Skip to main content

Full text of "Revista Dituria islame 197-234.PDF"

See other formats 


DITURIA ISLAME 

Reviste mujore, fetare, kulturore e shkencore 

Boton 

Kryesia e Bashkesise Islame te Kosoves 
Prishtine 

Kryeredaktor 
Bahri Simnica 



Redaksia: 

Agim Hyseni, Burhan Hoxha, 

Hajrullah Hoxha, Isa Memishi, 

Jakup Cunaku, Muharrem Ternava, 

Muhamed Hoxha, Nexhmi Maksuti, 

Rexhep Suma dhe Sabri Bajgora. 



Lektor 

Isa Bajginca 

Korrektor 

Skender Rashiti 

Kopertina & Red. teknik 

Ymridin Trinaku 

Operator kompjuterik 

Nuhi Simnica 



Adresa: 

"Dituria Islame", 

Rr. "Vellusha", nr. 84. 38000 Prishtine, 

Fah. post. 46, 

Tel & Fax. 038/224-024 

www.dituriaislame.net 
E-mail: dituriaislame@hotmail.com 
dituriaisiame@yalioo.com 



Parapagimi: 

Evrope 25 € Amerike 40 USA $ 

Shtypi: 
"Kotia" - Prishtine 

Doreshkrimet dhe fotot nuk ktheheni 



200 - Num'er jubilar dhe lamtumira e redaksis'e 

Te nderuar dhe te respektuar lexues. 

Ky eshte numri ifundit i pergatitur nga redaksia aktuale; vertet e ndiej sejam i 
privilegjuar qe, ne emrin tim si kryeredaktor, dhe te redaksise, poju drejtohem me 
urimet me te mira perju dhe per ne, ne kite num'er te "Diturise Islame, qe eshte nje 
jubilar i ve(;ante - numri 200 i revistes sone. 

Sigurisht qejuve, qejeni lexues te rregullt te kesaj reviste dhe qe keni ndjekur 
numrat e deritashem, ju kujtohet se, para vetem tre muajsh shenuam 20-vjetorin e 
daljes se kesaj reviste. Me saktesisht, nenumrin 197 bemefjale me shume per rruge- 
timin e kesaj reviste si dhe per te gjithe kryeredaktoret, prandaj nuk e shoh te ar- 
syeshme te ndalemi me gjate ne historikun e saj. 

Si njezetvjetori, ashtu edhe numri i dyqindte jubilar, perbejne nje kontribut, po 
edhe nje nder e gezim per kete redaksi (po edhe per ato te perparshmet) dhe per te 
gjithe ata qe bashkepunuan e do te bashkepunojne ne te ardhmen ne kete reviste . 

Ditet, javet, muajt qe mbushen keto dy vite, qene nje pervoje e mire per ne si re- 
daksi, qe me kete num'er permbyllim mandatin. Me shpres'e dhe d'eshir'e te madhe se 
kemi arritur qe tekju, lexues te nderuar, te transmetojme mesazhin islam si eshte me 
se miri, duke tentuar ne fdo kohe dhe ne fdo moment te ruajm'e unitetin fetar e kom- 
b'etar ne keto rrethana tep'er te veshtira dhe shume dramatike, kurperfatin e Koso- 
ves po debatohet ne instancat me te larta e me te rendesishme nderkombetare. Qdo 
gje ne kete bote eshte relative dhe kalimtare, andaj edhe puna jone dyvjegare si re- 
daksi, ishte kalimtare, ndonese shpresojme te kemi I'en'e di(;ka pas vetes. P'erpjekjet 
tona qe te ndodheshim gjithnje prane jush, kane qene te vazhdueshme; nuk mungoi 
angazhimi, as juaji dhe as yni, pavaresisht se ne ketie rrugetim te perbashket, 
shpesh na dolenpara veshtiresi te shumta. Se sa ia kemi arritur qellimit te depertoj- 
me ne zemrat tuaja, kete do ta vleresoni me se miri Ju. 

I vetedijshem per mangesite dhe gabimet qe kane mundur te na shpetojne pa i ve- 
rejtur ne, mbesim me shprese seju nuk do t 'i mbyllni syte e te merrni gjith^ka qe bo- 
tohet, pa e bluar mire sipas kriteresh te qendrueshme, po me shkrimet dhe punimet 
tuaja do te ndihmoni per te ngritur edhe me tej cilesine dhe vleren e kesaj reviste, e 
cila neper vite teper te renda arriti te perballonte shume pengesa dhe barrikada. Je- 
mi me se te bindur se gjate rrugetimit te saj ne te ardhmen, do t 'i dalin krah revistes 
sone e tuaj te respektuar, autore qe do te vijne nga gjeneratat e reja, plot vrull e el- 
an. Ne vazhdimisht kemi kerkuar dhe do te kerkojme bashkepunetore dhe kuadro te 
reja, qe edhe ata ta gjejne veten ne te vetmen reviste fetare islame dhe kombetare, 
kulturore,historike e shkencore qe ka shperndare rreze drite, shprese - me mbeshtet- 
jen tek i Madhi Allah, per dy decenie dhe vazhdon te ruaje besen dhe shpresat per 
nje zhvillim te mbare tejetes e te vlerave fetare, kulturore e shkencore kombetare ne 
te gjitha trojet shqiptare si dhe Diasporen tone. 

Respekt per te gjithe ata qe bashkepunuan me ne per keto dy vite, dhe pergezime 
per te gjithe ju! URIME Numrin jubilar 200!... 



Ne kete numer pos te tjerash 



Feja si f aKtor per te ardhmen 
5 

RoberiteAllahut 

[Koment i aieteue 63-77 nga kapti 

na'El-Furkan" 

8 

Aiqeshndritigjithesine 
15 

Diagnoza lehteson sherimin 
18 



Adhurimet-ibadetet dhe 

lidhshmeria e tyre me besimin 

24 

Hafez Bairam ef . Agani ishte edhe 

"Hafiz-ikutub" 

41 

Aktuale 
59 




dituria islame / 200 



Ne shenjester 



Feja si faktor 
per te ardhmen e Kosoves 



Mr. Qemajl Morina 

Ne referatin tim, rreth temes 
bosht "Kosova, shtet i pava- 
rur dhe sovran", deshiroj te 
perqendrohem ne aspektin e 
perspektives fetare dhe rolit te fese ne 
rrjedhat e deritanishme dhe ne te ardhm- 
en e Kosoves. Kjo, per te vetmin qelhm 
se tema e fese pothuajse eshte anashka- 
luar apo rrallehere eshte objekt diskuti- 
mi ne qarqet shkencore shqiptare, qe, 
sipas mendimit tim, eshte nje mangesi e 
institucioneve tona. Feja, sot, eshte nje 
teme e pashmangshme ne te gjitha rrje- 
dhat shoqerore, pohtike e gjeostrategji- 
ke. Nje numer i madh i problemeve 
akute te botes se sotshme, zanafillen e 
kane ne mosmarreveshjet fetare. Andaj, 
studimi i ketyre problemeve edhe ne as- 
pektin fetar, mund te na ndihmoje ne eli- 
minimin e disa keqkuptimeve, te cilat 
kohe pas kohe shfaqen jo vetem ne opi- 
nionin kosovar, por edhe me gjere, per 
shkak te mosnjohjes se rolit dhe mi- 
sionit qe duhet te luajne fete ne sho- 
qerite njerezore. 

Kjo mosnjohje nganjehere shoqerive 
tona u kthehet si bumerang me pasoja te 
medha. Kete me se miri e ilustrojne rre- 
nimet e 218 xhamive gjate viteve 
1998/99 ne Kosove nga ushtria, pohcia 
dhe forcat paramilitare serbe, si dhe rre- 
nimi i disa kishave ortodokse serbe pas 
hyrjes se forcave te paktit NATO ne Ko- 
sove, - si shenje revanshizmi per rrenim- 
in e xhamive. Ketu vlen te permendim 
edhe pamjet gjate trazirave te 17 e 18 
marsit 2004, te djegies se kishave orto- 
dokse serbe ne Kosove, si dhe te djegies 
se xhamive ne Beograd e Nish. Ky duhet 
te jete nje alarm, se paku per ne njerezit 
e fese, qe digka ne shoqerine tone nuk 
eshte ne rreguU. Prandaj, kemi obligim 
fetar dhe njerezor qe t'u bejme nje anah- 
ze gjerave te ketilla, qe ato te mos per- 
seriten ne te ardhmen. MUefet dhe 
frustrimet nuk duhet te lejohet te mani- 
festohen me djegien apo rrenimin e 
objekteve fetare te kujtdo qofshin ato. 

Kesaj teme nje rendesi te ve^ante i 
kushton ish-sekretarja amerikane e Shte- 
tit, Madeline Albright', ne hbrin e saj te 
flindit me tituU "The mighty and the ala- 
mighty", (I fuqishmi dhe i plotfuqish- 
mi), ku argumenton se formuluesit e 




pohtikave duhet te kuptojne rolin e fese, 
kur analizojne situaten ne vende te ndry- 
shme te botes dhe se, ne rast konfliktesh, 
feja duhet te luaje nje rol per nxitjen e 
paqes dhe jo acarimit te metejshem te 
konfliktit. 

Ne kete kuader, zonja Albright thote 
se shpeshhere konflikteve rajonale, qe- 
Uimisht, u jane dhene nuanca fetare. Si 
shembuU ajo permend luften ne Kosove. 
Slobodan Miloshevi?, thote Albright, i 
kishte thene ne ato vite se popuUi i tij 
kishte luftuar ne shekuj per te mbrojtur 
"Evropen e krishtere", megjithese, shton 
ajo, burimi i konfliktit, ashtu sikurse 
edhe ne lufterat kunder SUovenise, Bo- 
snjes dhe Kroacise, ishte ne fakt shthur- 
ja e ish-JugosUavise. 

Albright, megjithate, shton se, ne te 
vertete, ekziston nje partneritet midis fe- 
se dhe politikes, por kur shfrytezohet si? 
duhet, ai mund te jete nje forme pozitive 
per drejtesine dhe paqen. 

Albright thote se ne konflikte te ndr- 
yshme aktuale, duhet te merret parasysh 
trashegimia fetare. Por, ajo mendon se 
udheheqesit fetare nuk duhet te jene te 
pranishem ne tryezen e bisedimeve per 
zgjidhjen e konflikteve. Ajo shton se ata 
duhet te luajne rolin per t'i bashkuar 
njerezit e jo per t'i per9are ata. 

Ne kete kontekst, Albright thote se 
nuk eshte aspak dakord me rolin qe po 
luan peshkopi Artemije ne 9eshtjen e 
Kosoves, dhe shton: "Une mendoj se 
udheheqesit fetare duhet te synojne t'i 
bashkojne njerezit e jo t'i ndajne ata; 



kam lexuar se fundi se peshkopi Artem- 
ije, te cilin e kam takuar dhe kam shkuar 
ne manastirin e tij, po perpiqet te pengo- 
je perpjekjet per pavaresine e Kosoves 
dhe se, per t'i renduar problemet edhe 
me tej, ai ka vendosur tani hdhje me disa 
prifterinj evangjeliste ne ShBA, per te 
krijuar mbeshtetje per keto ^eshtje. Ve- 
prime te ketilla nuk duhet te ndodhin, 
udheheqesit fetare duhet te ndihmojne 
qe njerezit ta kuptojne fene dhe bazen 
fetare te nje argumenti, sepse keshtu 
mund te ndihmohet ne zgjidhjen e kon- 
fliktit". 

Albright flet per rendesine e bashke- 
punimit ne mes feve te ndryshme, kur 
ato bashkejetojne ne nje vend, duke the- 
ksuar nevojen e respektit reciprok midis 
tyre. Perseri ajo i referohet Ballkanit dhe 
Kosoves: 

"Kur isha ne Kosove gjate konfliktit, 
pashe xhami te shkaterruara, te rrethuara 
me tela me gjemba. Por, fatkeqesisht, ne 
udhetimin tim me te fundit, atje pashe se 
kishte ndodhur e kunderta: pashe kisha 
te shkaterruara dhe te rrethuara me tela". 

Albright shton se, ndersa duhet pun- 
uar me teper ne drejtim te mirekuptimit 
te feve ne Ballkan, ka edhe raste poziti- 
ve te perpjekjeve te bashkepunimit. Ndr- 
yshe nga peshkopi Artemije, thote ajo. 
Ate Sava luan nje rol pozitiv ne Kosove. 

Duke mbrojtur kurdohere idene se fe- 
te e ndryshme kane shume gjera te per- 
bashketa ne thelb, si? eshte predikimi i 
paqes, dashurise dhe ndergjegjes shoqe- 
rore, Albright nxjerr perfundimin se feja 



dituria islame / 200 



mund te behet nje force shtytese per Ur- 
ine dhe tolerancen ne bote. 

Roli i fese ne konfliktin 
e Kosoves 

Nuk ka dyshim se feja eshte nje kom- 
ponent me rendesi ne jeten shpirterore te 
9do popuUi. Ajo luan nje rol me rendesi 
ne formimin e vetedijes edhe te popullit 
te Kosoves. Ky ndikim, varesisiit prej 
rretiianave te caktuara, ndonjeiiere esiite 
me i theksuar e ndonjeiiere me pak. Kur 
eshte ^eshtja e pranise se faktorit fetar 
ne konfliktin ne Kosove dhe sa ishte 
ndikimi i tij, do te ishte me interes te ci- 
toj disa te dhena te Raportit te Grupit 
Nderkombetar te Krizave, te publikuar 
me 31 janar 2001, me tituU: "RELIGJI- 
ONI NE KOSOVE"^ ne te cilin, perve? 
te tjerash, thuhej: 

"Tri fete - Islami, ortodoksizmi dhe 
Katolicizmi kane bashkejetuar per nje 
kohe te gjate ne Kosove. Shumica e 
shqiptareve te Kosoves, se paku formal- 
isht, i perkasin besimit islam. Nje pa- 
kice, afro 60.000 jane katolike. Shumica 
e serbeve te Kosoves, edhe ata qe nuk 
jane besimtare praktike, ortodoksizmin 
e konsiderojne nje komponent tejet te 
rendesishem te identitetit te tyre nacio- 
nal. Megjithate, nuk mund te thuhet se 
feja ka pasur ndonje rol te theksuar ne 
konfliktin ndermjet serbeve dhe shqip- 
tareve. 

Shqiptaret e Kosoves nuk e bejne 
identifikimin e tyre nacional nepermjet 
religjionit, por e bejne nepermjet gjuhes 
dhe ata kane nje qasje tejet relaksuese 
ndaj fese islame. Nuk ka as nje lider fetar 
islam apo ndonje imam, i cili te kete lua- 
jtur ndonje rol te theksuar gjate fushates 
paqesore te okupimit tetevje^ar serb te 
Kosoves apo rezistences se armatosur te 
viteve 1998/99. Islami politik dhe fon- 
damentalizmi social, si terma aq te res- 
pektuar ne Lindjen e Mesme, kane nje 
mirekuptim shume te vogel ne Kosove. 

Imazhi i serbeve te Kosoves dhe ma- 
nastireve te tyre, zakonisht paraqitej si i 
nje populli te vuajtur dhe te rrezikuar 
nga popuUata shumice shqiptare. Kjo 
ishte pjese e propagandas se Miloshevi- 
9it dhe perkrahesve te tij, me qelhm qe 
te manipulonin emocionet e popullit. 
Kisha Ortodokse Serbe vazhdimisht ish- 
te e ndare per sa i perket Miloshevi9it. 
Ajo ne fillim e perkrahu ate ne nje mase 
te madhe, sepse ajo e quante viktimizim 
i kombit serb nen sundimin e komuniz- 
mit si dhe forcimin e pranise serbe ne 
Kosove. Mirepo, pervoja komuniste e 




Miloshevi^it veshtiresoi poziten e Kish- 
es Ortodokse Serbe. Ne filUm te viteve 
nentedhjete, patriarku Pavle kritikoi ha- 
ptazi Miloshevi^in, nderkohe qe disa 
nga prijesit ortodokse serbe ne hierarki- 
ne me te larte te Kishes, e perkrahen ate. 
Pas vitit 1999, peshkopi Artemije, lider i 
Kishes Ortodokse Serbe ne Kosove, iu 
kundervu lidereve politike serbe, te cilet 
bashkepunonin me Bashkesine Nderko- 
mbetare, qe ishte ne Kosove. 

Gjate luftes, forcat serbe rrenuan nje 
numer te madh te xhamive, perfshire 
edhe te gjitha bibhotekat dhe arkivat. 
Pas luftes, ketyre akteve shqiptaret iu 
pergjigjen duke rrenuar disa kisha orto- 
dokse. Keto veprime reciproke te akteve 
vandale, ishin me teper te motivuara nga 
deshira e te dy paleve per ^rrenjosjen e 
pranise se pales tjeter ne Kosove, sesa 
nga fanatizmi fetar. 

Rreth rolit te fese ne konfliktin midis 
shqiptareve dhe serbeve ne Kosove, po 
sjellim edhe mendimin e historianit te 
mirenjohur anglez, Noel Malkolm', i cih 
thote: "Mendoj se ketu ekzistojne dy ane 
- ana serbe dhe ajo shqiptare . Sa per pa- 
len serbe, ne retoriken publike te na- 
cionalizmit serb, feja ka qene zhvilluar 
si nje pike e fuqishme. Dhe kam takuar 
serbe, te cilet jane te bindur se Kosova 
eshte djep i fondamentalizmit islam. 
Madje edhe serbe te shkoUuar e intelek- 
tuale ne Beograd pohojne keshtu, ashtu 
e kane mesuar ata te verteten per Koso- 
ven. Ne anen e shqiptareve, me duket se 
konflikti i flindit nuk ka te beje fare me 
religjionin. Nuk mund te shoh asnje rol 
esencial te fese ne anen e shqiptareve ne 
natyren e njedhave historike ne keta 
dhjete vjetet e flindit. Do te ishte shume 
me rendesi qe te gjurmohen arsyet e ke- 
saj", thekson Malcolm. 



Ai pohon se kjo mund te behej per- 
mes krahasimit te historise se Kosoves 
me historine e Bosnjes ne 10-20 vitet e 
fiindit. 

"Mendoj se eshte shume interesant qe 
ne Sarajevo keni pasur institucione isla- 
mike te niveleve me te larta. Keni pasur 
zhvillime te llojit islamik te klases isla- 
me, qe ketu me duket se nuk eshte here 
asnjehere. Dhe, ndoshta, eshte simboli- 
ke qe ne rastin e Bosnjes keni pasur 
Alija Izetbegovi9in, i cili nuk eshte fon- 
damentalist, por me siguri eshte nje 
mysliman i sinqerte dhe intelektual is- 
lam, por interesat e tij intelektuale jane, 
pa dyshim, ne rrafshin islamik. Dhe cili 
eshte ekuivalenti i tij ne Kosove, nje li- 
gjerues universiteti, i shkoUuar, i specia- 
hzuar ne letersi e estetike, i cili ka studi- 
uar ne Paris dUe derisa Izetbegovi? e ka 
lexuar Kuranin, Rugova e ka lexuar Ro- 
land Bartin. Mendoj se ky esUte dallimi 
simbolik ndermjet ketyre dy rasteve. 
Nuk tUem se Islami nuk esUte i rendesi- 
sUem per njerezit e rendomte, jam i bi- 
ndur se ne fsUatra ai ka qene pjese e 
jeteve te njerezve dUe nuk dua te tUem 
asgje kunder tij, por po tUem se ne kon- 
fliktin modem politik, nuk po sUoU rol te 
rendesisUem te fese", - poUon Malcolm. 

Feja si faktor mobilizues 

Ketu vlen te permendet se feja tek 
pala serbe isUte faktor mobilizues, si per 
faktorin e brendsUem, asUtu edUe per te 
jasUtmin. Kete me se miri e verteton ve- 
te fakti se gjate viteve nentedUjete, nen 
sundimin e regjimit komunist te Milo- 
sUevi^it ne Kosove, u ndertuan disa 
dUjetera kisUa ortodokse serbe ne te gji- 
tUa anet e Kosoves, bile edUe ne ato ve- 
nde ku nuk kisUte serbe, si ne Gjakove, 
apo aty ku kisUa nuk e ka vendin, si nde- 
rtimi i kisUes ne Uapesiren e Univer- 
sitetit te PrisUtines, per te vetmin qellim 
qe me ane te kisUave, te beUej serbizimi 
i Kosoves dUe te krijoUej persUtypja se 
Kosova esUte toke serbe. 

Po asUtu edUe manifestimi i 600-vje- 
torit te Betejes se Kosoves, me 28 qersU- 
or 1989, ne Gazimestan, u sUfrytezua 
nga ana e MilosUevi^it, natyrisUt edUe 
me bekimin e KisUes Ortodokse Serbe, 
per sUpalosjen e platformes se tij nacio- 
naliste, ne njeren ane, po edUe si nje si- 
mbol i vijes ndarese ne mes Lindjes dUe 
Perendimit apo KrisUterimit dUe Islamit, 
ne anen tjeter. 

Kur esUte fjala per sUqiptaret, asUtu 
si? vume ne spikame edUe me lart, feja 
ne konfliktin serbo-sUqiptar nuk kisUte 



dituria islame / 200 




kurrfare roli, bile lirisht mund te themi 
se faktori fetar ishte dekurajues dhe i 
paperfillshem. Kjo mund te argumento- 
het duke u nisur nga personalitetet me te 
larta dhe me me influence te shoqerise 
shqiptare e deri tek ato te rangut me te 
ulet. Keshtu, per shembuU, kryetari i 
Kosoves, Dr. Ibrahim Rugova^, pyetjes 
se nje gazetari te huaj rreth perkatesise 
se tij fetare, iu pergjigj: "Simbolikisht 
jam mysliman", kurse perfaqesuesi i 
UCK-se ne Zvicer, ne vitin 1999, ish- i 
burgosuri pohtik, Jashar Salihu, lidhur 
me fene dhe rolin e saj ne lufte, thote: 
"Feja per ne nuk do te thote asgje. Ne je- 
mi evropiane dhe nuk kemi asgje te per- 
bashket me muxhahidinet si dhe me 
ekstremiste te tjere." 

Dialogu nderfetar 
pa alternative 

Me gjithe problemet dhe veshtiresite 
me te cilat u ballafaquam gjate periudh- 
es se kaluar qe kaloi shoqeria kosovare, 
nga pervoja mund te pohoj se dialogu 
nderfetar ne Kosove i parapriu shume 
me heret dialogut ne rrafshin politik. Qe 
nga 1 marsi 1 999, kur per here te pare, 
me ndermjetesimin e Konferences Bote- 
rore Fete per Paqe (WCRP), nje organi- 
zate nderkombetare me sell ne Nju-Jork, 
u mbajt takimi i pare i grupit nderfetar 
ne Prishtine, ne nivel te tri bashkesive 
fetare tradicionale te Kosoves, ai vazh- 
doi kohe pas kohe edhe ne nivele te lide- 
reve fetare. Keshtu, gjate periudhes se 



kaluar u mbajten disa takime, si9 ishin 
takimi i Vjenes me 15-16 mars 1999, i 
Amanit - 29-30 nentor 1999, i Sarajeves 
- 9 shkurt 2000, i Prishtines - 9-10 prill 
2000, i Oslos - 29 shtator - 1 tetor 2001, 
i Sarajeves - 1 tetor 2003. Po ashtu, pati 
edhe takime te tjera ne raste te ndrysh- 
me, te cilat te shumten u organizuan nga 
perfaqesuesit e larte nderkombetare, qe 
vepronin ne Kosove, qofshin ata ushta- 
rake apo civile. E takimet e grupeve 
nderfetare kane qene pothuajse te rreg- 
uUta deri para ngjarjeve te 17 e 18 mar- 
sit 2004. 

Dialogu nderfetar ne Kosove, i filluar 
shtate vjet me pare, edhe pse nuk soUi 
rezultate aq inkurajuese, gjithsesi ishte 
nje pervoje e mire se si edhe ne raste kri- 
zash te medha, lideret fetare gjeten force 
dhe inkurajim per te biseduar midis tyre 
per 9eshtje qe i preokuponin besimtaret 
e tyre. Por, mund te them lirisht se, nese 
te gjitha palet jane te sinqerta dhe kane 
qellime te mira, dialogu do te kurorezo- 
hej me suksese edhe me te medha, edhe 
pse atij duhet t'i paraprije dialogu poli- 
tik, sepse esenca e problemit ne Kosove 
ishte e karakterit politik, etnik dhe so- 
cial, e me pak fetar. 

Pengesa me e madhe per dialogun 
nderfetar ne Kosove gjate viteve te kalu- 
ara, ishte perzierja e kreut te Kishes Or- 
todokse Serbe per Kosove, peshkopit 
Artemije, ne rrjedhat politike te Kosov- 
es. Ai, deri para pak kohesh, ka qene 
kryetar i Komitetit Nacional Serb per 
Kosoven, e kjo bie ndesh me poziten e 



tij si perfaqesues shpirteror i popuUit Se- 
rb te Kosoves. Verejtjet e njepasnjeshme 
qe i jane here atij nga dy koleget e tij, 
ish-kryetari i Bashkesise Islame te Ko- 
soves, Dr. Rexhep Boja, dhe i ndjeri Ipe- 
shkev i Kishes Katohke te Kosoves, z. 
Mark Sopi, qe ai te mos perzihej ne 
aspektin pohtik, nuk kane dhene ndonje 
rezultat. Ne te gjitha takimet e perbash- 
keta theksohej vazhdimisht se 9eshtjet 
pohtike duhej t'u hheshin prijesve poli- 
tike, ndersa lideret fetare te merreshin 
me 9eshtje qe kane te bejne me natyren 
e punes se tyre. Ne anen tjeter, ajo qe ve- 
shtiresonte dialogun nderfetar, ishte pa- 
fiiqia dhe hezitimi i peshkopit Artemije 
si dhe i Kishes Ortodokse Serbe, qe te 
distancoheshin dhe te kerkonin falje per 
krimet e kryera nga pala serbe (ushtria, 
policia dhe forcat paramilitare serbe) 
mbi shqiptaret si dhe mbi objekte fetare 
islame ne emer te serbizmit dhe ortodo- 
ksizmit, si dhe mosgatishmeria e tyre 
per te pranuar reahtetin e ri te krijuar ne 
Kosove pas hyrjes se forcave te NATO- 
s ne qershor 1999. Nje deklarate e ketil- 
le e krereve fetare te Kishes Ortodokse 
Serbe, do ta hronte popuUin serb nga 
barra e fajit kolektiv, te cilin po e bart 
mbi supet e tij per gjenocidin dhe krimet 
qe jane here ne emer te tij, nga krimine- 
let e regjimit te Miloshevi9it, dhe do t'i 
hapte atij perspektiven per nje integrim 
ne shoqerine e re kosovare. Mirepo, si 
duket, kete hap Kisha Ortodokse Serbe 
nuk eshte ne gjendje ta beje, se paku ne 
nje te ardhme te afert, e me kete ajo po e 



dituria islame / 200 



veshtireson poziten e saj dhe poziten e 
popuUit Serb ne Kosove. 

Trazirat e marsit 

dhe bojkotimi i dialogut 

nga Kisha Ortodokse Serbe 

Gjate ngjarjeve te 17-18 marsit 2004, 
edhe pse Bashkesia Islame e Kosoves ne 
menyre publike u distancua nga vepri- 
met e protestuesve, duke i quajtur ato te 
papranueshme, dhe nepermjet apeleve e 
komunikatave te shumta u mundua, per 
aq sa pati mundesi, te ndalonte shkallez- 
imin e tyre, si dhe denoi ne menyren me 
te ashper djegien e kishave ortodokse 
serbe, megjithate, Kisha Ortodokse Ser- 
be refuzoi ne menyre te prere ^faredo 
kontakti nderfetar ne nivele te tri bash- 
kesive tradicionale fetare te Kosoves. 
Ky gjest i Kishes Ortodokse Serbe qe i 
pamatur dhe nuk perputhet fare me de- 
klaratat e nenshkruara te tri bashkesive 
fetare te niveht me te larte ne takimet e 
mehershme, per respektimin e normave 
morale te perbashketa. Po te kishte ndje- 
kur kete mendesi, Bashkesia Islame e 
Kosoves kishte qindra shkaqe per te mos 
u ulur asnjehere ne nje tryeze te rrum- 
buUaket me Kishen Ortodokse Serbe. 
Por, ne jemi te bindur se bojkotimi i di- 
alogut nderfetar ne asnje menyre nuk 
eshte metode per zgjidhjen e probleme- 
ve. Dialogu hap shtigje te reja dhe per- 
spektiva te reja per te gjithe kosovaret, 
pa marre parasysh perkatesine e tyre na- 
cionale a fetare. Pas ^do dialogu, palet 
dalin me te liruara nga barrierat psikike 
dhe me perspektiva te reja per nje te 
ardhme me te mire per secilin. Prandaj, 
duke u nisur nga keto parime, Bashkesia 
Islame e Kosoves, se bashku me Kishen 
Katolike, moren pjese ne Konferencen 
Nderfetare, qe u mbajt ne Patrikanen e 
Pejes me 2-3 maj 2006 me te vetmin qe- 
Uim qe te vazhdohej dialogu nderfetar 
ne Kosove, sepse ai eshte garancia e ve- 
tme per nje perspektive me te mire per te 
gjithe banoret e Kosoves, edhe per ko- 
munitetin Serb. Bojkotimi dhe getoizimi 
i popuUates serbe neper enklava, nuk 
jane menyra per nje perspektive te tyre e 
as per prosperitetin dhe ardhmerine e 
Kosoves. Prandaj, sa me heret qe ta kup- 
tojne kete prijesit serbe, te nivelit fetar 
dhe pohtik, do te jete me mire per ata si 
dhe per popuUaten serbe. Nga Konfere- 
nca ne fjale, kemi verejtur se Kisha Or- 
todokse Serbe ishte e ndare. Nje grup i 
peshkopeve, me peshkopin e Ba9kes, 
Irineji Bulovi? ne krye, ishte per vazhdi- 
min e dialogut, kurse peshkopi Artemije, 




i cih eshte pergjegjes per Dioqezen 
Rashke-Prizren, eshte kunder dialogut 
dhe per bojkotimin e te gjitha institucio- 
neve te Kosoves, sepse, sipas tij, dialogu 
nderfetar shkon ne interes te shqiptareve 
dhe u hap atyre rrugen drejt pavaresise. 
Ne mesin e perfundimeve te Konferenc- 
es se Pejes, ishte qe Konferenca e ardh- 
shme te organizohet deri ne fund te viti 
2006, mikpritese e se ciles do te ishte 
Bashkesia Islame e Kosoves. Konfere- 
nca ne fjale deri me tani nuk eshte mba- 
jtur per shkak te pengesave te peshkopit 
Artemije, i cih ben 9mos qe shqiptaret e 
Kosoves t'i etiketoje si "fondamentali- 
ste" dhe "xhihadiste". Mbajtja e kesaj 
konference do t'ia prishte rrugen per nje 
propaganda te tille. 

Ne Kosove lypset te ruhet harmonia 
nderfetare e trasheguar shekuj me radhe 
dhe ne kete aspekt bashkesite tona fetare 
duhet te jene shume te kujdesshme, qe te 
mos lejohet shkallezimi i 9faredo Uoj 
mostolerance nderfetare ndaj kujtdo qo- 
fte. Sepse ky eshte obligim fetar, por 
edhe nje prej standardeve te vlefshme te 
9do shoqerie demokratike dhe te qyte- 
teruar. 

Bashkesite fetare mund te luajne nje 
rol te rendesishem per kthimin ne rrjed- 
ha normale te gjendjes ne Kosove, naty- 
risht nese ekziston vuUneti i mire dhe 
sinqeriteti tek njerezit e fese, si dhe nese 
ekziston perkrahja nga institucionet ven- 
dore. Njerezit e fese jane ne kontakt me 
shume se kushdo me te gjitha shtresat e 
popuUates dhe ne te gjitha situatat, ne 
raste gezimi a hidherimi, gjate lutjeve te 
perditshme, javore e vjetore - dhe fjala e 
tyre ka peshen e vet tek besimtaret. 

Nga pervoja e kaluar duhet te meso- 
jme se asnje regjim a ushtri, cilado qofte 



ajo, nuk mund t'i siguroje kujtdo qofte 
paqe dhe siguri me shume se fqinji fqin- 
jit te vet. Kosova ka qene gjithmone ve- 
nd ku jane gershetuar vlerat e kulturave 
dhe te qyteterimeve te ndryshme. Ketu 
ka pasur vend per xhami, kisha ortodo- 
kse, kisha katohke dhe sinagoga. Ky 
mozaik i objekteve te fese vetemsa ia ka 
shtuar bukurine asaj. Ne na mban shpre- 
sa se Kosova do te mbetet e tille edhe ne 
te ardhmen. 

Mundesite tona dhe ndikimi yne nuk 
mund te jete vendimtar, mirepo ai as nuk 
duhet te nen9mohet. Te bejme di9ka per 
eliminimin e barrierave te luftes dhe urr- 
ejtjes. Ta kthejme besimin e humbur 
midis fqinjeve. Te ndertojme urat e mi- 
rekuptimit dhe mirebesimit. Te bejme 
di9ka qe femijet tane te mos e shikojne 
njeri-tjetrin me mosbesim. Te mos mbe- 
ten qytetet dhe fshatrat tona te ndara ne 
vija fetare dhe kombetare. Per kete na 
detyrojne hbrat tane te shenjte, te cilet i 
lexojme gjate lutjeve tona te perditshme. 
Misioni i njerezve te fese eshte qe midis 
njerezve te kultivojne dashurine, respek- 
tin e ndersjelle e te luftojme urrejtjen 
dhe armiqesine. Prijesit e fese jane me 
kompetente se kushdo qe njerezit t'i kth- 
ehen se ardhmes. Ata duhet te kontri- 
buojne qe Kosova te kthehet ne nje oaze 
paqeje e bashkejetese midis te gjithe 
njerezve qe jetojne ne te, pa marre para- 
sysh perkatesine e tyre etnike apo fetare. 



Fusnotat: 

1 . Express, 1 7 tetor 2006, Prishtine. 

2. Relgion in Kosovo, International Crisis Group, 

January, 312001. 

3. Koha ditore, 12.10.1999, Prishtine, f.6. 

4. Java, 4 dhjetor 2003, (marre nga intervista dhe- 

ne gazetes italiane "Corriera delta Sera"). 



dituria islame / 200 



Fleta e tefsirit 



Sabri Bajgora 



Roberit e Allahut 

Koment i ajeteve 63-77 nga kaptina ^'El-Furkan'^ 



^ "E roberit e Zotit jane ata qe ecin neper to- ^ -', - j^ 

^ ke te qete, e kur atyre u drejtohen injorantet i.4lJsL3- liU I ^'j"^ .j'^j'^l 1^- /)»— ^lajajJJI 

'M meJjale,atathone:"Paqe!". 

;0 Dhe qe per hir te Zotit te tyre nat'en e kaloj- 

gj ne duke i here sexhde dhe duke qendruar ne 

'm kembe (falen). 

'0' Edhe ata qe thone: "Zoti yne, largoje pre] 

S nesh vuajtjen e xhehenemit, e s'ka dyshim se 

H vuajtja ne te esht'e gj'eja me e rende". 

J« Ai, vertet eshte vendqendrim dhe vendban- 

01 im i keq. 

^ Edhe ata qe, kur shpenzojne, nuk e teproj- 



Lf^ 



.^1 SL^j 






lilcrfJ-Jlj' 






L^'J. 



T^? (j'-> J 'Jj- 






i:?^! 






S ne, dhe as jane doreshtrenguar, por ndjekin ^^j^ "i'^ jj^L "Jl <lll ^^i j_^l JL^I ^^ilj "^j "VJ-IJ L4JI 4_UI 
mesataren ejane te matur. , - i 1 t 

j-^^j-ljUl ^Vj s-'I-^'-*^! ''-' ' * * ' 1^'; p^ L«tii [i-u dLJ^ii jJ_JijLi (J— 4j 

^O Ia--?-j Ij>*c^ <JUI ^l^j tiuiL^ f*4j>l4 
L4a;<iJTJlvj-li.4iULK, 



S iirfAe «to qe perveg Allahut, nuk i luten nje 

H Tioti tjeter dhe nuk e mbysin njeriun qe e ka 

5« ndaluar Allahu, por vetem kur e meriton ne 

baze te drejtesise, dhe qe nuk bejne kurveri, 

^ ndersa kush ipunon keto, ai gjen ndeshkimin. 

S Atij i dyfishohet denimi Diten e Kiametit 

dhe aty mbetet i perbuzur pergjithmone. 

S PerveQ atij qe esht'e penduar dhe ka here 

H veper te mire, te tilleve Allahu te keqijat ua 

'0! shnderron ne te mira. Allahu eshte meshirues, 



ndaj Aifal shume. 

Ai qe eshte penduar dhe ka here mire, ne te 

'M vertete, ai eshte kthyer tek Allahu dhe eshte i 

pranishem. 

(Roberit e Zotit jane) Edhe ata qe nuk desk 

M mojne rrejshem dhe kur (rastesisht) kalojne 

prane se keqes, kalojne duke e ruajtur karak- 

term e vet. 

*^ Edhe ata qe, kur keshillohen me ajetet e Lo Jj k^qj ULi^j \jj:xlJt 





Kur 'anit te Zotit te tyre, nuk ua kthejne krahet 

si te shurdher e te verber. 



u 



Edhe ata qe thone: "Zoti yne, na bej qe te 



■85 jemi te gezuar me (punen) e grave tona dhe pasardhesve tane, e ne na bej shembull per te devotshmit". 

Per shkak se duruan, te tillet shperblehen me nje shkalle te larte (xhennet) dhe aty priten me pershendetje te 

selamit. 

Aty jane pergjithmone, e sa vendqendrim dhe vendbanim i mire qe esht'e ai! 

Thuaj: "Zoti im as nuk do te kujdesej per ju, sikur te mos ishte lutja juaj (kur gjendeni ne veshtiresi, ose sikur te 

0' mos ishit te thirrur te besoni), e ju pergenjeshtruat, andaj denimi per ju do te jete i panderprere". (El-Furkan, 63-77) 



Pa dyshim qe nder ajetet me madhe- 
shtore te Kuranit jane edhe keto ajetet 
permbyllese te kaptines "El-Furkan", 
ku pershkruhen cilesite e roberve te sin- 
qerte te Allahut. Te jesh rob i Allahut, 
eshte nderi me i madh qe mund te arrije 
nje krijese. Ata qe e meritojne kete epi- 
tet, vertet jane njerez qe i do Allahu dhe 
neser do t'i afroje prane meshires se Tij 
te pakufishme ne Ahiret. 



Zaten, vete esenca e krijimit tone 
eshte njohja dhe adhurimi i Allahut, ose 
te qenet rob i Tij, sepse ne Kuran Allahu 
na ka deftuar per qelhmin e krijimit to- 
ne, kur thote: 

"Nuk i krijova xhinet e as njerezit 
per asgje tjeter, perverse te me adhuro- 
jne". 

Allahu nga njerezit i ka zgjedhur ata 
me te dalluarit, duke i graduar ne pej- 



gambere, madje disa prej ketyre pejgam- 
bereve i dalloi ne pergjegjesite e tyre 
ndaj popujve te tyre, e prej tyre zgjodhi 
me te dashurin e Tij, Muhamedin a.s., qe 
te jete terheqes i verejtjes per tere nje- 
rezimin. Nga krijesat e tij dalloi njerez, 
te cileve u dhuroi intelekt dhe vuUnet te 
lire, (ndonese te pjesshem), por te mja- 
ftueshem qe te jene bartes te veprimeve 
te tyre. Por nder keta njerez ka dalluar 



dituria islame / 200 



dhe zgjedhur e graduar me cilesi nje 
grup prej tyre, qe i Lartmadherishmi i ci- 
lesoi Vete si Rober te AUahut (Ibadu 
Rrahman). Nepermjet komentimin te 
ketyre ajeteve, ne do te shohim se cili 
prej njerezve e meriton kete nder kaq te 
larte, qe te hyje ne mesin e ketyre njere- 
zve te zgjedhur Secili njeri qe e gjen ve- 
tem brenda ketyre cilesive, ai ne fakt 
edhe eshte nje prej tyre, i graduar, i res- 
pektuar dhe me pozite te larte. 

Ne kete bote, shohim dhe hasim njer- 
ez qe jane rober te epsheve dhe pasione- 
ve, rober te pasurise, rober te shejtanit e 
te ligesive, rober te droges, te aLkooIit 
dhe te prostitucionit. Me nje fjale, njerez 
qe kane rene ne keto kurthe te paudhesi- 
ve dhe e kane veshtire te dalin prej tyre. 
Por ne kete bote ekziston edhe nje grup, 
qe quhen rober te vertete te Allahut. Ja- 
ne keta njerez ndaj te cileve eshte dore- 
zuar edhe djalh i mallkuar, sepse nuk 
mund te ndikoje tek ata me intrigat dhe 
mashtrimet e veta. Kete na e pohon Kur- 
ani famelarte ne ajetin, kur shejtani tho- 
te: 

Ai ('shejtani^ tha: "Pasha madherine 
Tende, kam per t'i shmangur prej rru- 
ges se drejte qe te gjithe, perveg atyre qe 
jane te sinqerte nga roberit e Tu!" 
(Sad, 82-83) 

dhe: 

"Ne te vertete, ti (o shejtan) nuk ke 
kurrfare fuqie ndaj roberve te Mi. 
Mbrojtja e Zotit tend eshte e mjaftu- 
eshme (per ata). " (El-Isra "e, 65) 

KOMENT 

1. Perulesia-Modestia 

Ne fillim te ketyre ajeteve te kaptines 
EI-Furkan si cilesi te pare te roberve te 
Allahut, Allahu permend perulesine dhe 
modestine, kur thote: 

"E roberit e Allahut jane ata qe ecin 
neper toke te qete... " (Furkan, 63) 

Modestia dhe perulesia ne te ecur dhe 
ne sjellje, eshte cilesia e pare e roberve 
te Allahut. Jane keta njerez qe ne vete 
kane krenarine e Islamit, ecin me mo- 
desti e thjeshtesi duke mos u here me- 
ndjemedhenj e as kryelarte. Ata nuk 
deshirojne te ngrihen me kryelartesi mbi 
askend, por shikojne vetem punen e 
tyre. 

Keta njerez zbatojne ne praktike Ur- 
dlirin e Allahut, i cih shprehet nepermjet 
porosise se LIukmanit qe e keshillon te 
birin duke i thene: 




"Dhe mos ec neper toke me mburrje, 
sepse ti as nuk mund ta gash token dhe 
as nuk mund te arrish lartesine e male- 

ve. " (El-Isra "e, 3 7) 

Po te ndalemi tek fjaha e fiindit ne 
kete pjese te ajetit: qe ecin neper toke te 
qete...", do te shohim se ketu kjo ecje e 
qete dhe modeste, nuk nenkupton ecjen 
e nje te semuri apo te nje njeriu ne prag 
te vdekjes, qe ecen pa vullnet. Ecja e ro- 
bit te Allahut, kurrsesi nuk ben te jete e 
tille, si? veprojne disa njerez qe e mend- 
ojne veten si takva dhe te devotshem. 
Kjo ecje e tyre eshte nje ecje artificiale, 
qe behet vetem per sy te njerezve. Kjo 
IIoj ecjeje nuk ka qene praktike as e Re- 
sulullahut e as e ashabeve te tij. Perku- 
ndrazi, Aliu ra. na e pershkruan ecjen e 
te Derguarit te Allahut tek thote se, kur 
ResuluIIahu ecte, drejtohej, dhe ecte me 
vrull e krenari, sikur te zbriste nga larte- 
sia". Kjo ishte ecja e Pejgambereve te 
Allahut, - thote Ibn Kajjimi. 

Ebu Hurejre thote: "Nuk kam pare 
gje me te hijshme se Resulullahun 
s.a.v.s., te dukej se Dielli po i shndriste 
ne fytyre, dhe nuk kam pare njeri me te 
shpejte ne te ecur sesa Pejgamberi a.s., 
te dukej se toka i rrafshohej para tij, ne 
lodheshim duke i siikuar pas, e ai as qe 
ndiente fare mundimi (lodhjeje)". 

Keshtu, i Derguari i Allahut nuk ecte 
me pertaci dhe as si i semure, por mesa- 
tarisht, as shpejt shume dhe as shume 
ngadale. Gjate ecjes se tij, dilte ne shesh 
tere madheshtia dhe krenaria, qe te bente 
menjehere per vete. 

Tregohet se nje dite Omeri r.a. kishte 
pare nje te ri tek hiqej zvarre, duke u 
shtire si modest e i thjeshte, dhe e kishte 
pyetur: "A mos je i semure"? Ai i qe pe- 
rgjigjur se nuk ishte i semure, dhe Omeri 



ra. i kishte thene: "Atehere, ec keshtu!", 
e kishte urdheruar Omeri ra., duke ia 
drejtuar trupin. 

Transmetohet se Omeri r.a. kishte pa- 
re disa njerez duke u perpjekur te ishin 
modeste e te perunjur gjate namazit, i 
shtremberonin edhe gjunjet e tyre duke 
qendruar sikur te semure, dhe per kete i 
kishte thene njerit prej tyre: "O filan, 
ngrije koken tart! Mos na e vdis fene, 
Allahu te vrafte, sepse perulesia eshte ne 
zemra ejo ne gjunje". 

Mendjemadhesia eshte nje prej cilesi- 
ve me te urrejtura qe mund te kete 
njeriu. Valle, si nuk mendon ky njeri se 
cila eshte baza dhe esenca e tij?. A nuk 
mendon se si u krijua? A nuk mendon se 
nje dite do te vdese, do te varroset e do 
te shnderrohet ne dhe?! Prandaj, o njeri, 
mos u bej kryelarte, por ec me modes- 
tine dhe krenarine e besimtarit mbi kete 
toke, sepse ai qe perulet per Allahun, Ai 
do ta ngreje ate. Mos u bej qe te dalloh- 
esh patjeter nga te tjeret. A nuk e kemi 
shembullin me te mire per kete te Der- 
guarin a Allahut, te cihn, kur vinte di- 
kush i huaj , nuk mund ta dallonte ne 
mes te ashabeve. 

2. Butesia-Dhemshuria 

...e kur atyre u drejtohen injorantet me 
Jjale, ata thone: "Paqe!". (Furkan, 63) 

Si cilesi te dyte, qe thekson Allahu ne 
kete ajet, kur flet per roberit e devotsh- 
em te Tij, eshte butesia, sjellja e mire me 
njerezit, sidomos miresjelija me injoran- 
tet dhe njerezit e pacipe. 

Nga kjo pjese e ajetit nenkuptojme 
gjendjen e atyre besimtareve te ndersh- 
em, qe permbahen nga hidherimi, e fre- 
nojne veten dhe gjuhen e tyre nga fjalet 
e kota e te keqija. Madje, edhe kur atyre 
u drejtohen injorantet me ndonje fyerje a 
sharje, ata ua kthejne: Paqe. Keta thjesht 
te keqen nuk deshirojne ta kthejne me te 
keqe, por thone vetem fjale te urta e 
paqesore. 

Keta rober te Allahut, kur degjojne 
fyerje a fjale te keqija nga te tjeret, nuk 
deshirojne te ndyjne gojen e tyre me fja- 
le te ngjashme, por thone - Paqe, qetesi 
mbi ju. Gjuha e ketij besimtari eshte e 
denje ta permende vetem Emrin e 
Allahut, te flase fjale te urta, fjale paqe- 
je, fjale te AUahut-duke kenduar Kuran, 
duke madheruar Krijuesin me "tekbir" 
dhe "tehlil", e assesi me sharje apo fyer- 
je te njejta me injorantet dhe te prishurit. 



dituria islame / 176-177 




Ata qe mbrojne gjuhet e tyre nga fja- 
let e kota, ata jane te shpetuar, ata jane 
roberit e AUahut, qe meritojne shperbli- 
min ne kete bote dhe ne Ahiret. Ata qe 
permbahen, jane ata qe e falin namazin 
duke permendur Emrin e AUahut. 

"Eshte e sigurt se kane shpetuar be- 
simtaret, ata qe jane te perulur dhe te 
kujdesshem gjate faljes se namazit, ata 
qe i shmangen se kotes (fjales a punes 
se kote) " (El-Mu 'minun, 1-3) 

Keta jane pronaret e miresise dhe vle- 
rave njerezore. 

Transmeton Bejhekiu ne "deget e 
imanit" nga Amr bin Shuajb, e ky na ba- 
bai i tij, e ky nga babai i tij - te kete the- 
ne: "Kur t 'i kete tubuar Allahu te gjitha 
krijesat ne Diten e Gjykimit, therret nje 
thirres: Ku jane vepermiret? Ne ata 9ast 
ngrihen disa njerez te pakte ne numer 
dhe ia mesyjne me nxitim Xhennetit. I 
takojne melaiket e u thone: Po ju shohim 
tek nxitoni drejt Xhennetit, kush jeni ju? 
Ata thone, ne jemi vepermiret dhe pro- 
naret e miresise. Atehere melaiket i py- 
esin: Po cilat ishin te mirat tuaja? Ata 
pergjigjen: Kur na behej e padrejta, du- 
ronim; kur dikush sillej keq ndaj nesh, 
ne ia falnim; kur dikush sillej me injo- 
rance e paturpesi ndaj nesh, ne ia kthen- 
im me butesi! Atehere atyre u thuhet: 
Hyni ne Xhennet, sepse ky eshte shper- 



bhmi i merituar per ate qe keni vepruar". 

O njeri, sillu mire me te tjeret, trego- 
je zemergjeresine tende, tregoje butesine 
tende, deshmoje ne veper madheshtine e 
Imanit tend. Sillu mire me ate qe je ne 
armiqesi, foli fjale te buta e te mira, 
mbase pas nje kohe do ta perfitosh zem- 
ren e tij. A nuk thote Allahu xh.sh. ne 
Kuran: 

"Nuk eshte e barabarte e mira dhe e 
keqja. Andaj, (te keqen) ktheje ne me- 
nyren me te mire, se atehere ai me te 
cilin kishit njefare armiqesie, do te be- 
het mik i afert. " (Fussilet, 34) 

Eshte pyetur Enesi r.a. per kete ajet 
kuranor, dhe ka thene: "Kuptimi i ketij 
ajeti eshte - kur nje njeri e shan dhe e 
akuzon vellane e vet mysliman, ia kthen 
me fjalet: "Nese je i drejte ne ate qe 
thua, Allahu me falte mua, e nese je du- 
ke genjyer e shpifur, Allahu te falte ty." 

Shikoni madheshtine e ketij shpirti. 
Njeriu e fyen dhe e shan duke i thene - o 
i poshter, o mizor, o i pafytyre, o genje- 
shtar, kurse ky ia kthen me keto fjale kaq 
te buta: "Nese je i drejte ne ate qe thua, 
Allahu me falte mua, e nese je duke gen- 
jyer e shpifur, Allahu te falte ty!" 

