Revista Dituria islame 197-234.PDF

Ne perkujtim te Lidhjes Sh

DITURIA ISLAME

Reviste mujore, fetare, kulturore e shkencore

Boton

Kryesia e Bashkesise Islame te Kosoves
Prishtine

Kryeredaktor
Bahri Simnica

Redaksia:

Agim Hyseni, Burhan Hoxha,

Jakup Qunaku, Miftar Ajdini,

Muharrem Ternava, Rexhep Lushta,

Sabri Bajgora, Zaim Baftiu

Gazetar ne redaksi:

Ramadan Shkodra

Lektor

Isa Bajcinca

Korrektor

Skender Rashiti

Kopertina & Red. teknik

Ymridin Trinaku
Operator kompjuterik

Nuhi Simnica

Adresa:

"Dituria Islame",

Rr. "Vellusha", nr. 84. 38000 Prishtine,

Fah. post. 46,

Tel & Fax. 038/224-024

www.dituriaislame.net
E-mail: dituriaislame@hotmail. com
dituriaislame@yahoo.com

Parapagimi:

Evrope 25 € Amerike 40 USA $

Shtypi:

"Koha" - Prishtine

Doreshkrimet dhe fotot nuk kthehen!

Siguria eshte domosdoshmeri fetare dhe racionale

Koha ne te cilenjemi dukejetuar vertete eshte bere e rend e mundimshme si dhe
mjafte streseve sikur cdo dite presim nje katastrofe gjitheperfshirese. Kjo sikur na
ben te ndihemi jo mire nga nje pasiguri e cila po verehet ne te gjitha poret ejetes
duke jilluar qe nga siguria individuate po ashtu edhe tek ajo kolektive dhe shoqero-
re. Si shkak i gjithe kesaj pasigurie eshte largimi nga qdo parim njerezor si dhe ikja
nga besimi ne njefuqi mbinatyrore qe sundon dhe kontrollon gjithesine e qe Ai eshte
Allahu xh.sh. qe kerkoj nga njeriu tejete i kujdesshem per veten e tij si dhe i kujde-
sshem ndaj te tjereve dhe ndaj gjithe asaj qe e rrethon ate.

Muhammedi a.s. ne lidhje me kite pasiguri thote: "Ai qe e kalon naten e sigurt
ne shtepi, me trup te shendetshem dhefurnizim te mjafiueshem per dit'en e tij, eshte
sikur te kete jituar te gjithe boten " hadith, kjo neve na ben te mendojme mire se ku
neve jemi tani ne kohen e zhvillimeve te pergjithshme ne Qdo aspekt ne vend se te
jemi me te sigurt ne jemi duke levizur me nje shpejtesi marramendese ne futjen e
frikes dhe pasigurise ne qdo pore tejetes.

Siguria e zemres eshte besimi dhe njohja me bindje e se vertetes. Siguria e shte-
pise eshte liria e saj nga turpi dhe devijimi, si dhe te qenit e saj plot me udhezim
hyjnor. Siguria e ummetit tone eshte te qenit e tij i bashkuar permes dashurise te the-
meluar mbi drejtesine dhe zbatimin e sheriatit. Kurse frika eshte armiku i sigurise.
Shtrohet pyetja njerezimi sot me gjithe k'eto te arritura ajeton i qet dhe a eka te sig-
urt pasurin dhe familjen e tij brenda nje nate e mos tejlasim per me gjate.

Ja se si Kurani deshmon per pasigurine qe arabet ishin duke e jetuar qe nga
koherat me te hershme duke deshmuar me se miri me keto ajete ne vijim:

"Prandaj le te adhurojne Zotin e kesaj shtepie (Qabes), i Cili i ushqen ata ne dite
urie dhe i siguron ne dite fr ike. " (El-Kurejsh, 3-4).

"Sa per ata qe besojne dhe nuk e molepsin besimin e tyre me padrejtesi (idhuj-
tari), pikerisht atyre u takon siguria dhe ata jane te udhezuar" (El-Enam, 82).

Keshtu pra nuk ka qetesi per frikacakun e as siguri per jobesimtarin, dhe asjete
te qete per ata qe vertete jane zhytur ne kete semundje shekullore duke skllaveruar
dhe gllaberuar pronat e te tjereve ne emer te demokracise.

Sa e mjere eshte jeta e kesaj bote! Nese jeni te suksesshem ne nje aspekt te saj,
do tejeni te dobet ne nje ane tjeter. Nese vie pasuria jillon pasiguria nga ata qejeto-
jne me keqperdorime dhe mashtrime. Kur gjithe cka duket se shkon mire dhe me ne
fund ndjeni njefare stabiliteti, atehere eshte mire ta kuptojme se jemi bere gati per
ne arkivol per te lene te gjitha brengat dhe problemet dhe per te dhen llogari per te
gjitha ato padrejtesi dhe veprime mashtruese dhe frikesuese qe i kemi bere njeri
tjetrit deri sajetuam ne kete bote.

Perqendrimi yne ne sigurine dhe ruajtjen e rendit njerezor na ben qe te jetojme
te lumtur dhe te qete ne kete bote si dhe te fitojme ne boten tjeter te perjetshme.

Ne kete numer pos te tjerash

Ne perkujtim te Lidhjes Shqiptare Pavaresia e Kosoves

te Prizrenit dhe lirite fetare

4 9

Roberit e Allahut - (3)

Moment i ajeteve 63-77

nga kaptina "El-Furkan")

4

Island dhe toleranca fetare

ndershqiptar

7

Dita me madheshtore e javes
19

Disa shtetare shqiptare ne jeten

politike e shoqerore..

44

Aktuale
45

dituria islame / 202

Ne shenjester

Ne perkujtim
te Lidhjes Shqiptare te Prizrenit

Mr. Qemajl Morina

Me 10 qershor te ketij viti
mbushen 129 vjet nga
mbajtja e Kuvendit te Li-
dhjes Shqiptare te Prizre-
nit, qe perben nje' nga ngjarjet me te
medha ne historine e popullit shqiptar.
Lidhja ishte e para organizate politike
mbareshqiptare brenda trojeve shqipta-
re, e cila organizoi luften per clirimin e
vendit, mbrojtjen e teresise tokesore nga
synimet shoviniste te vendeve fqinje si
dhe krijimin e shtetit te pavarur kombe-
tar.

Lidhja Shqiptare e Prizrenit, per here
te pare ne historine tone, arriti qe ne me-
nyre institucionale te mobilizonte ener-
gjite e shqiptareve dhe t'i orientonte
drejt realizimit te programit madhor te
Rilindjes Kombetare, afirmimit te kom-
bit shqiptar ne arenen nderkombetare,
mbrojtjes se teresise territoriale te Shqi-
perise dhe formimit te shtetit shqiptar.

Veprimtaria e Lidhjes Shqiptare, vler-
at dhe rendesia e saj nuk mund te njihen
e te analizohen drejt pa i ditur kushtet
historike ne te cilat ajo u krijua dhe ve-
proi.

Ne rrethanat e krijuara pas marreve-
shjes se Shen-Stefanit (3 mars 1878) dhe
ne prag te Kongresit te Berlinit (13.6-
13.7.1878) , thirrja e nje kuvendi kom-
betar dhe krijimi i nje organizate patri-
otike, qe do t'u dilte zot interesave te
vendit, u be nje imperativ i domosdosh-
em i kohes. Per kete arsye, thirrja e ku-
vendit u kerkua gjeresisht ne mbledhjet
popullore te zhvilluara ne te gjitha trojet
shqiptare gjate pranveres se vitit 1878.

Lidhja Shqiptare e Prizrenit misheron
bashkimin kombetar shqiptar . Si ngjar-
je , si dukuri shqiptare, si histori dhe si
perjetim, ajo nuk ka qene, nuk eshte dhe
nuk mund te jete tabu per asnje shqiptar,
qe sado pak ka ndjenja patriotike. Ajo,
duke qene histori, nuk pushon kurre se
qeni aktualitet deri ne permbushjen e de-
tyrave te saj .

Shpresat e shqiptareve per nje bashk-
im gjithekombetar dhe jete te lire ne tro-
jet e tyre etnike, asnjehere nuk u shuan.
Ata vazhdimisht jetuan me keto shpresa.
Dhe jo vetem kaq, po ata punuan per
realizimin e ketyre deshirave, edhe pse e
dinin se kjo ishte rruge e gjate dhe me
plot te papritura dhe sakrifica. Per reali-
zimin e ketij qellimi ata flijuan edhe
jetet e tyre.

Shikuar nga prizmi politik ne 129-
vjetorin e Lidhjes Shqiptare te Prizrenit,
Kosova eshte me afer se kurre realizimit
te plote te pavaresise se saj. Ne jemi du-
ke kaluar kilometrat e fundit te ketij rru-
getimi shekullor me plot peripeci dhe te
papritura, i cili besojme se shume shpejt
do te behet realitet. Sepse per kete fliju-
an jetet e tyre sa e sa deshmore, u derdh
shume gjak dhe u derdhen shume lote.
Nje shperblim te ketille populli shqiptar
me ne fund e meriton. Pengesat qe po
paraqiten ditet e fundit nga blloku pan-
sllavist dhe panortodoks, besojme se ja-
ne te kalueshme. Endrra e shqiptareve
qe Kosova, ne Prizrenin e se ciles u
mbajt kuvendi i pare Lidhjes se Prizre-
nit, do te shpallet e pavarur, eshte e prit-
shme te realizohet.

Ne kete kuptim, ne nderojme sot lu-
ften e patrioteve shqiptare ne vitet 1878-
1881, si dhe ne periudha te mevonshme,
si nje nga etapat me te rendesishme qe e

shpune popullin shqiptar ne fitoren his-
torike.

Perkujtimi me dinjitet i 129-vjetorit
te Lidhjes Shqiptare te Prizrenit, ka per
synim riaktualizimin e vlerave dhe me-
sazheve te saj nga kendveshtrimi ne ko-
hen tone. Andaj, perkujtimi i ngjarjeve
dhe datave te historise, si9 po veprohet
tani, nuk duhet te kuptohet si ratine, apo
vetem si nje nderim formal. E kaluara
nuk mund te kuptohet e shkeputur nga e
sotmja. Procesi shoqeror eshte nje dhe i
pandare, keshtu qe rezultatet e Lidhjes
Shqiptare te Prizrenit duhen analizuar,
me kete rast, ne funksion te se sotmes
dhe te perspektives te se nesermes, aq
me teper qe detyrat themelore qe shtron-
te ajo, nuk jane realizuar ende.

Eshte mire qe ne kete pervjetor, Kry-
esia e Bashkesise Islame te Kosoves do
te organizoje tryezen shkencore me tit-
ull: "Mesazhet e Lidhjes Shqiptare te
Prizrenit ne raport me realitetin shqiptar
sot", ku do te marrin pjese nje numer i
studiuesve nga te gjitha trojet shqiptare,
te cilet do te ndricojne disa aspekte ende
te pandricuara sa duhet te kesaj ngjarje-
je me rendesi te historise sone kombe-
tare. Ketij manifestimi kulturor do t'i
paraprije vendosja e pllakes perkujtimo-
re ne xhamine e Mehmet Pashes, ku pati
zhvilluar punimet Lidhja e Prizrenit, me
10 qershor 1878.

dituria islame / 202

Fleta e tefsirit

Sabri Bajgora

Roberit e Allahul - (3)

Koment i ajeteve 63-77 nga kaptina "El-Furkan"

"Edhe ata qe kur shpenzojne nuk e teprojne e as nukjane doreshtrenguar, por mbajne mesataren 8
ejane te matur. " (El-Furkan, 67)

5. Maturia ne shpenzime

"Edhe ata qe kur shpenzojne, nuk e
teprojne e as nukjane doreshtrenguar,
por mbajne mesataren e jane te ma-
tur. "

Jeta ne kete bote eshte shume e shku-
rter, dhe mundesia per te bere vepra te
mira, po ashtu eshte e kufizuar. Jo secili
prej njerezve ka pasuri, prej se ciles mu-
nd te ndaje nje pjese per te varfrit dhe
skamnoret, qe te arrije kenaqesine e
Allahut. Te pakte jane ata njerez qe
mbase mund te jene ne nje pozite te larte
ne shoqeri dhe te kene mundesi te ndih-
mojne te tjeret, sepse shume prej tyre
mashtrohen nga cytjet e shejtanit dhe
shume shpejt harrojne jo vetem shoket,
por madje harrojne edhe familjet dhe te
afermit e tyre.

Pavendosmeria i ben njerezit dhe
shoqerite te njellojte, egoiste e indifere-
nte. Ata priren per t'u kushtuar vemend-
je vetem interesave te tyre dhe nuk
reagojne ose tregojne interesim per
ngjarjet qe ndodhin rreth tyre.

Por, per nje grup njerezish te ve9ante
e te dalluar, nuk ka kufizime te tilla. Per
ta nuk ka dere qe eshte e mbyllur. Per ta
jane te hapura madje edhe dyert e qiellit
dhe te meshires hyjnore. Keta jane
"Ibadu Rrahman" - Roberit e Allahut.

Shume prej njerezve mendojne se te
jesh prej ketij grupi te devotshmeve,
duhet te jesh i varfer, nevojtar, asket,
modest, pa pleng e pa shtepi. Jo, ky pa-
ragjykim eshte plotesisht i gabuar. Edhe
i pasuri mund te jete rob i sinqerte i
Allahut, sepse ai shpenzon ne rrugen e
Tij duke dhene zekatin, shpenzon per
familjen dhe edukimin e tyre nga ajo pa-

suri qe Allahu ia ka lene ne dorezim ne
kete bote, keshtu qe e fiton kenaqesine e
Tij edhe ne kete bote edhe ne boten tje-
tcr.

Sjelljet e njerezve ne kete bote jane te
shumellojshme. Disa prej tyre jetojne
nje jete te shfrenuar, duke shpenzuar pa-
surine e tyre ne gjera te ndaluara, duke
shpenzuar e duke bere qejf kot se koti,
kurse disa prej tyre jane aq doreshtren-
guar e koprrace, saqe u dhimbset te har-
xhojne edhe per veten dhe familjet e
tyre, duke mbjelle nje egoizem te paars-
yeshem ne zemrat e tyre. Mu per kete
arsye edhe Allahu xh.sh., po edhe i Der-
guari i Tij, na mesojne se ne kete jete ne
9do veprim duhet te ndjekim nje mesa-
tare, meqe edhe kemi epitetin e te qenit
Ymet i mesem (mesatar). Kurani na me-
son se njeriu nuk duhet te jete as dorelire
ne harxhimin e pasurise pa lidhje, por as
nuk duhet te jete koprrac, sepse koprra-
cia e tij e tepert, mund t'u shkaktoje vua-
jtje te tjereve, sidomos te afermve. Ja se
c'thote Kurani ne lidhje me kete:

"Dhe mos e bej doren tende te lidhur
per qafe (mos u bej koprrac), e as mos e
shtri ne teresi, e te mbetesh i qortuar

dhe duarthate (nga shpenzimi i tepe-
rt). " (Isra 'e, 29)

Si plengprishja-shpenzimi i pakontr-
olluar (israfi-masrafi), qe shkaterron
shpirtin, pasurine dhe shoqerine e njeri-
ut, po ashtu edhe koprracia (taktir), e ci-
la privon shoqerine e nevojshme perreth
njeriut, qe te kete dobi nga pasuria e tij,
shkaktojne crregullime te jetes shoqero-
re dhe asaj ekonomike, duke shkaktuar
kriza, pakenaqesi, egoizem dhe urrejtje
ne mes njerezve. Per kete arsye Allahu
xh.sh. ka percaktuar kete baraspeshe ne
mes ketyre dy skajshmerive, duke bere
qe njeriu te jete i matur ne 9do veprim te
tij ne kete jete, e ne kete teme, edhe ve-
primi i drejte me pasurine qe Ai na e ka
lene ne dispozicion.

Transmetojne Tirmidhiu dhe Hakemi
se nje njeri kishte ardhur tek Resululla-
hu s.a.v.s., por Pejgamberit a.s. nuk i ki-
shte pelqyer pamja e tij e jashtme dhe e
kishte pyetur:

- A ke pasuri?

Po, - ia kishte kthyer ai.

- Po cfare pasurie ke, - e kishte pye-
tur prape i Derguari a.s.

%tffc jU$ LAifei

ej^i ^k^stina AA>ja|&j

dituria islame / 202

- Allahu me ka dhene prej seciles pa-
suri, - ia kishte kthyer ai, (duke pasur ne
mendje deve, lope dele, kullosa, fruta
etj.). Atehere' i Derguari i Allahut i ki-
shte thene:

- Pra, dije se Allahu deshiron qe te
shohe gjurmet e dhuntive te Tij ne ty. "

A nuk thote edhe Allahu xh.sh. ne
Kuran: "eper te mirat qe t'i dha Zotiyt,
trego! "

Nga ky hadith i Pejgamberit a.s. me-
sojme shume gjera, mesojme se nga pa-
suria qe Allahu na ka dhene, duhet te
shpenzojme ne menyre racionale, per
nevojat vetjake, per familjen dhe per te
varfrit myslimane.

Pra, roberit e Allahut jane ata qe, kur
shpenzojne, nuk jane koprrace e as do-
reshtrenguar per vetveten, per familjen e
tyre per te afermit e tyre, per fqinjet e ty-
re, nuk jane koprrace per te ndihmuar
myslimanet e tjere kur i godet ndonje fa-
tkeqesi, dhe ajo qe eshte me kryesorja,
nuk jane doreshtrenguar ndaj urdhrit ku-
ranor per dhenien e zekatit dhe te sada-
kase.

Sipas Ibn Abbasit r.a., nese njeriu e
shpenzon edhe tere pasurine e tij ne pu-
ne te hajrit e ne miresi, kjo nuk eshte ha-
rxhim dhe masraf, por nese qofte vetem
nje metelik e shpenzon ne haram, atehe-
re ky eshte plengprishes dhe masrafxhi.

Ta kujtojme vetem shembullin e Ebu
Bekrit r.a., kur gjate pergatitjes se nje
ekspedite luftarake, para te Derguarit te
Allahut solli tere pasurine e tij. Kur i de-
rguari a.s. e pyeti se cfare i kishte lene
familjes, ai u pergjigj: Ua lashe Allahun
dhe te Derguarin e Tij.

Le te na sherbeje ne kete kontekst
edhe nje thenie e Resulullahut s.a.v.s.
kur thote: "Myslimani nuk ben te xhelo-
zoje (ndaj vellait te tij) pervecse ne dy
raste: ndaj atij qe Allahu i ka dhene pa-
suri dhe ate pasuri e shpenzon ne rruge
te drejte, dhe ndaj atij qe Allahu i ka

dhene urtesi (dije) me te cilen vepron
dhe kete ua meson njerezve te tjere. "

Ne kete bote nuk kemi nevoje te shti-
remi sikur nuk kemi asgje, sepse keso-
dore e paraqesim veten para te tjereve
me pamje te rrejshme dhe joreale. Duhet
te jemi ata qe jemi. Nese je i pasur dhe
shpenzon ne rrugen e Allahut, atehere
kjo eshte devotshmeria me e madhe, por
nese mendon qe me thjeshtesine (kop-
rracine) tende, te mos biesh ne sy te te
tjereve se ke pasuri, per te mos u dhene
te varferve, atehere ky veprim eshte nje
mekat i madh.

Dijetari i mirenjohur bashkekohor Dr.
Jusuf Kardavi, tek flet per kete grup nje-
rezish qe Allahu i ka cilesuar si "Ibadu
Rrahman" ne kete ajet qe po e komento-
jme:

"Edhe ata qe kur shpenzojne, nuk e
teprojne e as nuk jane doreshtrenguar,
por mbajne mesataren e jane te ma-
tur. "

thote se me gjuhen bashkekohore keta
njerez mund te jene biznesmenet e nde-
rshem, qe pasurine e tyre e kane hallall,
dhe qe ndjekin mesataren, gjithnje duke
pasur friken e Allahut. Keta njerez jane
ata qe japin me se shumti per te varfrit,
keta njerez jane ata qe kujdesen per je-
timet, per lartesimin e fjales se Allahut...
Po keta njerez, jane aq te thj eshte e mo-
deste, nuk jane kryelarte, nuk bejne me-
ndjemadhesi, shikojne punen e tyre,
falin namazet dhe vecanerisht naten
ngrihen dhe E falenderojne Allahun per
te mirat dhe dhuntite e Tij ndaj tyre, du-
ke E lutur Ate per falje dhe meshire.

Ne anen tjeter, shohim nje grup tjeter
te te pasurve, te cilet pasurine e kane arr-
itur me haram, mashtrime e korrupsion.
Te tillet, te cilet pasuria i ka mberthyer
me kthetrat e saj, mendojne se nuk do te
vdesin kurre, por, kur u vjen momenti i
vdekjes, e kuptojne se kjo bote ka qene
vetem nje udhetim dhe iluzion i shkur-
ter. Te tillet nuk kane c'te presin ndonje
te mire a shperblim tek Allahu.

Keta njerez do te jene perjetesisht te
perbuzur ne boten tjeter dhe keta vertet e
meritojne te quhen miq te shejtanit, ash-
tu si9 na i ka pershkruar Kurani fame-
larte:

"Ata qe shpenzojne teper (mastraf-
xhinjte), jane vellezer (ne veprim) te
djajve, e djalli eshte perbuzes i madh i
Zotit te Tij. " (Merjem, 27)

Roberit e Allahut te cilet e kane kup-
tuar qellimin e ekzistences se tyre ne ke-
te univers, dhe e kane kuptuar vleren e
mirefillte te gjerave ne kete bote, gjate
jetes se tyre sillen konform me keto rre-
gulla te percaktuara, duke u shkrire ne
kete harmoni te sistemit te perkryer hyj-
nor, keshtu qe 9do veprim i tyre eshte i
matur dhe i baraspeshuar. Ata e kane ku-
ptuar drejt faktin se pasuria ne kete bote
eshte nje amanet i dhene nga Allahu
xh.sh., perkohesisht, per te cilen do te
japim llogari se si e kemi kryer (shpen-
zuar).

Besimtaret e vertete, qe deshirojne te
jene ne mesin e ketij grupi te nderuar te
"Roberve te Allahut", duhet ta kuptojne
se shfaqja e besimit te mirefillte me te
gjithe vlerat e tij te verteta, eshte bere e
rendesishme si kurre me pare. Sot kjo
eshte e nevojshme per njerezit e virtyt-
shem, te matur, te sinqerte dhe me zemer
te paster, per njerezit qe nuk mendojne
ose veprojne vetem per vetveten, por qe
parapelqejne mireqenien e te tjereve pe-
rpara mireqenies se tyre. Vetem si te tille
do te jene si ata rober te Allahut te per-
mendur ne keto ajete, e te gjithe ne duh-
et te perpiqemi t'u ngjasojme ketyre
njerezve ne vepra dhe ne sjellje, ketyre
besimtareve te devotshem, qe I luten dhe
I nenshtrohen vetem Allahut Fuqiplote...

(vijon)

dituria islame / 202

Veshtrim

Islami dhe toleranca fetare
nder shqiptar*

Mr. Xhabir Hamiti

Ndjenja per besim ne nje fuqi
absolute te quajtur Zot, ka qe-
ne pjese shpirterore e njeriut
qe nga momentet e para te da-
ljes se tij mbi siperfaqen e tokes. Kjo
ndjenje eshte dhe do te vazhdoje te jete
panderprere tek krijesa e quajtur njeri.
Historia nuk njeh njerez te cilet te mos
kene besuar ne nje fuqi absolute, te cilen
e kane definuar dhe emeruar sipas shka-
lles se akseptimit te tyre. Me zgjedhjen e
profeteve nga Zoti dhe te librave hyjno-
re- qiellore, njerezit ftohen qe te besojne
ne besimin e drejte- ne Nje Zot. Ithtare
te ketyre profeteve dhe ketyre librave
jane sot ithtaret e tri feve me te medha
monoteiste ne bote. Permes librave hyj-
nore krijesa njeri eshte ftuar qe te jete
gjithnje ne shkallen e duhur te degjimit
dhe zbatimit te porosive te Zotit, ne
menyre qe te jetoje ne dashuri, mireqe-
nie, paqe dhe liri me vetveten, familjen,
rrethin dhe shoqerine njerezore ne per-
gjithesi.

Toleranca dhe barazia njerezore jane
fryt i njohjes hyjnore ne formen e saj te
delire. Zoti na ka pajisur qellimisht me
Njohuri Hyjnore, ne menyre qe te kupto-
jme vetveten dhe rolin tone ne shoqerine
njerezore, dhe, si rrjedhoje e kesaj, te
zhvillojme marredhenie njerezore te
bazuara ne tolerance dhe ne barazi.

Larmia, ndryshueshmeria dhe llojllo-
jshmeria e njerezve eshte akt i qellim-
shem i Zotit per njohjen dhe afrimin ne
mes tyre, e jo per te treguar ose shprehur
urrejtje ndaj njeri-tjetrit. Kete e theksoi
Kurani qe ne fillim te shpalljes se tij:

"O ju njerez, vertete Ne ju krijuam
juve prej nje mashkulli dhe prej nje fe-
mre, ju beme popuj e fise qe te njiheni
ndermjet jush. Ndersa me i ndershmi
nder ju eshte ai i cili me se shumti ka
drone e Zotit. Zoti eshte i gjithedijshem
dhe hollesisht i njohur per cdo gje".
(49:13)

Bazuar ne kete citat kuranor, gjeneza
njerezore ka nje burim dhe nje Krijues.
Ndarja ne fise, etnitete, popuj te ndrysh-
em ... eshte zgjedhje e Zotit, andaj si e
tille duhet pranuar dhe respektuar.

Shkencetaret, studiuesit e sociologji-
se politike dhe te asaj fetare, qofshin te
huaj apo vendes, kane perdorur terma qe
permbajne ndryshime ne forme nuanc-
ash per tolerancen. Historianet e fese
dhe teologet flasin per "ekumenizem

nderfetar". Njohesit e mesjetes dhe etno-
loget perdorin termin "konvergjence
nderfetare". Sociologet dhe historianet
shekullare priren nga termat "toleran-
ce", "bashkejetese" apo "harmoni feta-
re".

Me depertimin e feve te ndryshme ne
tokat shqiptare, u be edhe ndasia fetare
ne popullin shqiptar. Kete ndasi perpi-
qeshin ta thellonin pushtuesit, sidomos
greket dhe serbet. Kete qellim e kishte
9do pushtues. Per fat te mire, qellimi i
erret i armiqve nuk u realizua, sepse as-
njehere nuk u shkaktua ndonje konflikt
ne baza fetare nder shqiptaret, S19 ka
pasur raste te tilla drastike ne te kaluaren
ne Evrope dhe ne disa vende te Azize.

Toleranca fetare e popullit shqiptar
mbeshtetet ne vetedijen kombetare ne
faktin se te gjithe shqiptaret te te gjitha
besimeve jane te nje gjaku dhe te nje
gjuhe, kane origjinen, truallin dhe tradi-
ten e perbashket. Kjo vetedije ka ndi-
kuar fuqishem ne kohezionin kombetar
ne permasa me te gjera dhe ka mobili-
zuar popullin shqiptar gjate historise per
t'u bere rezistence perpjekjeve te vazhd-
ueshme te te huajve qe ta perfanin dhe ta
sundonin. Eshte interesant se shqiptari,
para se gjithash dhe mbi te gjitha, me
pare e di veten per shqiptar, pjesetar te
nje kolektivi te gjere, i lidhur me te me
lidhje gjaku e gjuhe, dhe me pastaj mys-
liman, katolik ose ortodoks. Kete e kane
vene re edhe shume autore te huaj dhe

ne veprat e tyre e kane theksuar si dukuri
te pergjithshme ne popullin shqiptar.

Ne Kosove dhe ne viset veriore
shqiptare ne pergjithesi, lidhja me e fu-
qishme e tolerances fetare ne mes mys-
limaneve dhe katolikeve ka qene fisi.
Nese popullin e marrim si nje familje
shume te madhe, fisi brenda saj eshte
vellazeri e ngushte, nje organizate e fo-
rte me e vogel, kohezicioni i se ciles ba-
zohet ne lidhje gjaku. Pjesetare te nje
fisi jane te konfesioneve te ndryshme,
myslimane e katolike. Lidhja fisnore ne
mes tyre eshte shume me e forte se lidh-
ja midis besimtareve te nje feje.

Se sa e madhe ishte dhe vazhdon te
jete toleranca fetare mes shqiptareve,
tregon nje dukuri e rralle dhe e pashoqe
ne Ballkan. Fjala eshte per familjet e
perziera per nga besimi, per familjet qe
jetojne se bashku ne nje shtepi dhe qe
kane 9do gje te perbashket perve9 fese,
sepse nje pjese e saj jane myslimane, e
pjesa tjeter katolike. Familje te tilla ka
pasur ne Has, Rugove, Dushkaje te
Gjakoves, Suhareke, Karadak, ne Lugun
e Baranit dhe ne shume zona te tjera te
Kosoves dhe ne Malesi.

Toleranca fetare ka qene aq e madhe,
saqe gjate muajit te Ramazanit grate ka-
tolike rrinin zgjuar naten per te pergati-
tur syfyrin per pjesetaret myslimane te
familjes, kurse per festat fetare, te dy pa-
let reciprokisht pritnin mysafiret dhe be-
nin punet e nevojshme. Tolerance fetare

dituria islame / 202

nder shqiptaret me se miri ilustron nje
shembull ndoshta unik i dy vellezerve
ne fshatin Zheger, nga te cilet njeri eshte
shkolluar per prift, e tjetri per hoxhe 1 .

Ne kete kontekst vlen te theksohet
kontributi jashtezakonisht i madh i prije-
sve fetare islame, te cilet vazhdimisht
kontribuan per kete tolerance fetare. Ata
asnjehere ne shkrimet e tyre nuk ofend-
uan pjesetaret e besimeve te tjera nder
shqiptare. Hafiz Ibrahim Dalliu, hoxhe,
studiues dhe komentues me nam i Kur-
anit ne vitet '30 thoshte: "Na shqiptaret
prej cdo feje qofshim jemi te tane vella-
zen gjaku dhe vellazen vatani. Do te
shkojme mbare e mire shoq me shoq si
jemi tue shkue, do te punojme se bashku
per lulzimin e atdheut tone, dhe do te
mbrojme ate me gjakun tone" 2 .

Ndersa Mulla Idriz Gjilani nenvizo-
nte: "Kemi tri fe, por kemi vetem nje at-
dhe te perbashket, nje gjak vellazeror,
nje gjuhe, nje diell e Nje Zot. Detyre
mbi detyrat kemi bashkimin dhe mbrojt-
jen e atdheut" 3 .

Ne shtypin islam te viteve '30, nder
te tjera, lexojme: "Feja eshte nje institut
qe vellazerimin e ka parim themelor, e
kur ajo bie ne shkalle sa behet vegel ana-
rkie per te percare nje popull, nuk eshte
me fe, por eshte shoqeri politike e mshe-
fun nen masken e fese; eshte nje fe e de-
formueme" 4

Ndergjegjja e njeriut eshte e lire te
besoje ate qe i pelqen. Feja nuk mund te
imponohet, ajo predikohet.

Toleranca nderfetare ka qene nje do-
mosdoshmeri historike, mjet dhe faktor
qe ka siguruar unitetin kombetar dhe ek-
zistencen e popullit shqiptar. Ajo eshte
shfaqur si nje faktor i rendesishem i mo-
bilizimit psikokulturor te shqiptareve, si
faktoret historike e perpjekjet per mbi-
jetese kombetare e keshtu me radhe, du-
ke kaluar drejt nje vetedijeje kombetare
per kete vlere.

Tradita e tolerances nderfetare tek
shqiptaret nuk eshte dicka e formuar ne
kohet moderne, por nje tradite qe vjen
nga thellesia e shekujve.

Faik Konica 5 ne shkrimet e tij per to-
lerancen fetare nder shqiptare, thoshte:
"Une besoj se shqiptaret gjithkund jane
toler ante per besimet e tjera dhe ndosh-
ta ky eshte i vetemi vend ne Evrope ku
nuk ka pasur luftera fetare " 6 .

Ndersa Tomas W. Arnold nenvizonte:
"Myslimanet shqiptare, sikur edhe te
krishteret, flasin me nje gjuhe, kane tra-
ditat dhe moralin e njejte, nuk kane fare
urrejtje, sepse me gjenerata nuk kane
pasur armiqesi. Faktori fetar nuk ka
qene shkak per percarje" 1 .

Sami Frasheri shkruan: "Ndarjet ne
besim nuk sollen qarje ne mes te shqip-
tareve. Gjendjet e besimit, jo vetem ne
vendet e Lindjes, por edhe ne Evrope, e

ne vendet e ndricuara me qyteterim,
shume here kane nxjerre vrasje te me-
dha e te tmerruara; Ne Shqiperi, keto
grindje nuk ndihen dhe kurre ne kete
vend s 'kane ngjare" 8 .

Vecori tipike e shoqerise islame nder
shqiptaret, eshte se ajo nuk u zhvillua
duke mohuar apo shkaterruar shoqeri
apo bashkesi paralele me te. Ajo realisht
jeton perkrah tyre, gjalloi dhe lulezoi ne
klimen e mrekullise se bashkejeteses
duke zhvilluar identitetin e saj ne har-
moni dhe liri.

Ne nje qytet si Shkodra, ku popullsia
myslimane eshte e perzier me te krishte-
re katolike dhe ortodokse, ne ditet e Ra-
mazanit edhe tregtaret jo-islamike
ndalonin shitjen e mishit te derrit ne
dyqanet e tyre

Per shkrimtarin e famshem Ismail
Kadare, shpjegimet e nje harmonie te
tille qe ka zgjatur per shekuj, gjenden
tek vete kushtet e rrugetimit historik te
shqiptareve dhe ne faktin qe ne Shqiperi
te tre besimet jane te lidhura me kombin
dhe ekzistencen e tij. Sipas zotit Kadare,
themeli i themeleve eshte se besimet
kryesore jane barazisht te rendesishme
dhe barazisht te ligjshme: "Ky drejtpe-
shim mes besimeve, nuk eshte nje desh-
ire e marre per realitet, s 'eshte retorike
poetike, as psikoze pajtuese e tille qe ke-
rkon drejtpeshimin dhe harmonine atje
ku ato nuk ekzistojne. Ky drejtpeshim
dhe ky legjitimitet jane nje realitet ne
thelb. Shqiperia eshte nje vend me trefe.
Ajo s'mund te identifikohet me asnje
prej tyre. Nese nuk besojme ne kete, nuk
besojme ne arsyen tone te te qenit".

Historia e besimit ne Shqiperi njeh
zona te tera, ku popullsia i ushtronte pa-
ralelisht te dyja besimet. Ashtu sikurse
njeh zona te tjera, ku e njejta faltore te
premten sherbente per liturgjine islami-
ke, dhe te dielen per liturgjine e krishte-
re. I pashembullt ka qene qendrimi i
shqiptareve me shumice myslimane ndaj
hebrenjve gjate Luftes se Dyte Boterore.
Qeverite shqiptare qe bashkepunuan me
autoritetet fashiste dhe naziste, si kudo
ne boten e asaj kohe, bashkepunuan si
qeveri vasale, por ato asnjehere nuk ua
dorezuan ushtrive te huaja listat e hebre-
njve. Shqiperia eshte vendi i vetem ne
bote, ku, megjithese ne kushte pushtimi
te dyfishte, asnje hebre nuk u dorezua,
asnje hebre nuk perfundoi ne kampe
perqendrimi, asnje hebre nuk u viktime-
zua. Dhe nuk eshte fjala per hebrenjte e
vete Shqiperise, shtetas te saj, por per
afro 3000 hebrenj te ardhur nga shtetet
ballkanike, ne arrati e siper per t'i shpe-
tuar rrezikut te zhdukjes atje ku ishin.
Keta 3000 hebrenj, pjesa me e madhe e
te cileve hyne ilegalisht ne Shqiperi, gje-
ten mbrojtje te menjehershme dhe te pa-
kushtezuar nga vete popullata shqiptare.

Lideret e botes moderne, intelektualet
kudo qe jane, dhe te gjithe njerezit me
influence, duhet te japin kontribut pozi-
tiv ne ruajtjen e qetesise dhe respektim-
it nderreligjioz,ngase se fundi duhet te
kuptohet se Krijues i nesh te gjitheve
eshte i vetem nje Zot, edhe pse ne E adh-
urojme ate ndryshe. Zoti, ndoshta nuk
do te na gjykoje nese ne te gjithe nuk e
adhurojme Ate permes nje rruge te nje-
jte, nga mosdija, por sigurisht se do te na
gjykoje nese ne do te fusim huti dhe pe-
rfarje ne mes njerezve ne emer te fese, e
cila nga keqperdorimi i saj, do te mund
te shkaktonte edhe gjakderdhje ne toke.
Si krijese e vetme me pergjegjesi qe esh-
te njeriu mbi siperfaqen e tokes, duhet te
jete gjithhere ne nivel te duhur dhe ne
sherbim te se mires njerezore. Ftesa per
njohje, dialog dhe bashkepunim, eshte
detyre e perbashket e gjinise njerezore.
Dialogu me te tjeret nuk eshte hap ve-
tem i deshiruar, por i detyrueshem.

Synime dhe ide humane e fisnike jane
vetem ato te cilat, per qellim final, kane
mireqenien dhe lumturine e perbashket
te te gjithe njerezve pa dallim race, kom-
besie e feje. Keto jane dallime te lindura
bashke me njeriun dhe ne to nuk ka as-
gje te keqe. Te jesh ndryshe nga te tjeret,
nuk eshte e mete, mekat as krim, dhe
askush nuk eshte pergjegjes per kete.
Urrejtja, e cila buron nga dallimet e tilla,
eshte njera nga fatkeqesite me te medha
te njerezimit ne histori, prej nga linden
dhe racizmi, nazizmi, shovinizmi etj.

* (Pjese nga ligjerata e mr.Xhabir Hamitit -
profesor ne Fakultetin e Studimeve Isla-
me te Prishtines, e mbajtur ne Universi-

tetin e Vjenes - Fakulteti i se Drejtes dhe
Filozqfise, me 25 prill 2007).

Fusnotat:

1. Mark Krasniqi, "Lugu i Baranit" - Monografi

etno-gjeografike, Prishtine, 1984, fq. 78.

2. Faik Kasolla "Ibrahim Dalliu studiues dhe patri-

ots", Drita e Ehlu-lbejtit, nr. 3, Tirane 2006.
fq.5.

3. Dr. Muhamet Pirraku "Mulla Idriz Gjilani".

4. Zani i Nalte, nr. 3, Shkoder, 1936, fq. 72.

5. Shkrimtar dhe atedhetar i mirenjohur shqiptar

6. Faik Konica, 431.

7. Thomas W. Arnold: "Hostoria e perhapjes se

Islamit", Prishtine, 2004, fq. 234.

8. Sami Frasheri; "Vepra", Vellimi 2, Logos -
Shkup, fq. 47.

dituria islame / 202

Me shkas

Pavaresia e Kosoves dhe lirite fetare

Problemi i identitetit fetar te myslimaneve te Kosoves,
definimi i ekstremizmit fetar dhe kompleksi i fajesise 1

Te nderuar te pranishem, pjesemarres te
kesaj tryeze,

Tema qe jemi mbledhur ta trajtojme
sot, eshte komplekse dhe shumedime-
nsionale. Duke marre parasysh pranine
tuaj dhe spektrin e panelisteve qe do te
ligjerojne ne kete tryeze, une e shoh te
rendesishme qe te perqendrohem ne di-
sa pika qe ma merr mendja se duhet te
trajtohen nga kendveshtrimi im si njohes
i Islamit dhe njekohesisht si pjesetar i
komunitetit mysliman, dhe me teper si
imam, detyre te cilen e kryej me krenari
ne vendin ku jetoj. Ne te vertete, koha e
dedikuar per te folur ne kete takim, ne
menyre shume te natyrshme eshte e ku-
fizuar dhe e shkurter, andaj kjo, krahas
kompleksitetit dhe rrethanave qe domi-
nojne ne bote, e ben trajtimin e ketij pro-
blemi te rendesise globale, akoma me te
veshtire.

Shenjteria e citateve kuranore dhe
thenieve profetike ma imponon qe trajti-
min tim ta filloj duke vene ne pah se
Islami, me gjithe prezantimin shpesh jo-
korrekt qe i behet, edhe prej pjesetareve
te tij, e edhe prej te tjereve, eshte aq ma-
dheshtor dhe i paster, saqe te gjitha aku-
zat dhe etiketimet qe i behen, jane te
paverteta. Allahu i Madheruar ne Librin e
Tij fisnik thote: "...dhe ai (i Derguari i
Allahut) i urdheron ata ne pune te mira, i
dekurajon nga te keqijat, ua lejon te bu-
kurat dhe ua ndalon te shemtuarat."
(A'raf, 157). Ndersa i Derguari i Allahut,
Muhammedi, paqja dhe bekimi i Allahut
qofshin mbi te, sipas asaj qe ne menyre
autentike shenon Buhariu nga transmeti-
mi i Ebu Hurejres, ka thene: "Feja Islame
eshte lehtesi. Askush nuk tenton ta ve-
shtiresoje ate, e te mos deshtoje." Ne te
vertete, citatet qe mund te sherbejne si
deshmi ne kete kontekst, jane te panu-
merta, por dy te permendurat le te sher-
bejne vetem per ilustrim. Ndersa ajo qe
duhet gjithsesi te kuptohet, eshte se
Islami eshte i lehte, i natyrshem, tolerant
dhe doemos i pergjigjet natyres dhe ne-
vojave te njeriut, si individ apo shoqeri.
Keto fjale ndoshta do te ishin te teperta
sikur te mos jetonim ne nje kohe ku per
cdo te keqe qe ndodh ne bote, qarqe te
caktuara jane te gatshme qe ne nje me-
nyre a ne nje tjeter te fajesojne Islamin
apo myslimanet. Mu per kete arye, nevo-
ja per trajtimin e mirefillte te temave te
ketilla, eshte shume e theksuar.

Identiteti fetar
i myslimaneve te Kosoves

Kjo problematike gjithsesi eshte shu-
me komplekse dhe ka nevoje te trajtohet
shikuar nga kendveshtrimi historik, kultu-
ror, social, gjeopolitik, etj.. Ajo qe kam
per te thene une me kete rast, nuk ka te
beje me aspektet e siperpermendura.
Une do te fokusohem tek pyetja-athua
eshte dhe a mund te jete perkatesia isla-
me e shumices se kosovareve, pengese
per pavaresine e Kosoves? Ky fakt a
mund te jete barriere edhe per integrimet
e metejshme europiane te kosovareve?

Une personalisht mendoj se nje dile-
me e tille eshte me shume pjelle e fan-
tazive jo sa duhet te shendosha te disa
individeve (e qe fatkeqesisht perbejne
numer jo te vogel) sesa bazohet ne ndo-
nje realiteti. Realiteti deshmon se para
se te ndodhte ajo qe ka ndodhur (lufta e
Kosoves, gjenocidi serb mbi popullaten
kosovare, intervenimi i NATO-s dhe ins-
talimi i administrates nderkombetare ne
Kosove), ka qene e gjithenjohur se pop-
ulli i Kosoves me shumice i takon fese is-
lame. Me kete rast, asnjehere nuk eshte
vene ne dileme se legjitimiteti i perkra-
hjes qe SHBA-ja dhe Evropa u kane ofr-
uar kosovareve, mund te vihej ne dyshim
per shkak se shumica e kosovareve jane
te fese islame. Madje, prej argumenteve
me te forta, me te cilat Perendimi argu-
menton se fushatat e udhehequra nga
SHBA ne Irak dhe Afganistan, nuk jane

lufte kunder Islamit (kryqezate, si quhet
nga disa), eshte mu nderhyrja e forcave
perendimore per mbrojtjen e nje populli
mysliman (kosovaret) nga dhuna qe ku-
nder tyre ushtrohej prej nje shteti te kri-
shtere (Serbia). Ne baze te kesaj, nuk
eshte pa vend te perfundoj se perkatesia
islame e shumices se kosovareve nuk ka
qene problem ne momentet shume me
vendimtare dhe te ndjeshme, ne menyre
qe te jete sot, kur, mendoj se procesi i
pavaresimit te Kosoves nga Serbia ka
marre rrjedhen e vet dhe ka hyre ne fa-
zen perfundimtare.

Jemi deshmitare te nje propagande te
paskrupullt dhe perfide, nepermjet te ci-
les qarqe armiqesisht te pozicionuara
ndaj kosovareve dhe Kosoves, mundoh-
en t'i tregojne botes dhe ta alarmojne ate
se ne mes te Evropes qenka duke u kri-
juar nje shtet islam. Makineria propagan-
distike serbe, kur mbetet pa argumente,
merr rolin e alarmuesit dhe mbrojtesit te
Evropes se krishtere nga Islami. Ironine
e ben me te madhe fakti se kjo "brengos-
je" ne realitet vjen prej atyre qe, me poli-
tiken dhe aktivitetin e tyre, posacerisht
ne pesembedhjete vitet e fundit, kane
qene turpi i Evropes se krishtere. Ne te
vertete, nese kihet parasysh fakti se nje
propagande e tille eshte aq e pavlere,
saqe nuk meriton te merremi me te, do
te ishte e tepert te thuhet se akoma as-
kush nuk e ka vene ne dileme laicizmin
e shtetit te ardhshem te Kosoves dhe

dituria islame / 202

ekziston koncensus lidhur me kete ne te
gjitha qendrat e vendosjes. Mirepo kete
fatkeqesi e ben me qesharake fakti se
ne te ketilla raste disa njerez mendje-
lehte (nga tanet) me nxitim te madh mar-
rin pozicion mbrojtes dhe, per t'i treguar
botes se ajo eshte vetem nje rrene e ren-
domte e fabrikuar ne Serbi, fillojne te dis-
tancohen nga cdo gje qe eshte islame,
qe per mendimin tim eshte e tepert, pa
vend dhe larg cdo logjike.

S'do mend se per Evropen dhe Pe-
rendimin geshtja e identitetit fetar te
kosovareve eshte nje gje kahere e per-
funduar dhe te gjitha problemet e ima-
gjinuara e te fantazuara ne mendjet e
disave, jane humbje kohe, devijim nga
synimi madhor dhe marrje me gjera tani-
me te perfunduara. Pra, te flasesh tash
per identitetin fetar te kosovareve, eshte
sikur ta zbulosh Ameriken per se dyti.

Kompleksi i pozites inferiore
dhe ndjenja e fajesise

Ngjarjet qe shenuan perfundimin e
shekullit te kaluar dhe fillimin e ketij te
tanishmit, ndikuan thelbesisht ne ridefini-
min e raporteve ne mes shteteve, sho-
qerive, civilizimeve dhe feve. Duke pasur
parasysh se protagonists kryesore te
ngjarjeve qe tronditen boten (11 Shtatori,
Londra, Madridi, tash edhe incidenti i fu-
ndit ne ShBA), ishin disa myslimane, ne
mendjet e njerezve (jo spontanisht, por
fale propagandave te ndryshme), u viza-
tua dhe u ngulit profili i myslimanitte ketij
shekulli, te cilit i pergjigjen etiketat me
komprometuese dhe me nengmuese, si:
terrorizmi, ekstremizmi, e izmat e tjere.
Nuk kam per qellim shfajesimin e keqbe-
resve, ngase komuniteti mysliman gjitha-
ndej botes asnjehere nuk ka ngurruar t'i
denoje dhe te distancohet prej akteve te
dhunes dhe formave te tjera te pamatu-
ra dhe joislame te veprimit, por krahas
gjykimit dhe denimit te fajtoreve, duhet te
veprojme ne shfajesimin e te pafajshme-
ve, gje kjo qe bota ne keto vitet e fundit
e ka bere shume pak. Pra, pasoje e eu-
forise ne denimin e krimeve dhe distanc-
imin prej terroristeve, ekstremisteve dhe
keqberesve te te gjitha llojeve, ishte
edhe lindja e qendrimit me rezerve dhe
dyshimeve se gdo mysliman eshte terro-
rist dhe kriminel potencial. Ne kete rast,
ne menyre shume flagrante, eshte shke-
lur vlera dhe parimi demokratik shume
gjate i promovuar, se njeriu eshte i pafa-
jshem derisa te mos vertetohet fajesia e
tij.

As myslimanet e Kosoves nuk mbe-
ten jashte kesaj loje me permasa globa-
le. Me apo pa qellim, qarqe te ndryshme
ketu tek ne, u vune ne sherbim te elek-
trizimit te situates, dhe, sikur te mos
ishte maturia e skajshme e komunitetit

mysliman e perfaqesuar nga Bl e Koso-
ves, OJQ-te islame dhe kolektivet e tjera
te jetes civile e fetare te myslimaneve,
sigurisht se do te ishte e lehte te inske-
noheshin incidente me pasoja te pade-
shirueshme. Mirepo, kjo nuk do te thote
se tek myslimanet nuk eshte krijuar, kul-
tivuar dhe ushqyer fuqishem kompleksi i
inferioritetit (vleres se ulet), dhe ndjenjes
se fajesise. Pra, ne kohen e sotme mja-
fton te jesh mysliman, e rrethanat te ta
imponojne te ndihesh fajtor per mekatin
e dikujt, me te cilin nuk te lidh linja e per-
gjegjesise. Eshte shume e padrejte dhe
diskriminuese te akuzohesh per fajin e
tjetrit, te ndeshkohesh per vepren qe nuk
e ke bere, dhe te merresh ne pergjegjesi
per krimin, te cilit ne asnje menyre nuk i
ke kontribuar.

Pasojat e nje gjendjeje te tille gati sa
s'ka mysliman qe te mos i kete perjetuar,
dhe as ne ne Kosove nuk kemi qene te
kursyer nga ajo eufori qe kaploi boten
pas 11 Shtatorit (te vitit 2001). Mirepo,
obligim yni mbetet qe kete ndjenje te in-
ferioritetit ta luftojme dhe flakim nga jeta
jone. Se paku duhet t'i shpallim lufte ne
menyre urgjente asaj pjese te komplek-
sit, te cilin vete e kemi krijuar ne veten
tone. Ne asnje menyre nuk ben te lejo-
jme qe komuniteti mysliman ketu tek ne,
te behet peng i veprimeve te pamatura,
te demshme dhe kriminale te te tjereve,
individe qofshin ata apo grupe te orga-
nizuara. Pergjegjesia jone perfundon aty
ku perfundojne kompetencat. Konkreti-
sht, derisa nuk kemi pasur mundesi t'i
parandalojme ngjarjet qe i kushtuan
shume njerezimit ne pergjithesi, e edhe
myslimaneve ne vecanti, atehere pergje-
gjesia jone perfundon tek denimi i akteve
te dhunes dhe terrorit dhe angazhimi
serioz qe ato te mos pasqyrohen ne as-
nje menyre tek ne.

Eshte shume i dhembshem per ne
rasti i incidentit te fundit qe ndodhi ne
ShBA, posagerisht per faktin se ne ate
veprim ishin perfshire edhe kater bash-
kekombes tane dhe nje gje te tille e gjy-
kojme dhe denojme fuqimisht. Ne te
njejten kohe nuk ia japim e as pranojme
askujt te drejten qe me veprime te tilla, te
njollose identitetin, qendrimet, besnikeri-
ne dhe dashamiresine tone ndaj gdokujt
qe na ka bere mire. Veprimet e tilla, per-
veg tjerash, i bejne dem edhe Islamit,
ngase pa kurrfare te drejte, e njollosin
ate.

