g^ Si tujluhrt (jcbht j * frtare ni ; pafcrjn r Ahtisaril ?
J3 fefepreBtrcr teJ^/&Jiw adutjs ems Me&ew?
JYizreni aiy ku gershetohcl kullun dhe LradHj islame
DITURIA ISLAME
Reviste mujore, fetare, kulturore e shkencore
Boton
Kryesia e Bashkesise Islame te Kosoves
Prishtine
Kryeredaktor
Bahri Simnica
Redaksia:
Agim Hyseni, Burhan Hoxha,
Hajrullah Hoxha, Isa Memishi,
Jakup Cunaku, Muharrem Ternava,
Muhamed Hoxha, Nexhmi Maksuti,
Rexhep Suma dhe Sabri Bajgora.
Lektor
Isa Bajcinca
Korrektor
Skender Rashiti
Kopertina & Red. teknik
Ymridin Trinaku
Operator kompjuterik
Nuhi Simnica
Adresa:
"Dituria Islame",
Rr. "Vellusha", nr. 84. 38000 Prishtine,
Fah. post. 46,
Tel & Fax. 038/224-024
www.dituriaislame.net
E-mail: dituriaislame@hotmail.com
dituriaislame@yahoo.com
Parapagimi:
Evrope 25 € Amerike 40 USA $
Shtypi:
"Koha" - Prishtine
Doreshkrimet dhe fotot nuk kthehen!
Feja ne pakon eAhtisarit
Ne Pakon e Presidentit Ahtisari, nder te tjera, thuhet: "Kosova nuk
kafe zyrtare dhe qe do tejete e paanshme ne geshtjet e orientimeve
fetare" (An. I, 1.4). Nje trajtim i ketille ifese, cilado qofte ajo, na du-
ket i padrejte dhe mund te shkaktoje reagime ne mesin e besimtareve.
Ne te vertete, nje qasje e ketille na rikujton te kaluaren e hidhur te sis-
temit monist - ateist, kurfejajo vetem qe ishte anashkaluar, por edhe
ishte luftuar nga regjimi i atehershem. Nuk duhet harruar se nje nu-
mer i konsideruar i vendeve evropiane, kufeja eshte e ndare nga shte-
ti, megjithate feja zyrtare figuron ne kushtetutat e tyre. Gjithashtu,
duhet theksuar se ne asnjehere nuk kemi pretenduar dhe nukpretend-
ojme as tani, qe ne si shumice absolute, te privilegjohemi ose qefor-
mulimi tebehet ne dem te bashkesive tjera tradicionale te vendit. Nga
ana tjeter, nuk duhet harruar, gjithashtu, se qdo perpjekje per impon-
imin e nje multietniteti apo multireligjioziteti artificial, mund teprod-
hoje efekte negative per shoqerine kosovare.
Kryesia e BIK-se me kete rast propozon qe Kushtetuta e ardhshme
e Kosoves te njohe fete tradicionale te Kosoves: fene Islame dhe te
Krishtere me te dy ritet e saj: ortodokse dhe katolike.
Ne kete numer pos te tjerash
Si trajtohet ceshtja fetare ne
pakon eAhtisarit?!
5
Hyrja ne islam dhe kujdesi i
Allahut per besimtaret
7
Islami - metode efikase ne
pengimin e dukurive negative
11
Burimet e thirrjes islame
13
Mrekullite e andesit
17
Si t'ua shprehim f emijeve
dashurine tone si prinder?
19
Perceptimi i ligjit fetar islam
[Sheri'aU ne epoken
nashkekohore myslimane
22
Mesazhi qe i eshte dhene Panes
dhe Mesazhi i Panes
27
dituria islame / 199
Deklarate
Verejtjet e Kryesise se Bl-se te Kosoves per propozimin e Presidentit Ahtisari per
Kosoven drejtuar:
- ZYRES SE UNOSEK-ut - VJENE
- PRESIDENTIT AHTISARI
- ANETAREVE TE GRUPIT NEGOCIATOR TE KOSOVES
INSTITUCIONEVE TE KOSOVES:
- PRESIDENCIES
- KUVENDIT
- QEVERISE
.^jfi iSlAmi r
■ I ■ *
Kushtetuta e ardhshme e Kosoves
te njohe fete tradicionale
Prishtine, 14 shkurt 2007
Kryesia e Bashkesise Islame te Kosoves, sikurse edhe i
tere populli i Kosoves, me vemendje ka pritur berjen publike te
planit te Presidentit Ahtisari. Kjo Kryesi, pas berjes publike te
ketij Propozimi Gjithperfshires per Marreveshjen per Statusin e
Kosoves nga kryenegociatori nderkombetar, me vemendje ka
shqyrtuar dhe analizuar kete propozim. Kryesia e Bashkesise
Islame te Kosoves, ne parim propozimin e Presidentit Ahtisari,
megjitheqe le shume per te deshiruar, e vlereson si nje draft
pozitiv dhe, si i tille, per momentin hap rrugen drejt berjes se
Kosoves shtet.