A thua cili prej nesh do te vepronte 
keshtu? A nuk do te na nxehej gjaku dhe 
do te na leshonte durimi, nese dikush do 
te na fyente me kaq paturpesi. Por, jo. 



robi i AUahut e permban veten, e fik 
ndjenjen e urrejtjes, e shuan gacen e 
ndezur te shejtanit qe ai hedh ne zemren 
e besimtarit ne ato momente kritike, - 
me butesi dhe perulesi. A nuk eshte kjo 
edhe porosia e me te dashurit tone, kur 
na porosit: "Mos u hidhero", qe do te 
thote "mos u bej rob i pasioneve, freno- 
je vetveten dhe fike urrejtjen ne zemren 
tende. Hape gjoksin dhe zemren me bu- 
tesi e dashuri". 

Nese do te hidherohesh, hidherohu 
sepse nuk je duke punuar aq sa duhet per 
AUahun, per fene islame dhe per Ahire- 
tin, e mos u hidhero per 9eshtje te kesaj 
bote, sepse kjo eshte kalimtare, ^do gje 
do te shkaterrohet e do te mbesin vetem 
veprat tona te mira, mbeten butesia, per- 
mbajtja, meshira dhe dhemshuria. 

Keto ishin dy cilesite e para te ro- 
berve te AUahut, qe ecin te qete, krenare 
e pa mendjemadhesi, dhe, kur u flasin 
injorantet, ata ua kthejne me - Paqe. Ke- 
to jane veprimet me te cilat japin shem- 
buj roberit e AUahut gjate dites, por te 
shohim se cilat jane veprat e ketyre nje- 
rezve te afert tek Allahu, gjate nates... 



(vijon) 



10 



dituria islame / 200 



Tefsir 



Mr. Adnan Simnica 



Fundi i krijesave dhe sprovimi 
I besimtareve ne kete bote 

I? "Secili njeri do te shijoje vdekjen, e shperblimet tuaja ju plotesohen diten e kiametit, e hush i shmanget zjarr- f-, 

ll ^ 

N it efutet neXhenet, ai ka arritur shpetimin, ejeta e kesaj bote nuk esltte tjeter perveg nje perjetim mashtrues. w 

X Jupatjeter do te sprovoheni si ne pasurine tuaj, si ne veten tuaj, madje do te degjoni ofendime te shumta prej |^ 

H atyre qe u eshte dhene libri para jush, e edhe prej idhujtareve, po ne qofte se duroni dhe ruheni, ajo eshte g 

§gjeja me vendimtare". (kaptina El-Bekare, 185-186) ^ 

boten tjeter, te gjithe do te japin Uogan 
para AUahut xh.sh. per te gjitha veprat 
dhe punet e tyre, pa u here atyre asnje 
padrejtesi absolutisht, ndaj ne vijim te 
ajetit thuhet: "E shperblimet tuaja u plo- 
tesohen diten e kiametit". 

Patjeter, ^do njeri duhet ta mbjelle ne 
mendjen dhe shpirtin e tij kete te vertete 
absolute; se jeta ne kete bote eshte kali- 
mtare dhe e perkohshme, duhet te vdesin 
te miret dhe te keqijte, besimtaret e jobe- 
simtaret, te pasurit dhe te varfrit, vdesin 
te devotshmit dhe kriminelet. Ne kete 
ajet verejme shprehjen " do ta shijoje", 
por ne shume ajete te tjera hasim shpre- 
hjen "te mbytur" ose "te vdekur", te cilat 
gjithashtu sinjahzojne fiindin e njerezve, 
por edhe ai qe mbytet nc ndonje rast. 



Lidhshmeria 
me ajetet paraprake 

Ne ajetet paraprake AUahu i Madhe- 
rishem qeteson, preh e ledhaton shpirter- 
isht Muhamedin a.s., duke i shpjeguar 
atij sjelljet arrogante te popujve te me- 
parshem me pejgamberet e derguar tek 
ata, per t'i kujtuar se pergenjeshtrimi i tij 
(Muhamedit a.s.) nga ana e populht te tij 
nuk eshte di9ka e re, ngase edhe pejgam- 
beret para tij u pergenjeshtruan nga ana 
e popujve te tyre, dhe kjo ndodhte me 
gjithe faktin qe pejgamberet ishin te pa- 
jisur me argumente mbinatyrore nga ana 
e Krijuesit, per te vertetuar sinqeritetin 
dhe besnikerine e tyre, per ate qe predi- 
konin. Kurse ne keto ajete vijuese kemi 
te bejme me qetesi, prehje e rehati per 
Muhamedin a.s. ne aspektin e pergjith- 
shem, por jo vetem per te, po edhe per 
shoket e tij, e me pas qe kjo t'u sherbeje 
si mesim edhe te gjithe myslimaneve de- 
ri ne Diten e fundit. Me kete paraqitet 
nje 9eshtje shume e rendesishme e besi- 
mit, e cila duhet ta shoqeroje besimtarin 
sistematikisht gjate tere jetes se tij. Nga 
kjo 9eshtje rezulton: "Nese ty (o Muha- 
med) te pergenjeshtrojne, ky pergenje- 
shtrim ka fundin e vet, sepse ata do te 
perfundojne me vdekje" - qe nenkupton 
se nje ballafaqim i tille ishte i perkohsh- 
em dhe se fundi, Uogaria perfiindimtare 
do te jete para AUahut Fuqiplote. Njeko- 
hesisht i Madherishmi Allah ne keto aje- 
te u terheq vemendjen besimtareve ndaj 
shume 9eshtjeve me rendesi:- si duhet te 
jene te kujdesshem dhe si duhet te sakri- 
fikojne per idealet madhore islame, duke 
ua here me dije se duhet te jene sy9ele 
ndaj sfidave dhe sprovave te kesaj jete, 
ne menyre qe te pergatiten per t'u bal- 
lafaquar me to, me devotshmeri, durim e 
vendosmeri. 



Komentimi i ajeteve 

"Secili njeri do te shijoje vdekjen " 

Me kete ajet Krijuesi Fuqiplote na 
informon prerazi dhe shume qarte se 9do 
njeri dhe 9do krijese e gjalle do ta kete 
fiindin e vet, per se Zoti xh.sh. tha: "(^do 
gje qe eshte ne te (ne toke) eshte e zhdu- 
kur E do te mbetet vetem Zoti yt qe 
eshte i Madherishem e i Nderuar." (Ka- 
ptina Err-Rrahman, 26-27). 

Vetem AUahu xh.sh. nuk ka fiind, ku- 
rse te gjitha krijesat kane fund dhe vde- 
sin: njerezit, xhinet, e ne mesin e tyre 
edhe melaiket.' Ky ajet ne nje menyre i 
pemgjan nje Uoj ngushellimi ndaj njere- 
zve, sepse te gjithe ata do te kene perfu- 
ndimin e tyre dhe ne Diten e Gjykimit ne 




dituria islame / 200 



11 



vdekjen e ka te caktuar. Lidhur me kete, 
dikush mund te pyes: Ky i vrare, po te 
mos vritej, a thua do te vdiste ne ate mo- 
ment? Pergjigjja do te ishte: Po, ngase i 
vrari ka vdekur ne baze te exhelit te per- 
caktuar - momentit te percaktuar per te 
nderruar jete, mirepo ai qe e ka vrare, do 
te jape pergjegjesi per kete veper krimi- 
nale, sepse vete i ka krijuar shkaqet pa- 
raprake per ate krim dhe vepren ka kryer 
me vetedashje. Pra, 9do shpirt do te shi- 
joje vdekjen, qofte ajo vdekje natyrore e 
zakonshme, ose vrasje. 

Ne vijim shih saktesine e shprehjes 
kuranore: 

"e shperblimet tuaja ju plotesohen di- 
ten e kiametit", qe d.t.th.: O besimtare, 
kini kujdes! Mos pritni rezultatin e ima- 
nit - besimit e sakrifices tuaj ne kete bo- 
te, sepse, nese mermi shperblimin ne 
kete bote, atehere ta dini se ajo eshte ko- 
he e shkurter dhe perfiindon shpejt, kur- 
se shperblimi per besimin dhe sakrificen 
tuaj patjeter duhet te jete ne boten tjeter, 
ne menyre qe ai te jete i vazhdueshem, 
sistematikisht dhe pa perfundim. Sa per 
ilustrim, po theksojme nje shembuU te 
kohes se Muhamedit a.s., kur ai ne bese- 
lidhjen e dyte te Akabes, mori zotimin 
nga ensaret - banoret e Medines, se ki- 
shin per t'iu permbajtur dispozitave fe- 
tare, te cilet me pastaj thane: Qka do te 
thote kjo per ne, nese e permbushim zo- 
timin, o i derguar i Allahut? Muhamedi 
a.s. ne ate moment nuk u tha atyre se do 
te fitonin ata, do te triumfonin apo do ta 
sundonin boten, por u tha: Do ta fitoni 
Xhenetin", - atehere, ata thane: Shtrije 
doren, dhe Muhamedi a.s. shtriu doren 
dhe ensaret ia dhane besen - zotimin. 

Me kete sikur Allahu i Madherishem 
do te thote: Kujdes o besimtare, ju nuk 
duhet te shpresoni qe shperblimi i bes- 
imit e sakrifices tuaj te jete ne kete bote, 
ngase eshte i siikurter dhe i paket, por 
binduni se shperblimi ju pret ne boten 
tjeter, i cili eshte i amshueshem e pa per- 
fiindim - Xheneti. 

Mirepo, dhenia e shperblimit ne bo- 
ten tjeter nuk do te thote se besimtaret 
nuk do te kene nje Uoj shperblimi edhe 
ne kete bote, ndaj per ilustrim po marrim 
shembuU ate qe vdes ne betejen e luftes, 
i cili nuk ka mundesi ta perjetoje gezim- 
in me rastin e fitores, dhe as per pla9ken 
e luftes, por shperbhmin ne teresi do ta 
kete te garantuar ne boten tjeter, kurse ai 
qe ka luftuar e nuk ka rene ne beteje dhe 
ka perjetuar fitoren, ka marre pla9ken e 
luftes etj., - kjo per te eshte nje pjese e 
shperblimit ne kete bote, kurse plotesimi 




i shperblimit i behet ne boten tjeter, ne 
Xhenet, andaj edhe shprehja e perdorur 
ne ajet - "u plotesohen", nenkupton se 
shperblimet do te plotesohen ne boten 
tjeter - ne Xhenet." 

Ndersa Imam Bejdaviu mendon se 
"plotesimi i shperblimeve" i theksuar ne 
ajet, sinjalizon se me perpara do te ki- 
shte disa shperblime ne jeten e varreza- 
ve, dhe ato me pastaj do plotesohen ne 
Xhenet, duke argumentuar edhe me ha- 
dithin e Muhamedit a.s.: "Varri eshte ko- 
psht prej kopshteve te Xhenetit ose 
grope prej gropave te zjarrif '.' 

Me nje fjale, Allahu i Madherishem 
po u drejtohet besimtareve: Mos u pikel- 
loni, dhe mos u deshperoni nga dhemb- 
jet qe u shkaktojne pabesimtaret, sepse 
9do njeri do te vdese, e me pastaj ne 
boten tjeter - ne Xhenet ju, o besimtare, 
do ta mermi shperbhmin e merituar e te 
plote, per besimin dhe sakrificat tuaja. 

Ndersa ne vijim te ajetit, shihet qarte 
rezultati i imanit - besimit ne boten tje- 
ter, ku kurorezohet me shmangie nga 
zjarri dhe futje ne Xhenet, prandaj thu- 
het: 

"E kush i shmanget zjarrit e fiitet ne 
Xhenet, ai ka arritur shpetim" 

Me kete sinjalizohen veprat e njerez- 
ve, te cilat i therrasin pronaret e tyre per 
ne zjarr, sepse njeriu ne pergjithesi ne 
kete bote me teper anon nga sherri e pa- 
sioni i tepruar, sesa nga hajri e punet e 
mira, andaj shmangia nga zjarri eshte 
shpetim. Kjo nenkupton se nga zjarri do 
te shmangen ata te cilet, me cilesite e 
tyre morale, edukuese, fetare dhe njere- 
zore kane arritur te mposhtin cilesite jo- 
njerezore, te keqija e shtazarake, dhe me 
plot sinqeritet, 9ilteri dhe devotshmeri 



jane kthyer tek Allahu xh.sh.* 

Shprehja e perdorur "i shmanget", le 
te kuptohet se zjarri i Xhehenemit ka nje 
mase te forte terheqese dhe terheq 9do- 
kend qe i afrohet, dhe me ate rast njeriu 
ka nevoje per dike qe e largon - e men- 
janon nga ajo mase e forte terheqese, 
prandaj, kjo eshte e natyrshme, ai qe i 
shmanget asaj dhe shpeton, pa dyshim 
hyn ne Xhenet dhe shpeton. Ketu hasim 
nje pershkrim kuranor fantastik, persh- 
krim konkret i shmangies nga zjarri. 
Dhe me te vertete, realiteti i tij eshte i ti- 
Ue, ngase zjarri me ate rast ka mase ter- 
heqese shume te forte. A thua, puna e 
keqe - mekati ne kete bote, nuk ka mase 
terheqese? Sigurisht qe ka, dhe ne kete 
gjendje, a nuk ka nevoje njeriu per dike 
qe e largon nga ajo fiiqi terheqese e 
mekatit? Patjeter se po! A thua besimtari 
arrin t'i kryeje te gjitha obligimet dhe 
t'u permbahet te gjitha dispozitave hyj- 
nore ne menyre te perkryer? Sigurisht qe 
jo, por me meshiren e Allahut xh.sh. 
shmangen besimtaret nga zjarri i Xhe- 
henemit dhe shperblehen me Xhenet, si 
rezultat i besimit dhe sakrifices se tyre 
ne kete bote.' 

Nga ky sqarim kuptojme se kur thu- 
het per dike - "u shmang - u largua fila- 
ni", kuptojme se ai ishte duke qendruar 
ne nje vend, i frikesuar, e si ndodh kjo 
me zjarrin? Shkak i ekzistimit te zjarrit 
jane mekatet, e mekatet jane pa dyshim 
shume terheqese per mekataret, kurse 
besimi dhe veprat e mira vijne qe t'i 
shmangin besimtaret nga zjarri. Pra, 
zjarri ka mase te forte terheqese, sepse 
eshte i mllefosur dhe i hidheruar nga 
pabesimtaret, prandaj Allahu xh.sh. ne 
kaptinen "El-Mulk", kete e pershkruan 



12 



dituria islame / 200 



keshtu: "Nga zemerimi, ai gati copetoh- 
et". Ne vijim Zoti i Madherishem i tho- 
te zjarrit: "Aje mbushur? E, ai pergjig- 
jet: A ka ende?" (kaptina Kaf, 31). 

Shkak i ekzistimit te zjarrit jane me- 
katet e kesaj bote, ngase mekatet terhe- 
qin dhe joshin mekataret, andaj edhe 
zjarri ka terheqje te forte sikurse me- 
katet ne kete bote qe terheqin njeriun, 
dhe te qendruarit as ne Xhenet e as ne 
zjarr, eshte gje e mire (njefare fitoreje), 
e 9'mendon nese largohet - shmanget 
nga zjarri diie iiyn ne Xhenet? Pa dy- 
shim, kjo eshte fitore e madhe. Per kete 
arsye mbi zjarr ekziston nje ure (Sirati), 
neper te cilen do te ecin njerezit. A thua 
pse? Ne menyre qe besimtaret ta shohin 
zjarrin dhe te kuptojne se, sikur te mos 
ishte besimi i tyre, nuk do te mund ta 
kalonin ate, dhe thone: Falenderuar qo- 
fte Allahu i Madherishem qe na shpetoi 
nga zjarri. Keshtu nga shprehja kuranore 
"i shmanget", kuptojme se dikush tjeter 
i shmang nga zjarri besimtaret, e Ai 
eshte Allahu, i Cili ne kete bote ka nde- 
ruar dhe fisnikeruar besimtaret me iman 
- besim, e ne boten tjeter i shmang nga 
zjarri si rezultat i besimit te tyre. Ndersa, 
ne vijim te ajetit pershkruhet jeta e kesaj 
bote: 

"E jeta e kesaj bote (dynjaje) nuk esh- 
te tjeter perve9 nje perjetim mashtrues" 

Derisa Allahu xh.sh. jeten ne te cilen 
jemi, e cileson si "dynja", sinjahzon qa- 
rte se ekziston nje jete tjeter, e cila nuk 
eshte si kjo dynja, por eshte krejt tjeter, 
e amshueshme dhe madheshtore, per ke- 
te arsye ne ajetin tjeter, kjo ^eshtje per- 
shkruhet keshtu: "Kjo jete e kesaj bote 
nuk eshte tjeter vetemse defrim e loje, e 
jete e vertete, pa dyshim eshte ajo e bo- 
tes se ardhme ( Ahireti), sikur ta dinim". 
( Kaptina El- Ankebut, 64). 

Kjo d.t.th. se bota tjeter eshte jete e 
cila me plot te drejte meriton te quhet 
jete, ngase eshte e perhershme, kurse 
njeriu ne kete dynja kalimtare mund te 
beje defrim e kenaqesi ne baze te mu- 
ndesive te tij, por ato jane te pakta dhe te 
perkohshme, andaj njeriu nuk meriton e 
nuk duhet te mashtrohet dhe t'i lakmoje 
se tepermi keto, gjithnje duke kujtuar 
ajetin kuranor: "Jo, eshte e vertete se ai 
i kalon kufijte, per shkak se e ndien ve- 
ten te pavarur". (kaptina El- Alak, 6-7)' 

Kjo jete e dynjase eshte perjetim ma- 
shtrues, sepse eshte kalimtare dhe e 
shkurter, ndaj i Madherishmi Allah na 
terheq vemendjen se jeta e botes tjeter 
eshte me e dobishme dhe e perjetshme, 
ndaj edhe thote: "Po ju po i jepni perpa- 




resi jetes se kesaj bote. E dihet se jeta e 
botes tjeter eshte me e dobishme dhe e 
perjetshme". (kaptina El-A'ela, 16- 17), 
si dhe ajeti tjeter: "Dhe 9do gje qe ju 
eshte dhene juve eshte kenaqesi dhe shi- 
je e kesaj bote, ndersa ajo qe eshte tek 
Allahu (thevabi), eshte shume me e mire 
dhe e perhershme, pra, a nuk mendoni?" 
(kaptina El-Kasas, 60). 

Perjetimi i kenaqesive te kesaj dynja- 
je eshte vetem mashtrues, kurse kenaqe- 
sia e vertete, e cila meriton perpjekje e 
mundime, angazhim e sakrifice eshte ajo 
e jetes tjeter, qe manifestohet me hyrje 
ne Xhenet dhe shmangie - largim nga 
zjarri. Dhe kur kjo bindje nguhtet thelle 
ne shpirtrat e besimtareve, atehere paso- 
jne sprovat e ndryshme ndaj tyre ne pas- 
uri, ne vete etj., kjo sepse ata tashme 
jane pergatitur qe te ballafaqohen me 
sprova te tilla. 

Allahu xh.sh. i drejtohet Muhamedit 
a.s. dhe besimtareve ne pergjithesi, duke 
u shpjeguar atyre se imani - besimi 
eshte dhurata me e mire per ta ne jeten e 
kesaj bote, po, megjithekete, kjo nuk do 
te thote se ata nuk do te sprovohen me 
Uoj-Uoj sprovash, ngase 9eshtja e imanit 
kerkon natyrisht sprova per te vene ne 
peshoje ate. Per kete arsye ne vijim tha: 

"Ju patjeter do te sprovoheni si ne pa- 
surine tuaj, si ne veten tuaj, madje do te 
degjoni ofendime te shumta prej atyre 
qe u eshte dhene hbri para jush, e edhe 
prej idhujtareve, po ne qofte se duroni 
dhe ruheni, ajo eshte gjeja me vendimta- 
re". 

Sprovimi eshte ligj nga ligjet e Zotit 
nder besimtare, si ne pasuri, ne vete etj., 
pas se ciles eshte i domosdoshem durimi 
dhe vendosmeria, ngase kjo eshte rruga 
per ne Xhenet. Sprovimi eshte menyra 
me e mire per te pastruar shpirtrat e bes- 
imtareve, e per te matur sinqeritetin e 
tyre ne besim, dhe ne te njejten kohe per 
te pastruar radhet e tyre, duke krijuar ne 
kete menyre shoqeri te paster, te eduku- 
ar e te forte islame, qe te jete ne gjendje 
te perballoje te gjitha veshtiresite, sfidat 



dhe pengesat pergjate jetes dhe misionit 
te thirrjes islame. Me kete vertetohet 
qarte se shoqeria islame, e formuar mbi 
kete baze, eshte e pergatitur per thirrjen 
islame dhe zbatimin e programit hyjnor, 
ngase ballafaqimi me pengesa, sfida e 
sprova te ndryshme, domosdo kerkon 
durimin dhe zgjon ndjenjen fiiqizuese te 
imanit per sakrifice - per hir te se verte- 
tes hyjnore islame. Me rastin e sprovim- 
it, besimtaret arrijne te kuptojne realisht 
vetveten e tyre, ngase ata atehere shohin 
praktikisht proceset jetesore e ngjarjet e 
ndryshme, duke kuptuar se sprovimet po 
vene ne peshoje besimin dhe vendosme- 
rine e tyre, e ne anen tjeter, me durim 
dhe sakrifice, ata forcojne bindjen dhe 
devotshmerine ne teresi. Keshtu pastro- 
hen edhe radhet e besimtareve nga ata 
qe nuk bejne durim, nuk ruhen e nuk ja- 
ne te vendosur per sakrifice maksimale, 
dhe qe kane rene nen ndikimin e cytjeve 
te djalht. Andaj, perballe ketyre ballafa- 
qimeve, sprovave dhe sfidave, me te 
durueshmit jane te devotshmit dhe te si- 
nqertet.' 

Sprovimet e ndryshme te besimtareve 
ne jeten e kesaj bote jane konfirmuar 
edhe ne shume ajete te tjera si: "Ne do 
t'ju sprovojme me ndonje frike, me uri, 
me ndonje humbje nga pasuria e nga je- 
ta, e edhe nga frytet, po ti jepu myzhde 
durimtareve. Te diet kur i godet ndonje 
e pakendshme thone: Ne jemi te AUahut 
dhe ne vetem tek Ai kthehemi". (kaptina 
El-Bekare, 155-156). 

Nga kjo kuptojme se besimtaret do te 
sprovohen patjeter ne jeten e tyre, me 
veten e pasurine e tyre, ne familje e fe- 
mije, ne menyre qe te vihet ne peshoje 
besimi, vendosmeria dhe sinqeriteti i ty- 
re. Nese ata tregohen te durueshem, ate- 
here ata sprovohen edhe me shume: 

"madje do te degjoni ofendime te 
shumta prej atyre qe u eshte dhene libri 
para jush, e edhe prej idhujtareve". 

Me keto fjale i Madherishmi Allah i 
drejtohet Muhamedit a.s. dhe besimtare- 
ve, pas kalimit te tyre ne Medine, duke u 



dituria islame / 200 



13 






dhene atyre perkrahje, qetesi dhe prehje 
perballe ofendimeve e nen9mimeve qe u 
beheshin nga pabesimtaret, duke i ur- 
dheraar ne te njejten kohe per durim dhe 
sakrifice deri ne fitore. 

Transmetohet nga Usame bin Zejd se 
Muhamedi a.s. dhe shoket e tij, ashtu si 
i kishte urdheruar AUahu xh.sh., duronin 
dhe nuk hakmerreshin ndaj ofendimeve 
te pabesimtareve, dhe pikerisht per kete 
shkak zbriti edhe ajeti: " Madje do te de- 
gjoni ofendime te shumta prej atyre qe u 
eshte dhene hbri para jush, e edhe prej 
idhujtareve". Transmetuesi me kete rast 
shton se Muhamedi a.s. bente durim dhe 
nuk hakmerrej ndaj tyre, dhe kjo gjendje 
zgjati derisa Krijuesi Fuqiplote u lejoi 
atij dhe besimtareve vetembrojtjen.' 

Gjithashtu transmetohet nga Abdu- 
llah bin Keab bin Mahk, nga babai i tij, 
te kete thene se Keab bin Eshref- jehu- 
di, ishte poet dhe perqeshte Muhamedin 
a.s. dhe i cyste pabesimtaret kunder tij, 
dhe kur Muhamedi a.s. arriti ne Medine, 
gjeti banoret e saj te ndryshem; prej tyre 
myslimane, idhujtare - politeiste dhe ja- 
hudinj, andaj Muhamedi a.s. deshi te h- 
dhte marreveshje paqeje ne mes tyre. 
Mirepo, politeistet dhe jahudinjte e ofe- 
ndonin ate dhe shoket e tij ne te gjitha 
menyrat, ndersa Zoti i Madherishem ur- 
dheroi te derguarin e Tij dhe besimtaret 
per durim, dhe zbriti ajeti: "Madje do te 
degjoni ofendime te shumta prej atyre 
qe u eshte dhene hbri para jush, e edhe 
prej idhujtareve".' 

Ne kete ajet verejme se sprovimi ne 
pasuri i ka paraprire sprovimit ne vete, 
ngase sprovimi ne vete mund te jete me 
rasje, me semundje etj., e nese eshte me 
vrasje, atehere kuptohet se 9do besimtar 
nuk do te vritet, dhe sprovimi i tille nuk 
i perfshin te gjithe besimtaret, kurse ne 
pasurine e tyre do te sprovohen te gjithe. 
Dikush nga njerezit gabon kur thote se 
sprova ne esence eshte e keqe, sepse ne 
te vertete sprova eshte sikurse provimi 



ne shkolle per te vertetuar kush arrin su- 
kses e kush deshton, prandaj, kur Allahu 
xh.sh. tha: "Do te sprovoheni", kjo i 
ngjan fjales se mesuesit kur u drejtohet 
nxenesve: "Do te keni provim", atehere 
a do te thote kjo se sprova eshte e keqe? 
Pa dyshim se jo! 

Ne parim ai qe nuk di te ballafaqohet 
me sproven ashtu si duhet, sigurisht se 
ajo do t'i hakmerret, kurse ai qe e per- 
ballon me sukses, perfiton nga ajo. Sa 
per ilustrim po marrim shembullin e atij 
qe sprovohet ne pasuri dhe me sukses e 
perballon ate, duke thene: E tera eshte e 
kaluar, Allahu xh.sh. zvogeloi pergje- 
gjesine time, ngase, po te kisha pasuri e 
nuk do e shfrytezoja ne rruget e duhura, 
atehere pasuria per mua do te ishte ve- 
tem sprove dhe mekat, ndaj Zoti xh.sh. 
ma pakesoi ate, ne menyre qe te mos me 
beje me mekate e te me shpjere ne zjarr 
Kete shpjegim e gjejme edhe ne ajetin 
tjeter, ku thuhet: " E njeriu, kur e spro- 
von Zoti i Tij, e nderon dhe e begaton, ai 
thote: Zoti im me ka ndihmuar!. Por, 
kur, per ta sprovuar, ia pakeson furnizi- 
min (e varferon), ai thote: Zoti im me ka 
nen9muar!" (kaptina EI-Fexhr, 15-16). 

Njeriu kur ka pasuri dhe me plot mi- 
renjohje thote: Zoti im me nderoi, eshte 
shume me e mire, dhe me e vlefshme se- 
sa ai per te cilin Zoti xh.sh. tha: "Ai (Ka- 
runi) tha: Me eshte dhene vetem ne saje 
te dijes sime! Po a nuk e di ai se Allahu 
para tij ka shkaterruar nga popujt e la- 
shte te tille qe ishin edhe me te fuqishem 
e me te pasur se ai...." (El-Kasas, 78). 
Nga kjo kuptojme se ai qe mendon se 
pasuria eshte nderim, kurse varferia ne- 
n9mim, keshtu ka gabuar, ngase pasuria 
nuk eshte gjithmone argument i nderi- 
mit, dhe as varferia argument i nen- 
9mimit. Por, kur mund te jete pasuria 
argument i nderimit? Ajo mund te jete 
argument i nderimit vetem atehere kur 
besimtari e shfrytezon ne rrugen e duh- 
ur, e nese nuk vepron ashtu dhe e keqpe- 



rdor, atehere pasuria per te eshte nen9- 
mim dhe mekat, dhe ne kete rast varferia 
eshte me e mire, prandaj Allahu xh.sh. 
terheq verejtjen me fjalet: "Jo, nuk eshte 
ashtu! Por (punoni edhe me zi), ju nuk e 
perfillni bonjakun. Nuk cytni njeri-tje- 
trin per ta ushqyer te varfrin. Dhe ju e 
hani me te madhe trashegimin (e padre- 
jte). (kaptina El- Fexhr, 17,18,19). 

O ju qe nuk e perfillni bonjakun, nuk 
ushqeni te varfrit dhe e hani trashegimin 
me te padrejte, per ju si mund te jete 
pasuria nderim? Jo, ne kete rast pasuria 
eshte nen9mim, mekat, ngarkese e per- 
gjegjesi, dhe, nese jeni te tille, e Zoti i 
Madherishem jua merr pasurine, kjo 
s'mund te jete nen9mim per ju, por leh- 
tesim dhe heqje e barres se mekatit nga 
ju. Andaj, pasuria gjithmone s'mund te 
jete argument i nderimit, dhe as varferia 
argument i nen9mimit. '° 



Fusnotat: 

1. Ibni Kethiri, Tefsir El-Kuran El-Adhim, veil, i 

pare, faqe 434, pa vit botimi, Kajro. 

2. Tefsiri i Muhamed Muteveli Esh- Sharavit, veil. 

i trete, faqe 1924-1925, pa vit botimi, Kajro. 

3. Tefsir El- Bejdavi, Envar Et-Tenzil ve Esraru 

Et-Te'vil, veil, ipare, faqe 194, viti ibot. 1999, 
Bejrut 

4. Muhamed Mahmud Hixhazi, Tefsir El-Vadih, 
veil, i pare, faqe 318, viti i hot. 1992, Kajro 

5. Sejjid Kutub, Pi Dhilalil Kuran, veil, i pare, faqe 

539, viti 1 bot. 1996, Kajro. 

6. Tefsiri i Muteveli Sharavit, faqe 1926, 1927, 

1928. 

7. Fi Dhilalil Ku'ran, Sejjid Kutub, faqe 539- 540. 

8. Ibni Kethiri, Tefsir El-Kuran El-Adhim, faqe 
435. Shkaku i zbritjes se ketij ajeti ne kete tran- 
smetim theksohet shkurtimisht, kurse Imam 
Bejhekiu gjate komentimit tij e thekson gjere- 
sisht. 

9. Imam Nisaburi, Esbabu En- Nuzul, faqe 114, 
viti ibot. 1996, Kajro. 

10. Tefsiri i Muteveli Esh- Sharavit, faqe 1920 - 
1921. 



14 



dituria islame / 200 



Ne vigjilie te Mevludit 



Ai qe shndriti gjithesine 



Resul Rexhepi 

Ibrahimi a.s., derisa i ngrinte muret 
e Qabese se bashku me te birin, Is- 
mailin, ne nje moment iu lut Zotit: 
"Zoti yne, dergo nder ta, nga gjiri i 
tyre, te derguar, qe t'u lexoje atyre ajetet 
e Tua, t'u mesoje atyre librin dhe ur- 
tesine, e t'i pastroje (prej ndyresise se 
idhujtarise) ata. S'ka dyshim se Ti je 
ngadhenjyesi, i dijshmi." (El-Bekare, 
129) 

U desh te kalonte nje kohe e konside- 
rueshme, madje disa shekuj, derisa 
AUahu i Gjithemeshirshem ia pranoi lut- 
jen Ibrahimit dhe e dergoi ate qe shndri- 
ti gjithesine, Token dhe qiejt, te gjitha 
krijesat. E dergoi me te zgjedhurin e Tij. 

Ne prag te shekullit VI bota ishte ne 
nje gjendje skajshmerisht te veshtire, 
dhe sidomos ne Siujdhesen Arabike. Zo- 
teronin veset negative e te demshme per 
shoqerine, kurse morali kishte rene ne 
nje nivel teper te ulet. Ishin kohe te ve- 
shtira atebote, te veshtira aq, qe njerezit 
me me endje e deshironin vdekjen sesa 
jeten. Pak ose aspak fiisha te jetes kishin 
ngelur pa u prekur nga imorahteti e deg- 
jenerimi njerezor. 

Dhe pikerisht ne ato kohe dramatike, 
meshira e Allahut shndriti gjithesine, 
shndriti njerezimin. 

Ishte dite e bene, 12 Rebiu-l-ewel 
ose 20 prill 570, kur lindi me i zgjedhuri 
i Allahut, Muhamedi. Gezimi s'kishte 
kufi. Gjyshi i tij Abdyl-Muttahb, sapo 
mori lajmin per lindjen e nipit, vajti tek 
dhoma e se rese, Emines, e pergezoi per 
kete lindje dhe e mori nipin dhe me te 
vajti tek Qabeja, ku do t'i vinte emrin 
Muhamed, nje emer jo edhe i panjohur, 
po, megjithate, rralle i degjuar Pyetjes 
pse i vuri pikerisht kete emer, gjyshi 
Abdy-1-Muttalib do t'i pergjigjej: "De- 
shiroja qe ai te behet i falenderuar nga te 
gjithe". 

Ai, femijerine e hershme e kaloi ne 
fshat, tek fisi benu Sa'd, prane gjirit te 
Halimes, ne ajer te paster e larg zhurmes 
urbane. Babai AbduUahu i kishte vdekur 



"O Pejgamber, Ne te derguam ty deshmues, lajmetar, pergezues dhe 
qortues. Dhe me Urdhrin e Allahut , thirres per ne rrugen e Tij dhe 
pishtar ndri^ues". (El-Ahzab, 45, 46) 

"Vertet AUahu derdhi mbi besimtaret miresi te madhe kur Ai dergoi 
ndermjet tyre nje te derguar (Muhammedin) nga mesi i tyre, i cili do 
t'u lexoje atyre argumentet, do t'i pastroje ata nga mekatet dhe do 
t'ua mesoje atyre Librin (Kuranin) dhe urtesine (Synetin), edhe pse 
para kesaj ata kane qene ne humbje te qarte". (All Imran, 164) 




qe pa hndur Muhamedi dhe e ema do ta 
linte jetim qe ne moshen gjashte vje?. 
Ndryshe edhe nuk mund te ndodhte, se- 
pse, duke qene se ate e pergatiste AUahu 
per mision universal, ate edhe do ta per- 
gatiste Vete Ai- AUahu, sepse Ai me se 
miri e di se si duhet edukuar, rritur dhe 
pergatitur (njeriu) per nje mision te tille 
universal. Gjate kohes sa ishte i ri, ai do 
te ruante bagetine e xhaxhait te tij, Ebu 
Talibit, po gjithashtu do te merrej pak 



edhe me tregti, ku u deshmua mjaft be- 
snik, i drejte dhe i sinqerte. Ai ne mosh- 
en 25 vje9 do te martohej me zonjen 
mekase Hadixhen, tek e cila do te gjente 
prehjen e ngrohte familjare. 

Si i ri qe ishte, ai ishte modeli i njeri- 
ut me moral te perkryer, shpirti i tij, 
edhe para se t'i zbriste Shpallja, shkel- 
qente nga besnikeria, sinqeriteti, urtesia. 
Nder moshataret e tij, ai dallohej shume 
pikerisht per shkak te shkalles se larte te 



dituria islame / 200 



15 



njerezise, shpirtit te madh e human dhe 
modestise se madhe qe kishte. Ai jetoi 
nje jete te thjeshte dhe modeste, mjaft i 
terhequr nga te tjeret, ndoshta edhe per 
faktin se ishte i bindur se ajo qe benin 
ata, ishte ne kundershtim me nonnat nje- 
rezore dhe ajo qe ata besonin, ishte, po 
ashtu, ne kundershtim me mendjen e 
shendoshe. Pikerisht ne kete kohe, kur ai 
kishte mbushur te dyzetat, derisa, i vet- 
muar, ne periferi te qytetit, tek shpella 
Hira meditonte per nje rrugezgjidhje nga 
kjo idhujtari, - do te fillonte t'i zbriste 
Shpallja. Me 17 janar 611 Besniku-Xhi- 
bril a.s. do t'i percillte besnikut -Muha- 
med Fjalet e para te AUahut, per te vazh- 
duar misionin per 23 vjet me radhe. Ne 
te vertete, deri me ardhjen e Muhamedit 
a.s., u pa se njerezia nuk ishte ne gjend- 
je qe, ne baze te logjikes se shendoshe, 
te gjente te verteten, rrugen e AUahut, 
shpetimin ne kete bote dhe ne boten tje- 
ter Keshtu, AUahu i Gjithemeshirshem, 
ne personalitetin e Muhamedit a.s., zgjo- 
dhi bartesin e misionit te shenjte, dhe 
atij i dergoi Urdhrin e pare per te lexuar, 
studiuar e hulumtuar ne emer te AUahut. 
Ne fillim, per shkak te gjendjes shoqero- 
re ekzistuese, nga nje ane, dhe per shkak 
te rendesise se misionit, nga ana tjeter, 
Shpallja do t'u kumtohej njerezve fsheh- 
tas, po, me kahmin e kohes, Pejgamberit 
do t'i urdherohej: "Dhe terhiqu verejtjen 
farefisit tend me te aferm", per te vazhd- 
uar me vone, me shume se njezet vjet 
panderprere e ne vazhdimesi, - te shper- 
ndante drite e lumturi. Ketu do te fillo- 
nte ndryshimi i teresishem i historise, do 
te fillonte te nxirrte shkendija rilindja 
njerezore. Tashme bota do te fillonte te 
merrte nje ndri9im te ri, i cili do te kishte 
synim zhdukjen e fanatizmit, injorances 
dhe erresires shekuUore. Do te ndrysho- 
nte rrenjesisht filozofia e jetes; qe atehe- 
re njeriu do te adhuroje Krijuesin e 
vertete, do t'i nderoje vlerat njerezore 
dhe do te mbjelle faren e dashurise mba- 
renjerezore. Muhamedi a.s., me nje rast, 
do te deklaronte: "O njerez, ta dini se 
une jam i derguari i AUahut per te gjithe 
ju, per t'ju treguar fene e vertete te Zotit, 
fe te cilen e kane pasur te gjithe pejga- 
mberet e Zotit, por qe, me kalimin e ko- 
hes, e ndryshuan njerezit dhe futen 
shume genjeshtra e shume risi te shpiku- 
ra, ndaj, une, me Urdhrin e Zotit, po e 




delir e po e pastroj dhe keshtu po i kthej 
origjinalitetin e saj". Pra, Islami eshte fe 
e natyrshme e 9do njeriu, secili lind me 
te, dhe konceptet e tij jane te gjera sa 
edhe vete njerezimi. Fundja, a nuk ishte 
Islami feja e Ademit, Nuhut, Ibrahimit, 
Musait, Isait dhe e te gjithe vellezerve te 
tyre pejgambere ?! 



Nga te gjitha virtytet dhe cilesite e 
larta, me te cilat ishte i pajisur me i 
dashuri i AUahut, AUahu ne Kuran thek- 
son moralin e tij te larte, kur thote: "Ti 
vertet je ne piedestalin me te larte te 
moralif . Kurse zonja Aishe tregon se 
Pejgamberi a.s. moralin e merrte nga 
Kuran i:"Morali i tij ishte Kurani". Ne te 
vertete, vete jeta e Pejgamberit a.s. qe 
shembuU per brezin qe jetoi ne kohen e 
tij- ashabet, e po ashtu edhe per brezat 
qe do te pasojne gjer ne perfundim te 
kesaj bote. Me nje rast, Pejgamberi do te 
shprehej : "Jam derguar (nga AUahu) per 
ta plotesuar moralin e bukur". 

Ai keshillonte per perkoresi dhe mod- 
esti ne kete bote, sepse keshtu do te mer- 
itosh qe AUahu te te doje ty. Me nje rast, 
Pejgamberi porosit: "Kur te falesh na- 
mazin, fale sikur te ishte namazi yt i fiin- 
dit! Mos e thuaj fjalen per te cilen neser 
ke per t'u penduar! Mos deshiro ate qe 
deshirojne njerezit, pa ditur gje!" 

Pejgamberi sillej me shume dhemb- 
shuri ndaj te varferve, shpesh kishte qejf 
qe nivelin e ulet te mireqenies se tyre 
materiale t'ua zevendesonte duke iu ndi- 
hmuar me 9 'kishte mundesi, ose se paku 
me nje buzeqeshje apo fjale te ngrohte. 
Abdullah ibn Amri tregon: "Nje dite, 
Pejgamberi a.s. hyri ne xhami. Te var- 
ferit qene ulur ne nje skaj. Per t'i respek- 



tuar dhe per t'u perfituar zemrat, ai u ul 
prane tyre, nisi te bisedonte me ta dhe 
tha: 

"Pergezime muhaxhireve te varfer. 
Ata do te hyjne ne kopshtet e Xhenetit 
dyzet vjet para te pasurve. Meqe nuk ka- 
ne pasur pasuri, Uogaria e tyre do te 
mbaroje shpejf . 

Kurse me nje rast, bashkeshortes se 
tij i pati thene: "O Aishe, kurre mos e 
kthe prapsht nevojtarin qe te vjen ne 
dere! Mbro veten nga zjarri i xhehene- 
mit, qofte edhe me nje gjysme hurme". 

Gjate misionit te tij profetik, Muha- 
medi a.s. u ballafaqua me sfida te ndry- 
shme, me tortura rreqethese, mirepo, 
asnjehere dhe per asnje moment nuk u 
hamend per amanetin qe kishte. Madje, 
ne daUim nga pejgamberet e tjere, sa 
here qe armiqte e sulmonin, e torturonin 
dhe i benin keq, ai E luste Zotin: "O Zot, 
udhezoji ne rruge te drejte dhe fall, se 
ata nuk jane duke e ditur". Me nje rast 
Ajsheja e paska pyetur nese ka perjetuar 
dite me te veshtire se ne Uhud? (Me ate 
rast ai kishte pesuar plagosje te renda 
trupore, qe vrare Hamzai dhe shume 
ushtare te tjere.). Ai ishte pergjigjur: 
"Po, kur jam kthyer nga Taifi, nga famil- 
ja e Beni Abdi-Kilabit, me injoruan, ma- 
dje me gjuajten edhe me gure e me perg- 
jaken, e une u deshperova jashte mase. 
Ne ate moment me pati ardhur meleku e 
me pati thene: Sikur te urdheron zotnia 
jote, me emer te AUahut, keto dy kodri- 
na do t'i rrafshoje e ata qe te debuan, do 
te mbulohen nen dhe e germadha. - Jo, 
se shpresoj qe edhe nga ata do te linde 
ndonje femije, i cili do t'i besoje 
AUahut"- i qe pergjigjur Pejgamberi 
Meshirues melekut. 

Prandaj, per Muhammedin a.s. nuk 



16 



dituria islame / 200 




SaDDDDDDn 
■aDODDDD 

Vpnnnn 



^F 



<Oi^\ril i[|»^«\«SUiA^VVi«^ 



J.V 



aa.a^a.a ■■■■■! 

■ B B ■ Blb^S B 



I B B B m 



tt 



mund te thuhet ndryshe perverse ai ishte 
si dielli, rrezet dhe ngrohtesia e te cilit 
nuk jane prone e askujt dhe as qe i tako- 
jne nje Uoji te caktuar, nje gjinie te cak- 
tuar, nje klani te caktuar, nje mjedisi te 
caktuar, por prej drites dhe rrezeve te tij 
ka dobi e tere jeta, pra nga virtytet e larta 
te Muhammedit a.s., nga fisnikeria e 
jetes se tij, nga synimet dhe perpjekjet e 
tij, me udhezime per te drejtuar njerezit 
ne kete jete dhe per te siguruar shpe- 
timin ne boten tjeter, ka dobi dhe do te 
fitoje secili qe pranon dhe zbaton udhe- 
zimet e tij. 

I nderuari Sherif Putra ka siikruar: 
"Muhamedi a.s. ishte i pajisur me cilesi 
te bukura e terheqese, ai kishte nje zgju- 
arsi te holle e te mprehte, nje kujtese te 
fuqishme, mendje te gatshme, kuptim te 
shpejte, parafytyrim te gjalle, kishte veti 
teper te mira dhe te lakmueshme, nje 
shpirt atdhedashurie shembullore dhe 
durim te pakufishem, ishte nje gjeni qe 
komandonte dhe konsultohej me shoket 
dhe te tjeret. Ai kishte nje kuraje plot 
guxim, serioz me karakter te qendruesh- 
em, ne takimin e pare te bente per vete, 
kishte delikatese dhe ndjenja te pjekura. 
Ai ishte i thjeshte, i dhimbshem dhe i 
gjere me jeten familjare, terheqes ne me- 
nyren e veprimit, simpatizues i atyre qe 
u binte fatkeqesi, i dashur e perfilles ku- 
ndrejt shokeve e familjes, baba i dhem- 
bshur dhe burre bujar e zemergjere. Ai 
ishte njeri me gjykime te shkelqyera, i 
embel dhe kenaqes ne bisedime, mosce- 



nues ne sjelljet e te tjereve dhe popullor 
i madh me inferioret. Ai ishte shume i 
sjellshem ne te pritur, ne te percjelle e ne 
te berit vizita, ishte nje dashurues i flak- 
te per femije, ai i ndalonte ne rruge ata, 
i perkedhelte, i lemonte e u fliste fjale te 
embla. Ai nuk e donte ate njeri qe nuk e 
donte femijen e vet, ai e urrente deri ne 
palce rrenen. Ai ishte me te vertete njeri 
i patronditur, i pamerzitur, i besueshem, 
vellazeror, i dashur, shpirtmadh, kembe- 
ngules ne te kryerit e detyrave fetare, 
trim e i zellshem ne punen qe do te ben- 
te, dhe i paqortueshem per sjelljet perso- 
nale dhe familjare...". 

Nderkaq, Ibn Haxhen Hajtemi ka 
deklaruar: 

"Ne kete nate (fjala eshte per naten e 
mevludit) te gjitha krijesat, meleket, 
xhindet e kafshet si dhe metalet e pash- 
pirta i japin myzhde njeri-tjetrit duke u 
gezuar se ndri9oi boten nderi i gjithe- 
sise". 

Pejgamberi a.s. nuk la trashegim tje- 
ter perve? Kuranit dhe Synetit, pra, Isla- 
mit dhe disa qindra mijera myshmane, 
per te arritur kjo shifer sot ne afer dy 
miliarde. Sot nuk ka vend ose mjedis ne 
tere rruzullin tokesor ku te mos kete bes- 
imtare islame, ithtare te Muhamedit a.s. 
Krahas faktit se ai permendet dhe mbi te 
bien salavat miliarda myslimane, mbi te 
gjitha emrin e tij Allahu e krahasoi me 
emrin e vet: La ilahe il-Iallah Muham- 
medun ResuIuII-IIah. Valle, a ka ndere 
me te madh se ky ?! ! 



Sa do qe te shkruhet per Muhamme- 
din a.s. ne ditelindjen e tij te 1437, gjuha 
jone eshte teper e varfer. E varfer sido- 
mos karshi asaj qe Allahu tha per te ne 
Kuran: "Lart ta kemi ngritur emrin te- 
nd". 

Me kete rast, do te sjelhm, sa per kuj- 
tim, disa porosi nga tere ai thesar hyjnor 
i me te zgjedhurit te njerezimit: 

"Bujari eshte i afert tek Allahu, i afert 
ne parajse dhe i afert tek njerezif . 

"Beni mire, se vertet Allahu xh.sh. i 
do bamiresit". 

"Mos i ktheni kurrizin njeri-tjetrit, 
mos u per9ani, po te jeni te basiikuar ne 
vellazeri". 

"Ndihmo te tjeret duke mos thene jo 
(ose s'kam), mos ke frike, se Zoti nuk ta 
pakeson". 

"S'ka besim ai qe s'ka besnikeri, dhe 
s'ka fe ai qe s'e mban premtimin". 

"Kenaqesine e Zotit e gjeni ne te ke- 
naqur te prinderve, e moskenaqesine e 
Tij ne moskenaqesine e prinderve". 

"Dy basiikeshorteve qe jetojne ne 
harmoni me njeri-tjetrin, Zoti u fal 
mekatet e tyre". 

"Zoti e ndihmon njeriun derisa ai te 
ndihmoje vellane e vet." 

"Nuk eshte besimtar i vertete ai qe 
nuk sillet mire me fqinjin e vef . 

"Ata qe e sigurojne jeten me pune te 
ndershme, jane te dashurit e Allahut". 

"Kush meshiron ata qe jane ne toke, 
meshirohet nga Ai qe eshte lart". 

Lumturia e vertete ne te dy jetet do te 
arrihet nese zbatohen parimet e me- 
simeve te Pejgamberit a.s. ne jeten tone 
dhe nese per shembelltyre e kemi me te 
dashurin e Allahut, ate, me ardhjen e te 
cilit ndri9oi gjithesine, ate qe nderoi 
njerezine. 

Allahu i Madherishem ne Kuran na 
thote: "Pra, ata qe e besojne, e nderojne 
dhe e ndihmojne ate, veprojne ne driten 
e asaj qe i zbriti, - te tillet jane te shpetu- 
arif. ('Araf, 157). 



dituria islame / 200 



17 



Da've 



Diagnoza lehteson sherimin 



Bahri Simnica 

Per te qene rragetimi yne i suk- 
sesshem gjate thirrjes islame, 
duhet te gjejme perafersisht do- 
besine apo me mire defektin e 
atyre te cileve u drejtohemi, ngase, po e 
gjetem pengesen, atehere shume lehte 
do te gjejme edhe mjetin per ta menjan- 
uar ate te keqe apo ate defekt. Realisht, 
per nje rezultat te suksesshem te thirrjes 
islame, duiiet te gjenden patjeter mange- 
site diie te metat qe jane pengesa krye- 
sore per depertimin e tiiirrjes islame deri 
tek njerezit. Diie, kur e gjejme semundj- 
en apo defektin tek ata qe i tiierrasim, 
shume lehte do ta gjejme "barin sheru- 
es", per te cilin ndoshta kemi humbur 
pak kohe, derisa e kemi gjetur kategori- 
ne e semundjes, por, nese do ta kemi 
vertetuar se kategoria e semundjes dhe 
lokalizimi i saj eshte ne nje vend te sig- 
urt, sherimi do te jete shume me i lehte. 
Se paku mjeket keshtu e thone. 

Andaj, edhe ne, nese i shohim prob- 
lemet me te cilat ballafaqohen ata qe i 
therrasim si dhe mangesite dhe te metat 
qe u sjellin koke9arje, atehere do ta kemi 
shume lehte per t"u dale ne ndihme. 