Nuk eshte e lehte te lirohemi prej gji-
the kesaj qe eshte shkaktuar si pasoje e
nje propagande shume te fuqishme dis-
avjegare, por ne myslimanet e Kosoves
kemi vullnet, arsye dhe bagazh per te
bere nje gje te tille.

Kush duhet
t'i cilesoje tejkalimet?!

Eshte e domosdoshme qe, kur kemi
te bejme me tejkalime dhe devijime te
gfaredo natyre qofshin ato, cilesimin dhe
vleresimin e atyre rasteve apo dukurive
ta bejne ekspertet, ata qe jane me per-
gjegjesit te bejne nje gje te tille. Nese nje
dukuri ka te beje me fene, atehere teolo-
get jane ata qe duhet te flasin dhe ta tra-
jtojne problemin ne menyre adekuate.
Tek ne, fatkeqesisht, kur eshte folur per
probleme te natyrave te ketilla, shume
pak ka pasur vend dhe hapesire qe njoh-
esit e Islamit te japin mendimin dhe vle-
resimin e tyre per problemet qe jane te
lidhura me Islamin, qofshin ato edhe te
nivelit global. Sa per ilustrim, eshte shu-
me qesharake qe njerezit as qe e dine
se si shqiptohet emri i nje problemi, ta
trajtojne ate sikur te ishin njohesit me te
mire te asaj fushe. Mua me vjen te qesh
kur degjoj njerezit (ne nje fushate donk-
ishotiane kunder mullinjve te eres) qe
akoma nuk dine mire te shqiptojne fjalen
vehabi, flasin per "dukurine e rrezikshme
te vehabizmit" ne Kosove. Eshte shume
e tejdukshme se te ketillet nuk bejne me
shume se te perkthejne dhe ne menyre
naive te perserisin refrene te fabrikuara
nga makineria historikisht e deshmuar si
dashakeqe. Nje fjale e urte arabe thote
se fatkeqesia me e keqe eshte ajo qe te
ben te qeshesh.

Nga keto situata, sa te dhembshme
aq edhe qesharake, do te dilnim sikur t'i
jepej mundesia qe secili te flase dhe te
kontribuoje ne segmentin qe zoteron dhe
per te cilin eshte i kualifikuar. Kemi nevo-
je per me shume debate si ky, per me
shume diskutime, per me shume hapesi-
re, qe problemet te trajtohen nga kend-
veshtrime te ndryshme. Gjithashtu kemi
nevoje edhe per me teper liri fetare, per
me teper hapesire ne institucionet edu-
kative dhe arsimore, medie, madje edhe
ne qarqet vendimmarrese, ngase kjo
eshte garanci qe te mos ndodhin deviji-
me, e nese ndodhin, te mos marrin per-
masa te gjera. Nese te mireve nuk u
jepet hapesire, te keqijte nuk e kerkojne,
ata e rrembejne dhe, sa keq e me sa pa-
soja, e bejne.

Ju falemnderit.

Ekrem B. Avdiu

1. Leter pune referuar ne debatin ne temen
"Pavaresia e Kosoves dhe lirite fetare"
mbajtur ne Gjilan me 13.05.2007.

10

dituria islame / 202

Qasje

Gjendja e disa myslimaneve sot -
Mysliman, por i padijshem

Bahri Curri

Allahu subhanehu ve teala ker-
koi prej besimtareve qe te je-
ne te bindur denjesisht ne
fene e Tij, dhe ta perputhin
jeten e tyre me kete besim ne 9do seg-
ment te jetes.

Perkufizimi i besimit islam eshte bes-
imi me tundje ne zemer, deklarimi me
goje, vertetimi me vepra ne praktike. Per
kete arsye edhe obligimi i pare i njeriut
eshte njohja e Allahut, pra kerkimi i
diturise sikur thote Allahu subhanehu ve
teala ne Kuran:

"Lexo, me emrin e Zotit tend, i Cili
krijoi (cdo gje). Krijoi njeriun prej nje
gjaku te ngjizur (ne mitren e nenes). Le-
xo! Se Zoti yt eshte me bujari! Ai qe e
mesoi (njeriun) te shkruaje me pene. I
mesoi njeriut ate qe nuk e dinte."* (Alak,
1-5).

Permes studimit te natyres dhe feno-
meneve ne te, behet i qarte realiteti i kri-
jimit, obligimi i besimit ne Allahun si
dhe vertetesia e Kuranit, ku thuhet:

"Ne do t'ua bejme atyre te mundshme
qe te shohin argumentet Tona ne hori-
zonte dhe ne veten e tyre derisa t'u behet
e qarte se ai (Kurani) eshte i vertete. A
nuk mjafton qe Zoti yt eshte deshmitar
per cdo gje?" (Fussilet, 53).

E pastaj thote:

"Atehere, dije se nuk ka Zot tjeter
pervec Allahut, kerko falje per mekatin
tend!" (Muhammed, 19).

Pas njohjes se Allahut, me te cilen
njeriu arrin bindje te forte, ai eshte i ve-
tedijshem per besimin e tij dhe ka qend-
rim stoik ne te, e kupton vertetesine e tij
si dhe pranon pa medyshje 9do lajm, ur-
dher, e ndalese nga Zoti. Allahu thote:

"A eshte i njejte ai qe e di se ajo qe
t'u shpall ty nga Zoti yt, eshte e vertete,
si ai qe eshte i verber? Vetem njerezit e
arsyeshem, qe kane mendje te shendo-
she, e kuptojne te verteten." (Rra'd, 19).

Ky njeri eshte i bindur se:

"Allahu patjeter do t'i udhezoje ata
qe besuan (perqafuan) ne rrugen e drej-
te." (Haxhxh, 54),

dhe se:

"Allahu largon demet e idhujtareve
ndaj atyre qe besuan, se Allahu nuk e do
asnje tradhtar e bukepermbyses."
(Haxhxh, 38),

dhe se:

"Allahu eshte mbikeqyres i atyre qe
besuan, i nxjerr ata prej erresirave ne
drite." (Bekare, 257),

dhe se:

"Allahu nuk u mundeson kurrsesi
jobesimtareve mbizoterim te plote mbi
besimtaret." (Nisae, 141),

dhe e di po ashtu se Allahu ka thene:

"Atyre nga mesi juaj, te cilet besuan
dhe bene vepra te mira, Allahu u prem-
toi se do t'i beje zoterues ne ate toke
ashtu si i pati bere zoterues ata qe ishin
para tyre, dhe fene te cilen Ai e pelqeu
per ta, do ta forcoje, e ne vend te frikes
Ai do t'u dhuroje siguri." (Nur, 55).

Per ta realizuar tere kete dhe per ta
fituar shperblimin e Allahut, per te cilin
Allahu thote:

"S'ka dyshim se per ata qe besuan
dhe bene vepra te mira, vendpritje jane
xhenetet e Firdeusit. Aty do te jene per-
gjithmone, e nuk kerkojne te largohen
prej tij (ose t'u ndryshohet)." (Kehf,
107-108).

Dhe:

"Per ata qe besuan dhe bene vepra te
mira, jane xhenetet e begatshme, ku do
te jene pergjithmone. Premtimi i Allahut
i prere, e Ai eshte i Gjithefuqishmi, i
Urti." (Llukman, 8-9), duhet t'i permba-
hemi ligjit te Tij te percaktuar me Kuran
e Sunet, te cilat jane burimet kryesore te
Sheriatit islam, qe per cdo ceshtje duhet
t'u kthehemi ketyre dy bazamenteve, S19
thote Allahu ne Kuran:

"O ju qe besuat, bindjuni Allahut,
respektoni te Derguarin dhe pergjegjesit
nga ju. Nese nuk pajtoheni per ndonje
9eshtje, atehere parashtrojeni ate tek
Allahu (tek Libri i Tij) dhe tek i Dergu-
ari, po qe se I besoni Allahut dhe Dites
se fundit. Kjo eshte me e dobishmja dhe
perfundimi me i mire." (Nisae, 59).

I Derguari (Lavderimi dhe shpetimi i
Allahut qofte mbi te!) eshte shpjegues i
qarte i kesaj kushtetute hyjnore, dhe
rruga (Syneti) e tij duhet ndjekur ne cdo
pikepamje. Allahu per te thote:

"Ju e kishit shembullin me te larte ne
te Derguarin e Allahut, kuptohet, ai qe
shpreson shperblimin e Allahut ne boten
tjeter, ai qe ate shprese e shoqeron duke
permendur shume shpesh Allahun."
(Ahzabe, 21), e po ashtu thote:

"Ai nuk flet nga mendja e tij. Ai (Ku-
rani) nuk eshte tjeter pervefse shpallje
qe i shpallet." (Nexhm, 3-4).

"Qka t'ju jep Pejgamberi, ate merre-
ni, e cka t'jua ndaloje, permbahuni prej
tyre dhe kini frike Allahun, se Allahu
eshte ndeshkues i ashper." (Hashr, 7).

Po ashtu edhe i Derguari alejhis se-
lam ne hadithin e tij thote:

"Ju kam lene dy gjera, po t'u permba-
heni atyre, nuk do te humbni asnjehere,
e ato jane Kurani dhe Suneti im." (She-
non Ebu Davudi).

Keto dhe argumente te tjera, urdhero-
jne ndjekjen e rruges islame, dhe per 9do
bindje, fjale e veper duhet ta dime dis-
poziten islame ndaj tyre, a eshte e lejuar,
apo e ndaluar, a eshte prej fese apo ja-
shte saj.

Per te tillet Allahu thote: "Ata jane, te
cilet e zbatojne besen e dhene Allahut
dhe nuk e thyejne zotimin." (Rra'd, 20).

Mirepo, megjithekete, sot tek mysli-
manet gjejme nje gjendje tjeter, per se
themi me keqardhje se eshte e tmerrsh-
me dhe ne kundershtim me parimet isla-
me, te shumten e rasteve.

Mosnjohja e mjaftueshme e Islamit
ka perfshire pjesen me te madhe te ve-
ndeve te shumta islame, ku ekzistojne
mbi nje miliard myslimane ne bote, shu-
me prej tyre, edhe pse besojne ne Zotin
xh.sh., e deklarojne shehadetin, e falin
namazin, agjerojne, japin zekat, shkojne
ne haxh, e duan Kuranin dhe te Dergua-
rin alejhi selam, ndoshta edhe jeten e fli-
jojne per kete, - po prej tyre dalin fjale e

dituria islame / 202

11

kryhen pune qe nuk perputhen me Isla-
min, e shpeshhere bien ndesh me vete
parimet kryesore te Islamit. Pra, pa vete-
dije bien ne shirk, kufer, nifak dhe bejne'
bidat. E disa kete e konsiderojne prej fe-
se dhe nje afrim tek Zoti, e tere kjo nga
injoranca dhe mospajisja e duhur me
njohuri islame. Per kete arsye, nese e
shikojme gjendjen e myslimaneve sot,
kemi per te pare se kane mbetur prapa
dhe shume te varur nga popujt e tjere, ne
pikepamje te dynjase - ne industri, tre-
gti, bujqesi, teknike, etj..

A thua, valle, pse tere kjo prapam-
beturi jo vetem ne aspektin material,
po madje edhe ne ate fetar!?

Kjo prapambetje ne aspektin fetar
eshte per shkak se imani ne zemrat e tyre
eshte dobesuar shume, kontakti me
Allahun eshte gati si i panjohur, morali
ka rene shume, keshtu qe filloi 9rregulli-
mi i familjeve dhe i shoqerise. Madje aq
sa gjeneratat e reja e harruan namazin,
filluan t'i pasojne epshet e tyre, filloi pa-
drejtesia dhe mekatet shtoheshin. Keq-
kuptimi e perleshja zune vend ne gjirin e
myslimaneve.

Kjo gjendje vazhdon dhe eshte rritur
tmerresisht mosnjohja e fese, jane shfa-
qur bidate (risi) e besime te kota, madje
ndonjeri prej perkrahesve te tyre thote se
jam mysliman, dhe nuk ka me se ta tre-
goje veten mysliman ve?se me emer, ku-
rse te tjere ndoshta edhe me bidate qe i
mendojne prej fese.

Myslimanet keshtu po humbin mire-
kuptimin dhe vellazerine ne mes tyre, e
me kete e humben edhe fuqine, per te
filluar edhe dekadenca, nga nje gjendje e
keqe ne nje gjendje gjithnje me te keqe.

Duke e humbur fuqine, u bene te gat-
shem per t'iu nenshtruar jomyslimaneve
dhe per te pranuar 9do gje prej tyre.
Dihet fare mire se jomyslimanet bejne
perpjekje te shumta per pengimin e cdo
perparimi te myslimaneve, qofte fetar
dhe qofte ne aspekt te dynjase. Madje,
jane gjendur edhe disa te ashtuquajtur
myslimane, te cilet i ndihmojne jomysli-
manet kunder myslimaneve.

Prej perpjekjeve te vazhdueshme te
armiqve te Islamit kunder myslimaneve,
me qellim te ngecjes se tyre ne aspektin
fetar dhe per te qene sa me larg Kuranit
e Sunetit, jane edhe keto:

1. Zhvleresimi dhe anulimi i ligjeve te
Sheriatit ne vendet myslimane.

2. Lufta kunder arsimimit fetar, mesimit
dhe edukimit ne shkolla, institucione
e fakultete.

3. Formimi i partive ateiste, me detyre te
luftes kunder Dinit.

4. Inicimi dhe favorizimi i risive, mite-
ve, besimeve te kota dhe angazhimi
me to ne emer te Dinit.

5. Shthurja morale e personalitetit te
gruas myslimane, shkaterrimi i famil-
jeve myslimane, perhapja e shfreni-
meve dhe imoralitetit ne shoqerine
myslimane.

6. Lufta kunder kuadrove te vetedijshme
dhe te zgjuara myslimane.

7. Mbjellja e per9arjes, moskuptimit,
ndarjes dhe armiqesise ne mes te my-
slimaneve.

Ndersa, per prapambetjen e tyre ne
aspektin e dynjase, kane ndikuar edhe
keto:

1. Vendosja e kufijve te penjarjes dhe te
ndarjes ne mes te myslimaneve.

2. Kontrollimi dhe dominimi mbi pasur-
ine e myslimaneve.

3. Pergatitja e gjeneratave nga bijte mys-
limane, te edukuar nen kontrollin dhe
sipas misioneve krishtere e te orienta-
listeve, me shpelarjen e domosdosh-
me te trurit te atyre bijve, per t'i
bindur qe perparimi i myslimaneve
nuk eshte perparim nese nuk e nen-
kuptojne luften kunder Dinit, kunder
Sheriatit dhe zevendesimin e tij me
ligjet pozitiviste, me shthurjen mora-
le te gruas myslimane nen parullen
"emancipimi i femres" dhe lirimin e
saj nga prangat e moralit, te vlerave
morale dhe ndershmerise, e ne anen
tjeter, duke lejuar alkoolin dhe prosti-
tucionin.

4. Armiqte e myslimaneve me shkathte-
si i bene myslimanet te varur nga fab-
rikat dhe prodhimet e tyre.

E obligimi yne eshte te kthehemi ne
Dinin e Allahut, se Allahu xh.sh. thote:

"Nuk ju obligoi ne fe me ndonje ve-
shtiresi." (Haxhxh, 78), e per kete obli-
gimi yne dhe synimi i 9donjerit prej
nesh (myslimaneve) eshte dhe duhet te
jete gjithmone:

Thellimi dhe forcimi i imanit ne
shpirtrat tane, perteritja dhe forcimi i ko-
ntakteve me Allahun, arritja e sinqeri-
tetit dhe te nenshtruarit ne ibadetet tona,
zbatimi i ligjeve te Allahut ne jeten e
perditshme, ngritja e moralit, si dhe edu-
kimi i gjeneratave te reja ne baze te te
gjitha ketyre vlerave.

E keto arrihen permes ketyre vepri-
meve:

1. Rikthimi tek parimet kuranore dhe
Suneti i Muhammedit alejhi selam, te
kuptuarit burimor te ketyre dy fonda-
menteve islame, mu ashtu si i ka kup-
tuar dhe praktikuar gjenerata e pare e
myslimaneve (selefu salih).

2. Njohja e myslimaneve me fene e tyre
te vertete-Islamin, dhe thirrja e tyre
qe te veprojne sipas mesimeve dhe
dispozitave te tij. Zbukurimi me vler-
at edukative-morale islame, te cilat
kane qene pjese e pandashme e gjene-
rates se pare dhe me te kane arritur
suksese, kenaqesi dhe fame.

3. Myslimanet t'i largohen idhujtarise
(shirkut) me te gjitha llojet e tij, nga
risite (bid'atet), mendimet dhe idete
joislame, te cilat kane penguar perpa-
rimin e myslimaneve.

4. Perteritja e mendimit te lire (ixhtiha-
dit) ne baza islame dhe shmangia e
ngurtesise ideore, e cila eshte bere
barriere per realizimin e synimeve
dhe planprogrameve islame.

12

dituria islame / 202

5. Perpjekje me mish e me shpirt per fo-
rmimin dhe jetesimin e Shoqerise Is-
lame, ku te zbatohen dispozitat e
ligjit te Allahut xhel-le shanuhu.

Me keto u behet thirrje te gjithe mys-
limaneve qe kete amanet ta 90Jme se
bashku ne vend dhe keshtu Islami te
lulezoje anekend botes! ! !

Shkaku i perparimit ne dynja qe-
ndron ne aftesine dhe efikasitetin e
shfrytezimit te te mirave materiale qe ka
dhene Allahu ne toke.

E per te arritur kete, duhet:

1. Arritja sa me e madhe e diturise, per-
vojes teknike dhe fuqise se vyeshme
e te afte punetore.

2. Sigurimi i mjeteve dhe repromateria-
lit.

3. Ndertimi i fabrikave dhe vendosja e
tregut per plasmanin e mallrave te
prodhuara.

4. Vendosja e sistemit te drejte, i cili sti-
mulon prodhimin, pengon padrejtes-
ine dhe dukurite e ndryshme te
keqperdorimeve e te mashtrimeve.

Keto veprime, per te cilat na nxit feja
jone, jane disa nga dukurite ne te miren
tone dhe na afrojne tek Allahu subhane-
hu ve teala duke e ditur se kjo eshte edhe
nevoje jona e perditshme. E nese nuk i
perfillim, ashtu si eshte realiteti sot, do
te detyrohemi t'u perulemi kafireve, nje
gje qe nuk e deshiron asnje mysliman i
denje!

Myslimanet qe nuk e dine qendrimin
e Islamit ndaj disa ceshtjeve, duhet t'i
pyesin dijetaret, ngase ata jane njerez
kompetente dhe i njohin vendimet e
Sheriatit.

Per kete urdheron Allahu xh.sh.:

"Ju pyetni, pra, dijetaret, nese nuk
dini!" (Nahl, 43).

Dijetaret me ixhtihadin dhe hulum-
timet e tyre u sqarojne besimtareve dis-
pozitat e Sheriatit dhe ua tregojne for-
men e zbatimit ne jeten e perditshme,
gjithnje duke e realizuar qellimin e
synuar, per te cilin jemi krijuar. Allahu
xh.sh. thote:

"Une nuk i krijova xhinet dhe njerez-
it per tjeter perve9qe te me adhurojne."
(Dharijat, 56).

Allahu na urdheroi t'i bejme ibadet
vetem Atij dhe askujt tjeter.

E ^'eshte ibadeti
(adhurimi i Allahut)?

Ibadeti eshte emer qe perfshin cdo gje
qe do Allahu, qe eshte i kenaqur me te
dhe qe na ka urdheruar. Pra, zbatimi ne
praktike i urdhrave te Allahut, - eshte
ibadet, si dhe largimi nga cdo gje qe na
e ka ndaluar, - eshte ibadet. Po ashtu,
edhe zakonet e perditshme (veprimet e
rendomta) si ushqimi, pija, frymemarrja,
veshmbathja, gjumi etj., nese me to sy-
nohet nenshtrimi ndaj Allahut, - jane
ibadet.

Nje veper qe nuk I kushtohet vetem
Allahut, apo nuk eshte ne pajtim me ur-
dhrat e Tij, dhe qe nuk eshte bere nga
nxitja e dashurise ndaj Allahut dhe nen-
shtrimit ndaj Tij, - nuk eshte ibadet.

Megjithekete, qe te pranohet ibadeti,
ka dy kushte:

1. Sinqeriteti i plote ndaj Allahut.
Ibadeti duhet te behet sinqerisht ve-
tem per Allahun dhe synimi i ketij eshte
arritja e kenaqesise se Allahut. Allahu
thote:

"Ata nuk ishin te urdheruar per tjeter,
pervecqe ta adhuronin Allahun me nje
adhurim te sinqerte ndaj Tij, qe te largo-
hen prej cdo besimi te kote, ta falin na-
mazin, te japin zekatin, se ajo eshte feja
e drejte." (Bejjine, 5).

2. Pasimi me konsekuence i te
Derguarit ale j hi selam.

Ibadeti i tille duhet te behet ne ate
menyre si i eshte shpallur te Derguarit
(Lavderimi dhe shpetimi i Allahut qofte
mbi te!), dhe ashtu si e shpjegoi dhe e
praktikoi ai ne jete. Allahu xh.sh. thote:

"Thuaj (o Muhammed): Nese e doni
Allahun, atehere ejani pas meje, qe
Allahu t'ju doje, t'ju fale mekatet tuaja,
se Allahu eshte qe fal shume, meshiron
shume." (Ali-Imran, 31).

I Derguari thote:

"Kush shpik ne 9eshtjen (fene) tone
difka qe nuk eshte prej saj, ajo nuk pra-
nohet." (Shenojne Buhariu dhe Musli-
mi).

Po ashtu thote:

"Gjithe Umeti im do te hyje ne Xhe-
net, perve9 atij qe refuzon. E kush eshte
ai qe refuzon, o i Derguari i Allahut?! Ai
u pergjigj: Ai qe me nenshtrohet, hyn ne
Xhenet, e kush ben mekat ndaj meje
(nuk me nenshtrohet), ai tashme refuzon
te hyje ne Xhenet." (Shenojne Buhariu
dhe Muslimi).

Te gjithe se bashku duhet te bejme
thirrje, te punojme dhe te realizojme ke-
te qellim te larte, ne menyre qe ta krye-

jme obligimin tone, ngase Allahu thote:

"Ndihmohuni ne mes jush me te mira
dhe ne te mbara, e mosni ne mekate e ne
armiqesi. Kini drone denimit te Allahut,
se me te vertete Allahu eshte ndeshkues
i forte." (Maide, 2).

E na terheq verejtjen nga pasimi i
kafireve:

"O ju qe besuat, ne qofte se i bindeni
nje grupi te atyre qe u eshte dhene libri,
ata, pas besimit tuaj, do t'ju kthejne ne
mosbesimtare." (Ali- Imran, 100).

Dhe lavderon myslimanet:

"Ashtu (sikur ju udhezuam ne Fene
Islame) Ne u beme ju nje popull te drejte
(nje mes te zgjedhur) qe per te jeni desh-
mitare (ne Diten e Gjykimit) ndaj njere-
zve, dhe per te qene i Derguari deshmi-
tar ndaj jush." (Bekare, 143).

"Dijeni se ne mesin tuaj e keni te De-
rguarin e Allahut. Sikur ai t'ju degjonte
ju ne shume 9eshtje, ju do te pesonit
vuajtje, por Allahu jua beri te dashur be-
simin dhe jua zbukuroi ate ne zemrat tu-
aja, ndersa mosbesimin, shfrenimin dhe
kundershtimin, jua beri, qe t'i urreni. Te
tille jane ata qe gjeten rrugen e drejte.
Kjo eshte dhurate dhe begati prej
Allahut, e Allahu eshte i Dijshem dhe i
Urte." (Huxhurat, 7-8).

Ne fund themi:

"Zoti yne, mos na i lako zemrat tona
pasi na i drejtove, na dhuro meshiren
Tende, sepse vetem Ti je dhuruesi i
madh." (Ali- Imran, 8).

Dhe therrasim:

"Kthehuni tek Zoti juaj dhe peruljuni
Atij para se t'ju vije denimi, se pastaj
nuk do te kete kush t'ju ndihmoje. Dhe
permbajuni asaj me se mires qe ju eshte
shpallur nga Zoti juaj, para se t'ju vije
denimi befas e ju te mos e dini!" (Zu-
mer, 54-55).

1. Perkthimet e ajeteve kur'anore jane marre nga
"KUR'AN-i Perkthim me komentim ne gjuhen
shqipe" - Perktheu dhe komentoi Sherif Ah-
meti.

dituria islame / 202

13

Ahlak

Qendrimi Islam kundrejt teprimit ne fe

Mehmedalija Haxhiq

Ne erner te All-llahut, te Gjithemeshir-
shmit, Meshireplotit!

Njemendesia e botes, prej fillit te saj
dhe, sigurisht, deri ne perendimin e saj,
eshte llojllojshmeria dhe varieteti i besi-
mit. Njerezit me se shpeshti jane te hutu-
ar nga ky fakt dhe e pranojne kryesisht
ate qe kane takuar ose qe u eshte ofruar
e para. Nese vitet pesedhjete te shekullit
te kaluar karakterizoheshin nga nje'
skepticizem, per te tetedhjetat duket se
kane sjelle njefare naiviteti te ri. Ne bo-
ten e ideve dhe besimeve, do te mund te
thuhej, ne mesin e ideve dhe besimeve,
me nuk ekzistojne kufij dhe pengesa rig-
oroze. Kjo, eshte e kuptueshme, ka per
pasoje rrjedhen me te madhe dhe mu-
ndesine per perdorim me te madh te la-
jmeve dhe pervojave nga bota e ideve
dhe besimeve, qe deri para pak kohesh
ka qene i ndare si "ajo bota tjeter". Bota
bashkekohore eshte bere e ngjashme me
shtepine e madhe te mallrave: para du-
arve na qendrojne tere shumesia e gje-
rave dhe ideve. £do gjg mund te merret
lehte, por po ashtu lehte edhe te lihet.
Bindjet, qofte filozofike, qofte politike,
qofte fetare nderrojne mjaft thjesht. Ne
te vertete, shumesia e religjioneve, qe
jane pjese e fatit tone boteror, gjithnje e
me shume defton qe llojllojshmeria e ja-
shtme, ne te vertete, nuk eshte e tille
cfare duket kur te shikohet me me veme-
ndje dhe me thelle. Qindra kategori kon-
firmohen per te gjitha religjionet e botes.
Ngjashmerite dhe fushat e perbashketa,
konfirmohet po ashtu, perfshijne hape-
sire shume me te madhe sesa perfshijne
dallimet. Por, qe t'i konfirmojme keto
ngjashmeri e dallime, qe t'i kuptojme,
paraprakisht duhet te lirohemi nga pa-
ragjykimet qe bartin ne vete.

Me qellim te kuptimit te fondamenta-
lizmit, qe eshte objekt i shqyrtimit tone,
qendron pyetja vendimtare e rendesise
teorike dhe praktike: si te soditet kjo
shfaqje dhe gjate kesaj pune soditja jone
te mos shnderrohet ne rrenimin mizor te
dialogut, si te mbetet i perpikte me po-
rosine kuranore:

"...polemizo me ata (kundershtaret)
me menyren qe eshte me e mira....!"
(En-Nahl, 125)?

Kjo pyetje, pastaj, degezohet ne ku-
rore te madhe (druri) te degeve:

- Si te sigurohet qe soditjet e ndry-
shme te plotesohen reciprokisht? Kur i
perkasim ketij apo atij versioni te funda-
mentalizmit dhe kur nuk i takojme as
njeres, si do ta sendertojme detyren tone
- te veme rendin ne Toke dhe paqen nder
njerezit, ne frymen e urdhrit kuranor:

"... Njeri-tjetrin ndihmoni ne miresi
dhe nder, e mos merrni pjese ne mekat e
armiqesi, dhe frikesojuni All-llahut, sep-
se All-llahu ndeshkon rrepte." (El-Mai-
de, 2).

Si do te sigurojme qe mozaiku i bo-
tes, dallueshmeria ne mes njerezve dhe
llojllojshmeria e ideve, - te behen pasuri
e botes e jo shkaqe te ekskluzivitetit dhe
dhunes, ne driten e parimit kuranor:

"O ju njerez, vertet Ne ju krijuam ju
prej nje mashkulli e nje femre, ju beme
popuj e fise, qe te njiheni ndermjet jush,
e s'ka dyshim se tek All-llahu me i nder-
shmi nder ju eshte ai qe me teper eshte
ruajtur (nga te keqijat), e All-llahu eshte
shume i dijshem dhe hollesisht i njohur
per cdo gje." (El-Huxhurat, 13).

Si do ta percjellim ndjenjen per ko-
rrektesine e bindjeve tona tek te gjithe
njerezit, po qe gjate kesaj pune te bejme
mire e jo dhune, si e urdheron kete Ku-
rani shprehimisht:

"... polemizo me ata (kundershtaret)
me ate menyre qe eshte me e mira....!"
(En-Nahl, 125)?

"Sikur te kishte dashur Zoti yt, do t'i
besonin 5' jane ne toke, qe te gjithe. A
do t'i detyrosh ti njerezit te behen besi-
mtare? (Junus, 99).

Si do t'i kundervihemi dhunes se
atyre qe besimin e vet e imponojne me
dhunen qe u kane ne dispozicion, dhe si
do te pergjigjemi ndaj ofendimeve te
atyre qe i ofendojne ata qe besojne dhe
mendojne ndryshe, perkatesisht: si te
mbetemi gjithnje ne pozicionet kura-
nore:

"Atyre qe po sulmohen me lufte, u
eshte dhene leje te luftojne, per shkak se
u eshte bere e padrejte, e All-llahu ka fu-
qi per t'u ndihmuar atyre (muslimane-
ve). (U lejuan te luftojne) Ata, te cilet
vetem pse thane: "All-llahu eshte Zoti
yne!", u debuan prej shtepive te tyre pa
kurrfare te drejte. E sikur All-llahu te
mos i zmbrapste disa me disa te tjere, do
te rrenoheshin manastiret, kishat, havrat
e edhe xhamite, ne te cilat permendet
shume emri i All-llahut. E All-llahu do
ta ndihmoje patjeter ate qe ndihmon rru-
gen e Tij, se All-llahu eshte shume i
fuqishem dhe gjithnje triumfues." (El-
Haxhxh, 39-40);

"All-llahu nuk ju ndalon te beni mire
dhe te mbani drejtesi me ata qe nuk ju
luftuan per shkak te fese, e as nuk ju de-
buan prej shtepive tuaja; All-llahu i do

14

dituria islame / 202

ata qe mbajne drejtesine. All-llahu jua
ndalon t'u afroheni vetem atyre qe ju lu-
ftuan per shkak te fese, qe ju nxoren prej
shtepive tuaja dhe qe ndihmuan debimin
tuaj; ju ndalon te miqesoheni me ta.
Kush miqesohet me ta, te tillet jane de-
mtues te vetvetes." (El-Muntehane, 8-

9);

por edhe ne pozicion te parimit te
lartesuar kuranor:

"Nuk eshte e barabarte e mira dhe e
keqja. Andaj, (te keqen) ktheje ne meny-
ren me te mire, se atehere' ai me te cilin
kishit njefare armiqesie, do te behet mik
i afert. Mirepo kete nuk mund ta arrije
kush, pervec atyre qe jane te durueshem,
dhe nuk mund ta arrije kush, pervec aty-
re qe kane virtyt te larte." (El-Fussilet,
34-35);

"Ti te keqen ktheje me me te mire. Ne
e dime me se miri ate qe shpifm ata."
(El-Mu'minun, 96)?

Dhe, se kendejmi, qe te mund te ku-
ptojme fundamentalizmin, cilindo dhe te
kujtdo, eshte e domosdoshme qasja se
paku nga dy ane: Fundamentalizmi per
bartesin e tij eshte rruga e rendit dhe rre-
gullimit, rruga e zhdukjes se crregullim-
it dhe e dhunes ne Toke, rruge e 9lirimit
dhe e ngritjes shpirterore, rruga e paqes
dhe e njohjes, kur behet fjale per funda-
mentalizmat "klasike" dhe te "reformu-
ar". Per fundamentalistin, njeriu eshte
"rrembyer" nga natyra e vet vetjake dhe
ne boten kaotike eshte roberuar dhe u
sherbeu vlerave te shtrembra dhe zotave
te rrejshem. Dija diturore, sikur dhe dit-
uria ne teresi, eshte, pohon ai, moralisht
e papercaktuar dhe, se kendejmi, per
njeriun feja eshte me e nevojshme se di-
turia e tille. Britmat per jeten moderne,
cilterine dhe tolerancen ndaj fundam-
entalisteve, kryesisht mbesin joterhe-
qese, pasi ata shohin mohimin e tyre, ne
shumesine e shkurorezimeve, prostitu-
cionit, alkoolizmit, mbytjeve, te qytete-
ve te medha, varferise dhe mjerimit te
periferise. Per fundamentalizmin, edhe
"klasik" edhe te "reformuar", keto jane
thjesht prova se shoqeria moderne shkon
ne drejtim te shtrember. Ne anen tjeter,
soditesve dhe te gjithe atyre qe nuk jane
fundamentalists, qe nuk munden ose
nuk duan t'i kuptojne fundamentalistet,
gjithe kjo u duket si teper shume e rrep-
te dhe e vendosur, ata ne te depozitojne
friken e vet, paragjykimet e veta, te mo-
tivuara nga percaktimin fetar, pikepamje
politike, interesim ekonomik, trashegimi
historike, etj.

Fundamentalizmi qendron ne te
pranuarit e teresise se besimit dhe vlera-
ve; kjo strukture perfshin tere jeten; nuk
le asgje jashte pikarritjes, as menyren e
te folurit, as menyren e te veshurit, as
menyren e te ulurit, as menyren e te
ngrenit, as raportin kundruall krijimit,
tekstualisht - ai ngerthen te gjitha pjeset
e jetes se njeriut prej fillimit - deri ne fu-
nd. Keshtu, sipas ketij definicioni, nder
fundamentalistet vlen te radhiten edhe
pankeret, siti xhentelmenet, rokeret - ata
kane besime dhe vlerat te perbashketa,
sipas te cilave i rregullojne jetet e veta.
Ajo qe per ta eshte krejtesisht e justifi-
kueshme, inteligjente dhe e pranueshme
- per te tjeret nuk eshte as e justifiku-
eshme, as inteligjente, as e pranueshme.

Fundamentalizmi ne mendimin evro-
pian shenon besimin qe ze fill ne Bibel,
si burim te dores se pare ose ne "fonda-
ment". Vetem ne vitet gjashtedhjete e
shtatedhjete te ketij shekulli ky nocion
fillon te lidhet per Islamin dhe mysli-
manet. Ky perdorim i tij, natyrisht, ne
teresi shpreh bindjen evropiane qe "ce-
lesi evropian", ne te vertete, eshte krejt i
pershtatshem per celjen e 9do brave ne
9do thesar te dijes, qe eshte gjithsesi ma-
shtrim i madh. Dhe ketu tash hapen
9eshtje te tjera: A eshte sendertuar zgje-
rimi i nocionit "fondamentalizem" ne
fushat dhe dukurite qe jane jashte hori-
zontit te domethenies se tij burimore ne
menyren qe shenojne detyren e ruajtjes
se mendimit nga shtremberimi? A eshte
ky nocion, me prejardhje te paster evro-
piane, i pershtatshem per teresine e
botes? Cilat jane shkaqet fetare per re-
ndesine dhe pershtatshmerine e tij te
pergjithshme per dukurite ne mesimin
islam, budist, hinduist dhe mesimet e
tjera, ne menyrat e mendimit dhe te jete-
ses? Cilat jane shkaqet psikologjike per
perdorimin e tij, ne menyren si perdoret
per emertimin e tij, ne menyren - si per
shenimin e dukurive ne boten e Islamit
dhe te myslimaneve?

Nese kemi parasysh domethenien bu-
rimore te nocionit "fondamentalizem",
derisa ai ishte emer evropian per shfaqj-
en evropiane, atehere thjesht do te poho-
jme se ai ka humbur domethenien
fillestare, se eshte konsumuar. Ai, ne te
vertete, as qe ka mundur te jete i persh-
tatshem per sistemet tjeterfare shpirtero-
re, kulturore dhe civilizuese. Dhe per
kete arsye, pershtypja qe ekziston per
"fondamentalizmin" si shfaqje karakter-
istike, per Islamin nuk eshte e qendrue-

shme dhe pas saj qendron atmosfera e
qendrueshme psikologjike, e cila jo rra-
llehere shnderrohet ne deftim patologjik
te pamundesise qe me arsye dhe ne me-
nyre te justifikueshme, te ndahen faktet
e matshme dhe te vleresueshme nga fan-
itjet dhe hijet qe i krijon irracionalizmi i
frymezuar nga urrejtje, jotoletarnce, me-
ndjemadhesi dhe agresivitet.

Ta marrim faktin e thjeshte: Bota
Islame dhe myslimanet nuk kane fare ne
sistemin e vet konceptual, nje term qe do
t'i pergjigjej nocionit "fondamentaliz-
em" me domethenien e tij te sotme mja-
ft konfuze. Me fjale te tjera, ne burimet
themelore islame nuk mund te gjejme
pikenisje te fondamentalizmit ne cilindo
aspekt qe ai sot i mvishet Islamit dhe
myslimaneve. Shprehjet sikur jane
selefije, usulije islamije, usulijjun isla-
mijjun, tesheddud, mutesheddidun isla-
mijjun, tenettu', mutenetti'un, guluvv,
gulat, tetarruf, mutetarrifun, inbi'as e te
tjera, nuk e mbulojne domethenien e no-
cionit "fondamentalizem", qe sot eshte
ne perdorim dhe , si i tille, eshte krejtesi-
sht i huaj per pjesetarin islam. Myslima-
ni ne kete nocion nuk njeh as veten as
sistemin e vleres qe i perket. Vetem ne
baze te analogjise, mund te analizoje
dhe ta shpjere ne reciprocitet me siste-
min e vet te vleres.

Dhe derisa fondamentalizmi ne Ev-
rope, para se gjithash, eshte tentim qe ne
themelet tashme ekzistuese te gjenden
"fondamentet" per ndertesat e reja, qe,
kryesisht, varen per rolin mesatar te ind-
ividit ose te grumbullimit te njerezve, ne
Boten Islame 9eshtja eshte krejtesisht
tjeterfare. Me fjale te tjera, mesimi mbi
"teresine dhe rrumbullakesine e porosise
islame" eshte pjese e fese se 9do indivi-
di, ne menyre qe askush te mos mund te
kete pozicionin e atij personi, te kuptua-
rit e te cilit i obligon edhe te gjithe te
tjeret; 9do pjesetar i Islamit eshte drejt-
perdrejt para Zotit, me obligimin e ker-
kimit te diturise mbi Rrugen e Vertete,
te pervetesimit te saj dhe rregullimit te
jeteses se vet sipas saj; atij drejtperdrejt
i eshte urdheruar te sodise dhe persose
ne boten rreth vetes, per veten dhe 9do
pjese dhe 9do gje jashte vetes dhe qe ne
kete menyre t'i zbuloje shenjat e te Ska-
jshmit. Kjo e drejte e tij dhe kjo detyre e
tij nuk mund te percillen ne asnje insti-
tucion, as individ; ta forcosh vetedijen
tende per Zotin dhe te besh mire duke
pasur para vetes Udhezimin e zberthyer
te Librit te Zotit dhe Botes se Zotit, -

dituria islame / 202

15

eshte ceshtje e 9do qenieje njerezore
individuale njesoj sikur edhe njerezise
se bashkesise se teresishme. Islami eshte
e Verteta perfundimtare dhe e plote nga
Zoti e dhuruar njeriut, e verteta mbi
Zotin, boten, njeriun, jeten dhe vdekjen.
Lenda e tij eshte Totaliteti dhe ai perf-
shin ceshtjen e totalitetit. Ai e pranon
njeriun si personalitet integrues, teresi
qe nuk mund te ndahet ne shpirt dhe trup
- nese kjo behet, njeriu do te shkaterro-
het, ofron definicionin e teresishem edhe
per te dhe per jeten, njerezoren e ngre ne
shkallen me te larte, i jep jetes domethe-
nie me te larte, shpirterore, duke pranuar
vetem ndodhine e tij natyrore dhe, naty-
risht, duke i konsideruar te gjitha ato da-
llime qe ai bart ne vete. Por, kete te
Vertete perfundimtare myslimani nuk e
arrin ne ate perfundimesine e tij dhe per
kete shkak duhet te angazhoje te gjitha
fuqite e veta materiale dhe shpirterore
qe t'i afrohet asaj Perkryeshmerie: 9do
gje qe i eshte dhene, edhe ne te edhe ne
boten e jashtme, duhet t'i sherbeje atij
synimit te skajshem ("Nje nga argume-
ntet e tij eshte ajo qe ju krijon nga dheu,
e kur beheni njerez, shperndaheni gjith-
kund.") (Lukman, 20).

Parimi i se drejtes dhe drejtesise zene
ne mesimin islam vendin qendror, kurse
drejtesia sipas tij, eshte arritur vetem
atehere kur cdo gje vjen ne vendin e vet
te vertete, kur veprimi i secilit te behet i
drejte, dhe kur e drejta e secilit te res-
pektohet ("All-llahu urdheron drejtesi
dhe miresi, ndihme dhe respekt ndaj te
afermve ...". (en-Nahl, 90). Kurse atje
ku sundon drejtesia, nuk ka vend per
cfaredo teprimi. Se kendejmi Islami de-
non njesoj edhe paperfeksionimin edhe
ekzagjerimin: ai, natyrisht, me se rrepti
denon jo vetem dhunen e terrorin, po
edhe rreptesine dhe vrazhdesine sikur
edhe cdo ekskluzivitet. Aq me teper, ai
nuk krijon motive per manifestimin e
cilesdo nga ato shfaqje, dhe eviton cdo
mundesi te nxitjes dhe pergjigjes (et-
tehaddi ve-1-istixhabe). Po rikujtojme
vetem disa ajete kuranore qe, pa dyshim,
flasin per kete:

"... Dhe ashtu (si? ju udhezuam ne
fene islame) Ne ju beme ju nje popull te
drejte (ummeten vesaten)...". (El-Beka-
re, 143);

"Edhe ata qe kur shpenzojne, nuk e
teprojne e as nuk jane doreshtrenguar,
por mbajne mesataren e jane te matur."
(El-Furkan, 67);

"Dhe mos e bej doren tende te lidhur
per qafe (mos u be koprrac), e as mos e
shtri ne teresi, e te mbetesh i qortuar dhe
duarthate (nga shpenzimi i tepert)."(El-
Isra, 29);

"Thuaj: "Therrisni: All-llah ose therr-
isni Er Rrahman, me cilindo qe ta therri-
sni (me keta dy emra), emrat e Tij jane
me te bukurit. E ti mos e ngri zerin (du-
ke lexuar) ne namazin tend, po as mos e
ul teper ne te, ne mes kesaj kerkoje nje
rruge mesatare". (El-Isra, 110);

"... Ai tha: "Ai thote se ajo eshte nje
lope as e vjeter (e moshuar) as e re (me-
shqere), eshte e mesme, zbatoni pra ate
per se urdheroheni"! (El-Bekare, 68);

"Thuaju: "O ithtare te librit, mos e
teproni ne fene tuaj jashte te vertetes..."
(El-Maide, 77);

"O ithtaret e librit, mos e teproni ne
fene tuaj dhe mos thoni tjeter gje per
All-llahun, perve? asaj qe eshte e ver-
tete...." (En-Nisa, 171);

"O ju qe besuat! Mos i ndaloni (mos
i beni haram) te mirat qe per ju i lejoi (i
beri hallall) All-llahu, dhe mos e tepro-
ni, se All-llahu nuk i do ata qe e teprojne
(i kalojne kufijte e dispozitave te Zotit)."
(El-Maide, 87);

"Thuaj: "Kush i ndaloi bukurite dhe
ushqimet e mira qe All-llahu i krijoi per
robet e Vet?" Thuaj: "Ato jane ne kete
bote per ata qe besuan, e ne diten e Kia-
metit jane te posacme per ta. Keshtu ia
sqarojme argumentet nje populli qe kup-
ton." (El-A'raf, 32);

"... E nese keni frike se ata te dy nuk
do te mund t'i ruajne dispozitat e All-
llahut, atehere per ate, me se ajo ben ko-
mpensim, per ata te dy nuk ka mekate.
Keto jane dispozita te All-llahut, pra
mos i kundershtoni, sepse kush i tejka-
lon dispozitat e All-llahut, pikerisht te ti-
llet jane zullumqare." (El-Bekare, 229).

Jane te shumta, natyrisht, edhe sheni-
met e Pejgamberit te All-llahut me te ci-
let u ka terhequr verejtjen ithtareve te
vet per rrezikshmerine e ekzagjerimit
per ckado qofte, e madje edhe ne perku-
shtimin ndaj Zotit.

"Ruajuni nga teprimi ne fe, sepse ja-
ne shkaterruar para jush ata qe e kane te-
pruar ne fe". (Ahmedi, En-Nesai, Ibn
Maxhe dhe Hakimi).

"Mos u beni te rrepte ndaj vetes, qe
All-llahu te behet i rrepte ndaj jush. Disa
popuj kane qene te rrepte ndaj vetes, e
edhe All-llahu ka qene i rrepte ndaj ty-
re."

Jane te shkaterruar cikrrimtaret, dine
mire. (Kete e perseriti tri here). Ata kane
qene te rrepte ndaj vetes e edhe All-
llahu ka qene i rrepte ndaj tyre. (Musli-
mi).

(Te gjithe ata qe kane qene te rrepte
ndaj vetes, Pejgamberi i ka quajtur me
emertimin e perbashket mutenetti'un).

Kur kishte degjuar se disa ashabe te
tij kihin vendosur te agjeronin gjate di-
tes, te faleshin gjate nates, duke privuar
veten nga gjumi dhe pushimi e nga jeta
bashkeshortore me grate e veta, erdhi e
tha:

"(^'mendojne ata qe e flasin kete e ke-
te? Sa me perket mua, per Zotin, une nga
te gjithe ju me se shumti i frikesohem
Zotit dhe kam vetedijen me te larte per
Te, por une agjeroj dhe ha, falem e fie
dhe jetoj jete bashkeshortore. Prandaj,
kush devijon nga rruga ime - nuk eshte
imi."

Heren tjeter, disa ashabe te tij vend-
osen ta kryejne agjerimin e vet asisoj qe
do te qendronin vullnetarisht ne nxehtesi
te madhe, duke shpresuar qe per kete
veshtiresi shtese ne durimin e vapes dhe
etjes, do te meritonin shperblim me te
madh, krahas asaj qe u takonte per agje-
rimin. Pejgamberi na e ndaloi kete duke
urdheruar qe agjerimin ta kryejne duke u
shmangur nga vapa, sepse ekspozimi i
panevojshem ndaj nxehtesise se diellit,
kur agjerohet, perben ne te vertete nje
forme te thyerjes se urdhrave te All-
llahut dhe obligimeve te Tij.

Ai vazhdimisht ka mesuar:

"Lehtesoni e mos veshtiresoni. Beni
aq sa mundeni, sepse All-llahut nuk i
merzitet (qe t'ju shperbleje) deri sa juve
nuk ju bezdiset (te punoni)".

Askush nuk do te mund ta mbizotero-
je kete nenshtrim (ndaj All-llahut), por
ai do ta ngadhenjeje ate. Prandaj, silluni
me maturi dhe angazhohuni.

16

dituria islame / 202

Na duket se fjalimi i tij permban te
gjitha karakteristikat e permendura. Ai
fhote:

Vertet ju keni obligime ndaj vetes.
Agjeroni dhe hani. Faluni dhe flini. Une
falem dhe fie, agjeroj dhe ha, ha mish
dhe ushqim te yndyrshem. Kush nuk e
ndjek drejtimin tim, ai nuk eshte imi.

Q'mendojne ata qe vetes i kane here
te ndaluara bashkeshortet e tyre, vetes i
kane ndaluar ushqimet e lejuara, pushi-
min dhe te mirat e tjera te lejuara te
kesaj bote? Une nuk ju kam urdheruar te
beheni prifter dhe monarke. Ne fene ti-
me nuk ka ngurrim nga ngrenia e mishit,
nga jeta bashkeshortore, as asketizem.
Forma e asketizmit dhe vetemohimit te
ithtareve te mi, eshte agjerimi dhe xhi-
hadi ... Ata para jush jane shkaterruar
per shkak te rreptesise; kane qene te
rrepte ndaj vetes, e edhe All-llahu ka qe-
ne i rrepte ndaj tyre... (Marre nga "Pre-
porodi", nr. 24/464, 15.12.1989, fq. 5,
me disa ndryshime).

Keto porosi te Pejgamberit jane ne
pajtim te plote me permbajtjet kuranore,
si9 jane:

"All-llahu deshiron t'ju lehtesoje
(dispozitat), ...". (En-Nisa, 28);

"... All-llahu me kete deshiron lehte-
sim per ju, e nuk deshiron veshtiresim
per ju...." (El-Bekare, 185);

"All-llahu nuk e obligon asnje njeri
pertej mundesise se tij,...". (El-Bekare,
286);

"... se Ai ju zgjodhi ju (ju percaktoi
per te luftuar per rrugen e Tij) dhe nuk ju
obligoi ne fe me ndonje veshtiresi...".
(El-Haxhxh, 78), e te ngjashme.

Por, gjate shqiptimit te gjykimit per
ekzagjerimin, do te duhej te mbaheshin
parasysh dy faktet vijuese: Shkalla e
lojalitetit te njeriut ndaj Zotit sikur edhe
shkalla e lojalitetit Zotit te midisit ku
njeriu banon, kane ndikim te drejtperdr-
ejte ne shqiptimin e gjykimit mbi te
tjeret ne aspektin e jeteses se tyre te fese.
Ne baze te fortesise perkatesisht te
dobesise edhe te besimit tone edhe te
besimit te mjedisit tone, per dike themi
se e tepron, per dike se eshte i matur e
per dike se eshte indiferent. Keshtu, ne-
se jemi shume religjioze dhe jetojme ne
mjedisin qe po ashtu eshte mjaft reli-
gjioz, atehere natyrisht do te jemi mjaft
te ndjeshem edhe ndaj joperpikerise ose
leshimit me te vogel ne fe, qe i veme re
rreth nesh. Mjaft p.sh. do te na habise
nese dikush nga myslimanet nuk falet
dhe nuk agjeron edhe jashte mases qe ka

percaktuar feja. Ne anen tjeter, nese
shkalla e religjiozitetit tone eshte e ulet
dhe jetojme ne nje mjedis qe merr guxi-
min t'i thyeje ndalesat dhe t'i mohoje di-
spozitat e Allahut, do ta konsiderojme
edhe minimumin e devotshmerise se di-
kujt si forme te ekzagjerimit ose, madje,
ekstremizem fetar. Dhe, sa me larg fese
qe te jemi, me e madhe do te jete habia
jone kundruall atyre qe jane te dhene
ndaj fese, dhe akuza jone se ne kete drej-
tim po e teprojne.

