- xhamia ne Bibaj 12 

- xhamia ne Petrove 20 

- xhamia ne Nikadin 16 

- xhamia ne Godanc 15 

- xhamia ne Cemille 21 

- xhamia ne Sojeve 26 

- xhamia ne Muzeqine 40 

- xhamia ne Koshare 14 

- xhamia ne Dardani 20 

- xhamia ne Pleshine 12 



dituria islame / 207 



41 



- xhamia ne Davidovc 9 

- xhamia ne Carraleve 20 

- xhamia ne Talinoc te' Jerlive 10 

- xhamia ne Prelez te Jerlive 7 

- xhamia ne Term 16 

- xhamia ne Neredime 18 

- xhamia ne Greme te Eperme 17 

- xhamia ne Ragak 15 

- xhamia ne Vujnoc 27 

- xhamia ne Rahovice 22 

- xhamia ne Varosh 8 

- xhamia "El- Faruk" - Ferizaj 13 

- xhamia ne Balaj 12 

Ndersa per aktivitete te tjera pen/eg mesimbesimit, krye- 
imami Sylejman ef. Rosha shprehet: 

"Ne zhvillimin e jetes fetare rendesi e vegante i eshte 
kushtuar edhe mbajtjes se tubimeve me karakter fetar qe 
organizohen me rastin e festave dhe diteve te rendesishme 
te fese islame, si tribunave dhe te ngjashme me to, ne te 
cilat kane marre pjese nje numer i konsiderueshem i bes- 
imtareve te moshave te ndryshme. Duhet potencuar se tri- 
bunat kryesisht i kemi organizuar ne objektet publike si ne 
Shtepine e Kultures, ne Palestren e Sporteve e normalisht 
edhe neper xhamite e medha". 

Nje segment i vegante i aktivitetit tone eshte bashkepu- 
nimi yne me mediet lokale, ketu thote kryeimami i KBI- se 
se Ferizajt Sylejman ef. Rosha dhe vazhdon: 

"Vlen te permendet po ashtu bashkepunimi qe kemi me 
mediat lokale si: TV "Liria", TV "Festina", TV "Tema", Radio 
"Fortuna" e ne veganti Radio "Zeri i Shtimes". Keto media 
kohe pas kohe i percjellin aktivitetet tona, dhe njeheresh na 




Xhamia me e madhe ne Keshillin e Bl-se se Ferizajt eshte xhamia 
e "Mulla Veselit" ne Ferizaj qe ka permasat 16 x 27. 50 m. Kjo 
eshte xhamia e vetme ne territorin e Keshillit te Bl-se se Ferizajt 
qe ka dy minare. 



i kane mundesuar qe permes emisioneve te tyre te shtjel- 
lohen tema te zgjedhura fetare, te dobishme per zhvillimin 
e jetes fetare. 

Me rastin e organizimit te festave te ndryshme, si mani- 
festimi i mevludit, Viti i Ri Hixhri, Netet e medha si Israja e 
Miraxhi, dhe gjate muajit Ramazan, keto media kane qene 
ne sherbim te besimtareve duke i emituar manifestimet e 
ndryshme ne emisionet e tyre qendrore". 

Imami veteran 

Nje kontribut te vegan ne sherbim te ngritjes fetare kane 
dhene shume imame te dalluar, qe ka pasur treva jone e te 
cilet kane nderruar jete, kurse ne mesin tone tani veterane 
jane: 

- H. ef. Mahmut Halili - ish-imam ne fshatin e lindjes Gagke, 

ku ka sherbyer mbi 50 vjet; 

- H. ef. Behxhet Jashari - ish-imam ne fshatin e lindjes Voj- 

noc ku ka sherbyer mbi 40 vjet. 

Keta imame dhane nje kontribut te madh ne zhvillimin e 
jetes fetare, madje keta veteran edhe sot megjitheqe ne 
moshe te shtyre japin kontribut per aq sa i lejon shendeti 
dhe mosha e tyre. 

Te arriturat e ketij Keshilli: 

Nder te arriturat e keshillit zyrtaret e KBI permendin: 

1. Sanimi i demeve te luftes 

2. Ndertimi i xhamive te reja 

- xhamia ne Prelez te Muhaxhereve e ndertuar me vetekon- 

tribut 

- xhamia ne Godanc te Ulet e ndertuar me vetekontribut 

dhe ndihmen SJRC-se - misioni ne Kosove. 

- xhamia ne Shtime e ndertuar nga Komiteti Kuvajtian per 

Bamiresi -misioni ne Kosove. 

- xhamia ne Davidov e ndertuar nga Komiteti Kuvajtian per 

Bamiresi -misioni ne Kosove. 

- xhamia ne Muzeqine e ndertuar me vetekontribut. 

- xhamia ne Greme e Eperme (Karametaj) e ndertuar me 

vetekontribut. 

- xhamia ne Sazli e ndertuar me vetekontribut dhe me ndih- 

men e Shoqates "Ringjallja e Trashegimise Islame" e 
Kuvajtit. 

- xhamia ne Pojat-Softaj e ndertuar me vetekontribut. 

- xhamia ne Dardani e ndertuar me vetekontribut. 

- xhamia ne Bibaj e ndertuar me vetekontribut. 

- xhamia ne Term e ndertuar nga Komiteti i Bashkuar Kuva- 

jtian per Bamiresi -misioni ne Kosove. 

- xhamia ne Slivove e ndertuar me vetekontribut. 

- xhamia ne Dramjak e ndertuar me vetekontribut dhe ndih- 

muar nga Shoqata"Kuvajtiane". 

- xhamia ne Rakaj e ndertuar me vetekontribut. 

- xhamia ne Xhamia El-Faruk ne Ferizaj SRJC dhe 
"WAMY". 

- xhamia ne Xhamia e Re ne Rr. "Hajriz Muhadini" ne Feri- 

zaj, me ndihmen e SJRC-se. 

- xhamia ne Zborc me e ndertuar me vetekontribut. 

- xhamia ne Cemille, e ndertuar me vetekontribut dhe ndih- 

men e Shoqates Kuvajtiane. 

- xhamia ne Koshare, e ndertuar me vetekontribut dhe nga 

ndihma e "WAMY". 

- xhamia ne Burrnik e ndertuar me vetekontribut dhe ndih- 

men e KBI-se 

- xhamia ne Talinovc te Jerlive, Keshilli i Bl-se ne Ferizaj. 

- xhamia ne Pleshine, e ndertuar me vetekontribut 



42 



dituria islame / 207 



Kuvendi komunal i Ferizajt eshte i vetmi 

ne Kosove i cili nga buxheti i vet ka ndihmuar 

me mjete financiare Keshillin e Bl 

"Me kete rast nuk mund t'a leme pa e permendur kon- 
tributin e madh qe dha ne veganti Kuvendi Komunal i 
Ferizajt dhe ai i Shtimes. KK i Ferizajt ia ka ndare KBI- 
se 13 troje per ndertimin e xhamive ne teren. Pervec ke- 
saj Kuvendi komunal i Ferizajt eshte i vetmi ne tere 
Kosoven i cili nga buxheti i vet ne vitin 2004, ka ndih- 
muar me mjete financiare ndertimin e morgut ne oborrin 
e Xhamise se madhe "M.Veseli" ne shume rreth 19.0006 
dhe objektin percjelles ne oborrin e xhamise se "Bosh- 
njakut" ne Ferizaj ne shume rreth 5.000€. Ndersa KK i 
Shtimes ka ndare 3 troje per ndertimin e xhamive ne ra- 
jonin perkates" - thote sekretari i Keshillit te Bl se Feri- 
zajt Zejnullah ef. Derguti. 

Ndersa ne ndertim e siperjane xhamite ne: 

- xhamia ne Brod 

- xhamia ne Elezaj. 

- xhamia ne Talinovc te Muhaxhereve 

- xhamia ne Surqine. 

3. Minaret e ndertuara pas lufte 

- minarja e ll-te xhamia e "Mulla Veseli" Ferizaj 

- minarja e xhamise ne Sojeve (minarja metalike) 

- minarja e xhamise ne Zllatar; 

- minarja e xhamise ne Prelez i Jerlive lagjja Grajgevceve; 

- minarja e xhamise ne Mollopolc; 

- minarja e xhamise ne Zaskok; 

- minarja e xhamise ne Varosh; dhe 

- minarja e xhamise ne Pjetershtice (minareja metalike). 

4. Ndertimi i objekteve te tjera 

- objekti tre katesh ne rr. "Idriz Ajeti" ne Ferizaj i ndertuar 

nga vete KBI-ja; 

- objekti gjashte katesh te cilin e kemi ndertuar ne vendin e 

Medresese se rrenuar nga forcat serbe ne Ferizaj. 

"Ky objekt eshte ndertuar me bashkimin e mjeteve te 
KBI-se me Firmen e Ndertimtarise "INXHIJERING". 

Ku nga kjo kontrate KBI-se i ka takuar 25% e objektit 
ndersa pjesa tjeter investuesit. 

Si perfundim na kane takuar 8 banesa banimi te cilat ja- 
ne shitur te gjitha dhe 7 lokale prej te cilave tri jane leshuar 
me qira dhe 4 te tjera pritet te jipen ne te ardhmen. 

Banesat jane shitur me qellim te rindertimit dhe zgjerimit 
te selise se KBI-se, si dhe i lokaleve qe kemi pasur me he- 
ret"- thote sekretari i Keshillit te Bl Zejnullah Derguti. 

Bamiresi 

Tradicionalisht ferizajasit jane te njohur per bamiresi, 
dhe kete e kane deshmuar edhe duke ndertuar xhami, si ne 
qytet ashtu edhe ne fshatra, por ketu vlen te vegohet: 

- Qamil Jonuzi nga Ferizaj ka dhuruar 15 are toke per xha- 

mine "el-Faruk"; 

- Haxhi. Metush Bajrami nga Ferizaj dhuroi 4.26 are per 

xhamine ne Rr."Hajriz Muhadini" ne Ferizaj; 

- Haxhi. Zymer Kadriu nga Zborci dhuroi mbi 1/5 nga siper- 

faqja 0.57,72 ha per xhamine ne Zborc; 

- Haxhi Ali Jashari nga Doganajt e Ferizajt dhuroi 4 ari per 

xhamine e Doganajve; 

- Te bijt e Haxhi Mehmet Mehmetit nga Komogllava dhuru- 

an trollin per xhamine e re; 



- Haxhi.Ahmet Rysha nga Varoshi financoi ndertimin e mi- 

nares se xhamise se ketij fshati; 

- Haxhi Sejdi Rexhepi nga Ferizaj financoi ndertimin e mi- 

nares se dyte te xhamise "M.Veseli" ne Ferizaj; 

- Selim Rexhepi nga fshati Brod i Shterpces dhuroi 8 are 

toke per xhamine e ketij fshati; 

- Arif Hasani nga fshati Firaje dhuroi 5.14 are toke per xha- 

mine e ketij fshati; 

- Ndermarrja e Pylltarise ka falur nje truall per xhamine ne 

lagjen e Sherreteve. 

"Ka edhe shume te tjere qe vlen te permenden por ve- 
tem po e shfrytezoje rastin t'i falenderoj permes D.I. per ko- 
ntributin e dhene dhe lusim Allahun xh.sh. qe t'i shperbleje 
ne te dy boterat" - thone zyrtaret e KBI-se se Ferizajt. 

Nishanet 

Gjurme nga koha e Dardaneve ne treven e Ferizajt jane 
materialet e gjetura ne fshatin Varosh ne jug te Ferizajt. Ky 
material eshte i kohes se mbarimit te periudhes se bronzit. 
Ne rrethinen e Ferizajt gjenden dy nekropole njera ne zabe- 
lin Kulines ne rajonin e fshatit Rakaj dhe tjetri ne rajonin e 
fshatit Mollopolc. 

Sfidcit 

Nder sfidat kryesore kompetentet e keshillit kane identifi- 
kuar: 

- krijimi i hapesires - lokalit te pershtatshem per pune ne 

KBI; 

- permiresimi i gjendjes ekonomike te te punesuarve tone, 

- tendenca e keshillit te xhematit te xhamise per paraleli- 

zem me KBI; 

- uzurpimi-pervetesimi i pronave vakefnore nga individet, 

ne veganti vlen te permendet rasti ne fshatin Pleshine e 
Eperme ku personi proneson shtepine dhe oborrin vake- 
fnor nepermjet gjyqit me deklaraten e dy "deshmitareve" 
te ketij fshati, dhe ne nderkohe ia shet personit te dyte; 

- shitja e pronave vakefnore pa pelqimin dhe lejen e Bl-se 

etj.; 

- si problem tjeter i KBI-se eshte edhe ajo se ish-selia e 

KBI-se qe i kemi rrenuar me qellim te rindertimit na eshte 
vonuar dhenia e lejes se ndertimit nga Komuna. Cka 
eshte me rendesi nga ai objekt i meparshem perveg zy- 
rave tona kemi pasur lokale me qira prej te cilave ne ke- 
mi realizuar te ardhura buxhetore dhe nga ky qe pritet te 
ndertohet kemi shpresuar t'i ngrisim keto te ardhura, po 
me faktin e kesaj vonese po na e demton mjaft rende bu- 
xhetin e KBI-se; 

- Krijimi i vakefeve te reja, te cilat do ta permiresonin gjendj- 

en e rende financiare te ketij keshilli. 

Angazhimet per te ardhmen 

- ndertimi i selise se KBI-se me objektet percjellese; 

- ndertimi dhe zgjerimi i lokaleve te reja; 

- permiresimi i gjendjes ekonomike te te punesuarve tone; 

- krijimi i vendeve te reja te punes per te diplomuarit e rinj; 

- inkuadrimi i sa me shume kuadrove me arsimim te larte; 

- krijimi i kushteve per imamet qe te jene sa me afer xhami- 

se; 

- ngritja dhe vetedijesimi i xhematlinjeve per vleren e aneta- 

resise; 

- inkasimi sa me i madh i anetaresise ne arken e KBI-se; 

- aktivizimi i femres ne jeten fetare; 

- krijimi i vendeve te punes per sektorin e femrave. 



dituria islame / 207 



43 





Pasqyre permbledhese per xhamite e KBI te Ferizajt 


Nr. 


Emri i xhamise 


Viti i nder- 
timit 


Emri e mbiemri 
i imamit 


Pergatitja profe- 
sionale e imamit 


Emri dhe 
mbiemri i myezinit 


Sa kohe te namazit 
falen brenda dites 


1. 