Vertetesia dhe kategorizimi i llojit te 
semundjes, si dhe largimi i dyshimeve te 
mundshme rreth 9faredo lloji tjeter te 
semundjes, do te jete shume me lehte 
per t'u realizuar, ngase shpeshhere ata 
qe i therrasim, nuk mund ta verejne vete 
kategorine e rrezikut qe i rrethon, dhe si 
pasoje e gjithe kesaj mosdijeje, nuk arri- 
jne te shijojne pranimin e thirrjes islame, 
e cila, pa dyshim, ka mundesi edhe t'i 
largoje shume semundje. 

Ashtu si specialisti e detyron pacie- 
ntin per perdorimin e terapise a barnave, 
njesoj edhe thirresi islam, atyre qe u dre- 
jtohet, duhet t'u jape keshilla dhe pre- 
dikime, qe ata t'i marrine dhe te mos i 
lene anash, por t'i praktikojne ne jete, 
nese duan te jene te lumtur dhe pa bren- 
ga ne kete bote. Nxitja per te vepruar 
dhe qortimi per t'u larguar, jane dy shty- 
Ila shume me rendesi si ne mjekesi, ash- 
tu edhe ne thirrjen islame, ngase te 
gjitha keto fjale kane per qelhm njeriun, 
i cili per nje kohe te caktuar ka 9aluar 



ose ka deshtuar dhe ka nevoje per nje te- 
rapi, qofte ajo ditore, javore, mujore apo 
ndoshta vjetore, po mund te jete edhe 
per tere jeten. 

Angazhimi i pacientit, ne rastin tone i 
atyre qe i therrasim me veprime konkre- 
te, ben ata qe te ndihen mire dhe do te 
shohim shpejt rezultatet e terapise qe ne 
u kemi ofruar atyre, duke u zotuar se 
nuk do te largohen nga kjo terapi deri ne 
vdekje. Por, krahas kategorise se dobe- 
sive dhe te metave, mases i duhet folur 
per te mos i ngarkuar me asgje jashte 
mundesive qe ata kane ne kete gjendje te 
rende edhe fizike, po edhe shpirterore. 

Per ta plotesuar ^do zbrazesi te atyre 
qe i therrasim, nje kategorie duhet t'u 
ofrohet edukate dhe shkolhm, qe te bi- 
nden se vertet rruga qe u eshte ofruar, ka 
baze dhe mbeshtetje te fort shkencore po 
edhe fetare, kunder te gjitha atyre pen- 
gesave dhe barrikadave qe ati u kane 
mbuluar mundesine e shijimit te reahte- 
tit. 

Ne praktiken mjekesore, se pari be- 
hen analizat e mandej fillon terapia ku- 
nder semundjes me te cilen ballafaqohet 
pacienti. Keshtu reahsht duhet filluar 
edhe nga ne thirresit islame: se pari te 
vertetohen pengesat dhe problemet me 
te cilat ballafaqohet shoqeria, ne menyre 
qe te dime nga t"ia fillojme, qe ndikimi 
yne te jete sa me i forte dhe me i qen- 
drueshem. 




Nese kemi praktikuar kete metode, 
nuk diskutohet nese ia kemi arritur qelli- 
mit te thirrjes islame, qe ajo te jete she- 
ruese e jo shkaterruese, te jete afruese e 
jo larguese nga shoqeria, te jete e thjesh- 
te e jo e ngaterruar dhe e papercaktuar, 
te jete e lehte dhe jo e rende, e kapshme 
per logjiken e jo alogjike, se 9do gje jo- 
logjike eshte edhe afetare. Islami eshte i 
logjikshem dhe i kapshem per mendjen 
e njeriut, andaj asaj mendjeje i duhet of- 
ruar ajo qe atij i mundeson kapjen dhe 
praktikimin e asaj qe ia thote mendja e 
mbushur me bindje. 

Burimi kryesor, ose, me mire te the- 
mi, baza kryesore e semundjes, qe me se 
shumti i ka sjelle koke9arje njeriut, si ne 
te kaluaren ashtu edhe ne te tanishmen, 
eshte injoranca apo injorimi i i Fuqiplo- 
tit. Sa here qe njeriu injoroi Fuqiplotin 
dhe te Gjithedijshmin, doli ne shesh se 
ky njeri ka deshtuar si ne aspektin fizik, 
ashtu edhe ne ate shpirteror. Kjo ishte 
vetem me nje shkas qe te mos hyhet ne 
nenshtrimin e urdhrave te Allahut, qe 
vetem Ai te adhurohet dhe qe vetem Atij 
I takon nenshtrimi e jo dikujt tjeter nga 
krijesat e Tij. 

Ky injorim apo injorance, beri qe nje- 
rezit, me kalimin e kohes, te mashtrohen 
pas kesaj bote duke iu nenshtruar krejte- 
sisht epsheve dhe lakmive te shumta qe 
ofron kjo bote, harruan boten tjeter, qe 
eshte e perhershme;madje jo vetem qe e 
harruan po edhe injoruan ekzistimin e 
saj, gje qe ata i bente edhe me teper lak- 
mues te kesaj bote kahmtare, per se te 
gjithe jemi me se te bindur dhe perdite 
po e shohim se kjo bote, megjithate, esh- 
te kaluese dhe, sado e gjate, prape eshte 
e shkurter per t'i plotesuar te gjitha de- 
shirat e tyre qe jane dhene pas saj. Si pe- 
rmbledhje e asaj qe u tha me lart, vijme 
ne perfundim se kjo semundje e atyre qe 
ne i therrasim, mund te permblidhet ne 
dy gjera: ne kufer si dhe ne dalje nga e 
verteta, dhe qe te dyja keto jane te shtri- 
ra aq bukur dhe te zbukuruara, saqe 
njeriu vertet shume lehte bie ne grackat 
e sprovave dhe lakmive te pabesimtar- 
eve, duke menduar se 9do gje eshte kjo 
bote dhe me te perfundon gjith9ka. 



18 



dituria islame / 200 




Ketu kemi te bejme me ato qe shkate- 
rrojne besimin e njerezimit, ngase edhe 
ne rragetimin e besimit tek AUahu, do te 
dalin pengesa dhe barrikada te ndrysh- 
me, te cilat, ndoshta, nuk jane te katego- 
rise se mosbesimit, mirepo ato demtojne 
dhe dobesojne bindjen ne argumentet e 
besimit ne Allaiiun Fuqiplote. Ketu na 
dalin ne siiesii ediie disa indikacione dy- 
tesore, te cilat kane qene siikaktare shu- 
me te mediia per te mbizoteraar ky dez- 
informim rreth Islamit apo se vertetes. 

Cdo semundje duiiet t'i kete shkakta- 
ret e vet; ata gjitiiiiere fillojne nga kende 
te ndryshme permes infeksioneve e de- 
mtimeve te koiiepakohshme ne jete, de- 
risa te ndodhe edhe rendimi i trapit dhe 
ai me nuk ka imunitet per t'u mbrojtur, 
pra nuk ka trupa mbrojtes ndaj semundj- 
eve, dhe ketu fillon semundja a infekti- 
mi dhe pastaj kalon ne semundje te 
rende derisa edhe ta lodhe trupin. 

Me nje kthim prapa, do te shohim se 
gjate rrugetimit te njeriut, po te ishte 
intervenuar me kohe per menjanimin e 
atyre shenjave te para te infektimeve te 
vogia, sigurisht qe nuk do te kishte arrit- 
ur shkalla e nje semundjeje te rende, e 
cila, per t'u sheruar, kerkon shume kohe 
dhe mundime te medha, si mjekesore 
ashtu edhe mundime te medha fizike te 
vete pacientit. Kjo do ta arsyetonte edhe 
anen shpirterore dhe psikike te njeriut, i 
cih per vite te tera nuk ka menduar per 
jeten e vet, per qelhmin e ekzistimit te 
tij, edhe pse ai nje dite duhet t'i lere te 
gjitha dhe te kthehet ne nje gjendje qe ka 
qene me pare. 

Kete rast na deshmon nje shprehje 
tjeter mjaft gjitheperfshirese e mjekesi- 
se: "Me mire te mbrohemi sesa te she- 
rohemi". Po kjo vien edhe per anen 
shpirterore, qe te mos ngarkohemi me 
gjerat per te cilat nuk jemi kompetente 
dhe nuk kemi mundesi t' i ndryshojme, 
pa u mbeshtet ne nje Fuqiplote dhe tek 
nje i Gjithedijshem, i Cili e di me se miri 
per se ka nevoje kjo lirijese mjaft karak- 
teristike si dhe mjaft specifike. 

Pasi tashme kemi gjetur deshtimin 
gjate rrugetimit tone ne aspektin fetar, 
atehere do ta kemi me lehte te gjejme 
edhe sherimin, i cili eshte bere me se i 
nevojshem per mbare njerezimin, qe 
eshte kthimi tek Krijuesi, i Cili e di me 
se miri per 9fare kemi nevoje. Bari i ve- 
tem dhe sherimi i vetem per njerezimin 
mbare, eshte bindja ne Allahun Nje dhe 
se vetem Atij I takon falenderimi si dhe 



vetem tek Ai eshte kthimi dhe shpetimi 
dhe gjetja e arsyes per te jetuar ne kete 
bote kahmtare dhe sfiduese, per te gjithe 
njerezimin, ngase eshte mashtruese dhe 
lakmitare per njeriun, per se Vete Allahu 
ka dashur te jete e ketille, ne menyre qe, 
megjithate, njerezit te mos i lene anash 
edhe begatite e kesaj bote, mirepo ato te 
mos jene qellim i jetes se tyre. 

Deshmia per Allahun Krijues dhe ne 
te njejten kohe i merituar per t'u adhuru- 
ar, e ben njeriun te qete dhe te arsyesh- 
em pse jeton dhe 9fare kerkohet nga ai. 
Po ashtu, kundershtimi i shejtanit si dhe 
i te gjitha intrigave te tij qe pergatit per 
mbare njerezimin, ben qe njeriu te jeto- 
je i qete dhe i arsyeshem ne kete bote ka- 
limtare. Ja se ^fare thote ajeti kuranor ne 
vijim:" Ne ia derguam Nuhun popullit te 
tij e ai tha: O populh im! Adhuroni 
Allahun, ju nuk keni zot tjeter perve? 
Tij! Une kam frike se do te bjere mbi ju 
denimi i nje Dite te madhe!" (EI-A"raf, 
59). 

Gjithashtu ne lidhje me kete rast, ke- 
mi edhe thenien e Muhammedit a.s., kur 
prijesit kurejshite erdhen tek axha i tij, 
Ebi Talibi, per ta pyetur se ^fare kerkon 
Muhammedi prej tyre. Ai u tha: "Te be- 
soni se nuk ka zot tjeter perve9 Allahut 
dhe te lini ate qe ju po adhuroni nga idh- 
ujt dhe putat" (Hadith). Zaten, ky ishte 
edhe misioni i te gjithe te derguarve te 
Allahut: " (^do populh Ne i ^uam nje te 
derguar (qe u thoshte): "Adhuroni 
Allahun dhe shmangni idhujt!" Disa prej 
tyre Allahu i shpuri ne rruge te drejte, e 
disa e merituan te mbeteshin ne humbje. 



Andaj, udhetoni neper bote, te shihni se 
si ishte fundi i pergenjeshtruesve!" (En- 
Nahl, 36). 

Pasi u munduam qe, sado pak, te ar- 
gumentonim se, kur gjendet semundja 
dhe shkaqet e semundjes, atehere shume 
me lehte eshte te gjendet bari sherues. 
Ne thirrjen islame per te gjitha Ilojet e 
deshtimit te njerezimit ne aspektin e be- 
simit, duhet t'i drejtohemi Kuranit si dhe 
Synetit, dhe aty do te gjejme te gjitha 
bamat sheruese dhe mbrojtese nga ^fa- 
redo IIoj infektimi. Me t'u kthyer tek 
Kurani, do te verejme se ai vazhdimisht 
therret per besim e mandej per veprime 
konkrete, apo thene me siikurt, per adh- 
urime qe kerkon bindja ne Allahun. Po 
kjo gje vIen edhe kur kthehemi tek his- 
toria e Muhammedit a.s., i cili me tere 
mundin e tij u angazhua qe njerezit te bi- 
ndeshin, dhe mandej per veprime eshte 
shume me lehte. Kjo qe themi, pothuaj 
vIen per gjith^ka ne kete bote: Po nuk 
pate bindje, atehere e ke veshtire te pu- 
nosh di9ka, kur nuk je i kenaqur dhe nuk 
je i bindur se aty ka di9ka qe te ndihmon 
dhe te qeteson edhe fizikisht edhe psi- 
kikisht. 

Kthimi i njerezimit ne besim te verte- 
te dhe te logjikshem si dhe praktikimi i 
gjithe asaj qe ajo realisht kerkon nga ne, 
do te na bente te lumtur me ate qe kemi 
ne duart tona, si ne kete bote ashtu edhe 
ne boten tjeter. Besimi ne Allahun, eshte 
garantuesi me i mire per te gjithe ata qe 
vuajne nga 9faredo semundjeje, ngase 
porosia kuranore dhe Fjalet Allahut jane 
sheruese per zemrat e njerezimit. 



dituria islame / 200 



19 



Nese e kemi arritur kete, atehere per 
ta mbrojtur dhe majtur kete bindje ne 
AUahun, duhet vepraar, e veprimi duhet 
te jete i perputhur me porosite e atij qe e 
di diagnozen per sherimin tend, ashtu si9 
e di mjeku specialist i nje lemi per semu- 
ndjen dhe terapine e dhene me perdo- 
rimin e bamave derisa te sherohesh 
plotesisht. E njejta gje vien per besimin 
se, nese kemi besimin po nuk e ruajme 
ate me vepra, ateiiere ai mund te demto- 
iiet diie nuk ka peshe. 

Pra, nese kemi diagnostikuar Ilojin e 
semundjes diie kategorine e saj, por nuk 
perdorim terapine e diiene nga speciali- 
sti (mjeku), ateiiere semundja nuk kalon, 
sepse ti e di Ilojin e semundjes po ajo 
duhet sheruar me terapi te vazhdueshme. 
Keshtu eshte edhe Islami, po pate bes- 
imin dhe nuk veprove ne ushqimin e atij 
besimi me adhurim dhe me kryerjen e 
detyrave qe kerkon ky besim, atehere ai 
besim zhduket me kahmin e kohes. 

Derisa po flasim per bindjen, na bie 
ne sy nje dukuri shume interesant tek ne, 
ngase nga njerezit kerkojme t'i kryejne 
detyrat e ata nuk e dine se per ke te kry- 
hen ato detyra, dhe kjo pa dyshim per- 
ben deshtimin e te gjithe atyre qe kerko- 
jne dytesoret ne fe e i lene paresoret. Pa 
dyshim qe paresore per ne duhet te jete 
bindja, e pastaj detyrimet qe kerkon ajo 
bindje. 

Sa per ilustrim rreth bindjes, po sjell- 
im ketu nje ajet nga Kuran, i cih sfidon 
te gjithe ata qe ende kane dyshim ne Kri- 
juesin Fuqiplote si dhe Fumizues e Mbi- 
keqyres i kesaj gjithesie. 

AUahu i Gjithedijshem thote: "O nje- 
rez, nese dyshoni ne ringjalljen, mendo- 
ni se Ne ju kemi krijuar prej dheut, pas- 
taj prej pikes se fares, pastaj prej dro9ka- 
ve te gjakut, pastaj prej nje cope mishi 
me trajte te plote ose jo te plote, per t'jua 
here te qarte! Dhe Ne e mbajme ne miter 
ate qe duam deri ne kohen e caktuar. Pa- 
staj ju nxjerrim si femije e pas kesaj do 
te arrini moshen e pjekurise. Disa nga ju 
vdesin e disa ngelin deri ne pleqeri te 
thelle, qe te mos dine asgje nga ajo qe 
kane ditur me pare. Dhe ti e sheh token 
te thare, por, kur Ne leshojme uje mbi te, 
ajo trazohet dhe gufon e prej saj mbijne 
gjithfare Uoj bimesh te mrekuUueshme 
ne 9ift". (El-Haxhu, 5-7). 

Kjo metode e thirrjes se AUahut per 
bindje dhe nenshtrim ndaj Krijuesit te 
gjithesise, ka vlere edhe pas periudhes 
mekase, por vlen edhe deri ne ditet tona. 



dhe do te vleje deri ne diten kur do te 
shkaterrohet gjithesia, ngase njerezit gji- 
thhere do kene nevoje per udhezime dhe 
per bindje, pa dallim kohe, vendi si dhe 
pa dalhm ngritjeje intelektuale dhe kul- 
turore. 

Shume nga ajetet qe zbriten ne Me- 
dine, me vone pothuaj perfundojne me 
bindjen ne AUahun, qejep te kuptohet se 
vazhdimisht, krahas bindjes, kane ardh- 
ur ajetet vepruese, por edhe krahas aje- 
teve vepruese, kane ardhur edhe ajetet 
bindese. Kjo per thirresin ben te kuptoje 
se, sa here qe veren se ne mase ka ^ali- 
me per sa i perket bindjes, duhet te nda- 
let dhe t'i kushtoje rendesi kesaj, edhe 
pse ata mund te falen dhe te kryejne 
obhgimet e tjera fetare, por kane nevoje 
per t'u kujtuar shume ajete, te cilat shto- 
jne imanin dhe bindjen ne veprimet e 
tyre. Ky hap i thirresit islam duhet te jete 
gjithhere i lidhur ngushte me rrethanat 
ne te cilat vepron, gjithnje aktual dhe 
gjithnje ne kohe dhe me arsye, kur sheh 
se ka nevoj e per akiden, besimin, atehe- 
re tema do te jete per besimin, per ta for- 
cuar e permiresuar ate vazhdimisht, do 
te thote qe, sipas gjendjes aktuale, ai 
edhe duhet te veproje pa i ndare bindjen 
dhe veprimin. 

Pas gjithe kesaj qe u tha, do te mund- 
ohemi te nxjerrim nje rreguU apo nje pa- 
rim, i cili gjeti vazhdimisht neper shekuj 
dhe do ta gjeje veten ne mesin e mysli- 
maneve, qe eshte se myslimani, ne kete 
rast thirresi islam, duhet te merret gjith- 
here me paresoret e jo me dytesoret, si 
po ndodh sot, per fat te keq, ku kohen 
me te madhe e harxhojme ne dytesore 
dhe jo per paresoret, gje qe nuk perputh- 
et me Islamin e as me logjiken e shendo- 
she. Te kerkohen gjerat teper anesore e 
te lihen bazat, kjo s'ka logjike; te mos 
shikohen rrethanat ku therrasim, kjo ben 
qe mandej thirresi te deshtoje ashtu si 
mjeku i cih merret me gripin e rrufen e 
semundjet e zemres etj. nuk i perfill. 
Eshte deshtim profesional si nga kendi i 
mjekesise, ashtu edhe nga kendi islam, 
qe te humbet kohe per sendet per te cilat 
pa dyshim jane teper te pavlera ne kra- 
hasim me kufrin-mosbesimin. Te shoh- 
im nje veprim te Muhamedit a.s. derisa 
ishte ne Meke, dhe bente thirrje per besi- 
min ne Zotin Nje, edhe pse i verente 
adhurimet e kota te atyre qe kundershto- 
nin, por asnjehere nuk provoi t'i thyente 
putat qe ata adhuronin, por punoi va- 
zhdimisht ne thyerjen e drynave - kati- 



nareve qe kishin mbyllur zemrat e atyre 
dhe, kur arriti per t'i thyer ata dryna, ate- 
here, ata vete i thyen putat qe adhuronin 
deri atehere. Q'dua te them me kete, - ne 
po deshirojme t'i thyejme e t'i 9rrenjos- 
im dukurite e shumta negative, pa i thy- 
er drynat e atyre njerezve qe u kane 
bllokuar zemrat, veprimet e tyre se nje 
bindje dhe me nje ofrim te deshmive se 
9do dukuri qe eshte kunder vete njeriut, 
kur ai bindet se ajo eshte e keqja. Atehe- 
re, ai vete ka per te hequr dore prej saj . 
Ja nje shembuU: Ne te gjithe jemi ngrit- 
ur kunder korrupsionit-vjedhjes dhe po 
flasim kunder tij e po deshirojme qe bre- 
nda nje nate te mbyllen ata njerez dhe te 
ekzekutohen para ligjit per keqperdori- 
min e posteve dhe te pasurise shoqerore. 

A thua mos do te ishte me mire qe 
atyre njerezve t'u themi se asgje tek 
AUahu nuk humbet dhe nuk harrohet 
dhe se nje dite, qofte ne kete bote, qofte 
ne tjetren, do t'u kthehen pasojat e ha- 
ramit dhe te keqperdorimit, qofte atyre 
ose familjeve, per nje pasuri te fituar pa 
djerse, dhe nje dite gjith9ka do te perfu- 
ndoje ne burg e ne shkaterrim te familjes 
- me humbjen dhe deshtimin e karrieres 
apo edhe me humbjen e autoritetit te tra- 
shegimtareve, ngase do t'u thuhet gjith- 
mone se ata jane pasuesit e atyre qe 
vodhen, te atyre qe keqperdoren, te atyre 
qe u korruptuan - nga armiqte tane. Kjo 
do te thote se njeriu, le qe do ta humbe 
veten pa dyshim, po per pasoje dhe per 
veprime te tij, do te humbin dhe deshto- 
jne edhe pasardhesit tij. 

Bindja se me harame nuk shkohet pe- 
rpara dhe nuk fitohet asgje ne kete bote, 
dhe se per te gjitha duhet dhene Uogari si 
ne kete bote, ashtu edhe ne boten tjeter, 
e largon dhe shpeton shoqerine nga 9do 
e keqe. 

Andaj te punojme me bindje e jo me 
detyrime, se detyrimi gjithhere historiki- 
sht, ne te gjitha shoqerite njerezore, ka 
qene i padeshiruar dhe gjithhere do te je- 
te i padeshiruar, pa marre parasysh se 
ndonjehere duket sikur te korruptuarit- 
hajdutet po lulezojne dhe po ngrihen, 
megjithate nje dite jo larg te gjithe do te 
ballafaqohen me realitetin ajeteve kura- 
nore dhe porosive fetare, se nuk eshte 
mire te flitet dhe te kerkohet ajo qe nuk 
praktikohet nga vete thirresi, i cili ver- 
tete duhet te jete shembuU vete, e man- 
dej te kerkoje nga te tjeret. 



20 



dituria islame / 200 



Da've 



Ci 



qe duhel fi kele nje Ihirres islam 



Mehdi Kastrati 

Nuk ka dyshim se thirrja per 
rrugen e AUahut eshte prej 
veprave me te 9muara dhe 
me te ndershme qe mund te 
beje nje besimtar, AUahu xh.sh. ne Ku- 
ran thote: "Kush eshte ne rnige me te 
mire se ai qe therret ne rruge te AUahut, 
qe ben vepra te mira dhe qe thote "une 
jam prej myslimaneve". (Fussilet, 33.) 

Nga te gjitha fjalet qe mund t'i flase 
njeriu ne kete jete dhe prej te gjitha 
shprehjeve gjuhesore qe mund t'i shpre- 
he ai gjithhere, eshte fjala 'Davet-thirrje 
ne Islam', qe mbetet fjala me e mire dhe 
me e embel. 



Ky mision ishte mision i pejgambere- 
ve, por pas tyre kete detyre e kane thi- 
rresit (imamet). Ata jane pasues dhe 
trashegimtare te pejgambereve, besimta- 
re te sinqerte qe levizin ne toke dhe i 
therrasin njerezit ne rrugen e drejte. Por, 
per te arritur sukses fjala dhe ligjerata e 
thirresit (Davedxhiut), ai duhet te pajiset 
me disa cilesi, te cilat do t'i cekim ne 
vijim. 

1. Lidhja e forte me Krijuesin 

Lidhja e forte me Allahun eshte nga 
cilesite paresore dhe shtytja morale per 
thirresin, ngase ai i therret vellezerit per 
Ibadet, miresi dhe devotshmeri. 




Lidhja me Allahun ate e ben te jete i 
qarte per detyrat me te cilat e ka oblig- 
uar AUahu dhe ato qe i ka ndaluar, por 
kjo hdhje behet vetem atehere kur ai 
shton ibadetin, duate dhe perkushtimin e 
tij ne madherim te AUahut, dhe kerkon 
nga Ai meshire dhe ndihme. 

Kur thirresi bindet ne te gjitha 9esht- 
jet islame, ai fiton besimin se ate e ruan 
dhe e ndihmon AUahu xh.sh., i lexon 
ajetet kuranore, ku AUahu thote: 'AUahu 
largon demet e idhujtareve ndaj atyre qe 
besuan, se AUahu nuk e do asnje tradhtar 
e bukepermbyset" (El-haxh, 38) 

Dhe ajetin: "E tashme fjala jone u 
eshte dhene me pare roberve tane te der- 
guar, se ata pa dyshim do te jene te ndih- 
muar, dhe se ushtria jone do te jene ata 
ngadhenjyesit" (Essafat, 171-172-173) 

Kurani fisnik pra ata qe kane lidhje te 
forte me Krijuesin, i siguron se do te je- 
ne te ndihmuar dhe te mbrojtur nga Zoti, 
dhe per njeriun mbetet te shikoje vetve- 
ten e tij se sa duhet te perkushtoje shpir- 
tin dhe trupin ne adhurim ndaj AUahut. 
E kur eshte fjala per thirresin, ai duhet te 
kete nje perkushtim te madh dhe te 
ve9ante nga te tjeret, ngase nuk ben te 
ndalet vetem ne kryerjen e obligimeve 
paresore (farzeve), por duhet te shtoje 
ibadetin, duate dhe lutjet drejtuar Zotit. 

Keshtu ai e ndien veten te fiiqishem 
dhe argumentues para te tjereve, sepse 
vete ai prin i pari dhe praktikon ato qe 
jane urdheruar, dhe ndalohet nga ato qe 
jane te ndaluara. I referohet ajetit kura- 
nor: "Vertet namazi im, Kurbani im, jeta 
ime dhe vdekja ime jane thjesht per 
Zotin e gjithe boteve". 

Thirresi merr udhezim nga i Gjithedi- 
jshmi, nga Sunduesi i Lajmeruar per 9do 
gje, jeton nen mbrojtjen e Sunduesit dhe 
Krijuesit te vet, e pason udhezimin e tij, 
i ciU eshte i sakte dhe u nenshtrohet ur- 
dhrave te Krijuesit dhe Sunduesit te vet. 
AUahu xh.sh. ne Kuranin fisnik thote: 
"Thuaj Vetem AUahu udhezon ne te ver- 
teten, atehere pra a eshte me e drejte te 
shkohet pas atij qe udhezon ne rruge te 
drejte, apo pas atij qe nuk udhezon..." 
(Junus, 35) 



dituria islame / 200 



21 



2. Marredheniet 
e mira me njerezit 

Thirresi (Davedxhiu) duhet te kete 
marredhenie te mira dhe te vazhduesh- 
me me te tjeret, te perjetoje me ta te mir- 
at dhe te keqijat, gezimet dhe hidherimet 
e tyre, pajtimet dhe mospajtimet, etj. Ai 
duhet te ulet, te bisedoje per hallet dhe 
problemet e tyre dhe te mundohet t'i 
zgjidhe ato sipas ajeteve kuranore ose 
haditheve te Muhamedit a.s. . 

Thirrja per rrugen e AUahut eshte 
detyre e te derguarve dhe lajmetareve te 
fese,te cilet jane roberit me te zgjedhur 
te AUahut. Ata jane emisaret e Tij per 
roberit e Tij. Gjithashtu, kjo eshte detyre 
e zevendesve dhe trashegimtareve te te 
derguarit, pra Ulemase se vertete dhe ro- 
berve te sinqerte te AUahut. Pas imanit, 
kjo eshte vepra me e mire, ngaqe frytet e 
saj jane udhezimi i njerezve tek e verte- 
ta, afrimi nga e mira dhe largimi nga e 
paverteta e genjeshtra, nxjerrja nga erre- 
sira ne drite. 

Thirrja per hir te AUahut, domethene 
thirrje per fene e Tij, ndjekje e udhez- 
imeve te Tij dhe zbatim i ligjeve te Tij ne 
toke, dhe te deshmuarit e Njeshmerise se 
Tij me ibadet e kerkim te ndihmes, nen- 
shtrim, hedhje te hyjnive te rrejshme, te 
cileve ne vend te AUahut u shprehet 
degjueshmeri, pranimi si e vertet e asaj 
qe Allahu e ka emertuar si te vertete, dhe 
si i humbur ate qe ai e ka emertuar si te 
humbur, urdherimi per te mire dhe largi- 
mi nga e keqja. 

Ai (thirresi) duhet t'ua kujtoje njere- 
zve jeten dhe sjelljet e te Derguarit a.s., 
me familjen e tij, me fqinjet, shoket dhe 
me te tjeret; sa i respektonte ata qe e res- 
pektonin, dhe sa ka qene kembengules 
ne te verteten dhe ate qe ka zbritur nga 
Allahu xh.sh..P.sh. sa i respektonte as- 
habet r.a., e sa ishte kembengules ndaj 
axhes se tij Ebu Tahbit, kur i kerkoi qe 
ai te hiqte dore nga kjo fe. 

Thirresi gjithsesi duhet te jete i sjell- 
shem, i arsyeshem, i urte, i edukuar, i di- 
tur dhe i afert me te tjeret, ngase edhe ka 
per detyre t'u komunikoje Islamin ne 
formen me te mire te mundur te pasurve, 
te varferve, burrave, grave, femijeve, etj. 
Allahu xh.sh. thote: "O ju njerez, vertet 
Ne ju Icrijuam ju prej nje mashkuUi dhe 
nje femre, ju heme popuj e fise, qe te nji- 
heni midis jush, e nuk ka dyshim se tek 
Allahu me i ndershmi nder ju eshte ai qe 
eshte ruajtur, e Allahu eshte shume i dij- 
shem dhe hollesisht i njohur per ^do 
gje". (Elhuxhurat 13.) 



Perkundrazi, ashpersia, vrazhdesia, 
dhe ekstremizmi jane dalje nga pasimi i 
Pejgamberit a.s.. 

Omeri r.a. i kishte thene Sadit: "Nje- 
rezit po ankohen per ty, bile edhe per na- 
mazin tend", e ai i tha: "Ne dy rekatet e 
para lexoj gjate e ne te dytat lexoj shku- 
rt, nuk le mangesi ate qe e kam mesuar 
nga Muhamedi a.s.". Omeri i tha: "Ke- 
shtu mendon ti per vete, a thua si mend- 
oj une dhe te tjeret...", pra ia terhoqi 
verejtjen per teprimin. 

3. Shembull i mire 

Nese thirresi do qe zeri i tij te degjoh- 
et lart dhe te ndikoje ne zemrat e nje- 
rezve, duhet te jete se pari ai vete shem- 
bull i mire per te tjeret. 

Te filloje nga vetvetja e tij per te for- 
muar nje personalitet te fuqishem, pari- 
mor, te guximshem, te vendosur dhe 
real, pemdryshe fjalet e tij nuk do te 
ndikojne ne zemrat e te tjereve. Allahu 
ne Kuran thote: "O ju qe besuat, pse po 
e thoni ate qe nuk e punoni, tek Allahu 
eshte shume e urrejtur te thoni ate qe 
nuk e punoni". (Es-saff 23.) 

"A po i urdheroni (thirrni) njerezit per 
pune te mira, e veten tuaj po e harroni, 
ndersa ju lexoni librin, a nuk po me- 
ndoni". (EI-Bekare 44) 

Shembulh i mire i bind te tjeret, se 
arritja e ketyre cilesive do t'u siguroj je- 
te te mire dhe shperblim te madh. 

Hudhejfa r.a. rrefen se nje njeri ne ko- 
hen e Pejgamberit a.s., erdhi dhe po ly- 
pte, por askush nuk i dha gje. Me vone 
dikush i dha di9ka, dhe te gjithe pas tij i 
dhane. Atehere Pejgamberi a.s. tha: 
"Kush ben nje te mire dhe te tjeret e pa- 
sojne, ai ka shperblimin e tij dhe shper- 
bhmin tjeter qe eshte sa shperbUmet e 
atyre qe e kane pasura, duke mos u pa- 
kesuar nga shperblimi i tyre. Ndersa, 
kush ben nje te keqe dhe te tjeret e paso- 
jne ate, ai ka mekatin e tij dhe nje mekat 
tjeter sa mekatet e atyre qe e kane pasuar 
pa u pakesuar nga mekati i tyre". (Ah- 
medi, Hakimi, Tirmidhiu) 

Omeri r.a., pa Taiha bin UbejtuIIahun 
se kishte veshur ihrame te lyera me 
ngjyre dheu, i tha: "(^ 'eshte kjo rrobe e 
Iyer, o TaIha"? Eshte nga dheu, o i pari i 
myshmaneve" - u pergjigj Talha. Omeri 
ia ktheu: "Me te vertet, o ju grup i vogel, 
ju jeni imame te cilet pasoheni nga nje- 
rezit dhe ka mundesi qe ndonje i paditur 
te shohe kete dhe te thote se Talha bin 
UbejtuUahu ka veshur ihrame te lyera, 
andaj mos i veshni keto rroba te lyera", 
pra ja terhoqi verejtjen per shikimet e 



mprehta te njerezve tek te cilet kjo sjell- 
je mund te kete ndikim negativ. Pra, 
thirresi duhet te jete shembull ne ibadet, 
devotshmeri, sjellje e deri ne gjerat dyte- 
sore, si veshjet dhe mbathjet. 

4. Durimi 

Durimi eshte nga virtytet qe Kurani 
fisnik i kushton kujdes te ve?ante, qe 
thirresi duhet te kete gjithmone si cilesi 
te brendshme te tij . 

Durimi ne parim ndahet ne tri kate- 
gori. 

a) Durimi ne nenshtrueshmerine ndaj te 
Madhit Zot xh.sh. 

b) Durimi per t'u ruajtur nga te keqijat 
dhe gjynahet. 

c) Durimi ne raste sprovash dhe fatkeqe- 
sish. 

Lidhur me durimin, ne vepren Thja - 
Ulumu-ddin' Imam Gazaliu thote: "Ne 
Kuran Allahu i Madheruar durimin e pe- 
rmend ne 70 e disa vende, ai ka ardhur 
ne formen e urdhrit, si9 eshte ajeti - "O 
ju qe besuat, beni durim, behuni te qend- 
rueshem kunder armikut, rrini te pergati- 
tur dhe, qe te shpetoni, ruajuni denimit 
te AUahut" (Ali-Imran, 200), e pastaj e 
gjejme ne formen e zgjedhjes ne ajetin: 
"O ju qe keni besuar, kerkoni ndihme 
me durim e me te falur, se vertet Allahu 
eshte me durimtaret" (EI-Bekare, 153) 

Mandej e gjejme ne formen e prijesit 
ne ajetin: "Dhe prej tyre Ne i heme pri- 
jes qe me urdhrin tone udhezojne, pasi 
qe ata ishin te durueshem dhe ndaj argu- 
menteve tona ishin te bindur" (Es sexh- 
de, 23), e gjejme se nuk fiton askush 
shkalle me te larte tek Zoti perve9se me 
shkallen e durimit ne ajetin: "A mos me- 
nduat ju se do te hyni ne xhenet e Allahu 
pa e ditur se cilet prej jush kane luftuar 
dhe cilet prej jush ishin te durueshem". 
(Ali-Imran, 142 ). 

Durimi eshte shenje e nje imani sta- 
bil. Pejgamberi a.s., i ka pyetur shoket:A 
jeni ju besimtare ? 

Omeri tha: Po, o i derguar i Zotit", e 
ai i tha: Cila eshte shenja e imanit tuaj ? 

Omeri tha: Falenderojme ne te mira, 
durojme ne fatkeqesi dhe jemi te kena- 
qur me percaktimin e Zotit. Muhamedi 
a.s. u tha: Per Zotin e Qabese, ju jeni be- 
simtare". 

Thirresi duhet te kete cilesine e duri- 
mit si dhuntine me madheshtore qe 
Allahu i dha njeriut, per se Pejgamberi 
a.s. thote: "Allahu nuk e ka furnizuar ro- 
bin e tij me asgje me mire dhe me gjere 
sa me saber-durim". (Buhariu.) 



22 



dituria islame / 200 



I derguari a.s. dhjete vjet i kaloi duke 
thirrur ne fe, por gjate kesaj periudhe 
nuk pati ndonje kalim masiv te njerezve 
ne Islam. Te gjithe ata qe brenda atyre 
dhjete vjetesh pranuan Islamin, ishin 
individe. Me pastaj ne ate vitin e dhjete 
te Shpalljes, i Derguari humbi mbeshtet- 
jen e tij te brendshme, bashkeshorten e 
tij Hatixhen ra., dhe mbeshtetjen e jash- 
tme, axhen e tij Abu Talib, por me duri- 
min kaperceu edhe ato sfida qe i pati 
gjate asaj periudhe. Nuk ka fjale qe do te 
kishin shpjeguar me mire ate pikellim e 
merzi te madhe sesa fjalet e te Derguarit 
a.s., i cili, pasi ishte kthyer nga Taifi, du- 
ke e lutur Allahun xh.sh., ne vete kishte 
thene: "O Zoti im , Te lutem Ty qe te me 
forcosh fizikisht dhe te dal nga kjo situ- 
ate e rende ku gjendem. Te lutem te me 
mbrosh nga poshterimet e njerezve, o 
me i Meshirshmi, Ti je kujdestar i te do- 
betve, Ti je kujdestari im, o Krijuesi im, 
nese nuk je i hidheruar ndaj meje, atehe- 
re per gjithe kete une nuk merzitem, fa- 
Ija Jote eshte shume e gjere...." 

Thirresi duhet te beje duane: "O Zot, 
na bej prej atyre qe durojne ne skamje, 
semundje, dhe sprova, dhe beje durimin 
tone per Ty dhe ne Emrin Tend, derisa te 
behemi prej atyre qe kane here durim 
per hir Tendin, dhe na bej prej atyre qe 
jane pronare te Xheneti Adnit". 

5. Moral! dhe kultura islame 

Pejgamberi i Islamit e ka percaktuar 
qelhmin paresor te dergimit te tij dhe 
metoden qe duhet te pasojne besimtaret, 
dhe sidomos thirresit (prijesit fetare) me 
fjalet: "Me te vertete jam derguar per t'i 
plotesuar virtytet e moralit" (Maliku) 

Morali eshte shenje e imanit te njeri- 
ut, ai flet heshturazi per shkallen e iman- 
it te besimtarit. Muhamedi a.s. thote: 
Nuk eshte i fuqishem ai qe nxiton, por i 
fuqishem eshte ai qe permban veten kur 
eshte i hidheruar'.' (Elmuata, 95) 

Morali eshte nevoje e besimit te ver- 
tete dhe fryt i tij; imanin me te plote e 
kane ata qe e kane moralin me te lart. 
Allahu i Lartesuar e persiikoi te parin e 
thirresve me keto fjale: "Vertet ti je ne 
nje siikalle te larte morali". (El-kalem, 
4) 

Ne ajetin tjeter Allahu xh.sh. i drej- 
tohet te derguarit: "Ti ishe i bute ndaj 
atyre, ngase Allahu te dhuroi meshire, e 
sikurse te ishe i vrazhde e zemergur, ata 
do te shkaperderdheshin prej teje..." 
(Ah-Imran, 159) 

Morali eshte lidhje fisnike ne mes thi- 
rresit dhe xhematit, dhe prej obhgimeve 



ndaj kesaj lidhjeje, ndikimi i saj i pare 
eshte pastrimi i shpirtit, konsolidimi i 
moralit dhe permiresimi i veprave. 

Kjo nuk mund te arrihet pa e rrenjos- 
ur ate ne shpirtin dhe ndjenjen e gjalle, 
me te cilen 9doheree do te distancohet 
nga gabimet dhe do te ndieje nen9mim 
nga heshtjet e kota, nderkaq njohja e pu- 
neve te liga, pa u mbrojtur, dhe kryerja e 
mekateve te vogla, pa keqardhje, - eshte 
argument i humbjes se turpit dhe moralit 
te njeriut, e pastaj edhe te besimit. Pej- 
gamberi a.s. thote: "Turpi dhe besimi ja- 
ne bashke, nese mungon njeri, mungon 
edhe tjetri".( Hakimi) 

Shkak i kesaj eshte se kur njeriu 
humb turpin dhe morahn, shkon nga e 
keqja dhe zbret prej nje pune te lige ne 
nje tjeter edhe me te hge, dhe keshtu 
vazhdon te ece tatepjetes derisa te per- 
fundoje ne shkallen me te ulet. Transm- 
etohet se Pejgamberi a.s. ne nje hadith, i 
cili flet per periudhat e kesaj renieje, e 
cila fiUon me humbjen e turpit dhe mba- 
ron me pasojat e rrezikshme, ka thene: 

"Allahu i Lartesuar, kur do te poshte- 
roje nje njeri, menjanon prej tij turpin; e 
kur i hiqet atij turpi, atehere do ta shoh- 
esh vetem te urrejtur; e kur ta takosh 
vetem si te tille, prej tij largohet edhe 
besnikeria; e kur te largohet prej tij bes- 
nikeria, do ta shohesh ate vetem tradhtar 
te madh. E kur te jete vetem si i tille, 
atehere prej tij do te largohet edhe me- 
shira; e kur te largohet edhe meshira, ti 
do ta shohesh ate vetem te braktisur e te 
mallkuar; e kur ta shohesh vetem te tille, 
atehere ai do te dale prej lidhjes se fese". 
(Ibn Maxhe) 

Pra, dridhja e njeriut dhe zbehja e fy- 
tyres se tij, ne disa raste eshte argument 
i nje lartesie te fshehte dhe natyre fis- 
nike, e Pejgamberi a.s. thote: Turpi ne 
teresi eshte i dobishem" (Muslimi) 

6. Guximi per te thene 
fjalen e vertete 

Guximi dhe trimeria per te thene gji- 
thmone fjalen e drejte, shpeshhere nuk 
eshte nje 9eshtje e lehte, por ate e ben 
besimi i thelle dhe i pamposhtur, rruga 
per te pasuar te Derguarin a.s., dhe per te 
kryer amanetin e fjales se Zotit. 

Shume njerez bishtnojne apo nuk du- 
an te thone te verteten nga frika apo nga 
kercenimi i mundshem, dhe ka njerez te 
tille qe e thone edhe ate qe nuk eshte 
edhe aq e vertete apo nuk i shkon per 
shtati atij. Kjo dukuri eshte perhapur ne 
shume vende, madje edhe tek popujt 
myshmane. 



Besimtaret myslimane duhet t'u rik- 
thehen parimeve te ashabeve, te cilet e 
thoshin pa frike gjithmone vetem te ver- 
teten, pa marre parasysh se ne 9fare situ- 
ate gjendeshin; ata rrezikonin edhe jeten 
e tyre vetem e vetem qe t'i dilnin zot fja- 
les se vertete, e ajo fjale e vertete dilte 
nga i Derguari i vertete, dhe ai i Derguar 
e merrte te verteten nga Allahu i Vertete. 
Ata i lexonin ajetet kuranore ku Allahu 
thote: "O ju qe besuat, vazhdimisht te je- 
ni deshmues te drejte per hir te AUahut, 
edhe nese eshte kunder vetes suaj, ku- 
nder prinderve ose te afermve tuaj, le te 
jete ai pasanik ose varfanjak, sepse 
Allahu di me mire per ta, mos ndiqni pra 
emocionin e t'i shmangeni drejtesise; 
nese shtremberoni ose terhiqeni, Allahu 
e di hoUesisht se 9ka punoni' (En-nisa, 
135) 

"Nuk ka asnje gjallese ne toke, per te 
cilen Allahu te mos kete garantuar fiir- 
nizimin, ai e di vendbanimin dhe vend- 
strehimin e saj, te gjitha jane ne librin e 
njohur" (Hud, 6) dhe ajetin: "(^do popuU 
ka afatin e vet, e kur te vije afati i tyre, 
ai nuk mund te shtyhet per asnje mo- 
ment dhe as te shpejtohet me pare" (El- 
A'raf 34). 

E kur eshte fjala per thirresin (ima- 
min), ai duhet te jete i bindur se askush 
nuk mund te merr ate qe ia ka caktuar 
Allahu dhe, se fundi, eshte afat i caktuar 
nga i Madhi Zot. 

Thirresi duhet te jete krenar me fjalen 
e vertete ,ngase mburrja e tij me veten, 
fene dhe Zotin,eshte krenaria e besimit 
te tij, nderkaq krenaria e besimit dallon 
nga krenaria e mendjemadhesise, kjo 
krenari eshte refuzimi i besimtarit qe te 
perulet para ndonje force, te poshterohet 
ne ndonje vend apo te jete barre per nje- 
riun. 

Kjo eshte krenari ne te cilen ka prot- 
ests aq sa ka edhe qetesi; ne te ka larte- 
sim aq sa ka edhe perulesi; ne te ka 
ngritje mbi bukurite terheqese te kesaj 
bote, paragjykimet e njerezve dhe gen- 
jeshtrat e jetes, po ashtu ne te ka leshim 
ne sherbimin e myshmaneve dhe mode- 
sti ndaj tyre, si dhe respektim te se dre- 
jtes. 

Kjo cilesi perfundon me fjalen e 
Omer bin Hatabit - "Deshiroj prej njeri- 
ut, qe padrejtesise t'i thote plot me gojen 
-jo"! 



dituria islame / 200 



23 



Akaid 



Adhurimet-ibadetet 
dhe lidhshmeria e tyre me besi 



Muharrem Ternava 

Everteta e padiskutueshme per 
te cilen na therret natyrshmeria 
jone, eshte se tere kjo qe na 
rrethon, eshte krijimtari e 
AUahut te Madheruar. Tere kjo qe na 
rrethon, ajo qe e shohim dhe qe nuk e 
shohim, ajo qe e pranojme, po edhe ajo 
qe pa te drejte nuk e pranojme, - eshte 
krijimtari e Fuqise absolute te AUahut te 
Lartesuar. Kete te vertete e paten pran- 
uar edhe politeistet, te cilet Zotit Krijues 
i shoqeronin shok ne adhurimin e Tij. Ne 
Kuran per ta, thuhet: "Po nese i pyet: 
Kush i Icrijoi ata, me siguri do te te tho- 
ne: "All-IIahu!" E si pra, i kthejne kra- 
het?' 

Pastaj ajeti tjeter: "Thuaj: "Kush ju 
fumizon me ushqim nga qielh e toka, 
kush e ka ne dore te degjuarit e te paret 
(tuaj), kush e nxjerr te gjallin nga i vde- 
kuri e kush e nxjerr te vdekurin nga i 
gjalh, kush rreguUon ?do ?eshtje?" Ata 
do te thone: "AU-Uahu". Ti thuaj: "A 
nuk i frikesoheni?" (denimit).' Kjo eshte 
e verteta, e cila rrjedh shume paster nga 
natyrshmeria jone. Kete te vertete mund 
ta quajme edhe hap te pare qe ben mys- 
limani ne jeten e tij te begatshme islame. 

Me kete koncept kemi te drejte te 
themi se, ne myslimanet jemi Icrijesat qe 
e pranojme fuqishem dhe pa kurrfare 
dyshimi Krijues tonin Allahun xh.sh.. 
Kjo edhe per faktin se ky besim (besimi 
ne Zotin Nje) eshte pjese e pare dhe e 
pandashme e besimit-akides islame. 
Nga ky besim i fuqishem, domosdosh- 
merisht rrjedh edhe obhgimi yne per t'iu 
nenshtruar Urdhrave te AUahut, Krijues 
e Sundues, me qellimin per te fituar ke- 
naqesine dhe shperbUmin e Tij. Formen 
e shprehjes se nenshtrueshmerise sone 
ndaj AUahut, falenderimin dhe lavderi- 
min qe i bejme, - ne terminologjine isla- 
me e quajme IBADET. Ketu mund te 
shihet lidhshmeria shume e ngushte ne 
mes besimit dhe adhurimit. Kjo mesohet 
qarte edhe nga leximi qe bejme ne 9do 
namaz te ajetit ngakaptina El-Fatiha, ne 
te cilin thuhet: "Vetem Ty Te adhurojme 
dhe vetem te Ti kerkojme ndihme! 

Nje pyetje shtrohet doemos ketu: 
(^'eshte adhurimi dhe cila eshte lidhsh- 
meria e tij me besimin? 




Sipas te kuptuarit te Islamit, ibadeti 
eshte " veprim i cili besimtarit mysliman 
i sjell shperblim ne kete bote dhe ne bo- 
ten tjeter, eshte forme me ane te se ciles 
E falenderojme Allahun xh.sh. dhe E la- 
vderojme Ate." Adhurimi-ibadeti sipas, 
ketij perkufizimi, eshte nje fushe e gjere, 
e cila ne vete ngerthen tere jeten e mys- 
limanit. Nga kjo del se nocioni (ibadeti- 
adhurimi) mund te kete perkufizim te 
gjere dhe te ngushte. 

Nese e perkufizojme adhurimin sipas 
kuptimit te gjere, atehere mund te themi 
se IBADET eshte " 9do gje e ligjshme 
(ne perputhshmeri me Kuranin dhe ha- 
dithin), qe ben myslimani me qellim te 
mire, duke synuar me kete kenaqesine e 
AUahut dhe shperbUmin e Tij." Kete e 
themi duke u bazuar ne faktin se i dergu- 
ari i fundit i AUahut xh.sh. Muhamedi 
a.s. shume vepra te perditshmerise sone 
i ka quajtur sadaka - adhurim. Per kete 
rast do te permendnim se ai fjalen e mire 
e quante sadaka, njesoj e quante edhe 
pershendetjen e myslimanit, ndihmen 
ndaj nevojtarit, udhezimin ne te mire, e 
bile edhe punen qe ben njeriu per te 
mbajtur familjen e tij, etj. Per tere keto 
qe u permenden, mysUmanit i eshte pre- 
mtuar shperblim, por kuptohet duhet te 
jene brenda kufijve te se lejuares dhe te 
behen me qellim te mire. 

Per te pasur nje perkufizim me konkr- 
et, kete qe permendem me lart, do te mu- 
nd ta permblidhnim ne nje fjali: Qdo 
mysliman qe pason Kuranin dhe Synetin 
(e kjo perfshin te gjitha sferat e jetes), 
duke pasur per synim kenaqesine e 



AUahut xh.sh., ai me kete eshte ADHU- 
RUES i AUahut xh.sh. sipas kuptimin te 
gjere te kesaj fjale.' 

Nese nga e lartpermendura kuptohet 
adhurimi sipas nje te kuptuari me gjithe- 
perfshires, atehere doemos duhet te 
sqarojme se, kur permendet fjala adh- 
urim-ibadet, kihet per qellim kuptimi i 
ngushte i fjales, respektivisht ibadetet, 
si9 jane p.sh.: namazi, zekati, agjerimi, 
haxhi, te permendurit e AUahut etj.. Si- 
pas ketij te kuptuari, ibadetet jane form- 
at e perpikta te percaktuara nga AUahu i 
Lartesuar, me qellim te falenderimit dhe 
madherimit te Tij . 