Mirepo, Kryesia e BIK-se, pas nje analize te hollesishme,
shpreh mospajtimin e saj dhe ngre keto shqetesime:
1. Ne Propozimin e Presidentit Ahtisari nuk permendet tak-
sativisht pavaresia, shtetesia dhe sovraniteti i Kosoves, pran-
daj, duke u nisur nga fakti se ky popull ka paguar shtrenjte nje
gje te tille (Ju e dini numrin e deshmoreve), nuk e kemi meritu-
ar nje trajtim te tille, keshtu qe kerkojme qe ne versionin per-
fundimtar, edhe kjo te figuroje gjegjesisht te percaktohet qarte
statusi i Kosoves.
2. Ne Pakon e Presidentit Ahtisari, nderte tjera, thuhet: "Ko-
sova nuk ka fe zyrtare dhe qe do tejete e paanshme ne geshtj-
et e orientimeve fetare" (An. I, 1.4). Nje trajtim i ketille i fese,
cilado qofte ajo, na duket i padrejte dhe mund te shkaktoje
reagime ne mesin e besimtareve. Ne te vertete, nje qasje e ke-
tille na rikujton te kaluaren e hidhur te sistemit monist - ateist,
kur feja jo vetem qe ishte anashkaluar, por edhe ishte luftuar
nga regjimi i atehershem. Nuk duhet harruar se ne nje numer i
konsideruar i vendeve evropiane, ku feja eshte e ndare nga
shteti, megjithate feja zyrtare figuron ne kushtetutat e tyre. Gji-
thashtu, duhet theksuar se ne asnjehere nuk kemi pretenduar
dhe nuk pretendojme as tani qe ne si shumice absolute, te
privilegjohemi ose qe formulimi te behet ne dem te bashkesive
te tjera tradicionale te vendit. Nga ana tjeter, nuk duhet harru-
ar, gjithashtu, se cdo perpjekje per imponimin e nje multietniteti
apo multireligjioziteti artificial, mund te prodhoje efekte nega-
tive per shoqerine kosovare.
Kryesia e BIK-se me kete rast propozon qe Kushtetuta e ar-
dhshme e Kosoves te njohe fete tradicionale te Kosoves: fene
Islame dhe te Krishtere me te dy ritet e saj: ortodokse dhe ka-
tolike.
3. Aneksi V, qe ka te beje me Trashegimine Kulturore dhe
Fetare, i cili teresisht i dedikohet mbrojtjes se trashegimise se
Kishes Ortodokse Serbe (KOS) te Kosoves, duke mos perme-
ndurfare trashegimine fetare islame dhe ate katolike, na duket
krejtesisht pa vend. Ne mundohemi te kuptojme qellimin e mire
te Presidentit Ahtisari, i cili deshiron qe ky aspekt i ndjeshem i
pales serbe tejete i mbrojtur me ligj e qe ata te mos kene arsye
ta kundershtojne pakon e tij, mirepo, njohesit e mire te trashe-
gimise se objekteve sakrale ortodokse ne Kosove, duke mos e
perjashtuar as KOS-in, e dine mire se gjate tere historise ishin
pikerisht shqiptaret ata qe kishin mbrojtur dhe ishin kujdesur
per keto objekte, madje edhe atehere kur nuk kishte pasur se-
rbe ne ato objekte, perfshire ketu edhe periudhen e Perandori-
se Osmane.
Aktet qe ndodhen ndaj kishave ortodokse serbe te Kosoves
gjate ngjarjeve te 17-18 marsit 2004, duhet te shikohen si perj-
ashtim dhe ne kontekst me te gjere psiko-sociologjik e jo ve-
tem ne nje aspekt te ngushte te urrejtjes fetare. Pastaj,
perkrahja e pa rezerve qe KOS-i i kishte dhene Miloshevigit
dhe regjimit te tij, kishte bere qe , ne nderdijen e shqiptarit te re-
ndomte, keto objekte sakrale te ktheheshin ne simbole te shty-
pjes dhe okupimit te popullit shqiptar.
Ne kerkojme qe trashegimia kulturore dhe fetare te trajtohet
ne baze te vlerave qe ka, sepse ajo eshte pasuri e Kosoves
dhe e popullit te saj.
4. Ne Pakon e Presidentit Ahtisari askund nuk permenden
fjalet islam dhe as xhami, sikur ne Kosove te mos kishte asnje
xhami dhe asnje mysliman, sa kohe qe shumica derrmuese e
ketij populli i takojne pikerisht ketij besimi. Per ne kjo ka qene
nje absurd i llojit te vet. Prandaj, kerkojme qe kjo peshtje te rre-
gullohet ne menyre te merituar.
5. Lidhur me Aneksin V, neni 2, al. 2.2. "Kosova do t'i ofroje
Kishes Ortodokse te Serbise privilegje doganore dhe tatimo-
re....", ne kerkojme qe, ne mos asgje tjeter, se paku edhe dy
bashkesite e tjera, ajo islame dhe katolike, ta kene te njejtin
tretman.