Askush nuk ka te drejte ta akuzoje
askend se po e tepruaka me fene, nese ai
vullnetarisht zgjedh dhe jeten e vet feta-
re e rregullon sipas qendrimit te pranuar
fetar. Kur eshte fjala per Islamin, atehere
sipas mendimit te pranuar te fikhut (ju-
ridik), derisa ai vete beson se kjo eshte
me e mire dhe me korrekte dhe derisa
konsideron se Sheriati e obligon per
zbatimin e perpikte per se pason shper-
blimi perkates, - madje edhe kur eshte i
vetedijshem se te tjeret qendrimin e tille
e konsiderojne jo te rregullt. Asgje nuk
ndryshon ne esence edhe kur personi pe-
rkates eshte i rrepte ndaj vetes, sa kohe
qe eshte i drejte ndaj te tjereve. Sepse
njerezit sipas natyres se tyre, jane mjaft
te llojllojshem; disa gjithnje do te zgje-
dhin ate qe eshte me e lehte dhe me e
bute, kurse sa te tjere do ta pranojne ate
qe eshte me e rende dhe me rigoroze.
Kemi shembuj per kete edhe ne periudh-
en me te hershme te Bashkesise Islame.
Abdullah ibn Abbasi ka qene ithtar i
lehtesive ne fe, kurse Abdullah ibn Om-
eri ka ngulur kembe ne gjerat jashteza-
konisht te mundimshme. Shume shfaqje
ne jeten e myslimaneve qe, ne shikim te
pare, do te mund te konsideroheshin te-
per te rrepta, kane mbeshtetje ne shkoll-
at juridike dhe per kete dikush nuk do te
duhet te akuzohej per teprim nese eshte
i rrepte ndaj vetes ne kryerjen e detyri-
meve per nenshtrimin e tij ndaj Zotit,
kenaqesine e te cilit perpiqet ta pervetes-
oje. Eshte e paligjshem qe ai te detyroh-
et te heqe dore nga qendrimi i vet dhe te
kerkohet nga ai qe te sillet ne kundersh-
tim me bindjen e vet. Gjifhcka qe njeriu
mund ta beje, eshte qe t'i ofroje keshille
te mire edhe deshmi justifikuese per ate
qe e konsideron me korrekte, por, megji-
thate, vendimin e merr secili per vete.

Mbetet ende te thuhet ndonje fjale
edhe per dhunen, e cila sipas disave
eshte "konstante e historise". Qendrimi
islam eshte krejtesisht i qarte: Te behet
dhuna, qofte kjo ndaj Zotit ose ndaj cile-

sdo krijese te Tij - pra, jo vetem njerezo-
re, d.m.th. te behet dhune, pergjithesisht
eshte nje prej mekateve te medha. Besi-
mtaret e vertete ve9an kujdesen qe te
mos bejne padrejtesi ndaj te tjereve, si-
domos nese ata te tjeret nuk i perkasin
bashkesise se tyre. Myslimanet shpesh
kane ditur te jene te rrepte e madje te
padrejte ndaj njeri- tjetrit, por gjithnje
jane orvatur te jene te drejte ndaj atyre
qe nuk kane bindjen e tyre fetare. Eshte
e njohur se harixhinjte kane qene mjaft
te rrepte ne qendrimet e tyre fetare dhe
se pikerisht per kete arsye shume mysli-
mane qe keto qendrime nuk i miratonin,
mospajtimin duhej ta paguanin me krye.
Vasil ibn Ata'i, i njohur fale mendjeho-
llesise se tij, i eshte shmangur ekzeku-
timit, por Abdullah ibn Hababi, per te
cilin e dinin se ishte mysliman, sepse ia
kishin gjetur Kuranin, e ka humbur ko-
ken vetem sepse nuk u bind sipas atyre
se h. Aliu eshte idhujtar. Mirepo, kur kjo
turme e harixhinjeve hasi ne nje te kri-
shtere dhe kerkoi nga ai qe t'u shiste pak
hurma, ai nuk deshi te pranonte te mer-
rte hurma pa kundervlere, ndonese ky
me zemergjeresi u ofroi hurma si dhura-
te. Ne fund i krishteri nuk mundi te mos
e hetonte kete. S'i kjo qe mos te pranoni
t'i merrni hurmat derisa nuk paguani e
pak me pare e mbytet njeriun vetem per
ate qe nuk deshiroi ta pranoje bindjen
tuaj?!

Natyrisht, edhe ne mesin e myslima-
neve ne botes, sikur edhe ne mesin e aty-
re qe nuk jane myslimane, kane ndodhur
dhe po ndodhin gjera qe feja e tyre as i
pelqen dhe as qe eshte indiferente kun-
druall tyre. Keshtu ndodh edhe me te
gjitha aspektet e dhunes dhe detyrimit,
sepse qendrimi kuranor eshte shprehur
sume qarte:

"Ne fe nuk ka detyrim!" (El-Bekare,
256).

Se kendejmi, dhuna politike qe, kohe
pas kohe, shfaqet ne Boten Islame, nuk
mund te lidhet me asgje per Islamin dhe
ithtaret e tij, e edhe me pak te pohoje se
kjo eshte shfaqje karakteristike e tyre.
Per fat te keq, dhuna politike mjaft heret
eshte shfaqur edhe nder myslimane, pra-
ndaj halifet e pare si hazreti Omeri, Os-
mani dhe Aliu, kane qene viktima te
dhunes. I njejti fat i ka gjetur nipat e Pej-
gamberit, Hasanin dhe Husejnin, sikur
edhe dhjetera pasardhes te tyre te
ndershem. Edhe shume dijetare islame,
mendimtare dhe shtetare, kane rene si
viktima te pafajshme te ketij akti te ma-

dituria islame / 202

17

rre. Por gjithnje motivi ka qene i natyres
politike dhe asnje historian objektiv ose
mesues i mendimit, nuk ka pohuar ndon-
jehere se motivet e ketyre vrasjeve kane
qene bindjet fetare, por kane deftuar se
qysh ne realitetin e atehershem te' mysli-
maneve disa motive te tjera kane qene
edhe me te shumta dhe me te fuqishme.
Edhe sot ne kete bote ndodhin shume
gjera qe kane shume pak lidhje me Isla-
min, por kane lidhje te mira me recidivet
qe ua ka lene kolonializmi evropian.
Edhe dicka, eshte mjaft rende qe dhunen
te mos e kthesh me masen e njejte, naty-
risht nese ekziston mundesia qe kjo te
behet. Prandaj, njeriu eshte megjithate
njeri.

Dhe pas te gjithave sa u thane per qe-
shtjen e cekur, mbetet te themi edhe qe
qortimi i fondamentalizmit ndaj Islamit
bashkekohor, shpreh mjaft mire qe-
ndrimet aktuale politike, ideologjike,
psikologjike, ekonomike e te tjera te Pe-
rendimit ndaj botes se Islamit. Duke e
shfrytezuar karakterin pezhorativ ekzi-
stues te nocionit "fondamentalizem" me
mileun evropian, publicistika perendi-
more dhe pseudodituria perendimore ne
te depoziton te gjitha projeksionet, neg-
ative vetjake. Ai ne vete bart, pervec te
tjerash, qendrimin negativ te politikes
evropiane ndaj orvatjes se Botes Mysli-
mane, qe te lirohet nga tutoria politike,
kulturore, ekonomike dhe ushtarake. Ne
kete tablo jane te montuara edhe ide te
shumta te reja, "plage" te vjetra dhe sy-
nime te vjetra nga kohet e kaluara te
konflikteve te pergjakshme.

Me nocionin "fondamentalizem"
eshte deshiruar shpesh te shenohet tere
ajo qe ndodh ne Boten Islame, natyrisht
shikuar dhe te gjykuar nepermjet prizmit
te vetem nje ane. Tere ndodhite ne ate
bote shpesh reduktohen vetem ne ekstre-
mizem, ne regjime totalitare, ne perm-
bysjet ushtarake, prapambetjen arsimore
e diturore, mospjekurine teknologjike, e
per te gjitha keto akuzohet Islami.

Dhe derisa ne Perendim kujdes eshte
ndare me mjaft varieteti ndermjet prak-
tikes dhe ideve, ne rastin e soditjes se
njemendesise se Botes Myslimane, pra-
ktika negative me cdo kusht perpiqet te
identifikohet me Islamin. Ne kete meny-
re, ne te vertete, karakteri pezhorativ i
nocionit "fondamentalizmi islamik" ka
fituar legalitetin e vet ne praktiken e Bo-
tes Myslimane, qe pa te drejte eshte ide-
ntifikuar me Islamin, me gjithe faktin se
pikerisht ata qe jane emertuar "fo-

ndamentaliste islamike", kane qene ne
opozicion direkt te gjendjes qe ka per-
faqesuar kjo praktike. Pikerisht ata jane
ne krye te perpjekjes per venien e drejte-
sise me te madhe shoqerore, te arsimim-
it me produktiv, zhvillimit te dijes dhe te
teknologjise dhe ruajtjes e zhvillimit te
vlerave autentike islame, demokracise
me te gjere qe eshte inherente me Isla-
min burimor, flirimin e njeriut nga sher-
bimi ndaj zotave te rrejshem, ngritjen e
jetes njerezore ne rrafshin qe i perket si-
pas caktimit te Krijuesit, etj.

Kjo eshte vetem nje nga kundertheni-
et dhe joperpikerite e shfrytezimit te no-
cionit "fondamendalizem" ne shenimin
e ndodhive bashkekohore ne suaza te
Islamit.

Kemi thene se edhe emertimi edhe
permbajtja e fondamentalizmit jane te
huaja per myslimanin; ato paraqesin
pikepamjen nga jashte, e cila me se
shpeshti nuk do ta shohe as esencen as
hollesite. Soditesi i tille nga jashte me-
ntion ne menyre arrogante per veten, si-
kur per ate per te cilin jane te qarta edhe
teresia edhe hollesite; prandaj ai nuk e
sheh te nevojshme ta degjoje palen tje-
ter, por tek cdo gje qe ai ben, thote ose,
madje, mendon, ai gjen vetem konfirmi-
min per perfytyrimin e vet te thjeshtesu-
ar. Por, ta perserisim, dija e tille ze fill ne
"fondamente" te nje dijeje qe, kryesisht,
nuk i pranon "fondamentet" e tjetrit.
Mendimi i tille paraqet devijim edhe
atehere kur verifikohet nga pikepamja e
fondamenteve te krishterimit edhe ate-
here kur soditet nga pikepamja e fonda-
menteve te Islamit. Ai eshte devijim,
sepse eshte nje nocion mjaft konfuz, qe
nuk eshte verifikuar ne vete pikenisjen e
vet, ne intuitat dhe perfytyrimet nga te

cilat nxirret, ne ate menyre, sepse nuk
merrparasysh gjendjen ekzistuese, eshte
bere nje nocion i zbrazet qe besohet. Ku-
rse feja e tille shpie pashmangshmerisht
ne lajthitje, lajthitja ne dhune, dhuna ne
kundervenie, kundervenia ne konflikt,
konflikti, nderkaq, i nxjerr njerezit nga
baraspesha e tyre, qe eshte e domosdo-
shme per shfrytezimin e pasurise me te
madhe qe ka ne dispozicion - pasurise se
arsyes.

Nese, se kendejmi, deshirojme te sig-
urojme ardhmeri me te mire edhe per
veten edhe per te tjeret, duhet te clirohe-
mi nga lajthitjet tona. Qe te ?lirohemi
nga lajthitjet per te a.q. "fondamentaliz-
min islamik", do te vlente, para se gji-
thash, t'u lejojme vete myslimaneve te
thone se 5'mendojne ata per gjithe ate,
ne menyre qe ata ne te vertete ta shtrojne
ne se besojne e ne se nuk besojne. Ne
shqyrtimin e deritashem te kesaj geshtje-
je kryesisht eshte degjuar vetem nje ane
dhe kriteret e masat e tij proklamohen
per absolute. Duket, me fjale te tjera, qe
myslimanet nuk kane fare mendim per
veten. Mjafton qe mendimin per ta ta ja-
pin te tjeret, politikanet dhe orientalistet,
teologet kristiane dhe sociologet mark-
siste, filozofet ekzistencialiste dhe ekon-
omistet amerikane, etj..

E pa mendimin mysliman per veten,
te shtruara ne menyre te justifikueshme,
sistematikisht te zhvilluara, ky shqyrtim
sikur edhe shume te tjera qe jane me re-
ndesi te madhe per te gjithe ne, per keto
hapesirat tona dhe nese deshironi, per te-
re boten, - nuk eshte e mundur te zgjidh-
et.

Sepse, kur cdo aksion i myslimaneve
qe ze fill ne kulturen e tyre te vjeter ka-
termbedhjete shekuj, ne fene e tyre, ne
ndjenjen e tyre, perpiqet te proklamohet
si "digka" vleshmeria e te cilit vihet ne
dyshim, atehere eshte e qarte se myslim-
anet nuk e kane shtruar qarte dhe ener-
gjikisht 9'eshte ajo qe ata deshirojne dhe
pa te cilen ata nuk munden, dhe 9'eshte
ajo qe te tjeret e thone shtrember per ta.

Nocioni rreth te cilit u diskutua ketu,
paraqet bimen qe eshte importuar para
do kohe nga viset pak me te ftohta. Ke-
mi bindjen se ajo nuk do te pranohet,
dhe kjo do te jete e mire per te gjithe ata
qe kane arsye.

Perktheu:
N. Ibrahim i

18

dituria islame / 202

Hytbe

Dita me madheshtore e javes

Zekrija Ternava

A deshiron ta arrish kete dite?

A deshiron ta arrish dhe ta jetosh diten
qe Allahu xh.sh. e ka here feste per
besimtaret myslimane ne kete bote
dhe ne boten tjeter?

A deshiron ta arrish dhe ta jetosh diten
me emrin e se ciles Allahu xh.sh. ka
emertuar nje sure te tere ne Kuranin e
madheruar?

A deshiron ta arrish dhe ta jetosh diten
ne te cilen Allahu xh.sh. e ka filluar
krijimin e njeriut dhe te derguarit te
pare - Ademit a.s?

A deshiron ta arrish dhe ta jetosh diten
ne te cilen ka hyre Ademi a.s. ne
Xhenet dhe diten ne te cilen eshte
nxjerre nga Xheneti?

A deshiron ta arrish dhe ta jetosh diten
ne te cilen gjendet nje interval kohor,
kur, nese I lutemi Allahut xh.sh., do
te na i pranoje lutjet tona?

A deshiron ta arrish dhe ta jetosh diten
ne te cilen ka perfunduar hixhretin
nga Meka ne Medine Muhamedi
s.a.v.s.?

A deshiron ta arrish dhe ta jetosh diten
qe eshte marre si dita e pare per
njehsimin e kohes te kalendarit
islamik?

A deshiron ta arrish dhe ta jetosh diten
ne te cilen Muhamedi s.a.v.s. ka falur
namazin e pare te xhumase?

A deshiron ta arrish dhe ta jetosh diten
ne te cilen besimtaret myslimane jane
te obliguar me faljen e namazit te
xhumase ne kohen e namazit te dre-
kes?

A deshiron te te arrije' vdekja ne diten ne
te cilen, nese ndodh qe te vdesesh,
Allahu xh.sh. do te t'i fale mekatet
dhe gabimet e tua?

A deshiron te jesh i njohur me diten ne
te cilen mendohet se Allahu xh.sh. do
t'i jap fund kesaj bote?

A deshiron ta arrish dhe ta jetosh diten
ne te cilen Allahu xh.sh. do t'u mu-
ndesoj besimtareve myslimane ta
shohin Ate ne boten tjeter?

E pra, nese deshiron ta arrish dhe ta je-
tosh kete dite madheshtore, ke mund-
esi ta besh cdo jave ne diten e xhuma.

"O ju qe besuat, kur behet thirrja per namaz, diten e xhumase, ecni

shpejte per aty ku permendet AU-llahu (degjojeni hutben, faleni

namazin), e lini shitblerjen, kjo eshte shume me e dobishme per ju

nese jeni qe e dini."

"E kur te kryhet namazi, atehere shperndahuni ne toke dhe kerkoni

begatite e All-llahut, por edhe permendeni shpeshhere All-llahun,

ashtu qe te gjeni shpetim."

"Po, kur ata shohin ndonje tregti ose ndonje aheng mesyhen atje,

kurse ty te lene ne kembe. Thuaju: "Ajo qe eshte tek AU-llahu eshte

shume me e mire se defrimi dhe tregtia, e All-llahu eshte furnizuesi me

i mire!". (El-Xhumuah: 9,10,11 )

Vlera e dites se xhumase

Allahu xh.sh. e dalloi njeriun si krije-
sen me te persosur dhe e ngriti ne shka-
llen me te larte nga te gjitha krijesat e
tjera duke e angazhuar ne te njejten kohe
me kryerjen e detyrave dhe obligimeve,
moskryerja e te cilave nga nje aspekt e
dergon njeriun gjithmone ne gjendje te
beje mekate te njepasnjeshme. A thua
Allahu xh.sh. e la njeriun te ballafaqohet
me keto mekate pa i ndihmuar fare?
Atehere c'jane vendet e shenjta ne te ci-
lat Allahu xh.sh. i shperblen njerezit me
shumefishin e sevapeve ne krahasim me
vendet e tjera dhe ne kohet e tjera? E ne
qofte se kjo vlen per nje shtrese, e cila
ka mundesi materiale dhe shendetesore
te arrije keto vende dhe keto kohe per
keto shperblime, atehere Islami sikur u
konsideruaka element vetem i shtreses

se pasur? Valle, g'behet me shtresen tje-
ter te myslimaneve, te cilet jo vetem per
mjete materiale nuk mund t'i vizitojne
vendet e shenjta por edhe per shkaqe te
tjera, a thua si do te mbetej vlera e tyre?
A do te jene te braktisur nga meshira e
Allahut xh.sh. vetem sepse nuk jane pa-
sanike, dhe pse jane vetem larg vendeve
te shenjta? Kuptohet se jo, ngase Allahu
xh.sh. ka bere qe edhe ne disa koh te
tjera, dhe ne disa vende te tjera, edhe pe-
rmes kryerjes se disa detyrave te tjera, -
te arrihet shperblimi dhe fshirja e meka-
teve, nder te cilat vlere te larte ne kete
aspekt ka dita e xhumase dhe namazi i
xhumase. Andaj po ashtu sikur Allahu
xh.sh. e ka vecuar krijesen njeri nga te
gjitha krijesat e tjera, sic i ka vecuar Me-
ken dhe Medinen nga te gjitha vendet e
tjera, sic e ka vecuar kohen e Haxhit nga

dituria islame / 202

19

te' gjitha kohet e tjera, S19 i ka
vecuar vitet e jetes se Mu-
hamedit s.a.v.s. me shoket e tij
nga te gjitha vitet e tjera, sic e
ka vecuar muajin e Ramazanit
nga gjithe muajt e tjere te vitit,
sic e ka vecuar javen e fundit te
Ramazanit nga te gjitha javet e
tjera, sic e ka vecuar naten e
Kadrit nga gjithe netet e tjera
per vecorite dhe vleren e larte
qe ka ngerthyer ne te, - po ashtu
Allahu xh.sh. ka vecuar diten e
xhuma nga ditet e tjera te javes
per vleren e larte qe i ka dhuru-
ar Allahu xh.sh. kesaj dite.

- Diten e xhuma Allahu
xh.sh. e ka bere njeren nga tri
festat per besimtaret mysli-
mane, pervec liter bajramit dhe
kurban bajramit, duke e ngritur
diten e xhuma edhe me lart se
keto dy festa me vleren qe ka
kjo dite. Transmetohet nga ibn
Lubabete bin Mundhir se Mu-
hamedi s.a.v.s., qe ka thene:
"Dita e xhuma eshte zonja e di-
teve dhe eshte me e madhja tek
Allahu xh.sh., ajo eshte me e madhe tek
Allahu xh.sh. se dita e kurban bajramit
dhe se dita e fiter bajramit." (Transme-
ton ibni Maxhe)

Allahu xh.sh. e ka zgjedhur diten e
xhuma per besimtaret myslimane, qe te
jete feste javore per ta ne kete bote edhe
feste ne boten e ardhshme. Transmeton
Ebu Hurejra se ka degjuar nga Muhame-
di s.a.v.s., qe ka thene: "Ne jemi te fun-
dit ne kete bote, por te paret ne Diten e
Gjykimit, ani pse atyre u ka ardhur shpa-
llja para nesh. Pastaj, kjo dite u qe caktu-
ar atyre per ta festuar, e ata nuk u pajtu-
an lidhur me kete, prandaj Allahu xh.sh.
na drejtoi neve per kete feste, kurse bota
tjeter na percjellin ne: Hebrenjte e festo-
jne diten e neserme (te shtunen) e te
krishteret te pasnesermen" (Transmeton
Buhariu)

- Allahu xh.sh. e ka ngritur diten e
xhuma dhe e ka vecuar nga ditet e tjera,
sa ne Kuranin e madheruar nje sure e
tere mban emrin e kesaj dite dhe eshte
emeruar keshtu, ngase porositen besim-
taret myslimane qe, kur therret ezani i
xhumase, te shkojne per te falur nama-
zin e xhumase duke i braktisur te gjitha
gjerat e tjera. Gjithashtu kjo dite eshte
emeruar edhe me emrin "dita e meshir-
es" dhe me emra te tjere por me me vlere
eshte te quhet ashtu si Allahu xh.sh. e
emertoi kete dite, - "dita e xhumase".

- Krijimin e krijeses se pare njerezore
Allahu xh.sh. e ka filluar ne diten e xhu-
mase, dita kur filloi jeta e njeriut dhe pe-
jgamberit te pare dhe tere njerezimit ne
vazhdimesi.

- Allahu xh.sh. ne kete dite ka bere qe
te hynte Ademi a.s. ne Xhenet dhe kur
Ademi a.s., se bashku me gruan e tij Ha-
vane, kishin thyer Urdhrin e Allahut
xh.sh., dhe kur Allahu xh.sh. u pranoi pe-
ndimin e tyre, Ai beri qe t'i nxirrte nga
Xheneti per t'i sjelle ne toke, dhe kjo
ndodhi ne diten e xhuma. Transmetohet
nga Ebu Hurejra se Muhamedi s.a.v.s.
ka thene: "Dita me e mire ne te cilen ka
lindur dielli, eshte dita e xhuma, ne kete
dite eshte krijuar Ademi a.s., ne kete dite
ka hyre ne Xhenet, ne kete dite eshte
nxjerre prej Xheneti dhe Kiameti nuk do
te ndodhe pervecse ne kete dite" (Tra-
nsmeton Muslimi)

- Kur besimtari mysliman I ben ndon-
je kerkese apo lutje All-llahut xh.sh. de-
shiron qe t'i plotesohet ajo kerkese apo
t'i pranohet ajo lutje. Andaj Allahu
xh.sh. ne cdo kohe i pranon kerkesat dhe
lutjet e besimtarit mysliman nese ato
jane kerkesa dhe lutje per mire dhe te si-
nqerta, por Allahu xh.sh. ka specifikuar
nje interval kohor ne diten e xhumase
dhe, nese I lutemi Allahut xh.sh. piker-
isht atehere, Ai do te na i pranoje lutjet
tona, pra do t'i plotesoje ato. Transme-
ton Ebu Hurejra se ka thene Muhamedi

s.a.v.s.: "Ne diten e xhuma ka
nje interval kohor, ne te cilin
nese myslimani, i cili vazhdi-
misht fal namaz, E lut Allahun
xh.sh. per ndonje send, kete Ai
do t'ia jape." (Transmeton Buha-
riu)

- Kur jeta ishte bere e veshtire
ne Meke nga persekutimet, tor-
turat, dhuna dhe fyerjet ndaj Mu-
hamedin s.a.v.s. dhe shokeve te
tij, Allahu xh.sh. urdheroi qe te
benin hixhretin nga Meka ne
Medine. Muhamedi s.a.v.s. beri
hixhretin dhe dita e fundit e
hixhretit ishte dite e xhuma.

- Dhe kjo dite, dita e fundit e
hixhretit te Muhamedit s.a.v.s.,
duke u konsideruar si nje ngjarje
madheshtore - fillimi i zbatimit
te Urdhrit te Allahut xh.sh., pa-
staj shpetimi i Muhamedit
s.a.v.s. dhe shokeve te tij nga jo-
besimtaret dhe njeheresh edhe
formimi i shtetit ne Medine me
pastaj, - kane bere qe kjo dite te
jete marre si pikenisje per njehs-
imin e kohes tek besimtaret mys-
limane. Do te thote se dita e pare e
kalendarit islamik ishte dite e xhumase.

- Muhamedi s.a.v.s. kishte falur na-
mazin e pare te xhumase ne pjesen e qu-
ajtur Ranuna prane Medines dhe kjo
gjithashtu kishte ndodhur ne diten e fu-
ndit te hixhretit te tij nga Meka ne Me-
dine, qe ishte dite e xhuma.

- Dita e xhuma eshte dite e tubimit te
besimtareve myslimane per faljen e na-
mazit te xhumase, ngase Allahu xh.sh.
ka bere obligim ne diten e xhumase ne
kohen e namazit te drekes faljen e na-
mazit te xhumase duke bere te ndaluar
cdo aktivitet tjeter gjate kesaj kohe.
Thote Allahu xh.sh.:

"O ju qe besuat, kur behet thirrja per
namaz, diten e xhumase, ecni shpejt per
aty ku permendet All-llahu (degjojeni
hutben, faleni namazin), e lini shitblerj-
en, kjo eshte shume me e dobishme per
ju, nese jeni qe e dini." (El-Xhumuah: 9)

Duke mos konsideruar asnje veprim
me me vlere se falja e namazit te xhu-
mase, cfaredo qofte ai veprim apo akti-
vitet, gjate kohes se namazit te xhumase.
Thote Allahu xh.sh.:

"Po, kur ata shohin ndonje tregti ose
ndonje aheng, mesyhen atje, kurse ty te
lene ne kembe. Thuaju: "Ajo qe eshte
tek All-llahu, eshte shume me e mire se
defrimi dhe tregtia, e All-llahu eshte fu-
rnizuesi me i mire!" (El-Xhumuah: 11)

20

dituria islame / 202

Por jo te veprohet ne ate menyre sikur
disa qe, duke pasur botekuptime te ga-
buara per kete dite, meqe eshte dite fe-
ste, e kalojne larg punes, larg shkolles,
larg librit e larg angazhimeve te tjera.
Allahu xh.sh. nuk ka kerkuar qe kjo dite
te kalohet ne pasivitet dhe ne gjume,por
menjehere pas faljes se namazit te xhu-
mase, nga ne ka kerkuar qe te shpernda-
hemi te punojme duke kerkuar begatite e
Allahut xh.sh. por asnjehere duke mos
harruar permendjen e Allahut xh.sh.
Thote Allahu xh.sh.:

"E kur te kryhet namazi, atehere
shperndahuni ne toke dhe kerkoni bega-
tite e All-llahut, por edhe permendeni
shpeshhere All-llahun, ashtu qe te gjeni
shpetim." (El-Xhumuah:10)

Namazi i xhumase ka bere qe te ngri-
het e te dallohet dita e xhumase nga te
gjitha ditet e tjera, saqe Allahu xh.sh. u
shton sevapet dhe begatite besimtareve
myslimane, te cilet marrin pjese' ne falj-
en e namazit te xhumase. Transmeton
Ebu Hurejra radi Allahu anhu, se Pejga-
mberi s.a.v.s. ka thene:

"Ne diten e xhumase meleket qendro-
jne ne dyert e cdo xhamie dhe i regjistro-
jne nje nga nje (emrat e atyre qe shkojne
ne namazin e xhumase). Kur imami te
ngjitet ne mimber, ata i mbyllin librat
dhe shkojne te marrin pjese ne te perme-
ndurit e Allahut. Ai qe shkon me heret
ne xhuma, eshte sikur ta kete therur nje
deve, pastaj ai pas tij sikur te kete therur
nje lope, pastaj ai pas tij sikur te kete
therur nje dele, pastaj ai pas tij sikur te
kete therur nje pule, ndersa ai i fundit -
sikur t'i jete falur nje veze." (Transme-
ton Buhariu dhe Muslimi)

Po ashtu Allahu xh.sh. ka bere qe na-
mazi i xhumase t'ua fshije dhe t'ua fale
gabimet besimtareve myslimane. Trans-
meton Ebu Hurejra radi Allahu anhu, se
Pejgamberi s.a.v.s. ka thene: "Se vertet
Muhamedi s.a.v.s. ka thene: Pese nama-
zet ditore,dhe namazi i xhumase deri ne
xhumane tjeter, Ramazani deri ne Ra-
mazanin tjeter - jane mbulese ne mes ty-
re nese nuk ka vepruar ndonje mekat te
madh." (Transmeton ibni Maxhe)

- Allahu xh.sh. ka bere qe varesisht se
si njerezit e kalojne jeten e tyre, t'u vije
dhe momenti i vdekjes, andaj konsidero-
het privilegj dhe shenje e mire vdekja ne
diten apo naten e xhumase. Mendohet se
ate qe vdes diten e xhuma, do ta liroje
Allahu xh.sh. nga denimi i varrit. Trans-
metohet nga Abdullah bin Omeri se Mu-
hamedi s.a.v.s. ka thene: "Kush vdes nga
myslimanet diten e xhumase, apo naten
e xhumase, do ta ruaje Allahu xh.sh. nga
denimi i varrit". (Transmeton Ahmedi)

- Nga gjerat qe Allahu xh.sh. i ka lene
nga gajbiatet (gjerat e fshehura), nga
gjerat qe jane vetem ne kompetencat e
Tij, eshte edhe dita e Kiametit, pra dita
kur do te ndodhe, eshte vetem ne dijen e
Allahut xh.sh., por nga disa sinjale qe na
kane ardhur nga hadithet e Muhamedit
s.a.v.s., mendohet se Kiameti do te ndo-
dhe ne diten e xhumase, prandaj ne kete
dite duhet ta shtojme ibadetin dhe veprat
e mira nga frika se do na arrije dhe do na
perfshije denimi i dites se Kiametit. Tra-
nsmetohet nga Ebu Hurejra se Muha-
medi s.a.v.s. ka thene: "Dita me e mire
ne te cilen ka lindur dielli, eshte dita e
xhuma, ne te eshte krijuar Ademi a.s., ne
kete dite ka hyre ne Xhenet, ne kete dite
eshte nxjerre prej Xhenetit dhe Kiameti
nuk do te ndodhe pervecse po kete dite".
(Transmeton Muslimi)

Transmetohet nga Ebu Hurejra se
Muhamedi s.a.v.s. ka thene: "Nuk lind
dielli dhe nuk perendon ai ne diten e
xhumase, e te mos kercejne duke mani-
festuar per diten e Kiametit te gjitha kri-
jesat e Allahut xh.sh. pervec njerezve
dhe egjineve." (Transmeton Ahmedi)

- Ne kete dite Allahu xh.sh. do t'u
mundesoje besimtareve myslimane ta
shohin Ate, meqenese ditet qe i kane
pasur festa ne kete bote, do t'i kene festa
edhe ne boten tjeter. Ne diten e xhumase
ne boten tjeter besimtaret myslimane do
t'i vizitoje Allahu xh.sh., por jo vetem
kaq, po Allahu xh.sh. do t'i nderoje duke
i pare ata Fytyren e Tij si shperblim ne
boten tjeter dhe per kete Allahu xh.sh.
na thote: "Atyre qe bejne vepra te mira,

u takon e mira (xheneti) e edhe me teper
(e shohin Allahun). Fytyrat e tyre nuk i
mbulon pluhuri i zi as nencmimi, ata ja-
ne banues te xhennetit, aty jane pergji-
thmone". (Junus:26).

Allahu xh.sh. e dalloi dhe e ve9oi ke-
te dite nga ditet e tjera te javes si dita me
e mire, per ngjarjet qe kishin ndodhur
dhe qe do te ndodhin ne kete dite dhe per
vleren e larte te shperblimeve qe kishte
ngerthyer brenda kesaj dite. Andaj nga
besimtaret myslimane kerkohet qe kete
dite ta dallojne nga ditet e tjera te javes
me ibadete, dua, lutje, davet e vepra hu-
mane e solidare, duke iu nenshtruar
Allahut xh.sh. E gjithe kjo permes na-
mazit, dhikrit, leximit te Kuranit,prezan-
timit ne xhami per faljen e namazit te
xhumase, degjimit te ligjerates se xhu-
mase, berjes se salavatit per Muhamedin
s.a.v.s., berjes se veprave te mira dhe
ndalimit nga veprat e keqija e njeheresh
edhe urdherimit te te tjereve per vepra te
mira dhe ndalimit te tyre nga te keqijat,
permes lutjesh dhe duash te shumta per
vetveten,familjet e tyre e per paraardhe-
sit dhe pasardhesit e tyre, dhe lutjesh e
duash te shumta per te gjithe besimtaret
myslimane kudo dhe kurdo qe te jene.
Gjithashtu kerkohet nje perkushtim me i
madh edhe ne zbukurimin dhe pastertine
e jashtme trupore dhe nje angazhim me i
madh ne ngritjen e tyre fetare-morale,
arsimore-edukative, humane-solidare
gjegjesisht ne ngritjen e tyre shpirterore
e materiale brenda kesaj dite madhesh-
tore, e cila quhet dita e xhumase.

Literatura e konsultuar:

" KUR'ANI - Perkthim dhe Komentim ne gjuhen

shqipe" - Sherif Ahmeti.
"Sahihu-1-Buhari" ne gjuhen shqipe.
"Kitabul Fikh" - Abdu rrahman exhuzejri.
"Salatu-1-xhumah" - Izzud-din El-Hatib Et-

Temimij.
"A guide to prayer in islam"-Muammed Abdul

Karim Sqib.
"Biseda Fetare" - Dr.Bekir Topaloglu.
"Hytbet e xhumase" - Ilaz Mustafa.
"Xhumaja -dita me e zgjedhur e javes" - Zekerija

Abdullahu.

dituria islame / 202

21

Analize

"Liria e shprehjes dhe e informimit"

Rexhep Suma

Liria e shprehjes se mendimit
eshte nje baze solide e funksio-
nimit te nje shoqerie te' sotme
bashkekohore. Shprehja e me-
ndimit dhe informimit eshte nje nder te
drejtat elementare te njeriut, e garantuar
edhe me konventa dhe ligje nderkombe-
tare. "Liria e informimit eshte nje e drej-
te njerezore themelore dhe prone e te
gjitha lirive, per te cilat kujdesen Kom-
bet e Bashkuara" 1 . Individet, shoqerite
dhe shtetet duhet te jene te gatshem per
komunikim me njeri-tjetrin. Qe te ndih-
mojne vendimmarrjen e elektoratit, ata
duhet t'i informojne per qellimet dhe pi-
kesynimet e atyre qe kerkojne te zgjidh-
en. Liria e te shprehurit pothuajse eshte
edhe nje e drejte themelore njerezore per
realizimin dhe funksionimin e demokra-
cise. Shprehja e lire e mendimit, e thene
publikisht dhe pavaresisht nga interesi
politik i ngushte per te sunduar shtetin,
eshte parim thelbesor i demokracise me-
diale per interesa te gjera te qytetareve
per t'i lehtesuar atij te gjykoje vete rreth
problemeve politike, sociale etj. Pa info-
rmacion nuk ka as pergjegjesi. Informa-
cioni eshte pushtet dhe sa me shume
njerez ta zoterojne ate, aq me shume
shperndahet pushteti. E drejta per te ma-
rre informacion nga ana e njerezve,
eshte themelore ne sistemin e integritetit
te nje kombi. Ish-kryeredaktori i Time
INC, Henry Gruneald, thekson: "Edhe
nje qeveri demokratike dhe e mire mund
te korruptohet, kur pushteti i saj nuk
eshte mbajtur nen kontroll nga nje shtyp
i pavarur. 2

Liria e shprehjes

ligjet vendore dhe Evropiane

(nderkombetare)

Edhe Gjykata Europiane dhe Liria e
Shprehjes (European Court and Free-
dom of Expression) ne nenin 10 te Ko-
nventes Europiane per Mbrojtjen e te
drejtave dhe Lirive Themelore te Njeri-
ut, i dedikohet Lirise se shprehjes. Ko-
nventa, e cila eshte nenshkruar me 4
nentor 1950 dhe ka hyre ne fuqi me 3
shtator 1953, eshte ratifikuar tashme nga
te gjitha shtetet anetare te Keshillit te
Europes, pra edhe nga Republika e Shqi-
perise. Neni 10 i Konventes thote: 1 -
"Cdo person ka te drejten e lirise se

shprehjes. Kjo e drejte perfshin lirine e
mendimit dhe per te marre dhe per te
dhene informacione ose mendime, pa
nderhyrjen e autoriteteve publike dhe
pavaresisht nga kufijte. Ky nen u ndalon
shteteve qe te vendosin nje regjim lice-
ncimi per transmetuesit, televizionet apo
kinemate. 2-Ushtrimi i ketyre lirive,
duke qene se eshte i kushtezuar nga
detyrime dhe pergjegjesi, mund fu ne-
nshtrohet formaliteteve, kushteve dhe
kufizimeve ose sanksioneve te parashi-
kuara nga ligji, te cilat, ne nje shoqeri
demokratike, jane te nevojshme per sig-
urimin kombetar, integritetin territorial
ose sigurine publike, per mbrojtjen e di-
njitetit ose te te drejtave te te tjereve, per
te ndaluar perhapjen e informatave
konfidenciale ose per te garantuar auto-
ritetin dhe paanshmerine e pushtetit gjy-
qesor". Sipas Konventes (S19 rezulton
edhe nga jurisprudenca e Gjykates), liria
e shprehjes nuk eshte absolute. Shteti,
ne menyre te ligjshme, mund ta kufizoje
lirine e shprehjes, pavaresisht nga meny-
ra e shprehjes, ne rastet e parashikuara
nga paragrafi i dyte i nenit 10. Gjithash-
tu Konventa e konsideron te ligjshem
regjimin e licencave per mediet elektro-
nike. 3

Kur kalojme ne terrenin e Kosoves,
verejme se, sipas Kushtetutes se perkoh-
shme te Kosoves, nenet 47 e 48, ne Ko-
sove garantohet liria e shprehjes se
mendimit, po ashtu garantohet liria e te
folurit, e paraqitjes publike dhe informi-
mit publik. Garantohet e drejta e theme-
limit te lire te institucioneve per inform-
im publik, ne menyre te parashikuar me
ligj. Garantohet qasja e lire ndaj inform-
atave, liria e pranimit dhe bartjes se
informatave. Garantohet e drejta e per-
gjigjes ne mjetet e informimit publik.
Garantohet e drejta e permiresimit ne
mjetet e informimit publik. Garantohet e
drejta e mbrojtjes se burimit te infor-
mates ne mjetet e informimit publik,
kurse censura eshte e ndaluar. 4

Qytetarit i garantohet liria e shprehjes
se perkatesise kombetare, liria e shpreh-
jes se kultures kombetare dhe liria e per-
dorimit te gjuhes e te shkrimit te saj.
Qytetari nuk eshte i detyruar te deklaro-
het se ciles perkatesi kombetare i takon,
as te percaktohet qe t'i takoje njerit nga
kombet, respektivisht pakices kombeta-
re. Eshte kunderkushtetuese dhe deno-

het 9do propagandim ose zbatim i paba-
razise kombetare, si dhe 9do mbjellje e
urrejtjes dhe mosdurimit kombetar, ra-
cial ose fetar, mohimi i historise, kultu-
res dhe i vlerave te tjera kombetare 5

Kur Kuvendi i Kosoves refuzon

perdorimin zyrtar te gjuhes

turke ne Prizren

Ne Kosove tashme edhe zyrtarisht
eshte publikuar se krahas gjuhes shqipe,
si gjuhe zyrtare llogaritet edhe gjuha e
pakices serbe. Ne Kosove ka pasur disa
zera nga disa te rinj per refuzimin e
rekomandimit te panelit special per
ndryshimin e nenit 2. 3 te Ligj it per per-
dorimin zyrtar te gjuheve ne Kosove.
Kuvendi i Kosoves, me refuzimin e ketij
rekomandimi, deshtoi te permbushe nje
nga 13 kerkesat prioritare te parashtrua-
ra nga Grupi i Kontaktit per Kosoven.
Rekomandimi qe gjuha e bashkesise se
Prizrenit, e cila perben se paku 5% te
popullates ne nje komune, te behet gjuhe
zyrtare, u refuzua ne seancen e se enjtes
me 14 shtator 2006, me 48 vota kunder
dhe 41 'per'. Nisma e te rinjve per te
drejtat e njeriut e konsideron si vlere
themelore respektimin e se drejtes se pe-
rdorimit te gjuhes amtare per pakicat
kombetare. Nje e drejte e tille i duhet ga-
rantuar edhe bashkesise turke te Koso-
ves. 6 Ky mosmiratim nga parlamenti i
Kosoves per perdorimin e gjuhes turke
ne lokalitetin ku turqit perbejne se paku
5% te popullates se ketij qyteti, eshte
edhe nje shkelje e rende dhe mosrespek-
tim i te drejtave te njeriut per perdorim
te lire te gjuhes se vet. Zvicra dhe Luk-
semburgu paraqesin sukses te pamohuar
ne tejkalimin e ndryshueshmerise gjuhe-
sore, dhe asnje pjesetar i ketyre shoqe-
rive nuk sheh kurrfare rreziku per siguri
apo unitet te vendit dhe llojllojshmeria
gjuhesore konsiderohet si begatim i kul-
tures dhe identitetit te tyre.

22

dituria islame / 202

Liria e shprehjes dhe e Drejta
per te Paditur Shtypin

Ne Kosove duhet te ndryshohet logji-
ka totalitare e trasheguar nga ish -siste-
mi monist dhe te zevendesohet me nje
logjike te re plurale, e cila do te ndihmo-
nte drejtperdrejt ne ndertimin e nje me-
ndimi te shendoshe. Demokratizimi
duhet te zere vend qendror ne te gjitha
segmentet duke filluar nga proceset so-
ciale, kulturore, politike etj. Kjo behet,
se' pari, me shprehjen e lire te mendimit
te lire, duke e praktikuar ne te gjitha ins-
titucionet. S'ka dyshim se ne kete drej-
tim do t'i bartin keto procese mediet te
cilat ne nje menyre do te orientohen nga
pasqyrimi real dhe objektiv i proceseve
neper te cilat po kalon Kosova, ku qyte-
taret lirshem do te shfaqnin brengat e ty-
re dhe do te kerkonin nga institucionet e
votuara ne menyre demokratike, qe te
angazhohen ne zgjidhjen e problemeve
jetesore te tyre.

E drejta e nje shtypi te lire ne Kosove
dhe me gjere eshte nje e drejte e garantu-
ar me Kushtetute. Ligjvenesit dhe
drejtuesit e larte (presidents dhe kryemi-
nistra) nuk mund te aprovojne ligje qe
kufizojne lirine e gazetareve per dhenien
e informacioneve. Qeverite kane te dre-
jten te perdorin censurimin, pra te kufi-
zojne shtypin ne rastet e ceshtjeve qe
kane te bejne me sigurimin kombetar.
Megjithate, ky kufizim duhet te shqyrto-
het ngushtesisht nga gjykata. Eshte liria
nga censura ose ndonje forme tjeter e
nderhyrjes qeveritare, ne mbledhjen dhe
shperndarjen e informacioneve, qe per-
ben thelbin e kuptimit te lirise se shtyp-
it. Rast me i fresket i nderhyrjes se dores
se qeverise dhe qarqeve te interesit ne
lirine e shprehjes dhe informimit, rasti i
gazetes "Lajm ekskluzive" te dates 2
shkurt, qe pas nje presioni te fuqishem
nga keto qarqe, nuk e botoi planin e pa-
kos se Ahtisarit. Edhe pse nje dite me
pare zyrtaret e kesaj gazete kishin dekla-
ruar publikisht se do ta botonin pakon e
Ahtisarit , ata iu nenshtruan urdhrave te
politikes dhe nuk arriten ta botonin te
nesermen. Per mendimin tim, botimi i
saj nuk perbente dicka qe rrezikonte pla-
net e negociatoreve, por thjesht nje e
'drejte' e plotfuqishme e qeverise per te
kontrolluar mediet dhe informimin, dhe
ky do te jete rasti me pa precedent ne
historine e re te Kosoves.

Liri e shtypit nuk do te thote qe gaze-
taret te publikojne ne menyre te vetedi-
jshme genjeshtra apo gabime trashanike.
Ne qofte se gazetaret shkruajne dicka qe

e dine se eshte e rreme, ose publikojne
fakte per te cilat duhet ta kishin ditur ose
duhet te kishin dyshuar se jane te rreme
dhe nuk bejne asnje perpjekje per te per-
caktuar saktesine e tyre, atehere ata mu-
nd te paditen per shpifje, perfolje ose
pergojim te personalitetit. "Shpifja (nje
shkrim qe eshte ne menyre te qarte apo
qellimisht i rreme dhe qe demton reputa-
cionin e personit, e ben ate objekt perbu-
zjeje e urrejtjeje nga publiku ose cenon
reputacionin e biznesit te tij), perfolja (e
njejta gje sikurse edhe shpifja, me per-
jashtim te faktit se transmetohet gojar-
isht) dhe pergojimi (perseri, e ngjashme
me shpifjen dhe perfoljen pervec faktit
se informacioni i rreme, i transmetuar
me goje ose me shkrim, ka per qellim te
demtoje reputacionin e personit per te
cilin ben fjale informacioni), -jane for-
mat e padive te cilat mund te ngrihen
nga nje person, reputacioni, karriera, bi-
znesi apo familja e te cilit jane demtuar
nga transmetimi i informacioneve (fak-
teve) te paverteta." 7

Ne tryezen "Ligji per qasjen e lire ne
informata", mbajtur ne Prishtine me 3
maj 2004, eshte diskutuar perkitazi me
Lirine e shprehjes dhe informimit, kua-
dri ligjor dhe realiteti ne Kosove si dhe
Lirine e shprehjes si pjese integrale e
shoqerise, ne te cilen roli i medieve
eshte vendimtar ne menyren e transmeti-
mit, sikunder edhe informimit te opinio-
nit ne nje mjedis, dhe per kete ekzistojne
nje mori dokumentesh universale, te ci-
lat garantojne lirine e medieve dhe shpr-
ehjes, por ne Kosove ende nuk ekziston
nje strukture ligjore, e cila do ta perkuf-
izonte rolin e drejte te medieve, - ka the-
ne ne fjalen e tij Ibrahim Berisha nga
Departamenti i te drejtave dhe lirive te
njeriut. Roland Hugiensen, nga Departa-
menti i te drejtave dhe lirive te njeriut ne
Kosove, ka thene se liria e shprehjes
eshte pjese integrale e shoqerise, ku roli
i medieve duhet t'i shprehe dhe qarteso-
je interesat e ndryshme, andaj per kete
nevojitet nje balancim adekuat". 8

Liria e shprehjes dhe gjuhet
zyrtare ne rajon (Shqiperia)

Shqiperia konsiderohet si nje shtet i
zhvilluar, si dhe duke kaluar neper ndry-
shime konstante. Gjerat mund te ndry-
shojne pergjate nje rruge, dhe kjo rruge
eshte ajo qe ne duam te kuptojme. Ma-
rredheniet publike dhe informimi pub-
lik, qe jane te menduara per te ofruar
transparence, jane sfidat ditore edhe ne
fushate zgjedhore qe eshte ne vazhdim e

siper. Gjate nje periudhe te shkurter,
Shqiperia ka deshmuar nje hap te madh
drejt procedurave dhe teknologjise in-
formative, duke ofruar mundesi te mira

per te gjetur Ka nga nje zyre per

marredhenie me publikun dhe informata
ne pothuajse secilin institucion apo Ad-
ministrate Publike, por a japin ata infor-
macionet qe shoqeria ka nevoje per te
ditur? Informacioni konsiderohet te jete
aktiv, kur Administrata dhe Institucionet
jane te obliguar ne menyre ligjore per ta
ofruar, dhe pasiv kur informacioni jepet
pas nje kerkese ligjore. Ne Shqiperi,
komuna e Tiranes konsiderohet te jete
nje shembull i mire i institucionit qe
nderton mekanizma dhe menyra te info-
rmacionit publik, duke organizuar kesh-
tu nje zyre vetem per kete qellim qe 9do-
here eshte perplot me njerez qe kerkojne
pergjigje. Por sektori civil thote se me
shume duhet te behet ne terren. Atyre
ende u mungojne informata adekuate e
aktive si dhe mekanizma informimi.
Gjithashtu qasja ne informata nuk perm-
bush nevojat e shoqerise.*

Mali i Zi

Mali i Zi eshte nje nga shtetet e fund-
it pa Ligjin per Qasjen e Lire ne Infor-
mata. Edhe pse presioni nga Bashkesia
Nderkombetare ishte me se i pranishem
pergjate viteve te fundit, autoritetet ma-
laziase ende nuk e gjejne si te nevojsh-
me qe ta miratojne dhe ta zbatojne kete
ligj dhe te permiresojne poziten e Malit
te Zi ne rajon.

Shoqata e Gazetareve te Rinj - AMN,
nje OJQ lokale, eshte iniciatore kryesore
e zhvillimit te Ligj it per Qasjen e Lire ne
Informata ne Malin e Zi. Me iniciativen
e tyre, nje grup i perzier i punes ishte
formuar qe te zhvillonte nje projektligj
ne shtator te vitit 2002. Drafti ishte dore-
zuar per shqyrtim dhe procedim nga Qe-
veria ne prill te vitit 2004, por ende nuk
eshte miratuar. Gjendja aktuale ne fush-
en e QLI-se ne Malin e Zi, thene ne per-
gjithesi, eshte katastrofike, sepse te
gjitha institucionet gjejne nje arsyetim
per faktin se ata jane te mbyllur per ker-
kesat e qytetareve me faktin se ligji ende
eshte ne procedure. Nje gje qe autorite-
tet malaziase ende e kane te veshtire te
kuptojne, eshte se ata nuk posedojne in-
formata vete per hir te tyre, por vetem ne
emer te qytetareve te cilet kane te drejte
te qasen ne ato informata. Kjo eshte rre-
gulla e pergjithshme dhe cdo perjashtim
duhet te definohet dhe te arsyetohet nga
legjislacioni i duhur.

dituria islame / 202

23

Serbia

Ne nentor te' vitit 2004, Serbia i eshte
bashkuar grupit te shteteve evropiane qe
kane miratuar kete ligj . Miratimi i tij ne
realitet nenkupton qe Serbia ka komple-
tuar te gjitha kerkesat formale per ane-
taresimin ne Keshillin e Evropes.

Ligji, ne pjesen e tij me te madhe,
pershtatet me standardet ligjore te reko-
manduara nga KE-ja. Zbatimi i Ligjit,
megjithate, ende eshte me i amullt. Ga-
zetaret kane nje rol te rendesishem ne
zbatimin praktik te tij - duke kerkuar qa-
sje ne informata, ata duhet te fillojne
procesin e demokratizimit te burokraci-
se se shtetit i cili fsheh informatat mbi
punen e tij nga opinioni publik.

Qasja e lire ne informata me rendesi
per opinionin publik kerkohet per realiz-
im kualitativ dhe te efektshem te te gji-
tha te drejtave dhe lirive te tjera. Fale
ketij ligji, qytetaret kane te drejte te ma-
rrin pjese, pa nderhyre me nje ndermje-
tesues ne kerkim te puneve publike dhe
procesit te vendimmarrjes, si dhe, te ndi-
kojne ne permbajtjet dhe zbatimin e ty-
re.