Dijetaret mysUmane, me qelUm te 
studimit me te lehte te shkencave isla- 
me, bene ndarjen e tyre ne disa fusha, si? 
jane: fusha e besimit, ajo e etikes, e juri- 
sprudences, marredhenieve ndernjere- 
zore dhe ne mesin e tyre ishte edhe fusha 
e ibadeteve-adhurimeve (El-Ibadat). 
S'do mend se 9do fushe-disipline ka ve- 
9orite qe e dallojne nga fushat e tjera, 
andaj edhe fusha e ibadeteve ka ve9orite 
e veta. Ne vijim do te permendim disa 
nga keto ve9ori, te cilat edhe do te na 
sjelUn ne pah lidhshmerine e ngushte qe 
ka kjo fushe shume e rendesishme me 
besimin. 

- Ibadetet karakterizohen per faktin se 
jane te kushtezuara me synimin-nijetin. 
Qe do te thote se nuk mund te kete iba- 
det te ligjshem dhe te denje te pranuar 
nga AUahu, nese behet pa qellim-synim, 
apo behet me synim, mirepo synohet di- 
kush tjeter perve9 AUahut xh.sh. .Kjo per 
faktin se i Vetmi AUahu i Lartesuar esh- 



24 



dituria islame / 200 



te i denje per t'u adhuruar e falenderaar. 
Ne Kuranin famelarte i Larti thote: "... e 
kush eshte qe e shpreson takimin e Zotit 
te vet, le te beje veper te mire, e ne adhu- 
rimin ndaj Zotit te tij, te mos e perzieje 
askend". 

Nga ajeti kuptojme se 9do njeri qe 
siipreson takimin me Allahun xii.sii. diie 
shperblimin e Tij pas ringjalljes diie IIo- 
garise, e kjo duiiet te jete siipresa e 9do 
myslimani, atehere le te beje veper qe 
Allahu i Larte e ka cilesuar te mire, per 
te cilen autori i saj meriton shperblim 
diie qe te mos adliuroje askend perve? 
Allahut dlie vetem Ate ta kete synim.* 

Keshtu, 9do njeri qe fal namaz, jep 
zekat, agjeron, layen haxhin, etj., - pa 
kurrfare synimi-nijeti, veprat e tij jane te 
papranuara, si 5 jane te papranuara ediie 
nese i ka layer me nijet, por per dike tje- 
ter diie jo per Allahun xh.sh.. P.sh. per te 
fituar perkrahes, per t'u lavderuar nga 
rrethi e shoqeria etj.. Nese nijeti eshte 
kusht per te qene ^do ibadet i ligjshem, 
kjo nuk vlen per fiisha te tjera, si9 jane 
marredheniet ndernjerezore, fusha e eti- 
kes, politikes, marredheniet ne mes shte- 
teve etj, dhe kjo per faktin se keto, qofte 
me synim ose pa te, jane te ligjshme dhe 
te fuqishme. Tere ajo qe dallon eshte ve- 
tem se, nese behen me qellim te afrimit 
tek Allahu dhe fitimit te kenaqesise dhe 
shperblimin te Tij, meritojne shperblim, 
edhe nese jo nuk shpresohet ne shper- 
bhm, por mosekzistimi i synimit-nijetit 
nuk ndikon qe vepra te jete e jashtehgj- 
shme. 

Nga sa u theksua, shihet qarte lidhsh- 
meria e ibadeteve me besimin. E si te 
mos jene te lidhura ngushte me besimin, 
kur dihet fakti se nuk mund te jene te 
pranuara nese nuk besohet se vetem 




Allahu eshte i denje per t'u adhuruar, 
dhe ne 9do adhurim duhet te synohet ve- 
tem Ai. I Lartmadheruari na ka mesuar, 
qe ne adhurimet tona ditore (e kam fja- 
len per namazin) te themi ne 9do rekat : 
"Vetem Ty Te adhurojme dhe vetem tek 
Ti ndihme kerkojme".' 

- Fusha e ibadeteve eshte nje fushe 
shume e perpikte ne forme dhe kohe. 
Kjo eshte nje ve9ori e cila tregon lidh- 
shmerine e ngushte te kesaj fushe me 
besimin. Kjo per faktin se vetem me te 
besuar ne Allahun xh.sh. dhe ne kompe- 
tencen e Tij per te percaktuar format dhe 
kohet e ketyre adhurimeve, myshmani 
deshmon besimin dhe gatishmerine e tij 
per te qene i nenshtruar ndaj Krijuesit 
Fuqiplote. Kjo shihet qarte ne kujdesin 
tone te madh qe adhurimet t'i kryejme 
brenda kohes se percaktuar te tyre. 

Meqenese fusha e ibadeteve eshte 
shume e perpikte, 9do perpjekje per te 
ndryshuar ne te, eshte risi dhe si e tille e 
ndaluar rreptesisht, per te cilen Allahu i 
Madheruar ka premtuar ndeshkim. Tere 
ajo qe i takon myslimanit te beje, eshte 
t'i nenshtrohet Allahut xh.sh., per se, pa 
dyshim, rezultat do te kete shperblimin e 
Tij. 

Ibadetet jane forme me ane te se ciles 
myshmani lidhet drejtperdrejt me Zotin 
e tij. Fjala drejtperdrejt eshte kuptim- 
plote dhe e domosdoshme ketu, sepse ne 




Islam nuk ka ndermjetesim ne adhurim. 
Qdo Uoj adhurimi, i cih shoqerohet me 
ndermjetesim, ai tashme eshte shnderru- 
ar ne paganizem dhe si i tille bie ndesh 
me Njeshmerine e Allahut ne adhurim 
dhe si rezultat ndesh edhe me besimin si 
teresi, sepse akideja islame nuk pranon 
pjesezim. Se vetem Allahu duhet adhu- 
ruar, pos te tjerash na meson edhe ky 
verset kuranor: "Adhurojeni AU-Uahun e 
mos I shoqeroni Atij asnje send...,'" 
Andaj, nese besohet ekzistimi i Allahut, 
por Atij i behet shok ne adhurim, atehere 
kemi te bejme me nje kontradikte te pa- 
pranuar, e cila shkaterron ate qe eshte 
ndertuar me pare. Nga kjo rezulton se, 
per t'u pranuar adhurimet, parimisht du- 
het te rreguUohet besimi, gjegjesisht te 
besohet ashtu si9 na ka urdheruar 
Allahu, e jo si duam ne. Sepse e verteta 
eshte ajo qe na ka ardhur nepermjet 
Shpalljes hyjnore, e jo ajo qe, me me- 
ndjet tona te kufizuara larg nga udhezi- 
mi hyjnor, e perkufizojme si te vertete. 

Ibadetet si fushe e ve9ante, dhe besi- 
mi-akideja - jane te lidhura aq ngushte 
me njera-tjetren, saqe mund te themi se 
besimi i mirefillte eshte shtytje e fuqi- 
shme per adhurim te sinqerte, dhe adhu- 
rimi i sinqerte eshte rrjedhoje e besimit 
te mirefillte. Si9 eshte edhe besimi i 
shtrember arsye per sjellje dhe adhurime 
te shtrembra. Kete e shohim qarte ne fe- 
te e tjera perve9 Islamit, qofshin ato me 
baze tek Shpallje apo te shpikura ne ese- 
nce. 

Akideja islame eshte themeli mbi te 
cilin myslimani nderton Islamin e tij, 
eshte bazamenti i gjith9kaje.' Nese nam- 
azi eshte quajtur shtylle e fese per shkak 
te rendesise se tij, atehere mund te themi 
lirisht se akideja-besimi eshte themeli 
mbi te cilin eshte e ngritur kjo shtylle 
dhe 9do shtylle tjeter e Islamit. 

Allahu i Madheruar myslimanet e pa- 
re (dhe pas tyre edhe ne) i obhgoi me 
obhgime (detyra), u lejoi te dobishmet 
dhe u ndaloi te demshmet, por jo para se 
t'u kete mbjelle thelle ne zemra besimin 
e drejte ne Allahun e Lartesuar. Kjo shi- 
het ne misionin e te gjithe te derguarve 
te Allahut xh.sh. duke permendur me 
theks te ve9ante te Derguarin e fundit, 
Muhamedin a.s., i cili ne trembedhjete 
vitet e thirrjes se tij ne periudhen me- 
kase, ishte i perqendruar kryesisht ne 
9eshtjet e besimit. 

Ne Kuranin famelarte, por edhe ne 
hadithet e pejgamberit a.s., te cilat jane 
pjese e kushtetutes se Islamit, e gjejme 
shume shpesh te permendur aciden, dhe 



dituria islame / 200 



25 




kjo per shkak te rendesise se saj mad- 
heshtore. Mirepo, ajo qe duhet thene do- 
mosdoshmerisht ketu, eshte se ne keto 
burime te Islamit me akide eshte qellim 
bazamenti i Islamit dhe besimi i gjalle, i 
mirefillte, ndikues i cili krijon ndryshi- 
me madheshtore nga e mira, i cili barte- 
sin e ketij besimi e ben adhurues te 
sinqerte te Allahut Nje, i cili ben ndry- 
shime pozitive ne sjellje, ne te menduar, 
perceptuar, i cili i nderron bartesit te tij 
tere konceptin e jetes nga pozitivja. 

Kur flasim per akiden islame, per 
adhurimin dhe sjelljet e myslimanit ne 
pergjithesi, ndihemi keq, por detyrohe- 
mi qe, per hir te se vertetes, te pranojme 
nje realitet qe eshte here pjese e perdit- 
shmerise sone. E kam fjalen per kon- 
tradiktat e plota ne mes fjaleve qe themi, 
dhe puneve qe bejme. Sot Bota Islame 
(nese me lejohet te pergjithesoj ne kete 
menyre) jeton ne nje bote te kundert me 
ate, me te cilen eshte identifikuar me 
vetedeshire. Ne Islami na dallon nga te 
tjeret, por shpesh vetem me te shprehur 
te perkatesise fetare, ndersa ne realitet, 
ne sjellje nuk dallojme shume nga jomy- 
slimanet. Nese kjo eshte keshtu, atehere 
ta kuptojne se per kete nuk eshte i kena- 
qur Ligjdhenesi, AUahu i Gjithedijshem. 
Kjo per faktin se Ai kerkon qe besimin 
ne Te ta arsyetojme me vepra, sjellje, 
moral dhe gjithashtu adhurim te denje, 
sepse eshte i Vetmi Qe meriton Adhu- 
rim. Ta kuptoje secili se te Allahut jemi 
te gjithe, por kjo nuk do te thote se te 
gjithe do te jemi te shpetuar. Te shpetu- 
ar jane vetem ata qe besojne fuqishem 
Shpalljen e fundit qe tek ne e komunikoi 
me besnikeri Pejgamberi i fundit, Muha- 



medi a.s. dhe ketij besimi i bashkohen 
veprat qe jane ne perputhshmeri te plote 
me besimin. 

I Derguari yne, Muhamedi a.s., me se 
fiiqishmi e besoi AUahun xh.sh., ishte ai 
prej te cilit mesuam si duhet besuar, adh- 
uruar, sjelle, thene me nje fjale, mesuam 
si dhe pse jetohet. Nga jeta e tij e begat- 
shme, mund te shohim se ishte me i bi- 
nduri ne AUahun por edhe qe me se shu- 
mti adhuronte Ate. Nga kjo duhet te 
marrim mesim dhe te kuptojme se besi- 
mi eshte hapi i pare, pa te cilin nuk ka te 
ecur, por, nese bejme vetem kete hap e 
jo edhe hapa te tjere, atehere, ta dime se 
nuk kemi ecur, por vetem kemi dashur te 
ecim, e ne mos di^ka tjeter, jeta na ka 
mesuar se, me te deshiruar, nuk vijne re- 
zultatet, por ato duhen shoqeruar me pu- 
ne serioze. 

Per fund, do te permendin edhe nje 
fakt nga Kurani famelarte, i cili na e ben 
te qarte edhe nje here lidhjen e ngushte 
ne mes besimit te vertete dhe adhurime- 
ve te sinqerta. 

AUahu i Gjithedijshem thote: 'E, bes- 
imtare te vertete jane vetem ata, te cile- 
ve, kur permendet AU-Uahu, u rreqethen 
zemrat e tyre, te cileve, kur u lexohen 
ajetet e Tij, u shtohet besimi, dhe qe jane 
te mbeshtetur vetem tek Zoti i tyre. Dhe, 
te cilet faUn (rregulUsht) namazin dhe 
nga ajo, me se i fumizuam Ne, ata japin. 
Te tillet jane besimtare te vertete dhe 
prandaj kane vende te larta tek Zoti i 
tyre, kane falje dhe kane fumizim ne 
menyre te ndershme".* 

Besoj se nuk ka nevoje te thuhet me 
shume per rohn e besimit te vertete dhe 
lidhshmerine e tij me ibadetet, pas ketij 



ajeti te mrekuUueshem kuranor Me me- 
sime dhe mesazhe shume te qarta, 
AUahu xh.sh. na meson: vertet me besim 
te plote jane ata te cileve, kur permendet 
AUahu, u rreqethen zemrat nga Madhe- 
shtia e Tij, e u forcohet besimi -bindja 
kur u lexohen atyre ajete nga Kurani fa- 
melarte, dhe jane ata te cilet vetem ne 
Zotin mbeshteten dhe vetem Atij I jane 
bindur e askujt tjeter. E besimtare te ve- 
rtete jane ata qe edhe fahn namazin 
ashtu si duhet, ne kohen dhe formen e 
parapare, dhe japin ne rrugen e Allahut 
nga pasuria qe AUahu u ka dhene. Ata qe 
kane keto cilesi, jane besimtare te si- 
nqerte, qe ne zemrat e tyre nuk mbajne 
kurrfare dyshimi. AUahu per ta ka per- 
gatitur grada te larta ne Xhenet, do t'ua 
fale mekatet dhe ne Xhenet do t'u jape 
begati te boUshme, pa pasur nevoje te 
mundohen per to.' 

Ky pra eshte besimi dhe kjo eshte li- 
dhshmeria e tij me ibadetet, e keto jane 
disa nga begatite me te cilat AUahu i me- 
shirshem i begaton roberit e Vet besim- 
tare. 

Pas tere kesaj mund te perfundojme 
se besimi eshte trungu, ndersa adhurim- 
et jane frutat e tij, e kush mund te moho- 
je lidhjen e ngushte ndermjet trungut 
dhe frutave te tij . Trungu pa fruta eshte i 
pavlefshem, kurse frutat pa trung nuk 
mund te ekzistojne. Meqe kjo eshte shu- 
me e vertete, atehere te gjithe besimtaret 
myslimane i lusim qe besimin e tyre te 
drejte - ta arsyetojne me pune, nese duan 
te jene te shpetuar. 



Fusnotat: 

1. Kur'an (Ez-Zuhruf„ 78). 

2. Kur'an ( Junus, 31). 

3. Dr. Hasen Ejjub - Tebsitu-1- Akaid El-Islamije, 

fq. 178, Daru Selam - Kajro 2003. 

4. Dr Vehbet Ez-Zuhejli Et-Tefsunil Vezhiiz ala 

Hamish El-Kur'anil Adhim, fq. 306, Darul 
Fikr - Damask. 

5. Kur'an (El-Fatiha, 5). 

6. Kur'an (En-Nisa, 36). 

7. Prof dr. Muhamed Seid Ramadan El-Buti, Te 

veiletat e patundshme te besimit islam, fq. 50 , 
ShB Asr Tetove 2004. 

8. Kur'an (El-Enfal, 2-3 dhe 4). 

9. Dr. Vehbet Ez-Zuhejli Et-Tefsurul Vezhiiz ala 

Hamish El-Kur'anil Adhim, fq. 178. 



26 



dituria islame / 200 



Ne vigjilie te Mevludit 



Muhamedi s.a.v.s. i Derguari i fundit 
i Allahut, me mision universal 



Zekerija Ternava 

AUahu xh.sh. nga asgjeja krijoi 
universin. Ai ne krijimet e 
Tij, vemendje te ve?ante i 
kushtoi krijimit te siperfaqes 
se tokes dhe, pasi kishte krijuar kushtet 
e volitshme per jeten ne toke, Ai e krijoi 
njeriun si lirijesen me te persosur, duke e 
dalluar nga krijesat e tjera me diiurimin 
e mendjes. Por, ediie pse Allaiiu xii.sii. i 
dliuroi njeriut mendjen, ai me kete struk- 
ture nuk eshte ne gjendje te realizoje 
misionin e tij, po te mos isiite ndiiima e 
Allaiiut xii.sii. qe i dergoi njeriut permes 
pejgambereve diie siipalljeve qe solli me 
ta. Andaj, Allaiiu xii.sii. qe nga lirijimi i 
njeriut te pare, qe islite edlie pejgamberi 
i pare, dergoi pejgambere, qe tu tregojne 
njerezve rrugen qe duliet ndjekur gjate 
jetes se tyre. Numri i pejgambereve qe 
Allahu xh.sh. dergoi gjate historise se 
njerezimit, ishte i madh saqe nuk pati 
popull qe Allahu xh.sh. te mos i kete 
derguar pejgamber. 

Thote Allahu xh.sh.: 

"Dhe (derguam) te derguar me pare, 
per te cilet te rrefyem, dhe te derguar te 
tjere, per te cilet nuk te rrefyem..." (En- 
nisa: 1 64) 

"... e nuk pati asnje nga popujt qe nuk 
pati te derguar" (Fatir:24) 

"...e Ne nuk denuam askend para se 
t'ia dergojme te derguarin." (El-Ira: 15) 

"...Cdo popull pati udhezues (pejga- 
mber)." (Er-Ra'd:7) 

Gjithashtu Muhamedi s.a.v.s. na tre- 
goi se numri i pejgambereve te AUahut 
xh.sh. ishte i madh, dhe kete e gjejme ne 
hadithin qe transmeton Ebu Umame, ku 
thuhet se Ebu Dherri e kishte pyetur Pej- 
gamberin s.a.v.s. per numrin e pejga- 
mbereve: 

"O i derguar i AUahut, sa eshte numri 
i plote i pejgambereve (nebij)?e ai tha: 
njeqind e njezet e kater mije, prej tyre 
pejgambere (resul) kane qene gjithsej 
treqind e pesembedhjete." (Trasmeton 
Ahmedi) 

Allahu xh.sh. vargun e gjate te pejga- 
mbereve dhe shpalljeve e permbylli me 
dergimin e Muhamedit s.a.v.s. dhe me 
shpalljen e Kuranit te madheruar. 




Vertetimi i pejgaiTiberise se 
Muhamedit s.a.v.s. 

Muhamedi s.a.v.s. ishte pejgamberi i 
fundit i AUahut xh.sh. Kur u shpall pej- 
gamberia e tij, ndodhi sikur me pej gam- 
beret e tjere, kishte shume te atille qe i 
thoshin se ai ishte genjeshtar, magjistar, 
falltor, etj., dhe kishte te atille qe e mo- 
honin pejgamberine e tij dhe do te kete 
edhe ne te ardhmen, por mjafton qe 
Allahu xh.sh. ishte dhe do te jete mbroj- 
tes dhe deshmues i vertete, sepse Ai Vete 
i hedh poshte keto trillime dhe mendime 
te tyre. 

Thote Allahu xh.sh.: 

"A mos thone ata se ai (Muhammedi) 
shpifi genjeshter ndaj AU-Uahut, e nese 
deshiron AU-Uahu ta mbylle zemren 
tende, pse AU-Uahu eliminon te paverte- 
ten dhe me fjalet e Veta e forcon te ver- 
teten. Ai eshte qe e di 9'ka ne zemra." 
(Esh-Shuara:24) 

"E ata qe mohuan, thone: "Ti nuk je i 
derguar!" Thuaj: "Mjafton qe AU-Uahu 
eshte deshmitar midis meje dhe midis 
jush dhe (eshte deshmitar) ai qe ka njo- 
huri te librit (te shpalljeve)." (Err- 
Rra'd:43) 

"Te shmangura nga e verteta jane ze- 
mrat e tyre. Ata qe jane zuUumqare dhe 
duke biseduar fshehtas (thone): "A mos 
eshte ky (Muhammedi) di9ka tjeter per- 
pos njeri, sikurse edhe ju, pra a do t'ia 
pranoni magjine e tij kur ju po e dini?" 
(El-Embija:3) 



RafSUggU^Dto i 



Muhamed s.a.v.s. eshte pejgamber i 
AUahut xh.sh. edhe nese nuk e pranuan 
idhujtaret, politeistet, hipokritet, hebre- 
njte, te krishteret. Allahu xh.sh. ne Ku- 
ranin e madheruar na paraqet mohimet 
dhe qendrimet e atyre te cilet, me shpif- 
jet dhe genjeshtrat e tyre, u munduan 
dhe do te mundohen edhe ne te ardhmen 
ta zhvleresojne pejgamberine e Muha- 
medit s.a.v.s.. Thote AU-Uahu xh.sh.: 

"Mos i degjo jobesimtaret e hipokri- 
tet dhe mos u ver veshin mundimeve te 
tyre ndaj teje, e mbeshtetju AU-Uahut, se 
AU-Uahu eshte mbrojtje e mjaftuesh- 
me." (El-Ahzab:48) 

"Nese ata (idhujtaret) refuzojne, Ne 
nuk te kemi derguar ty roje te tyre, ti ke 
per obligim vetem komunikimin..." 
(Esh-Shura:48) 

"(Jehudinjte i thane se nuk te besojme 
ne shpallje Muhammedit) Por AU-Uahu 
deshmon per ate qe t'u zbrit ty, ate ta 
zbriti sipas dijes se Vet, edhe engjejte 
deshmojne, po mjaft eshte AU-Uahu de- 
shmues." (En-Nisa:166) 

Gjithashtu jane te obliguar dhe te urd- 
heruar te krishteret dhe hebrenjte, si 
adhurues te Tevratit dhe Inxhiht, qe ta 
besojne pejgamberine e Muhamedit 
s.a.v.s.. Allahu xh.sh. ne Kuranin e mad- 
heruar na tregon se Ai i kishte lajmeruar 
permes pejgambereve dhe permes shpa- 
lljeve te tjera te meparshme per ardhjen 
e Muhamedit s.a.v.s.: 



dituria islame / 200 



27 



"Qe pranojne te derguarin (Muham- 
medin), Pejgamberin arab, (qe nuk shkr- 
uan as nuk lexon), te cilin e gjejne te 
cilesuar (te pershkruar me virtytet e tij), 
tek ata ne Tevrat dhe ne Inxhil..." (El- 
A'raf:157) 

"Dhe, kur Isai, bid i Merjemes, tha: 
"O beni israile, une jam i derguar i AU- 
Uahut tek ju, jam vertetues i Tevratit, qe 
ishte para meje, dhe jam pergezues per 
nje te derguar qe do te vije pas meje, 
emri i te ciht eshte Ahmed!" E kur ai u 
erdhi atyre me argumente te qarta, ata 
thane: "Kjo eshte magji e hapet." (Es- 
Saff:6) 

Muhamedi s.a.v.s. posedonte 
cilesite e te derguarve qe ishin 
deshmi per pejgamberine e tij 

AUahu xh.sh ka here pergatitjen dhe 
zgjedhjen e pejgambereve duke i ve9uar 
ata per disa cilesi pozitive, te cilat kane 
qene edhe deshmi se ata ishin pejgam- 
bere. 

Keto cilesi ishin: 

- Drejtesia (es-sidik) 

Kjo eshte cilesi e detyrueshme, qe 
duhet te posedoj 9do pejgamber i 
Allahut xh.sh. ne misionin e tij si i der- 
guar. Pejgamberet e Allahut xh.sh. ishin 
njerez qe nuk e thoshin te paverteten dhe 
nuk e pranonin ate. Asnje pejgamber 
nuk ishte genjeshtar; ata ishin njerez te 
drejte edhe nga fjalet edhe nga veprat. 
Sikur pejgamberet te ishin genjeshtare, 
qe eshte e kunderta e drejtesise, njerezit 
do te humbisnin besimin tek ata dhe do 
te humbte viera e dergimit te pejgambe- 
reve. Te gjithe pejgamberet pa perjash- 
tim kane qene njerez te drejte qe nuk 
kishin genjyer asnjehere ne jeten e tyre. 
Edhe Muhamedi s.a.v.s. posedonte kete 
cilesi, madje edhe para se te behej pej- 
gamber; ai kurre nuk ishte i padrejte dhe 
genjeshtar. Thote Allahu xh.sh.: 

"Sikur te trillonte ai (Muhammedi) 
per Ne ndonje fjale! Ne do ta kapim ate 
me fuqine Tone. E pastaj do t'ia keput- 
nim atij arterien e zemres." (EI-Hak- 
ka: 44-46) 

- Besnikerla (el-amaneh) 

Pejgamberet e Allahut xh.sh. ishin 
njerez besnike dhe gjate misionit te tyre, 
asnjehere nuk e tradhtuan amanetin qe 
iu dha. Besnikeria ka qene ve9ori per te 
gjithe pejgamberet. Muhamedi s.a.v.s. 
ishte besnik edhe para shpalljes edhe pa- 
si e mori ate. Allahu xh.sh., lidhur me 
besnikerine e te derguarve, thote: 



"Asnje pejgamberi nuk i takon ta tra- 
dhtoje amanetin..." (AIi-Imran:161) 

- Interpretimi (et-teblig) 

Allahu xh.sh. i ka ngarkuar pejgam- 
beret me interpretimin apo me kumtimin 
e Shpalljes duke kerkuar qe ta kryejne 
ne perpikeri kete detyre. Edhe Muhame- 
dit s.a.v.s. Allahu xh.sh. i kishte derguar 
Shpalljen dhe ate e kishte ngarkuar me 
transmetimin dhe interpretimin e saj me 
saktesi, ne menyre qe te mos fshihej as- 
gje. Ai e kishte pranuar shpalljen dhe e 
kishte komunikuar ne perpikeri pa kurr- 
fare leshimi dhe harrese. Muhamedi 
s.a.v.s. posedonte cilesine e komunikim- 
it apo transmetimit te shpalljes dhe urd- 
herohej nga Allahu xh.sh. per nje gje te 
tille. Thote Allahu xh.sh.: 

"O ti i derguar! Komunikoje ate qe 
t'u zbrit prej Zotit tend, e nese nuk e ben 
(kumtimin ne teresi), atehere nuk e ke 
kryer detyren (revelaten-risalen). AII- 
Ilahu te garanton mbrojtjen prej njerezve 
(prej armiqve). All-IIahu nuk ve ne rruge 
te drejte popullin qe mohon." (EI- 
Maide:67) 

"...Nese e pranuan Islamin, atehere e 
kane gjetur te verteten, e nese refuzojne, 
ti ke per obligim vetem t'u kumuni- 
kosh..."(AIi-Imran:20) 

- Zgjuarsia (El-fetaneh) 

Pejgamberet e Allahut xh.sh. ishin 
njerez me intehgjence te zhvilluar, ki- 
shin nje zgjuarsi te ve9ante dhe kjo zgju- 
arsi e men9uri e ve9ante manifestohej 
tek pejgamberet dhe i pati shoqeruar ata 
tere jeten. Muhamedit s.a.v.s. Allahu 
xh.sh. i kishte dhene zgjuarsi, intehgje- 
nce dhe men9uri edhe para se t'i shpallte 
pejgamberine, ngase, po te mos ishte i 
tille, nuk do te kishte mundesi ta prano- 
nte shpalljen dhe nuk do te kishte mu- 
ndesi te arrinte rezultate ne misionin e tij 
e nuk do te kishte mundesi t'i bindte 
njerezit per ate qe u beri thirrje. 

- Te mos kete te mete fizlke (es- 
selametu minel ujub) 

Allahu xh.sh. i kishte krijuar pejgam- 
beret e tij njerez pa te meta fizike, qe te 
ishin ne gjendje t'i perballonin sfidat 
gjate realizimit te misionit te tyre. Mu- 
hamedin s.a.v.s. Allahu xh.sh. e kishte 
krijuar nje njeri pa asnje te mete fizike, 
andaj edhe ky eshte nje argument se Mu- 
hamedi s.a.v.s. ishte pejgamber i Allahut 
xh.sh. 



- Pafajesia (El-Ismetu) 

Pejgamberet e Allahu xh.sh. ishin te 
mbrojtur nga mundesia per te bere me- 
kat, dhe kete mbrojtje ata e gezonin edhe 
para shpalljes edhe pas saj. Allahu xh.sh. 
i ka mbrojtur pejgamberet nga mekatet, 
si mohimi i Allahut xh.sh., pohteizmi, 
idhujtaria, vjedhja, rrena etj. Por edhe 
pejgamberet kane qene njerez, andaj 
kane bere disa gabime apo leshime, po 
jo ne shkalle mekati dhe ato i kane bere 
pa dashje, prandaj jane rreguUuar men- 
jehere me intervenimin dhe terheqjen e 
vemendjes nga Allahut xh.sh.. 
Muhamedi s.a.v.s. ishte i mbrojtur nga 
ana e Allahut xh.sh. dhe nga mundesia 
per te bere mekate, gjegjesisht posedo- 
nte cilesine e pafajesise (El-Ismetu). 

Pejgamberet e Allahut xh.sh. duhet t'i 
kishin patjeter keto cilesi, ngase pejgam- 
beri ishte shembuU praktik i asaj kauze 
per te cilen bente thirrje, si9 na e thote 
Allahu xh.sh per Muhamedin s.a.v.s.: 

"Ju e kishit shembuUin me te larte ne 
te derguarin e AU-Uahut, kuptohet, ai qe 
shpreson ne shperblimin e AU-Uahut ne 
boten tjeter, ai qe ate shprese e shoqeron 
duke e permendur shume shpesh AU- 
Uahun." (El-Ahzab:21) 

Andaj nuk ishte e arsyeshme qe nje 
pejgamber te kishte veti negative, te ish- 
te hajdut, i pamoralshem, alkoolist, i pa- 
drejte, genjeshtar, dyfytyresh , tradhtar, 
mekatar e i paditur, ngase pastaj do te 
ishin edhe pasuesit e tij te tille, sipas 
pejgamberit. 

Muhamedi s.a.v.s. kishte 

ve^orite dhe cilesite 

e pejgambereve, dhe kjo 

eshte deshmi dhe argument i 

mjaftueshem se ai ishte 

pejgamber i Allahut xh.sh.. 

- Muhamedi s.a.v.s. i posedonte mu'- 
xhizet - deshmi per pejgamberine e tij. 

Allahu xh.sh. i ka perkrahur pejgam- 
beret me mu'xhize, qe te ishin argument 
i tere asaj me se kishin ardhur. Muha- 
medi s.a.v.s. kishte mu'xhize, te cilat pa 
dyshim argumentojne vertetesine e pej- 
gamberise se tij. Kurani eshte mu'xhizja 
me madheshtore qe Allahu xh.sh. i ka 
shpallur atij dhe me se ka sprovuar tere 
njerezimin e te gjitha koheve, por ask- 
ush nuk ka pasur mundesi te krijonte di- 
9ka te ngjashme me Kuranin apo me nje 
pjese te tij. Kurani eshte mu'xhize deri 
ne Diten e Kiametit, mu'xhize e cila as- 
njehere nuk pesoi ndryshime dh as do te 
pesoje ne te ardhmen. Thote Allahu 
xh.sh.: 



28 



dituria islame / 200 



"E ne qofte se jeni ne dyshim ne ate 
qe Ne ia shpallem gradualisht robit tone, 
atehere silleni ju nje kaptine te ngjashme 
si ai (Kur'ani) dhe thirrni (per ndihme) 
deshmitaret tuaj (zotat) perve? AU- 
Uahut, nese jeni te sinqerte (ne tiieniet 
tuaj a se Kur'ani nuk eshte prej Zotit). E 
mos e pa9it here, e as qe do ta beni kurre 
(ediie ne te ardiimen), ateiiere ruajuni 
zjarrit, lende e te cilit jane njerezit diie 
guret, qe eshte i pergatitur per mosbes- 
imtaret." (El-Bekare:23,24) 

"Pra, nese ata jane te drejte, le ta sje- 
Ilin nje ligjerim si ai." (Et-Tur:34) 

"Apo, pse ata tiione: "Ai (Muiiamme- 
di) e trilloi ate (Kur'anin)". Thuaj: "For- 
muloni pra diijete kaptina si ai (Kur'ani) 
ashtu te trilluara (si9 tiioni ju) diie thi- 
rrni, perve? All-IIahut, po qe se jeni te 
drejte (^ka thoni), ke te mundeni per 
ndihme!" (Hud :13) 

Ne Kuranin e madherueshem Allahu 
xh.sh na njofton per disa mu'xhize qe i 
dergoi Muhamedit s.a.v.s. : 

- Ndarja e Henes 

Nder mu'xhizet, qe Allahu xh.sh. i 
dergoi Muhamedit s.a.v.s. si argument se 
ishte pejgamber i Allahut xh.sh., kur ke- 
te e kerkuan mekasit, eshte se ai, me le- 
jen e Allahut xh.sh., u tregoi ndarjen apo 
pergjysmimin e Henes.Thote Allahu 
xh.sh.: 

"Momenti (i katastrofes se pergjith- 
shme) eshte afruar, e Hena eshte 9are (ne 
dysh). Po ata (idhujtaret), edhe nese 
shohin ndonje argument (mrekulli), 
zmbrapsen e thone: "Kjo eshte magji e 
vazhdueshme!" 

"Dhe pergenjeshtruan e ndoqen de- 
shirat e veta, por 9do 9eshtje arrin cakun 
e fundit" (EI-Kamer:l,2) 

- Isra'ja dhe Miraxhi 

Gjithashtu nga mu'xhizet qe Allahu 
xh.sh. i dergoi Muhamedit s.a.v.s., eshte 
Isra'ja apo dergimi i tij brenda nje pjese 
te nates nga Mesxhidi Harami (prej 
Qabese) gjer ne Mesxhidi Aksa (Bejti 
Mukaddes). Thote AU-Uahu xh.sh.: 

"Pa te meta eshte Lartmadheria e Atij 
qe robin e Vet e kaloi ne nje pjese te 
nates prej Mesxhidi Haramit (prej Qabe- 
se) gjer ne Mesxhidi Aksa (Bejti Mu- 
kaddes), rrethinen e se ciles Ne e kemi 
bekuar, (ia heme kete udhetim) per t'i 
treguar atij disa nga argumentet Tona. 
Vertet, Ai eshte degjuesi (i fjaleve te 
Muhammedit), pamesi (i puneve te tij)." 
(El-Isra:l) 




Pastaj dergimit te tij nga Mesxhidi 
Aksa (Bejti Mukaddes), ngrihet lart ne 
sferat qiellore, saqe u ngrit deri ne (Ku- 
firin e Fundit) tek Sidretul Munteha du- 
ke i kaluar shtate sferat qjellore, per te 
biseduar me AUahun xh.sh.. Thote AU- 
Uahu xh.sh.: 

"A po i beni polemike atij per ate qe 
ka pare? 

Ate (Xhibrilin) e ka pare edhe heren 
tjeter. 

(E ka pare) tek Sidretul Munteha. 

Qe prane saj eshte xhennetul Me'va 
(kopsht strehimi i...) 

Atehere kur Sidren e mbuloi 9ka e 
mbuloi. 

Shikimi (i Muhammedit) as nuk lakoi 
e as nuk tej kaloi. 

Ai (Muhammedi) vertet, pa disa nga 
shenjat me te medha te Zotit te vet." 

(En-Nexhm: 12-18) 

- Ushtria e Allahut xh.sh. e ndihm- 
on Muhamedin s.a.v.s. gjate hixhretit 

Allahu xh.sh. ndihmoi Muhamedin 
s.a.v.s. kur pabesimtaret kishin here 
komplot duke rrethuar edhe shtepine, qe 
te benin atentat ndaj tij. Allahu xh.sh. u 
kishte mbuluar pamjet e tyre, saqe Mu- 



hamedi s.a.v.s. kishte kaluar prane tyre 
dhe ata nuk e kishin verejtur fare. 

Pastaj, kur Muhamedi s.a.v.s. dhe 
Ebu Bekri ishin fshehur ne shpelle gjate 
hixhretit, dhe kur pabesimtaret shikuan 
ne shpelle, Allahu xh.sh. ua zmbrapsi 
shikimet e tyre. 

Dhe kur Surak b.Mahku ishte nisur 
per ta ndjekur Muhamedin s.a.v.s., qe ta 
vriste dhe te merrte shperblimin qe jep- 
nin pabesimtaret ne kembim te jetes se 
Muhamedit s.a.v.s., porsa u afrua, kem- 
bet e kalit te Surak b.Malikut sharruan 
ne rere dhe ai u rrezua pertoke, saqe 
edhe ju lute Muhamedit s.a.v.s. qe ta 
falte. Thote AU-Uahu xh.sh.: 

"Ne mos e ndihmofshi ate (Pejga- 
mberin), ate e ka ndihmuar AU-Uahu; 
kur ata qe nuk besuan, e nxoren ate vete 
te dytin; kur qe te dy ishin ne shpelle, 
kur po i thoshte shokut te vet: "Mos u 
pikello (frikeso), AU-Uahu eshte me ne!" 
E AU-Uahu zbriti qetesi (ne shpirtin e) 
atij, e fuqizoi me nje ushtri qe ju nuk e 
pate; e fjalen e atyre qe nuk besuan, e 
beri me te uleten, kurse Fjala e AU-Uahut 
(eshte) me e larta. AU-Uahu eshte me i 
fiiqishmi, me i urti." (Et-Tewbe:40) 



dituria islame / 200 



29 



- Ndlhma e AUahut xh.sh ne luften 
e Bedrlt 

Nga mu'xhizet qe AUahu i dergoi 
Muhamedit s.a.v.s., ishte edhe ndihma e 
AUahut xh.sh. kur besimtaret dolen per 
t'u perballur me armikun ne luften e 
Bedrit. Ata ishin te pasigurt dhe ndienin 
frike, ngase ishin me pak dhe AUahu 
xh.sh. u kishte leshuar nje kotje mbi ta, 
sa disa prej tyre kishin fjetur dhe ne 
gjume ishin here te papaster, prandaj u 
irikesuan se shejtani do te ndikonte tek 
ta dhe do t'i bente te largoheshin nga 
lufta. Por AUahu xh.sh. leshoi nje shi, te 
lehte qe ata te pastroheshin dhe te forco- 
hej dheu nen kembet e tyre gjate levizjes 
per ne lufte. Dhe, kur beteja kishte fillu- 
ar, AUahu xh.sh. ua largoi friken dhe 
pasigurine besimtareve duke u derguar 
edhe melaiket qe t'u ndihmonin ne lufte 
kunder pabesimtareve.Thote AUahu 
xh.sh.: 

"Dhe kur Ai ju kaploi me nje kotje 
(gjume) qe ishte siguri per ju nga ana e 
Tij, ju leshoi shi nga qielli per t'ju pas- 
truar me te, largoi prej jush te shtimet e 
shejtanit, e qe te fuqizoje bindjen ne ze- 
mrat tuaja dhe t'ju perforcoje me te (me 
shi) kembet tuaja. Edhe kur Zoti yt u ku- 
mtoi engjejve: "Une jam me ju, pra, ink- 
urajoni ata qe besuan! Une do te hedh 
frike ne zemrat e atyre qe nuk besuan, e 
ju goditni ne qafe e lart, godituni 9do 
gjymtyre (gishterinjte)." (Et-Tewbe: 
11,12) 

- Ererat dhe ushtria e padukshme ndi- 
hmuan ne lufte Muhamedin s.a.v.s. dhe 
ashabet. 

Ne nje rast kur Muhamedi s.a.v.s. me 
shoket e tij po hapnin hendeqe per 
mbrojtjen nga ushtria e pabesimtareve, 
qe ishte organizuar per t'i sulmuar ata, 
AUahu xh.sh. dergoi nje ere te forte, ku 
u angazhua edhe ushtria e padukshme e 
AUahut xh.sh., e cila 9rregulloi ushtrine 
e pabesimtareve dhe i detyroi te kthe- 
heshin te deshperuar nga kishin ardhur. 
Thote AUahu xh.sh.: 

"O ju qe keni besuar, kujtoni te miren 
e AU-Uahut ndaj jush, kur juve ju erdhi 
nje ushtri e Ne kunder tyre leshuam nje 
furtune dhe ushtri qe ju nuk e shihnit, e 
AU-Uahu e shihte ate qe ju vepronit." 
(El-Ahzab:9) 

Mu'xhixet e Muhamedit s.a.v.s., qe 
pershkruhen nga hadithet e ResuluUa- 
hut, jane te shumta, por do te sjellim 
vetem disa prej tyre. 



- Shtimi i ujit dhe burimi i ujlt nga 
gishterinjte e Pejgamberit s.a.v.s.. 

Ne mungese te ujit, Muhamedi 
s.a.v.s. paraqiti disa here muxh'izen e 
shtimit te ujit dhe burimit te ujit nga 
gishterinjte e tij. Xhabir ibn AbduUahu 
tregon: "Ne diten e Hudejbise njerezit 
ishin teper te etur, ndersa para Muha- 
medit s.a.v.s. gjendej nje ene e vogel . Ai 
mori abdest e njerezit vrapuan drejt tij. 

Q' keni? -i pyeti ai. 

Ata thane: Nuk kemi uje as per abdest 
dhe as per te pire, perve9 kesaj sasie qe 
keti. 

Atehere ai e futi doren ne enen nga e 
cila po merrte abdest, dhe nga gishterin- 
jte e tij fiUoi te buronte ujet sikur nga 
burimi, ashtu qe ne pime dhe morem ab- 
dest . 

Sa veta ishin?- pyeta une. 

Ai u pergjigj: Sikur te ishim edhe nje- 
qind mije, do te na mjaftonte. Por ne 
ishim nje mije e peseqind." 

- Shtimi i sasise se vogel te ushqim- 
it 

Gjithashtu ne rastet kur mungonte 
ushqimi, Muhamedi s.a.v.s., permes 
mu'xhizes, bente qe me ate ushqim te 
pakte, te ushqeheshin te gjithe te pran- 
ishmit dhe perseri te tepronte nje sasi 
ushqimi. 

Muhamedi s.a.v.s. me ashabet ishte 
duke gropuar hendekun dhe ata i kishte 
kapluar uria aq, saqe me nuk mund te 
punonin. Xhabiri ra. preu nje dele, nder- 
sa i derguari s.a.v.s. i kishte thirrur te 
gjithe te pranishmit, qe ishin rreth nje 
mije veta, iu lut AUahut xh.sh. per bere- 
qet, dhe te gjithe u ngopen me ate ush- 
qim! (Transmeton Buhariu) 

- Renliimi i palmes 

Pastaj nder mu'xhizet e Muhamedit 
s.a.v.s. ishte edhe renkimi i drurit te 
palmes per Pejgamberin s.a.v.s. 

"Gjate mbajtjes se hytbeve te xhuma- 
ve, Muhamedi s.a.v.s. mbeshtetej mbi 
nje dru te palmes. Kur iu ndertua mim- 
beri dhe per here te pare fiUoi te ngjitej 
ne te, te gjithe te pranishmit u habiten 
kur degjuan renkimin e palmes, qe i gja- 
sonte renkimit te devese. Ai u afrua dhe 
e perkedheli palmen me butesi. Druri 
pushoi se renkurai! (Trasmeton Bu- 
hariu) 

- Paralajmerimet dhe njoftimet per 
gjerat e panjohura. 

Muhamedi s.a.v.s. shpeshhere i ka 
njoftuar dhe paralajmeruar shoket e tij 



dhe te tjeret, per gjera te panjohura, te 
cilat kane ndodhur ne te kaluaren ose do 
te ndodhnin ne te ardhmen. Dhe ato pa- 
ralajmerime dhe njoftime, ishin gjera re- 
ale, qe kishin ndodhur me heret apo do 
te ndodhnin me pastaj. Paralajmerime 
dhe njoftime te tilla kemi shume, por si 
shembuU do sjeUim ngjarjen qe i ka tre- 
guar Muhamedi s.a.v.s. popuUit te Je- 
menit, qe ka pasur per rezultat pranimin 
e Islamin prej tyre, pikerisht fale kesaj 

ngjarje: 

"Muhamedi s.a.v.s. i njoftoi persianet 

dhe jemenasit qe AUahu xh.sh. do te 

denonte mbretin e Bizantit, duke percak- 

tuar sakte naten kur do te ndodhte kjo. 

Kisrai ne naten e caktuar , me te vertete 

ishte vrare , kurse popuUi i Jemenit dhe 

i Persise pranuan Islamin qe te gjithe, ne 

grupe." 

- Thirrja e Muhamedit a.s. ishte e 
ngjashme me te derguarve te tjere. 

Te gjithe pejgamberet u derguan nga 
Zoti qe ta njihnin njerezimin me me- 
sazhin: "Nuk ka te adhuruar tjeter per- 
ve9 AUahut xh.sh.", duke i thirrur ata qe 
ta besojne dhe ta adhurojne vetem 
AUahun xh.sh., per se na njofton Kurani 
i madherishem: 

"E ti pra, pyeti ata te derguarit qe i 
derguam para teje, a kemi lejuar qe ne 
vend te AU-Uahut te adhurohen zota te 
tjere?" (Ez-Zuhuruf:45) 

"Ne derguam ne 9do popuU te der- 
guar qe t'u thone: "Adhuroni vetem AU- 
Uahun, e largojuni djajve (adhurimit te 
tyre)!..." (En-Nahl:36) 

"Ne nuk derguam asnje te derguar pa- 
ra teje e te mos i kemi shpallur atij: Nuk 
ka zot tjeter perve9 Meje, pra Me adh- 
uroni!" (El-Enbija:25) 

Atehere njeriu duhet te kuptoje se 
AUahu xh.sh.eshte i njejti Zot, te CiUn e 
njohen dhe per besimin tek i Cili bene 
thirrje Ademi, Nuhu, Ibrahimi, Musai, 
Isai e Muhamedi s.a.v.s. dhe te gjithe 
pejgamberet e tjere. Pra, Islami dhe bes- 
imi monoteist nuk eshte misioni vetem i 
Muhamedit s.a.v.s., por ky ka qene i te 
gjithe pejgambereve. Thote AU-Uahu 
xh.sh.: 

"Ai ju percaktoi juve per fe ate qe ia 
pati percaktuar Nuhut dhe ate qe Ne ta 
shpallem ty, dhe ate me se patem porosi- 
tur Ibrahimin, Musain dhe Isain. (I po- 
rositem) Ta praktikoni fene e drejte e 
mos u per9ani ne te. Per idhujtaret eshte 
e rende kjo per se i thirmi ata. AU-Uahu 
ve9on per te (per besim te drejte) ate qe 
do dhe e udhezon ne te ate qe I drejtohet 
Atij."(Esh-Shura:13) 



30 



dituria islame / 200 



"Ne e patem derguar Nuhun te popu- 
Ui i vet, e ai tha: "O popuUi im, adhuroni 
AU-Uahun, nuk keni zot tjeter perve9 
Tij. Une kam frike per denimin tuaj ne 
nje dite te madhe!" (El-A'raf:59) 

"Edhe Ibrahimin (e derguam) kur ai 
popuUit te vet i tha: "Adhuroni AII- 
Ilahun dhe kini frike prej Atij, se kjo, 
nese e kuptoni, eshte shume me mire per 
ju."(EI-Ankebut:16) 

"Edhe te (populli) Themud ua der- 
guam vellane e tyre, Sahhun, e ai u tha: 
"O populli im, besojeni All-IIahun (Nje) 
nuk keni zot tjeter perve? Tij. Qe, ju er- 
dhi argumenti nga Zoti juaj. Ja, kjo de- 
veja eshte mrekulli per ju. Lereni kete te 
hre te haje ne token e All-llahut dhe ku- 
rrsesi mos e merrni me te keq, e t'ju ka- 
pe denimi i dhembshem." (EI-A'raf:73) 

Gjithashtu mund te kuptojme se te 
gjithe pejgamberet e Allahut xh.sh. kish- 
in pranuar Shpalljen nga Allahu xh.sh., 
ata mision te tyre kishin Islamin dhe 
mesazhi i tyre ishte; "Nuk ka te adhuru- 
ar tjeter perve? Allahut xh.sh.". Thote 
All-IIahu xh.sh.: 

"Ne te frymezuam ty me shpallje si- 
kurse patem frymezuar Nuhun dhe pej- 
gamberet pas tij; patem frymezuar 
Ibrahimin, Ismajhn, Is'hakun, Jakubin 
dhe pasardhesit e tij, Isain, Ejubin, Ju- 
nusin, Harunin, Sulejmanin, e Davudit i 
patem dhene Zeburin." (En-Nisa:163) 

Muhamedi s.a.v.s."vule" e pejgam- 
bereve, me mision universal. 

Allahu xh.sh. pejgamberet i kishte 
derguar me shpalljet e tyre, qe t'i udhe- 
zonin njerezit ne rrugen e drejte, mirepo 
derisa misioni i tyre ishte i perkufizuar 
ne kohe, ne vend dhe per nje bashkesi 
njerezish, ishte e nevojshme ardhja e nje 
pejgamberi tjeter pas tyre, per me teper 
po te shtohet fakti se shpalljet e pejgam- 
bereve te meparshem, me vdekjen e ty- 
re, devijoheshin dhe i shtremberonin 
njerezit. Por, me ardhjen e Muhamedit 
s.a.v.s., njerezimi me nuk ka nevoje per 
nje pejgamber tjeter pas tij ose per nje 
shpallje tjeter pas Kuranit . 

Muhamedi s.a.v.s. eshte i derguari i 
fundit dhe, sa kohe qe eshte i derguar i 
fundit i Allahut xh.sh., patjeter eshte e 
nevojshme dhe logjike qe, shpallja qe i 
eshte dhene Muhamedit s.a.v.s., duhet te 
jete permbyllese e shpalljeve te Allahut 
xh.sh., andaj nuk do te kete pejgamber 
tjeter, ne menyre qe Allahu xh.sh. te sje- 
Ue permes tij ndonje shpallje tjeter, se- 
pse: 



- misioni i Muhamedit a.s. nuk ishte i 
kufizuar per nje kohe, per nje vend dhe 
per nje bashkesi njerezish, ne menyre qe 
ne vende te tjera, jashte Mekes e Medi- 
nes, ne kohe te ardhshme pas Pejgam- 
berit s.a.v.s. dhe ne bashkesi te tjera 
njerezore, - te kete nevoje per ardhjen e 
nje pejgamberi tjeter, - ve^se misioni i 
Muhamedit s.a.v.s. eshte per te gjitha 
vendet ,kohet dhe mbare njerezimin. 
Allahu xh.sh. na thote: 

"Thuaj (Muhammed): "O ju njerez! 
Une jam i derguari i All-llahut per te 
gjitheju..."(El-A'raf 158) 

"Ne nuk te derguam ty ndryshe ve9se 
per te gjithe njerezit, myzhdedhenes dhe 
terheqes te verejtjes, por shumica e nje- 
rezve nuk e dine." (Es-Sebe'e:28) 

- misioni i Muhamedit s.a.v.s. nuk 
ishte i manget a i tepert, qe te vinte nje 
pejgamber tjeter pas tij, i cili te shtonte 
di9ka apo te pakesonte di9ka. Muhamedi 
s.a.v.s. plotesoi misionin e tij me per- 
pikeri, sa nuk ka nevoje me t'i shtohet a 
t'i pakesohet asgje ketij misioni. 