6. Ne kerkojme gjithashtu qe ne mjediset ku popullata shu-
mice eshte serbe, si rasti i Zvecanit, Zubin-Potokut, Leposavici
dhe Mitrovica e Veriut, objektet islame te gezojne te njejtin tret-
man dhe te jene zona te mbrojtura. Gjithashtu, kete tretman ta
gezojne edhe objektet e tjera monumentale te proveniences
islame, te cilat gjenden gjithandej neper Kosove. Kerkojme, po
ashtu, te na mundesohet ndertimi i xhamive te shkaterruara ne
pjesen veriore te Mitrovices. Po Ju kujtojme vetem xhamine
buze Ibrit ne pjesen veriore te Mitrovices, e cila eshte rrenuar
me themel nga forcat serbe ne vitin 1999.
7. Ne Pakon e Presidentit Ahtisari percaktohet shume mire
kthimi i prones se KOS-it (Aneksi VII, neni 6, pika 6.1.), mirepo
kjo duhet te vleje edhe per komunitetet e tjera fetare.
Prandaj, ne emer te Bashkesise Islame te Kosoves dhe
anetaresise se saj, kerkojme nga Ju qe keto shqetesime tonat
t'i merrni parasysh, sepse jemi thelle te bindur se keshtu do te
beni zgjidhje te merituar.
Duke Ju falenderuar per mirekuptim, Ju pershendesim sin-
qerisht dhe Ju deshirojme sukses.
Kryetari,
Myftiu, mr. Nairn Ternava
dituria islame / 199
Ne shenjester
Si trajtohet ceshtja fetare ne pakon e Ahtisarit?!
Qemajl Morina
Pas nje' pritjeje te gjate, me 2
shkurt 2007, kosovaret paten
rastin te njiheshin me propozi-
min shume te perfolur te Presi-
dentit finlandez, Marti Ahtisari, te
ngarkuarit special te Sekretarit te Per-
gjithshem te Organizates se Kombeve te
Bashkuara, per perpilimin e pakos per
zgjidhjen e ceshtjes se Kosoves.
Shumica e kosovareve e mbajne me-
nd Marti Ahtisarin qysh nga periudha e
veshtire e bombardimeve te NATO-s,
kur ai, se bashku me ish-kryeministrin
rus, Cernomirdin, ishin angazhuar ne bi-
sedime me ish-diktatorin Serb Slobodan
Miloshevic. Sido qe te jete, qytetaret e
Kosoves kane pasur nje besim ne te dhe
kane pritur se, propozimet e tij per te
ardhmen e Kosoves, do te jene ne perp-
uthje me vullnetin e shumices se popull-
ates se Kosoves. Andaj, priten me pa-
durim per nje kohe te gjate propozimet e
tij, te cilat do te jene vendimtare per te
ardhmen e Kosoves dhe popullit te saj.
Sado qe pakoja e Presidentit Ahtisari
nuk eshte per t'u zhvleresuar, megji-
thate, ajo nuk perkon me realitetin e kri-
juar ne terren pas ngjarjeve tragjike te
vitit 1999. Fjala "pavaresi", qe ishte per-
folur sa e sa here deri me tani nga shqip-
taret, nuk permendet fare ne pakon e
Presidentit te Finlandes, i cili ne nje de-
klarate per medie kishte thene: "Ne fin-
landezet jemi realiste".
Por, ajo qe na intereson neve ne kete
veshtrim, eshte se si e traj ton Ahtisari ne
pakon e tij fene dhe trashegimine fetare
dhe kulturore. Thene ne vija te trasha,
trajtimi i ceshtjes fetare nga ana e Presi-
dentit finlandez nuk del nga kornizat e
pergjithshme te trajtimit te fese ne legji-
slacionin e vendeve evropiane, ku feja
eshte e ndare nga shteti. Megjithate, ne
disa kushtetuta te vendeve perendimore,
feja zyrtare ekziston. Sa per ilustrim, po
permendim se ne aktin me te larte te
Mbreterise se Bashkuar, mbreteresha
eshte ne krye te Kishes Anglikane. Feja
zyrtare e shtetit norvegjez eshte Protes-
tantizmi. Ne te gjithe jemi deshmitare se
me rastin e hartimit te Kushtetutes se
Bashkimit Evropian, pati perpjekje te
medha qe ne preambulen e saj te figuro-
je Krishterimi si fe zyrtare e Bashkimit
Evropian, edhe pse pati shume zera bre-
nda vete ketij Bashkimi, qe ishin kunder
ketij formulimi.
Kosova pa fe zyrtare
Ne pakon e Ahtisarit per Kosoven,
feja permendet shkarazi, ne Aneksin I,
Dispozitat Kushtetuese, neni 1.4, ku
thuhet: "Kosova nuk ka fe zyrtare dhe
do te jete e paanshme ne 5eshtjet e orie-
ntimeve fetare".
Nje trajtim i ketille i fese, cilado qo-
fte ajo, na duket se eshte jo vetem i pa-
drejte, por edhe denigrues per shumicen
derrmuese te shoqerise kosovare, dhe
mund te shkaktoje reagime tek besimta-
dituria islame / 199
ret. Sepse, kjo na rikujton te' kaluaren e
nje sistemi totalitar, ku feja jo vetem
ishte anashkaluar, por edhe ishte luftuar
nga regjimi i atehershem.