Xhamia e Firajes 


1554 


Isen Shabani 


e larte 




vetem xhumate 


2. 


Xhamia e Gremes se' Eprme 


1560 


Nairn Nuha 


e mesme 




vetem xhumate 


3. 


Xhamia e Berishes- Nikadin 


1680 










4. 


Xhamia e Komogllaves -I- 


1700 










5. 


Xhamia e Kashtanjeves 


1728 










6. 


Xhamia e Rashnices 


1735 


Gazmend Haxhiu 


superiore 




vetem xhumate 


7. 


Xhamia e Vojnocit 


1750 


Veton Shabani 


e mesme 




3 


8. 


Xhamia e Mirashit 


1800 


Faruk Lohaj 


superiore 




4 


9. 


Xhamia e Shtimes 


1824 


Isa Tershani 


superiore 




5 


10. 


Xhamia e Talinocit te Jerlive 


1825 


Mubekir Sadiku 


e mesme 




2 


11. 


Xhamia e Prelezit te Jerlive 


1842 


Sadri Rexhepi 


e larte 




vetem xhumate 


12. 


Xhamia e Pleshines 


1852 


Mensur Abdyli 


e mesme 




5 


13. 


Xhamia e Zaskokut 


1870 


Hamdi Cerkini 


e mesme 




5 


14. 


Xhamia e Boshnjakut -Ferizaj 


1878 


Sevdair Haxhiu 


superiore 




5 


15. 


Xhamia e Pjetershtices 


1882 










16. 


Xhamia e Talinovcit te Madh 


1888 


Fehmi Mehmeti 


e mesme 




vetem xhumate 


17. 


Xhamia "Mulla Veseli"- Ferizaj 


1891 


Adem Hoxha 


superiore 


Jahja Stublla 


5 


18. 


Xhamia e Caraleves 


1895(1908) 


Bedri Roshaj 


e mesme 




vetem xhumate 


19. 


Xhamia e Koshares 


1897 


llmi Rexhepi 


superiore 




3 


20. 


Xhamia e Jezercit 


1906 


Avdyl Hasani 


superiore 




vetem xhumate 


21. 


Xhamia e Spahiajve- Greme 


1910 


Nexhmedin Bajrami 


e mesme 




4 


22. 


Xhamia e Bitise 


1913 










23. 


Xhamia e Sojeves 


1917 


Shaqir Zeqiri 


superiore 




4 


24. 


Xhamia e Varoshtit 




Avdush Krosa 


e mesme 




3 


25. 


Xhamia e Godancit te Ulte 












26. 


Xhamia e Balajve 


1928 


Safet Qelaj 


e mesme 




vetem xhumate 


27. 


Xhamia e Cernilles 


1930 


Kemajl Statoci 


e mesme 




3 


28. 


Xhamia e Regakut 


1930 


Emin Ahmeti 


e mesme 




3 


29. 


Xhamia e Burnikut 


1933 










30. 


Xhamia e Mollopolcit 


1934 


Muhamed Muharremi 


e mesme 




vetem xhumate 


31. 


Xhamia e Petroves 


1935 


Burim Rexhaj 


e mesme 




3 


32. 


Xhamia e Nerodimes se Ulte 


1936 


Xhymshyt Bytyqi 


e mesme 




vetem xhumate 


33. 


Xhamia e Gackes 


1942 


Bujar Hasani 


e mesme 




4 


34. 


Xhamia e Zllatarit 


1943 


Kemajl Halili 


e mesme 




vetem xhumate 


35. 


Xhamia e Davidovcit 


1946 


Burhan Haxha 


e mesme 




vetem xhumate 


36. 


Xhamia e Muzeqines 


1968 


Burim Bibja 


superiore 




3 


37. 


Xhamia e Mirosales 


1972 


Fahrush Rexhepi 


superiore 




vetem xhumate 


38. 


Xhamia e Nekudimit 


1982 


Ibrahim Beqiri 


e mesme 




5 


39. 


Xhamia e Rahovices 


1983 


Skender Misini 


e mesme 




3 


40. 


Xhamia e Komogllaves 


1984 


Sedat Islami 


e mesme 




vetem xhumate 


41. 


Xhamia e Prelezit te Jerlive 


1987 


Agim Kamberi 


e mesme 




vetem xhumate 


42. 


Xhamia e Gjurkovcit 


1994 


Xhafer Ahmeti 


e mesme 




vetem xhumate 


43. 


Xhamia e Dubraves 


1998 










44. 


Xhamia e Doganajve 


2001 










45. 


Xhamia e Dardanise 


2001 


Ibrahim Ramabaja 


e mesme 




3 


46. 


Xhamia e Terrnit 


2001 


Sabri Rexhepi 


e mesme 




vetem xhumate 


47. 


Xhamia e Dremjakut 


2003 


Abedin Sadriu 


e mesme 




vetem xhumate 


48. 


Xhamia e Rakajve 


2003 


Rasim Ademi 


e mesme 




3 


49. 


Xhamia e Godancit te Ulte 


2004 


Driton Zenuni 


e mesme 




3 


50. 


Xhamia e re e Shtimes 


2004 


Skender Baftiu 


superiore 




5 


51. 


Xhamia e Bibajve 


2004 


Fehmi Haxhiu 


e mesme 




vetem xhumate 


52. 


Xhamia e Pojates- Softajt 


2005 


Ibrahim Halili 


e mesme 




vetem xhumate 


53. 


Xhamia e "El-Faruk"- Ferizaj 


2005 


Nairn Rexhepi 


superiore 




5 


54. 


Xhamia e Prelezit te Muhaxherve 


2006 










55. 


Xhamia e Sazlise 


2006 










56. 


Xhamia e Karametajve Greme 


2006 










57. 


Xhamia e Zborcit 


2006 










58. 


Xhamia e Slivoves 


2007 










59. 


Xhamia e "H.M" 


2007 


Bashkim Hoxha 


e meseme 




5 



Pergatiten: S. Bajgora 
R. Shkodra 



44 



dituria islame / 207 



Recension 



Mr. Qemajl Morina, "Lidhja Shqiplare e 
Prizrenil ne shtypin egjiplian (1878-1881)", 

"Diluria Islame", Prishtine, 2006, f. 190. 



Paqja e Shen-Stefanit dhe Kong- 
resi i Berlinit ishin dy tregues te' 
qarte per popullin shqiptar se 
padrejtesia po vepronte bindsh- 
em ne dem te tij. Per shqiptaret, ne keto 
dy konferenca, po edhe ne te tjerat qe do 
te pasonin, "matja u be me nje kut tjet- 
er", perkatesisht u zbatuan te tjera sta- 
ndarde kundruall popujve fqinje. Ne 
fakt, ndodhi ajo qe e ka konstatuar qe- 
moti urtesia popullore: "Drejtesia eshte 
ne anen e tefortit". 

Duke i pare keto padrejtesi qe po i 
beheshin popullit shqiptar, pas Marreve- 
shjes se Shen-Stefanit (3 mars 1878) dhe 
ne prag te Kongresit te Berlinit (13 korr- 
ik 1878), burrat me ne ze te asaj kohe, si 
Ymer Prizreni, Abdyl Frasheri, Sylejm- 
an Vokshi, e shume te tjere, perfaqesues 
nga te gjitha trojet shqiptare, u mblodh- 
en ne Prizren me 10 qershor 1878, ku 
edhe formuan Kuvendin e Pare te Lidh- 
jes Shqiptare te Prizrenit. 

Nga ky Kuvend mbareshqiptar u mo- 
ren vendime per veprimet e metutjesh- 
me te krereve te Lidhjes. 

Nuk ka dyshim se vendosmeria e ke- 
tyre burrave per t'i thene "stop" copeti- 
mit te tokave shqiptare, pati jehone, si 
ne aspektin kombetar, ashtu edhe ne ate 
nderkombetar. 

Lidhja Shqiptare e Prizrenit (1878- 
1881), si nje organizate politiko-ushtara- 
ke, beri qe shume burra shteti te kohes te 
merreshin seriozisht me ?eshtjen shqip- 
tare, po jehona e saj nuk mori fund me 
kaq. Lidhja e Prizrenit pati jehone te ja- 
shtezakonshme edhe ne shtypin e kohes, 
ndersa shume gazeta prestigjioze u mo- 
ren seriozisht me ngjarjet qe po zhvillo- 
heshin ne tokat shqiptare. 

Andaj trajtimi i ketyre ngjarjeve ne 
kontekstin e shtypit te kohes, eshte pa 
dyshim ne interesin e pergjithshem, si- 
domos per studiuesit e kesaj problema- 
tike. 

Ne mesin e shume gazetave te kohes 
ne gjuhe te ndryshme, qe shkruan per 
Lidhjen Shqiptare te Prizrenit, ishte 
edhe shtypi egjiptian, te cilin e trajton li- 
bri "Lidhja Shqiptare e Prizrenit ne 



"Libri eshte kopsht qe mbahet ne 
xhep". 

(Proverb i vjeter arab) 

shtypin egjiptian (1878-1881), i autorit 
mr. Qemajl MORINA, botuar nga shte- 
pia botuese "Dituria Islame", Prishtine, 
2006, fq. 192. 

Studiuesi tashme i njohur, mr. Qemajl 
Morina, pas nje pune ngulmuese e te 
gjate ne hulumtimet e tij ne Biblioteken 
Kombetare te Egjiptit ne Kajro, arriti ta 



kurorezoje me sukses angazhimin e tij 
shkencor, duke na ofruar librin "Lidhja 
Shqiptare e Prizrenit ne shtypin egji- 
ptian (1878-1881). 

Autori ne kete liber objekt hulumtimi 
ka dy gazetat me prestigjioze te kohes, 
qe botoheshin ne Egjipt: 

Vakai Misrije (Ndodhite e Egjiptit"), 
numri i pare i se ciles eshte botuar me 3 
dhjetor 1828 dhe 

El-Ahram ("Piramidat"), numri i pa- 
re i kesaj gazete eshte botuar me 27 
dhjetor 1875. 




dituria islame / 207 



45 



Libri hapet me parathenien dhe me 
pas vazhdon me shkrimin "Qeshtja 
shqiptare ne shtypin e Egjiptit, " ku aut- 
ori ve ne fokus te trajtimit personalitetin 
e njohur te Egjiptit modern, mbretin me 
prejardhje shqiptare, Mehmet Ali Pash- 
en. Ky burre shteti, ne kuader te mod- 
ernizimit te Egjiptit, do te arrinte te 
themelonte edhe shtypshkronjen e pare 
aty, nderkaq fryt i punes se saj ishin 
edhe dy gazetat e lartpermendura. Inter- 
es per ne perben fakti se keto gazeta do 
te ndiqnin me vemendje dhe vazhdimi- 
sht ngjarjet e Lidhjes Shqiptare te Prizr- 
enit. 

Edhe pse keto dy gazeta informacio- 
net i merrnin nga agjencite e huaja te ko- 
hes, ose edhe nga shtypi i ndryshem i 
kohes, prapeseprape shohim se ato gjate 
informimit ne shumicen e rasteve mban- 
in qendrim objektiv. 

Ne shkrimin me titull "Qeshtja e Li- 
dhjes Shqiptare", (fq. 19), nder te tjera, 
theksohen edhe qellimet e Lidhjes, per 
se gazeta "El-Ahram", nr. 120, dt. 3 ne- 
ntor 1878, shkruante: "Lidhja ka dy qe- 
llime, qe mundohet t'i arrije: 

Mos t'ia dorezoje Malit te Zi asnje 
pellembe te tokes shqiptare, dhe 

Shqiperia te fitoje autonomine". 

Por gazeta ne fjale ve ne pah edhe 
deshiren e disa anetareve te Lidhjes per 
t'u shkeputur perfundimisht nga Turqia 
(fq. 21). 

Kurse gazeta "Vakai Misrije", nr. 
808, dt. 27 prill 1879, ve ne spikame an- 
gazhimin diplomatik te krereve te Li- 
dhjes, duke theksuar: "Pritet te arrije se 
shpejti ne Rome nje delegacion shqiptar, 
i cili do te protestoje kunder dhenies se 
Epirit Greqise... Delegacioni perbehet 
prej Abdyl Begut dhe Mehmet Begut. 
Thuhet se do te nisen edhe per ne Paris", 
(fq. 26-27). 

Libri i autorit mr. Qemajl Morina va- 
zhdon edhe me kontribute dhe me te 
dhena te tjera, interesante, te cilat ia 
shtojne kureshtjen lexuesit dhe njekohe- 
sisht e begatojne librin. 

Shtypin egjiptian, sipas autorit mr. 
Qemajl Morina, e shohim vazhdimisht 
te angazhuar per percjelljen e aktivitete- 
ve te Lidhjes, sepse, si? duket, Mbreteria 
e Mehmet Ali Pashes kishte pasur nje 
ndikim te madh. Ne vijim te librit del se 
shtypi egjiptian ben fjale per ngjarjet qe 
nderlidheshin me perleshjet ne kufijte 
shqiptaro-serbe (fq. 29-30), aktivitetet e 
Lidhjes (fq. 31), per te vazhduar me per- 
shkrimin e perpjekjeve te Lidhjes per 



mbrojtjen e kufijve veriore' (ata me Ma- 
lin te Zi) (fq. 55), pastaj per mbrojtjen e 
Plaves dhe Gucise (fq. 59), Hotit e Gra- 
des (fq. 65). Gazeta "El-Ahram", nr. 
183, 20 janar 1880, theksonte: "Shqipta- 
ret me rezistencen e tyre penguan Malin 
e Zi te kenaqej me ate qe i kishte dhene 
traktati i Berlinit..." 

Shtypi egjiptian i kohes shkruante 
gjeresisht per perpjekjet e Lidhjes per 
mbrojtjen e Ulqinit, protestat e ndrysh- 
me dhe vendosmerine e shteteve te me- 
dha per ta detyruar popullaten vendese 
qe t'ia dorezonte Ulqinin. Gazeta "El- 
Ahram" nr. 219, 14 tetor vitit 1880, nen- 
vizonte: "Me hidherim mesuam se shte- 
tet e medha do ta dergojne floten e tyre 
te perbashket ne ujerat e Ulqinit tone, te 
na detyrojne t'ia dorezojme qytetin tone 
te shtrenjte qeverise se Malit te Zi..." 