Ajeti i fundit qe ju shpall Muhamedit 
s.a.v.s. nga Allahu xh.sh., ishte: 

"Sot persosa per ju fene tuaj, ploteso- 
va ndaj jush dhuntine Time, zgjodha per 
ju Islamin fe." (El-Maide:3) 

- misioni i Muhamedit s.a.v.s. eshte 
marre ne mbrojtje nga AU-Uahu xh.sh., 
andaj gjithmone do te kemi origjinalite- 
tin e ketij misioni. Allahu xh.sh. na tre- 
gon se e ka marre ne mbrojtje Kuranin e 
madheruar, duke thene : 

"Ne me madherine Tone e shpallem 
Kur'anin dhe Ne gjithsesi jemi mbrojtes 
te tij." (El-Hixher:9) 

Andaj asnjehere pas Muhamedit 
s.a.v.s. me nuk do te kete nevoje per nje 
pejgamber tjeter dhe per kete arsye ai 
quhet "vula" e pejgambereve. Se ishte 
vule e te derguarve, na deshmojne ajeti 
dhe hadithi: 

"Muhammedi nuk ka qene babai i as- 

njerit prej burrave tuaj, po ai ishte i der- 
guari i All-llahut dhe vule e te gjithe 
pejgambereve, e AU-Uahu eshte i dijsh- 
em per 9do send." (El-Ahzab:40) 

Ndersa i Derguari i Allahut xh.sh. 
thote: "ShembuUi im dhe i pejgambere- 
ve te tjere eshte si shembulh i nje njeriu 
qe e ka ndertuar shtepine, pastaj e ka pe- 
rfunduar dhe e ka stohsur mire, perve9 
nje tjeguUe, te cilen s'e ka vene ne nje 
qoshe. Njerezit e vizitonin shtepine dhe, 
te mahnitur prej saj, thoshin: "Sikur ta 
vinin edhe kete tjeguU", "une jam ajo 
tjeguU", tha "une jam Pejgamberi i fund- 
it." (Transmetojne Buhariu dhe Musli- 
mi) 



Pra, derisa pejgamberet e Allahut 
xh.sh. para Muhamedit s.a.v.s. ishin te 
derguar ekskluzivisht vetem per nje po- 
puU, vetem per nje vend dhe vetem per 
kohen kur ata kishin jetuar, - Muhamedi 
s.a.v.s. eshte pejgamber i Allahut xh.sh. 
per te gjithe njerezimin, per te gjitha ve- 
ndet e per te gjitha kohet, dhe meshire 
per te gjitha krijesat. 

Thote Allahu xh.sh: 

"Eshte i madheruar Ai qe ia shpalli 
Furkanin (Kur'anin, dallues te se verte- 
tes nga e paverteta) robit te Vet (Muha- 
mmedit), qe te behet pejgamber i botes 
(keshillues)". (El-Furkan:l) 

"E Ne te derguam ty (Muhammed) 
vetem si meshire per te gjitha krijesat." 
(El-Enbija:107) 

Muhamedi s.a.v.s. ka thene: "Une 
jam i dekoruar mbi pejgamberet e tjere 
me gjashte gjera:... (per dy te fundit 
thote) une jam i derguar per te gjitha kri- 
jesat dhe me mua ka perfunduar pejgam- 
beria". (Transmeton Buhariu dhe Musli- 
mi) 

- misioni i Muhamedit a.s eshte i gja- 
Ue, nuk ka nevoje qe te vije nje pejgam- 
ber tjeter per t'i kumtuar shpalljen 
njerezimit nga fiUimi, dhe permes misi- 
onit te tij, e kemi gjalle edhe te derguar- 
in Muhamed s.a.v.s. 

Prandaj, Shpallja qe i eshte dhene 
Muhamedit s.a.v.s. dhe mu'xhizja e tij - 
Kurani i madheruar, fillimisht vertetojne 
pejgamberine e tij, e cila eshte e pandry- 
shueshme, dhe ai eshte marre ne mbrojt- 
je dhe ruajtje te Allahut xh.sh. dhe, si i 
tille, eshte deshmi e qarte per njerezimin 
dhe perhere aktuale dhe e re, deri ne Di- 
ten e Kiametit. 



Literatura e konsultuar: 

- "KUR'ANI Perkthim dhe Komentim ne gjuhen 

shqipe" - Sherif Ahmeti. 

- "Sahihu-l-Buhari" ne gjuhen shqipe. 

- "Pejgamberet dhe Shpalljet" - Dr.Sulejman Omer 

el-ESHKAR. 

- "Besimi, Bazat, Esenca, Negacioni" - Dr. Mu- 

hamined Nairn Jasin. 

- "Bazat e Besimit ne Islam" - Prof. Dr. Bekir 

Topaloglu. 

- Prof.Dr Yusuf Sevki Yavuz . 

- Dog.Dr. Ilyas (^elebi. 

- "Drite e pashuar (hz.Muhammedi s.a.v.s.) - 

M.Fetullah Gylen. 

- "Muhammad his life based on the earliest 

sources" -Martin Lings. 

- "Pejgamberia, Njeriu dhe Pergjegjesia" -Naim 

Temava. 



dituria islame / 200 



31 



Ne vigjilie te Mevludit 



Muhamedit a.s. ne ditelindien e tii 



Kete emen te Madh, bujar e fisnik e permendin mili- 
jonera njerez ne te gjitha skutat e Botes dhe ne 9do 
dite e ne 9do nate. Per njeriun ma te Madh e ma te 
persosun te mbare njerezimit, jo vetem te gjith 
besniket, pa dallim race e ngjyre, por edhe te gjith njerezit me 
mend e me urtesi, ushqejne dashuni e sympathy. Asht fakt se 
Muhammedi, A. S., ka tash nji kohe te gjate qe hndi ne qytetin 
e Meqqes, por kujtimi i tij nuk u harrue asnje here. Dhe si 
mund te harrohet ?!. Ne te mishnohet e Verteta, E mira dhe 
Bukuria. Asht kjo aresya qi Emni i Tij i madh ka per me u per- 
mend dhe per me u shprehe me respekt e me dashuni prej mil- 
ijonavet zemra dhe prej milijonavet shpirtna njerezore si ne 
te tashmen ashtu edhe ne kohen e ardhshme, me nji fjale 
e deri ne Diten e Gjyqit, qi ka me u shvillue ne prani te 
Zotit te Plotpushtetshem e te Plotdijshem. 

Po, ka me e permend ashtu sikunder permendet edhe 
sot tue fiUue qysh prej agimit te dites kur muezinet, me 
zanin e tyne is te bilbiht, i thirresin njerezis per ne Lutej, 
tue i deklarue haptazi se Lutja asht ma e mire se gjumi, 
tue i grishe me i u gjunjezue Perendis dhe me sjelle 
bekime mbi Profetin. Dhe muezinevet u pergjigjen mih- 
jonerat qi banojne mbi faqe te Dheut tue shpejtue per me 
u-fale dhe per me kerkue Meshiren e Perendis dhe 
miresin e Tij. Njerezit te vshun e te mbathun mire si edhe 
te pastruem si duhet i drejtohen fahoreve ne agimin gdo 
dite dhe keshtu veprojne edhe ne kohet e tjera, ne dreke, 
ne zemer, ne darke dhe ne mbremje. Ata, te drejtuem e te 
rreshtuem mire perpara Perendise, kur kryejne te pese 
faljet ditore, presin me pa durim per me ndigjue Emenin 
e H. Muhammedit, qe keshtu zemrat e tyne te vihen ne 
levizje tue sjelle mbi Te bekime dhe lavdime. Dhe kane 
te drejte, sepse Ai asht kreatyra ma e persosun, ma e 
pastert qe Perendija krijoi dhe qe e zgjodhi per me i a 
dergue njerezise si udheheqes drejt se Vertetes, se Mires 
dhe se Bukures. Keshtu veprojne besniket dhe keshtu 
duhet te veprojne gjithnji, ne menyre qi feja e Zoit te 
Madh te triumfoje mbi te gjith kombet e Botes tue ba qi 
Miresija e Zotit dhe paqa e urdhenueme prej Tij te perf- 
shije te gjith njerezit pa perjashtim. Tash vjen pyetja: Po 
cili ishte H. Muhammedi, te cilin njerezija e don dhe e 
respekton kaq shume? 

Te gjith historianet j ane te mendimit se perparimet e 
mbedha njerezore u-mbeshteten, qysh ne zanafille te 
tyne, mbi origjine dhe themel fetar, ketu e mijera vjet 
perpara. Ne ket qark fetar u-linden te gjith profitet dhe te 
Derguemit e sidomos ata te fevet te Unitetit. U lind P. 
Sh. ne Egjypte H. Musaj dhe ne Palestine H. Isaj. Qe te 
dy predikuene Unitetin Hyjnor pa shtesa e pa mungesa. 
Porse njerezit, ne kohnat e erreta te tronditjes e te 
dekadences, e lane mbas dore ket Unitet tue perqafue 
paganizmin. Prandaj, Perendija me Madhni te Vet, per te 
kthye njerezin drejt udhes se mbare d. m. th. 
DrejtUnitetit Origjinal, dergoi nji Profit tjeter te Cilin e 
ngarkoi me Dergate. U-dergue pra H. Muhammedi, A. 
S., I Cili qe paralajmue edhe prej Libravet te Shejta dhe 
prej devinatorevet. H. Muhammedi, si dihet, u-lind ne 
Arabi. 

Ai asht bir' i AbduUahut, bir' i Abdul Muttalibit, bir' i 
Hashimit, bir' i Abdi Menafit, bir' i Kusajt Kaqe per sa i 
perket trungut maternel, Ai asht bir' i Zonjes se madhe 
Amine, bij' e Vehebit, bir, i Abdi Menafit, bir' i Zuhrese. 




l«l <t.ilTm Muum* 
2 



tlm i Posacem 
LTURES ISLAME* 






faiil.tiii|l[miQ&ffinlNi 



*^iri«i.>«24 «ia£6*«jt- 



H. Muhammedi, simbas historijanevet, u-lind ne 12 te 
Muej't Rebij'ul'Evvel, ne Vitin e Elefantit, qe i pergjig- 
jet 20 Prillit 571 mbas Krishtit. 

Duhet pra me fole digka mbi Madherine e ketij Burri 
qi ze vendin ma te madh ne Histori Botnore. Si dihet, 
njeriu, me t'u krijue mbi toke, deshiroi me njohe ligjet 
dhe vegantite e eksistences qi e rrethonte. Atij, gjith sa 
here qi te thellohej ne njohuni, i manifestohej madhnija 
e Qenies ma teper se perpara. I manifestohej edhe se ai 
s'ishte ve9se nji Individ i pafliqishem ne krahasim me 
kete Qenie. I pakesohej keshtu te kote suemit dhe te 
mashtruesit me vetvetehen. Tani te vijme te Profiti i 
Islamit. Ky, A. S., i ngjan ekzistences. Me t'u ndri9ue 
Toka prej drites se Tij, dijetaret u-orvaten per me kerkue 
prane Tij anet e Madhnis njerezore, per me kerkue te Ai 
manifestimet e Atributevet Hyjnore. Po, i kerkuene ato 
ne trupin, ne intelektin, dijen dhe ne moralin e tij. Me 
gjith kete, ata njohen fare pak nga kejo Madhni. 
Njohunija e persosun deri me sot u ka shpetue d.m.th. 
nuk kane munde me e mberijte. Si pasoje, perpara tyne 
shtrihet ende nji hapesine e gjane, eksiston ende nji dis- 
tance e pakeputur me konceptue dhe me pershkrue me 
hoUesi Qenien e H. Muhammedit. 

Asht mbehi me permendun mandej edhe se Profetsija 
asht nji dhurate Hyjnore dhe asht nji shkalle ne te cilen 
s'mundet te hypij gdo njeri. Nuk mund te mberrihet as 
me fitim as me ekepperience. Urtesija (sagesse) e 
Ditunuja Hyjnore gjykojne dhe vendosin per me i a dhu- 
rue Atij pesoni, qi asht pregatitun per ate mision dhe qi 
ka fliqi per me e Zbatue. Zoti e din ma mire se kujt j'a 
ngarkon mesazhin e Tij. Muhammedi, A. S., qe pergati- 
tun per kete mision universel. Dhe e mori persiper e e 
kumtoi plotesisht. J'a kumtoi njerezve te bardhe, te zinj, 
te kuq dhe te verdhe si edhe botes se xhineve. Ai 



32 



dituria islame / 200 



predikoi pra Fene ma te persosun e ma te plote, e mbyl- 
li njehere e pergjithmone deren e Profetesise dhe u ba 
Diell Ndri9ues, Drejtues, Ngushellues, Ngrohes e 
Meshimes per te gjith njerezit. 

Profitet mandej jane te pafajshem e te pamekatshem. Te 
qenunit e tyne te pafajshem ne komunikimin dhe ne kryerjen 
e amanetit asht nji predispozicion, te cihn nuk e zotojne dije- 
taret. Profitet me gjith se e zotojne hbre Arbitre-in, si te tjeret 
ata nuk mund te hezitojne aspak ne kryemjen e amanetit, pasi 
te jene bame Profite. Kumtimi i tyne asht nji pasoje 
vendimtare e Profetsis. Ata s'asht e mundun te kthehen dhe 
t'a lane mbas dore kete. Me gjith kete, revelata nuk asht e 
pashkitun nga ta. Ata mUnd te bahen edhe subjekt gabimi, 
porse dallohen prej njerezve te tjere, sepse Zoti nuk i le ne 
gabim dhe ua shqyrton gabimin. 

Thame se H. Muhammedi, A. S., u ngarkua me Dergate dhe 
u uerdhenue me e komunikue kete dergate. Udhet qe kishte 
per te ndjekun si ne komunikim ashtu edhe ne mbrojtjen e 
Grishjes qene lane per me u gjegj prej Atij Vete. Ai do te udhe- 
zohej me anen e intelektit, ditunis e zgjuarsise se Tij ashtu 
sikunder udhezohen dhe veprojnedijetaret dhe mentaret e 
tjere. Per ^do gja qi i perkiste Vehtjes se Zotit, Unitetit dhe 
atributevet te Tij si edhe adhurimeve te Tij, u-revelue revelate 
ne menyre shkoqitese dhe te preme, ndersa per 9eshtjet qi kane 
te bajne me sistemet shoqerore te familjes, te katundit, te 
qytetit dhe te shtetit, ve9mas dhe ne lidhje me te tjeret, 
megjithese edhe per keto erdhen revelata, porse keto u-'ane 
per me u unterpretue prej tij. Asht ketu pra qi takojme ne nji 
hapesine te pa fund ne te cilen duhet te kerkojme dhe te 
studjojme mbi madhnine e Profetit, si para Revelates ashtu 
edhe mbrapa saj . 



Ai asht komunikues nga Perendia i tij, grishes per te 
Perendia, mbrojtes i Grishjes dhe i tolerances e i hries se 
grishesvet, qeveritar me urtesi dhe matuni i besnikeve, 
udheheqes i tyne ne lufte kur kjo t'i imponohej, legjislator i 
tyne dhe rregullues i te gjitha marredhanievet e hdhjeve nder- 
mjet tyne dhe popujve te tjere. Ai, me ndihmen e Kur'anit te 
Shejte qi i n revelue prej zotit, vuni drejtesi, bashkoi e harmo- 
nizoi tufa e popuj me zgjuarsine e tij te holle dhe me mendjen 
e tij te nalte. Ne 9do gja, fjale ase pune, qi delte nga ai mani- 
festohej Urtesi, Vendimtari, Matuni, Largpamje, Zgjuaresi e 
persosun e tjera filsina si keto te naha. Prej Tij shperthyen 
burimet e dijes, te njohunis dhe te elokuences. Ai qe nda prej 
Botes tue mbete i kenaqun nga vepra e Tij, i gezuam prej Zotit 
dhe prej besnikeve pse e kishte krye kete veper ne menyre te 
persosun. 

Atehere, me rastin e kesaj dite te madhe ne te cilen ka hn- 
dun ma i madhi i Njerezis d. m . th. Njeriu i persosun qi njef 
Historija, i urojme te gjith besnikeve nji festim te lumtur si 
edhe i lutemi Zotit qi per nder te H. Muhammedit t'i fale 
Atdheut t'one lumteni e fatbardhesi tue bashkue e vllaznue te 
gjith perbasit e kombit pa ndryshim feje e lirahine. 

Tirane, me 23-1-1944. 

Drejtor i Rev. <Kultura Islame> 

Sadik Bega 

* Marre nga revista nefotof. 1-7. 

Perrevisten "DITURIA ISLAME" pergatiti: 
Shefki SH. Voca. 
Shenim. Per Mr te origjlnalltetit, shkrimi botohet I paredaktuar 
gjuhesisht, ashtu sikur ne origjinal. Autori) 



Ketu po ribotojme edhe poezine "Hazreti Muhammedit 
Lavdi i Zotit qofte mbi Te", te te njejtit autor 



Hazreti Muhammedit 
Lavdi i Zotit qofte mbi Te 

l.-Per ty esht krijue tansija 
Per ty ban meshire Perendija, 
Me ty lumnon krejt njerezia, 
O Muhammed Mustafa. 

2.-Ti Je brum i rruzullimit, 
Tije shpirt i gjth krijimit, 
Tije am e gdo burimit, 
O Muhammed Mustafa. 

3.-GoJa e yte plot ixhi, 
Zemra eyte gjith miresi, 
Sjellja e yte krejt njerezi 
O Muhammed Mustafa. 

4.-Ti je Udha e s 'vertetes, 
Tije thesar ijeteses, 
Tije lum i te gjith shpreses, 
O Muhammed Mustafa. 

5.-Te gjith jeten e ke shkri, 
Per sherbime t, kesaj njerezi, 
Me punime si ixhi, 
O Muhammed Mustafa. 

6.-Je pajuemunme cilsi. 
Me virtyte me naltsi, 
I plotsum ne madhni, 
O Muhammed Mustafa. 

7.-Ke urdhnuemun me punue, 
Vazhdimisht me perparue, 
Ne rruge t 'mbare m 'u naltsue, 
O Muhammed Mustafa. 

8. -Jem te mbushun me gjynahe. 
For te mdhaja porsi male, 
N'ty uzdaja asht e madhe, 
Ndihm Muhammed Mustafa. 

9.-N' Ty salatepa sasi, 
Prej te Madhit Perendi, 
Dhe selame pa kufi, 
Ndihm Muhammed Mustafa. 



dituria islame / 200 



33 



Ne vigjilie te Mevludit 



Kush lindi sot? 



Mexhid Yvejsi 

LINDI 

Meshira e Gjithesise- 
Meshira e Njerezise. 

Ne 9astet me te erreta te historise, ne 
Hixhaz, ne qytetin Meke te Arabise, 
lindi Meshira e Gjithesise - Mesliira e 
Njerezise. 

Kush lindi sot? 

Sot lindi Icrijesa me e dashur e te Madhit 
Zot. Lindi me i madheruari, me i mer- 
ituari, lindi me i lavderuari. 

Kush lindi sot? 

Lindi ai qe e stohsi jeten tolcesore me 
Frymen Hyjnore. Lindi udherrefyesi 
me i madh i jetes njerezore. 

Kush lindi sot? 

Lindi i derguari me i fundit, por qe ishte 
i pari. Lindi me bujari, me i perlcryeri, 
me i vyeri. 

Kush lindi sot? 

Lindi me i besuari, me i ^muari, me i 
dalluari. 

Ai nuk ishte hyjni, ai ishte njeri. 

Ai ishte njeri, sikurse une e ti. Ai ishte 
sikurse ne, por i ve?ante nga te gjithe 
njerezit mbi kete dhe. 
"Ai ishte njeri nder njerez, porsi xhe- 
vahiri midis gureve." 

Po, sikur thuhet ne nje Fjale Hyjnore, 
Hadith Kudsi, qe ndrit me shume se 
Dielli; po te mos ishte ai, nuk do te 
ishte Icrijuar as Ademi dhe as Toka e 
Qielli. 

Poeti, Busajriu, shprehet keshtu: 

"Njerezit e pergjumur, 

Qe jetojne ne endrra e qetesi. 

Si mund ta kuptojne te Verteten e 
Tij...?" 

Shpalija hyjnore 

Kush lindi sot? 

Lindi ai qe i Madhi Zot, Qe eshte Kriju- 
es, Fumizues, Shpetues, Burim i Mi- 
resise, i Bukurise, i Madheshtise, - e 
zgjodhi shembull te shkelqyeshme- 
rise, te persosmerise, vule te pejgam- 
berise. 

Kush lindi sot? 

Sot lindi ai te cilit, ne moshen 40-vje5a- 
re, ne shpellen Hira ne "Malin e Dri- 
tes" (Xhebel un-Nur), filloi t'i zbulo- 
hej, per krijesat njerezore, Shpalija 
Hyjnore. 

Kush lindi sot? 

Sot lindi ai, te cilit, fjalet e para qe iu 
zbuluan, kishin te benin me diturine - 
per ta udhezuar njerezine. 

Kush lindi sot? 

Sot lindi ai qe tha: "Kerkoni diturine, 
edhe nese eshte ne Kine". 




Kush lindi sot? 

Sot lindi ai qe perjetoi Naten e Miraxhit. 
Miraxhin ruhani, por edhe Miraxhin 
xhismani - pra, Ngritjen shpirterore 
dhe Ngritjen fizike. Kjo eshte rruga 
qe sjell fitore... 

Kush lindi sot? 

Sot hndi ai qe tere jeten meditoi, veproi 
dhe luftoi. Po, lufterat (perpjekjet) i 
quajti: 

el-xhihad ul-esger dhe el- xhihad ul-ek- 
ber, lufta e vogel - me armikun, per te 
Verteten, kurse lufta e madhe - me 
epshin, egon, me vetveten. 

Kush lindi sot? 

Sot lindi ai qe tha se me e viefshme esh- 
te pena e dijetarit sesa gjaku i lufte- 
tarit.... 

Sa te ve9anta jane keto fjale. Keto fjale, 
si edhe shume fjale te tjera, kane di- 
9ka nga ajo Drite, qe ende nuk eshte 
zbehur dhe as qe ka per t'u zbehur, 
por te cilen bota shume pak po e njeh. 

Sot, bota ka shume nevoje qe ta zgjero- 
je zemren. Ta zgjeroje zemren ne ma- 
sen e kesaj zemre. 

Vetem ne masen e kesaj zemre, ne do te 
kemi jete. Vetem kjo jete eshte e ver- 
tete, sepse eshte jete e ndri9uar prej 
Drites se Pashuar. 

Jeta e ndri9uar prej Drites se Pashuar, 
eshte jete e vertete, eshte jete pa ma- 
shtrime, pa zhgenjime. . . 

Mjafton te hedhim nje shikim rreth vet- 
es, rreth botes, per te pare pernjehere, 
kudo qe jemi, se sa mashtrime, zhge- 
njime, dhunime, torturime, Icrime qe 
ka kjo ekzistenca jone ne kete bote te 
kote, te mjere dhe te pavlere. . . 

Bota, shekull pas shekulli, leviz drejt 
ndryshimeve. Po, megjithe ndryshi- 
met qe jane here, a ka perparuar nje- 
rezimi? A e njohim qellimin e jetes, 
kuptimin e ekzistences sone, rrugen e 
se Vertetes? 

VIeresohet se ne pese mije vjetet e fun- 
dit ne bote kishte 14.500 luftera, dhe 
ne keto luftera te UojUojshme kane 
humbur jeten rreth tre miliarde e gja- 



shteqind mihone njerez. 

Ne luften e Pare Boterore (1914-1918) 
humben jeten rreth dhjete mihone 
njerez. 

Ne luften e Dyte Boterore (1939-1945) 
pesuan rreth pesedhjete milione nje- 
rez... Mihona te tjere pesuan me vo- 
ne-deri ne kohen tone. . . 

Perse e kujtojme te kaluaren kaq te perg- 
jakshme? 

Sepse, si9 thoshte Santayana, ata qe nuk 
e kujtojne te kaluaren, jane te denuar 
ta perserisin. E kaluara nuk eshte ar- 
dhmeri, ajo eshte histori. Histori e ci- 
la perseritet, here me shume-here me 
pak, gjithnje, me gjak, pothuajse, ne 
9do brezni. Ne 9do brezni shkruhen 
histori me permbajtje zi e me zi . . . ! 

E pyeten Shopenhauerin: 9'eshte perm- 
bajtja e historise? Ai u pergjigj: "Sha- 
kate evropiane". 

"Shakate evropiane", nepermjet kari- 
katurave, u perpoqen te ofendonin 
Meshiren e Gjithesise-Meshiren e 
Njerezise. Pse ndodhi kjo? Sepse 
askush nuk mund te shohe pertej 
vetvetes. Secili tek te tjeret sheh ate 
qe eshte ne vetvete. . . 

Kush lindi sot? 

Sot hndi ai qe ishte i paralajmeruar ne te 
gjitha Shpalljet Hyjnore, ai qe do t'i 
sjelle njerezimit te Verteten Madhe- 
shtore, Paqen Boterore. 

Kush lindi sot? 

Sot lindi deshmuesi, pergezuesi, qortue- 
si, paralajmeruesi. . . 

Sot lindi ai qe ishte aq i vendosur, i per- 
sosur, i perkryer, ai qe ishte si nje pa- 
sqyre, i cili tha: 

"Une jam si pasqyre, pasqyroj jo ate qe 
dua une, por ashtu 9fare je ti, ate e 
sheh ne mua". 

Qfave je ti? (^fare jam une? (^fare jemi 
ne? Kjo ka shume rendesi, ne ve9an- 
ti, per ne, ne kete Atdhe! Faik Bej 
Konica (1876 - 1942) thoshte: 

"Te mos ishte Feja Islame, popuUi shqi- 
ptar do te ishte me teper ne numer, 
por jo shqiptar." 

Kur e pyeten M. Xhelal ed- Din Rumiun 
(1207 - 1273): kush je ti? Ai tha: 

"Une jam sherbetor i te Madherueshmit 
Kuran, 

Derisa shpirt kam, 

Une jam pluhur nen kembet e Muham- 
medit alejhi selam. . ." 

Ne Kuranin e Madheruar, per kete hnd- 
je te bekuar, keshtu eshte shkruar: 

"Vertet! AU-Uahu dhe engjejt e Tij e be- 
kojne Pejgamberin. O besimtare! 
Bekojeni dhe pershendeteni me nje 
pershendetje te denje!" 

(Kur'an, 33:56) 
Amin! Amin! 



34 



dituria islame / 200 



Ne vigjilie te Mevludit 



Ali Vezaj 



Duaja e pejgamberit Muhammed 



Kish shtruar biseden Pejgamberi i Zotit me Hazreti 

Aishen 

fjalet i kish te zgjedhura dhe ishin plot me xhevahire 

me kallezo, o i dashuri iAII-llahut, kam deshire te di 

une 

kur e pate diten me te rende dhe momentin me te 

veshtire. 

Po me shkon mendja tek llahtari i Uhudit me she- 
hide 

pati gjak, lufte te tmerrshme dhe plot mynxyre 
vringellime shpatash te fisnikeve mbi koke te qyfrit 
po edhe ti nuk shpetove pa marre nje plage ne 
fytyre. 

Me shume vemendje po e degjonte Pejgamberi 

zonjen e vet 

zemer e shpirt i kish te lenduar, nje pergjigje duhej 

dhene 

po po , nuk do te ngurroj te te them, si e di veg une 

se sa te liga dhe shqetesime me solli ky udhetim i 

rende. 

Isha nisur ne nje udhe shume te zorshme, ne Taif 

t'u rrefej per fene e te Vetmit Zot - per Islam 

me vrazhdesi me zune rrugen dhe hodhen gure 

mbi mua 

nuk do te shtoj asnje fjale tjeter, por keshtu eshte 

tamam. 



Pashe nje re se si qetesisht me bente nje hije 
dhe e verejta melekun Xhibril se si me rrinte perm- 
bi. 



Tani me foil si gjithmone kur ne te dy beheshim 

bashke 

o i dashuri Pejgamber i Zotit - o Muhammed 

Mustafa 

keto trishtime qe tl beri populli i Taifit te thate 

veg All-llahut te Madherishem, kush me mire nuk i 

pa. 

Dhe ne kete gast me dha urdher Zoti i Vertete 

dhe une do te jem si gjithmone veg me ty 

per ate qe te thote zemra jote, lype dhe mos ngur- 

ro 

Zoti yt, kete dua do ta pranoje ashtu si e lyp ti. 

Dhe po deshe, keto dy bjeshke shume te medha 
Me shpejtesi mbi kete popull t'i perplase 
Te mos lere asnje te gjalle ne kete vend 
Dhe meleku pergjejgjes qe te gjithe do t'i vrase. 

Po si do te flase vetem meshire e mbare njerezim- 

it 

si ne lumturi po edhe ne gaste me plote hidherim: 

O Zot, Te falem vetem Ty, hapi rruge ketij populli 

pasi nuk jane te udhezuar, keta asgje nuk dine. 



Me rendoi nje ndjenje pikellimi mu ne shpirt 

m^u be se kurre nuk me pati goditur nje grusht i tille 

me trup te lodhur e te pergjakur nga gure 

shkretetire 

dhe mbi koke me percellonte edhe i nxehti diell. 



Dhe nga brezat qe do t'i lene ne kete shkretetire 
do te vijne pasardhes qe do te Te luten vetem Ty 
po bente dua i dashuri Zotit ai Muhammed Mustafa 
dhe as qe do te merrte Xhibrili pergjigje tjeter prej 
tij. 



Por nga All-llahu kisha meshiren dhe ne zemer Veg kjo lindje do te ngrohe gdo pellembe te kesaj 

sabrin toke 

dhe me pas m'u shfaq perpara nje e madhe ne te kater anet e botes, perendim, jug, lindje dhe 

mrekulli: veri 



dituria islame / 200 



35 



Me shkas 



Vetverasja fenomen 
qe shqeteson shoqerine kosovare 



Rexhep Suma 

Vetevrasja, apo si9 njihet ne 
terminologjine e psikologji- 
se, suicidi, vazhdon te mbe- 
tet nje objekt studimi per 
shume eksperte te kesaj fiishe dhe shu- 
me fiishave te tjera, por njekohesisht 
eshte shnderruar ne sfide dhe preokupim 
te eksperteve perkates, nje veprim qe 
psikologet ende nuk e kuptojne, nuk e 
kuptojne arsyen pse bejne vetevrasje 
njerezit. 

Qytetaret e Kosoves, te lodhur nga 
skamja, presionet psikike, ose per shka- 
qe te tjera, nuk ngurrojne t'ia shkrepin 
vetes. Kjo drame qe po ndodh ne sho- 
qerine kosovare te pasluftes, eshte here 
nje objekt mjaft shqetesues ne shoqerine 
tone. Numri i vetevrasjeve dhe tentim- 
vetevrasjeve ka ardhur duke u rritur Nje 
pjese e njerezve ende jane me trauma te 
luftes, te tjere perballen me zorin e ko- 
hes, ekonomik, emocional, shpiteror etj. 
Autoritetet, si qendrore ashtu edhe lo- 
kale te Kosoves, nuk jane fokusuar kurre 
ne trajtimin e ketij fenomeni te vetevra- 
sjeve qe me shume ka qene objekt dis- 
kutimi ne media. Shendeti psikik eshte 
lene pas dore dhe kjo eshte nje e mete e 
madhe ne vendin tone postkonfliktuoz, 
ku nevoja ne kete aspekt eshte shume e 
madhe. 

Por, ne mungese te kujdesit institu- 
cional, mbetet te shpresojme qe njerezit 
e deshperuar do ta permbajne veten nga 
me e keqja. Studimet me te fundit thone 
se rastet e vetevrasjeve jane shume seri- 
oze edhe midis atyre nen moshen 20 
vje9 dhe te moshuarve, ndersa kohet e 
fundit rritja e fenomenit te vetevrasjeve 
po prek moshat 15-24 vje9. "Vetevrasja 
eshte nje veprim agresiv i layer ndaj ve- 
tes," thote Staslav Petkovski, nje speci- 
alist i psikologjise mjekesore ne Shkup, 
i cili ka punuar per shume vite si terapist 
familjesh. "Lufta, e kombinuar me var- 
ferine, ka shtuar agresionin si nje forme 
e zgjidhjes se konflikteve te jashtme dhe 
te brendshme psikologjike". Shifrat e 
ketij fenomeni marrin gati tri here me 
shume jete njerezish se krimi i vrasjes. 



"O ju qe besuat, mos e hani mallin e njeri-tjetrit ne menyre te pale- 
juar, perpos tregtise ne te cilen keni pajtueshmeri ne mes jush, dhe 
mos mbytni veten tuaj (duke mbytur njeri-tjetrin). Vertet, All-llahu 
eshte i meshirueshem per ju". (En Nisa, 4)* 



^'thone psikologet 
per kete fenomen? 

Zakonisht, personat qe bejne vetevra- 
sje, paraprakisht provojne nje prishje te 
theksuar te humorit dhe te ekuilibrit 
emocional, qe ne gjuhen e psikologjise 
quhet 9rregulhm i gjendjes shpirterore 
(qe me pare njihej si 9rregullim afektiv). 
Kur emocionet qendrojne ne nje pike te 
ulet gjate gjithe kohes dhe personat e 
humbin interesin per jeten, kjo me vone 
kalon ne gjendje depresioni, qe me vone 
shkakton 9rregullime te vogla ne rapo- 
rtet shoqerore dhe vetem rrallehere e 



shtrojne ne spital, dhe kjo ne ato raste 
kur teuton te beje vetevrasje, kurse depr- 
esioni i madh shfaqet kur personi kalon 
ne nje gjendje depresive shpirterore ne 
pjesen me te madhe te nje intervali kohe, 
te pakten prej dy vjetesh, kur tek per- 
soni verejme nje ndryshim te madh ne te 
ngrene, gjume, keputje ,vetevleresim te 
ulet, perqendrim te dobet dhe ndjenje te 
te qenit e pashprese.' 

Ne vitin 1920 Frojdi paraqiti per here 
te pare ne vepren e tij "Pertej parimit te 
kenaqesise", konceptin mbi jeten dhe 
vdekjen. Ai thekson se mbrapa dy insti- 
nkteve, fshihen instinkti seksual apo i je- 




K#-s 







36 



dituria islame / 200 



tes, dhe ai i agresivitetit apo i vdekjes. 
Nese instinkti i jetes, Eros, synon ri- 
bashkimin e qelizave, te indeve dhe te 
sistemit te organeve, instinkti i vdekjes 
synon te kunderten, qe organizmi te kth- 
ehet ne nje organizem pa jete. Instinktin 
e vdekjes Frojdi e cilesonte si nje force 
dominante ne jete. Studimet rezultojne 
se 90 per qind e suicideve siikaktohen 
nga 9rreguIIime mendore, por mekani- 
zmat patologjike qe i 90Jne njerezit ne 
vetevrasje, ende nuk jane sqaruar plo- 
tesisiit. 

^'e shkakton , apo perse 
njerezit bejne vetevrasje? 

Per fat te keq, tek ne ende nuk kemi 
ndonje studim te mirefillte siikencor 
rreth ketij fenomeni diie as ndonje anal- 
ize rretii kesaj 9esiitjeje tejet me rendesi 
per siioqerine tone. Rastet e iiulumtuara 
ne shtetet e zhvilluara nga aspekti tekn- 
ologjik ne kete drejtim, shpien ne perfu- 
ndimin se arsyet e marrjes se nje iiapi te 
ketille jane te ndrysiime diie te ve9anta, 
shumica e tyre kane te bejne me faktin 
se ata qe perpiqen te bejne vetevrasje, 
kane nje ndjenje se jeta nuk ia vien te 
jetohet . 

Po ashtu element tjeter eshte edhe 
ndjenja e te qenit pa shprese dhe ajo e 
fajit, jane zoteruese tek depresioni. Ne 
qofte se gjendja duket e pashprese, kjo 
mund ta shtyje personin depresiv te beje 
vetevrasje. 

"Ne nje varg formash te semundjeve 
nervore, - histerite, gjendja e frikes, neu- 
rozat e gjendje obsesionale, - supozimi 
yne perhgjet. Ne saje te ketij kerkimi te 
shtypjes, te zbulimit te qendresave, inte- 
rpretimi i asaj qe eshte shtypur, arrin ta 
zgjidhe vertet problemin, d.m.th.te ka- 
perceje pengesat, te zhduke shtypjen dhe 
ta shnderroje te pavetedijshmen ne te 
vetedijshme. Ne hdhje me kete arrijme 
te lirijojme nje perfytyrim plotesisht te 
qarte se 9fare lufte e eger zhvilllohet ne 
shpirtin e pacientit per te kapercyer 9do 
qendrese, qe eshte nje lufte shpirterore 
normale ne te njejtin truall psikologjik 
midis motiveve te kunderta, qe jane te 
gatshme te heqin dore'". 

Neuropsikiatri kosovar. Dr. Ferid 
Agani ne nje tribune organizuar nga sho- 
qata AKEA ne Podujeve, ne temen "Ta 
ndertojme jeten", vetevrasjen e cileson 
si dukuri mjaft shqetesuese per Kosoven 
e pasluftes. 

"Si shkak kryesor i dukurise se vete- 
vrasjeve dhe dukuri ve te tjera negative 
eshte koha e gjate qe Kosova ishte nen 



okupimin serb si dhe lufta e fiindit ne 
Kosove. Ajo qe na shqeteson me se shu- 
mti, eshte rritja e ndjeshme e numrit te 
vetevrasjeve\ 

Sipas tij, siikaqet e vetevrasjeve jane 
te shumta. "Faktoret biologjike, si semu- 
ndjet psikike, pastaj faktoret psikologji- 
ke, pasojat e traumes se luftes, papunes- 
ia, varferia, jo-perspektiva ekonomike", 
jane faktore percaktues te kesaj dukurie. 
Ai mendon se faktor mjaft ndikues ne 
rritjen e vetevrasjeve eshte edhe mos- 
kujdesi per identitetin dhe mireqenien 
shpirterore ne kete kohe krize sociale e 
ekonomike. Edhe ekspertet e shendetit 
mendor dhe zyrtaret e Keshillit per Mbr- 
ojtjen e te Drejtave dhe Lirive te Njeriut 
(KMLDNJ), mendojne se traumat e luf- 
tes dhe gjendja e rende sociale e ekono- 
mike e pasluftes, konsiderohen si fak- 
toret kryesore qe kane ndikuar ne rritjen 
e numrit te vetevrasjeve ne Kosove. 
"Vetem prej dates 31 dhjetor 2006 deri 
me 8 janar 2007, raportohet te jene kryer 
3 vetevrasje dhe nje tentim vetevrasje".* 
Traumat e luftes ne Kosove, ende vazh- 
dojne te jene shkaktaret kryesore te 
shtimit te numrit te te vetevrareve, "du- 
ke e here Kosoven nder vendet me shifra 
me te medha te vetevrasjeve ne tere Evr- 
open, ne raport me numrin e popuUsi- 
se"'. Kerkimet e shumta ne kete fushe 
kane arritur te percaktojne faktoret e 
ndryshem qe ndikojne ne kryerjen e sui- 
cidit. Ata ndahen ne: 1) faktore sociolo- 
gjike, 2) faktore psikologjike, 3) faktore 
biologjike dhe 4) faktore gjenetike. "E 
kush nga ne, pasi u be 30 vje9, nuk e 
vrau vet en nja dy a tri here",- shkruan H. 
Balzaku ne nje nga romanet e tij. Dhe 
kjo eshte e vertete. Por, me shume se per 
aktin konkret te veteflijimit, shkrimtari i 
madh francez, e kishte fjalen ndoshta 
per ate gjendje depresive qe i duhet 9do 
njeriu te kaloje ne periudhen dhe mo- 
shen me delikate te jetes, derisa ajo te 
hyje ne huUine e saj normale. "Paaftesia 
per zgjidhjen e konflikteve (te natyrave 
te ndryshme social-ekonomike) dhe pre- 
sioni per te qene i suksesshem", konsi- 
derohen si dy nga shkaqet qe me se shu- 
mti i 90Jne shqiptaret (femrat jane me te 
prekurat) drejt vetevrasjes, pasi kalojne 
me pare purgatorin e dhunes psikologji- 
ke e fizike nga prinderit, vellezerit apo 
bashkeshortet. Vetevrasje ka pasur dhe 
do te kete ne 9do kohe, shtet dhe regjim 
(Suedia, Hungaria, SUovenia, Vojvodi- 
na, Serbia etj., jane keto shtete me nive- 
lin me te larte te jeteses dhe vetevrasjeve 
njekohesisht, por dukuria atje nuk lidhet 



me shkaqe si ato ne Shqiperi dhe Koso- 
ve). 

Vetevrasja si nje dukuri sociale, me 
permasa alarmante per nje vend ne tra- 
nsicion, po te kemi parasysh se statis- 
tikat policore flasin per rritje te ketij 
fenomeni qe nga viti 2000 deri ne gjash- 
temujorin e pare te 2006, numri i vete- 
vrasjeve ne Kosove kap shifren prej 356 
personash. Ndersa, prej gjithsej 356 te 
vetevrareve, 218 kane qene meshkuj e 
138 femra , dhe 417 tentime vetevrasje- 
je. Prej tyre 142 meshkuj, e 275 femra - 
dhe tentativa te tjera, per t'u veteflijuar' 

"Nuk mund te mohohet fakti se ne 
shtetin me te fuqishem te botes -Ameri- 
ke-, prej 650.000 tentimeve per vetevra- 
sje te qytetareve te saj , per 9do vit 
vetem 30.000 njerez arrijne t'ia marrin 
jeten vetvetes, e raste mjafl tragjike, por 
edhe keto jane pjese e jetes bashkeko- 
hore-moderne"'. 

Etika gazetareske 
dhe vetevrasja 

Ne mediet elektronike dhe te shkru- 
ara, bukur shume i kushtohet ketij 
fenomeni qe e ndeshim tek persona te 
kategorive dhe stadeve te ndryshme ko- 
sovare. Mendoj se mediet ne njefare 
menyre jane duke kontribuar ne rritjen 
dhe legalizimin e njemendshem te suici- 
dit. Lajme sensacionale mbushin ru- 
brikat dhe hapesirat e para te medieve 
kosovare, dhe thuajse kjo eshte shnder- 
ruar ne nje gare te vertete se cila medie 
po i qaset me "seriozitetin dhe perkush- 
timin me te madh" ketij fenomeni. Vete 
publikimi i litarit, thikes, helmeve dhe 
gjerave te tjera te frikshme ne faqet e 
shtypit, ne menyre indirekte po ben 
fushate dhe po nguht ne mendjen e opi- 
nionit me se eshte me mire te behet vete- 
vrasje. Ketu do te paraqisja vetem disa 
tituj nga qindra qe hasim ne te perditsh- 
met tona: 

"Njeri pi vajguri tjetri uthuU"; "75- 
vje9ari varet ne litar nen nenkulmin e 
shtepise"; "Medikamentet, mjet per ten- 
tim vrasjeje (40 tableta bensedin dhe 40 
tableta diazepam)"; "Studenti gjakovar 
vetevaret ne Prishtine"; "Vetevaret e 
moshuara" etj. 

Po ashtu nje nga tragjedite si9 ishte 
varja e diktatorit irakian Sadam Hysei- 
nit, e publikuar ne videoincizim ne 
mjetet e informimit, shkakton telashe ne 
psikologjine e te rinjve. 

"3 femije kane varur veten,pas pub- 
likimit te videoincizimit te Sadam Hy- 
seinit.Nje 12-vje9ar saudit, nje 9-vje9ar 



dituria islame / 200 



37 




nga Pakistani diie nje 10-vje9ar - kane 
humbur jeten ne Teksas ne retiiana te 
njejta. Femjet kane dasiiur te imitojne 
pamjet e ekzekutimit te Sadamit, kurse 
mediet raportojne se nje grup femijesh 
ne Algjeri kane vanir siiokun e klases, 
po ashtu ne perpjekje per te imituar ek- 
zekutimin'". Ne faqet e shtypit periodik 
shume here botohen kronika per vete- 
vrasje. Shumica e viktimave jane te rinj, 
por ka edhe viktima ne moshe me te ma- 
dhe, madje edhe pleq, te cilet, per nje 
shkak apo tjeter, vendosin t'i japin fund 
jetes se tyre, akt ky ne vetvete shume 
tragjik per ata qe e nderrmarrin, per te 
afermit e tyre dhe per shoqerine ne per- 
gjithesi. Tragjedia jo vetem qe nuk elim- 
inohet me vdekjen e nje njeriu, por ajo 
madje edhe shumefishohet. Kush ka 
njohur nga afer te aferm te njerezve te 
vetevrare, e di mire kete. Fan Noh dikur 
pati thene se vetevrasja nuk eshte tipike 
per shqiptaret per faktin se historikisht 
ata nuk kane pasur kohe dhe mundesi te 
merren me kete problem, te cihn Albert 



Kamy (Camus) e ka quajtur problem 
themelor te filozofise dhe dijes njerezo- 
re. Duket se, ndonese vone, shqiptaret, 
krahas shume problemeve te tjera, po 
perballen me shume sesa duhet me kete 
problem te ekzistences njerezore. 

Pse e vrasin veten shqiptaret 
(kosovaret)? 

Pikerisht tek humbja e shpreses dhe 
paaftesia e klases politike kosovare per 
te ofruar altemativa serioze dhe te shpe- 
jta ne kete situate, duket se duhen ker- 
kuar pergjigjet per pyetjen qe po behet 
kaq shpesh keto dite: Pse e vrasin veten 
shqiptaret?! Shume njerez, nga veshtire- 
site e jetes se perditshme, behen pesimi- 
ste, jeten e kane te pakuptimte, bile edhe 
te pashprese. Dhe ne kete gjendje psiko- 
logjike te stresuar dhe te skajshme, ata e 
shohin zgjidhjen e vetme ne vetevrasje. 
Keta njerez kane nevoje per ndihme, qe 
te kapercejne kete gjendje psikologjike 
shume te renduar dhe jemi ne, familjet e 



tyre, ata qe duhet t'u japim nje arsye me 
teper per te jetuar, t'u tregojme se shume 
njerez kane nevoje per ta dhe te gjithe i 
duam. Duhet cekur se, perve9 familjes, 
edhe roli i fese eshte bukur i madh me 
oirimin e ideve per jeten, qe jeta eshte e 
shenjte, eshte dhurate e Zotit dhe eshte 
mekat i rende te besh vetevrasje. Me te 
tilla ide, besimet fetare (islame dhe kri- 
shtere) ndikojne ne gjendjen psikologji- 
ke te njerezve, i ngushellojne per te per- 
balluar dhimbjet e siikaktuara nga lufta e 
fiindit ne Kosove, fatkeqesite, veshtire- 
site e jetes. 

Nga aspekti psikologjik, ne nje gje- 
ndje depresive truri punon vetem per ve- 
tevrasjen dhe nuk eshte per t'u habitur, 
sepse ky eshte realitet. Megjithate, shu- 
me studime provojne se ne vendet ku ka 
ndikim besimi fetar, numri i vetevrasje- 
ve eshte pergjithesisht me i vogel. Eshte 
nje fakt i pamohueshem tashme, qe ne 
dekaden e transicionit, pasluftes etj., per 
shkak te nje vakuumi shpirteror, ide- 
ologjik moral dhe ekonomik, fenomeni i 
vetevrasjes eshte here pjese e jetes se 
perditshme te shqiptareve ne Kosove. 

^fare e nxit kete fenomen? 

Ekzistojne faktore te ndryshem qe 
mund ta nxisin kete fenomen. Me i re- 
ndesishmi eshte ai ekonomik. Jeta e re 
modeme ka kerkesa te shumta, te cilat 
nje njeri i rendomte shume veshtire e ka 
t'i arrije, prandaj edhe krijohet ndjenja e 
disfates dhe mosdeshira per te luftuar 
me tujte. Ka edhe shkaqe te tjera, si 9rre- 
gullimet e ndryshme emocionale, depre- 
sionet psikike etj . . . 

Vetevrasjet njerezimin e shoqerojne 
qe nga paraqitja e njeriut mbi dhe. Ato 
kane ndodhur edhe ne oborre mbreterore 
dhe ndodhin edhe sot e gjithe diten ne 
rezidenca hierarkish te larta politike apo 
shteterore. Kane ndodhur dhe ndodhin 
edhe ne mesin e te varferve, edhe ne me- 
sin e te pasurve. Ndodhin, si9 kane 
ndodhur ne vazhdimesi, edhe tek te 
dashuruarit e edhe tek ata qe nuk ishin a 
nuk jane te dashuruar... Dhe, me gjithe 
shpjegimet (nga ana shkencore) te ketij 
fenomeni, prapeseprape akoma nuk 
eshte arritur zberthimi teresor dhe kom- 
plet, ne kuptimin e definimit matemati- 
kor, te siikaqeve qe shpien ne aktin ma- 
kaber te vetevrasjes: Vetevrasja si akt i 
mohimit dhe mospajtimit me gjendjen 
ekzistuese; Vetevrasja si protests ndaj 
gjendjes ekzistuese; Vetevrasjet si akt 
deshmie ndaj nje perkushtueshmerie te 
caktuar (ne kete rang bejne pjese edhe 



38 



dituria islame / 200 



vetevrasjet per shkaqe dashurie); Vete- 
vrasjet si akt i shprehjes se pamundesise 
per arritjen e objektivave te caktuar... 
Por, ne kete rast, do te theksonim edhe 
aktin e vetevrasjeve qe ndodhin ne shen- 
je solidariteti (vetevrasjet per ideale te 
perbashketa etj.), qe, per mendimin tim, 
jane akte shume interesante etj... Vete- 
vrasjet jane pasqyra e societetit, ato treg- 
ojne gjendjen ekonomike te nje popuUi, 
shtetit, grupit... Ne Zvicer, fjala vjen, 
ndodhin siiume vetevrasje nga te rinjte. 
Pra, pse ndodii nje gje e tille ne Zvi- 
cer? Pra, shkaku i nje vetevrasjeje s'jane 
9do iiere parate qe mungojne, por ka dhe 
shume faktore te tjere qe mund te bejne 
qe nje njeri te mendoje t'i jape fund 
jetes. Zakonisht, personi qe deshiron te 
beje vetevrasje, kalon nje kohe te gjate 
duke menduar per te, duke u matur per 
ta bere,duke planifikuar: si, kur, dhe ku. 
Shume me rendesi eshte te dihen shenjat 
e ketij procesi - per te kerkuar dhe ofru- 
ar ndihmen. Hulumtimet e ndryshme 
siikencore kane rezultuar se rreth 80% e 
personave, qe bejne vetevrasje, nje kohe 
para vdekjes tregojne disa prej ketyre si- 
mptomave: - NDRYSHIMET TEK PE- 
RSONI: jane te pikelluar, te mbyllur ne 
vetvete, tejet te ndjeshem, nervoze, te 
lodhur, te pavendosur, pa vullnet, 
ndonjehere te shqetesuar, hiperaktive.... 
- NDRYSHIMET E SJELLJEVE: Mos- 
koncentrimi ne pune, shkoUe, ne obli- 
gimet e rendomta, painteresimi per 
dukurine e tyre....- NDRYSHIMET NE 
SISTEMIN E NGRENIES: s'kane oreks 
dhe dobesohen, ose teper e konsumojne 
ushqimin, humbin interesin per shoqeri, 
seks, hobi; humbin deshiren per aktivi- 
tetet ne te cilat kane gjetur gjithmone 
kenaqesine me heret, merziten shume 
per parate, semundjet (te verteta ose te 
imagjinuara), frikesohen nga humbja e 
kontrolht se do te "trenohen", se do t'i 
lendojne te tjeret ose vetveten, ndihen 
fajtore, veturrejtjes, nuk kane shprese 
per ardhmeri: "kurre nuk do te bej me 
mire, gjithmone do te ndihem keshtu", - 
keq, perdorin droge dhe aUcooI; para nje 
kohe te shkurter kane humbur personin e 
dashur (vdekja, shkurorezimi, ndarja...), 
i kryejne punet e veta, borxhet, pershen- 
deten me shoket, familjen, te afermit, i 
fahn gjerat personale te 9mueshme, 
kane: IMPULSE SUICIDALE (VETE- 
VRASESE), IDE, DEKLARATA, PLA- 
NET, TENTIMET E MEHERSHME TE 
VETEVRASJEVE. Sjelljet ne menyren 
e cila mund te jete e rrezikshme (jane te 
pakujdesshem ne komunikacion, e drej- 



tojne veturen nen ndikimin e alkoolit...); 
kane qene ose jane viktima te maltretim- 
it seksual. Por, secila nga keto karakter- 
istika, nuk do te thote asgje, mirepo nje 
kombinim i disave prej tyre shpeshhere 
tregon se personi deshiron ose ekziston 
mundesia qe te beje vetevrasje. Ne krim- 
inalistike, vetevrasesit jane kategorizuar 
si njerezit me trima, mu per kete shkak 
se me se veshtiri eshte te ngrihet dora 
mbi vetveten. Eksperte nderkombetare 
te shendetit te te miturve, pas nje studi- 
mi, kane zbuluar se kur fillon per here te 
pare njeriu per t'u vetevrare.'" 