Ne anen tjeter, dihet se Kosova, si ne
aspektin e perberjes etnike, ashtu dhe fe-
tare, ne dallim nga shume vende te tjera
te rajonit, eshte monolite. Si komb, shqi-
ptaret perbejne shumicen absolute, dhe
ne aspektin fetar, Islami eshte fe e shum-
ices derrmuese te popullates se Kosoves.
Andaj, cdo perpjekje per imponimin e
nje multietniteti apo multireligjioziteti
artificial, mund te prodhoje efekte nega-
tive per shoqerine kosovare. Kjo eshte
arsyeja pse, minimumi i kerkeses se for-
mulimit te ketij neni, mund te jete: "Feja
Islame, Ortodokse dhe ajo Katolike -ja-
ne fe zyrtare ne Kosove, me status te ba-
rabarte".
Cila eshte trashegimia fetare
dhe kulturore e Kosoves?!
Per sa i perket trashegimise fetare dhe
kulturore te Kosoves, Presidenti ka nje
qasje te njeanshme dhe aspak te balan-
cuar. Kjo me se miri shihet ne Aneksin
V, qe ka te beje me Trashegimine Kultu-
rore dhe Fetare, i cili pothuajse ne teresi
i dedikohet mbrojtjes se trashegimise se
Kishes Ortodokse Serbe te Kosoves, du-
ke mos permendur fare trashegimine fet-
are islame dhe ate katolike. Po ta lexonte
kete pako dikush qe eshte i painformuar
sa duhet per kete aspekt, do te krijonte
bindjen sikur e vetmja trashegimi fetare
dhe kulturore ne Kosove, eshte ajo ser-
bo-ortodokse dhe se aty nuk ekziston
kurrfare trashegimie fetare-kulturore tje-
ter. Mu ashtu sic pretendojne Kisha
Ortodokse Serbe dhe disa historiane se-
rbe se Kosova eshte "Jerusalem i orto-
doksise serbe."
Ne mund ta kuptojme qellimin e mire
te Presidentit Ahtisari, i cili deshiron qe
atune kryesore te pales serbe, te perfaqe-
suar ne trashegimine kulturore fetare, ta
siguroje ne menyren me te mire, duke e
mbrojtur ne menyre ligjore, qe ata te
mos kene arsye ta kundershtojne pakon
e tij. Mirepo, njohesit e mire te trashegi-
mise se objekteve sakrale serbe ne Kos-
ove, duke mos perjashtuar as Kishen Or-
todokse Serbe, e dine mire se shqiptaret
gjate tere historise ishin ata qe i kishin
mbrojtur dhe ishin kujdesur per keto
objekte ne periudha te ndryshme te his-
torise, edhe atehere kur nuk kishte pasur
serbe ne ato objekte, duke perfshire ketu
edhe periudhen peseqindvjecare te sund-
imit te Perandorise Osmane. Perfaqe-
suesit e familjeve shqiptare, ne shenje
mirenjohjeje per kujdesin qe kishin tre-
guar per kishat dhe manastiret serbe, nga
qeveria dhe kisha serbe ishin quajtur
"vojvode".
Andaj nje kujdes me i madh nga Pre-
sidenti Ahtisari ndaj trashegimise fetare
dhe kulturore te Kosoves, te asaj islame
dhe katolike, sado kudo do te kishte kri-
juar nje balanc te trashegimise kulturore
ne Kosove. Ne vecanti kur dihet se gjate
luftes se viteve 1998-99, objektet fetare
islame kishin qene ne shenjester te ush-
trise dhe policise serbe, dhe kete me se
miri e ilustron fakti se ishin rrenuar, dje-
gur dhe granatuar 218 xhami, disa prej
te cilave me rendesi jo vetem te karak-
terit religjioz, por edhe arkitektonik per
Kosoven. Injorimi i ketij aspekti tejet te
rendesishem te trashegimise fetaro-kul-
torore te Kosoves, mund te kete pasoja
per sherimin e plageve qe la pas lufta
dhe konflikti shqiptaro-serb, sidomos ai
i decenies se fundit te shekullit te fundit.
Aktet vandale ndaj kishave ortodokse
serbe pas hyrjes se forcave te NATO-s
ne Kosove me 1999, si dhe ngjarjet e 17-
18 marsit 2004, duhet te shikohen si nje
perjashtim dhe ne nje kontekst me te
gjere psiko-sociologjik, dhe jo vetem ne
aspektin e ngushte te urrejtjes fetare.
Perkrahja pa rezerve qe Kisha Orto-
dokse Serbe i kishte dhene regjimit te
Miloshevi9it, si dhe keqperdorimi i sim-
boleve fetare nga ana e Miloshevicit, ki-
shin bere qe ne nderdijen e shqiptarit te
zakonshem, objektet sakrale ortodokse
serbe te ktheheshin nga objekte kulti, ne
simbole te shtypjes dhe okupimit te pop-
ullit shqiptar.