Po ketu shohim gatishmerine e popu- 
lates per ta mbrojtur Ulqinin dhe kund- 
ershtimin e hapur per ta dorezuar ate. 
(fq. 99). 

Edhe pse shqiptaret, sikurse dihet, e 
humben Ulqinin, vendosmeria dhe tri- 
meria e popullates shqiptare beri jehone 
te madhe ne arenen nderkombetare. Me 
renien e Ulqinit nen Malin e Zi, shfaqet 
pakenaqesia e madhe e shqiptareve, nga 
nje ane, dhe shtohet presioni i papare i 
Malit te Zi ndaj tyre me metoda te shtyp- 
jes me brutale qe njihte koha. 

Gazeta "Vakai...", nr. 1090, 17 prill 
1881, shkruante: "Sipas lajmeve nga 
Raguza, thuhet... Shumica e shqiptareve 
qe kane mbetur nen Malin e Zi, kane le- 
ne vatrat e tyre dhe jane shperngulur ne 
Shkoder, per te shpetuar nga mizorite e 
pushtetit malazias". 

Perve? viseve veriore, Lidhja Shqip- 
tare e Prizrenit i kishte intensifikuar 
forcat, qofte ato diplomatike, qofte lu- 
ftarake, edhe per mbrojtjen e viseve te 
Jugut, ku Greqise i jepeshin nje pjese e 
mire te tokave shqiptare (fq. 106). Ketu 
dalin qartazi ne pah perpjekjet e Greqi- 
se, sic thote populli "Me mish e me 
shpirt", per t'i futur keto toka nen sundi- 
min e vet, gje qe edhe do t'ia arrije qelli- 
mit me ndihmen e fuqive te medha, e ne 
ve9anti me ndihmen e Rusise (fq. 108). 

Per sa i perket Kongresit te Berlinit, 
shtypi egjiptian kishte ndjekur ne teresi 
Kongresin dhe pati shkruar per vendim- 
et e marra, edhe pse ne disa raste shohim 
se informatat lidhur me vendimet e Ko- 
ngresit te Berlinit, merreshin nga gazeta 
turke "Hakikat", (fq.l 18). Edhe pse Fu- 
qite e Medha ne Kongresin e Berlinit e 



bene te veten, megjithate shtypi egjipt- 
ian nuk qendroi ne asnje menyre indi- 
ferent. Per levizjet e kufijve dhe per 
levizjet e ndryshme luftarake, shtypi 
egjiptian shkruante vazhdimisht (fq. 
122-123). 

Libri, aty nga fundi, eshte pajisur 
edhe me dy shtojca, te cilat ia shtojne 
edhe me shume begatine ketij libri: 

Disa artikuj te autorit mr. Qemajl 
Morina, te botuar ne te perditshmen "Ri- 
lindja " (d.m.th. artikuj qe kane te bejne 
me ngjarjet e lartpermendura) dhe 

Faksimile te artikujve te botuar ne ga- 
zeten "El-Ahram" dhe "Vakai Misrije", 
faksimile origjinale qe do t'u sherbejne 
lexuesve dhe studiuesve. 

Nga sa u tha me lart, mund te perfun- 
dojme se libri i mr. Qemajl Morines "Li- 
dhja Shqiptare e Prizrenit ne shtypin 
egjiptian (1878-1881) ", eshte nje kontr- 
ibut domethenes e me interes per lexue- 
sin dhe studiuesin. Ne ve?anti do te jete 
literature e pashmangshme per ata studi- 
ues te cilet jane liruar nga paragjykimet 
per Lindjen, sepse paragjykimi asnjehe- 
re nuk i ka sherbyer shkences se mire- 
fillte, por vetem e ka demtuar ate. 

Libri ne fjale eshte nje tregues i qarte 
dhe nje orientim i rendesishem per insti- 
tucionet perkatese shkencore dhe shken- 
cetaret ne vendin tone, se si duhet te 
merremi seriozisht me kete pune, se si 
eshte e domosdoshme qe te eksplorohen 
materiale edhe ne kete pjese te botes, ku 
ruhen informacione te rendesishme per 
fatet e vendit tone, dhe te mos u leme 
vend kurrsesi paragjykimeve. 

Nje fjale e urte latine thote: "Libri 
eshte me shume se nje permendore", 
andaj autori, mr. Qemajl Morina, me ke- 
te liber, po edhe me punen e deritashme 
publicistike e shkencore, mund te thuhet 
se i ka ngritur vetes nje permendore. 

Autorin e pergezojme per librin, i 
urojme shendet te mbare dhe suksese ne 
pune shkencore te metutjeshme. 

"Dituria dhe vepra e mban njeriun te 
"GJALLE" edhe pasi te vdese, e i padi- 
turi eshte nje i "vdekur", edhe nese ecen 
mbi Toke". (Hasan el-Basri) 



Nuridin A. Ahmed 



46 



dituria islame / 207 



Aktuale 



Konference Nderkombetare 
per dialog nderfetar dhe ndercivil 

Me ftese te Kryeministrit te Maqedonise dhe Ministrise se' Kultures, Delegacioni i BIK-ut me ne krye 
myftiun Mr. Nairn ef. Ternava, moren pjese ne Konferencen Nderkombetare per dialog nderfetar dhe nder- 
civil qe u mbajt ne Oher prej dates 26-28 tetor 2007 

Konferenca boterore per dialog nderfetar dhe ndercivil qe u 

mbajt ne Oher eshte vazhdimesi e disa takimeve te ngjashme qe 

jane mbajtur ne Maqedoni viteve te fundit per promovimin e tol- 

| erances mes popujve dhe religjioneve te ndryshme, jo vetem ne 

Maqedoni, por edhe me gjere, ne Ballkan, Evrope dhe bote. 

Ne kete Konference moren pjese mbi 300 perfaqesues te re- 
ligjioneve te ndryshme te botes. Pati perfaqesues edhe nga Liga 
Islame boterore, Vatikani, Kina, India, SHBA, dhe Evropa. Konfe- 
rencen e ndoqen mbi 100 gazetare dhe fotoreportere nga sta- 
cione te ndryshme televizive te botes. 

Organizator i konferences ishte Ministria e Kultures ne bash- 
kepunim me Komisionin per marredhenie me komunitetet fetare 
dhe grupet religjioze, dhe me bashkesite fetare. Konferenca ne 
menyre financiare eshte e ndihmuar nga Qeveria e Republikes 
se Maqedonise, UNESKO, dhe nga Konferenca boterore per re- 
ligjione dhe paqe. 

Gjate punimeve te kesaj Konference, Myftiu Ternava, pati ta- 
kime te shumta me perfaqesuesit e religjioneve te ndryshme dhe 
lidere fetare, por mbi te gjitha spikat takimi i delegacionit tone me 
Kryeministrin e Maqedonise, Nikolla Gruevskin, ne rezidencen e 
tij ne Oher. Gjate ketij takimi, myftiu Ternava, i shprehi mirenjohje 
Kryeministrit te Maqedonise per rolin konstruktiv qe po luan qe- 
; veria e Maqedonise ne procesin e definimit te statusit te Koso- 
ves, nderkohe qe Kryeministri maqedon, premtoi se ky qendrim 
| do te jete i paluhatshem dhe Maqedonia do te ndjek hapat e 
SHBA-ve dhe te BE-se ne pranimin e pavaresise se Kosoves. 

Myftiu Ternava, ne nje takim te vegante u prit edhe nga Mini- 
stri i Kultures i Maqedonise z. Arifikmet Xhemaili. 

Gjate diteve te Seminarit, Myftiu Ternava, pati takime edhe me 

kreret e Bashkesise islame te Shqiperise Z. Selim Muga dhe me 

ata te Maqedonise z. Sulejman Rexhepin, me te cilet u bisedua 

per bashkepunimin edhe me te ngushte te Bashkesive islame 

| shqiptare ne te ardhmen. 

(s.b.) 




Myftiu i Kosoves Mr. Nairn Ternava ne bisede 
me kryeministrin e Maqedonise Nikolla Cruevski 






^k 






S if 


% 




tt 




1 


\ 


'jPw^Q 


|1 




. 


D 




^7/200712:2*1 


f ^ J 

A k 


i 



dituria islame / 207 



47 



Myftiu Ternava priti ne takim njohes shefin e ri te zyres turke Mustafa Sarnig 

Myftiu i Kosoves Mr. Nairn Ternava priti me 2 tetor 2007, 
ne takim njohes shefin e ri te zyres turke Mustafa Sarnie. 

Ne takim myftiu Ternava pasi e uroi per marrjen e dety- 
res se' re ne krye te misionit turk ne Kosove diplomatit turk 
i shprehu gatishmerine e Bl dhe te vete myftiu per te ba- 
shkepunuar si edhe deri me tani me zyren turke. 

Myftiu gjithashtu kerkoi nga shefi i posaemeruar i Zyres 
I turke perkrahje per proceset neper te cilat po kalon Koso- 
I va. 

Qe konstatim i perbashket se bashkepunimi ne mes Ba- 
shkesise Islame dhe misionit diplomatik turk ne Kosove 
eshte shume i mire me tendence te rritjes se metutjeshme. 




Myftiu Ternava priti shefin e zyres se Maqedonise ne Prishtine 

Ne seline e Kryesise se Bl, Myftiu i Kosoves, Mr. Nairn 
Ternava priti ne takim njohes shefin e Zyres se Maqedonise 
ne Prishtine z. Stojan Karajanov me te cilin pati kembim me- 
ndimesh per gjendjen aktuale ne Kosove, Maqedoni e rajon. 
Myftiu Ternava e vleresoi lart rolin konstruktiv te qeverise se 
Maqedonise ne krijimin e stabilitetit ne rajon e posacerisht ro- 
lin parimor te Shkupit zyrtar per zgjidhjen e statusit te Koso- 
ves. 

Nga ana e tij z. Karajanov diskutoi me Myftiun Ternava pje- 
semarrjen e ketij te fundit ne Konferencen nderkombetare e 
cila do te mbahet ne Oher prej 25-27.10.2007 me titull: 

"Kontributi i Fese dhe i Kultures per paqe, respekt te nder- 
sjelle dhe bashkejetese". 

Konferenca mbahet nen patronatin e kryeministritte Maqe- 
donise nen organizimin e Ministrise se Kultures ne bashkepu- 
nim me komisionin nderfetar te Republikes se Maqedonise. 

Konferenca eshte e perkrahur financiarisht nga UNESCO, Lidhja Boterore Islame dhe Konferenca Boterore Fete 
per Paqe (WCRP). 

Myftiu Ternava do te marre pjese ne kete konference me kumtesen: Feja dhe edukimi - roli i tyre ne edukimin e 
shoqerise. 

Ne kete konference do te marrin pjese shume lidere evropian dhe figura eminente te Evropes dhe regjionit. 




Myftiu Ternava ne takim me drejtuesit e PD-se 

Pas zgjedhjeve te nentorit do te kete nje Parlament me me dinjitet 

Myftiu i Kosoves mr. Nairn Ternava u beri sot thirrje 
partive politike qe fushaten elektorale ta bejne ne menyre 
te ligjshme, fere dhe korrekte. Myftiu u shpreh keshtu pas 
takimit me kryetarin e Partise se Drejtesise (PD) Sylejman 
Qerkezin. Myftiu tha se pas zgjedhjeve te nentorit do te 
kete nje Parlament me me dinjitet dhe vetedijesim me te 
madh e me stabil dhe me te forte, qe do te marre vendime 
me te guximshme ne raport me ardhmerine e vendit. 

"Duke pasur parasysh qe shumica e popullates se Ko- 
soves i takon besimit islam, prandaj edhe pergjegjesia i 
takon ketij grupi po ashtu edhe levdatat edhe leshimet i 
shkojne ketij grupi per tere ate qe eshte bere ne Kosove" 

Ndersa kreu i PD-se, e ka siguruar Myftiun se partia e 
tij do te beje nje fushate te qete, te ligjshme dhe korrekte. 




48 



dituria islame / 207 



Fiter - Bajrami u festua solemnisht ne tere Kosoven 



Si tradicionalisht, pas perfundimit te muajit te agjerim- 
it-Ramazanit, me 12 tetor 2007, si ne gjithe Boten 
Islame ashtu edhe tek ne, besimtaret kremtuan ne 
menyre madheshtore festen e Fiter-Bajramit me lutjet 
per paqe, harmoni, unitet dhe per solidaritet me nevojtaret e 
per nje te neserme me te mire. 

Fiter-Bajrami u kremtua solemnisht ne te gjitha xhamite e 
Kosoves, ku pos hytbes kushtuar kesaj teste nga e ku u perco- 
llen mesazhe, per paqe, lumturi, dinjitet e solidaritet u fal na- 
mazi i tij, ku moren pjese nje numer i madh i besimtareve te te 
gjitha moshave. 

Edhe kesaj radhe manifestimi qendror per territorin e Koso- 
ves kushtuar testes se Fiter-Bajramit u mbajt ne xhamine 
"Sulltan Mehmet Fatih" te Prishtines, ne prani te mijera besim- 
tareve, ku qene te pranishem udheheqesit me te larte te Ba- 
shkesise Islame te Kosoves me Myftiun, Mr. Nairn Ternava ne 
krye. 

Per te zene vend ne xhamine "Sulltan Mehmet-Fatih", shu- 
me besimtare kishin mesyre qe ne oret e hershme, por siper- 
faqja e xhamise ishte shume e vogel per t'i marre te gjithe te 
interesuarit, andaj, si edhe viteve te tjera, oborri i xhamise dhe 
ambientet perreth u mbu- 
shen perlot me besimtare. 

Per dallim nga heret tjera 
kesaj radhe ne faljen e nam- 
azit te Fiter-Bajramit qene te 
pranishem edhe perfaqesues 
nga jeta politike si Behgjet 
Pacolli - Kryetari i ARK-se, 
Sylejman Cerkezi, Kryetari i 
PD-se, Fatmir Limaj - nenkry- 
etar i PDK, etj. 

Namazit te sabahut i priu 
Musa ef. Avdiu, ndersa ashe- 
re nga Kur'ani lexoi imami 
Hakim ef. Iljazi, i cili hapi cer- 
emonine festive kushtuar 
Fiter-Bajramit. 