Qellimi i studimit ne fjale, ishte te 
zbulonte sjelljet e rrezikshme qe kishin 
femijet qe ne moshe te hershme, me qel- 
lim qe te parandalonin nje sere semund- 
jesh. Shume probleme shendetesore dhe 
psikologjike qe shfaqen ne moshe te rrit- 
ur, e kane zanafillen qe ne femijeri. Ne 
kete grup sjelljesh te rrezikshme perfshi- 
het edhe vetevrasja. 

Mundesia e parandalimit 
te vetevrasjes 

Kur ndodh nje vetevrasje, njerezit qe 
mbesin mbrapa dhe psikiatrit, psikolo- 
get etj., ndihen keq dhe te pafuqishem, 
qe taparandalojne ate (vetevrasjen). Pra, 
a mund te bejne parashikime ekspertet e 
kesaj fushe pa ndodhur vetevrasja, dhe 
ta parandalojne kete dukuri? 

Ne shkalle kombetare eshte mbajtur 
Konferenca e pare e Lidhjes se Psikia- 
terve Shqiptare me date 29-30 shtator 
2006. 

Studimet e fundit tregojne se nje fe- 
nomen i tille mund te parandalohet, sa 
kohe qe eshte e mundur te parandalohen 
shume fenomene te tjera shoqerore si? 
eshte parandalimi i aksidenteve te tra- 
fikut, me investimet ne permiresimin e 
rrugeve, me vetedijesimin e shofereve si 
dhe marrjen e masave parandaluese ndaj 
shkelesve te rregullave ne trafik... Po 
ashtu nje fenomen i ketille, sikur jane 
vetevrasjet, mund te ndalohet (ose te 
zvogelohet numri i tyre) me masa para- 
prake... Ekspertet e kesaj fiishe - psikia- 
trit, psikologet, punonjesit sociale etj., 
mund te ndihmojne ne parandahmin e 
vetevrasjeve ne popullate, po ashtu edhe 
tek pacientet. 

Parashikimi i vetevrasjeve, ndjekja 
me vemendje e sjelljeve te tyre para ve- 
tevrasjeve, qendrimi social ndaj vetevra- 
sjeve, - jane parakushte per mbrojtjen 
nga kjo dukuri. Kontributi me i madh ne 
trajtimin me te mire te depresionit si 
faktor i patrajtuar mire, mund te ndikoje 



ne parandalimin e vetevrasjeve ne pop- 
ullate. Kujdesi optimal ndaj pacienteve 
me depresion, po ashtu eshte preventive 
e mire ndaj ketij fenomeni. Dhe, se fu- 
ndi, trajtimi me i mire i pacienteve me 
9rregullime afektive dhe i atyre qe per- 
dorin substanca, si aUcooh, mund te ja- 
pin rezultate pozitive. Megjithekete, 
edhe krahas ketyre masave, dalin edhe 
shume 9eshtje te tjera te pasqaruara. A 
arrijne sukses ekspertet qe merren me 
fenomenin e vetevrasjeve pa ndihmen e 
kolegeve te fushave dhe te institucion- 
eve te tjera? Eshte logjike te thuhet se fi- 
Uimi i nje procesi kerkon sistematizim 
dhe bashkepunim ne pune, ku rezultati 
final mund te arrihet vetem me nje bash- 
kepunim te tille. Edhe vetevrasja si fe- 
nomen mjaft preokupues ne bote, nuk 
mund te parandalohet vetem nga nje 
shtrese njerezish dhe pa bashkepunim 
edhe te te tjereve, te cilet gjithsesi jane 
te interesuar per parandahmin e ketij 
fenomeni (vetevrasjes). Psikologet, psi- 
katrit dhe nje shtrese tjeter e caktuar e 
njerezve qe merren me kete dukuri, jane 
te pamjaftueshem per parandalimin e 
ketij fenomeni ne rritje e siper. 

Vonesa e ardhjes se ketij fenomeni ne 
Kosove ka here qe shoqeria dhe indi- 
videt te mos jene te pergatitur nga ana 
shpirterore, etike dhe filozofike per ta 
perballuar dhe per te gjetur zgjidhjet e 
duhura per te. 

Duke analizuar nje numer te madh 
faktesh e shifrash, Durkheimi arrin te 
krijoje nje tipologji teorike te shkaqeve 
te vetevrasjes, e cila, per te, ne fund te 
fundit, ka lidhje te drejtperdrejte me 
problemin e integrimit te individit ne 
shoqeri dhe pasojat e 9rregullimeve so- 
ciale ne jeten e tij. Natyrisht, ketu ai nuk 
le menjane ndikimin e semundjeve men- 
dore, alkoolizmit etj., (ai flet edhe per 
nje perqindje "normale" qe ndeshet ku- 
do), por hedh poshte ata qe ai i quan fak- 
tore kozmike, pra ndikimin e klimes etj . 
(Kalimthi shtojme se vitet e fundit eshte 
verejtur njefare lidhjeje midis numrit te 
vetevrasjeve dhe numrit te paket te di- 
teve me diell ne disa vende nordike, gje 
qe ul nivelin e serotinus ne gjak). Nder 
shkaqet sociale, ai merr per analize edhe 
ate qe e quan vetevrasje egoiste, e cila 
pergjithesisht paraprihet nga nje gjendje 
e pergjithshme depresioni dhe apatie, e 
provokuar nga nje terkese e tepruar di- 
ferencimi nga te tjeret. Vend te ve9ante 
Durkheimi i kushton vetevrasjes anomi- 
ke, pra vetevrasjes ne ato kushte kur ve- 
rehen 9rregullime te renda te kodeve. 



dituria islame / 200 



39 



ligjeve e rendeve sociale. Nje gjendje e 
tille krijon trauma te renda tek mjaft ind- 
ivide, i demoralizon, i ben t'u duket pa 
kuptim 9do perpjekje per te motivuar 
ekzistencen e perditshme. Ne thelb, ne 
te gjitha keto raste ai sheh veshtiresi per- 
shtatjeje te individit ne nje shoqeri te ca- 
ktuar. "Kur njeriu eshte krejt i shkeputur 
nga shoqeria, thote Durkheimi, ai vete- 
vritet me lehtesisht (vetevrasja egoiste), 
por ai vetevritet edhe kur eshte teper i 
lidhur me shoqerine (vetevrasja altrui- 
ste). Shoqeria per te ka nje rol rregullues 
ne ekuilibrimin e ndjenjave dhe te vepri- 
mtarise se individit. Teoria e Du- 
rlcheimit mbi vetevrasjen dhe metoda e 
tij e analizes mbi kete fenomen trondi- 
tes, vazhdon te studiohet e zbatohet edhe 
sot e kesaj dite ne universitetet me te 
permendura ne bote, nga Kanadaja deri 
ne Tokio, duke kaluar nga Londra e 
Moska.'° 



Kurani, Bibia dhe vetevrasja? 

Sipas Bibles, nese nje person ben ve- 
tevrasje ose jo, kjo nuk e percakton nese 
ky person do te siikoje ne qiell ose jo. 
Nese nje person i pashpetuar ben vete- 
vrasje, ai ose ajo thjesht "eshte nisur" 
per ne liqenin e zjarrit. Megjithate, per- 
soni qe ka kryer vetevrasje, do te perfun- 
doje ne ferr, sepse ka refuzuar shpetimin 
nepermjet Krishtit dhe jo sepse ka Icryer 
vetevrasje. Bib la permend kater persona 
te ndryshem, te cilet kane here vetevras- 
je: Sauli (1 Samuelit, 31:4), Ahithofeli 
(2 Samuelit, 17:23), Zimiri (1 Mbreter- 
ve, 16:18) dhe Juda (Mateu, 27:5). Te 
gjithe keta kane qene njerez te hgj dhe 
mekatare. Bibla e konsideron vetevras- 
jen njesoj si vrasjen; dhe keshtu eshte, te 
vrasesh veten. Zoti eshte Ai Qe vendos 
se kur dhe si duhet te vdese nje njeri. 

Qe te marresh kete pushtet ne duart e 
tua, sipas Bibles, do te thote te besh bla- 
sfemi kunder Zotit." 

Kurse Kurani kete fenomen e ndalon 
rreptesisht duke thene: "Mos vritni ve- 
ten tuaj (duke vrare njeri-tjetrin). Vertet, 
AUahu eshte i Meshirshem per ju. Kush 
e ben kete (qe ndaloi Zoti) qellimisht 
dhe tejkalon kufijte, Ne ate do ta hedhim 
ne nje zjarr te forte. Dhe kjo eshte lehte 
perAUahun". [4:29-30] 

Kurani argument on se jeta eshte nje 
dhurate nga AUahu, Krijuesi. Eshte nje e 
drejte qe duhet te ruhet. Njeriu nuk ka 
asnje do re ne krijimin e tij. Atij vetem i 
eshte garantuar besimi mbi jeten e tij. Si 
rezultat, te kryesh agresion kunder vet- 



es, eshte nje krim pasojat e te ciht arrij- 
ne gjynahet me te medha dhe nje ndesh- 
kim te ashper ne jeten e amshueshme'^. 

Edhe kokat e botes i ka 
mberthyer ky fenomen 

Njeri prej tyre ka qene edhe Ernest 
Heminguei, nje nga shkrimtaret me me 
ze amerikane dhe boterore te shek. XX. 
Ai e perjetoi thelle tragjedine e dy lu- 
fterave boterore, u gjend disa here balle 
per balle me vdekjen dhe shkroi nje le- 
tersi, ku dhunes njerezore i kundervihet 
dashuria dhe kotesise se zhgenjimit te 
jetes , perpjekja per te qendruar me 9do 
9mim e me 9do kusht. Me babane e vet 
pati marredhenie te mira dhe vetevrasja 
e tij la gjurme te pasherueshme ne zem- 
ren e Hemingueit. Ky njeri energjik, qe 
e jetoi jeten ne kuptimin me te plote dhe 
luajti sa deshi me vdekjen, - nuk mundi 
ta duronte dot pasivitetin e tij." 

Tradicionalisht greket e lashte, per ar- 
sye etike dhe praktike, nuk e perkrahnin 
fenomenin e vetevrasjes, ndonese Sokr- 
ati, filozofi i lashte, vrau veten per te 
vene nderin e tij ne vend dhe per t'iu bi- 
ndur vuUnetit ligjor te athinasve. 

Gjithsesi, e dime se per kete teme ka 
shume kendveshtrime e menyra te te 
shpjeguarit. Ne jemi munduar ta trajto- 
jme nga ky prizem pasi shqiptaret e kane 
shume te dobet besimin tek Zoti, dhe 
kesisoj behen lehte viktima te jetes se 
veshtire e rrethanave jo te lakmueshme, 
ne te cilat ndodhen. Dobesimi ne vazh- 
dimesi i familjes shqiptare, sigurisht qe 
ka favorizuar kete fenomen (vetevras- 
jen). Te gjitha rastet jane te dhimbshme, 
- Te rinjte qe nuk e shijojne jeten, dhe te 
moshuarit qe e mbylhn ate ne menyre 
me tragjike. 

Perfundime 

Rol ne evitimin e vetevrasjeve ka feja 
dhe familja, sepse ne momentin kur het- 
ohet qe anetaret e familjes paraqesin 
shenja te depresionit dhe labilitetit, du- 
het te ndermerren masa qe ai person te 
trajtohet nga organet dhe institucionet 
pergjegjese. 

Mendojme se pushtetaret tane duhet 
te krijojne pohtike konkrete dhe efikase 
per t'i parandaluar dhe luftuar faktoret 
qe ndikojne ne rritjen e numrit te vete- 
vrasjeve. 

Me gjithe faktin qe ekspertet nderko- 
mbetare na e kane here te qarte se trau- 
mat e luftes fiUojne te shfaqen sidomos 
pas vitit te peste te luftes, shoqeria koso- 



vare nuk ka ndermarre hapa, me te cilet 
do te evitoheshin keto pasoja, e njekohe- 
sisht edhe vrasjet, dhe prandaj sot po 
shijojme frytet e leshimeve dhe gabime- 
ve institucionale. Sa me te larte qe te ke- 
mi nje ngritje shpirterore, aq me larg do 
te jete kjo plage e rende e shoqerise 
sone. 

Shifrat e ketij fenomeni marrin gati 
tri here me shume jete njerezish se krimi 
i vrasjes. 

Po ashtu rol shume efektiv pozitiv ne 
flakjen e kesaj dukurie, ku eshte katan- 
disur shoqeria kosovare, luajne edhe 
mediet, me shfaqje programesh e emisi- 
onesh perkatese, si dhe t'i kushtohet me 
shume vemendje nga organet e institu- 
cionet mesimit fetar ne te gjitha nivelet 
shkoUore. 

Mendojme qe, me nje angazhim te te 
gjithe prijesve politike, fetare, te siguri- 
se etj., mund ta ulim numrin e vetevras- 
jeve ne Kosove. 



Literatura: 

* Kur'ani famelarte, perkthyer nga h. Sherif 

Ahmeti 
l.Teny F.Pettijohn, Psikologjia nje hyrje koncize, 

botim i II, Shtepia botuese "Lilo", fq 468, 

Tirane 1996 

2. Zigmund Frojd,Hyrje ne Psikoanalize, vellimi 

dyte, Botues, "Fan Noli", fq 196Tirane, 2004. 

3. Gazeta "Kosova sot" 27 dhjetor fq 12, Prishtine 

2006. 

4. Sabrije Kamberi, interviste per: 

http://www.kosovalive.com/, 10 janar, 2006, 
Prishtine 

5. http://www.kosovalive.com/, lOjanar, 2006. 

6. http://www.kosovalive.com/, lOjanar, 2006. 

7. Gazeta Besa, 20 dhjetor 2006, fq 19.nr 45, 
Prishtine. 

8. Gazeta "Kosova sot", 9 janar, Prishtine 2007. 

9. Flori Bruqi, Vetevrasjet ne Kosove dhe Shqiperi 

http://floart-press.blogspot.com/2006/10/flori- 
bruqi-vetvrasjet-ne-kosove-dhe_06.html 

10. http://www.alb-shkenca.org - Forumi mbare- 
kombetar i studiuesve shqiptare Powered by 
Mambo Generated: 10 January, 2007. 

11. http://www.gotquestions.org/Shqip/ vetevras- 
ja-Bibla.html. 

12. pasmehttp://traditafetaremuslimane. blogspot. 
com/2006/ 1 0/vetevrasj a.html 

13. http://shprehu.info/forum/viewtopic. php?p^ 
8763(;sid=cb002c8d9dd661f53ea9a9fb3b3757 
d2 Ernest Heminguej. 



40 



dituria islame / 200 



Portret 



Hafez Bajram ef. Agani 
ishte edhe "Hafiz-i kulub" 



Mr. Sadik Mehmeti 

Dihet mirefiUi se popujt e qy- 
teteruar kane prosperaar me 
shume sukses, ngaqe, perve? 
te tjerash, kane njohur, kane 
?muar dhe kane vleresuar drejt e ne me- 
nyre objektive punen dhe angazhimin e 
pararendesve te tyre; ata kane vazhduar 
aty ku e kishin lene te paret e tyre, natyr- 
isht, - gjithnje sipas kerkesave te kohes, 

- duke plotesuar e permiresuar ku kishte 
zbrazeti dhe vend per te plotesuar, kurse 
te tjeret, nderkaq, kane ngelur mbrapa 
pikerisht per shkak te konceptit te gabu- 
ar e primitiv "historia fillon dhe mbaron 
me mua!" 

Nje nga figurat me te spikatura te bre- 
zit te tij, qe edhe sot eshte nje frymezim 
i gjalle, per ato qe la fjala dhe pena e tij, 
i dalluar ne kuptimin e plote te fjales, pi- 
kerisht per vizionin dhe largepamesine e 
tij, i nderuar nga koleget dhe besimtaret, 
hoxhe e alim erudit me plot kuptimin e 
fjales, hafez i dalluar, udheheqes, prijes 
dhe organizator i shquar, dashamires i 
dijes dhe i fese ne 9do pikepamje, me vi- 
rtyte e cilesi te larta prej hoxhe e intelek- 
tuali te mirefillte, pionier ne shume 
fiisha e segmente te jetes intelektuale- 
islame; i nderuar nder kolege dhe ne 
popuU, i njohur per shume angazhime, 
organizime e aktivitete te ndryshme, qe 
do te shenonin rifillimin, riorganizimin, 
rimekembjen dhe rriten e Bashkesise se 
Fese Islame te Kosoves ne nje kohe jo te 
favorshme per kete bashkesi dhe per be- 
simtaret e saj; me vone i sulmuar dhe i 
papershtatshem per sistemin qe dalenga- 
dale po nguhste kthetrat e tij ne Kosove, 

- ky ishte Hafez Bajram ef. Agani. 

Megjithekete, per kete alim shqiptar, 
qe i takon plejades se fiindit te dijetareve 
islame ne vendin tone, akoma nuk ka 
ndonje perpjekje per te vene ne pah rolin 
dhe meritat e ketij personaliteti kaq per- 
parimtar, i cili me dijen dhe punen e tij, 
ka lene vule ne historine e Bashkesise 
Islame, sidomos ne Kosove. 

Per hafez Bajram ef. Aganin dihet se 
u lind me 1 898 ne Plave, se ne moshen 
shtate vje? kishte filluar te ndiqte mekte- 
bin, se me 1910 qe derguar ne Shkoder 
qe te regjistrohej ne Idadine e atjeshme. 




Hh. Bajram ei Agani 



por, meqe kete nuk kishte arritur ta ben- 
te, hafez Bajram ef. Agani kishte regji- 
struar nje shkoUe fillore te atjeshme, te 
cilen e kishte mbaruar me sukses te 
shkelqyeshem. Me pastaj hfz. Bajrami 
qe kthyer ne Plave dhe qe regjistruar ne 
klasen e pare te Idadise ne Peje. Familja 
e tij ishte shperngulur nga Plava ne Gja- 
kove per shkak te luftes me 1912. Me 
1915 kishte mbaruar hivzin dhe po ate 
vit kishte fale namazin e teravive me ha- 
tme. Kete e kishte here edhe gjate viteve 
1926-1928, 1935-1939 dhe ne vitin 
1941. Nga viti 1917 deri 1921 kishte qe- 
ne imam per Ramazan ne fshatin Morine 
te Gjakoves, kurse gjate viteve 1921- 
1926 kishte qene imam i Ramazanit ne 
fshatin (^ellopeke te Pejes. Me 1923 ki- 
shte regjistruar Medresene e Madhe te 
Gjakoves tek myderrizi kryesor Islam 
ef Nuredini. Me dekretin e Ministrise se 
Fese ne Beograd, hfz. Bajrami qe eme- 
ruar imam ofiqar prane Xhamise se Re 
te Gjakoves, kurse me 1938 kishte kalu- 
ar ne Shtip, ku do te qendronte deri me 
1941, e me pastaj ne Rizniq/Irzniq deri 
me 1945, dhe si ndihmesofiqar prane 
Keshilht PopuUor te Komunes se Gjako- 
ves deri me 1946. Ne Konferencen e 
pergjithshme te nepunesve fetare te RS 
te Serbise, mbajtur me 20 gusht 1947, ai 
qe zgjedhur kryetar i BFI-se asokohe te 
RS te Serbise me seh ne Prishtine. Kete 
detyre e kishte ushtruar deri me 1959, 
kur kishte dhene doreheqje, dhe me pas- 



taj qe pensionuar. Ka qene nje nga inici- 
atoret per themelimin e Medresese se 
Ulet te Prishtines, qe kishte nisur nga 
puna me 1 nentor 1951, dhe myderriz i 
saj per lendet gjuhe arabe, akaid, ahlak 
dhe husnihat. Nga 1 janar 1953 deri me 
15 dhjetor 1956 ka qene drejtor i saj. Ka 
qene anetar i Kryesise Supreme te BFI 
ne Sarajevo. Hfz. Bajram ef. Agani vdiq 
me 1962. 

Mirepo, perve9 ketyre te dhenave te 
mirenjohura, duhet ditur patjeter se ha- 
fez Bajram ef. Agani ka qene nder nis- 
metaret kryesore per themehmin dhe me 
pastaj edhe per pasurimin dhe mbushjen 
me libra e doreshkrime orientale dhe te 
tjera te Bibliotekes Qendrore te Vakefit 
ne Prishtine, e cila qe themeluar me da- 
ten 24 shtator 1951, pikerisht ne kohen 
kur hfz. Agani ishte ne krye te Bashke- 
sise Islame, biblioteka qe njihej edhe me 
emertimet "Kutubhaneja e Vakefit" ose 
shkurt "Biblioteka e Vakefit". 

Nder detyrat kryesore te kesaj biblio- 
teke kishte qene dalja ne terren per te 
mbledhur dhe per te blere (aty ku para- 
qitej nevoja) libra, doreshkrime dhe do- 
kumente te tjera ne gjuhen arabe, turke e 
persiane; pastaj vendosja ne raftet e bib- 
hotekes; inventarizimi i tyre etj.. Keshtu 
me 1951 "Biblioteka Qendrore e Vake- 
fit" pati njohur nje hov te madh zhvilli- 
mi, sa asnjehere me vone, sepse kishte 
arritur te mblidhte dhe te pasuronte fo- 
ndet e saj me nje numer te madh librash 
e doreshkrimesh orientale. 

Per kete arsye qe ndier edhe nevoja 
per hartimin, si te thuash, te nje katalogu 
a regjistri me te dhenat kryesore per lib- 
rat dhe doreshkrimet orientale qe kishte 
kjo biblioteke. Dhe, ndonese Kutubha- 
neja e Vakefit dy muaj pas themelimit te 
saj kishte bibhotekistin - "hafiz-i ku- 
tubi"-n e emeruar me honorar, Faik 
Hamdibegu (Begolli) nga Prishtina, me- 
gjithekete nje pune te tille, si shume te 
tjera, duhej ta niste dhe asaj t'i vinte ba- 
zat edhe ne kete drejtim, kush tjeter per- 
ve9 vizionarit hafez Bajram ef. Aganit. 

Themi keshtu, sepse kohe me pare 
kemi pasur ne dore nje Regjister te li- 
brave dhe te doreshkrimeve orientale te 
bibliotekes se Vakefit, te cihn me 2 shta- 
tor 1958 e kishte hartuar hafez Bajram 



dituria islame / 200 



41 



r 



atu 















^^..jr-^'f/^ ^^'"^^^r^-^'^'i-w;^:^-"'^ 






''"« -i^. 






-/^/^ -^^^^z:r;/!r^-^--^ 







Foqja e pore e "Reg/i'sfr/Y. . . " fe Kutubhones, harfuar nga Hfz. Bajram Agani 



ef. Agani. Ky Regjister ruhet ne Arkivin 
e Kryesise se Bashkesise Islame te Ko- 
soves, me numrin rendor 1 . 

Ne faqen e pare te ketij Regjistri, 
mjaft me rendesi, eshte vene shenimi ne 
gjuhen osmane dhe ne gjuhen serbe, me 
domethenien: "Regjistrimi dhe evide- 
ncimi i te gjithe librave te Bibliotekes se 
Prishtines me te gjitha te dhenat e nevo- 
jshme, te cilin,- me dor en e vet, - e ka 
hartuar (e ka perpiluar) Kiyetari i Kry- 
esise se Fese Islame per Republiken Po- 
pullore te Serbise, hafez Bajram efendi 
Agani. Prishtine, me date 2. IX. 1958. 

V.V. Hfz. Bajram Agani, d.v." 

Regjistri ka permasat 24x34 cm dhe 
mblidiiej brenda kopertinash te forta. Ka 
gjithsej 128 flete (256 faqe) te mbushu- 
ra me shenime. Regjistri fillon me num- 
rin rendor 1 dhe perfiindon me numrin 
rendor 2.092. Kjo domethene qe Kutu- 
bhaneja e Vakefit asokohe kishte 2.092 
njesi bibliografike - "qitape " ne gjuhet 
arabe, turke, persiane dhe bosiinjake (8 
sosh); prej tyre 476, del te kene qene do- 
resiikrime te vjetra qe u takonin fushave 
te ndryshme siikencore-fetare islame. 

Sipas Regjistrit te siperpermendur, 
hfz. Bajram ef. Agani kishte shkruar dy- 
mbedhjete rubrika dhe ne gjuhen osma- 
ne e serbe kishte shenuar: numrin rend- 
or, titullin e librit, ciles fushe i perkiste 
libri, emrin, mbiemrin dhe pseudonimin 
e autorit, daten e siikrimit te origjinalit 
dhe te kopjimit te librit, me pastaj kishte 
shenuar nese libri ishte i botuar ose do- 
resiikrim; ne cilen gjuhe ishte i shkruar, 
sa ekzemplare posedonte kutubhaneja, 
ne cihn dollap gjendej libri sipas numrit, 
ne cilin rend, sipas ciles shkronje te alfa- 
betit si dhe rubriken verejtje. 

Krahas ketyre shenimeve, ai kishte 
vene edhe shenime per vitin e lindjes a 
te vdekjes te autorit, pastaj daten e shkri- 
mit a kopjimit te doreshkrimit, - e cila 
eshte dhene sipas vitit hixhri dhe miladi. 



- dhe shenime se ne cihn vend dhe nga 
kush ishte kopjuar doreshkrimi, dhe kjo 
sidomos per doreshkrimet qe qene ko- 
pjuar ne vendin tone nga njerez tane; aty 
jane vene emrat e kopjuesve dhe vendi i 
kopjimit. 

Prandaj, pikerisht per shkak te ketyre 
te dhenave dhe pikerisht per shkak se 
ishte perpjekja e pare per pergatitjen dhe 
hartimin e nje katalogu te doreshkrime- 
ve orientale, - ndonese jo ne kuptimin e 
plote te fjales, - ky regjister, kujtojme, 
duhet te merret parasysh dhe te konsult- 
ohet nga studiuesit dhe hartuesit e kata- 
logeve te doreshkrimeve orientale ne 
Kosove, qe do te hartohen sigurisht ne 
nje te ardhme. 

Regjistri i doreshkrimeve orientale te 
Kutubhanes se Vakefit, pergatitur nga 
hfz. Bajram ef. Agani, merr vlera ku e 
ku me te medha edhe per faktin se shu- 
mica e ketyre doreshkrimeve te kesaj 
Biblioteke me nje fond te pasur, e anti- 
kuar, kane shkuar ne pakthim, kurse Ku- 
tubhaneja, se bashku me tere pasurine e 
saj dhe me ndertesen e Kryesise se Ba- 
shkesise Islame te Kosoves, me daten 13 
qershor 1999 jane djegur nga forcat pa- 
ramilitare serbe. 

Sido qe te kete qene, sipas Regjistrit 
te siperpermendur, numrin me te madh 
te ketyre hbrave/doreshkrimeve qe po- 
sedonte Biblioteka Qendrore e Vakefit 
ne Prishtine, e perbenin veprat ne fiishen 
e gjuhesise, etikes dhe jurisprudences is- 
lame etj.. E autore te ketyre librave dhe 
doreshkrimeve ishin ulemate me emine- 
nte te Botes Islame. 

Ne mesin e shume doreshkrimeve qe 
jane te shenuara ne kete Regjister, vem- 
endjen tone e terheqin sidomos te dhenat 
per doreshkrimet autografe - autoriale, 
mbase edhe unikale, dhe ato qe ishin te 
kopjuara ne vendin tone. 



Nder ato doreshkrime ve^ojme: 

- "Tefsind-ajeti ala lisanil-arnaud", 
(Komentimi i nje ajeti ne gjuhen 
shqipe), i alimit dhe autorit te shume 
veprave ne gjuhen shqipe me grafi 
arabe - Tahir efendi Boshnjaku-Gja- 
kova, vdekur me 1840. 

- "Ahkamul-xhenaizi ", (rregullat e xhe- 

nazes), jurisprudence islame, e auto- 
rit Ibrahim bin Jusuf el-Bulevijj, 
vdekur me 1613, doreshkrim auto- 
graf 

- "Mefatihi durrijje fi ithbati el-kavani- 

ni ed-durrijje", gramatike perse, e 
autorit Mustafa ibn Ebi Bekri Sivasi, 
vdekur me 1840, doreshkrim auto- 
graf 

- "Tuhfe-i Shahidi", fjalor turqisht-per- 

sisht, autor Mustafa efendi Emir za- 
de, vdekur me 1752, doreshkrim 
autograf. 

- "El-esile ve el-exhvibe min kethir el- 

ulum ", pyetje e pergjigje nga shkenca 
te ndryshme, e autorit Muhammed 
Feramez, i njohur si Munla Husrev. 

- "Kitab el-Iftitah ", sintakse e gjuhes 
arabe, kopjuar ne Gjakove me 1723. 

- "Ixhazetnameja (diploma) e Mulla Ha- 

mdi ibn Ibrahim efendiut", leshuar 
me 1937, e kopjuar nga Ahmed Ham- 
di, dhe doreshkrime te tjera nga au- 
tore dhe kopjues te ndryshem si: 
"Lugati bahr-ul-garaib-i Halimi", 
"Tedhkiretu el-Kurtubi", "S'adi 'ale- 
Kadi", "Bahrul-mesail", "Sherh-i 
'avarifel-me'arif", "Misbah", "She- 
rh Shir'atul-islam", "Sherh-i Nihaje 
li Ibni Maxhe ", "Tekmile li Ibni Hu- 
mam ", "Divan-i Misri ", "Lugat 
Xhevheru-sihha", "Ahtari Kebir", 
"Fetava-i Uskubi", "Eshbah en- 
Nedhair ", "Fetava-i Ankaravi ", 
"Fetavai 'AH efendi", "Multeka el- 
Ebhur", "Ahsenul-mesail ve ekmelul- 
hitab" etj... 

Nga sa me siper, mund te perfundoj- 
me se, duke lexuar Regjistrin e doresh- 
krimeve dhe librave te Bibliotekes 
(Kutubhanes) se Vakefit te Prishtines, 
hartuar nga Hafez Bajram ef. Agani, 
mund te kuptojme se 9'thesar ka posed- 
uar Biblioteka (Kutubhaneja) Qendrore 
e Vakefit te Prishtines dhe 5'pasuri e ma- 
dhe eshte humbur, kurse hartuesi i ketij 
Regjistri me plot merite mund te radhitet 
nder "hafiz-i kutub"-et e shquar shqip- 
tare, per institucionin e te cileve deri me 
sot ne Kosove nuk eshte shkruar asnje 
studim. 



42 



dituria islame / 200 



Qasje 



Demet e internetit per te rinjte 



Bahri Curri 

Sikur qe dobite dhe te mirat e in- 
ternetit nuli mund te Ilogariten e 
te numerohen, po ashtu duhet 
lionstatuar se edhe demet e te 
Iceqijat e tij jane te panumerta. Shlcence- 
taret e Perendimit thone: Interneti eshte 
shpilija me e madhe e shelcullit 20, por 
lijo nuli e mohon falitin qe mund te jete 
edhe mjeti me i demshem ne Icete she- 
IcuII. 

Ai qe veshtron me Icujdes realitetin e 
te te rinjve, pas zhytjes se tyre ne detin e 
thelle te internetit, do te gjeje se deme te 
medha pesojne shumica e tyre, e sido- 
mos ata qe nuk dine ta shfrytezojne ate. 
Disa prej demeve jane si vijon: 

1. Humbja e kohes 

- Sipas nje studimi te here nga shoqa- 
ta e psikologeve amerikane ne vitin 
1997, del se ata nuk kane ndonje pune te 
caktuar per ta here ne rrjetin e internetit, 
ku mesatarisht kalojne 37 ore ne jave. 

- Disa prej tyre kalojne mbi dhjete ore 
ne dite. Tregohet se njeri prej konsuma- 
toreve rri ne internet-kafe 9do dite nga 
16 ore, edhe pse ai eshte nepunes, por ai 
shkon ne vend te punes vetem sa per te 
nenshkruar dhe shperndare disa buzeqe- 
shje. Pronari i internet-kafese thote: Ai 
vjen e ulet pas drekes dhe rri deri ne me- 
ngjesin e se nesermes, aty e kalon koh- 
en, vetem dergon (mesazhe) dhe merr 
pjese ne biseda (chat). 

- Nje pronar tjeter i nje internet-kafe- 
je thote: Prej gjerave me te 9uditshme 
(te rralla), ju ndoshta edhe nuk e besoni, 
kemi nje konsumator, i cili nuk shkon ne 
shtepi, perve9se nje ore ne dite, dhe tere 
kohen e kalon ne internet. Mosha e tij 
eshte midis 29-32 vje? dhe shumicen e 
kohes e kalon ne biseda. 

2. Njohja me shoqerine e keqe 

Shoqerimi permes internetit eshte 
njesoj si shoqerimi i rendomte, eshte 
shpate me dy teha. Disa e shfrytezojne 
ne formen normale e te paster, e disa te 
tjere e shfrytezojne ne formen negative e 
te felliqet. Realiteti deshmon per lidhje 
ne mes personave te dy gjinive dhe per 
ate qe pason me vone permes internetit, 
te cilat mund te evoluojne ne 9eshtje te 
rrezikshme, qe eshte e veshtire te ko- 
ntroUohen. Prej gjerave te tilla ne kete 
aspekt, sikur tregojne edhe mjetet e in- 
formimit, jane: 

a) Nje vajze e re vret veten pas bise- 
des fchattingut^ me nje te panjohur! 

Nje djalosh i pandergjegjshem shkak- 
ton vetevrasjen e nje vajze pasi e ka ma- 




shtruar dhe e ka nxitur ne pune jo te mire 
(marredhenie seksuale), me kontaktet 
me te disa here permes internetit, me jo- 
shjet e tij, derisa e ka bindur me fjalet e 
tij te embla. E me vone, pas kesaj tragje- 
die, me lotet e shterur nga vaji, e me mu- 
shkeri te copetuara nga deshperimi dhe 
me imanin shume te dobet, nuk gjen 
zgjidhje tjeter perve? qe te vrase veten 
per te mbuluar keshtu turpin dhe gabi- 
min e saj . 

A e di ky i ri i pandergjegjshem dhe i 
pafytyre pasojen tragjike te asaj qe ka 
here?! A e kupton se e ka humbur dhe 
shkaterruar kete vajze te pakujdesshme 
duke i njoUosur edhe nderin?! Si mund 
te fleje i qete ai qe eshte shkaktari i pare 
i vrasjes se nje personi pa te drejte?! 

b) I riu qe devijon! 

Nje i ri (apo e re), i mire, qe fal pese 
kohet e namazit me xhemat, 9dohere vu- 
Unetar dhe aktiv ne punet e mira, ku 
edhe e kalon kohen e tij. Fillon te hyje 
ne rrjetin e internetit si nje mjet per t'u 
pajisur me informacione te ndryshme. 
Pastaj kalojne ditet dhe ai futet ne dho- 
men e bisedave dhe, nga kureshtja, njih- 
et me nje djale te keq (a me shume sish), 
prej nga ata e hetojne pakujdesine dhe 
zemren e paster te tij, keshtu qe fillojne 
ta ledhatojne me fjale, me forma e foto 
te ndryshme, derisa ai zuri te linte anash 
namazet, per ta lene me pastaj fare, ke- 
shtu qe ai devijoi. AUahu na ruajte! 
AUahu xh.sh. na meson te themi: "Zoti 
yne, mos na i lako zemrat tona pasi na 
drejtove, na dhuro meshiren tende, sepse 
vetem Ti je Dhuruesi i Madh!" (Ali 
Imran, 8). 

c) Nje i ri qe bie ne kurihin e shan- 
tazhit dhe kercenimit 

Nje i ri ka hyre ne boten e internetit 
per ta kaluar kohen ne dhomen e biseda- 
ve me te tjeret dhe nuk ka dashur asgje 
me teper, vetemse te defrehet. Pas nje 
kohe njihet me nje bisedues, i cih para- 
qet simpatine dhe shoqerimin e tij me te. 
Kerkon prej ketij te riu qe t'ia dergoje 
foton e tij dhe emrin e vertete. Kjo 9esh- 
tje perfundon me shantazh dhe kercen- 
im; shume here krimineli e kercenon qe, 
po te mos u pergjigjej kerkesave te tij se- 
ksuale, do te pubhkonte foton dhe emrin 



e tij ne te gjitha faqet dhe lin9et e felliqe- 
ta, te turpshme dhe porno. 

3. Infektimi dhe semurja nga 
semundjet psikike 

Sipas nje studimi te shoqates se psik- 
ologeve amerikane ne vitin 1997; del se 
10 % e shfrytezuesve te internetit jane te 
dhene dhe te varur nga interneti (thene 
ndryshe; jane te droguar nga interneti), 
qe do te thote se vuajne nga pikelhmi e 
pesimizmi dhe duke dashur te ikin nga 
kjo, largohen e izolohen nga te tjeret dhe 
jetojne te varur me zemer ne boten e 
imagjinatave e te iluzioneve permes bi- 
sedave me shume njerez qe nuk ua dine 
emrat e as pamjet (fotot) e verteta te ty- 
re. Nga nevoja e domosdoshme per she- 
rimin e ketyre vartesve, nje organizate 
humanitare "Vartesit e Internetif , qe e 
ka qendren ne Gjermani, ka fiUuar, me 
perpjekje te shumta, per t'i kthyer ata ne 
jeten normale familjare dhe kane pergat- 
itur kurse e trajnime te ndryshme per 
t'ua mesuar atyre menyren e drejte te 
shfrytezimit te internetit. 

Mjetet e informacionit po ashtu na e 
deftojne edhe rastin e burrit, i cili akuz- 
on gruan e tij ne gjykate per pakujde- 
sine, izolimin dhe largimin fatal te saj 
nga femijet, per shkak te internetit, i cili 
ia ka marre tere kohen. 

Inxhinieri Enver Harbi, kryeredaktor 
i revistes "Afak el internet" - (Horizont- 
et e Internetit), thote: "Kemi here nje 
ankete me njerez, mbi 500 veta, meshk- 
uj dhe femra, permes te cilit kuptuam se 
me te vertete kemi te bejme me nje prob- 
lem te madh te nje natyre te re, qe quhet 
'vartesia nga interneti '." 

Ne nje ankete te publikuar nga nje 
reviste saudiane, tregohet se tek 40 % e 
frekuentuesve te internet-kafeve, intern- 
eti ka ndikuar dukshem ne raportet e ty- 
re shoqerore, sa i ka here edhe me te 
terhequr ne vete e me te izoluar sesa ish- 
in me heret. 

4. Zhytja ne ndyresine e prostltu- 
cionit dhe ne pavlere 

Revista "El fitjan" nr.l2, hdhur me 
shkallezimin e tregut te prostitucionit 
permes rrjetit te internetit, thekson: 
"Bandat e organizuara dhe mafite e 
ndryshme nuk lane pa shfrytezuar edhe 
internetin per tregun e prostitucionit dhe 
te femrave." 

Eshte vertetuar se prej formave te or- 
ganizatave te shthurura (pomografike 
etj.) per zhytjen dhe thelhmin e te te ri- 
njve ne keto, jane edhe Uojet e ndryshme 
te mashtrimit te perdoruesit te pergjith- 
shem, e te myslimanit ne ve9anti, duke 
menduar se po merr disa emra te faqeve 



dituria islame / 200 



43 




tregtare boterore dhe shprehje te ndrysh- 
me qe shtyjne per domes in per te marre 
pjese ne kete felliqesire! ! 

Shume prej per domes ve hyjne ne ke- 
to faqe pa pasur fare dijenie lidhur me 
to, pastaj, dihet, i vjen radha rolit te shej- 
tanit me ndikim gradual te ketyre duke 
ua zbukumar te keqen, gjithnje duke e 
shtuar kete, derisa te futen thelle ne keto 
probleme. 

Edhe pse shume faqe pornografike 
dhe te prostitucionit jane te ndaluara e te 
penguara ne shume vende, "kalimi dhe 
thyerja e murit te zjarrte" apo arritja deri 
te keto faqe me metoda te ndryshme - 
eshte here e mundshme, madje edhe nga 
amatoret. 

Permes faqeve te felliqeta te prostitu- 
cionit dhe pomografise, te rinjte bien ne 
sprova e fitne te medha, prej te cilave 
jane: 

Shikimi i trupave te lakuriqesuar, qo- 
fshin filma apo foto. 

Shikimi i faqeve te ^oroditura te devi- 
jimit anormal seksual, si homoseksual- 
izmi, lezbiket dhe marredheniet me 
shtaze. 

Shikimi i faqeve ne te cilat zhvillohet 
prostitucioni, amoraliteti dhe seksi. 

Duke i shtuar tere kesaj edhe faqet qe 
bejne thirrje per alkool dhe droge, madje 
ne kohet e fiindit eshte paraqitur edhe e 
ashtuquajtura bingo, po dhe kumari per- 
mes internetit. 

Gazeta Vafidetun permend se Varn 
Jugin nga Kanada ka hapur kazinone per 
te luajtur kumar permes internetit, te ci- 
len e ka regjistmar ne ishujt Tirkis. Edhe 
pse ne faqen e pare thuhet se ajo ndalo- 
het per ata qe jane me pak se 18 vje^, 
nuk tregohet se si realizohet kjo ndalese. 

5. Njohje me format e terrorit 
dhe te shkaterrimit 

Ne internet ka faqe te shumta qe shp- 
jegojne: 

Menyren e prodhimit te bombave te 
dores. 

Dhjetera menyra per varjen e vetes 
(vetevrasjes). 

Zhvillimin e shkathtesive per shkate- 
rrim, prej tyre menyra e dergimit te vim- 
seve ne aparatet e te tjereve, e prishjes se 



ramit te memories, mjeteve te kontak- 
timit si dhe bashkepunimi me rrenuesit 
profesioniste, te quajtur hakere. 

6. Mundesia e kontaktimit me 

faqet e thirrjes per Krishterim 

dhe ne ^ifutizem dhe me faqet 

e tjera te rrymave shkater- 

ruese 
Perdoruesi i internetit mund te balla- 
faqohet me ftesen krishtere permes fut- 
jes se tij ne faqet qe kane emra te pergji- 
thshem, por i nenshtrohet krishterizimit 
apo 9ifiitizimit te tij permes kembimit te 
letrave (mesazheve, porosive etj.) qe be- 
hen me posten elektronike. 

- Sociologu Kristof Volf, lidhur me 
fushaten per krishterizim, thote: "Kishat 
dhe sektet fetare kane zbuluar ne inter- 
net mundesine e perhapjes se porosive te 
tyre." Kristofi zbuloi se permes makines 
kerkuese ALTAVISTA gjeti 4 mihone 
lende ne internet, qe rezultoi pas ker- 
kimit te tij ne keto faqe interneti fjalen 
Zot - God. Kjo do te thote se nuk eshte 
vetem seksi dhe te shthururit qe domino- 
jne ne internet, por edhe paraqitjet ki- 
shtare. 

ShembuU per kete kemi disa faqe ki- 
shtare gjermane ne internet, njera prej te 
cilave ^do dite vizitohet nga me shume 
se 1000 persona, qe do te thote se numri 
i vizitoreve te saj per nje vit kap shifren 
gjysme milioni. Ka edhe faqe krishtere 
te profesionalizuara, qe veprojne per te 
fiitur dyshime rreth parimeve themelore 
te Islamit, te cilen gje e bejne ne dy gju- 
he: anglisht dhe arabisht, si9 eshte rasti 
me faqen e njohur "Drita e jetes" (Nurul 
hajati) ne web faqen www.noral7vat.net . 

- Ne fiishen e thirjes per fene ^ifute, 
ne mesin e faqeve 9ifute dallohet ajo me 
emrin Haglil, e cila ofron sherbime te 
UojUojshme ne gjuhen gjermane, angle- 
ze dhe arabe, ne web faqet: 
www.haglil.co . www.elhagalil.com , 
www. hagal i lusy. com etj.. Shtojme edhe 
lidhjen direkte me radiot izraelite, per- 
gjegjesit e ketij kanali ne internet thone 
se numri i vizitoreve vetem ne nje muaj 
arrin ne 420 mije. 

- Ndersa, per sa u perket rrymave te 
tjera shkatermese, ka aq shume, sa eshte 
e veshtire edhe te numerohen. Disa jane 
me se te devijuara, si "Deshmitaret e Je- 
hovait", "Satanistet", "Mohuesit e Sunn- 
etit Pejgamberik nen emrin Qyteti i 
Drites", faqja "Pejgamberi Junus-Hola- 
ndezi qe pretendon pejgamberllekun", 
faqja "Luis Farahan-Myslimanet e Zi ne 
Amerike". Ka edhe shume faqe te tjera 
te humbura, si e Reshad Halifes, e Ah- 
medinjve, e Kadijaninjve e shume e shu- 
me te tjera. 



7. Pergjimi (spiunimi) 
i sekreteve personale 

(gjerave intime-private) 

Ata qe jane profesionalizuar apo ata 
qe kane perparuar ne perdorimin e pro- 
grameve te internetit, mund te deperto- 
jne dhe te hyjne ne kompjuterin person- 
al te 9do personi, gje qe nuk eshte aspak 
e veshtire. 

Inxhinieri Abdulkadir Kamili thote: 
"Depertohet dhe hyhet ne sekretet e tua 
permes internetit ne dy ane: 

Te pajisurit me sherbimin e lidhjes 
me internet (ISP), i cili mund te behet ne 
forme te plote. 

Permes faqeve qe ti vizi ton, dhomave 
e fommeve ne te cilat merr pjese, 9f are- 
do qofte karakteri i tyre. Ky eshte nje 
depertim i pjeserishem, por i rrezikshem 
nganjehere." 

Andaj edhe njeri prej ketyre thote: 
"Interneti nuk harron! Qdo gje qe bejne 
duart e tua ne internet, mund te mbetet 
pergjithmone... E ndoshta neser mund te 
perdoret si arme kunder teje." Lans Go- 
lander ne shtetin Oregon te ShBA-se 
eksperimentoi me nje program spiunimi 
ndaj konsumatoreve te tij ne rrjetin e in- 
ternetit dhe u befasua tmerresisht nga 
ajo qe perjetoi, e tha: "Me dukej se e pe- 
rcillja perdomesin, qendroja para tij dhe 
ndieja fuqine time ne shikimin e hoUe- 
sishem te detajeve te tij." 

Ekzistojne edhe te ashtuquajturit hak- 
ere dhe krakere, te cilet depertojne ne 
kompjuteret e te tjereve permes intern- 
etit, disa prej tyre e bejne kete nga kure- 
shtja, e disa jane agjente te organizatave 
te ndryshme, te brendshme a te jashtme, 
per te cilat edhe punojne dhe spiunojne. 

8. Shkaterrimi i jetes 
bashkeshortore 

Ne gazeten Vafidetun ne artikuUin me 
tituU "Vartesia e rrjetit boteror zgjeron 
izolimin familjar, invadimi i internetit 
neper shtepi kercenon bashkeshortet", 
autori i shkrimit flet per kacafytjet, pro- 
blemet dhe zhurmat e bashkeshorteve te 
rinj, qe jane ne muajt e pare te jetes se re 
familjare. Shume nga keta bashkeshorte, 
djem te rinj, e pranojne faktin se ndenj- 
ja e tyre per ore te tera ne internet dhe 
shfletimi i qindra faqeve, i ka larguar 
nga shoqerimi dhe qendrimi me grate e 
tyre, derisa 9eshtja ka arritur aty ku ka 
arritur. Si perfundim i kesaj permendet 
se shume prej ketyre djemve, kane hum- 
bur grate e tyre, jane shkurorezuar dhe 
kane shkatermar jetet e tyre bashkeshor- 
tore per shkak se ata nuk mund te nda- 
heshin nga rrjeti i internetit. Per kete ka 
ndikuar edhe dobesia e tyre per te admi- 
nistmar interesimet e tyre dhe liria e te- 
pmar per te shikuar gjerat e ndaluara ne 
faqet e ndryshme te internetit. 



44 



dituria islame / 200 



Veshtrim 



Me propozimin e ^'Ahtisarif^ - Kosova ne thika 



Prof. Dr. Muhamet Pirraku 

Dokumenti "Propozimi Gjithe- 
perfshires per Marreveshjen 
per Statusin e Kosoves", te 
cilin perfaqesuesi i 0KB - z. 
Marti Ahtisari e "shpalosf ne Beograd 
dhe ne Prishtine, me 2 shkurt 2007, 
sig u pa nga paraqitjet e "Ekipit te Unit- 
etit te Kosoves", shpreh pjesen me te 
madhe te kerkesave te ketij "Ekipf - 
Ne emer te Kosoves dhe te kombit 
shqiptar!?! 