Pakoja e Ahtisarit
e papranueshme
edhe per KOS-in
Per fat te keq, ky qendrim i KOS-se u
manifestua edhe me rastin e publikimit
te Pakos se Presidentit Ahtisari, ndonese
ajo, pa dyshim, mund te konsiderohej si
perfituesi me i madh nga propozimi i tij
per statusin e Kosoves. Duke perseritur
retoriken e tyre te njohur: "Nuk mund t'i
shkeputet Serbise si nje shtet i vjeter ev-
ropian, pjesa me e ?mueshme territorit te
saj" - ne deklaraten e Sinodit te Kishes
Ortodokse Serbe thuhet po ashtu: "Ko-
sova dhe Metohia gjate periudhes me
shume se njemijevje5are eshte e banuar
me serbe, dhe ne kohen e caktuar, para
shpernguljeve te medha serbe, pothuajse
vetem me serbe".
Eshte per te ardhur keq pse ne kohen
kur Presidenti Ahtisari ben ?mos qe per
trashegimine ortodokse serbe te siguroje
nje status shume me te privilegjuar ne
krahasim me trashegimi te e tjera kultur-
ore te Kosoves, Sinodi i Kishes Ortodo-
kse Serbe del me deklarata te logjikes se
mesjetes.
Pavaresisht nga ato qe deklaruan Ki-
sha Ortodokse Serbe ne Beograd, apo
peshkopi Artemije ne Gra?anice, insti-
tucionet tona fetare ne Kosove, qe perfa-
qesojne shumicen, duhet te jene te
vetedijshme se jemi para nje pergjegje-
sie historike. Me sjelljet tona dinjitoze,
te mbeshtetura ne parimet e besimeve
tona te shendosha, dhe ne traditat tona te
tolerances e mirekuptimit te ndersjelle,
duhet te tregojme ne praktike se jemi
popull i qyteteruar dhe se Bashkesia
Nderkombetare pati te drejte kur me ve-
ndosmeri qendroi ne anen tone ne mo-
mentet me te veshtira, qe kaluam ne tete
vjetet e fundit te historise sone me te re.
Kete qendrim duhet ta mbajme edhe pas
pavaresimit te Kosoves, sepse ?dokund
ne bote shumica eshte ajo qe merr ne
mbrojtje pakicat, sepse me kete do te fi-
tojme besimin e botes se civilizuar dhe
do t'i demantojme paragjykimet e pales
serbe, me te cilat ishin perpjekur te pen-
gonin zhvillimin e procesit normal dhe
te natyrshem per pavaresimin e Koso-
ves.
dituria islame / 199
Tefsir
Mr. Adnan Simnica
Hyrja tie islam dhe kujdesi
i Allahut per besimtaret
"Nefe nuk ka dhune. Eshte sqaruar e verteta nga e kota. E kush nuk i beson te pavertetat, e i beson Allahut, ff
A
: ai eshte kapur per lidhjen me te forte, e cila nuk ka keputje. Allahu eshte degjues i dijshem. Allahu eshte ft
; mbikeqyres i atyre qe besuan, i nxjerr ataprej erresirave ne drite. E kujdestare te atyre qe nuk besuan jane g
: djajt'e qe i nxjerrin ataprej drite e i hedhin ne erresira. Ata jane banues te zjarrit, ku do te qendrojnepergjith- 1
|| mon'e". (kaptina El-Bekare, 256-257) §
Lidhshmeria ^
me ajetin paraprak
Ne ajetin paraprak - Ajetul Kursine-
Zoti i Madherishem sqaron bazat e
konceptit islam, nderton besimin e
shendoshe e te perkryer, mbi te cilin 9do
besimtar i devotshem zhvillon dhe sis-
temon jeten e vet, por edhe mburret e
krenohet me te. Ne te perfshihen bazat e
besimit islam, shume cilesi - Emra te
Allahut xh.sh., i Cili eshte Nje dhe nuk
ka Zot tjeter pervec Tij ; Ate nuk e kap as
kotje as gjume; gjithcka ka ne qiej dhe
ne Toke, eshte vetem e Tij; Ai eshte
mbikeqyres i perhershem dhe i perjetsh-
em; Ai eshte me i larti, me i madhi, - qe
te gjitha keto jane arsye te mjaftueshme
qe besimtari te krenohet me besimin e tij
hyjnor islam. Per kete arsye, eshte shu-
me e natyrshme qe Islami ta lere te lire
cdokend per te zgjedhur besimin e tij
dhe te mos i imponoje me dhune askujt
asgje. Gjithashtu, nder njerezit mbare
askush askend s'mund ta detyroje me
dhune per te besuar, sepse ai qe detyron
dike per te besuar di?ka, ai eshte i pari
qe mendon se, po mos te ishte ai detyr-
im, nuk do te besonte askush ate cfare
predikon ai. Nese veshtrojme historine e
se kaluares, por edhe te se tashmes, do te
gjejme njerez, organizata, por edhe pu-
shtete te mbeshtetura ne parime te kota
dhe destruktive, te cilet perdorin dhunen
dhe imponimin per t'i detyruar njerezit
te besojne predikimet e tyre. Te gjithe
keta njerez qe perdorin kete metode, e
kuptojne fare mire se, po te mos perdor-
nin dhunen, asnje njeri nuk do t'u be-
sonte dhe nuk do t'u permbahej atyre
parimeve te kota. Keta predikues jane te
paret qe jane te bindur se ato parime qe
predikojne ata, jane te kota, dhe kete e
veme re kur te dobesohet ndikimi, perd-
orimi i forces dhe pushteti tek ata, sepse
edhe parimet qe predikojne ata, mposh-
ten per toke si hedhurina.'