Per vleren dhe rendesine e testes se Fiter-Bajramit, foli Ba- 
hri ef. Simnica - profesor ne Medresene e mesme "Alaudin" te 
Prishtines, i cili ne fillim iu drejtua te pranishmeve: 

Kjo eshte nje dite teste e madhe per ne, dita e Fiter-Bajra- 
mit, festa e perfundimit te detyrave tona madhore te parashtru- 
ara nga Krijuesi Yne e te zbatuara prej nesh me vet deshire 
dhe vullnet te plote duke llogaritur sot , ne kete dite, shperblim, 
edhe per agjerim edhe per namaz edhe per lexim te Kuranit, 
edhe per sadaka edhe per te gjitha punet tjera te mira... Andaj 




Bahri ef. Simnica 



o Zot, te lutemi zbatoje premtimin tend dhe na jep shperblimin 
ne kete dhe boten tjeter. 

Ne vazhdim te fjales se tij Bahri efendiu foli per mesimet 
themelore te fese islame per se ai tha: "Te nderuar besimtare, 
ne keta minuta te kesaj dite teste, do te shtjellojme ne vija te 
trasha kete teme per te fuqizuar bindjen tone se feja islame 
eshte fe paqesore, fe e mirekuptimit, e tolerances dhe nderko- 
he per te eliminuar dilemat e lansuara qellimshem se feja isla- 
me eshte "fe e dhunes", "eshte perhapur me dhune"... 

Islami eshte vet paqe, mirekuptim, tolerance, bindje mbi pa- 
rimin e vullnetit te lire. Te ndalemi se pari tek emri i kesaj feje 
"el-Islam" qe do te thote, "degjueshmeri", apo bindje per te be- 
suar nje, Allahun, me vet deshire e ne baze te vullnetit te lire, 
e cila fjale rrjedh nga rrenja e fjales "sin-lam-mim", e qe nga e 
njejta rrenje eshte edhe fjala "es-selam"-"paqe", ku edhe 
pershendetja e preferuar besimtareve te kesaj feje eshte "es- 
selamu alejkum." "paqja qofte mbi ju dhe meshira e Zotit" pra, 
Islami eshte edhe paqe ne mes njeriut dhe Zotit, por edhe ne 
mes njerezve ne pergjithesi. Ate, Zot qe e besojme, i perkule- 
mi dhe i nenshtrohemi me bindje dhe vullnet te lire. Rezultat i 
kesaj paqeje me Zotin eshte edhe besimi i fuqishem ne te. 

Ishte Ramazani dhe detyrat 
qe i kryem ne kete muaj, nje 
demonstrim i kesaj paqeje me 
Krijuesin tone, abstenim nga 
bota materiale dhe perpjekje 
per te avancuar kah e bukura, 
engjellorja. 

Ndersa ne ligjeraten e dyte 
Mustafe ef. Havolli u perqend- 
rua tek roli i fese ne flakjen e 
dukurive negative perse filli- 
misht tha: 

"Islami nga besimtari ker- 
kon progres trupore dhe 
shpirterore. Qe te dyja keto 

Mustafe ef. i lavolH komponente duhet te ecin 

paralel njeri me tjetrin. Keshtu 
trupi i njeriut duhet te jete i zhvilluar, i paster, elegante, ngase 
kete e kerkon porosia profetike. ... 

"Allahu eshte i bukur dhe e done bukurine." 
Faljes se namazit te Fiter-Bajramit i priu dekani i FSI-se, 
Sabri ef. Bajgora, ndersa Myftiu i Kosoves, nga hytbeja e xha- 
mise "Sulltan Mehmet-Fatih", iu drejtua popullit me kete me- 
sazh: 




dituria islame / 207 



49 



Mesazhi i Myftiut te Kosoves, drejtuar qytetareve nga hytbeja e xhamise 
"Sulltan Mehmet Fatih" te Prishtines me rastin e festes se' Fiter Bajramit 



Te nderuar besimtare, 

Vellezer e motra: 

I lavderuar qofte Allahu i Madherishem, qe na munde- 
soi ta presim e ta perjetojme kete feste te Bajramit pas 
kryerjes se nje ibadeti te madh e me vlere, agjerimin e 
muajit te Ramazanit. Sot eshte' dite feste ne toke dhe ne 
qiej. Sot ne mbare rruzullin tokesor madherohet Krijuesi 
yne nga miliona besimtare, te cilet te gezuar e te kena- 
qur u drejtohen xhamive dhe shesheve per ta kurorezuar 
muajin e meshires, muajin e Kur'anit, me faljen e Fiter 
Bajramit. 

Agjerimi beri qe ne shpirtrat tane te njihet vlera e mire- 
fillte e veprave te mira. Ai zgjoi ndjenjen e falenderimit, 
krijoi vetedijen per ta kuptuar hallin e te vuajturve, ndarj- 
en e dhimbjes dhe te vuajtjes me ata duke zgjatur doren 
e dashurise dhe ndihmes drejt tyre me zekat dhe sada- 




Myftiu i Kosoves, Mr. Nairn ef. Ternava 



ka. 

Dhe, prej shenjave te pranimit te agjerimit te Ramaza- 
nit eshte qe besimtari te mbetet i lidhur per litarin e 
Allahut edhe pas Ramazanit dhe mos ta nderprese da- 
shurine mes tij dhe Zotit te tij. 

Allahu ne Kur'an thote: 

"Zoti yne, mos na i lako zemrat tona pasi na drej- 
tove, na dhuro meshiren Tende, pse vetem Tije dhu- 
ruesi i madh". (AH Imran, 8) 

Kurse i derguari i Allahut na ka pergezuar: 

"Kush e agjeron Ramazanin me besim dhe vete lloga- 
ritje te sinqerte do t'i falet tere gka ka gabuar me pare", 

Sot ne kete dite te Madhe festive me teper se kurre af- 
rohen zemrat e njerezve, harrohen urrejtjet, zhduken 
mospajtimet dhe kudo shtrihen duart e pajtimit, me da- 
shuri, sinqeritet dhe vellazerim. Zaten edhe vete qellimi 
i Bajramit eshte te mbjelle harene, gezimin ne zemra, 
qetesine trupore, perforcimin e dashurise shoqerore, 



meshiren ne mes te afermeve dhe bashkepunimin e 
ndersjelle njerezor. 

Festa e Bajramit fuqishem na rikujton kujdesin qe du- 
het te kemi per te dobetit dhe te paaftit derisa cdo shtepi 
dhe familje te mos mbushet me gezim e hare. Kete qell- 
im te larte shoqeror e simbolizon urdherimi i dhenies se 
Sadekatul fitrit para namazit te Bajramit 

Ne shoqerine tone ka njerez qe jane te varfer, por per 
hir te mbrojtjes se nderit e dinjitetit iu vjen turp te dalin e 
te lypin lemoshe. Ne i kemi harruar te tillet, nuk ua shuaj- 
me dhimbjet, nuk ua gezojme zemrat. Kjo harrese nuk 
eshte parim i shoqerise se lumtur, por eshte pjese neg- 
ative e saj. Mu per kete arsye Muhammedi a.s. porosit: 
"Jepuni te varferve ne kete dite". 

"Jepuni te varferve per kete dite qe te mos kene nevo- 
je te bredhin dhe te kerkojne furnizim per veten". 

Te nderuar besimtare 

Feja Islame urdheron dashuri, meshire, tolerance dhe 
zemerbutesi. Dashuria eshte elementi me thelbesor per 
cdo qenie, eshte ndricimi me rrezatues ne jete, eshte 
stoli e te pershpirtshmeve, shteg i te suksesshmeve, ka- 
pitull i devotshmerise, rruge e lumturise, dhe fshehtesi 
nga fshehtesite e Allahut xh.sh., qe e ve ne zemrat e aty- 
re, te cilet i do nga besimtaret e Vet. 

Islami nuk eshte nje fe e nderlikuar, parimet e saj nuk 
jane te veshtira per t'u kuptuar dhe as urdheresat e zo- 
rshme per t'u vene ne zbatim. Perkundrazi, eshte fe e 
shpirtmadhesise dhe lehtesise, fe e nje rendi te drejte, 
mbeshtetur ne vellazeri dhe perkrahje te ndersjelle, fe ku 
etika morale nderthuret ne harmoni me rregullat sho- 
qerore per te shtruar themelet e shoqerise se paqes. 

Islami synon kalitjen e shpirtit njerezor; duke u perpje- 
kur qe te depertoje ne thellesite e tij per t'i mbjelle mesi- 
met e veta, te cilat do ta mbrojne ate nga veshtiresite 
dhe fitnet e kesaj bote. 

Besimi i paluhatshem ne Allahun xh.sh. eshte lidhja 
me e forte qe forcon dhe fisnikeron shpirtin, zemren dhe 
mendjen e besimtarit. Sa here qe njeriu e gjen veten 
ngushte nga sprovat dhe te papriturat e kesaj bote, stre- 
himi me i mire per te eshte kthimi tek meshira hyjnore e 
Krijuesit te tij. Vetem tek Allahu njeriu mund te gjeje pre- 
hjen e vertete shpirterore dhe te perballoje ?do veshti- 
resi. 

Vellezer te dashur 

Myslimanet lypset qe festen e Bajramit dhe percjelljen 
e muajit te Ramazanit ta marrin si ndodhi madheshtore 
dhe rast shume te mire per forcimin e radheve te tyre, si 
edhe menjanimin e kunderthenieve e divergjencave, te 
cilat kohe pas kohe paraqiten tek ata, duke iu permbaj- 
tur fjales se Allahut te Madherishem: 

"Mos u pergani ndermjet veti, se do te dobesoheni 
e do ta humbni fuqine tuaj!" (Kur'ani- 8:46) 

Le te jete pra festa e Bajramit te Ramazanit rast qe t'i 
zgjasim duart tona per te fshire lotet e femijeve qe kane 
humbur shpresen, te atyre qe kane humbur me te dash- 
urit e tyre, t'ua zgjasim doren e ndihmes dhe te solidari- 
tetit, aq sa kemi mundesi, te gjitha familjeve qe kane 



50 



dituria islame / 207 



nevoje. Te forcojme vlerat dhe virtytet e muajit te agjerimit ne jeten tone te perditshme qe te jemi te lumtur dhe t'i 
bejme edhe te tjeret te lumtur me sjelljet dhe veprat tona. 

Dijeni se sot, ashtu sic ka thene i Derguari i Allahut: "Ne gdo skaj te rruges, ne ag te kesaj dite te Bajramit, engjejt 
qendrojne dhe therrasin: "drejtohuni o besimtare kah Allahu i CM sot ujep te gjitha te mirat, shperblen mundin e gdo 
adhuruesi. Ishit te porositur me namazet e nates dhe ato i kryet, ishit te porositur me agjehmin e dites edhe ate e 
kryet, respektuat Allahun andaj, pranoni shperblimet tuaja. Kthehuni te gezuar ne vendbanimet tuaja sepse kjo 
eshte dite e gezimit dhe ne qiell emerohet si e ketille". 

Ne fund, me lejoni qe te gjithe juve, besimtare te nderuar, t'ua uroj Festen e Madhe te Fiter-Bajramit, duke e lutur 
te Gjithemeshirshmin qe ne shtepite tona te mbreteroje paqja, harmonia dhe ngrohtesia familjare. 

Me fat dhe me shume gezime e kalofshi kete Bajram. Meshira dhe paqja e Allahut le t'ju percjelle Juve, familjet 
Tuaja dhe te dashurit e Juaj, brenda trojeve tona etnike dhe ne mergaten tone, e cila perkohesisht jeton jashte atd- 
heut. Amin -perfundoi mesazhin e tij Myftiu Ternava. 

Edhe duane e namazit te Fiter-Bajramit e beri Myftiu Nairn ef. Ternava. 



Pritje urimi nga Myftiu i Kosoves, Mr. Nairn Ternava, 
me rastin e festes se Fiter-Bajramit 

Si tradicionalisht, Myftiu i Kosoves, Mr. Nairn Ternava me rastin e festes se Fiter-Bajramit, nga ora 9-12, ne seline 
e Kryesise se Bashkesise Islame te Kosoves organizoi pritje urimi. 

Per ta uruar Myftiun Ternava ne seline e Bl te 
Kosoves erdhen: 

Nga institucionet: 

Kryeministri i Kosoves - Agim Qeku; Kryetari i 
Kuvendit te Kosoves-Kole Berisha, zv.koman- 
danti i TMK-se gjeneral Rrahman Rama; nje del- 
egacion nga SHPK-ja i udhehequr nga kolonel 
Sheremet Ahmeti 

Nga zyrat diplomatike: 

shefi i Zyres se Britanise se Madhe David 
Blund, shefi i Zyres se Malajzise, shefi i zyres se 
Shqiperise dhe shefi i zyres se Turqise; 

Nga partite politike: 

Kryetari i PDK-se Hashim Tha?i, Kryetari i 
I ARK Behgjet Pacolli, nje delegacion i LDK-se; 
' nje delegacion i AAK-se i prire nga Ahmet Isufi; 
nje delegacion i Partise Reformiste Ora i prire nga Veton Surroi, kryetari i PSHDK-se - Akad. Mark Krasniqi; kryetar- 
ja e PSDK-se - Kaqusha Jashari, Kryetari i PD Sylejman Cerkezi, kryetari i PLK-se Gjergj Dedaj; kryetari i Levizjes 
Demokratike per Integrim nga Medvegja Rexhep Abazi, nga nje delegacion i KLMDNJ-se, dhe shume personalitete 
te tjera te jetes politike, kulturore e fetare te Kosoves. 

(r.sh.) 





dituria islame / 207 



51 



Sofje 

Presidenti bullgar shtroi iftar per kreret e bashkesive islame te Ballkanit 

Te' premten me 28 shtator 2007, ne kryeqytetin e Bullgarise ne 
Sofje, presidenti bullgar Georgi Prvanon, per nder te udhehe- 
qesve fetar te Ballkanit shtroi iftar ne Pallatin presidencial. 

Ne iftar qene te pranishem udheheqesit me te laret te Bashke- 
sive Islame nga shtetet ballkanike si kryetari i DIJANET-it, Prof. 
Dr. Ali Bardakoglu, Myftiu i Kosoves, Mr. Nairn Ternava, kryetari 
i Bashkesise Islame te Shqiperise, haxhi Selim Muca, Reisi i Ma- 
qedonise, Sulejman Rexhepi, Reisi i Malitte Zi, Rifat Fejziq, pas- 
taj myftiu i Bullgarise si dhe perfaqesues te bashkesive islame 
nga shtete tjera. 