Duke lexuar "Propozimin..." u ribin- 
da se konstatimi im ne referatin per 
Tribunen shkencore: "Arrestimet e pje- 
setareve te TMK-se Q'esiite kjo?!, me 
27 shkurt 2004, ishte i menduar mire: 
"Kam mbesiitetje diie kredibilitet siike- 
ncorta permbyll kete kumtese me kon- 
statimin: Per nensiikruesit e ketyre ak- 
teve (Marrevesiijen e Rambujes, Aktin 
e demobilizimit te UQK-se diie Korniz- 
en Kusiitetuese te Kosoves) duiien 
siitigje te gjata per te realizuar deshir- 
en diie aspiraten e Kosoves diie te po- 
puiiit siiqiptar ne pergjitiiesi. Diie, per 
ta siipejtuar procesin e reaiizimit te se 
drejtes per vetevendosje per Pavare- 
sine e Kosoves, iiap i pare drejt zgjidii- 
jes se Qesiitjes siiqiptare, akt morai, 
poiitik diie patriotik i tyre esiite: Demi- 
sioni nga pretendimet, iieperiie, te 
jene Kreu i patjetersuesiiem ne qev- 
erisjen diie ne vendimmarrjen per fatin 
e Kosoves. Te gjitiie aktoret nuk bartin 
faj te njejte, te barabarte para popullit 
diie para historise (...) Kosoves i duiiet 
liria diie pavaresia pa siityrje deri ne 
rraskapitje te popullit. Kerkesa per 
siitetin e Kosoves esiite minimumi i 
kerkesave te toleruesiime nga nje pje- 
se e madiie e popullit, aktualisiit. S'ka 
durim te pafund. Luftes se partive per 
pusiitetpa siitet duiiet diiene fund. Kjo 
do te isiite fitore e pritur ediie per nje 
pjese te mire te UNMIK-ut. Ndaj, sa 
me pare, aq me faqebardiie"! 

Ne Kosove, dikur, ishte nje Profesor 
Abdullaii Zajmi, i cili kur donte te 
shprehte mendimin e tij per digka qe 
nuk ishte kompetent, thoshte: "Nuk di 
te maroj vo, por e di se cila vo asiit 
ngiiujke...!" Kjo sentence i flene mire 
edhehapit tim ketu. 



"Te gabosh dhe te mos korrigjo- 

hesh, 

do te thote te gabosh perseri" 

Konfugi 

Te ecim ngadale. Ndonese "Propo- 
zimi i Aiitisarif meton kushtetutshmeri, 
eshte, nis e sos, akt poiitik e diplo- 
matik qe shpreh arsyet e forces dhe jo 
te perqasjes demokratike perzgjidhjen 
e nje geshtjeje historike dhune nderko- 
mbetare, sig eshte Qesiitja e Kosoves 
dhe Qesiitja siiqiptare ne pergjithesi. E 
keqja ka nisur heret, ne Dejton dhe 
eshte gimentuar ne Kumanove e ne 
Rambuje. Ne angazhimet e mia detyre 
nga koha, me se nje here kam thek- 
suar se shperberja e pergjakshme te 
Jugosllavise Avnojiste, u be qarte me 
thikat e kombit serb ne pergjithesi {Le 
te me fale Lagjja e madiiores Natasiia 
Kandiq ne gjirin e kombit serb, per kre- 
jt ate qe do Via adresoj ketij kombi]), 
Ndaj ky komb eshte dashurte denohet 
meritueshem, me se paku ne shembu- 
llin qe u denua kombi gjerman per kri- 
met naziste hitleriane. Pas gjenocidit 
te pa pare ne Evrope, kurre, ne Bosnje 
dhe ne Kosove, Serbia eshte dashur 
te sillet ne kufijte etnike se fundi me 
Marrevesiijen Usiitarake Teknike te 
Kumanoves midis komandes se 
NATO-s dhe Komandes se fantomes 
"JLf, te pa ekzistuar se paku nga viti 
1992, prej kur nuk kishte as shtet te 
Jugosllavise?!? 

Nga "Propozimi Gjitiieperfshires per 
Marrevesiijen per Statusin e Kosoves" 
as mund te perfytyrohet fakti historik 
se Kosova eshte nje pellg i gjakut shq- 
iptar i derdhur nga kombi serb me ki- 
shen ortodokse instrument mobilizues 
terrorist. Ndermjetesuesi per "Statusin 
e Kosoves" eshte dashur ta dinte fak- 
tin se nuk ka vellazeri shqiptare qe se 
paku nje here nuk eshte pergjakur 
tmerresisht nga dora serbe. IVIe fjalet e 
Kenedit te Madii, mund te pajtohe- 
shim: "Armiqte duiiet t'i falim, por kurre 
te mos ua iiarrojme emrat...!", kurse 
Ekipi i Aiitisarit shtrort platformen poli- 
tiko-moralizuese per shiyerjen e kujte- 
ses se tmerrshme te kombit shqiptar 
pa e denuar kriminelin dhe pa e pagu- 




ar krimin. Faktori i Vendosjes evropia- 
ne - nderkombetare Serbise dhe ko- 
mbit serb duhej t'u thoshin: Kosova 
esiite vend i pusiituar me lufte e me 
tradiiti, me 1912, 1918, 1945 diie me 
1989, koloni serbo-jugosllave me don- 
acion poiitik, diplomatik e usiitarak 
evropiano-rus e gliruar me luften e 
UQK-se -NATO-s me 1999. Apetitet 
serbomedha shekullore per territore te 
huaja eshte dashur, se paku tashti, te 
topiten perfundimisht dhe jo te ushqe- 
hen, sig ndodhi me Dejtonin e Rambu- 
jen, te kulmuar me perfiditet diplomatik 
e poiitik ne "Propozimin Gjitiieperfshir- 
es per Marrevesiijen per Statusin e 
Kosoves". 

Dhe, tashti, tri pyetje te qarta duhej 
bere Faktorit "demokratik' te vendos- 
jes sot: Cilit komb (shtet) i ka borxh 
(toke e pjese te kombit) kombi shqip- 
tar?; Ne sa shtete ka pjese te Atdheut 
dhe te kombit shqiptar? Dhe, Kombi 
shqiptar (i ndare e i copetuar me dhu- 
ne ballkanike e nderkombetare imperi- 
aliste e kolonialiste) a duhet te gezoj te 
drejten natyrore e politike per ribash- 
kim - i bashkuar ne Evropen e Bash- 
kuar, enderr gjitheshqiptare? Statusi 
"veteqeverises" i Kosoves, qe disejno- 
het sot, edhe po te kthehej qe sot ne 
shtet te pavarur me pranim nderkomb- 
etar, keshtu sig eshte projektuar ne 
"Propozimi Gjitiieperfshires...", do te 
jete "ishuir pa zotshtepije, "shtef mbi 
thika, - pa identitet kombetar, pa reha- 
ti, pa drejtesi, pa siguri, plote anarki, 
pa liri. Keto evenimente mund e duhet 
te sigurohen me ligje e me zbatim te li- 
gjshmerise dhe jo me sanksione te 
dhunshme. "Eshte nje deshire e gudit- 
shme te kerkohet fuqia e te humbase 
Liria..." do te na qortonte i famshmi 
Bacon. 

Shume leke, shume mund, shume 
fukaraliek, shume korrupsion dheshu- 



dituria islame / 200 



45 



me pasiguri kane prodhuar Te fuqish- 
mit per shtate vjetet e KFOR-it dhe te 
UNMIK-ut ne Kosove, per faktin se 
mungoi qasja e duhur, hapi i duhur 
dhe vendimi i duhur: Emertimi i fajtorit 
dhe i shkalles se demit te tij ne Dosjen 
"Kosova". Pa kete specifikim nuk mu- 
nd te pritet jete as ardhmeni per "sho- 
qerine multietnike" te ideuar nga ata 
qe ne shtetet e tyre ende mbajne te 
kurthuar etni dhe pjese te kombeve te 
copetuara. Qarte, eshte e padrejte his- 
torike lenia e Kosoves ne nje vartesi 
tjeter nderkombetare protektoruese 
evropianoboterore, (PCN, GDN, PUN 
etj) me identitet "veteqeverises" - rast 
sui generis eksperimental per nje kohe 
qe nuk mund t'i shihet fundi me qasje 
demokratike - me shprehjen e vullnetit 
te popullit me Referenda min per Vete- 
vendosje. 

IVIeqe perqasja ndaj Qeshtjes se 
Kosoves eshte gabim nderkombetar 
qe ne zanafille, "Propozimi Gjitheper- 
fshires... " nuk ka mundur te dizajnohet 
ndryshe dhe as pres ndonje korrigjim 
esencial. Perkundrazi, topi tashti eshte 
ne anen e Beogradit dhe "Porta e Ko- 
soves" as ka pasur as do te kete porti- 
er per te qene. IVIegjithate, mendoj se 
"Grupi i Unitetif, se fundi tashti, nuk 
duhet te mbetet edhe me tutje "trans- 
parent" ndaj popullit te vete, sig ishte 
deri tashti - Zedhenes shume besnik i 
Ekipt te Ahtisarit qe polli "Propozimin 
Gjitheperfshires per Marreveshjen per 
Statusin e Kosoves"- sanksionim i gje- 
ndjes se sotme, faktike, ne Autonomi 
Substanciale nen Protektoratin Nder- 
kombetar, hap fillestar per shtetin e 
Kosoves qe nje dite, ne nje mot te prit- 
shem, do te gdhije "e pavarur" mbi 
gjithfare thikash, kurre sovrane as e 
teresishme. 

Qeshtja e Kosoves nuk eshte prob- 
lem ekonomik - social, as kishtar serb, 
sig reflekton "Propozimin Gjitiieperfsii- 
ires...", por eshte problem historik ko- 
lonial. Athua Ekipi i Aiitisarit nuk i ka 
kuptua kurthet e merimanges serbe te 
pangopur me gjakun shqiptar?! Per 
keto kurthe Zoteri Aiitisari i ndersiiem, 
nese nuk i ka ditur, eshte dashur te 
mesonte nga dosjet e eksperteve te hi- 
storise se "Grupit te Unitetif. A i ka 
pasur keta eksperte "Grupit te Unite- 
tif?]? Pse nuk i ka pasur?! IVIe histori- 
ane guxhare politike nuk mund te 
mposhten "te verteta historike serbe" 
te mbrojtura nga Batakoviq Milosiie- 
viqi. 



Tashti te ndalem ne pak geshtje te 
diktuara per "Kusiitetuten e Kosoves". 
I perdora dhe do t'i perdori thonjezat 
sepse ajo nuk mund te jete kushtetute 
duke perligjesuar qendrimet dhe ve- 
ndime politike eksperiment nderkom- 
betar jo demokratike. Qdo gje qe del 
nga dokumentet nderkombetare ne 
fuqi, OK edhe per Kosoven! Qdo nen i 
dokumenteve nderkombetare qe jane 
ne fuqi per te drejtat e njeriut dhe te 
pakicave kombetare OK edhe ne Ko- 
sove! Pyes te nderuarin Aiitisari: Ne 
cilat kritere keni mbeshtetur piken 6 te 
Nenit 1 (Dispozitat e pergjitiisiime): 
"Gjuiia zyrtare ne Kosove do te jene 
gjuiia siiqipe diie serbe"?!? Cili eshte 
kriteri demokratik dhe juridik i Juaji per 
kete diktat?! Ne Kosoven aktuale mbi 
95% e popullsise (se paku tri komuni- 
tete Tuaja - shqiptaret, hashkalinjte 
dhe egjiptasit) shqipen e kane gjuhe 
amtare. Edhe goranet dhe bosnjaket e 
Kosoves i perkasin trungut etnik iliro- 
shqiptan Rreth 98% e popullsise se 
Kosoves jane te besimit islam. Ndaj, si 
mund te quhet "multietnik' nje vend 
me nje monolitet etnik, gjuhesor e fetar 
te tille, historikisht dhe sot sig e ka 
Kosova?! Vertet, nese dikush nga Eki- 
pi i Aiitisarit deshiron qofte edhe 
"Autonomine Substanciale te Kosoves 
nen Serbine", nese mbreteron demo- 
kracia dhe jo shtypja, jo dhuna, ajo 
njesi administrative duhej ta kishte gju- 
hen shqipe per gjuhe zyrtare, e le me 
"Sliteti i Pavarur e Sovran" i "Ekipit te 
Unitetif te Kosoves!?! 

Ne kete dokument nuk jane sakte- 
suar qarte as burimet e "Buxlietit te 
(pa)konsoliduar te Kosoves". Shteti qe 
nuk do t'i administroje pa barrikada li- 
gjore as doganat, as tatimet, as TVSH- 
ne, a mund te quhet shtet dhe si mund 
te qendroje ai shtet?!? 

Nen piken 7 te Nenit 1 (Dispozitat e 
pergjitiisiime): "Kosova do te kete sim- 
tioiet e veta te veganta kombetare..."]? 
Kjo eshte ne kundershtim fund e krye 
me tere tekstin e "Propozimin Gji- 
tlieperfsliires...", ne te cilin mungon 
koncepti filozofiko-historik "komb". Re- 
alisht, ne kete dokument Qeslitja his- 
torike kombetare sliqiptare e Kosoves 
eshte vijezuar fund e krye si Qeslitje 
liistorike e kislies serb qarte ne pro- 
nesi te Serbise. Dhe, nuk eshte njere- 
zore as ne logjiken e demokracise qe 
nje pakice prej rreth 3.7%, sa ishin ser- 
bet ne Kosove me 23 mars 1989, (kur 
Kosova me grusht politik dhe ushtarak 



u fute nen pushtetin e Serbise), sot 
nderkombetarisht te shpallet zoterues 
- pronar juridik i mbi 30% te siperfaqes 
se Kosoves aktuale, ku Serbia do te 
fshije leme thiu, ne menyre legjitime 
me pranim nderkombetar mbi 
mbeshtetjen " kuslitetutare" te Koso- 
ves. Serbeve, faktikisht, do tu jepet 
edhe me shume se kaq, sa po te hyje 
ne zbatim Pika 5 e Nenit 8 te Dispozit- 
at e pergjitiisiime, mbeshtetur ne pik- 
en 6 te Nenit 1 te Aneksit I. Dispozitat 
Kuslitetuese. 

Ketu qarte parashihet rikolonizimi 
nderkombetar i Kosoves me elemente 
serbe kriminele te Kroacise e te Bos- 
njes, te cilet i sistemoi pushtuesi serb 
ne Kosove, si nepunes, xehetare, pu- 
netore, ne vendin e shqiptareve te 
ndjekur nga puna ne vitet e aparteidit. 
Dhe, gfare kthese historike dhe politike 
shenon data Ijanar 1998, kur dihet se 
Kosova, veganerisht nga 23 marsi 
1989 deri me 1o qershor 1999, ka 
perjetuar mbi nje decenie te aparteidit, 
te dhunes, te gjenocidit ekonomik, 
arsimor, shendetesor e kombetar, te 
ndjekjes, para syve te botes, se rreth 
480 mije shqiptareve te Kosoves. Keta 
dhe femijet e tyre do te mbesin apa- 
tride, pa te drejten njerezore per t'u 
kthyer ne trojet stergjyshore te lara me 
gjak shqiptari nga dora serbe. 

IVIund te quhet padrejtesi absurde 
fakti, dhune politike nderkombetare 
ndaj 95%-shitte "/comun/tef/f" shqiptar, 
i cili ne "Pariamenf do te perfaqesohet 
me me pak se 70% te uleseve. Dhe, 
ku zbatohet, ne bote, ajo qe urdheroj- 
ne Pikat: 2, 3,3. 1, 3.2 te Nenit 3 (Ane- 
ksi I. Dispozitat Kuslitetuese). A mund 
te jete efektiv Kuvendi me ato ingeren- 
ca te "komuniteteve" pakice?!? Shtro- 
het edhe pyetja: cila eshte perqindja e 
pakicave brenda komuniteteve per te 
realizuar te drejtat sipas pikave: e), f) 
dhe i) te Nenit 3 si dhe Pikes 4 te Nenit 
4 {Aneksi II. Te drejtat e komuniteteve 
dhe pjesetareve te tyre). Pse te mos 
merret ne zbatim ndonje ligj i Evropes, 
te cilen me plote gojen e therrasim 
"Demokratike"?] Jo precedence, jo ha- 
va, sepse dalin telashe. Dhe, nese ko- 
nsiderohet i drejte urdhri ne Piken 5 te 
nenit 4 i Aneksit II. Te drejtat e komu- 
niteteve dhe pjesetareve te tyre), ku 
10%-shi i pakices ne komune fiton po- 
stin e nenkryetarit, pse kjo perqindje 
nuk merret edhe ne nivel te vendit, te 
Kosoves. 



46 



dituria islame / 200 



Sa i perket urdhrave ne "Aneksin III. 
Decentralizimf mjaftohem vetem me 
nje pyetje, qe dua pergjigje per pasar- 
dhesit tane ne Kosove: Ku ekziston nje 
decentralizim i ketij surugati? Neni 4 - 
"Kompetencat e zgjeruara vetanake 
komunale" eshte legalizim i autonomi- 
ve te enklavave me pushtet serb para- 
lel unmikian sot, copetim i teresise se 
sigurise, te ekonomise dhe te shoqe- 
rise "multietnike" te Kosoves. Vertet, 
nese serbet ndahen kaq fuqimisht prej 
etnive te tjera, prej komuniteteve te 
tjera te Kosoves, dhe veganerisht prej 
shumices shqiptare absolute, pse te 
perdoret koncepti "multietnicitef edhe 
ne preambulen e "Kushtetutes se 
Kosoves'7\? 

Ngritja e Universitetit serb ne "Veri 
te Mitrovices" do te thote stop mu- 
ndesise per integrimin e serbeve ne 
shoqerine kosovare, kurre jetesimi i 
pajtimit serbo-shqiptar, do te thote 
shoqeri dhe shtet mbi thika, kur siguri! 
Per kete flet shembulli nga historia: 
Ngritja dhe aktiviteti i "Bogosllovise"ne 
Prizren, me 1871, me donacione te 
propagandes ruse te grumbulluara ne 
Fondin "Sveti Sava". Bota qe kishte 
njerezi, ajo e lagjes se Ms Durhamit, 
guditej dhe pyeste: Qfare logjike ka nje 
shkolle e larte fetare, me nxenes te 
sjelle nga Serbia, Mali i Zi, Bosnja etj. 
ne nje mjedis thjeshte shqiptar?!? Se 
kendejmi Kosoves do t'i kushtoje 
shtrenjte edhe arsimimi i serbeve te 
sjelle nga Serbia, Bosnja, IVIali i Zi, 
IVIaqedonia, e te diet kurre nuk do te 
integrohen ne shoqerine "multietnike 
te Kosoves". Nuk ka integrim duke jet- 
uar dhe duke vepruar ndaras dhe ne 
rivalitet politik dhe armiqesi potenciale. 

Dhe nje gjysme pyetje: Nese ko- 
muna do te mbledhe "detyrimet 
doganore" {Pika 8.2 Aneksi III. 
Decentralizimi), gka me tutje me Sher- 
bimin Doganor te UNMIK-ul Te shpe- 
rndahet?!? Nderkaq "Shtojca eAneksit 
III. Percaktimi i kufijve te komuniteteve 
te reja" shenon kulmin e marrise se 
shekullit te integrimeve, ndarjen etnike 
te Kosoves ne nje pamje qe nuk e njeh 
historia e perkufizimeve administrative 
as shteterore ne mbare boten, kurthe 
per ardhmenine e Kosoves si shtet 
normal, demokratik e me perspektive 
humane. 

Nese serbet ne Kosove, me 23 ma- 
rs 1989, ishin rreth 3.7%, sot jane me 
pak, duhet pyetur ndergjegja demokr- 
atike e njerezimit: Sa eshte demokra- 




tik, lirifarketues dhe shteteformues 
fakti qe ne Gjykaten Supreme te Ko- 
soves, ku duhet te matet drejtesia me 
peshoren me te sigurt, serbet do te 
perfaqesohen me 15%, e ne asnje rast 
me me pak se 3 gjyqtare, kurse ne 
gjyqet e qarkut me 1 5% e ne asnje ra- 
st me me pak se 2 gjyqtare serbe ( 1. 1, 
1.2 Aneksi IV. Sistemi gjyqesor)7\? A 
ka kjo shembull ne boten e lire?! 

Detyrimet nga "Aneksi V. Trashegi- 
mia kulturore dhe fetare", jo 30 por mbi 
35% te Kosoves e kthejne ne "Shenjt- 
eri te Serbise", te paprekshme per ko- 
munitetet e tjera, joserbe, te Kosoves, 
por veganerisht te huaja, inorganike, 
per "komunitetin" shqiptar -specialitet- 
in ahtisarian. Sipas logjikes se "Anek- 
sit V. Trashegimia kulturore dhe fetare" 
shqiptaret e Kosoves dalin hajvanat, 
as te Krishtit, as te Muhamedit, as te 
Evropes, as te Azise. Qdo popull qe 
nuk ka te kaluar nuk mund t'i falet e 
ardhmja. Sipas logjikes se "Aneksit V. 
Trashegimia kulturore dhe fetare", 
duhet te pyeten italianet (si trashegim- 
tare legjitim te Perandorise Romake), 
greket (si trashegimtare legjitim te 
Perandorise Bizantine) dhe turqit (si 
trashegimtare legjitim te Perandorise 
Osmane) a kane lene digka te kohes 
dhe te civilizimeve ne Kosoven e robe- 
ruar me shekuj prej tyre? Po iliro-shqi- 
ptaret a dhane digka per juve dhe per 
veten nen roberine Tuaj? 
Zoterinj te Ekipit te Ahtisarit] 
Shqiptaret e Kosoves ishin te 
krishtere, kur krishterimi ishte nje dhe i 
pandare, u bene te krishtere ortodokse 
bizantine kur dominoi fuqia e Bizantit 
dhe u kthyen me dhune shteterore ne 
te krishtere ortodokse shensaviane 
nen trysnine gjenocidiale shteterore te 
careve nemanide. Ne Kohen e re, per 



te mos u serbizuar nga kisha ortodo- 
kse serbe, shqiptaret iken masovisht 
nga kisha ortodokse shensaviane, ka- 
luan ne Islam, kryesisht ne kohen kur 
Patrikana Ortodokse e Pejes, me pre- 
sione te Rusise dhe te Evropes mbi 
Perandorine Osmane, siguroi ingeren- 
ca te plota qe ndjekesve te kishes me- 
sjetare shensaviane t'ua detyroje 
perkatesine e kombesise serbe, pra, 
te rivazhdoje procesin e serbizimit te 
shqiptareve i ndalur me shpartallimin e 
Perandorise se Car Dushanit dhe 
pikerisht ne vitin 1 371 , kur nga mjedisi 
shqiptar i Kosoves u terheq qendra 
administrative dhe arsimore e Kishes 
serbe dhe vendosja e saj ne Zhige te 
Shumadise, mjedis ky etnik serb. 

Serbet e kohes se careve nemani- 
de (iliro-vllehe) ne Kosove ishin vetem 
pushtues, si te gjithe te tjeret para dhe 
pas tyre. Realisht, pushteti i tyre 
shteteror dhe kishtar u lekund nga Ko- 
sova para se te vinin Turqit Osmane. 
Dhe, as pushtuesi i pare, romak, as i 
fundit, serb i fillim shekullit XX, Koso- 
ven nuk e gjeti djerrine. Ata ne Kosove 
gjeten fshatra e qytete te lulezuara, 
keshtjella dhe objekte te kultit. Tashti 
logjika e "Aneksit V. Trashegimia kul- 
turore dhe fetare", serbet dhe Serbine 
i bene trashegimtare te te gjitha te 
mirave te civilizimeve para islame ne 
Kosove?!? 

Vertet, sipas logjikes se "Aneksit V. 
Trashegimia kulturore dhe fetare", 
edhe te mirat kulturore te provenienc- 
es islame e osmane jane te turqve. Le 
te vijne per to, te mos vonohen, udhen 
e kane te hapur nga Z. Ahtisari!?! Tani, 
ndergjegjja botes demokratike do ta 
kuptoje edhe me mire se toka e Koso- 
ves e lare me gjakun e shqiptareve 
gjate shekujve nuk mund te jete prone 
e roberuesve qe e derdhen ate gjak. 

IVIjerisht, "Aneksit V. Trashegimia 
kulturore dhe fetare", si edhe mesazhi 
i tere tekstit "Propozimi Gjitheperfshir- 
es per Marreveshjen per Statusin e 
Kosoves", shqiptaret i damkos si dhu- 
nues historike te kishes e te qenies 
serbe ne Kosove, te papermiresuesh- 
em, para te te cileve duhet ngritur bar- 
riera me shume se per derrat para 
miserishtes. Ne kishat dhe manastiret 
ortodokse shqiptaret dhe Kosova me 
nuk mund te kene qasje, sepse ato do 
te jene "...si pjese integrale te Kishes 
ortodokse serbe me sell ne Beograd' 
(Pika 1.2e "Aneksit V. Trashegimia ku- 
lturore dhe fetare"), dhe Kosova do te 



dituria islame / 200 



47 



kete qasje ne ato "...vetem me pelqi- 
min e dhene nga Kisha, ne rastet e 
urdhrit gjyqesor te leshuar ne lidhje me 
aktivitetet ilegale..." (Pika 1.5 "Aneksit 
V. Trashegimia kulturore dhe fetare")]? 
Pyes: Cili gjyq, cila force guxon te thy- 
eje "diskrecionin" (fshehtesine) ne 
punet e kishes serbe?!? Se fundi, dies 
etni do t'i perkasin policet e SHPK-se 
qe do te kujdesen per sigurine e kish- 
ave, manastireve dhe zonave eksterri- 
toriale serbe si "zona te mbrojtura", te 
cilat e mbulojne Kosoven ane e 
kende?!? Sigurisht, shqiptarejo. 

A ka shembull ne bote qe nje vend, 
ne shtet qe premton liri, rend, demo- 
kraci, siguri qytetare te plote, "standa- 
rdeve evropiane" - plus, sig meton 
"Propozimi Gjitheperfshires per Ma- 
rreveshjen per Statusin e Kosoves", te 
parashihen kaq mure ndarese, kaq pe- 
ngesa, per zhvillimin e jetes qytetare 
normale sa sanksionqjne urdhrat nga 
Pikat: 4.1.4; 4.1.5; 4.1 .6,4.1 .7 ie Anek- 
sit V. Trashegimia kulturore diie fetare. 
Dhe, gka metohet me l-logen e Madiie 
te Rahavecit, sipas 4.2 te Aneksit V. 
Trasiiegimia kulturore dhe fetare?] Ke- 
te nuk mund ta kuptoje. Kam droje se 
po deshirohet nje "Sveta Gora" serbe 
ne Kosove!? Vertete, ketu, ne naten e 
6/7 qershorit 1905, u likuidua nje gete 
disa anetaresh e komiteve serbe te 
derguar nga Serbia, midis te te cileve 
ishte edhe nje mesues i Hoges. Edhe 
ata vrane shume shqiptare vendes, 
por plage e pasherueshme eshte ma- 
sakrimi te thuash i te gjithe meshkujve 
shqiptare te rritur ne periudhen e 
Luftes Qlirimtare te UQK-se pikerisht 
nga fqinjet serbe. Keta serbe me do- 
ren e tyre e kane vrare dhe e kane 
kalle ardhmerine ne Hoge. Plage qe 
kullon gjak. 

Nese do te zbatohen urdhrat nga 
nenet: 2.2 dhe 2.3 te Aneksi VIII. 
Sektori i Sigurise ne Kosove - "Kufijte 
e stacioneve policore rajonale do te 
jene te njejta me kufijte komunal" dhe 
"perterja etnike e policise brenda 
komunes deri ne ma sen e mundshme 
do te reflektoj perberjen etnike te pop- 
ulates ne komune" del se mbi 35% e 
siperfaqes se Kosoves do te mbike- 
qyret nga serbet!?! Kjo eshte ndarje e 
Kosoves ose ardhmeni mbi thika. Dhe, 
athua President! i Kosoves, Kryemi- 
nistri i Kosoves dhe anetaret e tjere te 
"Ekipit te Unitetif nuk e kuptojne de- 
tyrimin qe del nga pika 3.2 e Aneksit 
VIII. Sektori i Sigurise ne Kosove?! Ata 



po e shkelin Rezoluten e Kuvendit te 
Kosoves kunder allishverisheve anti- 
shqiptare te pushtuesve serb dhe bull- 
garo-maqedon te 23 shkurtit 2001 . Di- 
het se Ekip! i z. Ahtisari, ende pa e he- 
qur Rezoluten 1244 te KS te OKB-se, 
e cila njihte teresine e Kosoves sipas 
Marreveshjes se Rambujes - Parisit, 
Kosoves ia hoqi rreth 2500 ha toke, pa 
e pasur te qarte shqiptaret se gka do te 
pjelle per Kosoven "adresimi i gesht- 
jeve qe dalin nga zbatimi i marreve- 
shjes se vitit 2001 ne mes te Rep. Fed. 
te Jugosllavise dhe ish- Rep. Jug. te 
Maqedonise" (Pika 3.3. e Aneksit VIII. 
Sektori i Sigurise ne Kosove"!?! Ketu 
Ekipit te Ahtisarit mund t'i behet edhe 
nje pyetje e domosdoshme: Nese ai 
kufi me shtetin dhe kombin kominter- 
nist te IVIaqedonise duhet te korrigjoh- 
et, pse heshti IVIaqedonia, nese jo me 
heret, ne periudhen e sundimit gjeno- 
cidial te Serbise mbi Kosoven - 23 
mars 1989 - 10 qershor 1999?!? Pse 
Serbia, aso kohe, nuk ia dha ate "ate 
toke" IVIaqedonise?, pse fqinji -IVIaqe- 
donia, e plagkiti Kosoven ne kohe kur 
kjo jetonte nen administrimin nder- 
kombetar te padefinuar?, pse UNIVIIK 
nuk e siguroi teresine e Kosoves ne 
baze te pergjegjesise "kushtetutare"? 
Dhe, a i thuhet njerezi luajtjes me kufi 
neper toke shqiptare etnike - ndarjes 
se bujkut nga ara, ndarjes se vellait 
nga i vellai - me kufij shteteror sot, ne 
kohen e integrimeve te shteteve ne 
bashkesi boterore?!? 

Po te shikohet mire, me "Forcen e 
Sigurise se Kosoves" synohet grushti 
vendimtar mbi te ardhmen e Kosoves 
mbeshtetur ne krenarine dhe ne gja- 
kun e UQK-se, defaktorizimi dhe kurdi- 
sja e nenshtrimit te perjetshem per 
shqiptaret te Kosoves, e me gjere, he- 
qja perfundimtare e shtylles mbi te ci- 
len qendron liria e te gjitha kombeve. 
Se fundi, shtrohet pyetja: me cilen per- 
qindje te "komuniteteve" do te sajohet 
FSK-ja? (Pika 1.1, c. E Aneksit XI. 
Prania ushtarake Nderkombetare). 

Une nuk e di sakte se gfare roli ka 
luajtur "Komisioni i tanishem (i UNIVIIK- 
ut?) / Perbashket per Implementimin 
me republiken e Serbise" ne gorben e 
Ekipit te Ahtisarit por konstatimi ne 
vijim: "Me kalimin e kohes, veprimtar- 
ite e Komisionitte Perbashket per Imp- 
lementim do te behen pjese e nje Ko- 
misioni te Perbashket Ushtarak te ri qe 
do te perfshije autoritetet nga Kosova 
dhe Serbia, ne kuader te te cilit do te 



trajtohen geshtjet ushtarake dhe te 
sigurise me interes te perbashket - 
(Pika 1.5 -Aneksi XI. Prania ushtarake 
Nderkombetare) dhe "PUN-ja ne koor- 
dinim me PCN-ne, do t'i percaktoje 
masat per krijimin e mirebesimit midis 
FSK-se dhe institucioneve te mbrojtjes 
te Serbise" - (Pika 1.6 -Aneksi XI. Pra- 
nia ushtarake Nderkombetare) sikur 
thote: Neser FSK-ja do te behet pjese 
e Ushtrise se Serbise, qe do te lozin 
rol ne implementimin e "Autonomise 
Substanciale te Kosoves" ne Serbine 
anetare e Bashkimit Evropian dhe e 
NATO?!? 

Ne fund disa porosi per "Ekipin e 
Unitetif: Keto dhe venerimet e te tjere- 
ve, te vilen me kujdes. Te saktesohet 
qarte fakti se Kosova eshte nje det 
gjak shqiptari i derdhur nga Serbia, ko- 
mbi serb dhe kisha serbe. Te thuhet 
qarte: Serbia e ka vrare dhe e ka kallur 
trashegimin e saj koloniale ne Kosove. 
Te mos barazohet viktima me krimine- 
lin. Te behet nje vister i kerkesave per 
ndryshime e qartesime ne dokumentin 
"Propozimi Gjitheperfshires per Marre- 
veshjen per Statusin e Kosoves" te 
Ekipit te Z. Ahtisari, mbeshtetje per 
Rezoluten e KS te 0KB, ne funks ion te 
ardhmenise se shtetit te Kosoves, te 
mbrojtur me zbatimin e ligjit dhe jo me 
ndasi etnike e hendeqe armiqesie. Ur- 
taku Konfuqi do te na keshillonte: "Te 
gabosh dhe te mos korrigjohesh, do te 
thote te gabosh perseri!" 

IVIeqe edhe nje kohe e gjate nuk do 
te krijohen rrethanat per funksionimin 
e pavaresise se Kosoves, as do te ke- 
te sovranitet pikerisht me fajin e 
Serbise dhe te Bashkesise Nderko- 
mbetare, te kerkohet ne menyre per- 
fundimtare saktesimi dhe garantimi i 
vendimit te KS te 0KB per zgjidhjen 
definitive te Qeshtjes se Kosoves me 
rrugen e vetme demokratike - Refere- 
ndum gjithepopullor, pas kohes qe 
Ekipi i Z. Ahtisari parasheh fund in e 
PCN-se, IVIEPSIVI-se dhe PUN-it, me 
te drejte per shtet te pavarur, ose per 
bashkim me Serbine, me IVIaqedonine, 
me IVIalin e Zi, apo me Shqiperine. Kjo 
do te ishte zgjidhje perfundimtare dhe 
fatlume. As vitet per kete atk de- 
mokratik nuk jane vonese. 

Ndaj, pa kete garantim, mos nen- 
shkruani "status" te Kosoves mbi thika! 
IVIos nenshkruani fatin e Palestines 
per shqiptaret ne pergjithesi. 



48 



dituria islame / 200 



Nga kendi im 



VIera e dilurise 



Falenderimet dhe lavderimet I 
takojne vetem ALLAHUT, 
Zotit te boteve. Deshmoj se 
nuk ka te adhuruar me te drejte 
perve^ Tij, dhe deshmoj se Muhammedi 
a.s. eshte rob dhe i derguar i Tij. 

Na pajisi me dije te dobishme dhe 
njekohesisht na ben te dobishem nga di- 
turia qe na dhuron. Nje ajet kuranor 
thote: 

"Lexo, me Emrin e Zotit tend, i Cili 
krijoi 9do gje, Krijoi njeriun prej gjakut 
te ngjizur. 

Lexo, se Zoti yt eshte me bujari. 

Ai Qe e mesoi (njeriun) te siikruaje 
me pene. 

I mesoi ate qe nuk e dinte." (El-Alek, 
1-5) 

Keto ishin fjalet e para te Allahut te 
Madherishem drejtuar pejgamberit te 
Tij, Muhammed Mustafase. 

Kjo eshte jehona e pare qe larteson 
vieren e lapsit, e ^mon vleren e diturise, 
dhe i shpall lufte analfabetizmit. 

Ndersa i Derguari i te Gjithedijshmit, 
ne nje hadith te tij, thekson: 

"Kush niset ne rruge qe te kerkoje di- 
turi, Allahu do t'ia lartesoj rrugen e tij 
per ne Xhennet" 

Per sa u perket haditheve, te cilat 
udhezojne per pasurimin me njohuri, si 
do qe te jene, ato jane shume, por e 
zgjodha kete ne filhm. 

Konteksti i ketij hadithi na udhezon 
per kerkimin e diturise, mesimin e te do- 
bishmes, urtesine, ate qe te mbron nga e 
keqja, ate qe te ofron nga e mira. 

Natyra e Islamit ia imponon populla- 
tes, e cila e ka perqafuar ate, qe te jete 



populli i arsimuar, nje popull ne te cilin 
do te jete e larte perqindja e intelektuale- 
ve dhe do te ulet apo te zhduket krejte- 
sisht, perqindja e analfabeteve. 

Kjo, ngase te vertetat e kesaj feje, qo- 
fshin gjera primare apo sekondare, nuk 
jane dogma qe trashegohen nga te paret, 
apo doke te perhapura me intuite dhe 
hamendje. 

Assesi, por jane te verteta qe nxirren 
prej nje libri te urte dhe synetit te qarte. 

Por, patjeter te ekzistoje nje popull 
tek i cili do te kete koka inteligjente dhe 
metoda te larta e rregulla fisnike. 

E nuk ka dyshim se mesimi i 
metodave te Islamit, te 9do popull i cili 
interesohet per to, krijon klime te 
jurisprudences fetare te bazuar ne urdhra 
dhe ndalesa, gjegjesisht te drejta dhe 
obligime, khme te rregullave shoqerore 
e precize, te lidhura me parimin e urdhe- 
rimit per te mire dhe ndalimit nga e 
keqja. 

Khme te studimit objektiv dhe hulu- 
mtimit te sinqerte, per shtrirjen e zgjidh- 
jes islame per shume probleme te 
ndryshme dhe feshtje bashkekohore qe i 
imponon koha. 

Dituria per Islamin eshte sikur jeta 
per njeriun, dhe kjo fe do te gjeje fole te 
sigurt vetem tek njerezit e pjekur e te 
men9ur. 

E Allahu thote: 

"Ky Kuran eshte kumtues per njerez- 
it dhe ata e dine se Ai eshte vetem nje 
Zot, dhe qe te keshilloje ata qe kane me- 
nd." (Ibrahim, 52) 

Eshte e vertete se ne baze te mend- 
jemprehtesise se njeriut, intelektualizmit 



te tij dhe stabilitetit te natyres se tij, do 
te jete edhe qendrueshmeria e tij ne Is- 
lam. 

E shume larg eshte te prije ne kete fe 
njeriu me mendime naive te semura. 

Allahu i Madherishem i lartesoi grad- 
at e dijetareve, saqe i bashkoi me Veten 
e Tij, dhe engjejt ne deshmine e Njesh- 
merise se Tij dhe konfirmimin e drejte- 
sise se Tij: 

"Allahu vertetoi se nuk ka Zot tjeter 
perve? Tij, e deshmuan edhe engjejt e 
dijetaret, dhe se Ai eshte zbatues i dre- 
jtesise. 

Nuk ka zot, perve? Tij, Fuqiplotit e te 
Urtit" (Ali Imran 18) 

Kjo nuk eshte 9udi, sepse si munden 
mendjet e dobeta dhe njohurite e ngush- 
ta te kuptojne lartesine e te Madherish- 
mit te Larte. 

Dhe si mundet ai qe jeton ne margji- 
nen e jetes, me injorancen dhe erresiren 
e vet, ta njohe reahtetin mbi Zotin e je- 
tes, apo te kuptoje nje segment prej cile- 
sive te Tij te medha dhe fakteve te Tij te 
larta? 

Prandaj Allahu i vleresoi lart dijetaret 
dhe u dha prioritet me fisnikerine dhe 
madheshtine e Tij. Keshtu Pejgamberi i 
Allahut thote: 

"Allahu i Lartesuar do t'u thote ne 
Diten e Gjykimit dijetareve, kur do te 
qendrojne mbi kursine e Tij qe t'i gjyko- 
je njerezit:Une jua kam dhuruar diturine 
dhe urtesine Time vetem per t'ua fale 
juve leshimet e bera, dhe nuk me intere- 
son tjeter". (Taberiu) 

Njerezit injorante jane te kapur forte 
per fe,dhe tregojne ndaj saj fanatizem te 




dituria islame / 200 



49 



hapur. Mirepo, ata, gjate hamendj es dhe 
naivitetit, ndaj fese marrin nje qendrim 
qe e demton dhe e turperon, si dhe i sjell 
shume telashe. 

Nderkaq puna e dijetareve ndryshon, 
sepse mendjemprehtesia dhe dituria e 
tyre dirigjon sjelljet e tyre dhe i ben te 
pjekur, ashtu qe, nese prej tyre shohim 
pak pune, do te shohim shume vendos- 
meri dhe vizione qe e shoqerojne ate. 

Per kete Pejgamberi a.s. thote: 

"Per djallin eshte me i rrezikshem nje 
i ditur, sesa nje mije adhurues". 

Trann TIRMIDHIU 

Pastaj transmetohet prej Pejgamberit 
se ka thene: 

"Vlera e dijetarit ndaj adhuruesit 
eshte 70 grade, ne mes 9do grade distan- 
ca eshte 70 vjet me kale, ngase djalli u 
shpik nje risi njerezve, por kur ate e sheh 
dijetari, i ndalon nga ajo, adhuruesi i 
qaset adhurimit te Zotit, por nuk eshte i 
udhezuar dhe nuk e njeh" (tran. El Es- 
bahani) 

Ketu mjafton si deshmi ajo se kur e 
lartesoi Kurani vleren e diturise dhe pe- 
shen e madhe te dijetareve, aludon per 
dijetaret qe e njohin Madherine e Kriju- 
esit nga madheria e krijesave. 

Muri ndares ne mes asaj qe eshte fe e 
paster dhe interes i paster i kesaj bote, 
eshte shume i hoUe dhe i dendur, por, si9 
e sqaruam me pare, vendimtar eshte qel- 
limi i shendoshe dhe qellimi fisnik. 

Keshtu nje gje mund te jete iritim i 
madh, kur merren parasysh epshet qe e 
pershkojne ate, por, ne te njejten kohe, 
mund te jete xhihad i bekuar, ne baze te 
sinqeritetit qe e shoqeron. 

Njerezit mund te lexojne ajetin kura- 
nor: 

"Pasuria dhe femijet jane stoh e jetes 
se kesaj bote ..." (el Kehf) 

dhe te mendojne se pasuria dhe femi- 
jet jane thjesht vetem dobi! 

Kurse nuk u shkon mendja se pasuria 
dhe femijet jane potencial i xhihadit te 
detyrueshem dhe se investimin e pasuri- 
se dhe shtimin e femijeve AUahu i ka 
lene fliqi ngadhenjyese per popujt qe nje 
kohe kane qene te nenshtruar, te cileve 
pastaj ua mundesoi qe ta kthejne presti- 
gjin e vet te humbur 

Ajeti thote ne vazhdim: 

"Pastaj NE ua kthyem juve mbisundi- 
min kunder atyre, ju perforcuam me pa- 



suri e me djem dhe ju shtuam me se 
shumti". (el Isra ) 

Keshtu, pra, me pasuri dhe me djem u 
perforcua ky ymet (popuU). 

Pasi u dobesua, marshoi perpara, pasi 
u zmbraps, dhe e kthyen knaqesine e 
AUahut, pasi e humbi ate ". 

Po kjo vlen edhe per shkencen. 

Keshtu, nese njeriu u qaset 9eshtjeve 
te plehrave duke synuar me kete pUesh- 
merine e tokes, kjo me asnje grime nuk 
do t'ia tejkaloje njeriut qe i rreguUon 
kembet e veta ne mihrab, dhe qe tere 
naten e kalon ne namaz. 

Hadithi ne vazhdim thote: 

"Asnje perfitues nuk ka arritur te fito- 
je si vlera e diturise e cila e udhezon nje- 
riun ne rruge te mbare apo e largon nga 
e keqja, dhe ai nuk mund te jete fetarisht 
si duhet derisa nuk eshte mentalisht i 
tiUe". 

Islami e ngriti poziten e dijetareve 
dhe vleren e mundit te tyre si dhe i vlere- 
soi lart rezultatet e trye 

Transmetohet prej Muadh ibn Xhe- 
belit, i cih thote: 

"Mesoni dituri, sepse mesimi eshte 
frike dhe respket ndaj Zotit, kerkimi i di- 
turise eshte adhurim, perseritja e dituri- 
ve eshte xhihad, t'u japesh dituri te 
tjereve, eshte lemoshe, sakrifikimi i di- 
turise per bartesit e saj, eshte afrim tek 
AUahu, sepse dituria eshte sinonim i 
shenjave te hallallit dhe haramit, tregues 
i rrugeve te banoreve te Xhennetit. Ditu- 
ria eshte zbutje e terbimit shoqerues gja- 
te udhetimit, bashkebisedues ne vetmi, 
udhezues per boUek dhe skamje, arme 
kunder armikut dhe stoli e te dashurit, 
me te AUahu larteson disa njerez, i ben 
prijes dhe pishtare ne te mire, ashtu qe 
hapat e tyre pasohen, veprimet e tyre 
ndiqen dhe mendimi i tyre pranohet, en- 
gjejt synojne shoqerimin e tyre dhe me 
fletet e tyre i ledhatojne dhe gjallesat e 
detit kafshet e egra dhe te buta,sepse di- 
turia eshte jeta e zemrave prej injora- 
nces, kandil i drites ne erresire; njeriu 
me dituri arrin gradat me te larta ne kete 
bote dhe ne boten tjeter, me dituri res- 
pektohet farefisi dhe permes saj njihet 
hallalh nga harami, dituria eshte prijese, 
kurse praktika e ndjek, - kjo u jepet nje- 
rezve te lumtur, kurse nga ajo privohen 
te humburit". (shenon ibn ABDUL BE- 
RIT) 



Mesimi i gjuheve te huaja eshte prej 
natyres se Islamit, Pejgamberi i AUahut 
parapriu ne frymezimin e kesaj diturie, e 
per kete edhe urdheroi sekretarin e tij, 
Zejd ibn Thabitin, qe ta mesonte gjuhen 
asiriane. 

Zejdi thote: Me urdheroi Pejgamberi 
i AUahut dhe mesova shkrimin hebraik 
ne asirianishte. 

Betohem ne Zotin, nuk kaloi as gjys- 
me muaji derisa e mesova dhe e perve- 
tesova, dhe pastaj une i shkruaja letrat e 
Pejgamberit qe ua dergonte atyre si dhe 
i lexoja letrat e atyre qe ia dergonin Pej- 
gamberit". (trans. Buhariu) 

Imam Gazaliu ne librin e tij thote: 

"Ne 9do xhami apo lagje eshte e ne- 
vojshme te kete dijetar, i cili do t'ua me- 
soj njerezve fene; po ashtu edhe ne fshat 
duhet te kete dijetar, ^do dijetar duhet te 
dale jashte dhe te komunikoje me nje- 
rezit qe ka afer, t'ua mesoje fene dhe 
dispozitat e Sheriatit." 

Per sa i perket aktualitetit tone sot, 
eshte mjafl pikante vlera e diturise, se- 
pse, si9 e dime nga historia, sa e sa popuj 
te ngritur kane trasheguar injorante, dhe 
sa e sa paraardhes injorante, pas vetes 
kane lene inteligjente te shkathet! 

Evropa, para disa shekujve, velonte 
nga shurdhmemecet, te cilet nuk kupto- 
nin asgje, ndersa sot ajo zoteron trashe- 
gimin e cihvizimeve te vjetra. 

Po e perfundoj kete feme me fjalen e 
urte : 

"Dituria eshte sikur uji i njelmet, sa 
me teper te pish, aq me shume do te kesh 
etje". 



Fusnotat: 

1 . KUR AN - perkthim nga SHERIF AHMETI 

2. LE TA DUE RINIA - ABDULLAH NASIH 
ULVAN 



Besnik Tha^i 

nxenes i medresese se mesme 
ALA UDDIN -PRISHTINE 



50 



dituria islame / 200 



Neper Keshillat tane 



Keshan i Bashkesise Islame ne Sharr 



Keshilli me xhamine me te vjeter ne raion 



Disa te dhena per historikun e Sharrit 

Komuna e Dragashit gjendet ne Jug te Kosoves, ajo 
perfshine skajin jugor te Dukagjinit. Territori i komunes 
shtrihet ne gjeresine gjeografike veriore prej 41 52' 30" 
dhe 42 09' 03" dhe ne gjatesine gjeografike lindore prej 
20 35' 39" deri 20 48' 26". I tere territori eshte i rrethuar 
me vargmalet e Sharrit pastaj Koritnikun, malin Gjallice 
dhe malin Cylen ne nje pjese nga drejtimi i Prizrenit. Ve- 
tem nje pjese e territorit ne drejtim te Prizrenit eshte nje 
pjese kodrinore me renie relativisht te bute, permes se 
Giles ky territor lidhet me fushegropen e Prizrenit dhe 
permes Prizrenit me boten. 

- Territori i komunes ka nje siperfaqe prej 435 kml 
Komuna e Dragashit kufizohet: 

- Ne anen veriperendimore; veriore dhe verilindore 
me komunen e Prizrenit 

- Ne anen juglindore dhe lindore me IRJ te IVIaqedo- 
nise, dhe 

- Ne anen perendimore dhe jugperendimore me Re- 
publiken e Shqiperise 

IVIe karakteristikat natyrore qe i ka, territori i komunes 
se Dragashit paraqet nje teresi te diferencuar gjeogra- 




li'Jl/y'^f:-^ 









-f'j' 



«.ij 



) 



r: 






,' ' I 








Shkresa zyrtare e Myftinise se Halepit, per xhamine e Mlikes 



fike te Kosoves, dhe fitohet pershtypja se kemi te bejme 
me nje territor relativisht te mbyllur ne pikepamje gjeo- 
morfologjike. Nderkaq largesia nga qendra regjionale 
Prizreni eshte 37 km, ndersa nga kryeqyteti i Kosoves 
Prishtina 114 km. Kjo komune shtrihet ne nje lartesi me- 
satare mbidetare prej 1 500m. 

Komuna e Sharrit (Dragashit), i taken regjionit me ju- 
gor te Kosoves dhe territori i saj shtrihet ne mese te tre 
shteteve, Kosoves, Shqiperise dhe IVIaqedonise. Territori 
i saj kape tere rrafshnalten e Opojes te banuar me shqi- 
ptar dhe malesine e Gores te banuar me goran. E tere 
popullata e kesaj komune i perket besimit islam dhe nuk 
ka asnje perzierje te doni feje tjeter. 

Qendra administrative e komunes se Sharrit eshte 
qyteza e Sharrit (Dragashi). 

Per themelimin e ketij vendbanimi nuk ekzistojne she- 
nime te sakta historike apo arkeologjike, por, duke u 
bazuar te shenimet per ngritjen e xhamise se Sharrit 
(Krakoshti i dikurshem) e cila daton ne fillim te shekullit 
te 1 7-te, Sharri si vendbanim u themelua edhe me heret. 