Miratimi dhe zbatimi i ketij ligji eshte
i rendesishem per luftimin efektiv kund-
er korrupsionit. Ligji krijon kushte per
parandalimin, shperndarjen dhe crrenos-
jen e korrupsionit ekzistues ne shoqeri.

OJQ-te ne Serbi kane luajtur nje rol te
rendesishem ne pergatitjen dhe miratim-
in e ligjit, nepermes Koalicionit per Qa-
sje te Lire ne Informata, i cili u krijua
nga nevoja per perpjekje te perbashketa
te shoqerise civile dhe qytetareve ne
Serbi, ne perpjekje per te ndikuar ne Qe-
verine ne Serbi. Koalicioni perfshin
OJQ-te qe kane deshmuar veten ne fu-
shen e mbrojtjes se te drejtave te njeriut.

Maqedonia

Maqedonia eshte i vetmi vend ne ra-
jonin e Evropes Juglindore qe nuk ka le-
gjislacion per qasje te lire ne informata.
Me gjithe kushtet kushtetuese (Kushte-
tuta e vitit 1991 garanton, Neni 16, qasj-
en e lire ne informata), 13 vjet pas,
Maqedonia ka deshtuar te miratoje
Ligjin per Qasje te Lire ne Informata.

Megjithate, nuk eshte aq zi. Iniciativa
dhe qellimi i forte per te kaluar ligjin,
ekzistojne tashme tre vjet. Duhet perme-
ndur se ajo iniciative per te miratuar Li-
gjin per Qasje ne Informata eshte nje
paraprirje per sistemin ligjor maqedo-
nas, duke pasur parasysh se ajo u iniciua
nga nje organizate joqeveritare.

Iniciativa u nis nga Transparency
Macedonia, qe eshte rasti i pare kur nje
OJQ fillon nje iniciative legislative ne
vend. Iniciativa me pastaj ne forme akti-
ve u bashkua nga OJQ-te Media Develo-
pment Centre dhe Pro-media, si dhe
Rrjeti per Qasje te Lire ne Informata, e
themeluar me 17 qershor 2004, nga dhj-
ete organizata maqedonase: The Youth
Cultural Centre nga Bitola, Association
for Democratic Values nga Velesi, Euro-
pean Forum nga Gjevgjelija, Associati-
on for Democratic Initiatives (ADI) nga
Gostivari, KHAM Humanitarian Asso-
ciation nga Delcevo, Femina nga Ku-
manova, Centre for Civic Initiatives nga
Prilep, Youth Organization for Demo-
cracy and Culture nga Struga, Planetum
environmental organization nga Strumi-
ca, dhe "Vinozito" nga Shtipi.

Draftligji mbi Qasjen e Lire ne Info-
rmata Publike ekzistues eshte futur ne
procedure parlamentare. Megjithate,
edhe pse Qeveria ka premtuar qe ligji do
te miratohet ne cerekun e pare te vitit, ai
tashme ka kaluar nepermes procedurave
shteterore deri me tani. Opinioni i eks-
perteve qe eshte kryer nga Keshilli i
Evropes zbuloi shume mungesa ne draft,
posacerisht sa i perket rregullimit te
mbrojtjes se te drejtave te entiteteve qe
sigurojne informata publike, si dhe ne
procedurat e percaktimit nese nje infor-
mate duhet shpallur publike apo e qas-
shme nga publiku. Zgjidhja e ofruar nga
projektligji i tanishem e ben te mundur
qe cdo informacion te deklarohet konfi-
dencial dhe te mbrohet nga qasja, bazuar
ne kushtet ne nenet e shumta te ligjit. Ne
vitin 1999, Maqedonia ratifikoj Konve-
nten e Aarhusit per Qasje te Lire ne
Informata, Pjesemarrje Publike ne Ve-
ndimmarrje dhe Qasje ne Drejtesi te C§-
shtjeve te Ambientit. Zbatimi i konven-
tes ecen me hapa te ngadalshem, dhe me
shume veshtiresi, posacerisht kur behet
fjale per qasje ne informata. Megjithate,
nje sukses eshte arritur nga organizata
ambientaliste "Eko-Misija", e cila dite
me pare arriti te merrte informatat qe ke-
rkoi nga Ministria e Ambientit, nje vit e
gjysme pasi qe kishte dorezuar kerkes-
en. Ky shembull nuk ofron edhe aq opti-
mizem per menyren ne te cilen qytetaret
mund te marrin informatat per te cilat
ata kane nevoje, por tregon se gjerat jane
duke ndryshuar ne drejtim pozitiv.

Kosove

Me qellimin qe qytetareve te Kosoves
t'u mundesohet qe me per se afermi te
marrin pjese ne procesin vendimmarres
te institucioneve publike dhe te garanto-
het qe institucionet publike te gezojne
legjitimitet dhe transparence me te ma-
dhe, te jene me efikase dhe t'i japin me
shume llogari qytetareve te Kosoves, me
26 qershor 2003, Kuvendi i Kosoves ka
miratuar Ligjin per Qasjen ne Dokume-
ntet Zyrtare. Ligji hyri ne fuqi me 6 nen-
tor 2003 me miratimin Rregullores Nr.
2003/32, per fuqizimin e Ligjit per Qa-
sjen ne Dokumentet Zyrtare, te miratuar
nga Perfaqesuesi Special i Sekretarit te
Pergjithshem te Kombeve te Bashkuara.

Ligji u jep te gjithe qytetareve te Ko-
soves, cdo personi qe ploteson te drejten
per kerkesat e regjistrimit si nje banor i
saj, si dhe te gjitha entiteteve ligjore me
zyra te regjistruara ne Kosove, te drejten
qe te qasen ne dokumentet e institucion-
eve, qe jane subjekt i parimeve, kushte-
ve dhe kufizimeve si? defmohet nga ky

ligj-

Ligji eshte shume i rendesishem dhe
kjo per disa arsye. Nga pikepamja e pa-
rimeve demokratike, dhe cdo veprim i
qeverise lokale ose qendrore dhe institu-
cioneve publike behet ne interesin e pe-
rgjithshem. Keto veprime ndikojne ne te
gjithe. Duke pasur qasje ne dokumentet
zyrtare, njerezit mund te ndikojne ne ve-
primet qe paraqesin shqetesim te perba-
shket si per qeverine, ashtu edhe per
qytetaret. Gjithashtu, ai ndikon ne efek-
tivitetin e punes se administrates duke e
bere ate me efektive, sepse punonjesit e
administrates do t'u frikesohen kritikave
te mundshme ne rast se metodat e tyre te
veprimit behen shume burokratike.

Qytetaret e Kosoves kane ne duart e
tyre nje mekanizem kontrolli, qe u ofron
mundesi per nje ndikim te caktuar ne in-
stitucionet dhe autoritetet publike te si-
perpermendura. Edhe pse i miratuar dhe
i promovuar deri ne nje mase te caktuar,
fatkeqesisht jo shume qytetare apo me-
diet jane te informuar mire se si te ush-
trojne te drejtat e tyre, andaj eshte edhe
veshtire te flitet per reagimet e instituci-
oneve ndaj kerkesave per qasje ne doku-
mente.

Kroacia

Me gjithe faktin qe Ligji i Kroacise
per Qasje te Lire ne Informata konside-
rohet te jete nder ligjet me te hapura ne
rajon, sepse u garanton te drejten per qa-
sje te lire ne informata te gjitha entitete-

24

dituria islame / 202

ve ligjore kroate dhe kombesive te hu-
aja, pervoja e kaluar e zbatimit te tij ka
deshmuar disa defekte te caktuara. Koa-
licioni i O JQ-ve ka paraqitur propozimet
e tij per ndryshime dhe amendamente te
ketij ligji ne fillim te vitit 2004. Ligji per
Qasjen e Lire ne Informata ishte miratu-
ar nga Parlamenti Kroat ne tetor te vitit
2003. Si edhe ne shtetet e tjera ne raj on,
iniciativa per miratimin e ligjit origjinen
e kishte nga shoqeria civile. Ne fillim te
vitit 2003, nje koalicion u themelua nga
19 OJQ, me qellim te zbatimit te fusha-
tes se titulluar "Opinioni Publik ka te
Drejte te Dije". Madje, Koalicioni doli
edhe me nje drafttekst, i cili me vone u
perdor nga Qeveria e Kroacise per per-
gatitjen e tekstit te saj per ligjin, qe pasoi
me kalimin e tij nga Kuvendi. Tekstit te
kaluar i mungojne disa predispozita the-
melore te konceptit te pergjithshem per
qasje te lire ne informata, sic ishin para-
shikuar nga Koalicioni i OJQ-ve, por
gjithashtu te rendesishme per dokume-
nte nderkombetare. Ky ligj nuk eshte i
dedikuar per gazetaret, por eshte nje in-
strument i rendesishem per marrjen e
informative te zoteruara nga organet
qeveritare. Qe prej miratimit te tij, medi-
et kroate kane reaguar per disa ceshtje
duke kerkuar te drejtat e tyre te siguru-
ara me ligj, qe lidhen me ceshtjet e per-
gjegjesise se ministrave te qeverise, deri
tek procedurat e ndermarra nga autori-
tetet ne rastet e shkeljeve te intimitetit te
qytetareve, individeve.

Censura e lirise
se shprehjes dhe informimit

Sistemi me efektiv per te garantuar
lirine' e medies eshte ai ne te cilin media
vete eshte autorizuar per te bere gjykime
te kujdesshme ne hesap te vet. T'u sigu-
rosh botuesve dhe gazetareve liri, eshte
gjithashtu t'i ngarkosh ata me vendimet
e veshtira qe kane lidhje me pergjegjesi-
ne pub like. Ne vitin 1960 New York Ti-
mes mori disa mijera faqe dokementesh
nga nje burim brenda Departa-mentit te
Mbrojtjes. Keto dokumente, qe kishin
lidhje me luften ne Vietnam, u bene te
njohura si "Letrat e Pentagonit". Botue-
sit e New York Times u menduan nje
kohe te gjate se a duhej dhe a ishte e per-
gjegjshme t'i publikonte ato, sepse kon-
sideronin qe mos do te binin ndesh me
sigurimin kombetar, qe llogaritet me
shume se e drejta e publikut per te ditur,
por me ne fund vendosen t'i publikonin,
dhe ky vendim ishte pare me kujdes nga
trupi gjykues , i cili arriti ne perfundimin

Express

java

KOHA

MM

se liria e medies, e shprehur ne Amenda-
mentin e pare te Kushtetutes se SHBA-
se, ishte shume me rendesi ne rastin kur
siguria kombetare pretendohet te kryhet
nga Qeveria Amerikane. Ne Kosove me-
diet, ne vend qe te flasin me pushtetin ne
emer te popullit, keto flasin tek populli
ne emer te pushtetit. Bartesit e kornizave
politike mediale ne Kosove kane besim
te madh tek fuqia e vet dhe ndikimi qe
keto kane ne te gjitha sferat e jetes. "Me-
diet e okupuara nga politikat e UNMIK-
ut jane bere arene qendrore per fitimin e
luftes politike, ideologjike e ekonomike.
Ata politikane qe duan te kene ndikim
ne shoqeri, duhet t'i pershtaten formes
se medieve masive. Thelbi qendron ke-
tu, se gazetaria jone pjeserisht eshte fuqi
"e pavarur" politike dhe pjeserisht, kjo,
eshte e futur brenda proceseve politike. 10
Ne vitin 1993 Gjykata Evropiane u pro-
noncua kunder monopolit mbi mediet
radiotelevizive te Qeverise Austriake.
Gjykata Evropiane tha se ne te gjitha
mjetet per te arritur pluralizmin e pike-
pamjeve ne mediet radiotelevizive, mo-
nopoli shteteror eshte me kufizuesi i liri-
se se shprehjes." Sundimi dhe kontrolli i
grupit shoqeror te gazetave nga ana e
elitave politike dhe pronesore, percak-
ton ne nje shkalle te larte edhe menyren
komplekse te lirise se medieve dhe fja-
les se lire ne shoqerine kosovare te peri-
udhes se pasluftes se '99. Afirmimi i
lirise se shprehjes nepermjet medieve,
krijimi i shtypit te lire nga kontrolli shte-
teror, u kuptua si afirmim i nje nga te
drejtat me thelbesore te individit, qe ka
te beje me lirine dhe te drejten e tij per
t'u shprehur dhe per te pasur komunikim
sa me te lirshem ne shoqeri. Kohet e
fundit shtypi kosovar ka marre nje drej-
tim te ri, ate te kritikes se mediumeve te
ndryshme, qe nuk ka qene e njohur me
pare. Rast me i fresket kemi ballafaqi-
min e dy te perditshmeve tona "Kosova
sot" dhe "Infopress", ne gjuhen e perdo-
rur te te cilave ka sharje dhe ofendime si
dhe percmim te gazetareve, dezinforma-

ta, keqinterpretime te deklaratave te pu-
shtetareve prishtinas etj .

Perfundim

Liria e fjales, mbrojtja e shoqerise ci-
vile nga ata qe duan te perdorin lirite per
te shperndare urrejtje dhe intolerance, e
drejta per te marre informacion, - qe te
gjitha jane te drejta demokratike te rend-
esishme. Por si edhe pjesa me e madhe e
te drejtave demokratike, ato nuk jane ab-
solute dhe pa kufizime. Te drejtat kush-
tetuese ne nje demokraci balancojne
gjithmone interesa te ndryshem ne nje
menyre qe te mbrojne se bashku shoqe-
rine dhe individin. Mediet kane rendesi
te vefante ne shprehjen e mendimit poli-
tik ne favor te demokracise dhe demo-
kratizimit te proceseve neper te cilat po
kalon Kosova. Prandaj, edhe shtypi i lire
dhe mediet elektronike dhe te shkruara
mund te kontribojne qe dukurite te vesh-
trohen objektivisht, te sugjerohet, te
kritikohet me qellim te kritikes kons-
truktive qe avancon demokracine dhe
institucionet demokratike dhe shprehjen
e lire te mendimit. Te mos perdoren fu-
qite ligjore dhe politike per te kercenuar
ose censura ne dem te lirise se shprehjes
dhe informimit te qytetareve, se keshtu
rrezikohen vete proceset e nisura drejt
integrimit te plote ne BE.

Fusnotat:

1 Shtypi i lire dhe demokratizimi i shoqerise,
Blerim Burjani, fq 117 Prishtine, 2000.

2. informimi i transparences nderkombetare,
Jeremy Pope, fq 143, 1 Tirane 2004.

3. http://www.ipls.org/publications/summary/
gjykataliria. html.

4. http://sq.wikibooks.org/wiki/ Kushtetutae
_p%C3%ABrkohshme_e_Kosov%C3%ABs/L
irit%C3%AB_dhe_t%C3%AB_drejtat_themel
ore.

5. http://sq.wikipedia.org/wiki/Kushtetuta_e_
Kosov%C3%ABs.

6. http://www.yi.org.yu/shqip/Saopstenja/
Saopstenja%202006/Saopstenja2006html/
Komunikate%20per%20shtyp.php.

7. http://pbosnia.kentlaw.edu/services/albania/
legal/conceptalb/hrts5.htm.

8. http://www.rtklive.com/site/news/news_view.
php?id=15823.

9. (http://sq.oneworld.net/article/ view/113998).

10. Media dhe politika, Gezim Mekuli, Mekuli
Pres, Oslo 2006, fq 39.

11. Opinion, 1990. Adoc, see. Also Repart on the
situation of local radio in Evrope 1990, Adoc
6343.

dituria islame / 202

25

Familja e shendoshe
shoqeria e shendoshe

Te fillojme prej cerdhes se fami-
ljes, ku ndizet dhe fiket shke-
ndija e drites se jetes sone -
d.m.th. ku lindim, jetojme dhe
ku vdesim. Do te fillojme aty nga kane
filluar hapat e pare te jetes, aty ku fillon
dhe perfundon rrethi i jetes sone.

Ajo qe eshte me paresore, se ciles t'i
kushtohet tere brengosja dhe kujdesi,
nga familja, e cila krijon dhe edukon
anetaret e shoqerise dhe te bashkesise
njerezore. Ne cerdhen shtepi te dashuri-
se, ndertohet nje pjese e madhe e fatit te
kesaj bote. Prej familjeve te lumtura bu-
rojne rrezet e lumturise ne mbare sho-
qerine njerezore, kurse fatkeqesine e
familjeve jo te lumtura e perjeton tere
bashkesia. Prej familjes, pra, fillojne
themelet e shendosha ose jo te shendo-
sha te tere nderteses se shoqerise njere-
zore - gjegjesisht te bashkesise njere-
zore.

Jeta bashkeshortore eshte themel i fa-
miljes, kurse familja themel i bashkesise
njerezore. Sa me shume' cifta te lumtur
bashkeshortore, aq me shume familje te
lumtura e te qeta dhe ne baze te kesaj me
pak brengosje e probleme per vete sho-
qerine njerezore. Askush me nuk e dety-
ron individin prej familjes se tij, se ciles
i ka borxh tere dashurine, brengosjen
dhe perkujdesjen. Dashuria dhe harmo-
nia ne martese dhe ne familje eshte ke-
naqesi e vertete. Kjo eshte "Xhenneti i
kesaj bote", aty fitohet Xhenneti i ver-
tete i Ahiretit. Mosharmonia ne martese
dhe ne familje eshte "xhehennemi i ke-
saj bote". Aty ku cdo anetar i familjes i
permbush detyrat e tij familjare: burri
(bashkeshorti) te vetat, femijet te vetat,
aty mbreteron harmonia dhe lulezon lu-
mturia. Ne ato familje ku degjohen gri-
ndje, sharje, fyerje etj. aty nuk ka fat as
lumturi. Mosharmonia ne familje rrjedh
nga mungesa e vetedijes per detyrimet
dhe pergjegjesite ndaj familjes. Shkalla
e ulet e edukates morale, alkooli dhe
mosbesnikeria bashkeshortore, - jane
shkaktaret me te shpeshte per shuajtjen e
vetedijes familjare.

Megjithese fatkeqesite me te shumta
familjare jane pasoje e perdorimit te al-
koolit dhe numri me i madh i familjeve
te deshtuara jane te dhena pas alkoolit.
Ne ate familje ku bashkeshorti eshte i

dehur, i keq dhe jo i sjellshem, dhe nuk
kujdeset per shtepine, bashkeshorten, fe-
mijet, apo aty ku bashkeshortja oriento-
het tek veprime te ndaluara (haram) dhe
le anash shtepine , bashkeshortin e femi-
jet, - krijohen te rinj arrogante, aty ku
jane te pranishme grindjet dhe rrahjet e
perditshme, shohim "xhehennemin e ve-
rtete te kesaj bote", ne vuajtjet e te cilit
fitohet xhehennemi i vertete i Ahiretit.

Prandaj Islami u ka kushtuar kujdes
te madh marredhenieve bashkeshortore
dhe familjare. Ne menyren me rigoroze
ka urdheruar respektimin e te drejtave
dhe detyrave ne mes bashkeshortit dhe
bashkeshortes. Ne menyre me te drejte
jane te mbrojtura autoriteti dhe dinjiteti i
cdo cifti bashkeshortor, qe ne menyre
reciproke detyrohet te 9mohet dhe te
nderohet.

Pastertia e jetes bashkeshortore eshte
e pacenueshme dhe nuk ka asnje arsye,
asnje shkak, i cili mund ta arsyetoje
thyerjen e besnikerise - besimit ne jeten
bashkeshortore. Jeta e perbashket ne ba-
shkesi jashtemartesore eshte e denuesh-
me si thyerje e besnikerise - besimit ne
jeten bashkeshortore. E kjo eshte keshtu
ne interes te jetes se qete dhe te lumtur
te pasardhesve te pafajshem, te cilet nuk
lejohet qe pa fije faji t'i perjetojne ga-
bimet e te tjereve. Jeta bashkeshortore
duhet te vendoset ne themele sa me te
shendosha, te perforcuara me dashuri,
me mirekuptim dhe pelqim te bashkesh-
orteve, dhe krejt kjo ne interes te perba-
shket te pasardhesve dhe ardhmerise se
tyre te lumtur.

Detyrimet mes bashkeshorteve sot
pak a shume jane te njohura per te gji-
the. Por gjithnje edhe sot, ne ate drejtim,

para se gjithash, me te rendesishmet jane
respektimi i perbashket i vlerave te ma-
rteses, besnikeria ne mes bashkeshorte-
ve dhe nderi e dinjiteti ne jeten e paster
e te moralshme, komponente keto qe fo-
rcojne bashkejetesen dhe paqen ne jeten
bashkeshortore.

Bashkeshortit te kujdesshem, i cili ne
radhe te pare, e ka dertin e familjes, ai
eshte i udhezuar nga Islami. Nese bash-
keshorti ndeshet me qellim me kete po-
rosi te Islamit, ai me kete krijon kushte
per marredhenie jo te shendosha ne ma-
rtese dhe ne familje.

Bashkeshorti eshte pararoja - roja dhe
mbrojtesi i pare i familjes, andaj edhe
me pergjegjesi per fatin e saj - "Me i mi-
ri mysliman eshte ai qe eshte me i qeti, e
me te miret ne mes jush jane ata qe kane
marredhenie te mira ndaj bashkeshort-
eve te tyre". Ka thene Muhammedi
s.a.v.s.

Ka shume njerez qe gabojne kur i
nencmojne punet shtepiake, edhe pse nje
fjale popullore thote: "shtepia nuk qend-
ron ne toke por ne gruan". Shumica e
bashkeshorteve, sjelljet arrogante, ma-
rredheniet despotike ndaj bashkeshort-
eve te tyre nuk i konsiderojne gjynah -
mekat, por aq me keq, si e drejte e tyre.
Kesisoj qendrimi eshte qe nga themeli
gabim dhe primitiv. Veprimet e tilla jane
gabime te pafalshme, ngase per rehatine
e mire, fjale te bukura dhe veprime te
njerezishme, askush nuk ka me shume te
drejte se gruaja e ndershme. - "Te drej-
tat e gruas jane te shenjta. Prandaj, kini
kujdes qe ndaj grave te silleni ne menyre
sa me korrekte dhe njerezore, sepse edhe
ato bejne pjese ne te drejtat e saj te pran-
uara". Keshtu ka thene Muhammedi
s.a.v.s. Bashkeshortja e ndershme dhe fi-
snike, eshte pasuria me e madhe..." edhe
me tej vazhdon Pejgamberi s.a.v.s., se
bashkeshortja e tille e cmon bashkesho-
rtin e vet. E cmon punen, mundin dhe
kujdesin e tij per familjen. Ajo ia ruan
shtepine, kujdeset dhe i edukon femijet e
tij". Bashkeshortja eshte mbikeqyrese
dhe kujdestare ne shtepine e burrit te saj
dhe do te jape llogari per tufen e saj". -
Gjithashtu ka thene Pejgamberi s.a.v.s.

Sjellja pa pergjegjesi ndaj shtepise
dhe femijeve, eshte mekat i madh per
gruan, sepse, sic e dime, ky eshte oblig-

26

dituria islame / 202

imi kryesor i saj. Ne baze te kuptimit
dhe kryerjes se kesaj detyre, cmohet vle-
ra e gruas. Sa bukur eshte shprehur per
kete Pejgamberi s.a.v.s.: "Gjithesia dhe
te gjitha gjerat ne bote kane vleren e vet,
por bashkeshortja e ndershme dhe e ve-
tedijshme e ka vleren me te madhe ".

Se bashkeshortja e vetedijshme dhe
fisnike ka vlera te medha, shembulli me
i mire eshte i H.Fatimes r.a., bija e Mu-
hammedit s.a.v.s. dhe bashkeshortja e
H.Alise r.a., qe per ekzistencen e familj-
es bente edhe pune fizike, sic tregon
H.Ajshja r.a.: "Prej punes se rende, duart
i caheshin, por ajo mburrej me punen e
saj e nuk i vinte turp. Ne kohen tone ne
mesin e motrave, bashkeshorteve dhe
nenave tona ka te atilla qe nuk e duan
punen dhe aq me keq, kujdes shume' te
vogel i kushtojne bashkeshortit e shte-
pise dhe edukimit te femijeve. Te
pafalshme jane sidomos veprimet pa
pergjegjesi prinderore te disa nenave, te
cilat nuk i mbajne ne gji femijet e tyre,
por qe nga dita e pare i ushqejne me
qumesht artificial, per te ruajtur bukuri-
ne fizike. Edhe dergimi i femijeve neper
kopshte femijesh apo lenia e femijes ne
duart e personit tjeter, pa ndonje arsye te
justifikueshme, dhe sidomos kur atyre u
mungon eksperienca-pervoja ne ate dre-
jtim, eshte fatale per femijen, familjen
dhe shoqerine. Femija ka nevoje te dom-
osdoshme per dashurine prinderore, ajo
e rrit, e frymezon dhe e inkurajon ate.

Jane te domosdoshme, pra, ndihma -
respekti reciprok ne mes bashkeshorteve
ne te gjitha pikepamjet, vetedijesimi i
plote per pergjegjesine e ardhmerise dhe
lumturise se familjes. Ajo pergjegjesi
eshte e perhershme dhe duhet te jete e
mbeshtetur ne programin e fese islame.
Per sjelljet-qendrimet e vogelusheve dhe
te miturve, si dhe fatkeqesite e shpeshta
te te miturve, te cilet ne menyre te pa-
kontrolluar sillen andej-kendej, i akuzo-
jne prinderit. Per gjithe kete shpeshhere
hasim ne faqet e shtypit te perditshem,
ne te cilat per raste te tilla akuzohen
prinderit.

H.Ajshja r.a. tregon se me nje rast e
ka pyetur Muhammedin s.a.v.s.: "Ndaj
kujt ka me se shumti obligime gruaja?"
Ai i tha: "Ndaj bashkeshortit", me pastaj
prape e pyeta: Ndaj kujt ka me se shumti
obligime bashkeshorti? Ai me tha:
"Ndaj nenes se tij". Shumica derrmuese
prej nesh kete hadith te Muhammedit
s.a.v.s. do ta arsyetonim se: Sa me shu-
me qe te angazhohet bashkeshorti per
sigurimin e kushteve fmanciare te famil-

jes, me se e obligon gruan, nenat lindin
femije dhe perjetojne vuajtje te medha
rreth edukimit te tyre, me se i obligojne
bijte e tyre. Andaj sipas mundit dhe kon-
tributit, pasojne edhe meritat. Megjith-
ate, qendrimi i Muhammedit s.a.v.s. me
hadithin e lartpermendur mund te marre
arsyetimin dhe sqarimin e tij te plote
edhe nga aspektet dhe fushat e tjera te
familjes, pra edhe ne familjen tone ba-
shkekohore - moderne, ku edhe gruaja
kontribuon me punen e saj ne sigurimin
e te ardhurave fmanciare, dhe ndoshta
vetem keshtu ne kete menyre duhet ta
pranojme per arsye te shumta me shume
tek familjet moderne, sesa tek familjet
patriarkale, por edhe ne rastin kur do te
ishte i vertete mendimi i ca sociologeve
moderne, te cilet thone se familja mod-
erne gjithnje e me shume eshte duke iu
afruar formes matriarkale, ku ne familje
dominon vullneti i bashkeshortes ("Bu-
rrat - bashkeshortet ne familjet bashke-
kohore, ngadale por me siguri jane duke
humbur zoterimin - sundimin"). Keso
familjesh kemi per fdo dite e me shume.
Kjo dukuri ne disa raste ne vetvete nuk
eshte e demshme, dhe varet prej vlerave
individuale dhe nivelit te ngritjes famil-
jare te seciles bashkeshorte. Nganjehere
kjo mund te jete nje shfaqje me shume
pozitive sesa negative, per shkak se ba-
shkeshortja eshte, para se gjithash,
amvise e vertete. A thua a mund te jete
negative, nese nje amvise e vertete e
merr udheheqjen dhe sundimin ne famil-
je nga burri pijanec dhe arrogant?

Megjithese ka raste te shpeshta kur
bashkeshortet - e imponojne vullnetin e
tyre edhe ndaj burrave - bashkeshorteve

te ndershem. Dhe mu ne ato familje, ne
te cilat sundon vullneti i grave - bashke-
shorteve amvise, vjehrrave, ne shume
raste eshte e nevojshme mbrojtja nga ve-
tedeshirat apo edhe nga terrori dhe
zullumi i nuseve (rejave). Ne kete rast
bashkeshorti e ka obligim qe te marre ne
mbrojtje nenen e tij te moshuar, sikurse
eshte vazhdimisht i obliguar te punoje
ne rregullimin e marredhenieve te mira
familjare.

Eshte e bukur dhe e lumtur jeta ne ce-
rdhen e dashurise me kenaqesite per ato
qe ka dhene Zoti xh.sh., kjo eshte gjeja
me e bukur ne kete bote. Kete lloj jete
mund ta turbulloje vetem shejtani i mall-
kuar - duke e terhequr bashkeshortin ne
alkool, bixhoz, prostitucion dhe ne te
gjitha punet e tjera te keqija, kurse bash-
keshorten te jepet pas modes se tepruar,
mospermbushjes se obligimeve fetare,
bashkeshortit, familjes etj.

Sjelljet e njeres dhe tjetres pale, fillo-
jne te rrezikojne jeten bashkeshortore, e
me vone vjen prishja e marteses dhe
shkaterrimi i familjes.

Lumturia iken nga ajo familje dhe ia
liron vendin fatkeqesise. Zakonisht,
atehere, po me vonese, verehet dhe ku-
ptohet fati familjar: ajo nuk qendron ne
pasurine, ne luksozin, por ne harmonine
familjare, ne korrektesine dhe ne 9erdh-
en e dashurise familjare.

Perktheu nga boshnjakishtja
E.R.

dituria islame / 202

27

Veshtrim

Kontributi i Fethullah Gylenit per
dialogun nderfetar dhe nderkulturor

Prof, dr. Muhamet Pirraku

Urtia kineze, e cila thote: "Be-
ji te lumtur ata qe i keprane
dhe ata qe jane larg do te
vijne", i fle bukur perpjekjes
intelektuale te dijetarit Fethullah Gylen
ne fushe te dialogut nderfetar dhe nder-
kulturor, per harmoni dhe paqe ndernje-
rezore. U lind ne Erzurum te Turqise,
me 1941, ku i mori mesimet themelore
teologjike islame dhe ne shkencat sho-
qerore, ekzakte dhe natyrore. Shkallet e
ngritjes intelektuale te Gylenit tregojne
vecse per nje personalitet te rralle ne
histori, me njohuri enciklopedike ne
sherbim te njeriut dhe te njerezimit.

U diplomua ne moshen shtatembedh-
jetevjecare dhe u emerua predikues ne
nje xhami te Izmirit. Ishte koha kur sho-
qeria turke po perjetonte kahe degjene-
ruese te zhvillimit, "me nje strukture
ideo-shkencore mjaft te ceket, me njeje-
te ndjesore e shpirterore mjaft te varjer,
me nje perberje kuadri e udheheqjeje te
paqene". Poenta e porosive te ligjerata-
ve te Gylenit godiste devijimet ne
shoqerine turke, injorancen arsimore e
fetare islame, amulline dhe indiferencen
intelektuale, tendencat shkaterruese te
vlerave njerezore te kombit turk dhe, me
nje perkushtim me tere qenien, sheston
rrugen per ngritjen e njeriut turk te din-
jitetshem, te shekullit XXI, i kushtuar
Zotit ne sherbim te mireqenies njerezore
ne pergjithesi. Me dinjitet intelektual,
vinte ne spikame: "Populli turk ka aku-
muluar shume probleme nga shekujt e
kaluar. Ne themel te ketyre problemeve
qendron gabimi yne i permbledhur ne
pamjen ejashtme te islamit dhe ne shpe-
rfilljen e margaritareve te tij te brend-
shem".

I vetedijshem se kthesat e medha ne
jeten e nje kombi dhe te njerezimit ne
pergjithesi, nuk mund te arrihen pa nje
percaktim per sakrifice individuale pa ia
vene asaj cmimin, qe ne moshen nente-
mbedhjetevjegare shtroi kerkesa per
reformimin e sistemit shkollor dhe uni-

"Hapja gdokujt zemren sa
mund t'ia hapesh,
le tejete si oqean!"

Gylen

versitar ne Turqi, te cilat do te siguronin
ngritjen shpirterore te rinise turke dhe
zhvillimin modern te ekonomise se Tu-
rqise e te botes myslimane mbi baze te
arritjeve shkencore perendimore, siku-
nder edhe demokratizimin e shoqerise
turke dhe te vendeve myslimane si vlere
e pandashme e rendit te ri demokratik
boteror. Gylen u therriste bashkatd-
hetareve: 'We deklarojme qe toleranca
dhe dialogu duhet te perfaqesohen ne
vendin tone ne menyren me te mire te
mundshme dhe te jene nje shembull per
mbare boten".

Projektin e tij, te cilin do ta emertoje
thjesht "Sherbim" ne Emer te Zotit per
mireqenien e njeriut dhe te njerezimit,
do ta mbeshteste ne vlerat e mendimit fi-
lozofik islam, ne harmoni me udhezimet
kuranore dhe me mesimet e te Zgjedhu-
rit te All-llahut per profet te njerezimit
dhe thirres per dialogun nderfetar e
nderkulturor, vlera keto ne themele te
levizjes se sotme per globalizimin e sho-
qerise njerezore. "Njeriu i sherbimit",
sipas Gylenit, "duhet tejete racional dhe
parashikues qe ta pranoje qysh nejillim
se kjo rruge e'shte me teperpjeta e tatep-
jeta" dhe, "edhe sikur t 'ia presin rrugen
humnera sketerrore, madje, duhet te ke-
te bindjen dhe vendosmerine se ka per
t'i kapercyer!". Vertet, modeli i mesi-
meve te Gylenit, "ishte i pershtatshem, i
hapur ne te dyja anet ne pafundesi. Aty
as e'shte fundi i kapercimeve shpirterore,
as kufiri i perkushtimit materialo jete-
sor, ose i veteflijimit" .

Qendrueshmerine e mesimeve te Gy-
lenit per perteritjen e kombit turk sigu-
ronte njesia (uniteti): e kaluara osmane e
ndritshme, arritjet perendimore shkenc-
ore dhe mesimet hyjnore nga burimet e
feve te shpallura. Nga mesi i viteve 60 te
shek. XX, dijetari Gylen arriti famen,

Fethullah Gylen

konsiderohej si mesues shpirteror i rin-
ise, kurse ne vitet 70 fitoi namin e thirre-
sit madhor per perteritjen e kombit turk
demokratik modern, i cili do sherbente
si shtylle per dialogun nderfetar dhe
nderkulturore boteror. Detyren e predi-
kuesit e la ne moshen dyzetyjecare, me
1981, per t'iu perkushtuar i teri perhap-
jes se "Sherbimit", i cili ka arsye te qu-
het: "Levizja Arsimore, Kulturore dhe
shkencore e Gylenit", ose shkurt: "Levi-
zja Gylen".

Pasi korri fitore te pandalshme mbi
erresiren dhe sketerren ne shoqerine tu-
rke, i pajisur me dije shkencore e filozo-
fike enciklopedike, me ndergjegje fetare
te paster islame dhe me guxim intelektu-
al suprem, Gyleni, gjithnje e me fuqish-
em, do te behej zedhenes i kerkesave per
dialog e tolerance nderfetare dhe nder-
kulturore me mbeshtetje ne arritjet e
shkencave shoqerore, filozofike, tekni-
ke, matematikore dhe natyrore. "Idealja
qendron mbi perustine dituri-butesi-
adhurim" - shkroi Ai. Kete platforme te
veprimit Mesuesi Gylen e vijezoi qarte
ne biografme: "Bota ime e vogeT, me
1995.

Sot, korifeu i "Levizjes Gylen", me
perkrahje te miliona donatoreve, ka arri-

28

dituria islame / 202

tur te krijoje nje pasqyre te re per kom-
bin turk dhe per myslimanet ne per-
gjithesi, ndaj nga shumica absolute e
kombit turk dhe nga miliona adhurues te
mesimeve te tij, gjithandej ku shtrihet
shkolla dhe vepra e tij madhore - eduka-
tive dhe shkencore, quhet "Mesuesi i
Madh". Vertet, ne Turqi, mediat e shkr-
uara dhe audio-vizuale, shkollat fillore,
te mesme e universitetet e "Sherbimit"
jane me te kerkuarat nga kombi turk, ku-
rse shkollat liceale edukative-shkencore
dhe fakultetet te "Le'vizjes Gylen" ne
mbi 126 vende te botes, me gjuhe
mesimore paresore anglishten, ofrojne
mesimin me universal per ngritjen ne
shkallet e diturive moderne, fidanishte
keto te kultivimit te tolerances dhe te
harmonise nderfetare dhe nderkulturore
te popujve.

Ne fjalorin zyrtar dhe te perditshem
mesimor te veprimtareve te "Le'vizjes
Gylen", sipas vizionit te Mesuesit te
Madh, nuk ekzistojne sintagmat: "vende
te huaja" dhe "vende te panjohura" , se-
pse aty ku eshte njeriu duhet te jene ata,
me perkushtimin ne Zotin ne sherbim te
perparimit dhe paqes mbarenjerezore.
Sipas dijeplotit Fethullah Gylen, perpa-
rimi i shkencave teknike, i tregut te per-
bashket dhe i telekomunikacionit nder-
planetar, ka bere te mundur qe bota e
sotme te perjetohet si nje fshat i madh
global, kurse shekullin XXI me vlerat
baze: modernizimin, pluralizmin, indivi-
dualizmin dhe fene, e pandeh si shekull
te pritur te mbreterise se tolerances dhe
te dialogut nderfetar, nderkulturor, nder-
etnik dhe ndershteteror, qe do te shpjere
ne ngjizjen e njesise se civilizimit bo-
teror unik dhe ne globalizimin e shoqer-
ise njerezore mbi parimet e perbashketa
te feve hyjnore. Dijetari, keshtu, atakoi
fuqimisht tezen e hebreut amerikan Sa-
muel P. Hungtington per "perplasjen e
civilizimeve" ne shekullin XXI, se kend-
ejmi edhe tezen tjeter te tij, se "Evropa

merrfund atje kufillojne ortodoksia dhe
islamizmi", per faktin se "asnje fe hyj-
nore nuk eshte bazuar kurre ne konflik-
tin, ne'se ajo fe eshte perfaqesuar nga
Moisiu dhe Jezusi ose ne'se feja eshte pe-
rfaqesuar nga Muhamedi". Porosia e
Gylenit per akecilin, eshte: "Kurre mos
harro se ke shume vellezer qe s'jane ulur
ne prehrin e nenes tende!" dhe sakteson:
Toleranca dhe dialogu jane "dy tre'nda-
fila per majat e smeraldit" .

Kontributi i Fethullah Gylenit per di-
alogun nderfetar dhe nderkulturor per-
shkon te gjithe veprimtarine intelektuale
krijuese kolosale te Tij. Akecili shkrim
ne fushe te mendimit edukativ, fetar, ars-
imor, pedagogjik, filozofik, historiogra-
fik, sociologjik, politik, kritik etj., eshte
me plot sentenca te frymezuara, margar-
itare ne rrafshin e dialogut nderfetar dhe
nderkulturor, te mbeshtetura fuqimisht
ne burimet hyjnore tefeve te shpallura.
Vertet, esete dhe traktatet e tij edukati-
ve, arsimore dhe politike, si dhe bisedat
e gjalla me perfaqesuesit e komuniteteve
fetare, jane margaritar ne themele te me-
ndimit per unifikimin e civilizimit bo-
teror.

Per t'i hapur hulli ketij projekti, Mes-
uesi i Ndritshem, vuri kontakte dialogu-
ese nderfetare brenda Turqise, pikerisht
me patrikun e Fanarit, me patrikun arm-
en dhe me kryerabinin hebraik, mandej
me ambasadorin e Vatikanit per Turqi,
me argjipeshkvin e Nju-Jorkut, me pres-
idents e "Lidhjes kunder dezinformata-
ve", me kryerabinin e Jerusalemit, me
kardinale katolike ne Rome, e me te tje-
rc.

I nje rendesie te ve9ante per kthese
historike ishte takimi i Gylenit me papen
Gjon Pali II, me 8 shkurt 1998, ne Vati-
kan. Ne Letren qe i la Papes, mesazh i
nje perfaqesuesi te denje per komunitet-
in mysliman ne pergjithesi, i nenshkruar
me sintagmen: "Sherbetor i pervuajtur i
Zotit", Gylen sakteson: 'We jemi ketu
per t'u bere pjese e misionit te pander-
prere te Keshillit Papnor per Dialog
Nderfetar, te themeluar nga Shenjteria e
tij Papa Pavli VI. Ne deshirojme ta sho-
him kete mision te kryer".

Ne dokument, me tutje, jane sjelle
perfundime te drejta shkencore, ide dhe
inicime programatike per paqen botero-
re, te perbashkuar perreth Njeshit te Pa-
shoq, secili komb me gjuhen e vete, me

kulturen, me traditen dhe me fene e tij.
Dhe pasi konstaton se "Islami ka qene
nje fe e keqkuptuar dhe per kete pergji-
thesisht kane pergjegjesi myslimanet'",
apelon: "Bota islame duhet ta mireprese
oportunitetin e nje dialogu qe do te pu-
noje per crrenjosjen e koncepteve te ga-
buara shumeshekullore rreth Islamit".

Mbeshtetjen kryesore per te kurorez-
uar dialogun midis feve, perpaqe hyjno-
re ne Toke, Gylen e mbeshteti ne lidhjen
qe duhej te celikosej midis fese dhe
shkences. "Njerezimi, kohe pas kohe, ka
mohuar fene ne emer te shkences dhe ka
mohuar shkencen ne emer te fese, duke
nxjerre ne pah dy pamje te pranishme
konfliktuale. Te gjitha dijet i perkasin
Zotit dhefeja eshte prej Zotit. Atehere si
mund te jene ato ne konflikt? Prandaj
perpjekjet tona te perbashketa drejtohen
ne dialogun nderfetar per te permire-
suar mirekuptimin dhe tolerancen ne
mes popujve''' .

Udheheqesi shpirteror i miliona mys-
limaneve te denje per ta quajtur veten
bijte e shekullit XXI, informonte boten e
krishtere se "Ne jemi sot per sot, ne ve-
ndin tone (ne Turqi), ne dialog me drej-
tuesit e sekteve te ndryshme te krishtera.
Ne thjesht pretendojme qe keto perpjekje
modeste te mos deshtojne. Qellimi yne
eshte te vendosim vellaze'rine midis be-
simtareve te tri feve te me'dha nepe'rmjet
tolerances dhe mirekuptimit. Ne, se ba-
shku, mund te ngrihemi kunder atyre
shpirtrave te drejtuar gabim dhe skepti-
keve per te vepruar si amortizues, si ba-
rriere neseju deshironi, kunder atyre qe
duan ta shohin te ashtuquajturen per-
plasje te civilizimeve te b'ehet realitet" .

Me tutje, Apostulli i Njerezimit, ia vi-
nte ne pah Papes Gjon Pali II, se "Vitin
e kaluar ne mbajtem nje simpozium per
paqe dhe tolerance midis civilizimeve, te
ndjekur me vemendje nga studiues te
shquar nderkombetare. Te inkurajuar
nga suksesi absolut i kesaj perpjekjeje,
ne duam t'e provojme ta pe'rse'risim kete
eveniment. Ne jemi aktualisht ne pro-
cesin e organizimit te nje konference per
dialogun nderfetar te drejtuar nefuqizi-
min e lidhjeve ne mes ithtareve te tri feve
te me'dha. Nje eveniment ne te cilin ne
shpresojme qe Vatikani do te jete i pra-
nishem".

Me nje autoritet suprem per kombin
turk dhe boten myslimane, e ftonte Pap-

dituria islame / 202

29

en te' pranonte ftesen e kryetarit te Tur-
qise, z. Sulejman Demirel, te vizitonte
Turqine, "qe Shenjteria juaj te kete mu-
ndesi te shohe vendet e shenjta" dhe i
propozonte nje vizite te perbashket ne
Jerusalem, "si nje hap domethenes ne
perpjekjet per ta shpallur qytetin e she-
njte nje zone nderkombetare, nje vend
ku njelloj si te krishteret, hebrenjte dhe
myslimanet tejene te lire per te shkuar
ne pelegrinazh pa kufizim, madje pa pa-
sur nevoje per vize".

Mendimtari islam dinjitoz, Gylen, an-
gazhohej prane Vatikanit per "mbajtjen
e nje seri konferencash, ne vende te ndr-
yshme te medha, ne baze te nje rotacioni
dhe e para te mbahet ne Uashington
D. C. me bashkepunimin e tre udheheqe-
sve te tri besimeve te medha. Koha me
ideale per mbajtjen e rundit te dyte do te
jete pervjetori i 2000-te i lindjes se Kri-
shtit".

Vertet, Letra e Gylenit lene Papes
eshte e tera program veprimi per aktiviz-
imin per paqe mbarenjerezore, per nje
bote te harmonishme dhe te lire, ne the-
mele te civilizimit unik. Midis te tjerash,
vuri ne spikame nevojen e ngutshme per
nje program te shkembyer studentor,
sepse "duke studiuar se bashku te rinjte
me besime te ndryshme, do te nxjerrin
ne pah ajinitetin e tyre per njeri-tjetrin" .
Dhe, me tutje, informonte Papen se
"brenda struktures se nje programi me-
simor te shkembyer, nje kolegj teologjik
eshte hapur ne Harran, ne provincen e
Urfas, te njohur si vendlindja e Profetit
Abraham, i cili pretendohet te jete pa-
triku i trifeve te medha. Kjo mund tejete
realizuar nga zgjerimi i programeve te
universitetit te Harranit ose nga theme-
limi i nje universiteti te pavarur me nje
program mesimor te pergjithshem qe do
te plotesoje te gjitha nevojat e te tre bes-
imeve. Problemi me ifundit mund tejene
pengesat per shkak te politikave shtete-
rore".

Dijetari stoli e njerezimit, i therret
drejtuesit e komuniteteve fetare dhe bu-
rreshtetasit te mesonin nga pervoja e
Profetit Muhammed, thirresit te pare per
dialog nderfetar dhe nderkulturor ne
emer te Njeshit, Krijuesit te vetem: "Ma-
rreveshja qe i Derguari i Zotit u propo-
zoi te krishtereve dhe Qifuteve meriton
me te vertete vemendje. Krahasuar me
parimet qe ushtroi Profeti yne, njerezimi

sot nuk e ka arritur nivelin e tij as me
deklaratat per te drejtat e njeriut qe nxi-
rren ne Hage, Strasburg apo Helsinki".
Gylen angazhohet per balancen ne toler-
ance, gjithnje me mbeshtetje ne burimet
fetare dhe ne ligj .

Keshtu, dijetari islam, Fethullah Gy-
len, mund te quhet Kryeekumenist dhe
Apostull i Paqes i pashoq ne brezin e tij.
Ne studimin: "Domosdoshmeria e dialo-
gut nderfetar" , te mbajtur ne Parlame-
ntin e Feve Boterore, ne Keip Taun, me
1-8 dhjetor 1999, me nje guxim qe i ka
hije vetem njeriut te urte, te panjolla ne
jete dhe ne veper paqesore, u be zedhen-
es i se ardhmes te deshiruar te njerezim-
it. Pasi vuri ne spikame se "Sot njerezit
diskutojne per shume tema sif jane rre-
ziku i lufte's dhe konfliktet e shpeshta"
etj., me force intelektuale qelloi pushte-
taret te dhene pas vrapimit per persosjen
e armatimit per shkaterrimin masiv te
njerezimit dhe denoncoi faktin se "Ne
rrenje te problemit qendron botekuptimi
materialist qe veqmas e kufizon ndikimin
e fese ne jeten e sotme shoqerore. Si
rezultat, eshte prishur balanca ne mes
njerezimit dhe natyres dhe brenda indi-
videve burre e grua. Vetem nje numer i
vogel njerezish duket se e kuptojne qe
paqja me natyren dhe harmonia shoqe-
rore midis tyre dhe brenda individeve
mund te vije vetem kur te jene perputhur
botet materiale dhe shpirterore. Paqja
me natyren, paqja dhe drejtesia ne sho-
q'eri dhe integriteti personal jane te mu-
ndura kur dikush eshte ne paqe me
Qiellin".

Me tutje, Gylen, pasi sakteson diag-
nozen e semurjes se shoqerise bashke-
kohore, propozon edhe ilacin universal:
"Feja pajton kundershtite qe duken se
jane perjashtuese te ndersjella te tilla si,
j'e-shkence, kjo bote - bota tjeter, natyra
- librat hyjnore, materiale - shpirterore

dhe shpirt - trup. Feja mund te drejtoje
mbrojtjen kunder rrenimit te shkaktuar
nga materializmi shkencor duke e vene
shkencen ne vendin e duhur dhe duke i
dhene fund konfliktit te kahershem midis
kombeve dhe popujve ". Dhe, qe te mos
keqkuptohej, humanisti me gjeresine e
zemres sa nje oqean, sakteson: "Qellimi
i dialogut midis feve nuk eshte thjesht
per te shkaterruar materializmin shken-
cor dhe botekuptimin rrenues materiali-
st, por sepse natyra e vertete e fese e
kerkon kete dialog. Hebraizmi, krishte-
rimi, Islami, madje edhe hinduizmi dhe
fete e tjera boterore pranojne te njejtin
burim per vete dhe, duke perfshire dhe
budizmin, kane te njejtin qellim. Si nje
mysliman, une i pranoj te gjithe profetet
dhe librat e sjelle pergjate historise per
popujt te ndryshem dhe e vleresoj besi-
min ne to si njeparim esencial te te qenit
mysliman". Dhe, me plot dije e krenari,
konstaton: "Nje mysliman eshte nje
ndjekes i vertete i Abrahamit, Moisiut,
Davidit, Jezusit dhe te gjithe profeteve te
tjere. Mosbesimi ne nje prof et apo liber
te shenjte do te thote qe dikush nuk eshte
mysliman. Keshtu ne pranojme teresine
dhe unitetin thelbesor te fese qe eshte
nje simfoni e bekimeve dhe e meshires se
Zotit dhe universalitetin e besimit nefe".
Madheshtia e Thirrjes per dialog nde-
rfetar e nderkulturor te Mesuesit shpirte-
ror te miliona myslimaneve ne bote,
Fethullah Gylen, dokumentohet urtesi-
sht nga konstatimet ne vijim: "Te pav'e-
mendshem ndaj menyres se si ithtaret e
tyre e zbatojne besimin nejetet e perdit-
shme, vlerat e pranuara pergjithesisht
siq jane dashuria, respekti, toleranca,
mirekuptimi, meshira, te drejtat huma-
ne, paqja, vellazeria dhe liria lartesohen
nga feja. Shume prej tyre jane ne p'erp-
uthje me perparesine qe kane ne me-
sazhet e sjella nga Moisiu, Jezusi dhe
Muhamedi si dhe ne mesazhet e Budes
dhe madje te Zarathustres, Lao-Tzu, Ko-
nfucit dhe te dijetareve hindu". Duke e
pare Islamin si fe vazhduese dhe plote-
sim te krishterimit, si dhe pervojen e
Muhamedit si pervoje besnike te Krish-
tit, sakteson se "Ne kemi nje tradite pro-
fetike te dokumentuar pothuajse plote-
sisht ne literaturen e haditheve qe Jezusi
do te rikthehet kur fundi i botes te jete
afer" dhe se "ajo qe ne kuptojme eshte
se afer fundit te kohes, vlerat si dashu-

30

dituria islame / 202

ria, paqja, vellazeria, mirekuptimi, al-
truizmi, meshira dhe pastrimi shpirteror
do te kene perparesi, sig ishte gjateperi-
udhes se profecise se Jezusit".