Ne iftarin e shtruar nga presidenti bullgar qene te pranishem 
edhe ambasadoret e vendeve myslimane te akredituar ne Sofje. 
Pas iftari te pranishmit paten takime te niveleve te ndryshme. 

Eshte hera e pare qe nje president shteti jo mysliman tubon ne 
iftar kreret e Bashkesive Islame te rajonit. 




Lideri i ARK-se Behgjet Pacolli ne Iftar me Myftiun Ternava 

Duhet t'i respektojme te gjitha fete edhe tonen, 
e cila na mesoi rrugen drejt civilizimit 

Me shume se nje mije qytetare nga Prishtina kane bere iftar ne 
hotelin "Grand" ne mbremjen e se premtes, te cilen e ka shtruar Be- 
hgjet Pacolli, kryetar i AKR. Me kete rast Pacolli u tha te ftuarve se 
duhet te mburremi me kombin shqiptar, duhet respektuar te gjitha 
fete dhe duhet respektuar edhe njeri-tjetrin. "Duhet te ndihemi kre- 
nare se gfare kombi perfaqesojme, duhet t'i respektojme te gjitha 
fete edhe tonen, e cilat na mesoi rrugen drejt civilizimit" tha Pacolli. 
Ndersa myftiu Ternava, pasi ka falenderuar Pacollin per iftarin e 
shtruar, tha se Kosova ka kaluar ne faza tejet te renda dhe ende 
nevojitet angazhimi i te gjitheve. "Besoj se zgjedhjet qe po afrohen £ 
do te jene gare fer dhe do te respektojne njeri-tjetrin. Po ashtu besoj 
se pas zgjedhjeve do te kemi Qeveri me te mire dhe Parlament me 
te Fuqishem, i cili do te kete guxim te marre vendime te medha". 




Myftiu Ternava ne iftarin e shtruar nga Keshilli i Bl te Prishtines 

Sonte jemi rreth sofres se Alia hut - Krijuesit te gjithesise 

Keshilli i Bl te Prishtines mbreme me 2 tetor 2007, ne ambientet e Hotelit "lliria" ne Prishtine shtroi iftar ku pos udhehe- 
qesve me te laret te Bashkesise Islame te Kosoves me ne krye Myftiun e Kosoves, Mr. Nairn Ternava qene te pranishem 
edhe perfaqesues te partive politike perfaqesues te institucioneve te ndryshme, pastaj perfaqesues te zyrave diplomatike 

I te akredituar ne Prishtine, pastaj perfaqesues te ko- 
I munitetit te biznesit e te ftuar te tjere. 

Ne emer te Keshillit te pranishmit ne iftar i pershen- 
deti kryetari i KBI te Prishtines Bahri ef. Sejdiu, ndersa 
myftiu mr. Nairn Ternava pasi i pershendeti te pranish- 
mit nder te tjera tha: 

"Sonte jemi rreth sofres se Allahut - Krijuesit te gji- 
thesise, i Cili per njeriun ka vendosur rregulla, e nje 
nder ato rregulla te shumta qe jane ne Kuranin fame- 
larte eshte edhe agjerimi i muajit te Ramazanit, te cilin 
familjet tona, vellezerit tane, motrat tona e agjerojne 
me nje respekt te jashtezakonshem. E lusim Allahun 
xh.sh., qe te gjitha lutje tona, ibadete tona qe i kemi 
bere gjate ketij muaji te na i pranoje dhe te gjitha obje- 
ktivat tona si komb t'i realizojme sa me pare". 




52 



dituria islame / 207 



Me rastin e shenimit te Betejes se Bedrit 



Kryesia e Bl shtroi iftar tradicional me udheheqesit e Keshillave vendor 
te Bl dhe nepunesit e institucioneve te Bl 

Prishtine, 28 shtator 2007 

Si tradicionalisht me rastin e nates se 17 (me 28 shtator | 
2007) te Ramazanit respektivisht, ne respekt te fitores histo- 
rike ne Betejen e Bedrit, Kryesia e Bl te Kosoves shtroi iftar | 
per udheheqesit e Keshillave te Bl dhe nepunesit e institucio- 
neve te Bashkesise Islame te Kosoves. 

Ne kete iftar qe u shtrua ne restorantin e Medresese se I 
mesme "Alaudin" te Prishtines qene te pranishem rreth 200 
pjesemarres. 

Te pranishmeve mireseardhje u shprehu kryeimami i Bl te 
Kosoves, Sabri ef. Bajgora, ndersa me nje fjale rasti iu drej- 
tua zv/kryetari i Kryesise se Bl-se Ahmet ef. Sadiu, i cili pasi 
qe i pershendeti te pranishmit ne emer te myftiut Nairn Terna- 
va i cili per shkak te angazhimit jashte shteti nuk qe i prani- 1 
shem ne iftar, Ahmet efendiu tha: 

"Te nderuar efendilere u deshiroj mireseardhje ne iftar qe 
tashme eshte tradicional qe e organizon me rastin e Nates se 
Bedrit, Kryesia e Bl te Kosoves. 

Ky iftar eshte nje rast qe te takohemi, te bisedojme e te shijojme se si po kalojme me kete muaj te madherueshem. 

Gjithashtu eshte rast i mire qe te bisedojme se si po zhvillohet ne terren aktiviteti i organizuar nga Kryesia e Bl te 
Kosoves dhe aktiviteti i organizuar nga keshillat vendor. Prandaj une ju deshiroj qe te kaloni nje iftar te mire, dhe pres nga 
ju qe aktiviteti ne terren ne keto 1 netet e fundit te Ramazanit te jete edhe me dinamik e me i perkushtuar. Keshtu prezan- 
timi yne te jete sa me i denj si para xhematit ashtu edhe ne organizime te ndryshme si tribuna e posacerisht ne media, 
ku besimtareve t'ua bejme me dije se ky muaj eshte muaj i meshires dhe solidaritetit. 

Te nderuar efendilere nje vemendje te posagme keto dite qe na kane mbetur nga ky muaj duhet kushtuar besimtareve 
tane qe t'ua bejme me dije qe t'i kryejne obligimet ndaj institucionit te Bl sig eshte zeqati dhe sadakatul - fitri. Per kete ne 
nuk duhet te ngurrojme, sidomos ne keto 10 nete te kerkojme prej tyre qe zeqati dhe sadakatul-fitri ta kete destinimin si 
deri me tash ne mbeshtetje te institucioneve te Bashkesise Islame te Kosoves, sig eshte Medreseja dhe Fakulteti i studi- 
meve islame". 




Shoqata "Bereqeti" ne Drenas e Rahovec ka ndihmuar skamnoret 

Prishtine, 2 tetor 2007 

Me moton "Iftari i agjeruesit" Shoqata Boterore perThirrje Islame me seli ne Tripoli te Libise ne koordinim me Shoqaten 
Bamirese Bereqeti ka ndihmuar ne prag te Fiter-Bajramit ne Drenas 80 familje ne nevoje me artikuj themelor ushqimor, 
gjera sanitare dhe veshmbathje. Sipas kryetarit te Shoqates Bamirese "Bereqeti" Fitim Flugaj kjo ndihme vjen ne muajin 
e shenjet te Ramazanit per familjet ne nevoje. 

Kesaj radhe ndihma per nevojtaret jane siguruar me donacion nga Shoqata Boterore per Thirrje Islame me seli ne 
Tripoli te Libise. 

Gjithashtu shoqata Bereqeti edhe ne qytetin e Rahovecit ka ndihmuar 70 familje ne nevoje, ndersa diteve ne vazhdim 
do te perfitojne edhe nje numer i caktuar i familjeve nevojtare ne qendrat tjera te Kosoves. 

Shoqata "Bereqeti" ka ndihmuar edhe familje tjera ne nevoje ne ane te ndyshme te Kosoves. 




dituria islame / 207 



53 



Profesori John Voll ligjeroi per studiuesit kosovare 

Dite' me pare ne Kosove organizuar nga misioni amerikan ne Prishtine qendroi studiuesi i feve e religjioneve prof. Dr. 
John O. Voll, i cili ligjeron ne Universitetin Xhorxhtaun (Goergetoen University) ku ligjeron historine islame. Gjate qendrim- 
it ne Kosove profesor Voll ligjeroi per profesoret e FSI, profesoret e Fakultetit te Shkencave Politike te UP, si dhe per stu- 
dentet e Universitetit te Prishtines. 

Para profesoreve te FSI profesori Voll u ligjeroi dhe studiuesve te tjere te pranishem. Ne kete ligjerate profesori Voll 
ligjeroi, me 18 shtator 2007, ne temen: "Historia e religjionit dhe roli i saj ne akademite moderne". 

Ligjerata e profesorit Voll u ndoq me nje interesim te vegante nga te pranishmit, pas se dies u zhvillua nje debat i fryt- 
shem. 

Profesori Voll ligjeroi edhe ne Fakultetin filozofik ne departamentin e shkencave politike, si dhe per studentet e UP. 

Gjate qendrimit ne Kosove profesori Voll bashkebisedoje me shume studiues te fese, orientalistikes dhe perfaqesues 
te mediava. 

Do theksuar se ne te gjitha paraqitjet e tij ligjeratat e prof. Voll u ndoqen me nje vemendje dhe u shoqeruan me debate 
te frytshme. 




Nje magjister i ri ne shkencat e Krahasimit Nderfetar 

Dite me pare, ne fillim te muajit tetor, Driton Morina eshte kurorezuar me titullin magjister i shkencave te Usuluddinit 
dhe Krahasimit Nderfetar (Historia e Religjioneve), nga Universiteti Islamik Nderkombetar i Malajzise. Nen mbikeqyrjen e 
mentorit Assoc. Prof. Dr. Kamar Oniah Kamaruzaman, kandidati ne fjale beri hulumtime rreth prezences se Islamit dhe 
Krishterimit ne Kosove, ne temen e titulluar 'Islam and Christianity: a study of the encounters of comunities in Kosova'. 
(Islami dhe Krishterimi: Qasje studimore rreth ndeshjes se komuniteteve ne Kosove). Punimi eshte lexuar dhe vleresuar 
edhe nga Assoc. Prof. Dr. Omer Spahiq, i cili se bashku me mentorin vleresuan lart punen e kandidatit, duke shtuar se ky 
punim eshte i dobishem dhe me interes per historine e religjioneve te Kosoves. Komisioni vuri ne spikame edhe faktin se 
ky punim i ofron lexuesit nderkombetar te dhena me te besueshme rreth historise se religjioneve ne Kosove per faktin se 
kandidati vjen po nga ai rajon dhe aq me teper eshte edhe deshmitar i ngjarjeve te fundit ne vend. Ne kete punim, i cili 
eshte i ndare ne kater kapituj, kandidati shtjellon ndeshjen e Islamit me Krishterimin nga nje kendveshtrim historik e anali- 
tik. Ai fillimisht jep nje pasqyre te pergjithshme te gadishullit ballkanik, pastaj flet per fillet e Krishterimit ne Kosove, origji- 
nen e Kishes Ortodokse Serbe dhe ngritjen e manastireve serbe ne Kosove. Ne pjesen e dyte kandidati ve ne spikame 
takimet e para te Kosoves me Islamin, ardhjen e Osmanlinjve dhe rendesine e Betejes se Kosoves. Ne kapitullin vijues 
behet fjale per renien e pushtetin Osman, rritjen e nacionalizmit dhe turbulencat politike, etnike e fetare ne Ballkan. Ka- 
ndidati permbyll punimin e tij me nje analize te thukte te situates fetare te pasluftes ne Kosove, per te perfunduar me disa 
sugjerime per studime te metejshme te kesaj teme. 

Biografi: 

Driton Morina eshte i lindur me 1980 dhe vjen nga Drenasi. Pas perfundimit te medresese Alauddin' ne Prishtine me 
1998, vazhdon studimet universitare ne Universitetin e El-Ezherit ne Kajro perte diplomuar me 2003 ne degen e Sheriatit. 
Gjate viteve 2002-2004 ka kryer detyren e imamit ne nje xhami ne Drenas, ku ne te njejten kohe ka udhehequr edhe emi- 
sione fetare ne disa radio lokale ne Kosove. Mr. Driton Morina posedon aftesi te mira komunikuese dhe eshte autor i disa 
shkrimeve te botuara ne revisten 'Dituria Islame' dhe gjetiu. 



Jeton Mehmeti 

Kuala Lumpur 



54 



dituria islame / 207 



Kronike nga keshillat 




Drenas 

U inaugurua xhamia ne Bletar 

Ne vigjilje te muajit te shenjet te Rama- 
zanit sherif ne fshatin Bletar te Komunes 
se Drenasit me nje manifestim solemn u 
be inaugurimi i xhamise se re te ndertuar 
ne qender te fshatit, financimin e se ciles 
e ka bere familja e haxhi Ahmet Morines. 
Xhamia per besimtaret e ketij lokaliteti 
ka qene nje enderr e kahmotshme, mire- 
po kjo u be realitet vetem pasi financimin 
per ndertimin e xhamise e moren persiper 
ish-fshataret e ketij lokaliteti, respektivisht j^ 
Familja e haxhi Ahmet Morines, e cila 
tash e sa vjet jeton e vepron ne Shkup te 
Maqedonise. 

Ne solemnitetin e inaugurimit pos per- 1 
faqesuesve te familjes Morina, struktura- ] 
ve te udheheqese te KBI te Drenasit, 
shume besimtare te Bletarit dhe rrethines 
qene te pranishem edhe kryeimami i Bl te 
Kosoves Sabri ef. Bajgora, drejtori i Me- 
dresese, Ekrem ef. Simnica si dhe sekre- 
tari i FSI-se Mr. Xhabir Hamiti. 

Duke iu drejtuar te pranishmeve 1 
kryeimami i Bl te Kosoves pasi qe ka falenderuar familjen Morina qe financoi ndertimin e xhamise ne ish-fshatin e 
tyre, duke u mundesuar bashkefshatareve te tyre qe te kene nje nder xhamite me te bukura jo vetem ne rrethin e 
Drenices por edhe me gjere. 