Besimi islam eshte ceshtje e bindjes
shpirterore me vullnet te lire dhe nuk
arrihet me dhune e detyrime, por neper-
mjet argumenteve dhe fakteve bindese
nga ana e Allahut xh.sh. ne gjithesi e kri-
jesa, nga e cila rezulton natyrshem vete-
bindja e njerezve ne ligjin hyjnor islam.
Islami i fton njerezit qe me logjiken e
tyre te shendoshe, ta pranojne ligjin e
Krijuesit Fuqiplote, sepse, sado qe te pe-
rdoret dhune dhe imponim ndaj ndonje
individi, bindja e brendshme ne zemer
dhe shpirt, s'mund te ndryshohet asnje-
here, e jo me tek nje popull i tere qe
s'mund te ndodhe absolutisht, prandaj
kete e verteton edhe historia tek popujt
ne bote, si9 eshte rasti edhe me popullin
shqiptar, te cilet vullnetarisht, me shu-
mice derrmuese perqafuan Udhezimin e
Allahut xh.sh. - Islamin.
Feja e krishtere ishte feja e fundit pa-
ra se te rishfaqej Islami (nepermjet
shpalljes se fundit - Kuranit); ajo kishte
perdorur te gjitha mjetet torturuese e te
dhunes per t'i detyruar njerezit qe te hy-
nin ne Krishterim. Me pastaj erdhi Isla-
mi dhe i paraqiti botes mbare, parimin
madheshtor dhe urtesine hyjnore neper-
mjet postulatit baze: "Nefe nuk ka dhu-
ne, eshte sqaruar e verteta nga e kota" 2
dituria islame / 199
Shkaku i zbritjes
se ketyre ajeteve
Lidhur me ajetin: 'We/e nuk ka dhu-
ne", transmetohet nga ibni Abasi te kete
thene: Ka qene nje grua nga ensaret, e
cila ishte betuar se, nese i jeton femija i
saj, do ta bente jehud (te fese jehude),
dhe, pasi u largua fisi Benu Nadir, ne
mesin e tyre kishte bij ensaresh, prandaj
ensaret thane: O i derguar i Allahut; ata
jane bijte tane (nuk lejojme nje gje te
tille), dhe zbriti ajeti: "Ne fe nuk ka
dhune". 3
Muxhahidi thote: Ky ajet ka zbritur
per shkak te nje burri nga ensaret, i cili
kishte nje djale me emrin Subejh, te cilin
e detyronte ne Islam, andaj zbriti ky
ajet. 4
Transmeton ibni Xheriri nga ibni
Abasi te kete thene Ajeti "Nefe nuk ka
dhune", ka zbritur per shkak te nje burri
nga ensaret, i quajtur El-Husajn, qe i pe-
rkiste fisit beni Salim bin Avf. Ai kishte
dy djem te krishtere, kurse vete ishte
mysliman, ndaj kishte shkuar tek Muha-
medi a.s. dhe i kishte thene: A mos t'i
detyroj (per Islam), sepse ata jane tre-
guar kryenece (ndaj Islamit)? Me kete
rast zbriti ky ajet. 5
Nje transmetim te ngjashem kemi
edhe nga Mesruku, i cili thote: Nje burre
nga ensaret, nga fisi beni Salim bin Avf,
kishte dy djem, te cilet ishin te krishtere
qysh para se te dergohej Muhamedi a.s.
me Shpalljen. Nje dite ata, se bashku me
nje grup te krishteresh, shkuan ne Me-
dine per te shitur gjesende ushqimore;
aty erdhi babai i tyre dhe i ngujoi duke u
thene: Nuk ju le te lire derisa te besoni,
por ata s'pranuan nje gje tille, prandaj
babai i tyre i paraqiti tek Muhamedi a.s.
duke thene: O i derguar i Allahut, a te
(lejoj qe te) hyje nje pjese (e familjes
sime) ne zjarr, e une te rri duarkryq?
Atehere zbriti ajeti: "Nefe nuk ka dhu-
ne, eshte sqaruar e verteta nga e kota",
dhe me pastaj te dy djemte i la te lire. 6
Kurse, per sa i perket ajetit vijues:
"Allahu eshte mbikeqyres i atyre qe
besuan....", transmetohet nga Ubdete
iben Ebi Lebabe te kete thene: (Ata qe
kishin besuar, te theksuar ne ajet) kane
te bejne me ata qe me heret kishin be-
suar ne misionin e Isait a.s., dhe, kur u
dergua Muhamedi a.s., besuan gjithash-
tu edhe ne misionin e tij, dhe ky ajet ka
zbritur lidhur me ta.