I nje rendesie teresisht te vecante per
boten myslimane dhe njerezimin eshte'
Mesazhi i Gylenit per popullin amerik-
an, lidhur me sulmin terrorist ne "Kullat
Binjake", me 11 shtator 2001, te cilin e
filloi me theksimin: "Une dua ta bej te
qarte qe cdo aktivitet terrorist, nuk ka
rendesi nga kush eshte ndermarre ose
per gfare qellimi, eshte nje goditje e re-
nde per paqen, demokracine dhe njere-
zimin. Per kete arsye, asnje njeri - dhe,
sigurisht, asnje mysliman - nuk mund ta
aprovoje aktivitetin terrorist. Terrori
nuk eshte pjese e kerkimit te arritjes se
pavaresise apo shpetimit. Ai merr jete
njerezish te pafajshem" .

Ne vazhdim, me nje guxim qytetar i
te se ardhmes, i shuguruar per drejtesi-
ne, konstaton: "Ky akt ifundit terrorist,
i cili eshte me ipergjakshmi dhe me i de-
nueshmi, eshte me shume se nje goditje
hinder Shteteve te Bashkuara te Ameri-
kes - ai eshte nje goditje kund'er paqes
boterore si dhe hinder vlerave demokra-
tike universale dhe vlerave njerezore.
Ata qe e kryen kete krim te shemtuar mu-
nd te konsiderohen vetem si njerezit me
mizore ne bote".

Ndaj, si nje promete ne Rruge gjere
te Zotit, u apelon bashkefetareve: "Ju lu-
tem, me lini tju siguroj qe Islami nuk e
pranon terrorizmin ne asnje forme. Te-
rrorizmi nuk mund te shfrytezohet per te
arritur ndonje qellim islam. Nje terrorist
nuk mund te jete mysliman dhe nje my-
sliman i vertete nuk mund te jete terro-
rist. Islami kerkon paqe dhe Kur 'ani
kerkon qe cdo mysliman i vertete te jete
nje simbol i paqes dhe te punoje per te
mbrojtur te drejtat themelore te njeriut.
Nese nje barke ka brenda nente krim-
inele dhe nje njeri te pafajshem, Islami
nuk lejon qe barka te fundoset per te
ndeshkuar nente kriminelet, duke dhu-
nuar keshtu te drejtat e nje personi te
pafajshem".

Si nje misionar hirplote, perfaqesues i
myslimaneve, u apelonte ShBA-ve te ve-
pronin me gjakftohtesi, ta perballonin
krimin me linjitin e te fuqishmit, t'i
shqyrtonin shkaqet qe mund t'i cytnin
individet ose grupet per akte terroriste
dhe te kinin parasysh faktin se "demtimi

i masave te pafajshme me qellim ndesh-
kimin e pak njerezve te fajshem nuk
eshte ne dobi te tyre, me sakte, veprime
te tilla do t 'u japin zemer terroristeve
nga shtimi i ndonje zemerimi ekzistues
dhe nga lindja e me shume terroristeve
dhe me shume violence. Me lini t'u kuj-
toj qe terroristet perfaqesojne njepakice
tejet te vogel brenda cdo shoqerie apo
feje".

Nisur nga fatkeqesite e medha, te ci-
lat njerezit po i shkaktojne ne emer te
fese, Mesuesi i Madh, nuk rresht duke
therritur: "Dialogu nderfetar eshte sot
nje domosdoshmeri dhe hapi i pare ne
vendosjen e tij eshte harrimi i se kalua-
res, injorimi i argumenteve polemizuese
dhe dhenia perparesi pikave te perbash-
keta, te cilat jane me te shumta se pole-
mikat" .

Te perfundojme: Nje sentence ameri-
kane thote: "Nuk ka zgjidhje te problem-
it pa u ballafaquar me problemin" .
Rendesia e vepres dhe e aktivitetit te
gjithmbarshem te dijetarit te perkore,
Fethullah Gylen, eshte kolosale: per ri-
mekembjen e kombin turk modern, per
boten myslimane dhe per njerezimin ne
pergjithesi. Mesimet e Gylenit te fryme-
zuara nga burimet e /eve te Shpalla, jane
Ilaci me sherues kunder inferioritetit i te
qenit mysliman. Vertet, Gylen, eshte mi-
sionari dhe avokati me i suksesshem i
Islamit dhe personaliteti, ndoshta i vet-
mi ne histori, i cili per te gjallet e vet ka
lidhur, pa dhune, pa ryshfet, vetem me
fuqine e bindjes dhe me dashuri rreth nje

platforme te mendimit dhe te veprimit,
mijera autoritete boterore te perkatesive
te ndryshme etnike, fetare e politike dhe
qindra miliona myslimane kombesh te
ndryshme.

Nisur nga rendesia universale e vep-
res dhe e veprimeve praktike te Gylenit,
si dhe nga rendesia e veprimtarise arsi-
more, edukative, kulturore dhe shkenco-
re qe lidhet me nismen dhe rendesine e
Tij - si nje e mire kulturore universale,
"Simpoziumi i Heronjve te Paqes", i
mbajtur ne Universitetin Augustinian te
Teksasit, me 1-13 prill 2003, dijetarin e
pashoq ne shekullin e tij, hiresine Fethu-
llah Gylen e vendosi ne lagjen e heronj-
ve te paqes per periudhen 5000-vjecare
te historise se njerezimit, per krah Jezu-
sit, Budes, Gandit, Martin Luterit dhe
Nene Terezes. Kjo eshte fitore per komb-
in turk, krenari per bashkesine myslima-
ne dhe pasuri per njerezimin ne
pergjithesi.

Tirane, 26 maj 2007

dituria islame / 202

31

Retrospektive

Jeta fetare dikur gjate sistemit
komunist dhe tani ne sistemin kapitalist

Faik Miftari

Sistemi i kaluar komunist, qe ka
sunduar gati gjysme shekull, ne
ish-Jugosllavine, ne dallim nga
vendet e tjera komuniste, ne
njefare menyre ka qene i nje specifike te'
vecante.

Ne aspektin material, shtreses se gje-
re shoqerore u kishte mundesuar nje mi-
reqenie mesatare, ku klasa punetore ne
pergjithesi jetonte me nje standard te mi-
refillte ekonomik. Pervec orarit javor te
punes prej 40 oresh, ditet e uikendit i ki-
shte te lira, pushimin vjetor te garantuar
sipas stazhit te punes, si dhe regresin e
obliguar (paga) qe u jepej per pushim
vjetor. Krahas ketyre, sistemi arsimor
dhe shendetesor ka qene ne nivel te
duhur dhe pa pagese. Po ashtu, gjate fe-
stave te ndryshme organizoheshin ek-
skursione (udhetime) te shkurtra per ne
Turqi, Greqi e vende te tjera. Nxenesit
dhe studentet kishin mundesine e arsi-
mimit qe nga cikli i ulet e gjer ne studi-
me te larta, duke qene te stimuluar te
shumten e rasteve me bursa dhe kredi.
Klases punetore pas nje periudhe te cak-
tuar kohore, i ofrohej mundesia per te
marre banese ose kredi shume te favor-
shme per ndertimin e shtepive, per te
zgjidhur ceshtjen e banimit te tyre. Ne
vitet shtatedhjete u hapen kufijte dhe me
te madhe iu mundesua secilit qe deshi-
ronte, te shkonte jashte shtetit, dhe shu-
me vetave u gjenin pune ne Gjermani,
Austri, Zvicer, dhe po ashtu, me kontra-
ta nepermes enteve te inkuadrimit te
perkohshem edhe ne Libi, Irak e keshtu
me radhe.

Ne aspektin fetar, sistemi komunist
ka sjelle deme me te medha gjate tere
historise se civilizimit njerezor, por edhe
ne kete aspekt, ne dallim nga shtetet e
tjera ish-komuniste, ne ish-Jugosllavine
eshte lejuar aktiviteti fetar ne nje mase
shume te vogel, por rreptesisht te kon-
trolluar dhe nen mbikeqyrje te shtetit ak-
tual. Ne ish-Jugosllavine popuj me per-
katesi shumice myslimane, kane qene
vetem boshnjaket dhe shqiptaret me nje
numer te popullsise perafersisht te bara-
barte, dhe ne nje numer shume te vogel
edhe turqit dhe romet. Shqiptaret krye-

sisht kane qene te perqendruar ne trojet
e veta etnike shqiptare, si ne Kosove,
Maqedoni, Serbi dhe Mai te Zi, ndersa
boshnjaket kryesisht te perqendruar ne
Bosnje, Sanxhak (Serbi), Mai te Zi dhe
ne Kosove. Jeta fetare kryesisht zhvillo-
hej, si te themi "brenda 4 mureve", qe do
te thote vetem ne kuader te xhamive,
dhe jashte kesaj hapesire nuk kishte qa-
sje fare dhe i tere aktiviteti fetar zhvillo-
hej i percjelle dhe nen kontroll te plote te
sigurimit te brendshem shteteror (UDB-
se) jugosllave. Perve9 xhamive ekzistu-
ese, ne tere hapesiren e ish-Jugosllavise
kane qene aktive vetem 2 medrese, ku
behej shkollimi dhe aftesimi i kuadrove
fetare ne kohezgjatje 5 vjet. Medreseja e
Gazi Husrevbeut ne Sarajeve me mesim
ne gjuhen serbokroate (boshnjake), ku
shkolloheshin talebet (nxenesit) krye-
sisht nga Bosnja, Sanxhaku e Mali i Zi,
dhe medreseja "Alauddin" e Prishtines
me mesim ne gjuhen shqipe, ku arsimo-
heshin talebet (nxenesit) nga Kosova,
Maqedonia, Presheva dhe aty-ketu nga
Sanxhaku. Shume me vone, aty nga vitet
'80, u hap edhe medreseja e Isa beut ne
Kondove te Shkupit.

I vetmi fakultet i studimeve islame ne
hapesiren e ish-Jugosllavise u hap shu-
me vone, mezi ne vitin 1976, ne Saraje-
ve. Aktiviteti kryesor fetar ishte falja e
namazeve ditore, javore, mujore dhe
vjetore neper xhami, si dhe mbajtja e de-
rseve (ligjeratave) dhe hytbeve ne to.
Prania e imameve neper shtepi dhe ba-
nesa individuale me rastin e percjelljes

se xhenazeve, si dhe kendimit te mevlu-
deve dhe qelimeve si dhe ndejave gjate
synetive dhe dasmave - shfrytezoheshin
per te bere dave (predikime) fetare. Ne
mediet e shkruara apo elektronike pub-
like ndalohej rreptesisht cfaredo lloji i
paraqitjes se tyre, e jo me ndonje predi-
kim eventual fetar. Publicistika islame
ka qene shume pak e perhapur dhe aty-
ketu ne Bosnje, e fare pak a pothuaj as-
pak ne Kosove e Maqedoni. Ne Bosnje,
gjate viteve '70 botoheshin kryesisht ga-
zeta dyjavore "Preporod", revista muj-
ore "Islamska Misao", buletini dymujor
"Gllasnik", "Takvimi" vjetor dhe aty-
ketu ndonje liber me tematike islame, e
ne Kosove, pervec "Takvimit" vjetor,
botohej buletini 3 mujor "Edukata Isla-
me" qe nga viti 1971, dhe shume me vo-
ne, ne vitin 1985, u perkthye dhe u botua
Kurani ne gjuhen shqipe dhe ne vitin
1986 doli revista mujore"Dituria Isla-
me", e me vone ne vitin 1988, edhe revi-
sta "Hena e re" ne Shkup. Per libra ne
gjuhen shqipe mund te them se nuk ki-
shte fare, pervec "Ilmihalit te vogel" te
Fejzullah Haxhibajriqit, perkthyer nga
Sherif ef.Ahmeti. Ne shqiptaret munge-
sen e publicistikes islame ne gjuhen
shqipe, e permbushnim sado pak ne lexi-
min e literatures islame ne gjuhen bosh-
njake. Mesimbesimi mbahej pothuaj ne
gjysme ilegaliteti, vetem gjate pushime-
ve verore kur nxenesit nuk i vijonin
mesimet ne shkolla. Ne fillim te komu-
nizmit agjerimi pengohej me te madhe,
dhe vetem ne vitet e mevonshme pati nje
liri per agjerimin. Regjimi komunist lu-
ften me te madhe kunder doktrines dhe
ideologjise fetare e zhvillonte nepermjet
sistemit shkollor duke predikuar haptas
se "feja eshte opium i popullit" dhe se
eshte ne kundershtim me teorine e evo-
lucionit te Darvinit se "njeriu e ka
prejardhjen prej majmunit". Mesuesit,
arsimtaret dhe profesoret ne shkolla dhe
fakultete ishin prijes, "bajraktaret" me te
medhenj te propagandas ateiste e komu-
niste dhe kunder besimit dhe praktikim-
it te fese. Si sot me vjen ne koke verdal-
le, fasti i hidhur ne femijerine time, qe
kurre nuk do te harroj dhe, sa here me
kujtohet kjo ngjarje gjate jetes sime,
trupi me rreqethet: Isha ne klasen e peste
ne shkollen fillore ne poziten e kryetarit

32

dituria islame / 202

te klases si nxenes shembullor, qe muaji
i bekuar i agjerimit, i Ramazanit, dhe
isha i vetmi ne klase qe agjeroja. Nje'
shoqe e klases e kishte ditelindjen dhe
kishte sjelle bonbone apo sheqerka. Rre-
gulli shkollor ishte qe une ne poziten e
kryetarit te klases t'i shperndaja, dhe e
bera, po sheqerken time e futa ne cante.
Kur me pa kujdestari i klases (emrin nuk
dua t'ia permend) qe sheqerken nuk e
hengra, e zbrazi tere "arsenalin" e vet
kunder agjerimit te Ramazanit dhe fese
ne pergjithesi, e duke me qortuar se agj-
erimi do te me pengonte ne mesime e te
me linte mbrapa, ndonese une isha nxe-
nes i shkelqyeshem dhe me sjellje shem-
bullore.

Vetem nje Zot e di se si jam ndier ne
lekuren time ne ate 9ast ne moshen time
12 vjec perballe akuzave te tilla nga ku-
jdestari i klases dhe i vetmuar ne mesin
e shokeve dhe shoqeve te klases qe nuk
agjeronin.

Casti i dyte i hidhur me ka ndodhur
gjate kohes se studimeve, ne vitin 1985.
Ishte muaji i bekuar i Ramazanit, dhe
nje dite prej ditesh isha vonuar ne ligje-
rate te mengjesit te ores 8.

Nje student sutler (spiun) me denon-
coi tek profesoresha se fajin e kishte
Ramazani. Profesoresha (nuk dua t'ia
permend emrin) si e terbuar me gjithe
vrerin e saj, m'u drejtua me fjalet me te
hidhura ne kundershtim me titullin e saj
akademik, duke me thene se tani jemi
duke jetuar ne shekullin XX e jo ne ate
te VII, ne sistemin me te mire te ekzis-
timit ne siperfaqe te tokes, do te thote te
socializmit veteqeverises. Por ja qe kjo
teori e se shkretes profesoreshe, i ra ne
uje, vetem pas 5 vjetesh, gjegjesisht ne
vitin 1990, kur ra sistemi komunist si
flluske sapuni.

Sistemi kapitalist qe hyri ne fuqi ne
vitin 1990, pas shkaterrimit te sistemit
komunist, ne hapesirat e Evropes, po
ashtu edhe ne ish-Jugosllavine, solli risi
dhe ndryshime te medha. Ne aspektin
material (ekonomik) shtresen e gjere te
klases punetore ne kete faze te transicio-
nit e solli ne minimum mbijetesen e tyre,
si dhe ne fazen e privatizimit e la shum-
icen e punetoreve pa pune dhe rrugeve
pa kurrfare perspektive. Sistemi kapi-
talist e eliminoi shtresen e mesme te
qytetareve dhe krijoi vetem dy shtresa
qytetaresh, shtresen e larte (te pasur) qe
perben 20% te struktures se gjithmba-
rshme te shoqerise, si dhe 80% shtresen
e ulet (te varfer) me minimumin e ekzis-
tences njerezor. Ky transicion solli prob-

w «

% \T~: : :l

* J >

^^v^^

V 9

\^f jb^B

■

^Ti/^^B

leme te medha ekonomike dhe jetesore,
sherbimi shendetesor u kufizua shume,
sistemi i arsimimit ra ne shkallen me te
ulet qe nga themelimi i tij, shkaterrimi i
fabrikave, mbetja pa pune e punetoreve
si pasoje e ristrukturimit dhe privatizim-
it te ndermarrjeve shoqerore. Zvogelimi
i interesimit te nxenesve dhe studenteve
per mesime dhe studime, fale mungeses
se stimulimit te tyre me bursa dhe kredi,
dhe si pasoje e rritjes se kostos se arsi-
mimit. Aq shume eshte veshtiresuar jeta,
saqe kryefamiljaret jane perqendruar tek
mbijetesa dhe gjetja e menyres per te
ushqyer dhe mbajtur gjalle familjen. Fa-
ti ka dashte qe gjenerata ime te behet ku-
rban i ketij transicioni, do te thote i
kalimit nga sistemi i atehershem komu-
nist ne sistemin e tanishem kapitalist si
dhe ristrukturimi i ekonomise shteterore
(te centralizuar) ne ekonomine e tregut
(te privatizuar).

Me nje dallim nga aspekti qe jeta fe-
tare ka pesuar nje ristrukturim ne avan-
cimin dhe zhvillimin e jetes fetare. Jeta
fetare ka dale prej aktiviteteve te zhvill-
uara te gjeratehershme ne "4 mure" ne
xhami, ne pallate te kultures, amfiteatro,
qendra sportive, ku organizohen mani-
festime te ndryshme fetare, ligjerata,
seminare, mbremje kuranore, mbremje
ilahish e kasidesh per nder te neteve te
shenuara te fese sone islame. Prania e
kultures islame eshte shtrire edhe ne me-
diet e shkruara dhe elektronike, por jo ne
ate mase sa eshte e nevojshme per struk-
turen e gjere te shoqerise.

Po ashtu publicistika islame ka perje-
tuar nje "bum" ne botimin dhe editimin
e librave te ndryshem me tematike isla-
me, ashtu qe sot eshte e pamundur te
ndiqet dhe te lexohet literatura islame qe
botohet anembane trojeve shqiptare.

Gjersa isha si femije dhe i ri, pritja me
padurim me jave dhe muaj te tere per te
lexuar gazetat e revistat me tematike fe-
tare, ndersa ardhja ne dore e ndonje libri
eventual ishte sihariq i vertete. Jane ha-
pur edhe medrese te e reja me paralele
per djem e vajza, ne Prizren e Gjilan, si
dhe Fakulteti i Studimeve Islame ne Pri-
shtine e Shkup. Ne Bosnje dhe Serbi ne
shkollat fillore e te mesme, mesohet
edhe lenda fetare, gjegjesisht mesimbe-
simi, ne Maqedoni do te filloje ne vitin e
ardhshem shkollor 2007/2008 dhe vet-
em ne Shqiperi dhe ne Kosove nje gje e
tille as qe eshte planifikuar ende.

Sistemi i telekomunikimit dhe rrjeti i
internetit na ka mundesuar nepermes
ueb faqeve te ndryshme te kemi qasje ne
botime te ndryshme te publicistikes is-
lame nga Bota Islame si ne gjuhen an-
gleze, arabe, turke, perse, urdu, malaje e
keshtu me radhe. Ne kohen e tanishme
nje fetva apo nje ligjerate e mbajtur p.sh.
nga shejhu i shquar i kalibrit boteror, dr.
Jusuf el Kardawi, jemi ne gjendje pas
vetem ca kohesh ta lexojme ne cilendo
gjuhe boterore. Por ne keto kushtet e re-
ja te zhvillimeve telekomunikuese, i ve-
tmi problem akut me te cilin perballemi,
eshte koha e pakte ne dispozicion per
lexim, studim, shkrim.

Kete shkrim do te permbyll me fjalet
e ish-myftiut te Sarajeves dhe ambasa-
dorit te akredituar te BeH ne Arabine
Saudite, Mehmedalia Haxhic: "Derisa
ne kohen e sistemit komunist kemi pasur
kohe te mjaftueshme, por nuk kemi pa-
sur mundesine e te shprehurit dhe te
mendimit te lire islam, ne sistemin e tan-
ishem kapitalist kemi lirine e te shprehu-
rit dhe te menduarit te lire islam,por nuk
na mbetet kohe as per te falur 5 vaktet e
namazit ne kohen e rregullt te faljes."

dituria islame / 202

33

Nga kendi im

Agresiviteti dhe krimi

Sjelljet agresive kane ekzis-
tuar si motive primitive irra-
cionale, jo vetem tek qeniet
anomale, por fatkeqesisht
edhe tek ato njerezore.

Veprimet e tilla jane shpesh te
nderlidhura me krimin. Jo rralle ato
kontrollohen dhe nuk perfundojne
me pasoja. Ka edhe raste kur agre-
siviteti rritet ne shkalle afeksioni dhe
perfundon me krim.

Secili agresivitet nuk mund te jete
krim, ekziston dallimi ne mes te ag-
resivitetit dhe krimit, perkatesisht kri-
minalizimit te viktimes. Sido qe te
jete, keto dy te keqija veprojne ne
menyre unike gjertek rrjedhimi krim-
inal. Agresiviteti eshte nje ceshtje qe
kerkon sqarime multidimensionale,
multishkenciore si p.sh ne sferen so-
cio-psikologjike, antropologjike, reli-
gjioze, biologjike, kriminalistike,
juridike, shendetesore e te tjera.

Gjithhere, ne cdo kohe eshte pa-
rashtruar pyetja ontologjike: Ku i ka
rrenjet agresiviteti? Ka mendime ne
pergjigjen per kete kesaj pyetje, si-
domos tek sociologu Llombrozov, se
nje veprim i tille sociopatologjik tek
te rriturit si dhe delikuenca tek te mi-
turit, qendrojne ne natyren e lindurte
individit si predispozita negative
natyrore, instinkte irracionale qe te
tjereve t'u shkaktojne ofendime ver-
bale, demtime fizike e deri ne privim
nga jeta - krim. Ne motivin biologjik
fillesat e sjelljes agresive kane baze
hormonale dhe, nga hiperfunksiona-
liteti i hormonit testisterol shkaktohet
tendosja nervore, per arsye se baza
organike fiziologjike-hormonale
eshte ne funksion te jetes psikike
dhe nga ky rrjedhim ndodh sjellja
agresive. Agresiviteti rrenjet mund t'i
kete edhe ne mjedisin social dhe ne
interaksionet e marredhenieve te
individit me mesin shoqeror, per
arsye se individi jo vetem eshte pro-
dukti i marredhenieve te mjedisit fa-
miljar, po edhe te grupit shoqeror ne
te cilin jeton dhe bashkevepron. Ai
shpesh, per t'u shquar nga te tjeret
me cdo kusht, zgjedh formen e sjellj-
es agresive, ne menyre qe sjelljet e
veta t'u imponoje me force te tjere-
ve; kjo zhvillohet ne forme te nje pre-
sioni agresiv verbal ose fizik. Ata qe

nuk pranojne nje presion te tille, na-
tyrisht duke kundershtuar dhe reag-
uar me agresivitet, hyjne ne konflikt.
Ketij konflikti i paraprin motivi dhe
sjellja agresive ne njeren ane, si dhe
reagimi agresiv, ne anen tjeter. Ne
fillim nis agresiviteti verbal (fyerja,
etiketimet, kercenimet etj.) e me vo-
ne, ketij paragjykimi sistematik i pa-
raprin predispozita per t'u futur ne
konflikt me te thelle gjer ne konfron-
tim fizik. Pra, agresiviteti eshte motiv
i luftarakesise qe ne disa raste per-
fundon me plagosje serioze dhe me
privim nga jeta-krim.

Ky fenomen eshte trajtuar edhe
ne baze religjioze: Rasti i "vellavrasj-
es - Kainit dhe Kabilit!" mekati me i
madh i gjinise njerezore nga paraar-
dhesit tane, eshte nje gjurme e zeze
qe fatkeqesisht perseritet ne gdo ko-
he dhe ?do shoqeri. A thua fuqizohet
ndonjehere thenia e Hobsit ne raste
te tilla kriminale: "Njeriu per njeriun
eshte ujk" tek individet e tille kjo gje-
ndje eshte e prirur nga egoizmi eks-
trem; nga nje egoizem irracional
rrjedh destruktiviteti si prirje e semu-
re qe vepron si nje obsesion i vazh-
dueshem per te dominuar me cdo
kusht, ne menyre irracionale ne ra-
port me te tjeret. Dhe nga gjithe kjo
gjendje e akumuluar, rrjedh konflikti -
krimi.

Duke mbajtur parasysh bindjen se
njeriu eshte qenia me e humanizuar
ne planet, te cilen ne cdo periudhe e
ka karakterizuar interaksioni i solida-
resise e modestise. Me gjithe sukse-
sin human dhe integrues, ka edhe
raste ku del ne shesh irracionalja si
forme e sjelljes primitive-agresive.
Kete edhe ne periudha te hershme e
ka perjetuar njerezimi, mjafton te ilu-
strohet shembulli i inkuizicionit banal
e brutal edhe ne periudhat e mes-
jetes. Nga gjithe ky veshtrim rrjedh
mesazhi se njeriu eshte krijese e
ZOTIT FUQI PLOTE, qe u krijua dhe
u privilegjua me funksione humane
qe individualiteti i tij te konkretizohet
ne permasen ekzistenciale ne raport
me veten dhe mjedisin social; keto
dimensione do te percaktonin edhe
dimensionin interplanetar transhe-
ndental, ku tek njerezimi do te zote-
ronin paqja, harmonia, respekti i
ndersjelle, si vlera universale huma-
ne dhe shpirterore.

Ne KURAN (suretu esh-Shems)
vertetohet me ajete kuranore Fjala e
ALLAHUT (ajeti 9) "... pra, ka shpe-
tuar ai qe e pastroi vetveten" dhe
(ajeti 10) "E ka deshtuar ai qe e po-
shteroi vetveten".

Prof.soc. Murat Gashi

34

dituria islame / 202

Huazim

Pershtypjet nga Kosova dhe ligjeratat
e gjuhes osmane ne Arkivin e Kosoves

Dr. Mustafa Kiigiik

Me nenshkrimin e marrevesh-
jes nderkulturore ne mes
Turqise dhe Kosoves, me
ftesen e Arkivit te Kosoves
dhe me aranzhimin e Drejtorise se' Pe-
rgjithshme te Arkivave Shteterore te Re-
publikes se Turqise, gjate periudhes 4
shtator - 29 nentor 2006 ne qytetin e Pri-
shtines, pikerisht ne Arkivin e Kosoves,
mbajta ligjerata te leximit dhe vleresim-
it te dokumenteve te shkruara osmane.

Me mbulimin e shpenzimeve te udhe-
timit nga TIKA, si dhe me mbeshtetjen e
Arkivit te Kosoves ne punen time te
metutjeshme, me 4 shtator, afer iqindise,
mberrita ne Prishtine, me 5 shtator 2006,
e marte, ne ceremonine e mbajtur ne Ar-
kiv filluam ligjeraten e pare, ku merrte
pjese edhe zevendesministri i drejtesise,
zAlltaj Surroi.

Orari i ligjeratave qe nga ora 09.00-
13.00 per cdo dite pune. Nga ora 10.30-
11.00 caktuam te benim nje pauze per
ngrenie dhe pak relaksim. Per ecurine e
rregullt te mesimit rregulluam nje flete
evindentimi per nenshkrime. Fiksuam
nje tabele shkrimi qe do ta perdornim.
Per fotokopjimin e dokumenteve qe do
lexonim, patem dobi nga ndihma e pje-
semarresve.

Fjalimi i hapjes premtoi interesimin
serioz per organizimin e kursit si dhe be-
sohej nga te gjithe pjesemarresit per
sherbimin e madh qe do te krijonte. Me
saktesisht, nevoja per organizimin e
ketij kursi si dhe inicimi ne nje menyre
zyrtare, eshte bere nga Refike Sylcevsi,
transmetuar permes Dr.Jusuf Osmanit,
me kerkesen e tij drejtuar Drejtorise se
Pergjithshme te Arkivave Shteterore.

Kete kerkese te bere nga Kosova,
drejtori yne i pergjithshem Doc.Dr Yu-
suf Sarinay, e sheh si te mundshme, se
bashku me asistentet e tij Doc.Dr Mu-
stafa Budak dhe Halilullah Ozcan, te ci-
let lehtesuan punet e metutjeshme dhe te
cileve u jam falenderues. Gjithashtu ek-
spertit te TIKA-se Dr.Mehmed Sakir
Yilmaz-it i jam mirenjohes per angazhi-
min e tij rreth puneve pergatitore.

Metoda qe praktikova

ne kurs dhe informata

lidhur me ligjeratat

Fillimisht ne kurs kemi nisur njo-
hjen/mesimin e dokumenteve me shkri-
min RIK'A, ngase eshte vertetuar se
dokumentet e sjella ne Arkivin e Koso-

osmane" dhe njezet pjesemar-
res te tjere kane fituar te dre-
jten per t'u pajisuri me certi-
fikaten "Leximi i teksteve me
shkrimin RIK'A". Tre nga ku-
rsistet ishin turq, kurse disa e
njihnin mire turqishten. Te af-
tesuar ne leximin e dokument-
eve osmane, disa nga kursistet
nuk jane ne gjendje te flasin
dhe te shkruajne ne gjuhen
turke.

^^^^B Vleresimi yne lidhur

Dr. Mustafa Kuguk me myftiun e Kosoves Mr. Nairn Ternava me rendesine e kursit

ves nga Arkivi Osman si dhe ato qe gje-
nden ne Arkivat e Kosoves, i perkasin
llojit te shkrimit RIK'A. Gjate leximit te
dokumenteve jane bere perpjekje edhe
ne mesimin e turqishtes si dhe eshte bere
transkriptimi e leximi i shpeshte i doku-
menteve nga vete kursistet.

Per kuptimin e permbajtjes se doku-
menteve, vecanerisht fjaleve te rendesi-
shme ne dokumente, i eshte kushtuar
kujdes i vecante terminologjise turke
dhe shqipe, e ne kete aspekt kemi perfi-
tuar nga kursistet qe dinin turqisht. Rre-
gullisht jane mbajtur provime me
shkrim dhe me goje, ne menyre qe kursi-
stet te krijonin lidhshmeri me dokume-
ntet. Nga pikepamja se nje tekst mund te
lexohet drejt vetem atehere kur eshte i
kuptueshem, ca tekste dhe paragrafe te
shkurtra jane shqiptuar nga kursistet dhe
ne kete menyre nuk eshte neglizhuar
mesimi i elokuences dhe diksionit. Qe te
krijojne lidhshmeri me te lehte me temat
dhe prejardhjet e dokumenteve, nje muaj
pas fillimit te kursit, kursisteve u jane
ofruar dokumente nga Arkivi i Kosoves.

Qe nga fillimi i muajit te fundit, me
organizimin e nje provimi, kursistet i
kemi ndare ne dy grupe dhe njerit grup i
eshte vazhduar mesimi i shkrimit RI-
K'A, ndersa per grupin tjeter ka filluar
mesimi i shkrimit DIVANI, per arsye se
leximi dhe vleresimi i dokumenteve te
periudhes osmane kerkon edhe njohjen e
shkrimit DIVANI. Ekzistenca e Ferma-
neve dhe Berateve jashte administrates
qendrore osmane dhe shkrimi i tyre me
llojin DIVANI, si dhe per shkak te num-
rit te kufizuar te arkivisteve qe njohin
kete lloj shkrimi, eshte nje nevoje e ma-
dhe per arkivat qe te mesohet edhe ky
shkrim nga pjesemarresit ne kurs.

Sikurse do te shihet me poshte, shtate
persona nga kursi kane fituar te drejten
te marrin certifikaten "Hyrje ne gjuhen

Ne mendojme se me realiz-
imin e vazhdimit te ketij kursi do te ishte
e mundur t'u mesohej leximi i teksteve
RIK'A atyre qe jane ne fazen hyrese te
leximit te dokumenteve, si dhe atyre qe
filluan shkrimin DIVANI vazhdimi i
mesimit te ketij shkrimi, vecanerisht
mesimi i turqishtes standarde.

Posacerisht leximi i dokumenteve os-
mane ne Universitetin e Prishtines si dhe
mesimi i teksteve letrare nga ana e stu-
denteve turq apo e studenteve shqiptare
qe e njohin turqishten e qe eshte vertetu-
ar se jane ne nje nivel jo te kenaqshem,
po edhe e prezences politike dhe kultur-
ore te Turqise ne kete vend si dhe anali-
zimi i drejte i ngjarjeve ne kete vend,
jane rrethana te nje rendesie te vefante.

Ne te vertete, kjo ceshtje nuk eshte
permendur vetem nga ana jone, por ka
zene vend ne te gjitha takimet qe kemi
pasur me drejtues te radio-televizioneve,
drejtues universitare si dhe nga qeveri-
tare.

Disa nga veprimtarite
qe zhvillova ne Kosove

Duke kryer detyren e dhene nga Dre-
jtoria e Pergjithshme e Arkivit Kryemi-
nistror te Shtetit, u mundova te jepja
kontribut edhe jashte obligimit tim,
keshtu qe ne Universitetin e Prishtines,
perkatesisht Degen e Turkologjise, mba-
jtem ligjerata te oratorise ne menyre qe
te jemi ndihmues ne njohjen e kultures
dhe qyteterimit turk. Keto ligjerata i re-
alizuam me ndihmen dhe mundin e ko-
ordinatorit e deges se Turkologjise qe ne
kursin e osmanishtes tregoi interesim se-
rioz, z.Isa Sylcevsit. Ai ne raste te lira
merrte pjese edhe vete ne keto ligjerata.

Ne degen e Turkologjise te Universi-
tetit te Prishtines gjate ligjeratave te ora-
torise, nuk patem rastin te kishim numer

dituria islame / 202

35

te' njejte te pjesemarresve si ne ligjeraten
e pare, po, megjithate gjithnje kaluam
mire.

Ligjeratat e vete deges ishin ne te nje-
jten kohe dhe ne ligjerimet tona mesa-
tarisht kishte rreth 8-9 pjesemarres. Ne
keto ligjerata jane lexuar tekste nga ve-
pra te rendesishme te kultures turke dhe
jane bere vleresime rreth ketyre veprave.
Ne ligjerata jemi perpjekur t'i pergatis-
im studentet per te kuptuar tekstin ne pi-
kepamje letrare dhe te kene lexueshmeri
te rregullt, per arsye se gjate angazhimit
tone nje nder ceshtjet me te rendesishme
qe kemi verejtur, eshte pamjaftueshme-
ria e kuadrit per te bere perkthime stan-
darde-letrare qofte nga gjuha turke ne
gjuhen shqipe ose anasjelltas.

Kjo qofte per veprimtarine qe po
zhvillohet aty, qofte edhe per vete turqit
qe jetojne atje, eshte nje gjendje jo e ke-
naqshme. Me 25 nentor 2006, e premte,
ne Arkivin e Mitrovices u organizua dhe
u promovua libri per Isa Boletinin
(1864-1916), njeri nga heronjte e Koso-
ves, per nder te te cilit mbajta nje fjalim
qe terhoqi vemendjen si te familjareve te
tij, po ashtu edhe te medieve. Ne fjalim
shpreha se njerezimi gjate zhvillimit
duhet te shkele i sigurt mbi gjurmet e te
kaluares dhe medoemos te marre force
nga kjo qe te jete force shtytese edhe per
te ardhmen. Sikur ky rast me heronjte
tane, me thesaret tona qe na japin force
te ecim te sigurt ne te ardhmen tone. Pas
fjalimit, se bashku falem namazin e xhu-
mase ne xhamine e shenjte te Isa beut,
ku imam eshte Mulla Asllan Murati. Me
deshiren e drejtorit te arkivit udhehoqa
namazin dhe i gjithe xhemati, si shqip-
tare ashtu edhe turq, mbeten te kenaqur
dhe shfaqen admirim te jashtezakonsh-
em. Me ftesen e drejtorit te arkivit,
shume here kemi realizuar vizita ngu-
shellimi dhe ne disa prej atyre vizitave,
per shpirtin e te vdekurve kemi lexuar
edhe Kuran, sic ndodhi ne ceremonialin
e varrimit te njerit prej punetoreve te
arkivit, Adem Abdylit, ku lexuam Jasini
Sherifin, qe u prit pozitivisht nga famil-
ja dhe te afermit.

Simpoziumi nderkombetar

Ne simpoziumin nderkombetar te
mbajtur me 16,17 shtator 2006 ne Prish-
tine, me temen "SIX CENTURIES OF
ISLAM AMONG ALBANIANS" pati
edhe pjesemarres turq. Nder keta qene
Prof.Dr Cezmi Eraslan, Prof.Dr Ali As-
ian, Do9.Dr Arzu Terzi dhe nga Arkivi
Osman Kryeministror Ayten Ardel lexu-
an kumtesat e tyre. Ne fjalimin e tij ne
simpozium, drejtori i Arkivit te Koso-
ves, Dr.Jusuf Osmani falenderoi per
perkrahjen drejtorine e pergjithshme te
Arkivave Shteterore te Turqise dhe me

ftoi qe t'u drejtohesha pjesemarresve me
nje fjalim. Aty paraqita shkurtimisht pu-
nen tone lidhur me kursin e gjuhes os-
mane, rendesine e pashoqe burimore si
politike ashtu edhe historike te dokume-
nteve te periudhes osmane, si dhe shpre-
ha mosinteresimin e historianeve te
ketushem per gjendjen e tanishme si dhe
mosvleresimin e kesaj mundesie. Me
kete rast u detyrova te kundershtoja pro-
fesorin e historise, Muhamed Pirrakun,
per aludimin e tij gjoja se poeti i ndjere
dhe myderrizi Mehmet Akifi ka shkruar
Marshin e Pavaresise per te holla. Aty
shpjegova se situata ka qene krejt e ku-
ndert, se Mehmet Akifi nuk ka pasur de-
shire te dergonte poezine e tij kur kishte
degjuar se poezia fituese do te shperble-
hej dhe te hollat e fituara me ate rast, me
pastaj i kishte falur.

Gjate punes sime pata rastin te isha
pjesemarres ne promo vime, prezantime,
ftesa dhe njoftime te ndryshme, dhe ne
disa sosh gjeta mundesine edhe te mbaja
fjalime. Nga keto, i ftuar me rastin e
hapjes se nje xhamie te re ne Mitrovice,
shpreha pershendetjet, selamet miqesore
si nje mik i ardhur nga Turqia si dhe
shfaqa gezimin tone per hapjen e xha-
mise. Fjalimin e perfundova me nje dua.

Me njoftimin se nje pjese e xhematit
nuk mund te kuptonte gjuhen turke,
kerkuan qe te vazhdoja ne gjuhen arabe,
por me kembenguljen time, keshilli or-
ganizativ siguroi nje perkthyes dhe xhe-
matlinjte mbeten te kenaqur. Ne iftaret
qe beme se bashku, patem rastin te shi-
jonim dhe te kalonim bukur me begatite
e Ramazani Sherifit. Meqenese kisha
deshire dhe veshi gjithnje me rrinte tek
ezanet e Stambollit, ne shtepine ku ba-
noja, permes televizionit u sigurova qe
te ndodhesha me prane Stambollit.

Lajmet qe dolen ne medie lidhur me
kursin, terhoqen vemendjen e kosovare-
ve si per kursin, po ashtu edhe per indi-
videt qe posedonin dokumente - tapi, te
cilet treguan nje interesim per mua, ke-
shtu qe shume njerez qe takuam pas ke-
tyre lajmeve, treguan qe ishin informuar
rreth aktivitetit tone dhe se na kishin
pare permes televizionit. Permes kesaj
shume njerez na kane ofruar tapi dhe do-
kumente osmane qe posedonin, e me pas
ne i kemi njoftuar per permbajtjen e ty-
re. Disa pedagoge dhe publicists na kane
pyetur se a mund t'u ndihmojme lidhur
me disa prej punimeve te tyre.

Njeri prej njerezve qe posedonin do-
kumente osmane, ishte Ahmet Perteshi i
cili punonte ne dyqanin e fotokopjes ne
hyrje te baneses sime, shume nga te afe-
rmit e te cilit jetojne ne Stamboll. Pose-
donte afersisht 100 dokumente dhe disa
prej tyre, ato qe ishin me te pershtatsh-
met, i kam bere 30 komplete dhe i kam
shtyre t'i lexonin kursistet. Shpresoj t'i

kete pelqyer qe ne vend te pageses te me
kryente kete sherbim. Mirepo rezymene
e disa dokumenteve kishte qene e shkru-
ar t'ia dergoja prej ketu (Stambolli). Qe-
llimi im i leximit te ketyre dokumenteve
nga ana e studenteve, ishte qe te mbaja
akoma me ne nivel dijen per osmanisht-
en, e cila ka mundur te dobesohet pas
kursit dhe beme pune praktike se bash-
ku, qe ishin te nevojshme per punen e
studenteve pas kursit.

Ne shtepine e Xhejlane Ustaibos (pje-
semarrese ne kurs) dhe burrit te saj dok-
tor Zejnelabedin Ustaibos, pata rastin te
shihja dhe te mesoja lidhur me librat e
rendesishem te drejtuesit shumevjecar te
9eshtjeve fetare ne Kosove, Ismail Haki
Ustaibos. Njeri nder keta libra qe nje ve-
per me emer "Delailii'l Hayrat" (1275 H
/ 1858 M), qe i perkiste piktorit, bukur-
shkruesit dhe tugrashkruesit Mustafa
Rakim'i. I shtypur ne nje shtypshkronje
te Bosnjes, ky liber kishte nje bukuri
shkrimi te jashtezakonshme.

Shetitjet dhe vleresimet
ne Kosove

Prishtina kryen funksionin e kryeqy-
tetit te Kosoves. Qendra e qytetit perbe-
het prej tri xhamive te periudhes osmane
te ndertuara prane njera tjetres se bashku
me Carshi Mahallen si dhe me pjeset e
mevonshme moderne, me te zhvilluara.
I tere qyteti eshte i vershuar nga maki-
nat, pervef kalldremeve. Me duhet te
permend se ishim deshmitare te thithjes
se pluhurit gjate rregullimit dhe renovi-
mit te rrugeve ne qender te qytetit. Por
shpreh kenaqesine time per kalldremet e
zbukuruara me peme. Ne kete shkrim do
te perpiqem t'u bej nje prezantim te per-
gjithshem qyteteve te tjera te Kosoves,
pasi nuk eshte e mundur t'u bej nje pre-
zantim te detajuar dhe te mjaftueshem,
sepse te shkruash per secilin nje nga nje,
do te dilnim jashte rregullave te revistes.
Me qellim vleresimi, kjo pjese do te kete
nje karakter te pergjithshem.

Njera nder vizitat e rendesishme zy-
rtare qe beme ne Prishtine, qe vizita qe i
bera Kryetarit te Bashkesise Islame te
Kosoves, Nairn Ternaves. E vizituam se
bashku me Dr.Jusuf Osmanin, Gazmend
Berishen dhe Refike Syl9evsin. Mendi-
met per politikat dhe idete rajonale te
shprehura ne kete takim, qene te frytsh-
me per te dyja palet. I interesuar per se
afermi per Turqine dhe ne marredhenie
te rregullta me zyrtare turq, kryetari Na-
irn Ternava shprehu deshiren qe te jete
edhe me i interesuar per Turqine.

Nder qytetet e rendesishme te Koso-
ves, pa dyshim qe eshte Prishtina. Xha-
mite 700-vje9are te bera nga turqit, si
dhe Tyrbeja e Sulltan Muratit, Univer-
siteti i Prishtines, Parlamenti, Kryesia e

36

dituria islame / 202

Gjendja jo e mire e nishaneve
e Xhamise se Hadim Sylej

Bashkesise Islame, Medreseja "Alaud-
in", Muzeu i Eminxhikeve, se bashku
me institucionet tjera, spikasin rendesi-
ne e Prishtines. Megjithekete, shikuar
nga aspekti i gjallerise dhe kultures tur-
ke, Prizreni dallohet nga qytetet e tjera
dhe ky fakt permendet nga te' gjithe. Ke-
shtu qe ishte kesmet te shkoja atje nja
kater here dhe nje here te mbaja fjalim
ne nje dernek turk. Nevojitet shume ko-
he per t'i evidentuar monumentet histo-
rike ne Prizren. Vizita ne Arkivin e
Prizrenit dhe ne Taborin Ushtarak Turk,
qe shume e kendshme.

Gjithashtu vizita ne Teqene Saracha-
ne, se bashku me veprat historike dhe le-
trare qe patem rastin t'i shihnim aty, pa-
suruan viziten tone. Ne Gjilan u takuam
me pronarin e apartamentit ku banoja
une, ne Prishtine, Nexhmedin Selmanin,
dhe nuk patem rast te shetisnim, megji-
these shkuam se bashku me zonjen Re-
fike. Para fillimit te punes ne arkiv,
Refikja kishte ligjeruar ne Gjilan dhe aty
jeton edhe sot se bashku me familjen e
saj.

Megjithese ne Gjakove shkuam tri
here radhazi, nuk arritem t'i realizonim
te gjitha, meqe Gjakova eshte e pasur
me monumente historike. Ne luften e fu-
ndit te vitit 1999, vendet e shkaterruara
jane rindertuar. Pergjate rruges per ne
Gjakove, ne rrethine perpunohet nje lloj
guri rrasash, dhe prej andej shperndahet
ne tere Kosoven. Rendesia e teqeve ne
qytet dhe vlera e xhamive me guret e va-
rreve, eshte e madhe. Ne vizituam Teqe-
ne e Shejh Banit, Shejh Ruzhdiut dhe te
Haxhi Shejh Musase, ku edhe gjetem ra-
stin t'i shihnim veprat- dokumentet ne
keto teqe. Perseri ne Gjakove Xhamia e
Hadum Sylejmanit dhe medreseja bash-
ke me guret e varreve, kane nje rendesi
te jashtezakonshme, por shumica e gu-
reve te varrit (nishane) jane te shpernda-
ra neper oborrin e xhamise.

Mitrovica, Kamenica dhe Peja ngja-
sojne me njera-tjetren per nga gjeresia e

ne oborrin
manit

rrugeve dhe kalldre-
meve, vecse monu-
mentet historike te
Pejes jane me te
shumta se te dy qy-
teteve te tjera. Foto-
grafite qe beme
ketu, per shkak te
nje gabimi, nuk arri-
tem t'i ruanim. Ne
qofte kesmet shpre-
soj t'i bejme nje
here tjeter. Arkivin e
Pejes e vizituam me
zonjen Refike dhe
Gazmend Berishen.
Drejtuesi i makines
per Mitrovice, Ka-
menice dhe Peje,
zoteri Gazmendi, me miresjelljen dhe
perzemersine e tij, me la pershtypje te
thelle. Interesimi, ndihma dhe vullneti i
madh i shefit dhe ekspertit te Bibliote-
kes Kombetare, Nehat Krasniqit, per te
na shoqeruar ne, beri qe te udhetonim se
bashku dy here ne Gjakove dhe nje here
ne Vushtrri. Edhe Prishtinen e kemi she-
titur disa here se bashku. Mund te themi
lirisht se zoteri Nehati posedon nje nga
bibliotekat me te rendesishme te Ballka-
nit.

I biri i tij, Xhelaledin Krasniqi, qe
ishte edhe student imi, na fitoi per iftar
ne shtepine e tij, ku patem rastin te shih-
nim kete biblioteke dhe, pasi merrnim
pjese ne ligjerata bashkerisht, patem ra-
stin ta vizitonim edhe here te tjera. Kra-
sniqet si nje familje mikpritese dhe
bujare, kane zene vend ne zemren tone
si miq te familjes. Se bashku me Sead
Morinen ne Prishtine dhe Prizren beme
shetitje te kendshme dhe morem pjese
ne iftare. Si drejtues i nje organizate tu-
rke ne Kosove, Seadi po realizon pune te
rendesishme. Arsimimi ne gjuhen turke
dhe interesimi i tij per gjuhen osmane,
eshte e sigurt qe do te shpien ne nivele
me te larta angazhimin e tij .

Gjithashtu ne shetitjen tone ne Gja-
kove, ne na shoqeroi Kushtrim Shehu, i
cili njekohesisht beri perkthimin e bise-
dave tona dhe u dha kuptimesine vizi-
tave tona.

Pas vizites ne Shkup, ndaluam ne Ka-
9anik per te falur namazin dhe per nje
pushim te shkurter caji. Aty u njohem
me profesorin e vizatimit Aziz Kycy-
kun. Edhe pse me mbiemer te njejte, ne
pame njeri-tjetrin per here te pare. Kjo
rastesi i pelqeu pa mase drejtorit te
arkivit Jusuf Osmanit.

Ne Kosoven qe lame pas, kishte shqi-
ptare qe i lavderonin turqit gjithnje, si9
ishte Hafiz Muharrem Adili, Prof.Dr Ri-
za Smaka, i cili tha: " Turqit jane ne ze-
mrat tona, ngase, po te mos ishin ata, ne
do te ishim asimiluar ne kroate, serbe,

pra gjithsesi do te ishim te krishtere", si
dhe drejtori i Institutit Kombetar te She-
ndetesise Publike ne Kosove, Prof.Dr.
Jusuf Dedushaj, te cilet edhe ne do t'i
kujtojme me respekt e dashuri. Per vizi-
ten tone te pare bere Tyrbes se Sulltan
Muratit, i jam mirenjohes komandantit
te Forcave Turke ne Kosove, z. Ali Aky-
ol. Njera nder sherbimet e ushtrise turke
ne Kosove qe edhe perkujdesja ndaj mo-
numenteve ne raj on, dhe kjo detyre va-
zhdon ende.

Pa dyshim qe do te kujtojme me da-
shuri edhe shoferin tone Shefqetin, i cili
gjate tre muajve nuk na la te merzitesh-
im. Po ashtu nuk do te pushoj se perseri-
turi kujtimet dhe emrat e kursisteve, te
cileve nuk ua kam permendur emrat, por
ata gjithnje do te kene vendin e tyre te
vecante ne mendjet dhe zemrat tona.

Me duhet te permend se materiali i
shumte per Prishtinen, kerkon nje dosje
te ve9ante, por per shkak te modestise,
kemi perfunduar me kaq. I njohur per
sherbimin e tij ne edukimin e brezave,
dhe miqesine ndaj turqve Hoxhe Hafiz
Muharrem Adili, i cili gjate daljes nga
namazi i xhumase, tha se gezohet kur
sheh vizitore nga Turqia dhe se ben lutje
per ta. Se bashku ne fotografme me te,
shihet edhe Hafiz Nexhip Karaevli, i cili
mori pjese ne kurs dhe njekohesisht ben
magjistraturen ne Universitetin e Prish-
tines lidhur me gjuhen osmane.