Kryeimami Bajgora tha se shembulli i familjes Morina eshte deshmi me e mire se sa jane te lidhur njerezit e 
Kosoves me vendlindjen e tyre, kete shembull duhet ta ndjekin edhe te tjeret qe kane mundesi te ndihmojne nderti- 
min e Kosoves me objekte te infrastruktures e sidomos ndertimin e xhamive ku fisnikerohet e edukohet popullata. 
Me tutje kryeimami Bajgora duke folur per rendesine e atyre qe ndertojne xhami permendi hadithin e pejgamber- 
it ku nder te tjerat tha: "Kush nderton nje xhami ne kete bote atij Zoti do t'i ndertoje nje pallat ne xhenet" - ky hadith 
i Pejgamberit tone me se miri flet per rendesine qe ka xhamia. 

Ndersa duke folur per rendesine qe ka xhamia per 
shoqerine kryeimami rikujtoi te pranishmit se edhe tek 
ne ne te kaluaren xhamia ka luajtur rol vendimtar ne 
ngjarjet e rendesishme, mirepo presim qe edhe tani 
xhamia te luaj rolin e saj ne edukimin e popullates e 
^^™$t posagerisht ne edukimin e brezit te ri, brez ky qe po 

vv. fl^^^^^^H-perballet me shume dukuri jo te mira, vuri ne pah 

|kryeimami. 

Te pranishmit i pershendeti edhe kryetari i KBI te 
iDrenasit Osman ef. Musliu i cili falenderoi donatoret per 
Indertimin e xhamise, nje falenderim te posa?em 
Ikryetari Musliu ia adresoje edhe Kuvendit Komunal per 
|ndarjen e truallit per ndertimin e xhamise. 

Te pranishmeve iu drejtua edhe perfaqesuesi i famil- 

Ijes Morina i cili nder te tjerat vuri ne pa se ka qene 

jdashuria ndaj Allahut dhe vendlindjes si dhe duke pare 

^e besimtaret nuk kishin xhami, ne vendosem qe edhe 

ie kete menyre duke ndertuar kete xhami te jemi sa me 

afer vendit tone. Ne edhe ne te ardhmen do jemi me 

Pjesetaret e familjes Morina banoret e Kosoves. 

Mirenjohje per familjen Morina 

Drejtori i Medresese se mesme "Alaudin" te Prishtines, Ekrem ef. Simnica i shoqeruar edhe nga Sali Jashari - 
zyrtar ne Kryesine e Bl te Kosoves gjate muajit te Madheruar te Ramazanit, vizituan familjen Morina ne Shkup. 

Me kete rast familja Morina per nder te mysafireve nga Prishtina shtroi iftar ndersa keta te fundit pasi falenderu- 
an familjen Morina per financimin e xhamise ne Bletar me kete rast i dorezuan Mirenjohjen e Kryesise se Bl te ndare 
per familjen Morina per kontributin e dhene per vendlindjen. 

(e.b.) 




dituria islame / 207 



55 



Kronike nga xhemati ne Diaspore 




Nje Ramazan ne mesin e grave gurbetqare te Norvegjise 

Ramazani 2007 

Edhe kete vit si gdo vit tjeter filluan pergatitjet per | 
pritjen e muajit te shenjte te Ramazanit. Por kesaj ra- 
dhe ishte digka me ndryshe, sepse pergatitjet per kete 
Ramazan dallonin nga te meparshmet. Nje telefonate 
nga vendet e largeta te Skandinavise ne Bashkesine 
Islame te Kosoves, me saktesisht nga qyteti i Drame- 
nit te Norvegjise, e ndryshoi drejtimin e angazhimit | 
tim, ku me propozimin e Kryetarit te Bashkesise Isla- 
me Myfti Nairn ef. Ternava u propozova per mision te 
Ramazanit ne Norvegji. 

Vinte kjo telefonate nga z. Abedin Osmani, kryetar | 
i qendres kulturore islame ne Dramen i cili beri gjithg- 
ka qe ishte e mundur vetem e vetem qe kete Rama- 
zan ta kaloj ne mesin e femrave shqiptare te Dramenit | 
te Norvegjise. 

Si mualime dhe aktiviste ne KBI-ne e Hanit te Elezit I 
pergatitjet e mia ishin te perqendruara ne xhematin 
tim, mirepo pas kesaj telefonate ato moren drejtim 
tjeter, ne nje vend te panjohur, ne nje xhemat te ri te mergates. 

Mendimi i pare i cili mu soil neper koke, ishte ndarja nga femijet e mi. Ne ato momente doli ne pah ndjenja amnore dhe 
si nene rend e perjetova ndarjen edhe pse ishte perkohesisht. Me vete mendova: kjo eshte nje sprove. Cfare te zgjedh: 
qendrimin afer femijeve apo udhetimin ne rrugen e Zotit? Natyrisht zgjodha te dyten. 

Fale punes se palodhshme te z. Abedinit viza u realizua dhe me emrin e Allahut une u gjenda ne mesin e ketij xhema- 
ti, perte cilin kam vetem fjale te mira. Deshi Zoti qe ta kalojme muajin e Ramazanit me te gjitha te mirat e tij. Nuk munguan 
as veshtiresite me te cilat ballafaqohen te gjithe misionaret, por mikpritja, respekti dhe bujaria e motrave tona te cilat jeto- 
jne ne Dramen te Norvegjise lehtesuan gdo veshtiresi. 

Per gdo nate u shtruan iftare te perbashketa te grave, te cilat pergatiteshin neper familje, ku pata rastin te njoftohesha 
me perafermi me to ku shtjelluam tema nga me te ndryshmet deri ne oret e vona te nates. Edhepse te nesermen i priste 
nje dite e lodhshme pune gje qe ishte perditshmeri e femrave tona atje, ato nuk ngurruan te qendronin sa me gjate duke 
u interesuar per geshtjet fetare. Nuk mungoi as falja e namazit te akshamit, jacise dhe taravise me xhemat, ku per gdo 
nate mesoheshin me praktikimin e namazit. Shpesh vetem per freskimin e shpirtit vajzat e reja nuk pritonin, por me da- 
shuri kendonin ilahi te cilat i kishin mesuar gjate vijimit te mesimbesimit ne xhami. 

Vlen te permenden edhe iftaret e perbashketa te organizuara nga kryetari i ketij xhemati z. Abedini, ne lokalin e rezervu- 
ar enkas per aktivitete fetare gjate ketij muaji, ku merrnin pjese jo vetem grate e qytetit te Dramenit por edhe nga qytetet 
tjera perreth. 

Nje atmosfere e vegante ishte ne Naten e Kadrit ku se bashku ne numer me te madh se tjera diteve perfunduam agje- 
rimin e asaj dite, falem namazin e akshamit, jacise e teravise dhe vazhduam deri naten vone ne ndjekjen e ligjeratave te 
dedikuara vetem per Naten e madhe te Kadrit. 

Besoj se atmosfera e asaj nate do te mbetet gjate ne mendjet e te gjitha motrave tona qe ishin aty ate nate te bekuar 
edhe pse atmosfera te ngjashme perjetonim edhe neteve te tjera gjate takimeve te vazhdueshme. 

Deshiroj te cek ketu edhe nje iniciative te motres sone Rukije Avdimetaj per t'i ndihmuar motrave kosovare te cilat kishin 
perjetuar dhune dhe maltretim nga forcat militare serbe gjate luftes 1998-1999. Ato premtuan se ky aksion eshte vetem 
nje fillim. Gjate kesaj kohe une isha kembengulese qe ky aksion te jete i suksesshem, edhe ashtu u be. Ne mblodhem 
mbi 1000 euro per shoqaten "Jeta" ne Kastriot, shoqate e cila bene kujdesin e grave te dhunuara gjate luftes. Ky aksion 
u kurorezua permes Departamentit te Gruas te Bashkesise Islame te Kosoves. 

Aktiviteti yne nuk perfundoi ketu, se me po te njejtin 
avaz vazhduam deri naten e fundit te Ramazanit, ku u 
ndame duke e falenderuar Allahun per begatite e Tij 
dhe per gastet e mira qe i kaluam gjate ketij muaji te 
shenjte te Ramazanit. Dhe ne fund te fundit ne diten 
kur te gjithe i gezohen perfundimit te suksesshem te 
agjerimit ne u ndame me lot ne sy, duke uruar njera - 
tjetres qe ky mos te jete takimi yne i fundit. 

Lusim Allahun e Madheruar qe kete xhemat ta ruaj 
me meshiren e vet dhe t'u mundesoje pune te mbare 
ne edukimin e brezave te ri. 

Xhevrije Derguti-Vila 

15.10.2007 Dramen - Norvegji 




56 



dituria islame / 207 



Xhemati i Xhamise se Hajvalise dhuron Dhurata 
ne spitalin e Pediatrise dhe ne Hendikos 



^ ■ '. 








fifc~~17iil 






fei W 


HI 


~m 1 












»| 




^V>. s r M 










Dy dite para testes se madhe te Fiter Bajramit me iniciativen 
e imamit te Xhamise se Hajvalise Xheladin Fazliu, te rinjet e 
fshatit ndan mjete per blerjen e dhuratave. 

Per femijet qe ishin te shtrir ne Spitalin e Pediatrise ne Qend- 
ren Klinike Universitare te Kosoves ku u ndan 65 dhurata. Mi- 
kpritja ishte e ngrohte dhe shume falenderuese, si nga personeli 
mjekesor ashtu edhe nga prinderit e femijeve. 

Drejtoresha e spitalit Xhenane Gojani, tha se dhurata te tilla, 
sidomos ne raste festive sig eshte Festa e Bajramit jane te mi- 
repritura per femijet qe trajtohen ne kete spital . Ne keto rrethana 
atyre u mungon festa ne ambientin shtepiak, andaj dhurata te ti- 
lla do t'ua bejne pakez me te kendshem qendrimin ne spital"- tha 
Gojani. Ajo falenderoi imamin e xhamise se Hajvalise qe ka zgje- 
dhe kete spital edhe kete kategori, njeheresh tha se kjo eshte 
hera e dyte qe sjell dhurata. 

Kurse imami i xhamise se Hajvalis Xheladin Fazliu tha se ky 
eshte sensibilizimi i dyte qe keta te rinj tregojne karshi ketyre 
femijeve, i perfshime ne kete aksion ka qene edhe "Hendikos" 
dhe disa qendra tjera te femijeve. 

Femijeve te qendres qe ndjekin aktivitete ne "Hendikos" ju 
shpemdan afro 40 dhurata. 

Edhe familjaret qe ishin prezent me femijet qe kane marre 
dhurata, ndiheshin te kenaqur dhe falenderonin hoxhen per gez- 
imin qe ua solli ketyre femijeve ne kete Feste te Bajramit dhe 
njeheresh apelonin te institucionet qe te kene nje mbikeqyrje me 
serioze per kete kategori femijesh . 

Shpresojme qe ky aksion te mos ndalet dhe ne te mundohe- 
mi qe femijeve, e sidomos te ketyre kategorive t'u sjellim gezim 
e lumturi sig na ka mesuar Muhamedi a.s. "Se edhe buzeqeshja 
eshte sadaka" 

Imami Fazliu falenderoi te rinjte dhe xhematin e tij per ndihm- 
en dhe perkrahjen morale e materiale qe japin ne aksione huma- 
nitare. Ai falenderoi edhe KBI-Prishtine dhe kryetarin Bahri ef. 
Sejdiu dhe kryeimamin Burhan ef. Hashanin per perkrahjen. 

F. Fazliu 



Renovimi i xhamise se fshatit Sllubice-Gjilan 

Xhamia e Sllubices, fshat ky qe shtrihet buze kufirit 

qe ndan Kosoven dhe Serbine eshte ndertuar ne vitin 

1930. Per disa dekada me radhe xhamia ne fjale ishte 

vendtakim per shume besimtare te fshatrave shqiptare 

nga te dyja anet e kufirit, ku kryenin obligimet e tyre 

| fetare, por sherbente edhe per qellimet tjera kombetare. 

Mirepo gjate migrimit te vazhdueshem te fshatareve 

I nga fshati ne qendra me urbane, e sidomos gjate viteve 

te fundit te sundimit te eger te pushtetit serb, xhamia e 

Sllubices pesoi demtime dhe shkaterrime serioze, dhe 

gjendja e saj pothuajse erdhi deri tek zhdukja totale 

jfizike. 

Si pasoje e kesaj gjendjeje qe nga fundi i viteve te 90' 
Saktivitetet ne xhami pothuajse u shuan fare, per te mos 
thene rane ne pasivitet te plote. Gjate kesaj periudhe, xhamia e cila ishte ne shkaterrim e siper, kishte mbetur strehe per bageti 
dhe shpende te ndryshem.Duke pare kete gjendje te mjerueshme te xhamise, Jusuf ef. Mustafa, veprimtar i shquar per aktivitete 
fetare si dhe kombetare, mori iniciativen qe kjo gjendje te ndryshohej ne te mire te xhamise. Synimi i tij i vetem dhe kryesor ishte 
qe kjo xhami perseri te jete aktive dhe te jete ne sherbim te atyre pak besimtareve qe kishin mbetur ne keto troje. Meqenese 
mulla Jusufi edhe vet me pare kishte jetuar ne fshatin Kokaj, ku gravitonte si xhematli i kesaj xhamie, per te ishte nje motiv me 
i madh qe te ndermerrte nje hap te tille. Sipas fjaleve te Jusuf ef. Mustafes kostoja e renovimit te xhamise ishte rreth 10.000 
euro, ku ndihme te madhe dhane banoret e vete fshatit Sllobice, ata te fshatit Kokaj te Kosoves si dhe banoret e fshatrave 
Ranatovc dhe Maxhere te komunes se Presheves, ku kontribut te vegante dhane besimtaret si: Vaxhid Haliti, Rrahman Latifi, 
Sahit Zahiri, Rexhep Sylejmani, Hazir Ramadani, si dhe vete Jusuf ef.Mustafa i cili momentalisht ushtron edhe detyren e imamit 
te xhamise ne menyre vullnetare. 




dituria islame / 207 



57 



Pas nje pune te zellshme dhe vetemohuese te bamiresve ne fjale, xhamia per nje kohe te shkurte mori nje pamje krejtesisht 
te re dhe impozante, ku iu kushtua rendesi te madhe ruajtjes se struktures baze te xhamise, sig ishin muret dhe pjese te 
ndryshme te punuara nga druri. Pas renovimit pothuajse te teresishem te xhamise u be per here te pare falja e namazit te Kurban 
Bajramit ne fund te vitit te kaluar. Se rifillimi i faljes se namazit ne xhamine e Sllubices i kishte gezuar pa mase besimtaret e kesaj 
ane, u pa qarte kur ne ishim se bashku ne faljen e namazit te xhumase me daten 26.10.2007. 