Ndersa Muxhahidi thote: Asokohe
nje pjese e popullit kishin besuar ne mi-
sionin e Isait a.s., kurse pjesa tjeter e ki-
shin mohuar ate, dhe, kur u dergua
Muhamedi a.s., misionit te tij i besuan
ata qe kishin mohuar misionin e Isait
a.s., kurse mohuan Shpalljen - misionin
e tij ata qe kishin besuar misionin e Isait
a.s., prandaj Allahu e zbriti kete ajet:
"Allahu eshte mbikeqyres i atyre qe be-
Komentimi i ajeteve
Pasi ne ajetin paraprak 'Ajetul Kur-
sine", theksohen shume cilesi madhesh-
tore te Allahut te Madherishem, cfare
rezulton per domosdoshmerine e besim-
it natyrshem nga cdo mendje e shendo-
she, atehere askujt nuk i lejohet imponi-
mi ndaj tjetrit per te besuar e per te hyre
ne fe, sic u theksua ne Kuran: "Sikur te
kishte dashur Zotiyt, do t'i besonin cka
jane ne toke qe te gjithe. A do t'i dety-
rosh ti njerezit te b'ehen besimtare?
(kaptina Junus, 99). Keshtu eshte sqaru-
ar e verteta nga e kota, dhe s'ka absolu-
tisht dhune e imponim ne fe, sepse besi-
mi eshte ceshtje e zemres dhe askush
s'mund te imponoje besim ne te. 8
Me kete parim themelor: "Ne fe nuk
ka dhune, eshte sqaruar e verteta nga e
kota", shihet qarte fisnikerimi i njeriut
nga ana e Krijuesit Fuqiplote, per respe-
ktimin e deshires, shpirtit dhe ndjenjave
te tij, por edhe lirise se plote te tij, duke
i mundesuar te zgjedhe ne mes shpetim-
it e humbjes, dhe, ne perputhje me punet
e veprat e tij, pason shperblimi apo nde-
shkimi. Keto me te vertete jane vecorite
kryesore te lirise se njeriut, nje gje u mo-
hohet shume njerezve nga sisteme te
ndryshme diktatoriale e ideologjike ne
bote. Keto sisteme, ideologji e ligje nje-
rezore, nuk i lejojne njeriut si krijese e
fisnikeruar nga Allahu xh.sh., qe te zgje-
dhe besimin e tij, apo te percaktohet per
nje qasje tjeter te ceshtjeve a ligjeve nga
ajo qe deshiron shteti perkates, nje situ-
ate qe e ve ate para nje udhekryqi: ose t'i
pranoje ligjet dhe idete shteterore, te
cilat e largojne nga imani - besimi ne
Zotin e vertete, ose te mos i pranoje ato
ligje dhe te perballet me dhune e tortura
psikofizike te te gjitha llojeve. Pra, liria
e besimit eshte nga te drejtat kryesore te
njeriut mbi toke, te cilen e ka garantuar
Islami, dhe, ne anen tjeter, me shprehjen
e perdorur ne ajet: "Nefe nukka dhune",
mohohet ne forme absolute ekzistimi i
"imponimit", si ne teori, po ashtu edhe
ne praktike.
Imani - besimi eshte "e verteta" e
theksuar ne ajet, te cilen njeriu duhet ta
pasoje me plot pergjegjesi, kurse "e ko-
ta" ka per qellim te gjitha besimet e ga-
buara, prej te cilave njeriu duhet te
largohet, nese do shpetimin. Me te ve-
rtete, kur njeriu ndalet dhe analizon dhu-
raten e madhe te besimit nga Zoti xh.sh.,
do te bindet per vertetesine e tij, sepse
besimi i vertete i jep besimtarit konce-
ptin e qarte per jeten ne teresi, zemres i
jep qetesine shpirterore dhe prehjen kul-
more e te rehatshme, si dhe me te arrin
te krijoje nje shoqeri njerezore me sis-
tem te shendoshe dhe progresiv. Ndaj,
kur njeriu arrin te kuptoje ashtu si duhet
dhuntine e besimit - imanit, atehere me
ka kuptuar sqarimin e se vertetes nga e
kota. 9
Ne kete menyre Islami mohon kate-
gorikisht imponimin ne besim, kur dihet
qarte se Allahu i Madherishem, me fuq-
ine e Tij absolute, po te doje, ka munde-
si t'i detyroje te gjithe njerezit qe te
besojne, sikurse i ka detyruar qiejt, tok-
en, shtazet e bimet t'i permbahen progr-
amit - ligjit Tij, duke mos pasur mundesi
asnjehere ta kundershtojne ate ligj, per
se Allahu xh.sh. tha: "Sikur te donte
Allahu, do t'i drejtonte ne rruge te
drejte te gjithe njerezit". (kaptina Err-
Rra'd, 31).