Ndarja nga Kosova

Disa nga shkrimet e mia lidhur me
ligjeratat, pata rastin t'i drejtoja ne shqip
permes perkthimit te bere nga Dr.Ha-
tixhe Ahmeti, po ashtu edhe nje shkrim
lamtumires te perkthyer ne gjuhen shqi-
pe ua pata dhene te gjitheve. Kete tekst
ndiej kenaqesi ta ndaj edhe me ju.

19 Nentor 2006. E did, Prishtine
Me ne fund erdhi casti i padeshiruar
i ndarjes... Me 4 shtator, dite e hene, kur
zbrita nga aeroplani, me priten zonja
Refike, zoteri Gazmendi dhe zoteri Ne-
xhmedini. Pastaj vazhduam rrugen per
ne restorantin Rugova, ku ne mesin tone
erdhi edhe Dr.Jusuf Osmani; ketu hen-
grem se bashku dreken e pare. Nga ajo
dite e bukur me diell, filluam te ndajme
se bashku te mirat dhe ja erdhi perfundi
i periudhes se percaktuar tremujore!

Ate dite, derisapo i thosha nje bote te
re "Merhaba ", "Tungjatjeta ", isha i em-
ocionuar a thua ku do te vendosem, tani
pas kalimit te ketyre diteve, gjithcka
ndryshoi, sepse pashe se vertet ndodhe-
sha ne nje ambient ku ende frymon kult-
ura dhe dashuria e njellojte. Por mendoj
se edhe ju keni te njejtat perjetime dhe
qe tani kemi filluar ta ndiejme ne zemer
deshperimin apo me konkretisht mome-
ntin kur do te ndahemi. Me njefjale, une

dituria islame / 202

37

tani, edhe pse jam i deshperuar se po
ndahem ngaju e ne anen tjeter edhe kre-
nar dhe fatlum se dashurine dhe lidhjet
e ngushta qe kisha meju per nje kohe, li-
risht mund te them se me ndane nga bo-
ta ime. Mendoj se edhe ju keni te njejtat
perjetime dhe keni mbjelle thelle dashu-
rine time ne zemrat tuaja, ose te pakten
keni perjetime te nj'ejta qe ndonjehere u
pershkojne shpirtrat tuaj, andaj: "Diten
kur do te ndahemi ta vazhdojme edhe me
tej harene e dit'es kurjemi njohur, si dhe
kjo le tejete moto per vazhdimin e mete-
jme te lidhjeve tonal...

Historine e shkakut te ardhjes sime
ne Kosove edhe une edhe znj. Rejike e
shpjeguam disa here ne bisedat tona ne
radio dhe televizion: "Kjo eshte nje ma-
rreveshje qe realizohet per here te pare
ne mes ketyre dy shteteve, rezultatet e se
dies do te dalin ne shesh ne te ardhmen,
e mu atehere kur do te shijohet fryti i k'e-
tij rezultati me kuptimin eplote tefjales,
do ta kristalizojme edhe me shume r'e-
ndesine e kesaj marreveshjeje. Ne kete
menyre kursi qe u organizua ne Arkivin
e Kosoves, i afroi te dy popujt ne sfera te
ndryshme dhe ishte nje aktivitet ijashte-
zakonshem serioz dhe shkencor Te marr
pergjegjesine per nje ngjarje kaq te re-
ndesishme dhe ta udheheq kete aktivitet
madheshtor tre muaj, eshte respekt per
mua dhe sado qe ta falenderoj Allahun e
Madheruar, eshte e pamjaftueshme.

Gjithashtu edhe per ata qe me ftuan
ketu dhe zyrtaret qe me derguan, duat'e-
lutjet e mia ndaj tyre nuk do te mungo-
jne asnjehere, gjithmone do t 'i kujtoj me
respekt dhe dashuri ne zemren time.

Perderisa disa njerez ne nje pjese te
gjate tejetes se tyre perjetojne pak ndry-
shime dhe emocione, ndersa shume pak
njerez perjetojne emocione te panumer-
ta, nga nje periudhe e shkurter kohore si
dhe mundohen te gjejne rastin dhe te
fitojne eksperience nga keto aktivitete qe
u ndodhin edhe ne kete kohe fare te
shkurter. Kjo nuk shpjegohet se ndodh e
ka te beje vetem tek njerezit qejane shu-
me te levizshem apo kane personalitet
me universal, kjo pra ndodh, pikerisht
tek ata njerez qe ne shpirtrat e tyre ne te
njejten kohe kane stabilitet dhe ashpersi
ndaj emocioneve dhe ndjenjave te tyre.
Ne vecanti ata njerez qe merren me
dituri dhe kulture, kur hasin ne njefjale
te re, ata shkojne pas nje ideje duke mos
u ngopur vetem me kaq, por meditojne
shume, saq'e shkrihen dukejituar nje pa-
suri shpirterore, e cila nga te tjeret nuk
mund te arrihet edhe me kenaqesi dhe
fat ndonjehere, apo suksesi eshte i lidh-
ur me gjendjen e personit ashtu sic pa-
ten thene te par'et: "Aftesia varet nga
interesimi, e malli pa myshteri eshte i
pavlere". Thene me shtruar, une sot jam
shume krenar dhe kete mund ta shkruaj

lirisht, po ndahem ngaju duke mos qene
i humbur por perkundrazi arrita te pa-
surohem edhe me me shume dituri. Se-
pse duke mesuar, e shijuam kenaqesine
dhe frytin e mesimit, edhe pse menyra
dhe forma ishin te ndryshme, edhe pse
ishim nga vende te ndryshme, krijuam
lidhje te perbashketa, qe te ishim se
bashku ne kuader te mesimit. Edhe kur
kemi kultura te ndryshme, edhe kurfla-
sim gjuhe te ndryshme po kemi ide dhe
koncept te nj'ejte, gjithmone arrijme kul-
min e suksesit ne cdo leme. Jemi shume
mirenjohes per faktin se sot ne njihemi
shume me shume, duke perfshire ne nje
mase te madhe ketu edhe boten tone te
brendshme, deri ne ate shkalle sa perso-
nin qe kemi perballe, e kemi bereper ve-
te neformen qe ekziston ne te vertete, ne
te ardhmen do ta kujtojme njeri tjetrin si
nje kujtim te paharrueshem, dhe kjo ko-
he do te na kujtoj e kohen kur vertet per-
mbushem nje zbrazetire te madhe diturie
ne zemrat tona. Sa e cmojme ate qe kemi
pervetesuar qofte per ne apo per opin-
ionin ku jetojme, do ta deshmojne ditet
tona te ardhshme. Mendjemadhesia dhe
te qenet krenar ndaj vetvetes, eshte nje
dobesi qe mund ta hetojne dhe verejne
me se miri nje grup njerezish qe kane
cilesi te tilla dhejetojne se bashku ne nje
mes. Mendjemedhenjte dhe njerezit ve-
telavderues jane ata qe me te vertete du-
het te na dhimbsen. Nga kjo shihet se ne-
per pune kolektive sjelljet modeste dhe
tolerante, gjithmone mbeten te paharru-
eshme. Kete mund ta krahasojme edhe
me dokumentet qe kemi lexuar, a thua ku
qendron sekreti ijetes se tyre kaq te gja-
te; nje nga keto fshehtesi eshte: "ata kur
hodhen neper flete keto aktivitete, gjith-
mone i vleresuan me shume rendesi nje-
rezit qe kishin perballe, nuk vepruan ne
kete menyre se u konvenonte atyre, por
se kishin respekt dhe dashuri ndaj obli-
gimit te tyre qe kishin marre pergjegjesi
si detyre, pra te regjistronin ate qe u
urdherohej. Kjo ndodhi pikerisht edhe
tek une derisa isha ne mesin tuaj dhe po
ndanim se bashku gjithqka, ajo qe me
impresionoi dhe me teper perfitova, ish-
te: " Ate qe eshte modest, All-llahu
xh.sh. e ngre ne shkalle te larte, ndersa
ate qe eshte mendjemadh, e perul All-
llahu ".

Sig dihet, njerezit nuk mund te ngrene
veten e tyre vetvetiu deri ne pafundesi.
Ngritja e vertete dhe e perhershme ka
nevoje per perkrahjen dhe dashurine e
familjes dhe te shoqerise. Rruga qe te
shpie deri tek kjo, eshte edhe te mendu-
arit mire ndaj te tjereve, sepse nese nuk
ia dime vleren njeri tjetrit, apo nese i
asgjesojme meritat dhe virtytet e njere-
zve te mire, kemi rene shume poshte me
kete gjest. Ai qe sillet si i verber ndaj
meritave qe posedon vellai i tij, nxjerr

ne pah shkallen e ulet te ngritjes se per-
sonalitetit te tij. Si perfundim i kesaj te-
orie, mund te nxirret se sekreti i gjithe
ketyre qendron pikerisht ketu: "duke fi-
lluar nga bota e shpirtrave e deri tekpa-
Ica e ndjenjes se Dashurise Hyjnore,
meritat dhe vlerat njerezore gjithmone
duhen marre ne konsiderate te larte du-
ke ua ngritur zerin ne jehone". Sa te lu-
mtur jane ata qe i zgjidhin problemet
dhe krijojne gjuhe te perbashket ne mes
njerezve dhe popujveL.Prape nuk do te
ngurroj te them: Te gjithe ju u desha
shume dhe do te mburrem kur do tju
kujtoj ne te ardhmen. Kjo leter, inshaall-
ah, do te radhitet nefaqet e para te libr-
it tim qe do ta botoj se shpejti, ndersa
kjo eshte letra ime efundit qeju shkruaj
nga Kosoval Pas kesaj letre ju le me
shprese se do tju shkruaj nga Stambolli
apo do te kemi leterkembim, dhashte
Zoti!

Te gjithe ju le ne amanetin e All-
llahut Fuqiplote! Lamtumire dhe miru-
pafshiml...

Dita e kthimit ishte me 29 nentor
2006, e merkure, kur u organizua nje ce-
remoni lamtumirese ne arkiv. Ketu
drejtori i Arkivit te Kosoves Dr.Jusuf
Osmani, ndihmesdrejtori Gazmend Be-
risha, dhe nga studentet - Nuridin Ah-
meti mbajten nga nje fjalim. Edhe une
shpreha dhe perserita falenderimet.
Refike Sylcevsi beri perkthimin ne gju-
hen turke dhe ne gjuhen shqipe te fjali-
meve. M'u dhane dhurata dhe pllakat
mirenjohjeje. Pas kesaj ceremonie te
perzemert dhe te ngrohte, shkuam ne
Zyren Nderlidhese Turke, ku u takuam
me ambasadorin e nderuar z.Volkan Vu-
ral Turk, me te cilin ishim takuar edhe
me pare. Degjimi i bashkebiseduesit,
respekti ne te gjitha aspektet, si dhe fja-
let gazmore te z.Volkanit, per mua ishin
shperblim i vecante. Z. Volkani, i anga-
zhuar shpirterisht dhe seriozisht per Ko-
soven, per jetesimin e gjallerise dhe kul-
tures turke si dhe zhvillimin rajonal, le
te besosh se ka nje potencial, i cili do te
mund te luaje rol te rendesishem dhe te
drejte, gje qe me la edhe mua jashteza-
konisht te kenaqur.

Si perfundim, ketu pata ardhur me
pervojen time 25-vjecare te mesimdhe-
nies, e nga Kosova u ktheva me pervoje
se paku 10-vjecare ne aspektin e tekni-
kave te ligjerimit, edhe pse, shikuar ko-
herisht, qendrova per tre muaj. Sigurisht
duhen theksuar me kete rast edhe lidhsh-
meria jone perplot me ndjenja, kena-
qesia e shetitjeve te bukura natyrore,
historike. Lutem tejete i kenaqur Allahu
me pervojen dhe sherbimin tim atje.

Pergatiti:
Kushtrim Shehu

38

dituria islame / 202

Aktuale

Defileu i matu rant eve

Eshte per t'u cuditur se disa
dukuri te cilat po perhapen
ne shoqerine tone, po
behen pjese e perdit-
shmerise pa pyetur fare per vleren
dhe rendesine e tyre. Te gjithe
flasim se jane vlera te mirefillta ato
qe avancojne ecjen perpara te nje
populli. Pikerisht jane vlerat ato qe i
nxisin popujt per te hyre ne konkur-
rence dhe per te mbijetuar.

Dukuria e defilimit te maturanteve
me rastin e perfundimit te shkolles
se mesme, eshte bere tradicionale.
Eshte e natyrshme qe te mendo-
het per organizimin e ndonje mani-
festimi me rastin e perfundimit te
shkolles se mesme, por shtrohet py-
etja se si po i organizojme keto? Cili
eshte mesazhi i organizimit te ketyre
defilimeve? A jane keto defilime qe
ofrojne ndonje vlere apo jo? Kush
duhet te jene ata qe duhet te mendo-
jne per te vleresuar organizimet e
ketilla? Qfare na kujtojne keto defili-
me?

Ne gjithe boten, pas cdo perfundi-
mi me sukses te nje pjese te jetes qe
ndikon ne karrieren e individit, eshte
normale qe te festohet, dhe keshtu

eshte praktike gjithkund. Por, nuk
kemi pare ne ndonje vend serioz te
behet manifestimi i dites se matures
ne kete menyre sikur tek ne.

Matura eshte nje mesazh i forte
per ardhmerine e ketyre nxenesve.
Atyre duhet t'u perkujtohet roli me
rendesi qe do te marrin ne te ardh-
men. I tere suksesi i arritur per kater
vitet e kaluara, ndikon ne formimin e
personalitetit te tyre. Eshte turp per
te gjithe ne qe ky defile i pakuptimte
ta identifikoje personalitetin e femije-
ve tane te formuar brenda kater vite-
ve te kaluara. Nuk eshte mire per
vete prinderit, as per kolektivin edu-
kativo- arsimor dhe as per shoqerine
qe suksesin e femijeve tane ta iden-
tifikojme me keto dukuri, te cilat cdo
mendje e shendoshe i gjykon si pse-
udovlera qe ndikojne negativisht per
vete fatin e femijeve tane.

Kosoves i mungojne revyte e mo-
des, prandaj ky defile te shumten e
rasteve, te kujton nje revy mode me
pamje dhe veshje nga me ekstrava-
gantet qe mund t'i shohesh neper
reklamat e shtepive prestigjioze te
modes.

Ky defile, gjithashtu te kujton
edhe martesat dhe kurorezimet ne
grup qe na rastis t'i shohim ne ekra-
net televizive. Te pranishmit, familja-
ret dhe te tjeret rreth tyre, vetemsa
argumentojne kete anomali qe, si
duket, po e bekon edhe vete populli.

Vleresimet negative per kete
"ngjarje te vitit" i degjojme per cdo vit
nga prinderit dhe deshmitaret okula-
re te kesaj ngjarjeje, por asnjerin ta
degjojme qe te ngrihet dhe ta deno-
je kete defile apo te ndermarre dicka
per ta penguar kete dukuri. Heshtja
argumenton pajtim dhe, ndoshta me
deshire a pa deshire, edhe ajo qe
nga te gjithe po vleresohet dukuri
negative, po behet pjese e perditsh-
merise.

Fatkeqesia me e madhe eshte se
e gjithe kjo po kalon ne heshtje dhe
nga disa po vleresohet madje edhe
si dukuri pozitive. Imazhi i kesaj dite
nuk te le pershtypjen e nje pune seri-
oze, duke mbajtur parasysh faktin se
behet fjale per nje gjenerate e cila po
pergatitet per t'u profilizuar, per ta
udhehequr kete popull.

A do te jene ne gjendje udhehe-
qesit e shkollave se bashku me fak-
toret e tjere te arsimit kombetar, qe
organizojne ose pajtohen me kete
dukuri pa precedent, qe ne te ardh-
men te mendojne per ta organizuar
pak me ndryshe kete manifestim te
rendesishme per nxenesit, kjo mbe-
tet te shihet.

Refik Memeti,

Terrnoc
Jurist i diplomuar

dituria islame / 202

39

Veshtrim

Roli dhe vendi i mesxhideve

Haris gengig

1. Hyrje

Njeri prej koncepteve te kapercye-
shme qe ka te beje me fenomenin e fese
ne pergjithesi, gjithsesi eshte koncepti
faltore. Ne te vertete, feja ne qenesine e
saj paraqet raportin ne mes Zotit xh.sh.
dhe besimtarit qe adhuron Ate, dhe ai
raport gjithmone lidhet ne nje menyre
per vendin ku adhuruesi ben adhurimin.
Ky vend gjithmone ka karakter te vefan-
te, per shkak se kuptohet dhe emertohet
"Faltore e Zotit" ose "Shtepi e Zotit",
d.m.th. shtepi a vend ku ne nje menyre
eshte e pranishme meshira e Allahut
xh.sh.. Ne kete kuptim besimtaret ne
menyre te ve9ante shenojne dhe zbu-
kurojne faltoret, i vizitojne per te bere
ibadet ose per te prere kurban.

Vendi dhe roli i faltores ne Islam, fe e
natyrshme e njeriut, eshte shume i rend-
esishem dhe per kete arsye faltorja
emertohet "mesxhid" (vendi ku behet
sexhde), respektivisht "Bejtullah "
(Shtepi e Zotit, vend i bekuar ne te cilin
Allahu xh.sh. derdh meshire dhe begati).
Keta dy emra te kujtojne dy rolet them-
elore qe ka faltorja ne Islam: roli i vend-
it te sexhdes, respektivisht faljes, dhe
roli i vendit te bekuar, ne te cilin pastro-
het dhe rilind shpirti i njeriut. Po t'i
shtojme ketyre edhe rolin e kujtimit te
Allahut, atehere do t'i permbledhim tri
rolet kryesore te faltores islame.

Ne kete kuptim flasim per faltoren
islame si vend ku behet sexhdeja (mes-
xhidi), per faltoren si Shtepi e Zotit (Be-
jtullah) si dhe per faltoren rreth se ciles
behet adhurimi vetem per Allahun
xh.sh.

2. Mesxhidi

Fjala mesxhid ne gjuhen arabe, si9 u
tha, do te thote 'vendi ku behet sexhde'.
Prandaj, nga vete fjala, kuptohet se aty
paresor eshte ibadeti. Mesxhidet, respe-
ktivisht xhamite, sic quhen rendom tek
ne, jane ngrehina te vecanta, ne te cilat
ne rend te pare falen namazet dhe kujto-
hen emrat e Allahut xh.sh.. Vendi dhe
roli i mesxhidit eshte nderruar me nde-
rrimin e formes historike te Islamit, res-

(xhamive) ne Islam

pektivisht varesisht nga Libri i vlefshem
dhe Ligji i vlefshem (Sheriati) ne kohen
perkatese. Me sa kemi njohuri, sipas
Sheriatit te Teuratit, Zeburit dhe Inxhilit,
ibadeti nuk mund te behej kudo. Asoko-
he ibadeti do te ishte i vlefshem vetem
atehere kur te kryhej ne tempull, perka-
tesisht ne faltore. Natyrisht, ne nuk
themi se besimtaret nuk kane pasur mu-
ndesi qe adhurimet (ibadetet) t'i benin
edhe jashte faltore ve, madje kemi bindj-
en se Ligji me siguri u jepte disa mund-
esi ne ate drejtim, - kete me se miri e di
Allahu xh.sh., - po megjithate, per form-
at e vjetra te Islamit kerkesa kryesore
ishte qe ibadeti te behej ne faltore.

Per kete arsye myslimanet izraelite
(benu-Israilet) kishin nje tende te ve9an-
te ne te cilen ruanin arken e bekuar. Ajo
tende perbente vendin e adhurimit (fa-
ljes), ku benin ibadet dhe perseritnin
Emrat e Allahut xh.sh. Ata po ashtu ki-
shin vende te ve9anta per sakrifice (kur-
ban), ne te cilat prisnin kurbane per
Allahun xh.sh.. Ate tende me arken e be-
kuar e bartnin me vete, dhe kjo praktike
ka vazhduar te zbatohej gjithnje deri tek
Davudi a.s. dhe Sylejmani a.s., kur u
ndertua, perkatesisht u riparua faltorja
ne Jerusalem - Mesxhidul-Aksaja, ose,
si9 quhet ndryshe, Bejtul-makdisi.

Bejtul-makdis ka qene vendi qendror
i Islamit gjate atyre koheve, sepse Qabe-
ja, pa dyshim qe atehere ishte e mbushur
me idhuj dhe institucioni i haxhit ishte
ndotur me rituale te mushrikeve, keshtu
qe myslimanet pjesetare te benu-Izraile-
ve nuk shkonin atje. Rendesia e Bejtul-
makdisit u rrit edhe me shume nga koha
e Sylejmanit a.s., sepse nga ajo kohe ar-
ka e bekuar u vendos aty dhe ibadetet e
adhurimet kryesore kryheshin po aty.

Nje rendesi te ve9ante kishin mihra-
bet. Fjala mihrab lidhet me fjalen arabe
"harb", qe do te thote 'lufte' dhe prej
kesaj kuptohet se ato (mihrabet) ishin
vende te luftes kunder veseve te veta ne-
gative, respektivisht kunder nefsit. Si
duket, asokohe mihrabe quheshin hape-
sirat e ve9anta brenda Bejtul-makdesit,
ku besimtaret benin intensivisht ibadet,
sexhde dhe rite te tjera fetare.

Ne njerin nga ato mihrabe ka jetuar
edhe Merjemja, nena e Isait a.s., dhe aty
ka kaluar kohen duke falenderuar

Allahun xh.sh. Sipas disa transmetime-
ve, mihrabi i saj ka qene i ngritur, kesh-
tu qe ne te mund te arrihej vetem me
shkalle te ve9anta, dhe aty mund te shk-
onte vetem familja e ngushte dhe furni-
zuesi i saj - Zekeriai a.s., por te verteten
absolute per kete e di vetem Allahu
xh.sh.

Mirepo, me ardhjen e Muhamedit
a.s., situata ndryshoi mjaft, per arsye se
Resulullahu kishte lehtesi te ve9anta tek
Allahu xh.sh., atij (Pejgamberit a.s.) dhe
mbare ymetit te tij e tere siperfaqja e
Tokes iu be mesxhid, me perjashtim te
kulmit te Qabese dhe te disa vendeve te
ndaluara me Sheriat, si dhe vendeve te
papastra, si WC-te e hapesira te ngjash-
me. Rregullat islame te sotme dhe deri
ne fund te kesaj bote (deri ne Diten e
Kiametit) urdherojne te falet namazi ne
cilindo vend te paster, ku njeriu-mysli-
mani gjendet ne kohen e namazit. Mi-
repo, edhe pse tani mesxhidi ka humbur
vetine e ekskluzivitetit qe ka te beje me
namazin per Allahun xh.sh., ai megjitha-
te nuk eshte menjanuar nga praktika my-
slimane. Edhe pse myslimanet mund te
bejne ibadet ne te gjitha vendet e pastra,
mesxhidi vazhdon te jete vend ku falet
namazi me shume.

Shkak per kete jane aktivitetet e tjera
qe jane te lidhura me mesxhidin jashte
namazit. Mesxhidi, besojme se edhe pa-
ra Resulullahut - Muhamedit a.s., e me
siguri edhe pas tij, paraqet edhe vendin
ne te cilin tubohen myslimanet (xhema-
ti), pastaj vendin per mesim (mekteb)

40

dituria islame / 202

dhe, me ne fund, vendin per shqyrtimin
e ceshtjeve te ndryshme jetesore (mexh-
lisi).

Pasi eshte rregull ne Islam qe nama-
zet farze te falen me xhemat, eshte nevo-
je praktike qe secila lagje te kete
mesxhidin e vet, perkatesisht xhamine
ku pese here brenda dite do te tubohesh-
in myslimanet ne namaz. Prandaj, edhe
pse xhemati mund te formohet ne secilin
vend te paster, arsyet praktike (mbrojtja
nga ndikimet atmosferike, ceshtja e nxe-
hjes e te tjera), kane ndikuar qe te
ndertohen xhami si vende per kryerjen e
ibadeteve, por edhe vende mesimi (mek-
tebe) si dhe per grumbullimin e mysli-
maneve ne pergjithesi. Gjithsesi, gjithe
kesaj i ka paraprire shembulli i pare,
d.m.th. xhamia e Muhamedit a.s. ne Me-
dine, sepse pikerisht ajo ka qene edhe
vendi i sexhdese, vendi i ibadetit, por ne
te njejten kohe edhe vendi per tubimin e
myslimaneve, vendi per mesim dhe per
shqyrtimin e problemeve te kohes te
myslimaneve. Per me teper, ajo ka qene
edhe shtepi per Pejgamberin a.s. dhe fa-
miljen e tij (banesa e tij ka qene brenda
kompleksit te xhamise, ne pjesen lind-
ore te saj), madje e tille ka qene per
gjithe myslimanet e varfer, te cilet nji-
heshin me emrin "ehlus-safa ".

Edhe pse mesxhidi me ardhjen e Pej-
gamberit te fundit - Muhamedit a.s., hu-
mb ekskluzivitetin e vet, ai aspak nuk
humb rendesine si vend i sexhdese dhe
ibadetit, perkundrazi, mesxhidi edhe me
shume behet vend qendror i jetes se per-
ditshme te myslimaneve, i shprehur per-
mes namazeve te perbashketa, mesimit
te fese dhe shoqerimit ne pergjithesi.

3. Bejtullahu

E pame se faltorja, pervec cilesise se
mesxhidit, ka edhe epitetin e Shtepise se
Zotit, respektivisht vendit te bekuar nga
Allahu xh.sh.. Me kete deshirohet te
thuhet se mesxhidet jane vende qe kane
nje shkalle te caktuar bekimi, vende ku
njeriu, duke qendruar aty dhe duke bere'
ibadet, mund ta pastroje shpirtin e vet
dhe te jete i mbuluar nga begatite dhe
meshira e Allahut xh.sh..

Kjo do me thene se esenca e mesxhi-
deve ne kete koncept eshte se ato jane
vende te mbuluara me begatine dhe me-
shiren e Allahut xh.sh. Keshtu, duke qe-
ndruar ne ato vende, njerezit mund t'i
shfrytezojne ato dhunti te Allahut
xh.sh.. Ne te vertete, te jesh i bekuar nuk
do te thote asgje tjeter vecse te jesh i da-
shur dhe i respektuar tek Allahu xh.sh.

dhe i perfshire ne dashurine, meshiren
dhe begatite e Tij . Per kete arsye, mund
te themi se secili mysliman i sinqerte
posedon nje shkalle te konsiderueshme
bekimi, sikunderqe secila xhami si vend
i permendjes, falenderimit, lartesimit
dhe peruljes vetem ndaj Allahut xh.sh.,
po ashtu posedon nje shkalle te konside-
rueshme bekimi.

Me siguri, te gjitha mesxhidet, res-
pektivisht te gjitha xhamite, nuk e kane
te njejten vlere bekimi. Ne te vertete, me
Kuran dhe Hadith jane perkufizuar tri
vendet me te bekuara, krahas rregulles
se qarte se vetem ato duhen vizituar. Ato
jane: Mesxhdul-harami, d.m.th. Qabeja
ne Meke, Xhamia e Pejgamberit ne Me-
dine dhe Mesxhidul-aksa, d.m.th. Bejtul-
makdisi ne Kuds (Jerusalem).

3.1. Qabeja

(Mesxhidul-harami)

dhe Xhamia e Pejgamberit a.s.

Qabeja eshte shtepia e pare rreth se
ciles adhurohet Allahu xh.sh., d.m.th.
faltorja e pare e ndertuar ne Toke, ne te
cilen eshte lartesuar, adhuruar dhe mad-
heshtuar vetem Allahu xh.sh., Krijues
dhe Sundues i gjithckaje qe ekziston:
"Tempulli i pare i ndertuar per njerez,
eshte ai qe u ngrit ne Meke, i bekuar dhe
udherrefyes i boteve". (Kuran, 3:96).

Ekzistojne rrefime te ndryshme lidh-
ur me faktin se kush e ndertoi i pari Qa-
bene. Disa mendojne se kete e kane bere
melaqet para se njerezit te paraqiteshin
ne Toke; te tjeret mendojne se kete e ki-
shte bere Ademi a.s., kur erdhi nga Xhe-
neti; disa te tjere, nderkaq, mendojne se

ate e ka ndertuar Ibrahimi a.s. Prandaj,
nuk dihet me siguri se kush i pari e nder-
toi Qabene, por dihet me siguri te plote
se ate e ndertoi Ibrahimi a.s. mbi theme-
let e saj te sotme (respektivisht, sipas nje
qendrimi tjeter, e rindertoi ne vendin e
lashte, sepse ajo me siguri ishte rrenuar
teresisht gjate Vershimit -Tufanit te
Nuhut a.s.): "Dhe, derisa Ibrahimi dhe
Ismaili ngrinin themelet e faltores, ata
luteshin: "O Zoti yne, pranoje prej nesh,
sepse Ti, me te vertete degjon dhe di!"
(Kuran, 2:127).

Pa dyshim, dihet se ndertesa origji-
nale e Ibrahimit a.s. gjate historise eshte
meremetuar dhe rinovuar shume here,
por mendojme se themelet e saj askush
nuk i ka levizur, andaj me te drejte be-
sojme se Qabeja edhe sot e kesaj dite
qendron mbi themelet qe kishte vene
Ibrahimi a.s..Ai, si9 na tregon historia, i
pari, ne anen juglindore te Qabese ven-
dosi gurin e Xhenetit te quajtur "Haxhe-
rul-esved". Ai gur, se bashku me gurin
"Mekami-Ibrahim", kishte ardhur nga
Xheneti, dhe kishte pritur ne brigjet e
aferta per shume vite, gjithnje derisa
meleku nuk ia dha Ibrahimit a.s. qe ta
vendoste ne anen juglindore te Qabese.

Konsiderohet se Haxherul-esvedi, ne
te vertete, eshte vule ne kontraten midis
Allahut xh.sh. dhe njerezve, kontrate kjo
me te cilen njerezit i jane detyruar Su-
nduesit te tyre per dorezim dhe roberim
te sinqerte vetem ndaj Atij dhe askujt
tjeter, dhe se ne Diten e Gjykimit ai gur
do te deshmoje se kush e ka prekur me
"tevhid" e kush jo. Keshtu, sipas disa
transmetimeve, hazreti Ali ibn Ebi Talib
r.a. i kishte thene hazreti Omer ibn Hata-
bit r.a., per qellimin dhe rolin e ketij guri
te bekuar.

Per kete gur transmetohet se ne fillim
ka qene i bardhe sikur qumeshti, por me-
katet e bijve te Ademit a.s. kishin qene
shkaktare qe ai te behej i zi. Konside-
rohet se Haxherul-esvedi dhe Mekami-
Ibrahim (guri ne te cilin kishte qendruar
Ibrahimi a.s. kur po ndertonte Qabene
dhe ne te cilin kane mbetur shenjat e
kembeve te tij si shenja te perhershme) -
jane te vetmet dy objekte qe gjenden ne
Toke me prejardhje nga Xheneti, dhe se
ata jane pjese perberese te Qabese, te te-
resise arkitektonike te nderteses se Qa-
bese.

Haxherul-esvedi, de fakto, eshte pje-
se perberese e Qabese, sepse eshte vend-
osur ne kendin e juglindjes, ndersa
Mekami-Ibrahimi gjendet afer dhjete
metra larg murit lindor te Qabese.

dituria islame / 202

41

Me percaktimin e Allahut xh.sh. Qa-
beja eshte vendi me i bekuar ne Toke
dhe bekimi i saj manifestohet edhe per
faktin se ajo (Qabeja) eshte rilindje e
njerezve dhe pikerisht ne te qendron
edhe nje nga fshehtesite dhe qellimet e
kryerjes se haxhit: "Allahu e ka bere
Qabene tempull te shenjte, qe njerezit te
kryejne haxhin, si dhe muajin e shenjte
dhe kurbanet, edhe ata te shenjuarit me
qafore, qe ta dine se All-llahu e di se
c'ka ne qiej edhe ne toke, dhe All-llahu,
me siguri di cdo send". (Kuran,5:97)

Nga ky ajet behet e qarte se haxhi pa-
raqet nje rilindje radikale dhe rivitalizi-
min e teresishem te njeriut, zemres dhe
shpirtit te tij. Ai eshte pastrim jetesor i
shpirtit te njeriut nga ndotja e zemres
dhe shpirtit te njeriut ne te njejtin kup-
tim sikur namazi e ben per cdo dite,
xhumaja per cdo jave dhe agjerimi i Ra-
mazanit per fdo vit. Bekueshmeria e Qa-
bese manifestohet edhe per faktin se ajo
eshte Kibla, drejtim nga i cili ymeti i
zgjedhur i Muhamedit a.s., i kthejne fy-
tyrat e tyre gjate kryerjes se namazit.

Bekueshmeria e Qabese bartet edhe
ne vete qytetin e Mekes ku gjendet. Ne
kete kuptim, Meka eshte qytet i bekuar,
ne te cilin te gjithe njerezit jane te mbro-
jtur nga 9do dhune: "Mosbesimtareve
dhe atyre qe pengojne nga rruga e
Allahut dhe Mesxhidi-1-Harami, te cilin
ne e kemi dedikuar per tere njerezimin
te jene te barabarte si ai vendesi ashtu
edhe ai i ardhuri. Kush ben cfaredo qofte
krimi, do ta bejme te shijoje vuajtje te
dhembshme". (Kuran, 22:25).

Ne Meke nuk lejohet te ushtrohet
dhune (zullum) as ndaj kafsheve as ndaj
bimeve; aty duhet te jetohet ne paqe me
te gjithe njerezit (sjellja duhet te jete si-
kur ne Xhenet, ku s'ka zili, grindje, per-
larje, ku degjohen vetem fjalet "Selam,
Selam "; edhe me kafshet (dihet se gjate
kohes se haxhit eshte e ndaluar gjuetia
ne toke, e po ashtu duhet pasur kujdes te
mos mbytet ndonje insekt); edhe me bi-
met (gjate kohes se haxhit nuk ben te
priten druret, te hiqen dege, flete" ose lu-
le).

Faltorja e dyte e rendesishme ne Is-
lam eshte Xhamia e Pejgamberit ne Me-
dine. Ate xhami e ka ngritur personalisht
Muhamedi a.s. dhe, me qe ai eshte krije-
sa me e zgjedhur e Allahut xh.sh., me
pozite te tille qe nuk e ka gezuar askush
dhe nuk do ta gezoje tjeterkush (duhet ta
kujtojme faktin se me rastin e mi'raxhit,
Muhamedi a.s. iu afrua Allahut xh.sh.,
Sunduesit dhe Krijuesit te te gjitha bote-

ve, duke kaluar kufirin qe nuk e kishte
kaluar meleku Xhibril) - kjo ka ndikuar
qe ajo xhami, se ciles ai vete ia kishte
vene themelet, te behet ndertese me re-
ndesi si dhe vete qyteti i Medines, qe e
kishte pritur Pejgamberin a.s. krah hapur
pas hixhretit nga Meka.

Rendesia e xhamise se Muhamedit
a.s. pasqyrohet edhe ne faktin se eshte
ndertuar ne themel te dorezimit dhe
frikes vetem nga Allahu xh.sh.: ". . .Xha-
mia qe qysh prej dites se pare eshte
ngritur per devotshmeri, me te vertete
meriton me se shumti qe aty te kryesh
namaz..." (Kuran, 9:108).

Megjithese ne mes te shkencetareve
islame ekzistojne mendime se keto ajete
kane te bejne me xhamine e Kubase, qe
gjendet afer Medines, te cilen Pejgamb-
eri a.s. e filloi ta ndertonte disa dite para
se ta fdlonte ate kryesoren, e cila do t'i
behej edhe shtepi, - kjo nuk ndryshon
porosine themelore se tek Allahu secila
xhami, e ndertuar sinqerisht vetem per
Te, per nenshtrim dhe dashuri vetem per
Te e per pejgamberin e Tij ne shkalle te
jashtezakonshme, - ne nje mase eshte e
bekuar. Madje, rendesia e xhamise se
Pejgamberit a.s. eshte vertetuar me shu-
me hadithe, nga te cilat pa dyshim me i
njohuri eshte ai ne te cilin theksohen fja-
let e Pejgamberit a.s. se hapesira ne mes
baneses se tij dhe mihrabit eshte nje nga
parqet e Xhenetit.

Po ashtu me hadithe theksohet rende-
sia qe luajten Medina, se bashku me Me-
ken, gjate kohes se pejgamberit te rreme
Dexhallit ne Toke, sepse ne ate kohe te
fitnes (konfuzionit) dhe sproves me te
madhe, ato dy qytete do te jene plotesi-

sht te mbrojtura nga prania e tij dhe pa-
suesve te tij, andaj do te behen oaza
shpetimi per shume besimtare.

Medina, ajo oaze e zbutur ne luginen
e rrethuar nga bjeshke te skuqura nga
dielli, jeton me shume se 1.400 vjet ne
nje dashuri te pandare me banorin e saj
me te dashur. Kjo mund te verehet nga
vizita ne ate qytet, sepse sikur tere jeta
ne te edhe sot e kesaj dite eshte e lidhur
me Muhamedin a.s. ne ate mase, saqe
njeriu mendon se sikur vete ai ne nje
moment do te shfaqet ne xhami ne me-
sin e falesve te namazit.

3.2. Mesxhidul-aksa
(Bejtul-makdis)

Mesxhidi ne Kuds eshte vendi i trete
sipas rendesise ne Islam. Te mirat e ketij
vendi jane te shumta, por do t'i perme-
ndim vetem disa sosh. Mesxhidul-aksa
eshte mesxhidi i dyte ne Toke qe eshte
ndertuar per te lartesuar Allahun xh.sh.,
dhe kjo, sic transmetohet nga Muhamedi
a.s. ne nje hadith, ka ndodhur dyzet vjet
pas ndertimit te Mesxhidul-haramit.

Gjendet ne hapesiren e tokes se beku-
ar qe Allahu xh.sh. ia kishte lene trashe-
gim Ibrahimit a.s.. Ne ate hapesire per
shekuj kishin vepruar, njeri pas tjetrit,
pejgamberet e derguar tek Benu-Israilet,
keshtu qe, si9 tregojne disa transmetime,
atje nuk ka vend ku te mos i kete bere
sexhde Allahut xh.sh. ndonje pejgamber
ose ndonje melek.

Ne ate vend, Israili, d.m.th. Jakubi
a.s. kishte pare ne enderr shkallet qe
ngriheshin ne qiell dhe engjejt se si zbri-
snin e ngjiteshin kur iu shpall: Une jam
Allahu, s'ka zot tjeter perve9 Meje. Kete

42

dituria islame / 202

toke te bekuar jua kam dhene trashegim
ty Jakub dhe trashegimtareve te tu. Une
jam prane teje dhe te ruaj derisa te kthe-
hesh ne kete' vend, ne te cilin do ta bej
shtepine ku do te jem i adhuruar vetem
Une.

Prej aty Isa a.s. u ngrit ne qiell, dhe
aty apo ne Damask, do te kthehet para
Kiametit per te permbushur misionin e

tij.

Ne Mesxhidul-aksa, ne prag te Israse
dhe Mi'raxhit, eshte kryer namazi, me
siguri me madheshtori nga te gjithe na-
mazet, ne te cilin safet i perbenin pejga-
mberet, kurse imam kishte qene
Muhamedi a.s., i cili prej aty shkoi per
vizite ne shtate qiejt dhe ne takim me
Allahun xh.sh. (mi'raxh). Ne ate vend,
sic konsiderohet, do te grumbullohen
njerezit ne Diten e Gjykimit per t'u gjy-
kuar.

Keto jane vetem disa shenja per te
mirat e vendit te trete te dalluar ne Isl-
am, dhe kete tekst po e perfundojme
edhe me disa fjale per fenomenin mes-
xhid, ku adhurohet vetem Allahu xh.sh..

4. Mesxhidi vend i dalluar
nga Allahu xh.sh.

Nje nga fenomenet me madheshtore
te Allahut xh.sh. eshte Bejtul-me'mur.
Kjo eshte Qabeja e melaqeve dhe, sipas
haditheve te besueshme, gjendet ne qiell
ne piken e njejte me faltoren mbi Qa-
bene ne Meke. Sipas haditheve, ne ate
faltore per cdo dite hyjne shtatedhjete
mije melaqe qe ta lartesojne dhe ta ma-
dheshtojne Allahun xh.sh. dhe, kur e
kryejne ibadetin ditor, nuk kthehen me
kurre. Do te thote se ajo faltore per cdo
dite eshte e mbushur me adhurues te te
Gjithemeshirshmit qe i bejne ibadet.
Konsiderohet se pikerisht me kete Qabe
qiellore kane te bejne ajetet e te Gjithe-
meshirshmit nga sureja "Bjeshka" (Et-
Tur): "Pasha Turin. Pasha Librin me rre-
shta te shkruar, ne lekure te perpunuar,
pasha Haremin perplot te banuar". (Ku-
ran, 52:1-4). Ne ajetet e cituara shihet se
Allahu xh. sh. betohet ne faltoren me
adhurues perplot: aq shume Ai i do ro-
berit e Vet, dhe keshtu Ai i ka dalluar
mesxhidet ku behet vetem ibadet.

Konsiderojme se ketu del ne pah fakti
per te cilin ne kete tekst folem me lart:
Se secila xhami tek Allahu ka nje shka-
lle rendesie te vecante. Natyrisht shkalla
varet per situaten konkrete, por me sigu-
ri mund te themi se Allahu xh. sh. i do
pa mase ata qe i bejne ibadet vetem Atij
dhe i vlereson shume ato vende dhe ato

ndertesa, ne te cilat njerezit I bien ne
sexhde vetem Atij.

Perfundim

Dy Qabe, ajo qiellorja dhe ajo toke-
sorja, pastaj Xhamia e Pejgamberit ne
Medine dhe Mesxhidul-aksaja ne Jeru-
salem, - jane te dalluara nga ana e
Allahut xh.sh..

Mirepo, edhe cdo mesxhid ne Toke, i
ndertuar me besim te vertete, per te adh-
uruar vetem Allahun xh.sh., paraqet nje
nga fenomenet e Allahut xh.sh. ne Toke.
Nga kjo, rrjedhimisht del pergjegjesia
dhe pozita shume e rende tek Allahu
xh.sh. e atyre qe i shkaterrojne mesxhi-
det: "Kush eshte me mizor se ai i cili
pengon qe ne xhamite e Allahut te per-
mendet Emri i Tij, dhe perpiqet per rren-
imin e tyre. Ata nuk kane per te hyre aty,
pervecse me frike. Ata ne kete bote kane
turpin, kurse ne ate bote denimin e
madh"(Kuran, 2:114).

Njeriu nuk mund te mos e permende
ne kete vend ate popull ballkanik, vepri-
mtaria e te cilit ka te beje me keto fjale
te Allahut xh.sh., te cilit popull i mjaftu-
an vetem pesedhjete vjet qe ne territorin
e shtetit te vet t'i beje rrafsh me toke te
gjitha xhamite, perve9 njeres, dhe iu de-
shen me pak se kater vjet qe ne territorin
e Bosnjes e Hercegovines t'i shkaterroje
me shume se njemije xhami - krahas fa-
ktit qe objektet e tyre fetare qendruan te
paprekura per pese shekuj te pushtetit
mysliman (per me teper, gjate asaj peri-
udhe eshte ndertuar nje numer i konsi-
derueshem i objekteve fetare te tyre).

Kesaj i duhet shtuar edhe shkaterrimi
i nje numri te madh te xhamive edhe ne
Kosove gjate vitit 1999.

Vertet serbet mund te identifikohen
ne kontekstin e ajetit te sipercituar, qe
mbi ata pjeserisht edhe u realizua
("...Ne kete do te perjetojne turpin..."),
sepse ata sot mbi supet e tyre bartin tur-
pin dhe pergjegjesine per krimet e bera.
Tere bota kete po e sheh dhe tere bota ka
drejtuar gishtin nga ata, a thua ky nuk
eshte poshterim ne kete bote!? A thua
valle, c'do te ndodhe me ta ne Diten e
Gjykimit, pervec atyre te ndershmeve
prej tyre, te cilet me siguri Allahu i di?!

Vertet, te gjithe njerezit duhet te me-
ndojne sinqerisht per keto fjale te
Allahut xh.sh., te cilat kane te bejne me
kete teme: "...Sikur Allahu te mos i
zmbrapste disa njerez me disa te tjere,
do te ishin shembur deri ne themel man-
astiret, kishat, havret si edhe xhamite ne
te cilat me te madhe permendet Emri i
Allahut..." (Kuran, 22:40).

Dhe ajeti: "Nuk u ka mbetur polite-
isteve qe te perkujdesen per faltoret e
Allahut, kur e deshmojne vete se jane
mosbesimtare. Ata jane, veprat e te cile-
ve do te zhduken, dhe ata do te mbesin
pergjithmone ne zjarr. Faltoret e Allahut
i mirembajne ata qe besojne Allahun
dhe boten tjeter dhe qe kryejne faljen e
japin zukatin, dhe te cilet nuk i jane tre-
mbur askujt pervec Allahut. Ata, mbase,
do te jene te perudhur ne rruge te drej-
te". (Kuran, 9:17, 18.)

Dhe hadithi: "Allahu xh.sh. thote:
"Une nganjehere mendoj t'i ndeshkoj
njerezit ne Toke, por, kur ne mesin e tyre
i shoh ata qe ndertojne shtepite e Mia, si
dhe ata qe duhen ne mes tyre per hir Ti-
min, edhe ata qe zgjohen heret qe te me
adhurojne Mua dhe nga Une kerkojne
meshire, - ndeshkimin nuk e bej". (Ha-
dith).

Perktheu nga boshnjakishtja
Ismail Rexhepi

Burimi:
www. znaci.com _Sarajevo-BiH

dituria islame / 202

43

Reportazh

Sa larg e sa afer eshte Amerika!

(Reportazh nga vizila ne Amerike prej 22 prill-5 maj 2007)

Amerika, fuqi e vetme boterore. Vendi i emigranteve
nga te' gjitha anet e botes. Vend i demokracise, ne te
cilin te gjithe popujt, te gjitha racat dhe te gjitha besi-
met gezojne liri te plote. Aty gjen kisha, xhami, sina-
goga dhe tempuj te te gjitha besimeve. Ne mesin e popujve te
besimeve te ndryshme, myslimanet jane popullata qe ka nje
zhvillim shume te shpejte. Me kete rast vlen te permendim se
ngjarjet tragjike te 11 shtatorit 2001 e nderruan imazhin jo ve-
tem te myslimaneve, por ato ndikuan edhe ne jeten amerikane,
ne vecanti ne masat e sigurise te cilat administrata amerikane
u detyrua t'i ndermarre ne te gjitha nivelet per sigurimin e qyte-
tareve te saj si dhe vizitoreve te shumte, te cilet ia mesyjne atij
vendi.

Ne shqiptaret, kemi nje konsiderate te vegante ndaj Ame-
rikes. Emigrantet e pare nga Shqiperia ne ate vend u vendo-
sen ne fillim te shekullit te njezet. Ata me zhdervjelltesine dhe
angazhimin e tyre krijuan kapital si dhe u bene ure lidhese mi-
dis Amerikes dhe vendit ame, Shqiperise. Ndikimi i tyre ne dy
raste ishte vendimtar per te ardhmen e kombit shqiptar. Qe-
ndrimi konsekuent i presidentit amerikan, Withdraw Wilson ne
vitin 1919 beri qe Shqiperia te njihet si shtet sovran e i pavarur
dhe te pranohet ne Lidhjen e Kombeve ne Gjeneve. Ndersa,
ne mars te vitit 1999, presidenti Clinton ishte ai qe nisi fushaten
e bombardimeve te NATO-se kunder caqeve ushtarake serbe
dhe e shpetoi popullin e Kosoves nga nje gjenocid qe kishte
pergatitur regjimi serb i Millosheviqit.

Amerika, me parimet e saj demokratike ka treguar nje inte-
resim te madh ndaj ceshtjes se Kosoves. Ky interesim me se
miri argumentohet me hapjen e zyres se pare diplomatike ne
Prishtine ne vitin 1996. Prej asaj kohe kjo prezence ka pasur
nje rendesi te madhe per Kosoven ne kultivimin dhe zhvillimin
e marredhenieve me te gjitha strukturat vendore.

Rezultati i ketyre marredhenieve ishin vizita te shumta te
cilat kjo zyre organizoi me struktura te ndryshme te institucion-
eve kosovare ne nivele te ndryshme. Ne mesin e tyre ishte
edhe vizita te cilen zyra amerikane kishte aranzhuar per nje
delegacion te Bashkesise Islame te Kosoves, ne krye me My-
ftiun Nairn Ternava, ne kuader te Programit te vizitoreve nder-
kombetar. Teme bosht e ketij programi ishte "Toleranca dhe
dialogu ne shoqerite multi-religjioze". Vizita ishte prej 22 maj
deri me 6 qershor 2007. Perfshinte viziten e kater qyteteve te
Amerikes, Vashingtonit, Detroidit, Lusvillit dhe Nju Jorkut. Ke-
saj radhe do te bejme fjale per viziten tone ne Vashington.

Rrugetimi i gjate per Vashington

Vizita jone ne Vashington po realizohej ne kohen kur pako-
ja e presidentit Marti Ahtisari ishte paraqitur ne Keshillin e Si-
gurimit te Organizates se Kombeve te Bashkuara ne Nju Jork.
Andaj ishte kenaqesi qe ne te jemi ne kete kohe ne vendin ku
do te vendosej per fatin e Kosoves dhe popullit te saj.

Nga Prishtina per ne Londer udhetuam me kompanine brit-
aneze "British Airways". Udhetimi ishte i mire dhe zgjati tri ore
deri ne aeroportin Gatvik. Ishte kjo hera e trete qe po e vizito-
ja Londren. Per here te pare ne Londer kisha shkuar ne qersh-
or te vitit 1978, kur isha ne studime pas doplomike ne
Universitetin e Kajros. Ne ate kohe kisha qendruar me shume
se gjashte muaj. Hera e dyte ishte ne vitin 1992, ne nje vizite
qe i kishim pas bashku me Dr. Rexhep Bojen, ne ate kohe kry-
etar i Bashkesise Islame te Kosoves qendres islame shqiptare
ne Londer.

Pasi kryem formalitetet rreth vizave ne aeroport shkuam
dhe u vendosem ne nje hotel aty ne afersi te aeroportit ku e ka-
luam naten. Te nesermen, ne ora 8.00 te mengjesit leshuam
hotelin per ne aeroportin Hithro, i cili ishte larg aeroportit Gatv-

eik nje ore udhetim me autobus, prej nga duhet te udhetonim
per ne Vashington. Kontrollimet si ne gdo aeroport jane te rrep-
ta. Udhetimi per ne Vashington eshte i gjate rreth shtate ore te
plota. Kohen e kalojme duke lexuar ndonje gazete, apo ndon-
je liber, apo ndokush duke fjetur. Me ne fund arrijme ne aero-
portin Dallas te Vashingtonit. Kjo per mua ishte vizita e trete qe
po i beja Vashingtonit. Dallimi nga vizita e fundit ishte se kesaj
radhe nuk kishte tollovi te medha ne kontrollen e pasaportave.
Si zakonisht ne keto raste, Departamenti i shtetit per vizito-
ret e huaj cakton perkthyes, te cilet i shoqerojne vizituesit gjate
qendrimit te tyre ne SHBA. Perkthyesit tane ishin zonja Mirli-
nda Angoni nga Shqiperia, por qe jetonte dhe punonte ne Nju
Jork, si dhe z. Sulejman Gashi, nga Kosova, por qe disa vite
jeton dhe punon ne Nju Jork. Me Sulejmanin kish pasur rastin
te njihem ne vitin 1998 gjate vizites sime te pare ne SHBA, ne
kuader te programit per vizitore te huaj.