Renovimi i xhamise ishte edhe qellimi i vizites sone qe i beme ketij vendi, ku me kete rast profesori i medresese Alauddin 
Bahri ef. Simnica ligjeraten e hytbes se xhumase ia kushtoi pikerisht rendesise dhe rolit te xhamise per ngritjen e vlerave islame 
tek secili besimtar, e sidomos foli edhe per edukimin e brezave te rinje ne baza te shendosha islame. Ne vazhdim te ligjerates 
ai i falenderoi dhe shprehi mirenjohje per te gjithe ata qe kishin kontribuar ne renovimin e xhamise, ku besimtaret perseri do te 
kene mundesine qe me nje perkushtim me te madh t'ju drejtohen dhe i luten Krijuesit te tyre Allahut xh.sh . 

Per kureshtjen e lexuesve po i japim disa te dhena per xhamine e fshatit Sllubice: 

-xhamia eshte e ndertuar ne vitin 1930 nga banoret e fshatrave perreth; 

-ajo ndodhet jo me large se 30 m nga kufiri me Serbine; 

-imami i pare i kesaj xhamie ishte mulla Nura i Maxheres; 

-permasat e xhamise ne pikat e jashtme jane 1 1 m X 1 7m ; 

-xhamia ka kapacitet per afer 150 besimtare; 

-xhamia ka oborrin e thurrur me rrjete metalike ne siperfaqe prej 6 ari; 

-ne hyrje te oborrit te xhamise gjendet nje shatervan qe sjell nga mali ne afersi uje te fresket nga nje burim i pashtershem; 

-xhamia eshte ne pronesi te KBI-se Gjilan. 
Gani Mehmeti - profesor i orientalistikes 




KBI ne Mitrovice ndane mirenjohje per imamet veterane 

Duke u nis nga parimi u synetit te Pejgamberit ale- 

jhis-selam: "Nuk mund te jete falenderues ndaj 

Allahut ai qe nuk eshte mirenjohes ndaj njerezve" 

Keshilli i Bashkesise Islame ne Mitrovice me daten 

01.11.2007, organizoi nje solemnitet te vecante ne te 

cilin moren pjese te gjithe Imamet, ndersa kete solem- 
nitet e beri me te vegante edhe pjesemarrje e Hfz. 

Jonuz Saitit ish-imam i xhamise Hamidie ne Bair, i cili 

qe nga viti 1997, jeton ne SHBA, me kete rast Kryetari 

i KBI-se Asllan Fazliu, duke i pershendetur imamet e 

ne vecanti imamet veteran falenderoi Allahun qe na 

mundesoi te takohemi dhe se paku te rikujtojme per 

disa momente te kaluaren, dhe punen e bujshme te 

ketyre imameve te cilet me punen dhe angazhimin e 

tyre bene qe ne gjeneratat e reja sot te arrijme deri 

ketu. 

Me kete rast Kryetari i KBI-se, ne shenje mirenjohjeje dhe respekti per punen e tyre ndau Mirenjohje per: Hfz. 

Jonuz Saitin, M. Bajram ef. Abdiun, M. Abdullah ef. Bejten dhe M. Milazim ef. Jasharin, te gjithe keta imam edhe 

pse ne pension ende jane duke vazhduar ne dhenien e kontributit te tyre ne xhemat. 

Padyshim se lotet e gezimit dhe te mallengjimit vereheshin ne syte e Imameve, dhe ata nuk hezituan te shpre- 

hin ate qe ne thellesine e shpirtit te tyre ndihej. 

Hfz. Jonuz ef. Saiti falenderoi Allahun qe ia mundesoi qe edhe njehere te takohet me vellezerit dhe bashkepune- 

toret e vet, duke shpreh kenaqesine e tij per punen dhe angazhimin qe Keshilli i Bashkesise Islame ne Mitrovice 

eshte duke e bere ne Mitrovice, ai edhe njehere falenderoi 
Kryetarin dhe te gjithe te tjeret per nderin qe ia bene. 

Po ashtu edhe imamet e tjere te cilet u nderuan me Mire- 
njohje falenderuan udheheqesit e KBI-se ne Mitrovice dhe te 
gjithe imamet te cilet me punen, angazhimin dhe unitetin e 
tyre po bejne perpjekje qe fjala e Allahut te depertoje te te 
gjithe besimtaret. 

Duke shpresuar se kjo eshte vetem nje nisme dhe se ne 
te ardhmen KBI-do te ndaje edhe mirenjohje te tjera edhe 
per imamet e tjere lusim Allahun e Madherishem qe ne zem- 
rat tona te mbjelle dashurine per Allahun dhe te Derguarin e 
Tij. 

Rexhep M. Lushta 




58 



dituria islame / 207 



Nga aktiviteti i Keshillit te' Bashkesise Islame ne Mitrovice gjate muajit te Ramazanit 

Qyteti i Mitrovices me nje tradite te lashte te pritjes se Ramazanit, edhe sivjet ne prag te ardhjes se ketij muaji te madher- 
ishem kishte ndryshuar pamjen e vet, Keshilli i Bashkesise Islame ne Mitrovice duke deshiruar qe kete muaj ta pres sa me mire 
dhe qe te verehet nje gjalleri me e madhe gjate ketij muaji ishte organizuar me kohe, duke bere ndricimin e minareve te xhamive 
me drita shumengjyreshe te cilat jo vetem xhamive por edhe qytetit i jepnin nje pamje te jashtezakonshme, pastaj qe ne hyrje te 
qytetit besimtaret i priste pamfleti i shkruar: URIME MUAJI I BEKUAR I RAMAZANIT, ndersa ne disa Billborde ne brendesi te 
qytetit ishin shkruar disa ajete Kur'anore dhe hadithe te Pejgamberit alejhis-selam, me perkujtimin mbi vleren e ketij muaji te 
shenjte te Ramazanit. 

Fillimisht aktiviteti i Ramazanit u fillua me tribunen e cila u mbajt 11 .09.2007 ne qendren e Kultures ne Mitrovice, teme e kesaj 
tribune ishte: "Mire se erdhe Muaj i Bekuar i Ramazanit" ligjerues ishte Prof. Bahri Simnica. Poashtu me daten 22.09.2007, u 
organizua edhe nje tribune tjeter me titullin: "Ndikimi i Ramazanit ne personalitetin e besimtarit", ku te ftuar ne kete ligjerate ishin: 
Mr. Jakup Cunaku dhe prof. Muharrem Ternava, kjo tribune u mbajt ne xhamine e Haxhi Veselit dhe zgjoi nje interesim te madh 
texhemati, gjithashtu me daten 01.10.2007, ne xhamine Isa Beg u mbajt edhe nje tribune metemen: "Ramazani Muaji i Fitoreve" 
ku ligjerues ishte Prof. Mustafe Havolli, te gjitha keto ligjerata u mirepriten dhe zgjuan nje interesim te madh te xhematit, e pjesa 
me e rendesishme e ketyre tribunave padyshim ishte debati i cili zhvillohej mes mysafireve dhe xhematit. 

Si cdo vit edhe kete vit Keshilli i Bashkesise Islame e ruajti traditen e vet shumevjecare te kendimit te mukabeles gjate mua- 
jit te Ramazanit, kete vit Keshilli i Bashkesise Islame arriti qe gjate muajit te Ramazanit te ftoi hafiz nga Turqia, i cili gjate tere 
muajit lexoi Kur'anin e madherishem, ne te kater xhamite e qytetit 

Pastaj ligjeratat e perditshme, neper xhamia pas namazit te drekes dhe te ikindise si dhe para namazit te teravive, ishin pjese 
te aktiviteteve te Keshillit te Bashkesise Islame ne Mitrovice gjate muajit te shenjte te Ramazanit. 

Po ashtu KBI-shtroi Iftar per imame dhe perfaqesues te strukturave politike dhe qytetare te Mitrovices, kete vit ne bashkepu- 
nim me Komunen e Bajram pashes nga Stambolli edhe Mitrovica ka qene pjese e projektit Karvani i Iftarit, ku mbi 1000 qytetare 
kane marre pjese ne iftarin madheshtore te shtruar nga Komuna e Bajram-Pashes ne qendren e qytetit te Mitrovices. 

Rexhep Lushta 

Dhuroi token-truallin per ndertimin e xhamise 

Allahu i Madhrishem ne Kur'anin famelarte urdheron e thote: "Ata qe pasurine e tyre e shpenzojne (ne rrugen e Zitit xh.sh.) 
naten dhe diten, fshehurazi dhe haptazi, ata shperblimin e vet kane tek Zoti i tyre dhe per ta nuk ka frike e as deshperim" 

(2:274). 

Pasuria eshte shkak i lumturise ne kete dhe ne boten tjeter, por ne 
te njejten kohe eshte edhe fatkeqesi per te dy botet, andaj kush e fi- 
ton ne menyre te lejuar-hallall dhe e shpenzon-harxhon ne vendin e I 
duhur, sig ka urdheruar All-llahu i Madheruar, ka shpetuar. Kurse ai | 
qe e fiton ne menyre te ndaluar-haram dhe e shpenzon ne vende te | 
ndaluara, ka humbur si ne dynja ashtu edhe ne Ahiret. 

Pa medyshje, njeri prej xhematlinjve-besimtareve te tille eshte | 
z.Halil Barsha nga fshati Blinisht ish Lipovec KK Gjakove, i cili KBI- 
se te Gjakoves ia dhuroi truallin-token ne qender te fshatit, ne siper- 
faqe prej 0.08.00 ha. per ndertimin e xhamise. 

Halil Rexhep Berisha ka lindur me 26.09.1931 ne fshatin Blinisht | 
(ish-Lipovec) KK Gjakove, nga babai Rexhepi dhe nena Gjyla. Fami- 
Ija e tij jane marr kryesisht me bujqesi dhe blegtori si dhe me pjekjen 
e gelqeres, qe eshte tradite e ketyre fshatrave. Kjo familje me tradite 
te lashte fetare dhe kombetare ishin hale ne sy te regjimit te Ranko- 
viqit. Keshtu qe pushteti i atehershem serb, eshte munduar ne gdo | 
forme ta shkaterroj kete familje te ndershme dhe fisnike. E kishin thi- 
rrur UDB-eja baben e z.Halilit qe ta benin per vete - te dergonte info- 
rmata per bashkefshataret e tij. Nje nder metodat e regjimit te ate- 




Halil Rexhep Barsha dhe Bedri ef. Kida 



hershem rankoviqian ishte ta detyrojne baben Rexhep qe te spiunoje per banoret e fshatit te tij, por Rexhepi si musliman dhe 
shqiptar i vendosur nuk pranon assesi qe te behet vegel e armikut. Per kete arsye ata e detyronin qe te shkonte ne UDB te 
Gjakoves, ku e maltretonin, e rrihnin dhe torturonin. Nga pasojat e mundimeve dhe torturave ne nje gjendje te rende shendete- 
sore ne moshen 68 vjecare nderron jete. 

Armiku i perbetuar i popullit shqiptar nuk e la me kaq, te njejtin fat e pat edhe i biri i tij Halili. Meqenese fshati i tyre eshte ne 
zonen kufitare me shtetin ame - Shqiperine, UDB-eja kerkon edhe nga Halili te spiunoje per fshatin. Me nje rast kishte ardhur 
nje mik i tyre nga Shqiperia dhe kapet nga policia dhe burgoset, me akuze per thyerje te kufirit. Policia gjate hetimeve kerkon 
nga personi i arrestuar qe te tregoje se te kush kishte ardhur. Nga vuajtjet dhe mundimet detyrohet te tregoje. Me kete rast poli- 
cia arreston z. Halilin, i cili ne ate kohe ishte ne moshen 16-17 vjecare dhe me procedure te shkurter e denojne 3 vjet. Dhe e 
dergojne per vuajtje te denimit ne burgun famekeq te ish-Jugosllavise, ne 'Goli Otok', por per shkak te moshes se re lirohet pas 
6 muajve. Baca Halil me pas vazhdon jeten si te gjithe shqiptaret - hasjane, tani eshte 76 vjecare, dhe thote baca Halil se kurre 
nuk e kam prishur Ramazanin, jo vetem une por e tere familja e kemi agjeruar dhe vazhdojme ta agjerojme. Ky ishte nje letern- 
joftim i shkurter i bacit Halil. 

Ideja per ta ndertuar xhamine ne kete fshat ka qene e Bedri ef. Kides (imam ne KBIGJ), i cili gjate pushimit shkollor te veres 
se vitit 2004, ne baze te autorizimit te KBI-se ne Gjakove gjegjesisht kryetarit Fatmir ef. Iljazit, organizoi kurs te mesim besimit 
ne tri fshatrat e kesaj ane: Lipovec, Greqine dhe Demjan. Puna e imamit veteran Bedri ef.Kida, pervec suksesit te arritur me fe- 
mije, u kurorezua edhe me nje te arritur tjeter te madhe, e cila ka hyre ne histori ku pen/eg mesimit-arsimimit te femijeve per je- 
ten fetare, Mulla Bedriu ka mbajtur ligjerata edhe te rriturve dhe duke pare nevojen e domosdoshme per ndertimin e nje xnamie, 
filloi te bisedoi me xhematlinj. Iniciativa e M. Bedrise u mireprit nga te gjithe, e nder ta z.Halil Barsha, i cili pa kurrfare hezitimi u 
deklarua: "Nese Ju i siguroni mjetet financiare per ndertimin e xhamise, Ju qofte fale trualli". 

Pas ketij lajmi KBI-ja ne Gjakove, menjehere ka filluar rregullimin e dokumentacionit perkates. 