Disa te dhena per historiku 
e Keshillit te Bl te Sharrit 

Ne kete qyteze seline e vet qe gjashte decenie e ka 
edhe Keshilli i Bashkesise Islame si forma me e larte lo- 
kale e organizimit te jetes fetare te kesaj ane. Ky insti- 
tucion ka perjetuar forma prej me te veshtirave per te 
mbijetuar dhe per t'i dale ne balle nevojave te besimta- 
reve te ketyre trevave. Ne vazhden e puneve dhe ve- 
shtiresive te ketij institucioni, efikasiteti, sukseset dhe 



dituria islame / 200 



51 



meritat shpesh jane lidhur bile vetem edhe per nje pers- 
on te vetem gje per te cilen edhe sot e kesaj dite e trego- 
jne koleget me te vjeter. 

Keshilli i KBI te Sharrit, sipas rregullimit te tashem ku- 
shtetues, eshte themeluar me 1947, ndersa me heret ka 
qene pjese e Kumunitetit Musliman Shqiptar dhe pjese e 
YIema Mexhiisit me sell ne Shkup - na tha ne fillim kry- 
etari i KBI-se te Sharrit, Adem ef. Ihtimani, i cili vazhdoi: 




Adem ef. Ihtimani - kryetar 



"Keshllllt i Bashkesise Islame ne Sharr, aktivitetin e 
vet e zhvillon ne territorin administrativ te Komunes se 
Sharrit dhe kete qe prej themelimit si komune. VIen te 
theksohet se ne vitet e represionit serb kur me urdhra 
nga lart dhe me bashkepunetore vendor e ndane admin- 
IstrJmin e kesaj komune. KBI Sharr me shume eflkasJtet 
edhe ne ato dite te veshtira me shume urtesi administroi 
situaten ne tere terrenin dhe duhet theksuar faktin se 
imamet ne teren kane qene ne nivelin e duhur te mision- 
it te tyre". 

Ndersa per shtrirjen e keshillit kryetari Adem efendiu 
thote: Keshilli i Bashkesise Islame ne Sharr aktivitetin e 
tij e zhvillon ne tere territorin e Opojes dhe Gores qe gji- 
thsej jane 38 fshatra me 40 xhami, qe nenkupton faktin 
se gdo fshat ka nga nje xhami e disa edhe nga dy xhami. 

Lidhur me interesimin tone per vakefet e KBI-se, 
Adem efendiu thote: 

Nga prona vakefnore e KBI-se Sharr e cila e kape vle- 
ren prej 38 ha e 11 ari e 30 m^ nuk ka asnje leverdi 
materiale me perjashtim te disa nderrimeve qe jane 
finalizuar me parcelen ne te cilen eshte ngritur xhamia 
qendrore e qytezes dhe ku do te transferohet edhe sella 
e keshillit. 

IVIe tutje kryetari thote: "Shpresojme se po te jetesoh- 
en konkluzionet e seminarit te para dy viteve ku u marre 
nje vendim per unifikimin e titullarit (pasi qe titullimet ja- 
ne shtremberuar ne perkthim dhe me qellim nga dikush), 
gje qe mendojme se do ta lehtesonte ndjekjen ligjore te 
uzurpuesve dhe kthimim e pronave te tjetersuara, 
atehere munde te shpresohet per nje administrim me te 
mire. 



Gjithashtu shpresojme per ngritjen e nje komisioni i ci- 
li do t'i hulumtonte vakefnamet do te ishte i nje rendesie 
te vegante. 

Pyetjes sone sa i perket anetaresise, kryetari i KBI-se 
te Sharrit Adem Ihtimani iu pergjigjen: 

Edhe pse Keshilli i Bl ne Sharr, qe shume vite vazhdi- 
misht eshte ne kerkim te formes me te pershtatshme per 
fillimin e grumbullimit te anetaresise ne nivel te keshilli 
dhe per kete ka pergatitur edhe rregulloren perkatese 
per disa arsye ende nuk ka filluar qe te jetesohet page- 
sa e unifikuar dhe e centralizuar e anetaresise dhe kete 
per keto shkaqe: 

- numri i vogel i popullates rreth 30.000, dhe veshtiresia 

per t'i mbuluar shpenzimet, 

- numri i madh i punesuarve te punes 42 sish 

- problemet e migrimit qe po rezulton me vonesa ne kry- 

erjen e obligimeve te tyre etj,. 

Me tutje kryetari vazhdon e thote: ne baze te te gjitha 
analizave qe kemi here ne si Keshill, ekziston bindja se 
nje centralizim i pergjithshem per momentin nuk eshte i 
mundur, prandaj po hulumtohen format e centralizimit te 
pjesshem por edhe per kete na duhet nje mbeshtetje e 
qendres, pra Kryesise se BlK-ut qofte ne forme te ndih- 
mes apo edhe te huazimit te mjeteve per ta jetesuar kete 
imperativ te kohes, shpresojme qe te gjejme edhe mi- 
rekuptim te xhematilinje tane, po edhe ndihmen e orga- 
neve qendrore te Bashkesise Islame sepse jemi te 
vetedijshem se sa me pare qe te hyme ne sistemin e pa- 
geses se unifikuar te anetaresise keshillit do t'i krijohen 
mundesi me te mira per veprim". 

Keshilli aktual i Bashkesise Islame i Sharrit 

(drejtuesit) 

- Adem Ihtimani - kryetar 

- Bejtullah Halimi - anetar 

- Faruk Idrizi - anetar 

- Nail Sinani - anetar 

- Senaid Feta - anetar 

- Ahmet Fetahu - anetar 

- Indir Shabani - anetar 

- Exhmein Rexhepi - anetar 

- Xhafer Nebiu - anetar 

Punonjes te administrates: 

- Nail Halimi - sekretar dhe arketar 

- Xhafer Fejziu - kryeimam. 

Kryetaret e deritanisiiem 

- Ramadan Kurtishi pas Luftes se Dyte Boterore deri ne 

fund te viteve 1975 

- Zylfikar Rexhepi - 1975 -1979 

- H.Salim ef. Rexhepi - 1979-1991 

- H.Refkief. Isufi 1991 - 1995 

- H.Agim ef. Rexhepi - 1995-2003 

- Fitim ef. Flugaj 2003 - 2006 
-Adem ef. Ihtimani prej 16.02.2006 



52 



dituria islame / 200 



H^Hlif 


r 

k 


1 

■^ EDO! 3 ]^m 




i 



Nail ef. Halimi - sekretar 



Organizimi i Keshillit 

Ne si keshill komfore gjendjes ne teren jemi munduar 
dhe jemi angazhuar qe te bejme edhe sistemimin e ve- 
ndeve te punes dhe t'i veme ne funksion edhe referatet 
perkatese ashtu sig e kerkojne edhe normat rregullative 
te BIK na tha ne fillim sekreti i KB! Nail Halimi dhe va- 
zhdoi: "IVIirepo megjitheqe sipas rregullave parashihen 
edhe disa vende te aktivizohen sipas mundesive materi- 
ale dhe nevojave institucionale, megjithate ne Keshill 
jane funksionale referate bazike qe i parashohin norma 
rregullative te Bl te Kosoves: 
- sekretaria - sherbimi juridik, 



- kryeimami - sherbimi fetar. 

- arketari - sherbimi financiar dhe 

Ne vazhdim sekretari i keshillit duke folur per struktu- 
ren e imameve dhe sistemimin e tyre na tha: "Ne te gji- 
tha xhamite, kemi imame te rregullt, shumica e te cileve 
kane pergatitjen e duhur per imam, kurse myezine te rre- 
gullt nuk kemi; detyren e myezinit e kryejne vullnetare, 
kryesisht xhematlinj vendes. 

Keshtu ne keshillin e Bashkesise Islame te Sharrit ke- 
mi te punesuar gjithsej 38 te punesuar." 

Ajo qe duhet te permend per KBI e Sharrit eshte qe 
pos qe ka per gdo vendbanim xhami gje qe nuk eshte ne 
keshillat e tjere, ketu gjate muajit te Ramazanit ne disa 
vendbanime namazi i xhumase falet nga dy here si ne 
Bresane e Dragash. 

Gjithashtu duhet potencuar se ne Opoje respektivisht 
ne fshatin Buzez pos qe eshte ndertuar nje xhami ma- 
dheshtore, kjo xhami ka minaren me te larte ne Kosove 
54 metra, gjithashtu eshte e vetmja minare ne Kosove 
qe ka tri sherefe. 

Xhamia me e vjeter ne KBI Sharr 

Sa i perket xhamise me te vjeter ne Keshillin e Bash- 
kesise Islame ne Sharr, deshiroj qe te ndalem pak me 
shume per te theksuar disa te dhena. 

Ne dokumentet qe posedon Keshilli yne, te cilat i per- 
kasin viteve te pesedhjeta, si xhami me e vjeter shenon 




Xhamia e Mlikes 



Mbishkrimi ne xhamine e Mlikes 



dituria islame / 200 



53 



te jete xhamia ne fshatin Mlike te Gores e ndertuar ne vi- 
tin 1268, madje kjo date eshte e shenuar edhe ne nje 
mbishkrim qe gjendet edhe tani i vendosur ne muret e 
jashtme te kesaj xhamie. Per me teper, kete date e kon- 
firmone edhe nje kopje e nje shkrese zyrtare e Myftinise 
se Halepit, Republika Arabe e Sirise me te cilen desh- 
mohet nje familje me emrin 'EL AGA' e cila eshte shpe- 
rngulur ne trevat e ish - Jugosllavise aty kah viti 1095 
dhe kane vazhduar shpernguljen deri ne vitin 1291. 




Xhamia e Kuklibegut 



Por ajo qe duhet thene eshte se xhamia e Mlikes 
eshte rindertuar disa here dhe nga koha e ndertimit me 
gjase ka mbetur vetem mbishkrimi. Nese merren para- 
sysh keto te dhena, atehere xhamia e Mlikit del te jete 
xhamia me e vjeter ne Kosove. 

Edhe xhamia ne fshatin Shajne e ka daten e ndertim- 
it shume te hershem - 1435, gjithmone duke ju referuar 
kartelave-dokumenteve te lartetheksuara. Ndersa xha- 
mia "IVIehmed Kuklibeu" ne Bresane eshte ndertuar ne 
vitin 1 525. Keshtu thuhet edhe ne Vakefnamene e Kukli- 
begut. 




Objekte monumentale 

Xhamia "Mehmed Kuklibeu" ne Bresane e ndertu- 
ar me 1525 dhe ne baze te shkreses se institutit per 
mbrojtjen e monumenteve kulturo historike te Kosoves 
numer 153/'99 te dates 25.08.1999, eshte nen mbrojtjen 
e ketij Instituti. 

Xhamia eshte e ndertuar prej guri, perfshire ketu edhe 
minaren. 

Eshte e mbuluar me pllaka guri - rrasa por, thuhet se 
ka qene me kupole, por pasi eshte djegur, xhematlinjte e 
kane mbuluar me kulm. 

Oborri i saj kape siperfaqen prej 1 .500 m^ kurse sipe- 
rfaqja e brendshme e objektit eshte 144 ml IVIuret i ka te 
gjere rreth 1m dhe ka 22 dritare dhe dy dyer, kurse gja- 
tesia e minares eshte rreth 25 m. 

Namazxhialiu i cili gjendet te varrezat e fshatit Buzes, 
pa dyshim se eshte nje monument i nje rendesie shume 
te madhe kulturo historike dhe fetare per keto troje e me 
gjere pasi qe tregon edhe lashtesine e islamit dhe kultu- 
res se saj ne keto treva. IVIegjithate, edhe pse rendesia 
e saj eshte e jashtezakonshme, ndaj ketij objekti nuk u 
marr askush seriozisht. 

Gjendja e tij edhe pse eshte demtuar nga dhembi i ko- 
hes, ende vazhdon te pres restaurimin dhe hulumtimin 
rreth saj. Ky objekt ka te njejten forme si namazxhahu i 
Prizrenit, pra ka vendin e hytbes - mimberin dhe mihrab- 
in te ndertuar prej nje lloji guresh specifik i cili eshte i le- 
hte per t'u gdhendur. 

iVIejtepet 

Ne KBI te Sharrit keto xhamit kane mejtepe: 

- Xhamia ne fshatin Zaplluxhe, 

- Xhamia ne fshatin Blag 

- Xhamia ne fshatin Bresane 

- Xhamia ne fshatin Rapqe e larte 

- Xhamia ne fshatin Radesh e larte 

- Xhamia ne fshatin Vranishte 

- Xhamia ne fshatin Restelice 

Demet e shkaktuara gjate luftes 

Per demet e shkaktuara ne Luften e fundit, sekretari 
Nail ef. Halimi thote: 

"Gjate luftes se fundit nga agresori serb jane djegur 
dhe shkaterruar keto xhami: 

- ne fshatin Buqe ka qene e djegur xhamia dhe ne fsh- 
atin Rrence ka qene e granatuar minarja". 

Ndersa i pyetur sa a jane meremetuar keto deme Ha- 
lim efendiu na tha: 

"Fale angazhimit te xhamatit po edha nga ndihma e 
donatoreve te ndryshem demet e shkaktuara tashme 
jane riparuar". 



54 



dituria islame / 200 




Xhafer ef. Fejziu - kryeimam 



Nevoja per objekte te reja 

Edhe pse te gjitha fshatrat kane nga nje xhami dhe sig 
e theksuam me larte ka fshatra edhe me nga dy sish, pa 
dyshim se gjithmone ka nevoje per objekte te reja dhe 
kjo eshte e lidhur me ato fshatra qe vet materialisht nuk 
mund ta ndertojne si: 

- Fshati Xerxe, 

- Fshati Kerstec i Ulte, 

- Xhamia e re ne fshatin Bresane. 




Jeta fetare 

Jeta dhe aktiviteti fetar ne Keshillin e Bl te Sharr zhvi- 
llohet ne 39 xhami, 20 ne territorin e Opojes dhe 19 te 
Gores. Aktiviteti dhe zhvillimi i jetes fetare tek ne ka nje 
tradite te bujshme, fillimisht dua qe te them se krahasuar 
me anet tjera te Kosoves duke marre parasysh numrin e 
banoreve ne kemi nje perqindje me te madhe te xhema- 
tit gje qe eshte shume pozitive. Po ashtu krahasuar me 
keshillat tjere edhe per kah numri i xhamive ne jemi mire 
ngase gdo fshat ka xhami por duhet theksuar se ne fsha- 
trat te medha ka nevoje edhe per ndertimin e xhamive te 
reja, bile ne disa fshatra kemi nga dy xhami si ne Rapca 
ne Gore, pastaj Brruti ne Opoje etj. 

Me tutje Xhafer efendiu thote: "Aktiviteti fetar zhvilloh- 
et ne te gjitha xhamite me perjashtim te xhamive ne IVIIi- 
ke, ne Backe, Dikanc dhe ne Orqush te cilat jane aktive 
me shume vetem gjate muajve te veres sepse muajve 
tjere per shkak te migrimit te popullates nuk jane aktive, 
respektivisht nuk kane imam te rregullt. Ndersa xhamite 
tjera te gjithat kane imam te rregullt, e vegante ne Keshi- 
llin tone eshte se pothuajse ne te gjitha xhamite falen 5 
kohet e namazit gje qe eshte treguesi me i mire i aktivi- 
tetit fetar ne rrethin tone". 

Ndersa duke folur per aktivitetet tjera kryeimami Xha- 
fer ef. Fejziu nder te tjerat vegoi: "Ne xhamite perpos falj- 
es se namazit mbahen ligjerata, hytbe dhe aktivitete 
tjera me karakter fetar. Perpos aktiviteteve te rregullta qe 
mbajne imamet neper xhamit e tyre me xhemat, nje ak- 
tivitet me i madh i Keshillit zhvillohet gjate muajit te Ra- 
mazanit, ku interesimi i xhematit eshte me i madh. 

Gjithashtu per festat e ndryhem fetare si per miraxh, 
mevlud e posagerisht gjate muajit te Ramazanit kemi or- 
ganizuar edhe tribuna tematike ku kemi pas te ftuar 
edhe personalitete te njohura nga qendra te ndryshme 
te Kosoves". 

^do te premte emisionet fetare 
ne shqip e boshnjakisht ne Radio "Sharr" 

Pos xhamive dhe mejtepeve si dhe manifestimeve te- 
matike nje pune e mire ne zhvillimin e jetes fetare ne te- 
rritorin e Sharrit eshte bere edhe nga Radio "Sharri" ku 
me stafin drejtues te kesaj radioje kemi arrtit marrevesh- 
je qe edhe ne gjuhen shqipe e edhe ne gjuhen boshnja- 
ke gdo te premte te kemi nga gjysme ore ne dy gjuhet 
emision fetar, ndersa gjate Ramazanit po ne Radio 
"Sharr" per gdo dite kemi mbajtur nga nje ore program 
ne gjuhen shqipe dhe nje ore ne gjuhen boshnjake. 

Emisionet ne masen e gjere jane pritur mjafte mire 
dhe kane dhene rezultatet e tyre. IVIe kete rast duhet te 
falenderojme stafin drejtues te Radio "Sharrit" per mire- 
kuptim. 



Xhamia me e madhe 

Xhamia me e madhe ne KBI e Sharrit eshte xhami e re e posa 
ndertuar ne Sharr, e cila eshte 20 x 15 m. 



dituria islame / 200 



55 



Mesimbesimi 

Duke iu pergjigjur pyetjes per zhvillimin e mesimbes- 
imit kryeimami Xhafer ef. Fejziu na tha: "Nje segment i 
rendesishem i aktivitetit te imameve tane ne teren eshte 
edhe mesimbesimi ku jane arritur rezultate te lakmuesh- 
me por ne te ardhmen mbet qe te bahet edhe me 
shume. Ne disa xhami kemi mesimbesim te rregull, por 
normal qe interesim me i madh eshte gjate muajve te ve- 
res kur nxenesit jane me te lire dhe shprehin nje interes- 
im edhe me te madh andaj edhe aktiviteti i imameve 
eshte me i madh. Edhe gjate muajit te Ramazani kemi 
nje interesim te shtuar te xhematit, ne si keshill pos akti- 
viteteve te zakonshme organizojme edhe tribuna e tu- 
bime te tjera, krejt kjo me qellim qe te jemi sa me afer 
xhematit". 

Xhamite ku mbahet mesimbesim i rregullt 

xhamia numri i vijuesve 

te mesimbesimit 

- xhamia ne Zaplluxhe 20 

- xhamia ne Blag 50 

- xhamia ne Bresane 220 

- xhamia e Restelice 200 

- xhamia e Rrenc 3 




Xhamia e rindertuar ne Shajne 



Xhamite ku mbahet mesimbesim 
gjate vikendeve 

xhamia numri i vijuesve 

te mesimbesimit 

- xhamia ne Kosave 28 

- xhamia ne Buzez 15 

- xhamia ne Kapre 20 

- xhamia ne Krusheve 15 

- xhamia ne Brrutin e IVIadh 15 

- xhamia ne Brrutin e Vogel 20 

- xhamia ne Kerstecin e Poshtem 5 

- xhamia ne Sharr 20 

- xhamia ne Radeshen e Eperme 35 

- xhamia ne Lybevisht 20 

Xhamite ku mbahet mesimbesim 
gjate Ramazanit 

xhamia numri i vijuesve 

te mesimbesimit 

- xhamia ne Buqe 40 

- xhamia ne Pllave 20 

- xhamia ne Zym 20 

- xhamia ne Xerxe 15 

Xhamite ku mbahet mesimbesim gjate veres 

- xhamia ne Pllajnik 20 

- xhamia ne Zgatar 50 

- xhamia ne Bellobrad 50 

- xhamia ne Shajne 100 

- xhamia ne Kukajan 40 

- xhamia ne Rapcen e Eperme 20 

- xhamia ne Rapcen e Ulte 10 

- xhamia ne Brod 40 

- xhamia ne Vranisht 40 

- xhamia ne Kuk 70 

- xhamia ne Leshtan 20 

- xhamia ne Brezne 20 

Xhamite ku mesohet leximi i Kuranit 

Ndersa duke folur per aktivitetin ne terren kryeimami 
Xhafer ef. Fejziu thote se pos mesimbesimit ne tri xhami 
mbahet mesim edhe per leximin e Kuranit ku imamet ta- 
ne kane shenuar rezultate te lakmueshme si ne: 

- xhamia ne Restelice 150 

- xhamia ne Bresane 30 

- xhamia ne Zaplluxhe 20 

Xhemati me i organizuar 

Per organizimin e xhemateve kryeimimi Xhafer ef. 
Fejziu na tha: "Xhemati ne te gjitha xhamite eshte i shke- 
Iqyeshem dhe i organizuar, respekton autoritetin e Kesh- 
illit te Bl. dhe gjithhere u pergjigjet aksioneve te keshillit. 
Xhematet organizohen, mbledhin mjete financiare, ndih- 
mojne ne forma te ndryshme per ndertimin e xhamive 



56 



dituria islame / 200 



dhe per zhvillimin e jetes fetare. Me kete rast duhet per- 
menden keto xhemate: 

- Xhemati ne Bresane, i cili me vetkontribut kane filluar 

ndertimin e xhamise se re, por tash kete pune e ka 
marre per siper Bl e Kosoves dhe eshte ne ndertim e 
siper. 

- Xhemati i Zgatarit, vitin e kaluar kane filluar ndertimin e 

xhamise me vetkontributin e tyre. 

- Xhemati i Kerstecit te Ulte i cili keto dite ka filluar me 

ndertimin e xhamise se re, pastaj duhet permendur 
edhe xhematet ne Blag, ne Zaplluxhe, ne Shajne, ne 
Rapcen e Eperme, ne Kosave etj. 

Shperndarja e shtypit 

Zyrtaret e keshillit thone se pos shperndarjes se liter- 
atures ne gjuhen shqipe ne Keshillin e Bl te Sharrit be- 
het edhe shperndarja e literatures edhe ne gjuhen bosh- 
njake qe vjen nga Sarajeva dhe Novi - Pazari. 

Shperndarja e botimeve islame behet nepermjet ima- 
meve te cilet luajne rolin kryesor ne perhapjen e fjales se 
shkruar. 

Imamet ne xhemat 



Ne pergjithesi te gjithe imamet e KBI-se Sharr, jane te 
pranishem ne xhemat, aty ku e kerkon nevoja. IVIe te da- 
lluar jane: Nail Sinani, IVIersim Spahiu, Faruk Idrizi, Se- 
naid Feta, Indir Shabani, Refki Isufi etj. 

Imami veteran 

- Refki Isufi i lindur me 1928, Blag 

- Halim Krasniqi i lindur me 1929, Brezne. 

- Bejtullah ef. Rexhepi, i lindur me 1933 ne Bresane, 

imam ne Buze. 




Bamiresit 

Nga bamiresit zyrataret e keshillin veguan: 

- Firma "Kuk Comerc" 

- Industria e mishit "IVIekka" 

- Lirim Sadikaj 

- Nysret Bale 

Te arriturat e keshillit 

Nder te arriturat e Keshillit pas Luftes se vitit 1 999 zyr- 
taret e KBI permendin: 

- Ndertimin e selise se keshillit ne kuader te xhamise se 

re ne Sharr, 

- Ndertimi i xhamise se re ne Sharr 

- Ndertimi i xhamise ne Shajne 

- Renovimi i pjeses dermuese te objekteve fetare - xha- 

mive. 

Sfidat 

Ndersa tek sfidat vegojne: 

- centralizimi i anetaresive, 

- administrimi i mire dhe efikas i vakefit. 

- kthimi i prones se uzurpuar 

- inkuadrimi i kuadrove me arsim te larte. 

Prioritetet per te ardhmen 

Kurse per prioritetet e keshillit, kryetari i keshillit Adem 
Ihtimani tha: "Edhe pse mendojme se angazhimet perte 
ardhmen nuk mund te jene vizion i nje mandati te nje 
udheheqesie te keshillit, por, ato duhet te jene projekte 
te menduara dhe analizuara shume mire, te shpalosura 
e te trasuara per etapa me te gjata me qellim te mireqe- 
nies dhe mbarevajtjes se myslimaneve te kesaj treve. 
Ajo qe e mendojme dhe jemi te angazhuar e te pa lekun- 
dur te ecim per te ardhmen e myslimaneve te ketyre 
aneve jane: 

- ngritja e vazhdueshme e kultures 
dhe vetedijes fetare, 

- ngritja profesionale dhe shtytja 
per shkollime superiore profesion- 
ale e kuadrit aktual dhe motivimi i 
kuadrove premtues, 

- mbulimi me imam i te gjitha 
xhamive, 

- forcimi i kolegialitetit, dhe 

- kerkimi i mundesive per burim sa 
me stabile materiale etj. 

- centralizimi ne mbare territorin e 
KBI-se Sharr, 

- ndertimi i xhamive te reja 

- angazhimi ne ngjalljen e jetes 
fetare. 



Vijuesit e mesim-besimit ne xhamine e Blaqit 



dituria islame / 200 



57 



^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^1 


Pasqyre permbledhese per xhamite e KBI te Sharrit 


Nr. 


Emri i xhamise 


Viti i ndertimit 


Emri e mbiemri 
i imamit 


Pergatitja 

profesionale 

e imamit 


Emri dhe 
mbiemri i 
myezinit 


Sa l<ohe te 
namazit falen 
brenda dites 


1 


Xhamia "Ahmed Aga" - Mlike 


1268 










2. 


xhamia ne Shajne 


1435 


Indir Shabani 


e mesme 




5 


3. 


xhamia "Mehmet Kuklibeg" - Bresane 


1525 


Faruk Idrizi & Rexhep Elamzi 


e mesme 




5 


4. 


xhamia ne Zgatar 


1566 


Shefkat Ibrahimi 


e mesme 




5 


5. 


xhamia ne Leshtan 


1610 


Zarif Ihtimani 


e mesme 




5 


6. 


xhamia ne Plave 


1612 


Mahir Berisha 


e mesme 




5 


7. 


xhamia ne Restelice 


1613 


Shaban Haxhia 


superiore 




5 


8. 


xhamia ne Kul<ajan 


1624 


Exhmein Rexhepi 


e mesme 




5 


9. 


xhamia "IVIehalej Kebir" - Rapce e _ 


1640 


Senaid Feta 


e mesme 




5 


10. 


xhamia ne Blag 


1651 


Refki Isufi 


e mesme 




5 


11. 


xhamia ne Zlipotol< 


1654 


Gazmend Tahirovci 






5 


12. 


xhamia ne Krusheve 


1656 


Fejsal Milaimi 


e mesme 




5 


13. 


xhamia ne Kerstec 


1663 


Miftar Miftari 


e mesme 




5 


14. 


xhamia ne Bellobrad 


1685 


Mendim Bahtijari 


e mesme 




5 


15. 


xhamia ne Kosave 


1685 


Mersim Spahiu 


e mesme 




5 


16. 


xhamia ne Buqe 


1686 


Shaip Berisha 


e mesme 




5 


17. 


xhamia ne Rapqe te Ulet 


1688 


Maris Shemsidini 


e mesme 




5 


18. 


xhamia ne Vranishte 


1695 


Xhemajl Abdullahi 


superiore 




5 


19. 


xhamia ne Kapre 


1696 


Samidin Flugaj 






5 


20. 


xhamia ne Lybevishte 


1703 


Idris Ihtihami 


e mesme 




5 


21. 


xhamia ne Glloboqice 


1704 


All Maxhuni 


e mesme 




5 


22. 


xhamia ne Pllanjil^ 


1705 


Bejtullah Halimi 


e mesme 




5 


23. 


xhamia ne Orqush 


1720 










24. 


xhamia "Nebi Ahmet aga" ne Brod te Ulte 


1726 


Shemsudin Bale 


e mesme 




5 


25. 


xhamia ne Sharr 


1732 


Beshir Ihtimani 


e mesme 




5 


26. 


xhamia ne Rrence 


1733 


Nezar Gerdellaj 


e mesme 




5 


27 


xhamia ne Brezne 


1734 


Halil Krasinqi 


e mesme 




5 


28 


xhamia ne Radesh e Eperme 


1734 


Adem Ihtimani 


e mesme 




5 


29 


xhamia ne Dil^ance 


1746 










30 


xhamia ne Zaplluxhe 


1750 


Nail Sinani 


superiore 




5 


31 


xhamia ne Brrut te IVIadh 


1756 


Benjamin Arifi 


e mesme 






32 


xhamia ne Ba5l<e 


1756 










33 


xhamia ne Xerxe 


1760 


Taip Rrahmani 


e mesme 




5 


34 


xhamia ne Krstec te Vogel 


1761 


Miftar Miftari 


e mesme 




5 


35 


xhamia ne Kul< 


1803 


Ahmet Fetahu 


e mesme 




5 


36 


xhamia ne Zym 


1895 


Sami Kasami 


e mesme 




5 


37 


xhamia "Beqir agina" ne Radesh te Ulte 


1946 


Sadulla Ihtimani 


e mesme 




5 


38 


xhamia ne Buzese 


1972 


Bejtullah Rexhepi 


ixhazet 




5 


39 


xhamia ne Brrut te Vogel 


1993 


Murat Ajdini 


e mesme 




5 


40 


xhamia "Haxhi Musa" ne Brod te Eperm 


2003 










41 


xhamia ne Sharr 


2007 


Driton Qengaj 


superiore 




5 



Pergatiten: S. Bajgora 
R. Shkodra 

(Ne numhn e ardhshem bejme prezantimin 
e KB Islame te Therandes) 



58 



dituria islame / 200 



Aktuale 



Drenas: Menaxhmenti i Feronikelit dhe udheheqesit e KBI arrijne marreveshje: 

Te punesuarit ne Feronikel 
mund te falin xhumane ne vendin e punes 

Udheheqja e gjigantit drenicas dhe kosovar "Feronikel" dhe udheheqesit e KBI-se te Drenasit kane arritur nje 
marreveshje qe ne ambientet e kombinatit, te premteve, te falet namazi i xhumase. Per t'u realizuar kjo marrevesh- 
je, jane zhvilluar bisedime ne mes menaxhmentit te Feronikelit dhe udheheqesve te KBI-se te Drenasit, meqe te 
punesuarit ne Feronikel kishin kerkuar nga menaxhmenti qe te premteve t'i lironte per ta falur namazin e xhumase. 
IVIeqe afer Feronikelit nuk ka xhami dhe me qellim te racionalizimit te kohes, ne njeren ane, dhe ne anen tjeter per 
t'u permbushur kerkesa e te punesuarve, - menaxhmenti i Feronikelit dhe udheheqesit e KBI -se shqyrtuan situ- 
aten dhe arriten marreveshjen qe udheheqja e Feronikelit te siguroje hapesiren ku do te falet namazi i xhumase, 
dhe Keshilli i Bashkesise Islame imamin. 

Kjo marreveshje u ben te munduar te punesuarve ne kete gjigant qe ta falin namazin e xhumase ne vendin e tyre 
te punes, pa pasur nevoje te dalin jashte. IVIarreveshja eshte nder te parat ne Kosove, qe respekton te drejten e 
besimit ne vendin e punes. 

Xhumaja e pare ne mjediset e Feronikelit u fal me 26 .01 2007, ku farzit te xhumase i priu Osman ef. IVIusliu- 
kryetari i KBI-se te Drenasit. Kete dite namazin e falen afro 60 punetore te ketij gjiganti ekonomik. 

IVIbesim me shprese se shembullin e Feronikelit do ta ndjekin edhe kompani dhe ndermarrje te tjera, duke u ofru- 
ar mundesine punetoreve qe te kryejne ritet e besimit te tyre. 

Eset Bajraktari 



Ne xhamine e fshatit Radivojce te komunes se Vitise 



Dua e hatmes 



IVIe 21.10. 2006, dite e shtune (ne perfundim te muajit te shenjte te Ramazanit ) ne xhamine e fshatit Radivojce 
te komunes se Vitise, ku imam eshte Salih Beqiri i cili eshte nje nder imamet qe mbane mesim-besim vazhdimisht 
gjate tere vitit, pas namazit te ikindise kemi pasur dua te hatmes. 

IVIe punen e tij te palodhur, ai arriti ta perfundoje leximin e Kuranit me nje grup nxenesish, dhe kjo eshte hera e 
katert qe me nxenes kryen dua te hatmes gjate punes se tij ll-vjegare. Tubimi u hap me nje ashere nga Kurani, te 
cilen e lexoi Faton Januzi, nxenes i medresese "Alauddin" dega e Gjilanit. Pastaj fjalen e mori imami i xhamise, Salih 
Beqiri, i cili, pasi falenderoi Allahun e IVIadheruar dhe dergoi salavate mbi Pejgamberin a.s., pershendeti te pranish- 
mit, dhe sidomos Kryeimamin e KBI-se te Vitise, Fehim ef.Abazi, pastaj beri nje njoftim rreth punes se tij me nxenes, 
si dhe aktivitetit te tij me xhemat ne pergjithesi. 

IVIe pas, fjala iu dha kryeimamit Fehim ef.Abazi, i cili, pasi falenderoi Allahun xh.sh. dhe dergoi salavate mbi 
Pejgamberin a.s., pershendeti te pranishmit dhe sidomos imamin Salih ef. Beqiri, per punen e tij te palodhur ne 
mesimin e fese, gjeneratave te reja. IVIe pas foli mbi rendesine e leximit dhe mesimit te Kuranit, si nje prej oblig- 
imeve dhe emanetit qe kemi nga ana e Allahut te IVIadheruar. Tubimin e pershendeti edhe drejtori i shkolles se 
fshatit, Skender Rama, i cili qe i pranishem bashke me disa arsimtare . Duane e hatmes e beri Kryeimami i KBI-se 
te Vitise. 

Te gjithe nxenesve iu dhane certifikata te pergatitura nga KBI e Vitise, te cilat ua shperndau Kryeimami ef. Fehim 

Abazi, ndersa dhuratat e tjera te pergatitura nga 
imami i fshatit, ua shperndau drejtori i shkolles se 
fshatit, Skender Rama. Pas duase se hatmes, u 
shtrua iftari per te gjithe te pranishmit, qe ishte per- 
gatitur nga nxenesit dhe imami i xhamise. 
Nxenesit qe bene hatme: 

1 . Arbnora A.Jonuzi 

2. Dafina Z.lsmajli 

3. Donjeta S.Aliu 

4. Fatbardha F.Haziri 

5. Hikmete F.lsmajli 

6. Leonora B.lsmajli 

7. Liridona F.lsmajli 




8. IVIirjeta A.lsmajli 



Pergatiti: 
Fehim Abazi 



dituria islame / 200 



59 



Ne Universitetin Prishtines 



Magjistroi Amir (Bajrush) Ahmeti 

Me 28 Shkurt 2007 ne Fakultetin Juridik te Universitetit i 
te Prishtines, kandidati Amir B. Ahmeti nga Prishtina, para 
komisionit dhe ne prani te shume mysafireve, profesore te 
Universitetit te Prishtines dhe studente te tjere, mbrojti 
temen e magjistratures me titull "Zgjedhjet Presidenciale 
ne ShBA - ne rrugen e kontinuitetit apo ndryshimit te ketij \ 
sistemi elektoral". 

Amir Bajrush Ahmeti i lindur ne Prishtine me 1974, 
shkollen fillore ne "Emin Duraku" dhe te mesmen ne I 
"Alauddin" i kreu ne Prishtine, per te vazhduar studimet | 
universitare ne Universitetin e Jordanit, ne Aman te Jorda- 
nise, dhe me pas ne Universitetin e Prishtines ne vendli- 
ndje, studimet pasuniversitare, ku u shpall magjister. 

Ne kete punim te magjistratures kandidati Amir Ahmeti ' 
ka shtjelluar temen ne 126 faqe ne radhor normal, nga te | 
cilat: tri faqe permbajtje, tri faqe konkluzione dhe pese faqe literature te shtjelluar e te konsultuar. Punimi ka 
parathenien, hyrjen, tre kapituj dhe shqyrtimet perfundimtare, si dhe rezymene ne anglisht. 

Punimi eshte ndare ne kapituj, nenkapituj, tituj dhe nentituj ne te cilet shqyrtohen dhe konkretizohen shqyrtimet 
e ketij punimi. Kapitujt shtjellojne keto tema: 

Zgjedhja e shefit te shtetit ne kolonite e hershme britaneze, pas pavaresimit te tyre si dhe sipas Neneve te 
Konfederates. 

Zgjedhja e Presidentit ne ShBA sipas kushtetutes se vitit 1787, rreth sistemit te terthorte te zgjedhjeve, "Kolegjit 
Elektoral", sistemit dy partiak, votave popullore dhe atyre elektorale. 

Kushtetuta e ShBA-se per zgjedhjen e Presidentit, amendamentimi i kushtetutes rreth zgjedhjes se Presidentit, 
propozimet e tjera per ndryshime te tjera te mundshme rreth sistemit elektoral, etj. 

Komisioni vieresues perbehej nga: 

Prof. Dr. Kurtesh Saliu - kryetar i komisionit. 

Prof. Dr. Arsim Bajrami - mentor. 

Prof. Dr. Hava Ismajli - anetare e komisionit. 

Kandidatit i urojme suksese te metutjeshme nejeten shkencore. 

Mr. Rahim Aliu 




KESHILLI I BASHKESISE ISLAME 
HANI ELEZIT 
Nr.11/2007 
Date 07.03.2007 

Keshilli i Bashkesise Islame ne Han te Elezit, ne mbledhjen e mbajtur me date 14.02.2007, vendosi te shpalle 

Lp Konkurs 

Per plotesimin e vendit te punes: 

Imam, mualim dhe hatib ne xhamine e Lagjes se re. 

Kandidati duhet t'i plotesoje keto kushte: 

- Te kete diplomuar ne Fakultetin e Studimeve Islame, ose se paku te kete te kryere IVIedresene e Mesme. 

- T'i permbahet Kushtetutes se Bashkesise Islame te Kosoves dhe Rregullores se Keshillit 

- Te kete aftesi komunikative me xhemate. 

Kandidatet e interesuar duhet t'i dorezojne keto dokumente: 

-Kerkesen per punesim 

-Diplomen e pergatitjes profesionale 

-Qertifikaten e mjekut 

-Qertifikaten e lindjes. 

Konkursi mbetet i hapur 15 dite pas shpalljes ne revisten Dituria Islame. 

Dokumentet se bashku me kerkese te dorezohen ne Keshillin e Bashkesise Islame ne Han te Elezit. 



60 



dituria islame / 200 



Merhum 



Nderroi fete Emrush ef. Krasniqi (1929- 2007) 



Me 6 shkurt 2007, ne moshen ZS-vjegare, 
ne shtepine e tij ne Ratkoc, nderroi jete mulla 
Emrush Krasniqi, imam, hatib dhe mualim per 
22 vjet ne fshatin e tij Retkoc. 

Emrush ef. Krasniqi ka lindur me 
10.05.1929 ne Ratkoc te komunes se 
Rahovecit. 

Mesimet e para i kreu ne Gjokove, pastaj u 
diplomua ne Medresene e Ulet te Prishtines ne 
vitin 1962. Rrjedh nga nje familje me ndjenjo 
te larta morale islame e kombetare. 

Ne fillim ka punuar si imam ne fshatin Pa- 
stasel, ne vitin 1972 u kthye ne fshatin e tij ne 
Ratkoc si muezin, e pastaj imam, hatib e mual- 
im. 

Ne vitin 1 984 mori vendimin e punes per te punuar ne kete 
xhami, dhe aty vazhdoi deri ne fillim te vitit 2004. 

Mullo Emrush Krasniqi ka qene modest, nuk ka qene mend- 
jemadh dhe kryelarte, kenaqesio e tij ka qene gjithmone te jete 




mrush ef. Krasniqi 



me xhemat, veshjo e tij manifestonte nje bukuri te 
vegante. 

Ajo qe u kishte lene mbresa shume njerezve tek 
ai, ishte edhe veshja elegante dhe e paster Prirja e 
tij ishte qe gjithmone t'i udhezonte besimtaret per 
devotshmeri. Ai qe nga marrjo e detyres te imamit 
e deri ne vdekje, nuk ka dale nga shtepia pa unifo- 
rme. 

Shtepia e tij ka qene nje mysafirhane e vertete 
per shume mysafire te vendit e te huaj. Ai nuk ka 
qene njeri qe ka mbajtur hidherim, pavaresisht se 
mund te kete pasur mosmarreveshje. Ka qene nje 
vizionar per ruajtjen e vierave autoktone islame ne 
rajon, shpesh ishte vene ne thumb te rrymave te 
ndryshme. Qendrimi i tij gjithmone ishte per kultivi- 
vlerave klosike te islamit tradicional. 

HalifShala 



Haxhi Ibrahim Devolli (1943-2007) 



Dita e 1 4 shkurtit 2007 ne Peje, madje edhe 
ne Kosove, agoi me nje lojm te hidhur, por ishte 
caktim i Allohut vendimmarres, - nderroi jete 
afaristi, bamiresi, haxhiu, besimtari i devotshem 
Haxhi Ibrahim Devolli. 

Lindi ne nentor te vitit 1943 nga babai Shy- 
qyriu dhe nena Abide, prinde dhe familje fis- 
nike, bujare e shume fetare. 

U rrit dhe u edukua ne nje ambient familjor, 
ku per ideal kishin fene e paster islame dhe tra- 
diten e mrekullueshme qytetare. Shtepia e tyre 
ishte mu afer Bajrakli xhamise, dhe fqinji i pare 
i tyre ishte imami, i cili kurre nuk ngurroi t'i me- 
sonte dhe edukonte femijet e mehalles, nder te 
cilet ishte si femije me vellezer e motra edhe 
Ibrahimi. 

Ne rinine e hershme, me deshiren e prinderve, u dergua ne 
shkolle perte marre zejen, ne menyre qe me vone t'i kontribu- 
onte edhe familjes dhe vendit. 

Si i ri, bashke me vellezer, hapi nje punetori per riparimin e 
motogikletave dhe bigikletave, dhe gjithnje shkonte duke avan- 
cuar zejen dhe duke ua mesuar edhe te tjereve. Zeja e meka- 
nikut i solli atij nje mundesi solide financiare, qe gjate viteve 
nentedhjete te merrte iniciativa shume te guximshme private, 
me vizion dhe largpamesi, ne ate kohe nje pune shume vesh- 
tire, sepse migrimi i rinise ishte ne vlugun me te madh, e kjo me 
bekimin e pushtetitte dhunes dhe krimit serb, qe ne realitet bre- 
ngoste gdo shqiptar dhe sidomos besimtar 

Kjo brenge e rende e shqiptareve beri qe z. h. Ibrahimi te 
zgjeronte biznesin, afarizmin privat, te punesonte sa me shume 
te rinj dhe te kontribuoj ne zbutjen e plages se quajtur mergim. 
Per veprimtarine e tij te bujshme te kohes, shume here u mor 
ne pyetje nga sigurimi i atehershem serb, por gjithmone i pa- 
trembur, sepse e dinte mire se veprimtaria dhe afarizmi i tij ishin 
ne te mire te Kosoves e ne dem te armikut. Pas luftes, e cila 
shkaterroi gdo gje ne Peje e rrethine, po edhe fabrikat e tij, me 
ndihmen e familjareve dhe miqve afariste, sheroi demet e me- 
dha ne fabriken e tij, dhe me nje elan te pashoq, beri qe per 
disa vite te behet nje nder biznesmenet- afaristet me te njohur 
jo vetem pejane po edhe kosovare. Korporata e tanishme "De- 
volli company" puneson me shume se 300 punetore ne Kosove 
e Shqiperi, me nje numer te konsiderueshem fabrikash... 

Si besimtar i devotshem qe ishte, ndihma e dores se tij bu- 
jare, kurre nuk mungoi, si ndaj institucioneve ashtu edhe ndaj 
individeve dhe familjeve nevojtare. 




Haxhi Ibrahim Devolli 



VIen te permendet me pietet te larte ndihma 
e tij e madhe per renovimin e xhamive te dje- 
gura ne Peje e rrethine. Madje duke e pare se 
Kosova pas luftes po ballafaqohej shume me 
mungese te rrymes, rahmetliu te gjitha xhamive 
itWi^dhe KBI-se te Pejes u ka dhuruar nga nje gjen- 
erator, ne menyre qe ne xhamite tona gjithnje 
te kete drite. 

Vite me pare ishte per vizite ne Meke, ku 
kreu umren, dhe gjithnje enderronte qe nje dite 
ta kryente edhe Haxhin. 

E kishte sulmuar nje semundje e rende dhe 
frika se po e zinte vdekja pa e kryer Haxhin, e 
mundonte shume. Por deshi i Madhi Zot qe t'ia 
bente nasip dhe t'ia plotesonte deshiren shpi- 
rterore, dhe kete vit, bashke me bashkeshorten, 
e kryen Haxhin ashtu si duhet. Por, pas kthimit nga haxhi, ai 
rrefeu per peripecite e tij dhe mundimet qe ia kishin shkaktuar 
atij dhe te tjereve punetoret e Itkanit, kishte dhene shume para 
per nje komoditet me te mire ne haxh, por mjerisht Itkani, si 
agjenci e rrejshme dhe per interes te huaj, nuk ia kishte plote- 
suar kushtet e premtuara. Por kjo le te mbetet ne ndergjegjen e 
organizatorit, ndersa haxhinjve Allahu kabull, dhe mundimet 
inshaAllahu shperblim ne kete bote dhe ne boten tjeter 

Pasi kthehet nga haxhi, semundja edhe me shume e rendon, 
dhe me 1 4 shkurt 2007 shuhet drita e ketij meteori, per te va- 
zhduar ne amshim, ne page dhe InshaAllahu, ne kenaqesite e 
pakufishme qe Allahu ka pergatitur per besimtaret e sinqerte. 

Me kete rast Bashkesia Islame mbeti pa bamiresin e paku- 
rsyer, besimtarin e devotshem, ndersa Kosova pa afaristin e 
suksesshem, efamiija pa prindin dhe edukatorin e madh moral 
e shpirteror 

Per autoritetin e tij ne kete bote, deshmoi edhe pjesemarrja 
e madhe ne percjelljen e tij ne amshim. Merrnin pjese njerez, 
besimtare dhe afariste nga e tere Kosova, nga Shqiperia e viset 
e tjera shqiptare. Namazit te xhenazes i ka prire z. Doc. Dr 
Rexhep ef. Boja, i cili, edhe sa ishte si imam ne Peje, kishte nje 
konsiderate te ndersjelle me rahmetliun. 

Lusim Zotin Fuqiplote qe ta meshiroje, ta shoqeroje me ata 
per te cilet ka thene se nuk do te kene frike e as do te pikello- 
hen; ta shperbleje me te mirat e Tij ne Xhennet. 

Nexhmedin Hoxhaj 



dituria islame / 200 



61 



Merhum 



Kater decenie ne sherbim te fese 



Mulla Faik ef. Ilazi (1922-2007) 



Vdekja e njeriut eshte e dhembshme 
per me te afermit, miqte e dashamiret, 
por vdekja e nje hoxhe, eshte dhembje 
e vegante, jo vetem per familjen, por 
per mbare xhematin dhe rrethin ku ka 
vepruar. Por vdekja eshte nje geshtje qe 
eshte thjeshte ne kompetencen e 
Allohut xh.sh. i cili ne Kuranin famela- 
rte thote: "(Jdo gje me shpirt ko me e 
shiju vdekjen, postoj tek Ne do te rik- 
theheni." 

Keshtu ndodhi edhe me shpirtin e 
mulla Faikut, shpirti i te cilit kaloi ne 
boten e amshuar me: 05.02.2007. 

Mulla Faiku u lind ne fshatin Muho- 
vc te komunes se Ferizajt me 22. maj 
1922, ne nje familje te respektuar, pa- 
triotike dhe fetare. Qysh ne femijeri tek 
ai u verejten shenjat e zgjuarsise dhe 
etja per diturite ne pergjithesi e oto fe- 
tare ne veganti. 

Mulla Faiku ishte pjesemarres aktive 
ne luften e Ferizajt ne dhjetor te vitit 
1944. 

Si talebe, nxenes, i mulla Vesel Gu- 
tes nen udheheqjen e Hoxhes, se bash- 
ku me shoke moren pjese aktivisht ne 
luften e Kosoves lindore. 

Me 1968 filloi te punonte si imam 
ne fshatin Zaskok ku dha nje kontribut 




Mulla Faik ef. Ilazi 



te pashoq per ngritjen e vetedijes feta- 
re e kombetare. Ishte organizator per 
ndertimin e xhamise se fshatit Zaskok, 
ku kontribuoi si mcterialisht ashtu edhe 
fizikisht. 

Mulla Faikun e karakterizuan ditur- 
ia, drejtesia, guximi, e mbi te gjitha 
modestia. Me modestine qe kishte per- 
fitonte te gjitha zemrat e njerezve. Ishte 
komunikativ dhe gojembel ne prediki- 
min e fese, i dashur dhe i respektuar 
Me te gjithe gjente gjuhe te perbash- 
ket. 




Gjate sherbimit ne fshatin Zaskok, 
gezoi nje autoritet te madh ne mesin e 
fshatareve. Ai ndermjetesonte ne gfare- 
do ngaterrese ne mes fshatareve dhe 
duke iu falenderuar autoritetit qe ge- 
zonte, modestise, guximit dhe vendo- 
smerise qe kishte, i zgjidhte shume 
probleme. 

Pas 23 vitesh sherbimi ne xhamine e 
fshatit Zaskok, ne maj te vitit 1991 u 
transferua ne xhamine e fshatit Talino- 
vc, ku punoi deri ne pension ne vitin 
2004. 

Mulla Faiku ishte, mbeti dhe do te 
jete shembull i perhershem. 

Hoxha u varros me 5 shkurt 2007 
ne varrezat e fshatit te lindjes. 

Bashkesia Islame, xhemati, miqte 
dhe koleget u ndane me dhembje nga 
miku dhe mesuesi i tyre. Numri i madh 
i xhematit, i miqve dhe imameve qe e 
percollen per ne Ahiret, eshte pasqyre 
e jetes se tij. 

Namazin e xhenazes ia fali keshillta- 
ri i Myftiut te Kosoves Resul Efendi Re- 
xhepi. Fjale rasti per vepren e Hoxhes 
mbajti zv. kryetari i Bl te Kosoves, 
Ahmet Efendi Sadriu. 

Xhemati i fshatit Zaskok ku Hoxha 
punoi per afer 25 vite, organizoi nje 
tubim perkujtimor per jeten dhe vepren 
e Hoxhes. 

Ne diten e xhumase ne Xhamine e 
mbushur perplot me xhemat kenduan 
KELIMETU TTEVHID per shpirtin e ho- 
xhes. Pas perfundimit te duase familjes 
se Hoxhes iu dhurua nje mirenjohje 
nga xhemati i fshatit Zaskok, ne shenje 
falenderimi per kontributin e dhene. 
Mirenjohjen e pranoi ne emer te famil- 
jes Nuhi Ilazi, djali i Hoxhes se ndjere. 

Imami i fshatit Zaskok ne kete dite ia 
kishte kushtuar hytben jetes dhe vepres 
se hoxhes se nderuar 



Hamdi (jerkin i 



Mulla Faiku me disa kolege fe tij 



62 



dituria islame / 200