Prej aeroportit ne shoqerimin e zonjes Mirlinda me nje taksi,
shoferi i te cilit ishte nga Afganistani shkuam ne hotelin The
George Washington University Inn, ne New Hamshpire Ave-
nue. Ne recepcion morem fasciklen e pergatitur ku pershkruhej
programi i vizites sone ne SHBA.

Edhe pse ishim te lodhur nga udhetimi i gjate nga kureshtja
nuk munda me i hedh nje veshtrim programit. Ishte program i
ngjeshur, ne te cilin ishin perfshire segmente te ndryshme,
duke filluar nga takimet ne Keshillin per siguri Nacionale, Insti-
tutin per Paqe, Departamentin e shtetit, Keshillin shqiptaro-am-
erikan, si dhe takime te nivelit akademik.

Diten e hene me 23 prill, takimi i pare ishte me zonjushen
Erika Ginsberg, pergjegjese e programit ne zyren e Departa-
mentit te shtetit per vizitore te huaj. Ajo na njoftoi me historikun
e ketij programi dhe rendesine qe i kushton Departamenti i
shtetit amerikan.

Ne ora 11.00 kishim takimin e pare ne Keshillin e Sigurise
Kombetare me z. Bert Braun, drejtor per geshtje te Evropes Ju-
glindore. Myftiu e njoftoi me rrjedhat e jetes fetare ne Kosove
dhe per perpjekjet qe po bene Bashkesia Islame e Kosoves
per thellimin e dialogut nderfetar ne Kosove dhe ne rajon. Z.
Braun ishte i njohur me gjendjen e sigurise ne rajon sepse sic
tha ai kishte punuar ne vende te ndryshme te kesaj pjese te
Evropes. Ne vecanti kishte njohuri per rrjedhat fetare ne Evro-
pen Juglindore. Myftiu shprehu aspiratat e popullit shumice te
Kosoves per pavaresi si te vetmen alternative per qetesimin e
Kosoves dhe rajonit. Z. Braun pohoi se administrata amerika-
ne perkrah plotesisht pakon e presidentit Marti Ahtisari.

dituria islame / 202

45

Delegation! i Kosoves ne takim me Dr. John Voll,
drejtori i Qendres se Mirekuptimit Mysliman-Krishtere"

Takimi i dyte me rendesi pas dite ishte ne Institutin e Paqes,
drejtor i te cilit eshte Dr.Daniel Server, ku Myftiu mbajti nje li-
gjerate rreth rrjedhave me te reja ne Kosove si dhe aspiratat e
popullit shumice te Kosoves per pavaresi te plote te Kosoves.
Pas ligjerates aty u zhvillua edhe nje debat i gjere, ne te cilin
pervec drejtorit te Institutit per paqe, Dr. Daniel server mori pje-
se edhe ish administratori i Kosoves z.Soren Jesen Petersen,
si dhe nje numer tjeter analistesh nga institutet tjera.

Ne fjalen e tij Dr. Daniel Server tha se ju keni bere shume
mire qe keni ardhur, por duhet ta dini se peshkopi Artemie po-
thuajse disa here gjate nje viti vjen ne vizite ne Amerike dhe
eshte shume aktive, andaj lypset qe edhe ju te keni vizita me
te shpeshta ne Amerike. Por, ishte mendimi i pergjithshem se
pavaresia e Kosoves eshte alternative e vetme e zgjidhjes se
problemit, megjithe rezistencen qe po e ben diplomacia ruse
koheve te fundit.

Me 24 prill, diten e dyte te qendrimit tone ne Vashington vizi-
ten e pare kishim ne Zyren per lirite fetare. Nikoqir i yni ishte
Zonja Olivia Hilton, pergjegjese per lirite fetare. Ajo na dha nje
pasqyre per monitorimin qe ben zyra e saj respektimit te lirive
fetare ne te gjitha vendet e botes. Ne baze te cilit ajo edhe ha-
rton raporte per administraten amerikan se ku shkelen te dre-
jtat e lirive fetare. Myftiu nga ana e tij e cmoi larte punen qe
zyra ne fjale ben per monitorimin e lirive fetare, si njeren prej
te drejtave elementare te cdo individi, pa marre parasysh reli-
gjionin qe ai beson.

Takimi tjeter ne Departamentin e shtetit ishte tryeza e rrum-
bullaket, ne te cilen moren pjese punonjes, analiste, publicists
te diplomacise publike rreth rrjedhave te fundit ne Kosove ne
vecanti ne aspektin fetar. Rreth pyetjeve dhe dilemave te pran-
ishmeve u pergjigj myftiu duke potencuar se ne Kosove mbre-

teron nje tolerance e larte fetare e trasheguar me shekuj dhe
ne si Bashkesise Islame bejme perpjekje qe kjo tradite te kul-
tivohet.

Takim tjeter me rendesi ishte ai ne Keshillin Shqiptaro-Am-
erikan, me drejtorin ekzekutiv Z.Avni Mustafaj, i cili na tregoi
per perpjekjet qe ben Keshilli per sensibilizimin e ceshtjes
shqiptare ne SHBA e ne vecanti te asaj kosovare. Myftiu e fa-
lenderoi z. Mustafajin dhe nepermjet tij tere komunitetin shqip-
taro-amerikan per kontributin qe ai ne vazhdimesi ka dhene ne
sherbim te kauzes sone kombetare dhe krijimin e urave ne
mes popullit shqiptar dhe atij amerikan.

Takimi i pare me 25 prill ishte me ish-kardinalin e Vashing-
tonit z.Theodore McCarrick, mik i vjeter i Kosoves, i cili disa he-
re kishte qene ne Kosove dhe kishte dhene nje kontribut te
cmueshem per ceshtjen e Kosoves ne kuader te Konferences
Fete per Paqe me seli ne Nju Jork. Me te myftiu kembeu me-
ndime rreth vazhdimit te dialogut nderfetar ne Kosove si rruge
e vetme per kthimin e besimit ne mes qytetareve te saj.

Takimi tjeter me rendesi ate dite ishte ai i nivelit akademik
ne Universitetin Xhorxh Taun, ne Qendren e mirekuptimit mys-
liman-krishtere e themeluar nga princi Velid bin Talal, e cila be-
ne perpjekje per mirekuptimin midis Islamit dhe Krishterimit.
Aty u takuam me Dr.John Voll, drejtor i Qendres, i cili u ndal ne
misionin dhe rendesine qe ka qendra ne fjale per mirekuptimin
midis Islamit dhe Krishterimit. Myftiu pershendeti misionin e
Qendres dhe u bisedua per mundesine e bashkepunimit ne
mes Qendres ne fjale dhe Fakultetit te Studimeve Islame ne
Prishtine. Ne veganti rreth kembimit te pervojave dhe munde-
sise se kembimit te profesoreve nga te dy institucionet.

Ne vizite Radio "Zerit te Amerikes", programit ne gjuhen shqipe

Ne mesdite sipas kohes lokale, delegacioni nga Kosova i
beri nje vizite Radio "Zerit te Amerikes", programit ne gjuhen
shqipe, ku u priten nga z. Elez Biberaj, dhe Arben Xhixho, te
cilet folen per historikun e kesaj radioje amerikane dhe mision-
in e tij per arritjen e te vertetes ne te gjitha anet e botes. Me
kete rast, Myftiu dha nje interviste per radion ne fjale.

Ne perfundim te vizites ne Uashington ishte vizita ne kon-
gresin amerikan, ku u pritem nga komgresmeni i mirenjohur
Eliot Engel, mik i deshmuar i shqiptareve, i cili ne nje bisede te
gjate na tregoi per marredheniet e tij me komunitetin shqiptaro-
amerikan, ben vecanti me mikun e tij te vjeter Hari Bajraktarin.
Eliot Engel ishte me se i sigurt se Kosova do te jete shtet i pa-
varur dhe sovran. Kete ai e kishte deklaruar edhe ne kohen kur
shumica e amerikaneve nuk e dinin se ku gjendej Kosova. Me
viziten qe i beme kongresmenit Eliot Engel ne perfunduam
viziten tone ne Vashington me plote optimizem se dite me te
mira do te vine per ne me ndihmen e Zotit dhe me ndihmen e
miqve tane ne Ameriken e larget. Andaj vetmeveti thash se sa
larg e sa afer eshte Amerika per ne kosovaret!

Qemajl Morina

46

dituria islame / 202

Neper Keshillat tane

Keshilli i Bashkesise Islame ne Gjilan

Ku ka angazhim -
sukseset nuk mungojne

Te nderuar lexues!

Ne kete numer ne rubriken tashme te rregullt "Neper keshillat tane" do te behet fjale per rajonin e Gjilanit. Per
informimin tuaj po japim disa te dhena te pergjithshme per rajonin e Gjilanit.

Rajonin e Gjilanit e perbejne tre keshilla te Bashkesise Islame te Kosoves: KBI i Gjilanit, KBI i Dardanes dhe KBI
i Vitise.

Disa te dhena per Gjilanin

Gjilani gjendet ne pjesen juglindore te Kosoves, pas
luftes eshte edhe qender e rajonit. Aktualisht llogaritet t'i
kete 132 mije banore.

Ne popull eshte ruajtur gojedhena, sipas se ciles, Gji-
lani si vendbanim eshte formuar rreth vitit 1750, ndersa
si qender urbane ne vitin 1772. Gjilani si qytet eshte
zhvilluar krahas shuarjes se Novoberdes (Artanes), e
cila ne mesjete ka qene njeri nga qytetet dhe qendrat me
te medha tregtare, ekonomike dhe xehtare ne Ballkan.

Gjilanin si qytet e ka themeluar familja feudale shqip-
tare e Gjinajve, e cila qe nga viti 1737 deri ne fund te
shekullit XIX ka sunduar ne Kosove, Drenice, Llap dhe
ne Morave. Sulltani i asaj kohe e ka pranuar pushtetin e
kesaj familje si pushtet te trasheguar.

Gjinajt ne gjysmen e dyte te shekullit XIX e transferu-
an seline e tyre prej Novoberdes dhe i ndertuan sarajet
e veta ne vendin ku tash gjendet Gjilani. Si themelues i
Gjilanit njihet Bahti Beg Gjinolli.

Pra, Gjilani eshte krijuar nga familja shqiptare dhe kjo
eshte deshmia kryesore se ka identitet shqiptar.

Komuna e Gjilanit gjendet ne pjesen juglindore te Ko-
soves. Qyteti ka pozite te pershtatshme gjeografike dhe
kjo i mundeson lidhje te mira me qendra tjera te Kosoves
dhe te rajonit. Ka nje siperfaqe prej 515 km 2 . Ka kushte
te mira per bujqesi dhe njihet si qytet agro-industrial. Ne
juglindje ka malet e Karadakut si dhe nje pjese te rrafshit
te Kosoves.

Popullsia e Gjilanit gjithhere ka qene e perzier, me do-
minimin e shqiptareve. Sipas publikimit te Entit Statisti-
kor te Kosoves, dhjetor 2002, numri i pergjithshem i
banoreve eshte 133.724 (68.814 meshkuj dhe 64.910
femra). Ne zonen urbane jetojne 79.898 banore ndersa
pjesa tjeter ne viset rurale.

Themelimi Keshillit te Bashkesise Islame

"Keshilli i KBI te Gjilanit, sipas rregullimit te tashem
kushtetues, eshte themeluar me 1948, ndersa me heret
ka qene pjese e Komunitetit Mysliman Shqiptar, respek-
tivisht ka qene ne kuader te Myftinise se Prishtines me
status te nenmyftinise. Ndersa gjate sundimit te Mbrete-
rise SKS territori yne ka qene pjese e ylema mexhlisit
me seli ne Shkup - na tha ne fillim kryetari i KBI-se te
Gjilanit, llmi ef. Krasniqi, i cili vazhdoi:

Xfiam/'a me e mac/he ne KBI te Gjilanit eshte Xhamia e Madhe,
qe ka siperfaqe 28 xl8.

Kjo xhami eshte ne ndertim e siper dhe sipas permasave duhet te
jete nje nder xhamite me te medha ne Kosove. Objekti i tashem i
xhamise ka fillua te ndertohet me 2003 pasi qe me 2001 nga
termeti qe pati goditur Gjilanin dhe rrethinen objekti i ish-xhamise
se Qarshise qe demtuar rend saqe ka qene bere i paperdorshem

dituria islame / 202

47

Gjilani ka nevoje edhe per disa xhami te reja

Me gjithe rezultate qe kemi arritur si ne ndertimin e xhami-
ve te reja apo edhe ne rindertimin e atyre qe na i shkaterru-
an gjate luftes serbet, shume lokalitete kane nevoje per
xhami te reja per te cilat shpresoj qe ne te ardhmen do te
arrijme te ndertojme edhe aty xhami. Por gjendja me e
veshtire eshte ne vete qytetin e Gjilanit, ngase nese kemi
parasysh faktin se ne qytetin e Gjilanit me 80 mije banore ka
vetem 5 xhami, kjo flet vetvetiu per mungesen e xhamive, aq
me teper kur lagje te tera te Gjilanit nuk kane xhami afer,
keshtu qe besimtareve te atyre lagjeve u duhet kohe per te
arritur tek xhamia me e afert.

Keshtu mendojme qe nevoje tejet e theksuar ndihet per
ndertimin e xhamive si: ne Lagjen Dardania I, Dheu i Bardhe,
Zabel dhe ne pjese te tjera te qytetit.

Vlen te permendim se ne dy vende te qytetit ne lagjen Za-
beli dhe ne lagjen te Kodra e Deshmoreve, KBI ne kontakt
me besimtare ka arritur t'i siguroj dy bamires te cilet kane
ofruar trojet falas njeri 1000 m 2 dhe tjetri 500 m 2 per ndertimin
e xhamive ne lagjet e tyre, shpresojme qe shume shpejt edhe
keto lagje do jene me xhami.

"Me heret ne kuader te KBI-se te Gjilanit ka qene
edhe territori qe tash eshte ne kuader te KBI-se te Ka-
menices dhe territori i KBI-se se Vitise. Ndersa, pas
themelimit te keshillave ne ato territore, KBI i Gjilanit ak-
tivitetin e zhvillon vetem ne territorin administrativ te Gji-
lanit."

Lidhur me interesimin tone per vakefet e KBI-se, llmi
efendiu thote:

"Xhamite ne fshatra kane ne pronesi disa ara, oborret
e xhamive dhe varrezat, qe jane ne funksion te mbarev-
ajtjes se punes ne xhamine perkatese, dhe si te tilla nuk
sjellin ndonje te hyre per ne, por megjithate jane ne pro-
nesi tone.

Ndersa nga prona qe sjell te ardhura kisha per te per-
mendur se kemi 7 lokale afariste qe jane te dhene me
qira."

Pyetjes sone se nga sa per qind e anetaresise kane
arritur ta vjelin anetaresine, kryetari llmi efendiu iu per-

PQiragjiu dhe Kuvendi komunal
uzurpator te prones se vakefit

"Kur jemi tek pronat e vakefit duhet te bejme me dije
edhe opinionin e gjere jo vetem ne Gjilan por edhe me
gjere se ne si Keshill jemi perballur me nje uzurpator
ketu ne Gjilan i cili ka uzurpuar nje pjese te oborrit te
medresese dhe ka ndertuar shtepi. Uzurpatori 30 vjet ka
qene me qira ne pronen e vakefit ndersa ne kohen e
okupimit serb ai i shtyre nga egoizmi tjeterson pronen
tone dhunshem me do fare ligjesh te dyshimta dhe si? e
cekem me lart ka ndertuar shtepi. Ne si keshill me kohe
i kemi terhequr verejtjen dhe uzurpatorin e kemi paditur
ne gjyq, tani lenda ka shkuar ne Gjykaten Supreme te
Kosoves dhe presim qe drejtesia te vij ne vend.

Ndersa rastin e dyte e kemi ne fshatin Miresh (ish-
Dobergan) ku Kuvendi komunal me 2003 ka tjetersuar
pronen e vakefit dhe aty ka dhene leje qe te ndertohen
objekte te infrastruktures publike. Edhe Kuvendin komu-
nal e kemi paditur ne gjyq dhe presim qe gjyqi te vendos
ne favor tonin" - na thane zyrtaret e Keshillit te Bl.

gjigj:

Ne KBI te Gjilanit anetaresia ka filluar te paguhet ne
menyre te organizuar qe nga viti 1970/71, atehere qe
arritur qe ne sistemin e pageses se anetaresise te futen
vetem xhamite e qytetit te Gjilanit dhe xhematet qe gra-
vitojne ne to. Keshtu eshte vepruar deri para pak kohe
kemi pasuar nje sistem te centralizuar te anetaresise
vetem ne qytetin e Gjilanit, i cili ka funksionuar relativisht
mire, ndersa ne kete sistem nuk kemi pasur te perfshira
edhe fshatrat, e kjo ka ndodhur per shume arsye. Mirepo
duke pa se sistemi i organizimit te jetes fetare ne shkalle
Keshilli mund te behet vetem nese kemi nje sistem te
konsoliduar te te hyrave ne njeren ane dhe ne anen tje-
ret duke dashte qe te lirojme imamin nga ajo tradita e
vjeter qe te kerkoj shtepi me shtepi anetaresine, por
edhe duke vene ne zbatim udhezimet dhe vendimet e
organeve te Bashkesise Islame kemi bere centralizimin
ne shkalle keshilli. Keshtu qe tani kemi nje sistem unik
ne shkalle keshilli te sistemit te pageses se anetaresise,
gje qe eshte pritur mire edhe nga xhemati po edhe ka
shtuar efikasitetin ne pune dhe rregullimin e raporteve si
ne raport me imamet ashtu edhe ne raport me besimta-
ret tane. Ky sistem tash po funksionon shume mire dhe
ne jemi te kenaqur me kete megjitheqe duhet ende pune
dhe angazhime te medha per t'i realizuar objektivat to-
na".

Keshilli aktual i Bashkesise Islame i Gjilanit

Drejtuesit - anetaret:

- llmi Krasniqi - kryetar

- Agim Hyseni

- Mustafe Hajdari

- Sylejman Osmani

- Iljaz Mustafa

- Selim Selim

- Ahmet Ymeri

- Xhemaludin Kadriu

- Abdurrahim Hajdini

- Burhan Zejnullahu

48

dituria islame / 202

Punonjesit e administrates:

- Hysen Ajeti - sekretar;

- Agim ef. Hyseni - kryeimam;

- Ilmi ef. Krasniqi - mualim;

- Musa Kadriu - arketar;

- Ramadan Dermishi - referent i shtypit;

- Metush Islami - vozites.

Kryetaret e deritashem te
Islame te Gjilanit

- Mustafe Ramadan Neziri

- Mehmet Devaja

- Rifat Jashari

- Jetish Bajrami

- Avni Aliu

- Hfz. Jashar Poqinci

- Hfz. Avni Aliu

- Nuhi Hajrullahu

- Mustafe Hajdari

Keshillit te Bashkesise

(1951-1961)
(1961-1965)
(1965-1969)
(1969-1983)
(1983-1991)
(1991-1995)
(1995-1999)
(1999-2003)
(2003-2005)

Organizimi i Keshillit

Hysen Ajeti - sekretar per organizimin e Keshillit thote:
"Ne si Keshill jemi konsoliduar, dhe me kohe kemi bere
sistematizimin e vendeve te punes. Per disa arsye nje
kohe keshilli yne nuk ka pasur kryeimam por para dy vje-
teve edhe vendi i kryeimamit eshte plotesuar keshtu qe
tani kemi te kompletuar te gjithe resoret ashtu sic e ker-
kojne normat e Bashkesise Islame te Kosoves. Ne kua-
der te Keshillit ne kemi edhe mualimin qe ka bere nje
pune te madhe ne fushen e mesimbesmit me te rinjte
dhe ne sensibilizimin e per me shume pune ne kete fu-
she. Keshtu per momentin kemi funksionale keto sherbi-
me:

- sherbimin administrativ,

- sherbimin fetaro arsimor (kryeimami) dhe

- sherbimin financiar

Pyetjes sone per numrin e xhamive ne keshillin e Bl-
se, sekretari Hysen Ajeti iu pergjigj:

"Ne keshillin e Bl te Gjilanit kemi 30 xhami, mirepo 6
ka kohe qe nuk jane aktive per shkak te migrimit te pop-
ulates nga viset rurale drejt qendrave urbane e kryesisht
ne Gjilan, si ne Sllubine, Makresh, Bukovik e Mucibabe,

Hysen Ajeti - sekretar

ndersa xhamia ne Stanciq dhe ajo ne Dunav jane te
shkaterruara".

Ndersa pyetjes per numrin e te punesuarve, sekretari
Hysen Ajeti iu pergjigj:

"Ne Keshillin e Bashkesise Islame ne Gjilan kemi te
punesuar gjithsej 36 punetore te rregullt:

- 25 imame

- 6 punonjes administrativ

- 5 myezin

Ndersa Hysen efendiu per inkasantet na tha qe nuk
kane status te rregullt por paguhen ne baze te realizim-
it. I pyetur sa inkasant kane te angazhuar ai na tha: "Ne
shkalle keshilli kemi te angazhuar 10 inkasante".

Xhamia me e vjeter

Xhamia e pare e ndertuar ne komunen e Gjilanit i per-
ket shekullit XVI, eshte kjo xhamia ne fshatin Miresh
(ish-Dobercan), e ndertuar ne vitin 1526 te cilen forcat
serbe me 1999 ne terheqje e siper e dogjen, tani ne ve-
nd te saj eshte ndertuar xhamia e re. Pastaj vijne xhamia
e Pograxhes (1625), xhamia e Pidiqeve (1645), xhamia
"Atik" ne Gjilan (1720) e te tjera.

Demet e shkaktuara gjate luftes
ne KBI-ne e Gjilanit

"Gjate luftes se fundit armiku serb, si ne te gjitha viset
e tjera te Kosoves, gjithashtu edhe ne rajonin e Gjilanit
nuk kurseu as objektet fetare, keshtu gjate luftes ne na
u shkaterruan teresisht 5 xhami, ndersa 5 te tjera na u
demtuan rend nga granatimet e forcave serbe" - na tha
sekretari Hysen Ajeti.

Xhamite e shkaterruara, te djegura dhe te demtuara
gjate luftes:

Te shkaterruara teresisht:

- Xhamia ne fshatin Cernice

- Xhamia ne fshatin Perlepnice

- Xhamia ne fshatin Bresalc

- Xhamia ne fshatin Miresh (ish-Dobercan)

Xhamia e fshatit Bresalc

dituria islame / 202

49

Te demtuara:

- Xhamia ne fshatin Sllakoc

- Xhamia ne fshatin Zheger

- Xhamia ne fshatin Livoc u Ulte

- Xhamia ne fshatin Sllubice

- Xhamia ne fshatin Llashtice

Interesimit tone se sa jane sanuar demet e luftes, Hy-
sen efendiu iu pergjigj:

"Po fale ndihmes se donatoreve nga bota arabe dhe
Kryesise se Bashkesise Islame dhe organizimit te xhe-
mateve tona thuajse te gjitha demet e luftes jane sanuar"

Jeta f eta re

Aktiviteti dhe jeta fetare ne Keshillin e Bashkesise Is-
lame te Gjilanit zhvillohen ne 26 xhami, ku perpos faljes
se namazit, mbahen ligjerata, hytbe diten e xhumase,
aktivitete te tjera me karakter fetar e edukativ, si dhe me-
simbesim", - na tha ne fillim kryeimami Agim ef. Hyseni i
cili vazhdoi: "Jeta fetare ne territorin e keshillit te Bash-
kesise Islame ne Gjilan eshte ne nivel te kenaqshem ke-

Xhamia me vlere monumentale

Objekt me vlere monument* ne rrethin tone pos te tjeresh eshte
edhe xhamia "Atik" apo sic njihet ne popull xhamia e medresese.
Xhamia eshte shpallur objekt monumental me vendimin nr.
02/155 te dates 1 0.04.1 980, dhe eshte nder objektet me te
rendesishme te trashegimise kulturore.
Xhamia eshte ndertuar ne shekullin XVII ne entehehn e saj
paraqiten edhe dekorime e pikturave. Motivet e se ciles jane flo-
reale dhe elemente te arkitektures. Xhamia ka nje siperfaqe
10x17m. Kupola qendrore me perimeter 32m. Meridian': 7m.
Lartesia 13m. Ka mure te gjera 70cm. Ndersa kupola qendrore
qendron mbi nje tambur tetekendeshe dhe e dekoruar me
drugdhendje.

Agim ef. Hyseni - kryeimam

shtu nga 26 xhami qe funksionojne ne Keshillin e Bl, ne
20 prej tyre falen pese kohet e namazit. Ndersa ne gja-
shte xhami te tjera falen vetem namazi i xhumase, kjo
ngase numri i banoreve te ketyre fshatrave eshte i vogel
dhe se imamet nuk jane banore te atyre fshatrave". Mi-
repo vazhdoi kryeimami: "Ajo qe mundem te them qe
eshte pozitive eshte fakti se shumicen e imameve i kemi
te rinj dhe me pergatitje te mire profesionale te cilet me
perkushtim kryejne misionin qe kane mbi vete, por eshte
shqetesuese ne anen tjeter qe ne disa fshatra te larta di-
sa xhami nuk funksionojne sepse popullata e atyre fsha-
tareve ne kerkim te nje jete me te mire ka migruar drejt
vendbanimeve urbane keshtu qe thuajse ato fshatera
jane boshatisur teresisht".

Ndersa per mesimbesimin kryeimami Agim efendiu
shprehet: "Ne territorin tone mesim besimi mbahet rreg-
ullisht ne pese xhami. Ndersa koheve te fundit nje numer
i xhamive ka filluar qe te krijoj nga nje minibiblioteke .

Mirepo mesimbesimit me shume i kushtohet rendesi
gjate pushimeve te veres kur interesimi i te rinjve eshte
me i madh. Kurflasim per mesimbesimin ketu e kemi fja-
len jo vetem per njohurite fillestare por shumica prej tyre
pervetesojne edhe leximin e Kur'anit. Por duhet thene
qe me gjithe rezultatet e arritura ne fushen e mesimbe-
simit mbetet edhe shume per tu bere dhe shpresoj qe ne
te ardhmen do te kemi me shume xhami per mesimbes-
im"
Xhamite ku mbahet mesimbesimi - i rregullt

- salla ne KBI 34

- xhamia "Dere Mahalle" ne Gjilan 25

- xhamia ne lagjen "Arberia" Gjilan 20

- xhamia ne Miresh (Dobergan) 40

- xhamia ne Perlepnice 30

Xhamite ku mbahet mesimbesimi - gjate veres

- xhamia "Dere Mahalle" ne Gjilan

- xhamia ne lagjen "Arberia" Gjilan

- xhamia ne Velekince

- xhamia ne Llashtice

- xhamia ne Zheger

- xhamia ne Pidiq

- xhamia ne Cernice

- xhamia ne Livog i Ulet

- xhamia ne Bresalc

- xhamia ne Dobergan

50

dituria islame / 202

VijuesH e mesimbesimit

Me tutje per zhvillimin e jetes fetare kryeimami na tha:
"Rendesi te' vecante i kushtohet edhe mbajtjes se tubim-
eve dhe tribunave ku marrin pjese numer i konsiderue-
shem besimtaresh ne mesin e te cileve edhe intelektual
te arsimit dhe fushave tjera. Rendom keto tribuna mba-
hen ne sallen e teatrit ose ne xhamite me te medha. Du-
het theksuar se jehone te mire ka patur edhe mbajtja e
ligjeratave per te rinjte ne shkollat e mesme te qytetit.
Kjo behej me vetorganizimin e te rinjve dhe me kerkesat
e tyre, ndersa Keshilli i Bl caktonte njerin nga teologet
referues qe me kumtesen e vet te merrte pjese. Vlen, gji-
thashtu, te theksohet edhe aktiviteti i zhvilluar permes
mediave lokale ne radio "Rinia" dhe ne televizionin "Va-
li".

Nje veprimtari e tille, shton kryeimami, Agim ef. Hyse-
ni, ishte e suksesshme, sepse kontribuonte ne shku-
ndjen nga indeferentizmi fetar, ne njeren ane, dhe ne
zgjimin e vetedijes fetare, ne perkujdesjen e identitetit
dhe edukimit shpirteror dhe ne evitimin e dukurive nega-
tive, ne anen tjeter".

I ma met ne xhemat

Nuk ka dyshim se ne organizimin e jetes fetare rol te
rendesishem ka imami ne xhematin ku sherben. Duke u
nisur ne kete drejtim aktiviteti dhe kontributi i imameve
nuk eshte njesoj. Kur e themi kete kemi parasysh shka-
qet dhe rrethanat objektive dhe subjektive me te cilat ba-
llafaqohet imami. Mirepo ne mesin e tyre pa mohuar
edhe kontributin e te tjereve ne sferen e mesimbesimit,
organizimit te xhematit, shperndarjes se literatures feta-
re, mbajtjes se kumtesave, dallohen keta imame. Hfz.
Mejdi Abdyli, Avni Aliu, Enver ef. Rexhepi, Sylejman ef.
Osmani, Abdulhakim Shaqiri dhe llaz Mustafa.

Imami veteran

Kontribut te vecante ne sherbim te ngritjes se jetes fe-
tare dhe nivelit te vetedijes se besimtarit ka dhene sido-
mos ish-imami i xhamise ne fshatin Zheger, veterani
Rifat ef. Jashari.

Ndonese ne pension dhe ne moshe te shtyer edhe sot
e kesaj dite me aq sa ia lejon shendeti kontribuon ne
zhvillimin e jetes fetare.

Nderkaq, meqenese edukimi shpirteror sidomos ne
keto kushte dhe rrethana te renda sociale dhe ekonom-
ike eshte tejet i rendesishem ne evitimin e dukurive neg-
ative, Bl-e edhe ne te ardhmen do te zhvilloje aktivitete
te nduarduarta, ne ngritjen e nevojes se mesimit fetar
nder besimtaret e te gjitha moshave dhe te dy gjinive me
ane te kumtesave te veta dhe te pjesemarrjes se drejtp-
erdrejt nder besimtare, neper xhamia e objekte te ndry-
shme ku mundesojne kushtet dhe rrethanat per nje
veprimtari te tille.

Sfidcit

- krijimi i vakefeve te reja qe sjellin te hyra ne Keshill;

- ngritja e nivelit te vetedijes tek besimtaret ne domosdo-

shmerine e realizimit sa me gjitheperfshires te aneta-
resise, te zeqatit, sadekatul fitrit dhe kontributeve tjera
obligative dhe vullnetare;

- rikthimin e pronave vakufnore te cilat jane uzurpuar

apo sekuestruar gjate periudhes se monizmit ta kthe-
je ne pronesi te veten;

- krijimin kushteve qe mundesojne inkuadrim te kuadro-

ve te pergatitura profesionalisht ne te gjitha fushat e
veprimtarise se tij;

- krijimin e mjedisit sa me te volitshem per zhvillimin e

aktiviteteve te tij ne mbajtjen e kurseve, seminareve,
tubimeve, tryezave, debateve si dhe organizimeve te
manifestimeve te ndryshme fetare.

Prioritet

- ndertimi i xhamive te reja ne ato lokalitete ku eshte e

nevojshme sidomos ne qytet;

- ndertimi e xhamive ne lagjen "Dardania I dhe II" ku

eshte ndare trolli ne siperfaqe prej 500 m 2 , per nderti-
min e xhamise.

Xhamia e Pidiqeve

dituria islame / 202

51

Pasqyre permbledhese per xhamite e KBI te Gjilanit

Nr.

Emri i xhamise

Viti i ndertimit

Emri e mbiemri
i imamit

Pergatitja

profesionale

e imamit

Emri dhe mbiemri i
myezinit

Sa kohe te
namazit falen
brenda dites

1

xhamia e Madhe 1

1935

Sylejman Osmani

superiore

Nazmi Kazazi

2.

xhamia "Atik" 2

1720

Avni Aliu

superiore

AN Ajeti

5

3.

xhamia "Dere Mahalle" 3

1903

Enver Rexhepi

e mesme

Naser Halimi

5

4.

xhamia "Xhedit" 4

1922

Xhemaludin Kadriu

Nevzad Kryeziu

5

5.

xhamia "Arberia"

2001

lljaz Mustafa

superiore

Shahin ?

5

6.

xhamia ne Perlepnice 5

1934

Abdulhakim Shaqiri

e mesme

5

7.

xhamia ne Miresh (I) 6

1526

Mejdi Abdyli

e mesme

5

8.

xhamia ne Miresh (II)

1900

Mustafe Hajdari

superiore

5

9.

xhamia ne Malisheven e Ulte 7

1894

Abdurrahim Hajdini

superiore

5

10.

xhamia ne Malisheven e Eperme

Hysen Rexhepi

e mesme

vetem xhumaja

11.

xhamia ne Uglar 8

1904

Burhan Zejnullahu

e mesme

5

12.

xhamia ne Pogragje 8

1625

Ramadan Burmishi

e mesme

5

13.

xhamia ne Llovce 10

1910

Gani Idrizi

5

14.

xhamia ne Llashtice"

1836

Mustafe Ramadani

e mesme

5

15.

xhamia ne Zheger 12

1895

Nuhi Hajrullahu

superiore

5

16.

xhamia ne Velekince

1937

Remzi Halimi

e mesme

5

17.

xhamia ne Cernice 13

1775

Selim Selimi

e mesme

5

18.

xhamia ne Lladove 14

Zenel Ymeri

vetem xhumaja

19.

xhamia ne Pidiq

1645

Fidan Bilalli

vetem xhumaja

20.

xhamia ne Haxhaj

Nairn Aliu

vetem xhumaja

21.

xhamia ne Bresalc 15

1856

Ahmet Ymeri

e mesme

5

22.

xhamia ne Capar16

1958

Sefedin Rrahimi

e mesme

vetem xhumaja

23.

xhamia ne Livocin e Ulte 17

1965

Zijadin Leka

e mesme

5

24.

xhamia ne Livocin e Eperm 18

1970

Jonuz Leka

e mesme

5

25.

xhamia ne Verbicen e Zhegocit

1866

Arben Hasani

e mesme

vetem xhumaja

26.

xhamia ne Sllakoc 18

1770

Arben Ramabaja

vetem xhumaja

27.

xhamia ne Sllubice

1930

nuk punon

28.

xhamia ne Makresh

1970

nuk punon

29.

xhamia ne Bukovik

1935

nuk punon

30.

xhamia ne Mucibabe

1867

31.

xhamia ne Stangiq 20

1906

32.

xhamia ne Dunav 21

1925

Fusnotat:

1. Xhamia eshte demtuar rend nga termeti i vitit 2002, tani eshte ne ndertim e siper. Xhamia e Madhe e ndertuar ne qender te qytetit, pen/eg
xhematit te qendres se qytetit perfshine edhe xhematin e fshatit Shillove.

2. Xhamia eshte meremetuar me 1994. Xhamia "Atik" pervec lagjeve te qytetit perfshin edhe xhematin e Stanishorit.

3. Eshte rindertuar me 2000.

4. Eshte rindertuar me 1973.

5. Xhamia eshte djegur gjate luftes, tani eshte ne rindertim e siper. Xhamia ne Perlepnice perfshine edhe xhematet e fshatrave: Verbice e
Kimetocit dhe xhematin e fshatit Kosace.

6. Eshte rindertuar me 2002.

7. Eshte meremetuar me 2005.

8. Eshte rinovuar me 2004.

9. Eshte rinovuar me 2006. Xhamia ne Pogragje perfshin edhe xhematin e fshatit Bilinice.

10. Eshte ndertuar xhamia e re me 2006.

11. Eshte rindertuar me 1975.

12. Eshte rindertuar me 1975. Xhamia ne Zheger e ndertuar ne qender te fshatit kjo xhami perfshine edhe xhematin e fshatit Selishte dhe Nasal.

13. Xhami eshte djegur gjate luftes, eshte rindertuar me 2005. Xhamia ne Cerrnice e ndertuar ne qender te fshatit, kjo xhami perfshine edhe
xhematet e fshatrave: Kravarice, Gumnishte dhe Vrapgiq.

14. Tani me eshte ne ndertim e siper xhamia e re.

15. Eshte rindertuar me 2005. Xhamia ne Bresalc perfshin edhe keto xhemate: Poneshi i Madh, Mehalla e Muhaxhireve, Llabjanin, Mihiret, Mar-
koc, dhe Gllamen.

16. Eshte rindertuar me 2003.

17. Eshte rinovuar me 2000.

18. Eshte rindertuar me 2005. _„ ..... _ _ .

Pergatiten: S. Bajgora

R. Shkodra

19. Xhamia ne Sllakoc perfshine edhe keto xhemate: Gadish dhe Kishnapole.

20. E shkaterruar teresisht.

21. E shkaterruar.

(Ne numrin e ardhshem bejme prezantimin
e KB Islame te Dardanes)

52

dituria islame / 202

Aktuale

Myftiu i Kosoves Mr. Nairn Ternava vizitoi Keshillat
e Bashkesise Islame ne Kline, Drenas, Skenderaj e Mitrovice

Me qellim qe te njihet me rrjedhat aktuale ne teren si dhe te njihet me aktivitetin dhe organizimin e jetes fetare,
me 28 maj 2007, Myftiu i Kosoves Mr. Nairn Ternava i shoqeruar nga bashkepunetoret, kryeimami Sabri ef. Bajgora
dhe keshilltari Resul Rexhepi qendroi sot per vizite pune ne 4 keshilla te Bl ku nga pergjegjesit e keshillave u njoh
me gjendjen, zhvillimin e jetes fetare dhe sfidat ne keshillat respektiv.

Fillimisht Myftiu Ternava vizitoi keshillin e Bl te Klines ku u prit nga kryetari Ali ef. Gashi i cili e njohu Myftiun me
punen dhe angazhimin e Keshillit. Edhe kesaj radhe u vu ne pah se ne komunen e Klines problem kryesor mbetet
numri i vogel i xhamive. Myftiu pasi qe ka degjuar me vemendje zyrtaret e Keshillit ka inkurajuar ata per rezultatet
e arritura dhe u ka premtuar mbeshtetjen e tij per ndertimin e xhamive te reja ne kete komune si nje nder prioritetet
kryesore te Kryesise se Bl.

Ndersa ne Drenas Myftiu fillimisht ka vizituar keshillin e Bl ku eshte pritur nga kryetari i Keshillit Osman ef. Musliu
me bashkepunetore i cili e ka njohur myftiun me rrjedhen e puneve ne Keshill. Osman efendiu e njohu myftiun edhe
me prioritetet e keshillit si dhe me pergatitjet e bera nga Keshilli per organizimin e jetes fetare gjate sezones se
veres.

Gjate qendrimit ne Drenas myftiu Ternava i shoqeruar edhe nga udheheqesit e Keshillit te Bl vizitoi Kuvendin
Komunal te Drenasit ku u prit nga kryetari i Kuvendit Sherif Krasniqi dhe kryeshefi i ekzekutivit Xheme Binaku.

Ndersa ne oret e pasdites Myftiu vizitoi edhe keshillin e Bl te Skenderajt dhe ate te Mitrovices.

Ne te gjitha takimet Myftiu shprehu gatishmerine per perkrahjen dhe mbeshtetjen e keshillave ne realizimin e
objektivave te tyre. Gjithashtu Myftiu kerkoi angazhim me te madh ne senzibilizimin e jetes fetare duke spikatur
rendesine qe duhet t'i jepet mesim besimit me grupmoshat e reja.

Keshilli i Bl ne Gjilan

Ndau mirenjohje per veteranet dhe te dalluarit

Ne nje manifestim rasti, Keshilli i Bashkesise Islame
te Gjilanit ndau mirenjohje per veteranet dhe imamet e
dalluar. Ne kete manifestim qene te pranishem imame
e alime te Anamoraves, ndersa nga Kryesia e Bl qe ze-
vendeskryetari i Kryesise Ahmet Sadriu dhe kryeimami
Sabri ef. Bajgora.

Manifestimin e hapi kryeimami i KBI te Gjilanit Agim
ef. Hyseni, ndersa te pranishmit me nje fjale rasti i per-
shendeti zv/kryetari Ahmet ef. Sadriu, i cili falenderoi
imamet e shperblyer per kontributin e dhene gjate pu-
nes se tyre ne misionin e shenjte. Me tutje Ahmet efe-
ndiu tha se puna dhe angazhimi i ketyre qe po marrin
sot mirenjohje duhet te jete shembull edhe per imame
tjere.

Keshilli mirenjohje ndau per:

Mulla Rifat ef. Jasharin nga Zhegra (Imami veteran) i
cili me veprimtarine e treguar si kryetar i Keshillit te
Bashkesise islame ne Gjilan, si kryetar i shoqates se
ulemave, si imam ne xhematin e xhamise ne Zheger,
po edhe njeri nder themeluesit e Keshillit te pajtimit te
gjaqeve per Anamorave.

Jetish ef, Bajramin per kontributin e tij si kryetar dhe
Myfti i Keshillit te Bashkesise islame ne Gjilan, Krye-
tar i Kryesise se Bashkesise Islame te Kosoves, the-
melues i Revistes fetare mujore "Dituria Islame".
Hafiz Alush Kadriun, per kontributin e treguar si imam
i xhematit te xhamise "Xhedide" ne Gjilan.
Hafiz Mejdi Abdylin per kontributin e tij ne fushen e
mesim besimit

Enver ef. Rexhepin per kontributin e tij lidhur me nde-
rtimin e xhamise "Dere Mahalle".

1

dituria islame / 202

53

Prishtine

U perurua aneksi i xhamise "Kaderije"

Ne prani te mijera besimtareve dhe te
ftuareve te posacem ku qe i pranishem
edhe Myftiu i Kosoves, Mr. Nairn Ternava i
shoqeruar nga bashkepunetoret, drejtori
ekzekutiv i Komitetit te Bashkuar Saudit
(SJRC) Velid el Umran e shume te ftuar te
tjere nga te gjitha qendrat e Kosoves, ne
nje ceremoni solemne u perurua ne Prish-
tine me 24 maj 2007 objekti shtese i xha-
mise "Kaderije" apo si? njihet ne popull
Xhamia e Muhaxhereve.

Pos ndertimit te objektit shtese me se
eshte zgjeruar xhamia ne nje siperfaqe prej
mbi 500 metra katrore, eshte bere edhe re-
novimi i objektit te vjeterte xhamise, keshtu
qe tani kjo xhami ka ne dispozicion per be-
simtaret nje siperfaqe prej 720 metra katr-
ore me se e bene xhamine me hapesire me
te madhe ne Kosove.

Duke iu drejtuar te pranishmeve myftiu
Ternava pasi ka pershendetur te pranish-
mit dhe ka falenderuar donatoret fillimisht tha:

Te nderuar vellezer! Se sa e rendesishme eshte xhamia ne islam per ne shembull eshte i derguari Muhamedi
a.s. i cili kur migroi nga Meka ne Medine pune e pare qe ndermori sic e dime nga historia qe ndertimi i xhamise e
cila eshte edhe xhamia e pare ne toke".

Me tutje Myftiu duke folur per historikun e xhamive ne trojet tona nder te tjerat spikati "Ndertimi i xhamive ne tro-
jet tona ka nje histori mbi gjashte shekullore, te cilat na i ndertuan te paret tane te cilet sic e dini kaluan edhe shume
katrahura ne kohen e komunizmit por i ruajti xhamite dhe besimin ne Zotin e madh.

Te nderuar vellezer gjate luftes sic e dini infrastruktura e Bl qe ne shenjester te soldateskes serbe e cila na i dem-
toi mbi 50% te xhamive tona. Menjehere pas lufte krahas ndihmave tjera shoqatat nga Bota Islame na ndihmuan
edhe ne rindertimin e xhamive. Por pos xhamive vellezerit tane kane kontribuar shume ne rindertimin e e infrastruk-
tures publike ne Kosoven e pas luftes, per cka ne sinqerisht i falenderojme.

Ndersa duke folur per rolin qe ka xhamia ne Islam myftiu tha: "Vellezer xhamia eshte vend ku adhurohet i Madhi
Zot, vend fisnikerimi e edukimi i popullates, andaj mbetem me shprese se do jete ne kete sherbim".

Duke pershendetur manifestimin drejtori gjeneral i SJRC Velid el Umran i cili nga Riadi kishte ardhur per kete
manifestim nder te tjerat tha: "Sot kam nderin qe juve t'ju drejtohem si vella i juaj ngase kemi realizuar bashkerisht
nje projekt te rendesishem per besimtaret e Prishtines. Nese kthemi ne retrospektive 4 vjet pas ende me kujtohet
kur e kemi vizituar kete xhami qe ishte e vogel dhe kur kemi pa se si xhemati falej jashte ne bore e shi qe atehere

e kemi marre per obligim qe me aq sa mu-
ndemi ta ndihmojme kete xhemate, dhe
fale ndihmes se Allahut ja sot keni nje nder
xhamite me te medha ne vendin tuaj.

Ndertimi i kesaj xhamie tregon angazhi-
min e te gjitheve qe nga xhemati, imami,
Bashkesia Islame dhe shoqata te cilet se
bashku bashkepunuan dhe realizuan kete
veper madhore".

Drejtori i Vakful Islamit - misioni ne Koso-
I ve Abdurrezak el-Bejt, para te pranishmeve
beri te ditur se realizimi i ketij projekti ka
kushtuar 185 mije euro.

Te pranishmit i pershendeti edhe kryeta-
ri i KBI te Prishtines Bahri ef. Sejdiu.

£007'* 5 EH

(r. shkodra)

54

dituria islame / 202

Aktuale

Kryeministri Qeku bashkebisedoi me studente te FSI-se te Prishtines

Ju studente te nderuar, bashke me profesoret tuaj,
keni percjelle nje imazh shume te mire per Kosoven

Kryeministri i Kosoves Agim Qeku, me 2 maj 2007 vi-
zitoi Fakultetin e Studimeve Islame te Prishtines, ku
eshte pritur nga dekani dr. Rexhep Boja, i cili e ka njohur
kryeministrin Qeku me rriten dhe zhvillimin e ketij fakul-
teti.

Me pas Kryeministri Qeku ne sallen e bibliotekes se
FSI-se ka bashkebiseduar me studente te ketij fakulteti.
Ai fillimisht tha: "Jam i nderuar qe sot jam ne mesin tuaj,
ne mesin e studenteve dhe profesoreve te FSI-se, ne
kete institucion shume te rendesishem te Kosoves. Ne
fillim dua te pergezoj stafin akademik dhe ju, studente te
nderuar, per punen e shkelqyer qe jeni duke bere. The-
melimi i ketij fakulteti eshte i nje rendesie te vecante per
Kosoven, dhe jo vetem per Kosoven, po per te gjithe
shqiptaret kudo ku jetojne.

Kosova dhe populli shqiptar kane nevoje per kuadro
si ju, qe njohurite per fene e kulturen islame t'i percillni
popullit tone neper te gjitha trojet ku ju do te sherbeni.

Une vete po nisem nga profesioni im i meparshem,
ngase nuk ka gje me fisnike sesa t'i sherbesh popullit te-
nd, ta orientosh ne menyren e duhur, ta orientosh nga
vlerat e duhura, te jesh ne sherbim te tij, te jesh sherbet-
or i popullit tend, - eshte profesioni me fisnik dhe me i
ndershem qe dikush mund ta kete, e ju jeni ata qe e keni
zgjedhur kete profesion".

Me tutje Kryeministri Qeku ka falenderuar Bashkesine
Islame dhe institucionet e saj per kontributin e dhene si
gjate luftes ashtu edhe pas saj per Kosoven.

"Shume studente dhe hoxhallare tane jane radhitur ne
UQK, kane qene veprimtare te ceshtjes kombetare. Shu-
me prej tyre jane deshmore, e shume punojne edhe sot
ne institucionet e ndryshme shteterore te Kosoves, i gjej-
me ne TMK, ne SHPK, cka do te thote se jane duke dhe-
ne kontributin e tyre te cmueshem dhe dallohen per nga
menyra, sjellja, menyra e te kuptuarit te vlerave njere-
zore e morale. Une ketu nuk mund te le pa permendur
edhe profesorin tuaj, dr. Rexhep Boja, te cilin keni nderin
ta keni dekan te ketij fakulteti, e i cili ka dhene nje kontri-
but dhe eshte duke dhene edhe tash nje kontribut te
madh dhe vertet eshte shnderruar ne nje ambasador te
ceshtjes sone kombetare jo vetem ne Boten Islame, por
edhe me gjere"- tha Kryeministri Qeku.

Ndersa, duke folur per rolin e studenteve te FSI-se ne
percjelljen e imazhit te mire te Kosoves ne bote karshi
propagandas serbe, Kryeministri vegoi:

"Ju studente te nderuar, bashke me profesoret tuaj,
keni percjelle nje imazh shume te mire dhe keni qene
pergjigjja me e mire kunder propagandes serbe, e cila ka
dashur qe te pershkruaje geshtjen tone, luften tone si
lufte fetare, si nje popull qe nuk eshte tolerant ndaj besi-
meve te tjera. Ne si popull kemi me shumecka te mbu-
rremi, dhe do te mburremi e per kete kemi arsye, por
eshte e vecante nje gje me te cilen mburremi, dhe kjo
eshte toleranca fetare, te cilen ne e kemi ndertuar dhe e
kultivojme. E kemi kete tolerance, e merita pse e kemi i
takon shumices. Tolerancen fetare ne e kultivojme dhe e

konsiderojme si nje vlere te popullit tone, gje qe eshte
nje mesazh shume pozitiv qe ne dergojme ne bote".

Ndersa, duke folur per procesin politik per definimin e
statusit te Kosoves, Kryeministri Qeku shprehu bindjen
se ceshtja e zgjidhjes se statusit te Kosoves eshte ce-
shtje javesh:

"Procesi i pavaresimit te Kosoves eshte shume afer.
Eshte nje proces te cilit po i shihet dhe po i dihet fundi.
Eshte ceshtje javesh kur do ta kemi vendin tone te pa-
varur.

Per kete ne presim qe te merret nje vendim ne Keshi-
llin e Sigurimit dhe ne deshirojme qe te kemi nje bekim
te Keshillit te Sigurimit" - tha Kryeministri, i cili u foli edhe
per sfidat qe po has ky proces, per se ai u shpreh:

"Jemi te vetedijshem qe ne KS ka kundershtare te pa-
varesise se vendit tone, qe nga zvarritja e procesit te Ko-
soves deshirojne te tregojne qe ende jane faktore.

Kemi disa vende ne KS qe deshirojne ta prolongoje
pavaresine e Kosoves, ndersa ne anen tjeter kemi disa
vende qe deshirojne qe sa me shpejt ta perfundoje ?e-
shtja e pavaresise se Kosoves, dhe kemi disa vende te
tjera qe ende, ne mungese te njohurive te verteta per
proceset ne Kosove, jane te pavendosura".