Pergatiti: Esat ef.Rexha 



dituria islame / 207 



59 



Gjakove 

Tribuna fetare per nder te Nates se Kadrit 

Ne tribunen e mbajtur me daten 06.10.2007, pervec imameve te KBI-se ne Gjakove, mysafir special i kesaj 
mbremjeje ishte profesori i nderuar nga Prishtina Bahri ef. Simnica i cili pas falenderimit te All-llahut xh.sh. dhe 
dergimit te salavateve Muhammedit a.s. iu drejtua te pranishmeve: "Dukeju pershendetur me fjalen pershendetese 
Islame esselamu alejkum dhe njeherit duke ju pergezuar per muajin e madhnushem te Ramazanit, ku All-llahu 
xh.sh,. na mundesoi qe ketu s'bashku me Juve, por edhe ne te njejten kohe tejemi edhe ne Kosoven tone te dashur 
duke falenderuar dhe madhruar fjalet e All-llahut xh.sh. dhe porosite e Muhammedit a.s., njeherit edhe per organi- 
zatorin kryetarin e Kesillit te Bashkesise Islame te Gjakoves Fatmir ef.lljazin dhe te gjithe ata qe kontribuuan dhe 
kontribuojne sa do pak te degjohemi dhe te flasim, sa do pak te bisedojme me per se afermi. Une shpresoj se do 
te kalojme mire s'bashku, jo nga fjalet e mia por nga fjalet e All-llahut xh,.sh. dhe te Muhamedit a.s. 

Fillova me ajetin Kur'anor: " Deshiron All-llahu xh. sh. perju lehtesim dhe kurrsesi veshtiresi, qe t'i plotesoni keto 
dite te caktuara dhe qe ta madhroni All-llahun xh.sh. me te vetmin qellim qe tejemi respektues, falenderues dhe ta 
kryejme kete obligim ashtu sig ka thene All-llahu i Gjithfuqishem". Po ashtu edhe fjalet e Muhammedit a.s. i cili ka 
thene: "Kush nuk ndalet nga fjalet, pergojimet, nengmimet, perdhosjet, pergojimet te cilat jane aq te theksuara ne 
masen tone, All-llahu xh.sh., thote Muhammedi a.s.: "Nuk ka nevoje fare per nderprerje te ushqimit...." Ne vazhdim 
prof. Bahri Simnica ne veganti foli per vlerat e S.Fitrit dhe Zekatit, foil per rendesine e agjerimit ne kete muaj te 
bekuar, vlerat e nates se Kadrit dhe i ftoi besimtaret qe t'i perkushtohen sa me shume jo vetem leximit te Kur'anit 
por edhe aplikimit te porosive te tij ne jeten praktike. 

Jemi ne10 ditet e fundit te muajit te bekuar te Ramazanit dhe duhet tajapim maksimumin e mundesive tona per 
t'u afruar ke All-llahu xh.sh. me ibadetet dhe adhurimet tona-tha nder te tjerat Bahri ef. Simnica. 

Iftari me gra te Gjakoves "Njje dite Ramazani te gjitha s'bashku" 

KBI-se ne Gjakove, ne bashkepunim me 
"Departamentin e Gruas" prane Bashkesise 
Islame te Kosoves, me 07.10.2007 ne sallen 
solemne te "OITA 3" organizoi tribunen e dyte 
me radhe, dhe IFTAR te perbashket tradicional 
"Nje dite Ramazani te gjitha s'bashku", ku ishin 
te ftuara gra te te gjitha strukturave, mjeke, 
profesoresha, arsimtare, nepunese administra- 
te etj. Ligjeruese ishin prof. Hatixhe Jashanica 
teologe e diplomuar ne Universitetin e Jordanit 
dhe Fikrije Dumani studente e FSI ne Uni- 
versitetin e Sirise. 

Hapjen e programit e beri kori i vajzave te 
Medresese se Mesme "Alaudin" ne Prishtine, 
paralelja e ndare ne Prizren, duke kenduar ne 
te tri gjuhet: shqipe, arabe dhe turqisht. 

Me pas kori i vajzave te Medresese se Pri- 
zrenit, kendoi nje ilahi per te pasuar me pas me 
ligjeraten "Ramazani, agjerimi, namazi dhe 
zekati"", te ligjeruar nga prof. Hatixhe Jashanica. 

Znj. Jashanica, ne ligjeraten e saj pershkroi ne menyre kronologjike rolin e Ramazanit, agjerimit, namazit dhe 
zekatit ne shoqerine shqiptare e vecanerisht ne ate kosovare. 

Ne vazhdim te programit pas kendimit te ilahive si dhe recitaleve nga nxeneset e medresese, ligjeraten tjeter e 
mbajti znj. Fikrije Dumani, e cila beri nje analize te pergjithshme rreth ceshtjes se namazit dhe te zekatit. 

Pas perfundimit te ligjerates KBI-se ne Gjakove, ne bashkepunim me shoqaten Nderkombetare, Humanitare dhe 
Kulturore "IstambuH" nga Turqia, kishte pergatitur iftarin tradicional, te pestin me radhe, i cili u mundesua me ndihm- 
en e donatoreve, te cilet i falenderojme dhe lusim All-llahun qe t'i shperbleje ne kete dhe ne boten tjeter. 

Udheheqesja e programit znj. Samile lljazi falenderoi kryetarin e KBI-se te Gjakoves, Fatmir ef. Iljazin per ftesen 
dhe iniciativen e ketille te iftarit dhe tribunes, falenderoi publikun i cili kaloi numrin mbi 700 veta, qe e mirepriten dhe 
e duartrokiten. 

Ne fund eshte bere falja e namazit te akshamit. 

E. Rexha 




60 



dituria islame / 207 



Dua hatme ne xhamine e Komogllaves 

Ne xhamine e re te fshatit Komogllave te Ferizajt, pas namazit te drekes me 24. 09. 2007 u mbajt dua hatme, ku pos 
xhematit te ketij rajoni moren pjese: Kryetari i KBI-se ne Ferizaj, Adem ef. Hoxha, kryeimami Sylejman Roshaj dhe Se- 
kretari Zejnullah Derguti. Pas faljes se namazit te drekes kete' solemnitet e hapi Sylejman ef. Sejdiu, kryes detyre i imamit, 
i cili pasi iu shprehu mireseardhje te pranishmeve dhe pasi i pershendeti mysafiret fjalen ia dha Adem ef. Hoxhes - kryetar 
i KBI-se ne Ferizaj, i cili fillimisht pershendeti te pranishmit dhe pasi ua uroj Ramazanin foli per rendesine e tij dhe per 
shperblimin e atyre qe agjerojne kete muaj. Besimtari, tha ef. Hoxha, i ka dy gezime: nje ne iftar dhe tjetrin ne ahiret kur 
do te takohet me Allahun xh.sh. 

Ne vazhdim ef. Hoxha e pergezoi imamin per kete dua -hatme dhe i uroi atij sukses, ai gjithashtu uroi edhe nxenesit 
per arritjen e ketij rezultati. 

"Muhamedi a.s. ka thene: "Me i miri eshte ai qe e me- 
son Kuranin dhe ate ua meson edhe te tjereve". Nuk 
eshte thene qe vetem hoxha te merret me mesimin e 
Kuranit por ne duhet te angazhohemi te gjithe, ne 
menyre qe ate qe e dime t'ia mesojme tjetrit, qofte edhe 
nje elham apo edhe nje shkronje" - tha pos te tjerash 
I Adem ef. Hoxha. 

Nxenesit qe bene hatme 

1. Jetmir Fahri Zahiri 

2. Blerina Sylejman Ismajli 

3. Saranda Muhabi Asllani 

4. Edona Naser Siriniqi 
5.Violeta Misret Beqiri 
Ne fund Kryetari i KBI-se Adem ef. Hoxha ua shpern- 

dau te gjithe atyre qe kane bere Kuranin hatme nga nje 
dhurate modeste. 
Z. Derguti 



5C=B * 












?!-■ 






*1 


■ 




w 




JL 


1 


_Jgm 


l^^^h ^^h 1 


v 


*>•♦ 

^ 


B?BI 


■ 


1 






n 




V I 


■ 


1 


- ** 


i 


■ -- p 




■ ' 


» ' 


liu 


IV T ? r 


M - ■ I 


f m% 


I 


~if 






i 




c ) 




r 


W 


.. 



Myftiu Ternava ne Lipjan: 

Ky vend tash e 600 vjet ka jetuar me Islam 
dhe keshtu do te jete deri ne kiamet 

Myftiu i Kosoves Mr. Naim Ternava ka marre pjese me 04 tetor 2007, ne tribunen 
e organizuar nga KB i Lipjanit ne vazhden e shume aktiviteteve qe ka mbajtur ky 
Keshill gjate muajit te Ramazanit . 

Pasi ka pergezuar per punen e bere nga ana e udheheqesve te keshillit, Myftiu 
Ternava duke iu drejtuar te pranishmeve tha: 

"Ky tubim i sodit eshte deshmia me e madhe se aty ku punohet rezultatet nuk mu- 
ngojne. 

I Madhi Allah xh.sh. neve dhe mbar njerezimin e begatoje me dhuraten me te ma- 
dhe, me shpalljen e Islamit, por neve na begatoje edhe me teper, sepse ne e pranu- 
am kete fe, pranuam shpalljen e te madhit Allah. 

Ndaj ne duhet te krenohemi qe i takojme besimit islam, qe jemi pjesetare te dinit I 
islam, qe jemi njerez ne vazhdimesi me bindje nen kontrollin e te madhit Zot dhe be- 1 
sojme." 

Ndersa duke folur per rendesine e fese islame ai nder te tjerat ve?oi: 

"S'ka dyshim se Islami eshte 
I fe e Allahut ngase ai vet ne Ku- 1 

ran po na thote: "Fe e vetme e pranuar tek Allahu ne kete bote 
eshte Islami te cilin ia shpalli edhe pejgamberit te pare Ademit 
a.s. dhe tek pejgamberet e tjere e deri tek Muhamed Musta- 
| faja". 

Ndersa duke folur per traditen e hershme islame ne keto 
I troje myftiu nder te tjera tha edhe kete: "Te nderuar vellezer e 
motra ju jeni deshmia me e mire se ky vend tash e 600 vjet ka 
jetuar me Islam dhe keshtu do te jete deri ne kiamet, fryma is- 
lame do te begatohet edhe me shume kur ju besimtare te nde- 
ruar do te jepni kontribut edhe me te madh, kur ju dhe te gjithe 
ne do ta kuptojme domethenien e Islamit". 

(r.sh.) 





dituria islame / 207 



61 



Nga aktiviteti i Keshillit te Bashkesise Islame ne Lipjan 
gjate muajit te madherishem te Ramazanit 

Keshilli i Bashkesise Islame ne Lipjan, ne prag te muajit te Ramazanit gjegjesisht me daten 06.09.2007 ne mble- 
dhjen e vet te mbajtur me anetaret dhe imamet e KBI-se ne Lipjan hartoi planprogramin qe do te realizohej gjate 
muajit te Ramazanit. Me qellim qe sa me mire te organizohej xhemati, ngase ne kete muaj ibadeti i besimtareve 
eshte me i madh ne cdo aspekt. Planprogrami ishte shtypur para Ramazanit, i qe shperndare te gjithe imameve dhe 
qytetareve. Ky projekt kishte dhjete pika. 

Ishte bere pergatitja per faljen e namazit te Taravive neper te gjitha xhamite dhe ne disa fshatra ku nuk ka xhami. 

Me qellim te begatimit te jetes fetare dhe per t'u afruar besimtareve njohuri fetare, KB-se Islame organizoi tri tri- 
buna fetare ne Shtepine e kultures ne Lipjan, ku salla ishte e stermbushur me besimtare. 

Tribuna e pare u mbajt me 20.09.2007 me ligjeruesin qe do te na e hapte rrugen e aktiviteteve e na e dha fore- 
en, guximin, sugjerimin, e qe na perkrahu maksimalisht ishte ky kryeimami i Bashkesise Islame te Kosoves Sabri 
ef. Bajgora, me temen "Muaji i Ramazanit Muaj i meshires." 

Interesimi i besimtareve ishte shume i madh sa qe Shtepia e kultures nuk i plotesonte kushtet per interesimin dhe 
prezantimin e besimtareve qe te jene te pranishem ne kete tribune. 

Tribuna e dyte u mbajt me 27.09.2007 ligjerues ishte profesori pran Medresese se mesme Alauddin ne Prishtine 
Muharrem Ternava me temen: "Perzgjedhja e shoqerise se mire sfide e secilit". 

Keshilli ka organizuar edhe gara teatrale ku u paraqiten 15 shfaqje, por pas seleksionimit u shfaqen vetem 6. 

Tribuna e trete u mbajt me date 04.10.2007 kjo ishte tribuna qendrore e aktivitetit tone ku edhe interesimi i besim- 
tareve ishte shume i madh e qe deshmonte edhe prezenca e tyre ne salle dhe kjo per dy arsye. Pritej Myftiu i Ko- 
soves mr. Nairn Ternava i shoqeruar me zevendeskryetarin prof. Ahmet Sadriu dhe Kryeimami Sabri Bajgora. 

Me ligjeraten "Islami Alternative e vetme" . 

Kete dite u be terheqja e plikove per perzgjedhjen e kandidateve qe kane marr pjese ne kuis. 

Nuk mund te leme pa e permendur projektin ne mediat elektronike, i cili u realizua me sukses dy here ne dite 
emision ne radio "Zeri i Shtimes" prej ores 17 deri ne ora 18, i titulluar "Zeri i Kuranit" qe ka qene shume i suksessh- 
em. 

Dhe emisioni "Ta njohim Fene" prej ores 22 deri ne ora 23.30, i realizuar me mysafire profesionesh te ndryshme. 
Ne kuader te ketyre emisioneve kemi realizuar edhe mini kuisin. 

Burim Arifaj 




Bashkesia Islame e Kosoves 
KESHILLI I BASHKESISE ISLAME 

Nr. 68/2007, Date: 31.10.2007 
DRENAS 

Keshilli i Bashkesise Islame ne Drenas ne mbledhjen e mbajtur 22.10.2007, vendosi te shpall: 

Konkurs 

Per kete vend pune: 

- Imam ne Xhamine e fshatit Gllobar . 

Pergatitja shkollore duhet te jete: 

- Te kete te kryer Fakultetin Islam brenda ose jashte vendit, ose se paku Medresene e mesme ne Prishtine. 

- Te kete aftesi komunikimi me xhemate. 

- T'i permbahet rregullores se KBI-se. 

- Te ardhurat sipas rregullores se Keshillit te Bashkesise Islame ne Drenas. 

Dokumentet: 

- Kerkesa 

- Certifikata e lindjes 

- Certifikata e mjekut 

- Deftesa-Diploma e shkollimit. 

Verejtje: 

Dokumentet e pakompletuara nuk do te merren ne shqyrtim. 

Konkursi mbetet i hapur 15 dite pas publikimit ne revisten "Dituria Islame" 




62 



dituria islame / 207