Duke zberthyer kete, Kryeministri theksoi edhe kete:

"Edhe misioni i fundit i KS, misioni faktmbledhes ishte
i iniciuar nga kundershtaret e pavaresise se Kosoves me
shpresen se ky mision do te konstatonte gjendje jo te mi-
re per Kosoven, do te konstatonte se Kosova nuk eshte
ne gjendje qe te jete shtet, qe te administroje vetveten
dhe ne kete menyre KS do te shtyje marrjen e vendimin
per pavaresine e Kosoves. Por u deshmua e kunderta:
Misioni qe ketu dhe pa qe ne funksionojme si shtet, kemi
ngritur infrastrukture shteterore, ne dukemi si shtet, ve-
projme si shtet, sillemi si shtet dhe synojme shtetin dhe
ata pane se Kosova eshte e gatshme per t'i marre per-
gjegjesite qe i takojne nje shteti.

Me pas Kryeministri Qeku iu pergjigj pyetjeve te stu-
denteve.

(r. shkodra)

dituria islame / 202

55

Aktuale

Ne garat e Kur'anit ne nivelin ballkanik ne Sarajeve

Sallah efendi Feta zuri vendin e dyte

Fakulteti i Shkencave Islame i Sarajeves, me rastin e tri-
dhjetevjetorit te themelimit, ka organizuar nje gare Kurani ne
nivelin ballkanik per lexuesit dhe hafizet me te mire ne rajon.

Hapjen e kesaj gare e beri dekani i Fakultetit te Shkencave
Islame, Prof. Dr. Enes Karig, i cili ne fillim te fjalimit te tij, i per-
shendeti te gjithe te pranishmit dhe u uroi sukses te gjitheve,
duke thene: "Me vjen mire qe pjesemarresit erdhen nga te gji-
tha institucionet islame te Ballkanit. Me garat ne disiplinat tradi-
cionale kemi shenuar tridhjetevjetorin e ekzistimit te fakultetit
tone. Jam i sigurt se keto gara do te behen tradite".

Ne kete gare mori pjese edhe Fakulteti i Studimeve Islame
i Prishtines, te cilin e perfaqesoi Sallah Feta, dhe medreseja e
mesme "Alauddin", te cilen e perfaqesoi Suad Shabani.

Gara ishte parapare te mbahej me 19 e 20 maj 2007 ne ob-
jektin e Fakultetit te Shkencave Islame te Sarajeves, dhe qe
ndare ne tri kategori:

- kategoria e pare ishte per hifzin e tere Kuranit;

- kategoria e dyte ishte per hifzin e pesembedhjete xhuzeve te

Kuranit, dhe

- kategoria e trete per lexim-tilavet te Kuranit.

Ne kete gare ishin te ftuar students dhe nxenes nga:
Fakulteti i Shkencave Islame i Sarajeves;
Fakulteti i Shkencave Islame i Shkupit;
Fakulteti i Studimeve Islame i Prishtines;
Fakulteti Pedagogjik i Zenices;
Fakulteti Pedagogjik i Bihacit;
Medreseja Husrev-begov e Sarajeves;
Medreseja Isa-beg e Shkupit;
Medreseja "Alauddin" e Prishtines;
Medreseja e Novi-Pazarit;
Medreseja "Behram-beg" e Tuzlles;
Medreseja "Elgi Ibrahim-pasha" e Travnikut;
Medreseja "Xhemaluddin Caushevic" e Cazinit;
Medreseja "Osman ef. Rexhovic" e Visokos;
Medreseja "Karaxhoz-beg" e Mostarit;
Medreseja "Dr. Ahmed Smajlovig" e Zagrebit.

Gara filloi te shtunen me 19.05.2007 nga ora 10.00, se pari
ne kategorine e pare, ku moren pjese gjithsej kater garues, per
secilin games nga tri pyetje te cilat ishin formuar nga komisioni

- hfz. Doc. Dr. Fadil Fazlig, kryetar komisioni. Mr. hfz. Xhevat
Shoshic, anetar, Mr. hfz. Halil Mehtig, anetar, hfz. Aziz ANN,
anetar, dhe hfz. Kenan Music, anetar. Me pastaj filloi kategoria
e dyte, ku moren pjese gjashte games, te cileve gjithashtu iu
shtruan tri pyetje nga komisioni. Pas namazit te drekes, ishte
pergatitur nje dreke nga fakulteti mikprites per te gjithe pjese-
marresit, dhe me pas filloi gara ne kategorine e trete, ku moren
pjese gjithsej njezet garues, te cilet iu pergjigjen nje pyetjeje

Sallah ef. Feta ne garat e Kur'anit

nga komisioni dhe nje tjetre sipas deshires se tyre. Gara per-
fundoi rreth ores 18.00 te mbremjes. Ne oren 19.30 ishte per-
gatitur darka ne restorantin e fakultetit, per te gjithe garuesit.
Pas namazit te akshamit e deri ne namazin e jacise, qe orga-
nizuar nje revy-mbremje kuranore, ku moren pjese lexuesit me
te mire te kesaj gare.

Te dielen, nga ora 10.30 deri ne 11.30, perfaqesuesit e te
gjitha rajoneve paten nje takim me dekanin e Fakultetit te
Shkencave Islame - Prof. Dr. Enes Karig, me te cilin biseduan
rreth aktiviteteve te fakulteteve dhe medreseve ne pergjithesi.
Kurse ne oren 11.30 u shpallen rezultatet e pjesemarresve ne
gara nga kryetari i komisionit hfz. Doc. Dr. Fadil Fazlig. Rezul-
tatet me te mira i arriten keta garues:

Ne kategorine e pare, hifzi i tere Kuranit:

1. Amina Kapo, 280 pike (Fakulteti i Shkencave Islame i Sa-
rajeves)

2. Alija Rahmani, 274 pike (Fakulteti i Shkencave Islame i Sa-
rajeves)

3. Muhamed Fetig, 273 pike.

Ne kategorine e dyte, hifzi i pesembedhjete xhuzeve te Ku-
ranit:

1. Muhamed Lepir, 260 pike (Fakulteti i Shkencave Islame i
Sarajeves)

2. Alem Kehig, 257 pike (medreseja "Behram-beg" e Tuzlles)

3. Suad Shabani, 192 pike (medreseja "Alauddin" e Prishti-
nes).

Ne kategorine e trete, tilave-lexim i Kuranit:

1. Mensur Kerla, 290 pike (Fakulteti i Shkencave Islame i Sara-
jeves)

2. Sallah Feta, 286 pike (Fakulteti i Studimeve Islame i Prishti-
nes)

3. Taib Karalig, 274 pike (medreseja "Gazi-Husret begov" e Sa-
rajeves).

Pas shpalljes se rezultateve, u dhane gmimet per garuesit
si dhe nga nje certifikate per pjesemarrje.
Vendi i pare - 300 euro;
Vendi i dyte - 250 euro, dhe
Vendi i trete - 200 euro.

Kjo gare u permbyll me nje dua nga nje profesor i Fakultetit
te Shkencave Islame te Sarajeves.

Vedat Shabani

56

dituria islame / 202

Aktuale

Stamboll

Vellazerohen Keshilli i Bashkesise Islame i Mitrovices
dhe myftinia e Bajrampashes-Stamboll

Duke u nisur nga parimi kuranor: "Me te vertete te gjithe be-
simtaret jane vellezer" si dhe nga syneti i Pejgamberit a.s.:
"Shembulli i besimtareve ne dashurine, meshiren dhe marre-
dheniet e ndersjella, eshte sikur shembulli i nje trupi te vetem:
nese nje pjese e tij dhemb, atehere dhembjen e ndien i tere
trupi".

Myftinia e Bajrampashes eshte myftinia e pare e qytetit te
Stambollit, e cila ka filluar te zbatoje ne praktike projektin "Ve-
llazerimi i qyteteve", projekt ky qe eshte iniciative e Dijanetit te
Turqise.

Me kete rast, pas disa kontakteve dhe duke njohur situaten
e qytetit te ndare te Mitrovices, Myftinia e Bajrampashes ka
zgjedhur qe Keshilli i Bashkesise Islame i Mitrovices te jete
keshilli me te cilin do te vellazerohet.

Dhe mu per kete qellim, me daten 1 maj 2007, Myftinia e
Bajrampashes edhe zyrtarisht i ka derguarftese Keshillitte Ba-
shkesise Islame te Mitrovices, per ta vizituar Myftinine e Baj-
rampashes.

Keshilli i Bashkesise Islame i Mitrovices, me kenaqesine me
te madhe, ka pranuar ftesen e Myftinise se Bajrampashes per
t'i bere vizite si dhe per t'u vellazeruar me te.

Me kete rast nje delegacion i KBI-se te Mitrovices, i perbere
nga kryetari i KBI-se - Asllan ef.Fazliu, kryeimami - Rexhep ef.
Lushta dhe imami - Hamit ef. Kamberi, me daten 13 maj 2007,
arriten ne Stamboll, ku u priten vellazerisht nga Myftinia e Baj-
rampashes.

Gjate nje jave qendrimi ne Stamboll, delegacioni i KBI-se
nga Mitrovica, u takua me personalitete te ndryshme si dhe me
perfaqesues te qeverise dhe shoqatave te ndryshme ne qyte-
tin e Stambollit.

Takimin e pare e zhvilluan me Myftiun e Bajrampashes, z.
Zija Ersin, me te cilin paten nje takim te ngrohte dhe vellazeror,
ku Myftiu i nderuar Zija Ersin, shprehu kenaqesine e tij per ta-
kimin si dhe shfaqi gatishmerine e Myftinise se Bajrampashes
per ta ndihmuar Keshillin e Bashkesise Islame te Mitrovices ne
aktivitete dhe ne projekte te ndryshme me karakter fetar.

Ne anen tjeter, delegacioni i KBI-se, prire nga kryetari i KBI-
se, Asllan ef. Fazliu, e njoftoi Myftiun per situaten ne Mitrovice
dhe ne pergjithesi per gjendjen e saj para, gjate si dhe pas lu-
ftes.

Perveg takimit me Myftiun, delegacioni u takua edhe me te
gjithe imamet e Myftinise se Bajrampashes, te cileve me nje
fjale rasti iu drejtua kryetari i KBI-se, Asllan ef. Fazliu, i cili i
dhuroi Myftiut nje pikture te qytetit te vjeter te Mitrovices, punu-
ar prej bakri.

Myftiu Zija Ersin kishte pergatitur nje axhende te ngjeshur
takimesh, nder te tjere edhe me kryetarin e komunes se Baj-
rampashes, z. Hysej Burge, si dhe me prefektin e komunes.

1

§ f ' w

1 1 _

" 1

Ij^i^tH^^M ^Sr ^

Myftiu i Bajrampashes dhe anetaret e KBI i Mitrovices

Gjithashtu delegacion u takua edhe me perfaqesuesit e
shoqates se Rumelive te Turqise dhe Shoqaten e Kosovareve
ne Stamboll, me te cilet, perveg takimeve te rastit, u evokuan
edhe shume kujtime nga vete nikoqiret me prejardhje nga qy-
teti i Mitrovices dhe nga Kosova.

Po ashtu nje takim i rendesise se vegante u be me shoqaten
humanitare IHH, e cila ka bere nje pune te madhe ne ndarjen
e ndihmave ne Kosove gjate luftes dhe pas saj. Delegacioni u
takua edhe me zv.drejtorin e pergjithshem te kesaj organizate,
z. Murat Jellmaz, i cili eshte edhe autor i librit KOSOVA NE
RRUGEN E PAVARESISE.

Gjithashtu u takuam edhe me deputetin e Parlamentit turk,
z. Hysejn Kansu, me prejardhje nga Sanxhaku, i njohur per
angazhimin e tij ne Parlamentin turk rreth ceshtjes se Bosnjes
dhe te Kosoves.

Po ashtu shfrytezuam rastin te vizitonim shume xhami, si
ate te Sulltan Ahmetit, Aja Sofine, Bejazit, Fatih, Sulltan Ejup,
vizita ne keto monumente historike dhe fetare, qe ngjallen
emocione dhe na kthyen ne historine e bujshme te hilafetit Os-
man, i cili per me teper se gjysme mileniumi sundoi boten me
drejtesine kuranore.

Perveg xhamive patem rastin te vizitonim edhe shume me-
drese dhe kurse kuranore, ku djemte dhe vajzat jo vetem nga
Turqia, po edhe nga vende te ndryshme te botes, kryesisht nga
Ballkani, vijonin mesimet e tyre.

Vizita jone, edhe pse zgjati nje jave, me te vertete kaloi shu-
me shpejt, saqe, po te kishim mundesine te qendronim edhe
nje muaj a me shume, nuk do te ngopeshim me bukurite e
minareve dhe te qytetit te Stambollit, qe ka mbi 1000 xhami.

Ne fund, duhet vene ne dukje faktin qe nje perkrahje te ma-
dhe delegacionit tone i dhane edhe hfz. Haki Vatansever,
imam dhe hatib ne Xhamine KOCATEPE ULLU XHAMI ne Baj-
rampashe, si dhe H. XHEMAIL GULER, te cilet ne cdo kohe na
shoqeruan dhe na ndihmuan qe kjo vizite jona te ishte me e
suksesshme. E lusim Allahun e Madherishem qe t'i shperbleje
me Xhenetin e larte Firdeus!

Me shpresen se tani e tutje, pas vellazerimit me Myftinine e
komunes se Bajrampashes, Mitrovica do te jete nje pjese e
qytetit te Stambollit, ne u larguam nga Stambolli, po zemrat
dhe mendjet tona do te jene gjithmone te lidhura me ato te
drejtuesve te Myftinise se Bajrampashes.

Rexhep Lushta

dituria islame / 202

57

Aktuale

U inaugurua minarja e xhamise se Qarshise ne Hanin e Elezit

Me 14 gusht 2006, me iniciativen e
kahershme te Keshillit te Bashkesise Is-
lame te Hanit te Elezit, u vu gurthemeli i
minares se xhamise te Qarshise, qe per
qytetaret e Hanit te Elezit ishte dite gezi-
mi. Kesaj here ne balle te oxhakut te ba-
miresise qendronte familja e H.ldris
Imishtit, e cila me plot besim i qe pergji-
gjur apelit te Keshillit te Bashkesise
Islame te Hanit te Elezit, qe te merrte
persiper investimin e ndertimit te kesaj
minareje qe nga themeli e deri ne pirgun
e saj me te larte. Te pranishmeve iu drej-
tua kryetari i KBI-se te Kacanikut, mr.
Musa Vila, i cili i pershendeti te pranish-
mit dhe njeheresh u uroi mireseardhje ne
kete manifestim modest. Besimtareve ua
sqaroi ajetin kuranor: "Se vertete ata qe
ndertojne xhami jane besimtare dhe be-
sojne diten e fundit", per te vazhduar se
vete ndertimi i kesaj minareje tregon se
kjo veper rrjedh nga besimi i thelle ne ze-
mer dhe presim qe shperblimin ta marre
ate dite kur do te takohemi me Allahun
xh.sh. Po ashtu ai permendi edhe hadi-
thin e Pejgamberit a.s. i cili thote: "Kush
nderton nje xhami ne kete bote, Allahu
do t'i ndertoje nje shtepi ne Xhenet",
duke shpresuar se kjo minare do te jete
nje pallat ne Xhenet per kete familje dhe
gjithe ata qe bejne vepra te tilla. Ne emer
te familjes se haxhi Idrisit, te pranishmit i
pershendeti haxhi Ismaili duke thene se
kjo minare eshte e te gjitheve dhe si e ti-
lls te gjitheve do te na sherbeje. Studenti
i FSI-se, Arif Hasallari lexoi nje ashere
nga Kurani, dhe, ne kordinim me imamet
e ketij rrethi, u kenduan tekbire duke per-
cjelle venien e gurthemelit. Tri lopatat e
para i hodhi investitori h. Idris Imishti, per
te vazhduar me tri te tjera i biri, h. Ismaili,
mr.Musa Vila dhe Nexhmedin Dernjani.
Me kete rast u organizua nje koktej mo-
dest po nga investuesi, per nder te
mysafireve te pranishem ne kete mani-
festim. Ndryshe nga minaret e tjera kla-

sike, te cilat ne vete kane pasur vetem
elementin funksional, kjo minare eshte e
stilit modern dhe permban edhe eleme-
ntin dekorativ. Kjo minare ndryshon hori-
zontalitetin e ndertesave te tjera, qe ne
te shumten e rasteve jane te uleta dhe
katrore, njeheresh duke i dhene nje pa-
norame bukurie qytetit te Hanit te Elezit.
Lartesia e kesaj minareje eshte 47 met-
ra, me galerine e quajtur sherife, qe
perbehet nga tri lloje te ndryshme deko-
rative me motive lulesh dhe elementesh
te tjera stilistike. Punet ne ndertimin e
kesaj minareje perfunduan me 28 nentor
2006 me koston e ndertimit qe kapte vle-
ren 27800 euro.

Me rastin e inaugurimit solemn te mi-
nares, qe u be me 29 dhjetor 2006, Ha-
nin e Elezit e nderoi prania e Myftiut te
Kosoves Mr. Nairn Ternava me bashke-
punetoret e tij. Ne pritje te Myftiut i cili
preu shiritin perurues, kishin dale qindra

Donatoret e minares, H. Idriz Imishti
me te birin Ismailin

qytetare te Hanit te Elezit per ta kremtu-
ar kete dite madheshtore. Meqenese kjo
dite ishte e xhuma, Kryetari i KBI-se te
Kosoves, Mr.Naim Ternava, nga hutbeja
iu drejtua qytetareve te Hanit te Elezit
duke e cmuar punen e ndertimit te kesaj
minareje dhe duke e vleresuar punen e
bijve te Haxhi Idris Imishtit, te cilet sakri-
fikuan pasurine e tyre per ndertimin e ke-
tij objekti madheshtor. Njeheresh Myftiu
para qytetareve lavderoi edhe punen e
KBI-se te Kacanikut, duke i porositur qy-
tetaret qe cdo here t'i pergjigjen apelit te
Bashkesise Islame per punet e metutje-
shme. Namazin e xhumase e fali Kryei-
mami i Bashkesise Islame te Kosoves,
Sabri Bajgora.Vlen te theksohet se po
kete dite kjo xhami u emertua Xhamia e
Qarshise, meqenese ndodhet pikerisht
ne qender te qytetit te Hanit te Elezit.
Duke falenderuar Allahun xh.sh., Keshilli
i Bashkesise Islame i Hanit te Elezit per-
mbylli vitin 2006 me nje sukses qe do te
mbetet histori per Hanin e Elezit, qe esh-
te ngritja e kesaj minareje qe i ka ndry-
shuar pamjen ketij qyteti me bukurine e
saj madheshtore.

Nexhmedin Dernjani

Ne Medvegje Bashkesia Islame e Kosoves do te ndertoje nje xhami te re

Nje delegacion nga komuna e Medvegjes me imamin e xha-
mise te Banjes se Siarines z. Ilham Hasanin ne krye, te mer-
kuren ka qendruar per nje vizite ne Prishtine, ku eshte takuar
me perfaqesuesit me te larte te Bashkesise Islame te Kosoves.

Delegacioni eshte kthyer me lajme te mira nga Prishtina ne
Medvegje. Perfaqesuesi i larte i Bashkesise Islame te Kosov-
es, zoteri Qemajl efendi Morina, ka paralajmeruar se BIK-ja se
shpejti do te ndertoje nje xhami te re ne Medvegje.

Po ashtu e kemi bere te njohur se Bashkesia Islame e Ko-
soves ia ka vazhduar mandatin imamit te xhamise te Banjes se
Siarines, z. Ilham Hasanit.

Paralajmerimet e fundit qe vijne nga Kosova, tregojne qarte
se ne te ardhmen do te ndodhin shume ndryshime pozitive ne
komunen e Medvegjes, per sa i perket jetes fetare.

Pa dyshim, feja islame ka munguar nje kohe te gjate ne ko-
munen e Medvegjes per arsye te ndryshme. Erdhi koha kur di-
jetaret, mendimtaret dhe intelektualet udhezojne dhe nxisin
popullin qe t'i rikthehen fese islame.

la vlen te permendet se qe nga muaji nentor i vitit 2006 e
deri me sot, ne xhamine e Banjes se Siarines per cdo dite
mbahen ligjerata per femije lidhur me fene islame. Iniciator i
ketyre ligjeratave eshte vete imami i xhamise, z. Ilham Hasani.

"Femijet qe ndjekin rregullisht mesimin ne xhamine e Ba-
njes se Siarines jane shume te zgjuar", - tha z. Hasani. Ai shtoi
se ne te ardhmen keta femije do te jene ata qe do te interpre-
tojne fene islame ne komunen e Medvegjes.

"Qellimi i ketyre ligjeratave eshte edukimi i femijeve per me-
sim-leximin e Kuranit, - tha me tutje z. Hasani, duke shtuar:
"Qdo mysliman duhet te dije te lexoje Kuran, sepse Allahu
xh.sh. ka premtuar se per gdo shkronje qe lexohet prej Kuranit,
ka nga dhjete sevape".

Zoteri Hasani beri te njohur se ne vitin e ri shkollor 2007/08,
mesimbesimi do te hyje si lende e re ne shkollat fillore te ko-
munes se Medvegjes. Eshte argument i mjaftueshem se sho-
qeria stabile eshte fushe me e mire per perhapjen e Islamit.

Fidan Kosumi

58

dituria islame / 202

Aktuale

Lipjan-Topligan

U vu gurthemeli i Xhamise ne fshatin Topligan

Ne kete fshat kishte mejtep qe nga
viti 1924, ku, edhe si shkolle e vend-
takim i ndryshem, neper kete mejtep
kaluan figura te njohura te hoxhalla-
reve tane duke dhene kontributin e
tyre per Islamin. Ne vitin 1996 ky me-
jtep u zyrtarizua si xhami, pavaresisht " '
nga hapesira e vogel.

Ndersa tani banoret e ketij fshati,
me zemergjeresine e tyre, u organi-
zuan per ndertimin e xhamise se re.

Ceremonia me rastin e venies se
gurthemelit filloi pas faljes se namaz-
it te Xhumase.

Ne emer te fshatareve dhe keshillit organizativ, foli mr.lslam
Sllamniku, i cili falenderoi bashkefshataret per kontributin e
tyre te dhene. Me pas kryetari I KBI-se te Lipjanit, Xhavit ef.
Qerimi, i uroi qytetaret per fillimin e ndertimit te xhamise dhe
kontributin e tyre duke u kujtuar hadithin "Kush nderton nje
xhami ne kete bote, Allahu do t'i ndertoje nje shtepi ne Xhe-

nnet". Ne emer te Kryesise se BIK-se foli
Fitim ef. Flugaj, i cili tha: "Secili besimtar
ndien nje kenaqesi kur ndertohet nje
xhami, andaj uroj qe kjo xhami te jete
vend adhurimi, bashkimi, uniteti e mesi-
mi ne mesin tuaj".

Nen zerin e tekbireve, kryetari Xhavit
ef. Qerimi, Fitim ef. Flugaj e Rexhep ef.
Luma, perfaqesues nga BIK, kryeimami
Burim ef. Arifi se bashku me imame, per-
faqesues nga fshati Topligan, - vune gur-
themelin e xhamise se re.

Vendin per ndertimin e xhamise e ka
dhene kuvendi komunal, kurse ndertimi i

xhamise behet me financim te qytetareve dhe njerezve bami-

res.

Projekti per ndertimin e xhamise do te kushtoje rreth 40 mije

euro. Te gjithe atyre qe kontribuojne per ndertimin e xhamise,

Allahu ua kompensofte me te mirat e Tij ne kete bote dhe ne

Ahiret. , . _ „.

Zaim Baftiu

Ne Rogove te Hasit u vu gurthemeli i rindertimit te minares se xhamise

Me daten 20 maj 2007, diten e diel,
keshilli i xhamise se fshatit Rogove, me
imamin e zellshem Rrahman ef. Hoxhen
ne krye, organizuan nje manifestim per
nder te venies se gurthemelit per rinder-
tim te minares se xhamise se fshatit, te
cilen forcat serbo cetnike e kishin rrenuar
me themel me 15 maj 1999.

Xhamia e Rogoves se Hasit eshte
ndertuar ne v. 1580 nga Hasan Aga Je-
mishciu, i lindur ne v.1535 po ne kete
fshat (vdekur ne v. 1603), i cili perveg
xhamise, ndertoi imaretin perskaj xhami-
se, hamamin (qe tani nuk ekziston me),
ndertoi 3 ura, tre mullinj, kullen e gurit e shume objekte te tjera
afariste, si dhe kishte shtruar 3 km rruge me kalldrem, dhe
kishte hapur kanalin per ujitjen e tokave prej lumit Drini i
Bardhe.

Banoret e Rogoves se Hasit me rrethine sot kishin nje ge-
zim te papershkrueshem sepse pas shume kerkesave dhe lut-
jeve qe Rogovasit ia kishin drejtuar institucioneve lokale dhe
atyre qendrore, per rindertimin e minares se xhamise, qofte
atyre fetare dhe shteterore, kishin hasur ne vesh te shurdher,
dhe ja sot i erdhi radha qe kerkesa e tyre te behet realitet.

Ne kete manifestim - ceremoni solemne moren pjese xhem-
atlinj te shumte te Rogoves, biznesmene, drejtori i shkolles fi-
llore me personelin arsimor, intelektuale dhe banore te shumte
te fshatrave perreth. Te pranishem qene kryetari i KBI-se te
Gjakoves, Fatmir ef. Iljazi me bashkepunetoret, Bedri ef. Kida
dhe Esat ef. Rexha, perfaqesuesit e KBI-se te Rahovecit, Halit
ef. Shala sekretar dhe Is-hak ef. Rexhepi, ish-imami i kesaj
xhamie - Xhemajli ef. Bytyci dhe Fetah ef. Bekolli, si dhe ima-
me te fshatrave perreth, drejtori i IMKK te Gjakoves, Ing. Os-
man Gojani dhe Ing. Agron Lama.

Keshilli organizativ i xhematit me imamin ne krye kishin per-
gatitur, sipas tradites vendore, prerjen e dy kurbaneve per
ndere te mysafireve dhe fillimit te punimeve, si dhe kishin per-
gatitur nje dreke me ushqime tradicionale te anes se Podri-
mes. Pas ketij akti u vu gurthemeli i rindertimit te minares se
xhamise, qe e beri kryetari i KBI-se te Gjakoves, Fatmir ef.
Iljazi, dhe me pas u lexua nje ashere e Kuranit nga ana e Esat
ef. Rexhes, kurse lutjen e beri ish-imami i kesaj xhamie, Xhe-
majli ef. Bytyci.

Ne vazhdim kryetari i KBI-se e mori fjalen dhe, pas falende-
rimit te Allahut xh.sh. dhe dergimit te salavateve per Muham-

medin a.s., tha: "Me lejoni qe me
respektin me te thelle t'ju pershendes
dhe njekohesisht t'ju percjell urimet dhe
pergezimet me te perzemerta ne emer
te Kryesise Bashkesise Islame te Koso-
ves, respektivisht te kryetarit Mr. Nairn
ef. Ternava, me rastin e fillimit te puni-
meve ne rindertimin e minares se ketij
objekti fetar, i cili per shekuj me radhe
ishte vater e fese, arsimit e kultures dhe
djep i diturise, dhe qe stoikisht diti t'u
beje balle sfidave te kohes nga me te
ndryshmet, perfshire ketu edhe luften e
fundit barbare ne keto treva. Falenderoi
All-llahun xh.sh. qe me ne fund, pas shume kerkesave dhe lut-
jeve qe u kemi bere donatoreve dhe shoqatave humanitare te
ndryshme, Entit per Mbrojtjen e Monumenteve te Kultures te
Gjakoves, Ministrise se Kultures, etj. - me ne fund, ia arritem
qellimit per fillimin e punimeve ne rindertimin e minares se
kesaj xhamie kaq te bukur dhe impozante, e cila ka vlera te
medha fetare, kulturore, historike dhe kombetare.

Eshte nje merits e madhe edhe per Qeverine e Kosoves,
gjegjesisht per Ministrine e Kultures, Rinise dhe Sporteve te
Kosoves, se per here te pare nga periudha e pasluftes, premt-
on se do te marre pjese ne investimin e rindertimit te nje objek-
ti fetar te besimit islam. Nje falenderim te vecante u shpreh
banoreve te fshatit Rogove, te cilet asnjehere nuk hezituan qe
te kontribuojne ne forma te ndryshme per vijimin e punime-
ve..."

Ne vazhdim, Fatmir ef. Iljazi me disa citate nga Kurani dhe
thenie profetike, nxiti dhe apeloi te pranishmit qe edhe me tej
te manifestojne bujarine e tyre, duke cekur rendesine e dhe-
nies se sadakase dhe vleren e ndertimit te xhamive. Fjalimin e
tij modest, kryetari e perfundoi me: "Pata nderin dhe kenaqes-
ine qe sot isha ne mesin tuaj. Ju pergezoi per kete organizim
kaq te bukur, ju gjithmone keni ditur te organizoni, te respek-
toni dhe te nderoni. Ju deshiroj sukses dhe pune te mbare.
Allahu ju dhurofte miresi ne kete bote dhe ne boten tjeter....".
Ceremonia vazhdoi me tej me fjalime te imameve dhe mysafi-
reve te tjere.

Lusim Allahun e Madherishem qe keso ceremonish per ak-
sione te tilla te kemi me shpesh.

Esat Rexha

dituria islame / 202

59

Aktuale

Ore e mesimit fetar ne xhamine e Siarines

Xhamia e Siarines fillon te rrezatoje shkendija shprese

"...une" i ftova femijet, dhe ata fillu-
an te vijne ne oret e mesimit fetar tie
xhami, andaj qe nga tetori i vitit te ka-
luar rregullisht i mbajme oret e ketij
mesimi", - thot imami Elham Hasani, i
cili pa pritese ia filloi ta mbaje mesi-
min fetar ne xhamine e Siarines...

Ka kaluar me se nje shekull qe kur
ishte ndertuar xhamia e Siarines. Kete e
ndertoi Mbreteria e Serbise ne Kohen e
Milan Obrenovigit, si dhurate per kontri-
butin e z.Halil Islamit nga Svirca e Me-
dvegjes ne parlamentin e Serbise si
deputet i shqiptareve te kesaj ane. Ek-
zistojne disa gojedhena se si dhe per se
u ndertua kjo xhami, por si me e besue-
shmja duket se do te ishte kjo: kete xha-
mi mbreti serb Milan Obrenovic e kishte
ndertuar pas nje vizite qe i kishte bere
deputetit shqiptar Halil Islami dhe, per ta
shperblyer ate per kontributin konstruktiv
qe kishte dhene ky i fundit si deputet. Ne
bisede e siper, sikur mendohet, z. Halili,
pasi e kishte pyetur mbreti se c'a deshi-
ronte per vilajetin e tij, kishte kerkuar nje
shkolle dhe nje xhami.

Te dyja keto mbreti serb i ndertoi per
hater te Halilit. Andaj edhe sot e kesaj
dite kjo xhami mbeti si tempull fetar i
shqiptareve te Medvegjes dhe u sherben
atyre edhe ne ditet e sotme. Edhe objek-
ti i shkolles, gjegjesisht kati i pare i tij, i
cili ishte ngritur prej guresh, qendron
edhe sot ne afersi te xhamise, por jo me
si objekt shkolle, po si objekt i lene pa
destinim. Por, t'i kthehemi xhamise.
Edhe pse e demtuar dukshem nga dhe-
mbi i kohes, kjo xhami edhe sot sherben
per faljen e namazit. Mirepo, tani halli
qendron se ka mbetur me nje numer te
vogel te xhematit, sepse, sic dihet, qe
nga vitet 1999/ 2000 popullata shqiptare
ishte debuar me dhune nga forcat poli-
core ushtarake dhe paramilitare te regji-
mit te Slobodan Miloshevigit. Pas kesaj
tragjedie, nje numer i vogel i shqiptareve
mbeti ne trojet e veta dhe po mundohet
te mbaje gjalle elementin shqiptar po
edhe ate islam ne keto troje.

Problemi per kete xhami me heret ish-
te se, pervec xhematit, i mungonte edhe
sherbimi profesional - imami. Imami i ke-
saj treve Ajet efendi Latifi, i cili me perku-

shtim te madh e kreu punen e vet ne ko-
munen e Medvegjes, pas pensionimit te
te ndjerit Nezir efendi Ibrahimi, mbeti i
vetmuar dhe duhej te sherbente ne dy
xhami, ne kete te Siarines dhe ne ate te
Kapitit. Kjo ishte e veshtire, andaj nderh-
yri Bashkesia Islame e Kosoves dhe me
te filluar te muajit te shenjte te Ramaza-
nit te shkuar, si ndihme shqiptareve te
Medvegjes, u dergoi imamin nga Pre-
sheva, Elham efendi Hasanin, nje djale
punetor, i vyeshem dhe shume i devot-
shem. Me ardhjen e tij, aktiviteti fetar ne
Medvegje u ngjall. Ngjane shume gjera
per te cilat nuk kishte shprese ne keto
troje.

Per te paren here ne kete xhami, pas
me teper se nje shekulli te ekzistimit te
saj, me angazhimin e imamit Elham efe-
ndi Hasani, ne muajin e Ramazanit u fa-
len teravite per cdo nate dhe gjate tere
muajit te Ramazanit; me perpara ato ne
kete xhami faleshin vetem ne Naten e
Lejletul Kadrit.

Mrekullia e dyte, nese mund te thuhet
keshtu, apo nese ka mrekulli ne kete
bote, per keto troje shqiptare ndodhi po
keshtu fale angazhimit te efendi Hasanit,
- fillimi i mesimit fetar po ne kete xhami
per femijet e interesuar, qe nga tetori i
vitit te kaluar.

Eshte indikative qe ne grupin e femi-
jeve, te cilet e degjojne kete mesim, ka
edhe djem edhe vajza, dhe te gjithe tre-
gojne interesim te njejte.

Aferdita Sejdiu, Besart Salihu, Albu-
lena Syla, Teuta Syla, Antigona Syla, Fa-
ton Selimi, Agron Syla, Arian Selimi,

Besart Syla, Raimond Se-
limi, Safet Osmani dhe Be-
snik Salihu - jane ata qe
perbejne gjeneraten e pare
dhe historike qe filluan me-
simin fetar ne keto troje
shqiptare. Albulena, Teuta,
Antigona, Fatoni, Besarti
dhe te tjeret thane:

"Kemi pasur deshire te
flakte per mesimin fetar, por
Jderi me tani ai nuk organi-
zohej as ne shkolle e as ne
xhami. Kur na ftoi imami El-
ham efendi Hasani, ne me
deshiren tone dhe te prinderve tane fillu-
am te vijme ne xhami".

"Eshte kenaqesi e madhe te jesh ne
gjeneraten e pare te ketij mesimi. Shpre-
sojme se kjo nuk do te ndalet kurre" -
shtojne keta fatosa te rinj.

Ndersa imami Hasani flet me modesti
per punen e vet, duke thene se po ben
ate qe eshte vetem nje nga obligimet e
tij. Sa i perket punes me nxenes, eshte
shume i kenaqur, por edhe i motivuar te
punoje me ta, sig tha ai mu nga fakti se
... ketu ka nevoje me se shumti qe te pu-
nohet ne kete drejtim...dhe shtoi se tani-
me kur ne ore marrin pjese te gjithe
nxenesit, eshte i gezuar, e kur i mungon
ndonjeri, atehere eshte i brengosur,
edhe pse kjo ndodh vetem atehere kur
nxenesit kane ndonje pune te rendesi-
shme dhe te pashtyshme.

Perveg kesaj, efendi Hasani na tregoi
se deri me tani keta nxenes kane me-
suar afro 10 Dua dhe kane mesuar te
lexojne shume bukur ajete kuranore.
Njeheresh kane mesuar edhe te falin pe-
se kohet e namazit dhe shume gjera te
tjera fetare.

Po keshtu per festen e mbajtur te
Fiter- Bajramit, keta nxenes shfaqen nje
program te pasur, i cili atyre qe e falen
kete namaz ne xhamine e Siarines, u
dha shprese dhe optimizem te madh per
jeten fetare dhe shqiptare ne keto troje.
Po pra, kur duan njerezit, edhe mund
te bejne shume pune te mira, sig jane
keto ne xhamine e Siarines.
Allahu i shperblefte! Amin!!!

Rexhep Abazi

Myslimanet, me shume se katoliket

Ajo qe prej kohesh ka tmerruar Vatikanin,
ka ndodhur: sipas nje instituti studimesh ne
Shtetet e Bashkuara te Amerikes, besimtaret
e Islamit jane me shume se katoliket ne nu-
mer per disa dhjetera milione. Jane keto te
dhena te vitit 2005, pra te dy viteve me pare,
e si pasoje gjendja mund te jete renduar ako-
ma me tej. Lajmi vjen nga "World Christian
Database" (baza e te dhenave te Botes Kri-
stiane), nje ent amerikan i specializuar ne
studimin e tendencave fetare, qe flet per ek-
zistencen e 1 miliard e 322 milione myslima-
neve ne bote. Sipas statistikave te Vatikanit,
ndjekesit e Kishes se Romes kane kaluar ne

periudhen nga viti 2000-2005 nga 1 miliard e
45 milione ne rreth 1 miliard e 115 milione, me
nje rritje prej 6.7 per qind. Edhe nese do te
ndanim shifrat e ndjekesve te Profetit Muham-
ed, duke pasur parasysh dy rrymat kryesore,
sunitet dhe shiitet, shihet se vetem sunitet,
me 1 miliard e 152 milione besimtare, do te
klasifikoheshin si besimi me i ndjekur. Shiitet,
ne total, jane rreth 170 milione, te perqend-
ruar me se shumti ne Iran. Por, duhet thek-
suar se te krishteret, ne totalin e rrymave ne
te cilat ndahen, mbeten shumice. Instituti Am-
erikan numeron dy miliarde e 153 milione te
krishtere. Me pas, ne klasifikim vijne hindute,

ata qe nuk kane asnje fe, budistet dhe ndje-
kesit e te ashtuquajturave fe te reja. Kohet e
fundit, Vatikani, ne fakt, eshte shqetesuar ne
lidhje me ate qe e quan largim te te krishte-
reve nga kisha dhe shifrat e publikuara se fu-
ndmi, deshmojne me se miri se ky shqetesim
ka baza. Ajo gka vihet re, sipas zyrtareve te
Vatikanit, eshte fakti se ne nje kohe kur gjith-
nje e me shume besimtare te krishtere po bra-
ktisin radhet e kishes, shume e shume njerez
te tjere po konvertohen ne myslimane.

Marre nga: http://www.gazeta-
shqip. com/artikull.php ?id= 18918

60

dituria islame / 202

Aktuale

Gjakova perkujton Diten e te Zhdukurve me rivarrimin e 22 martireve

Me dite zie dhe 22 arkivole te shqiptareve te identifikuar pas
kthimit nga varrezat e Serbise, Gjakova dhe Meja te premten
shenuan Diten e te Zhdukurve te Kosovgs dhe tetevjetorin e
masakres me te madhe nga forcat serbe ndaj civileve shqipta-
re - qe mund ta quajme Srebrenica e Kosoves. Ne ceremoni-
ne madheshtore perkujtuese, organizuar me kete rast ne
"Lendinen e Pikellimit" ne Meje te Gjakoves, pikerisht ne vend-
in ku para tete vjetesh u masakruan dhe u rrembyen 377 bano-
re te Rekes se Keqe e me gjere, moren pjese edhe kryeministri
i Kosoves Agim Ceku, anetari i Grupit Negociator Veton Surroi,
perfaqesues te tjere te pushtetit qendror dhe lokal, drejtues te
organizatave nderkombetare e vendore, te cilet kang qene te
inkuadruar ne ggshtjen e personave te pagjetur, perfaqesues
te KFOR-it, te TMK-se, te SHPK-se, perfaqesuesit e Keshillit te
Bashkesise Islame te Gjakoves, Kryetari Fatmir ef. Iljazi me
personelin e administrates dhe imamet e qytetit dhe te fshatra-
ve te komunes se Gjakoves, perfaqesues te Keshillit te Bash-
kesise Islame te Deganit, kryetari Hysni ef. Hoxha me
bashkepunetore, dhe perfaqesues te rendeve te Tarikatit, per-
faqesues te institucionit te Kishes Katolike te Gjakoves dhe
mijera qytetare nga Kosova.

Kryeministri Ceku tha se masakra qe ndodhi ne Meje, qe
gshtg krim kunder njerezimit, e pershpejtoi ardhjen e lirise se
Kosoves. "Kjo lending, po aq sa eshte lending e loteve, aq
eshte edhe lending e krenarisg, e lirise dhe e pavaresisg, nga
e cila na ndajng vetgm disa javg. Pavargsia e Kosovgs gshtg
shpgrblim i sakrificgs qg populli yng ka bgrg pgr shumg vjet,
gshtg dhe shpgrblim pgr gjakun dhe pgr sakrificgn e martirgve
tg Mejes. Por, pavargsia nuk i mbyll dhe shgron tg gjitha plaggt
tona. Njgra prej plaggve mg tg mgdha mbetet fati i qindra tg
munguarve, tg cilet nuk u mungojng vetgm familjargve e mg tg
dashurve, por Kosovgs, gjithe neve", u shpreh Ceku. Duke u
ndgrlidhur me vizitgn e ekipit faktmbledhgs tg OKB-sg qg po
qgndron ng Kosovg, Kryeministri u shpreh se bota nuk gshtg
shkurtpamgse sa tg harrojg kaq shpejt se gfare ka ndodhur ng
Kosovg. "Kgto fakte ndgrkombgtargt i ding mirg, por ia kemi
pgrsgritur edhe njg herg sot delegacionit tg Keshillit tg Siguri-
mit, qg ka ardhur pgr tg parg ngse Kosova gshtg gati. Ne, edhe
me sakrificgn qg kemi bgrg pgr liri, edhe me sakrificgn pgr ta
ndgrtuar Kosovgn e re, kemi treguar se meritojmg tg jemi tg
pavarur.

Pavargsia e Kosovgs tashmg gshtg realitet, i cili e ka mbg-
shtetjen tek miqtg tang ndgrkombgtare, tg cilet jane tg vendo-
sur qg ta pgrmbyllin sa mg shpejt dhe me sukses tg plotg kgtg
proces. I siguroj familjaret e tg pagjeturve se Qeveria e Koso-
vgs, gshtg pgrkrah tyre dhe se pgrpjekjet tona nuk do tg pusho-
jng. Jam i bindur se si shtet do tg kemi mg shumg mundgsi dhe
mekanizma qg tg bgjmg presion mg tg madh ng zbardhjen e
kgsaj cgshtjeje" - pgrfundoi ai. Kryetari i Gjakovgs, z.Aqif She-
hu, ng fjalen e tij tg rastit, lidhi rivarrimin e radhgs ng Meje dhe
diten e masakres sg ndodhur kgtu, me planet e pabesa tg Se-
rbisg: " Kjo datg, e cila shgnon dy ngjarje, atg tg krimit mbi kgta
martirg dhe datgn historike qg quhet dita e tg pagjeturve tg dy
mijg personave ng mbare Kosovgn, na bgn tg ngnkuptojmg se
kgtu ka dicka tg pabesg tg fshehur pgr njg kohg tg gjatg si njg
kurth qg shpalohet pa pritur. Nuk mund tg ndahen nga pgrgje-
gjgsia Jong politike tg gjithe ata qg organizuan zhdukjen e tyre,
heret ose vong. Stili serb gshtg ai i pgrgatitjes pgr masakgr
kundgr tg tjereve dhe / ndgrkaq shpalljes se populli serb po
masakrohet. Pra, kang pgrgatitur shpgmguljen e shqiptareve,

e ndgrkaq japin alarmin pgr shpgmguljen serbe. Kgtg e beri Mi-
loshevici, duke i pgrdorur zakonet e egra ballkanike, shpgmg-
uljen, masakrgn, pgrdhunimin", - tha Shehu para mijgra tg
pranishmgve. Ai tha se shqiptaret, tg ngopur nga krimet e kri-
minelgve, i kang dhgng mjaft shembuj botgs sg qytetgruar se
jang pgr paqe dhe stabilitet. "Kgtg e kemi dgshmuar edhe ng-
pgrmjet Grupit tg Unitetit ng takimet ng Vjeng". Rivarrimi i se
premtes ng Meje ishte i 17-ti me radhg, ndgrsa edhe pas tetg
vjetgsh banorgve tg fshatrave tg kgtushme u mungojng ende
edhe 36 familjare. Tg fundit nga tg rivarrosurit u nda personeli
fetar mysliman dhe katolik pas kryerjes sg ceremonisg fetare,
faljes sg namazit tg xhenazes, nga ana e kryetarit tg KBI-sg
Fatmir ef. Iljazi. Kurse fjalen lamtumirese e mbajti imami i Xha-
misg sg Re, Munir ef. Salkurti, i cili tha: "Familjare tg viktimave
padrejtgsisht tg vrare, ng dhembjen dhe pikellimin tuaj sot e
gjithmong merr pjesg e gjithe Kosova, qg kjo pa dyshim do tg
jetg njg lehtesi pgr Ju, ne nuk do t'i harrojmg ata dhe Ju, sepse
ata u vrang qg tg ndgrgjegjgsohet bota se ne duhet tg jetojmg
tg lire, qg vuajtjeve dhe krimit shekullor ndaj popullit tong t'i
thuhet NDAL njghere e pgrgjithmong. Ashtu sig na mbante
shpresa deri dje, se kgta pgllumba tg lirise jane gjallg, kjo shpr-
esg u shndgrrua ng realitet, ngase ata qg u vrang ng pragun e
shtgpisg, u morgn nga prehri i ngngs, dora e babait dhe buzgt
e fgmijgs, edhe pse u vrang, nuk jang tg vdekur....(dhe ju, o
njerez) mos thoni pgr ata qg u vrang ng rruggn e Zotit, jang tg
vdekur. Jo, ata jang tg gjallg, porju nuke kuptoni. Letgdgshm-
ojmg sot mg shumg se kurre besimin, durimin tong, dhe do tg
jemi mg tg fortg, mg tg qgndrueshgm, mg bujare. Ta shndgrroj-
mg pikellimin tong ng kujtim tg pgrhershgm pgr kgta tg mgshi-
ruar qg qgndrojng para nesh, dobgsing shpirtgrore ta kthejmg
ng fuqi, qg tg duam njgri-tjetrin, t'i cojmg ng vend amanetet e
kgtyre burrave, qg fgmijgt tang tg zhvillohen e tg kaliten ng at-
dhedashuri, qg ngnat dhe nuset tg qgndrojng ashtu sig u ka hi-
je ngnave shqiptare, ndgrsa baballaret tg jeng krenarg. Zemrat
tuaja dhe tonat tg mgrzitura, kang Mag., Zoti thotg: "Se me tg
pgrmendurit e Tij qetgsohen zemrat, freskohen shpirtrat, ndri-
gohen mendjet". Le tg na rrjedhin lotet e mgshires, portg flasim
vetgm fjale me tg cilat Zotin tong do ta bgjmg tg kgnaqur prej
nesh. Zoti yng qoftg i kgnaqur me tg gjallet e tg vdekurit tang,
dhe na mbuloftg me mgshiren e Tij. Lavdi! Lavdi!

dituria islame / 202

61

Merhum

Kujfim me rastin e 7 -vjetorit te vdekjes

Mulla Jonuz ef. Hoxha

21.03.1948-09.05.2006

M. Jonuz ef. Hoxha u lind me
date 21 mars 1 948 ne fshatin Blla-
ce, komuna e Therandes, ne nje
familje me tradite fetare. Shkollen
fillore e filloi ne vendlindje dhe e
perfundoi ne Banjen e Malisheves.
M. Jonuz ef. Hoxha, me deshiren e
prindit, u regjistrua ne medresene e
mesme "Alauddin" te Prishtines ne
vitin 1962 (Babai mulla Imer
Hoxha imam i xhamise se fshatit
Bllace )

Mulla Jonuz Hoxha qysh nga
shkolla fillore ne Banje, kishte
ndjenja patriotike dhe shkroi poezi
me permbajtje kombetare (qe ishte
ne kundershtim me sistemin komu-
nist te Jugosllavise se atehershme).
Me kete veprimtari u mor sa ishte
nxenes i medresese, dhe aty u kap
nga UDB-ja dhe u perjashtua nga
medreseja ne vitin e trete e me pas-
taj u burgos ne vitin 1964, ndersa
burgimi i tij i fundit ishte me
12.12.1968, me motivin se ishte
aktiv ne demonstratat e tetorit te atij
viti.

Pas gjithe ketij presioni nga siste-
mi i atehershem, ai si i ri 20-vjegar,
u detyrua ta leshonte Kosoven dhe
u punesua ne firmen ndertimore "7
korriku" per plot 1 2 vjet. Me pastaj,
per shkak se pesoi nje aksident ne
trafik, ai u pensionua si invalid. Pas
pensionimit, u kthye ne Kosove -
Prishtine ne lagjen "Ulpiana" dhe
ra ne kontakt me profesorin (Ho-
xhen e nderuar Hasan ef. Nahi)
dhe iu perkushtua ne sherbim Isla-
mit. Ai u shperngul ne Ferizaj, ku
punoi si myezin ne Xhamine e Vo-
gel ne kohen e M.Mehdi ef. Stublla

Mulla Jonuz ef. Hoxha
per plot 3 vjet, me pastaj u shper-
ngul ne Therande/Suhareke dhe
prape ne menyre vullnetare, pa pa-
gese, sherbeu si sekretar ne KBI-ne
e Therandes deri ne nentor te vitit
1991. Ne te nje|ten kohe punonte
si imam me honorar ne fshatin Re-
gan. Nga viti 1 994 e deri ne 1 996
sherbeu imam ne xhamine e fshatit
Pozhar te Deganit, KBI i Gjakoves,
ku nga koleget ishte i mirepritur
dhe shume i respektuar. M. Jonuz
ef. Hoxha u kthye prape ne xhami-
ne e fshatit Regan dhe aty punoi
deri ne vdekje, me gjithe veshti-
resite dhe sakrificat e luftes
1998/1999, ai deri ne fund nuk e
la xhamine.

Ne pranveren e vitit 1 998, kur
filloi lufta ne keto treva, M. Jonuz ef.
Hoxha ishte aktiv dhe ne janar te
vitit 1 999 u emerua z.v. komandant
per moral e politike dhe informim
ne batalionin "Sadik Shala" te

brigades 121, qe mbante emrin e
legjendarit Ismet Jashari "Kumano-
va", por ai nuk u ndal vetem me
kaq, po mori pjese aktive edhe ne
Kosoven Lindore si pjesetar me te
njejtin funksion ne U(^PMB-ne.

Mulla Jonuz ef. Hoxha gjithmone
ishte i etur per poezi, sig u cek edhe
me lart, prandaj shkroi librin e tij te
pare "Kenget e lavdise", qe ne
permbajtje u jepte kuraje te gjithe
liridashesve dhe gmonte gjakun e
derdhur per liri, por ai nuk pushoi
as me kaq, vegse pas librit te pare,
ai prape vazhdoi te merrej me
shkrime, megjithekete, pa perfund-
uar librin e dyte te tij, e nderpreu
vdekja me 9 maj 2006. Prandaj
KBI-ja dhe Theranda i eshte miren-
johese per kontributin qe dha ne
kete keshill e posagerisht si ideatori
kryesor se bashku me M.Haki ef.
Hoxhen, per arritjen e koncensusit
per centralizimin e anetaresise se
Bashkesise Islame.

Me respekt e perkujtojne

koleget e tij,

Sekretari I KBI-se

M.Mehdi ef. Hoxha

62

dituria islame / 202