Ne kete kuader, gjithashtu duhet te
bejme dallimin edhe ne mes detyrimit
per te pranuar fene dhe, ne anen tjeter,
per te kryer obligimet fetare. Psh., po t'i
drejtohemi nje myslimani me pyetjen:
Pse nuk e kryeni namazin?, ai pergjigjet
duke theksuar ajetin: "Nefe nuk ka dhu-
ne", dhe e quan veten te civilizuar e ba-
shkekohor, po ne i themi: Jo, pjesa e
ajetit "Nefe nuk ka dhune", nuk kuptoh-
et ashtu si po pretendoni ju, sepse, derisa
keni besuar dhe jeni mysliman, atehere
kerkohet nga ju qe te kryeni te gjitha
obligimet e fese dhe t'u permbaheni dis-
pozitave hyjnore islame. Ju jeni te lire te
besoni a te mos besoni, jeni te lire te
zgjidhni ne mes besimit dhe mosbesim-
it, por ne ate moment qe keni besuar dhe
jeni bere mysliman, tashme jeni bere
pergjegjes ndaj zbatimit te dispozitave
dhe obligimeve te Islamit. Nese keni pe-
rdorur alkool sa keni qene pabesimtar,
ajo ka qene zgjedhja juaj, por ne ate mo-
ment qe keni besuar, duhet te lini alko-
olin dhe te gjitha veset e tjera te liga,
sepse, ne te kunderten, po kundershtoni
dispozitat hyjnore dhe pason ndeshkimi.
Liria e besimit apo mosbesimit per
njeriun si rezultat i shprehjes kuranore:
"Nefe nuk ka dhune", qendron ne faktin
se rruga e besimit te vertete eshte sqaru-
ar, dhe po ashtu rruget e besimeve te ko-
ta jane sqaruar, dhe nga kjo natyrshem
dituria islame / 199
rezulton parimi: "Ne fe nuk ka dhune",
prandaj Zoti i Madherishem sqaron ho-
llesisht te verteten dhe te koten, dhe ne
nje ajet tjeter thote: "Une do t'i zmbraps
nga argumentet e Mia ata qe pa pasur
te drejt'e, bejne kryelartesi ne toke, te
cilet edhe nese shohin cdo argument,
nuk besojne, dhe, nese shohin udhen e
shpetimit, nuk e marrin ate rruge, nese
e shohin rrugen e gahuar, ate e marrin
rruge. Kete (kete verberim te tyre), nga-
se ata i konsideruan te rreme faktet To-
na dhe ngase i lane pas dore ato".
(kaptina El- A 'raf, 146).
Me kete i Madherishmi Allah sqaron
qarte se njerezit kryelarte e kryenece,
edhe nese shohin argumentet e Zotit dhe
shohin rrugen e vertete, ata prape nuk
besojne, e kur i shohin rruget (besimet)
e kota, i pasojne ato dhe mohojne e per-
genjeshtrojne faktet e Krijuesit."'
Ne vijim te ajetit sqarohet me holle-
sisht e verteta e besimit: "E kush nuk i
beson te pavertetes, e i beson Allahut,
ai eshte kapurper lidhjen me te forte, e
cila nuk ka keputje", qe nenkupton se
kush largohet nga adhurimet e kota e ve-
set e liga te shejtanit, dhe adhuron Zotin
e vertete - Allahun, ai me te vertete ka
gjetur shpetimin nepermjet ketij besimi
- fese islame, e cila eshte lidhje shume e
forte dhe nuk keputet kurre. Ne ajet ver-
ejme se mohimi dhe largimi nga e pa-
verteta - besimet e kota, i ka paraprire
besimit ne fene e vertete, sepse njeriu
fillimisht duhet te largohet nga besimet
e kota te shejtanit e me pastaj te besoje
ne te verteten hyjnore islame. Fjala "7a-
gut - djajte", e theksuar ne keto ajete, ka
per qellim besimet e kota e te paverteta,
djajte - shejtanet dhe cdo veper te tyre,
qofshin keto vepra edhe nga njerezit,
d.t.th. cdo njeri i cili mohon te verteten
dhe ndjek rruget e kota, hyn ne radhet e
taguteve - djajve. Zoti Fuqiplote shpre-
hjen "Tagut" e ka theksuar edhe ne shu-
me ajete te tjera, me se ka sinjalizuar be-
simet e kota e te gabuara, duke bere
thirrje per t'iu shmangur atyre dhe per te
pasuar rrugen e vertete islame per te
arritur shpetimin, andaj tha: "Nderkaq,
ata qe u larguan prej adhurimit te idh-
ujve (taguteve) dhe iu drejtuan Allahut,
ata kane gezint te madh, e ti pergezoji
pra roberit e Mi", (kaptina Ez-Zumer,
17)
Ndersa lidhja e forte, e cila nuk ka ke-
putje, e theksuar ne ajet, ka per qellim
fene e Allahut xh.sh., e cila eshte shume
e forte dhe nuk dobesohet asnjehere, dhe
mu per kete arsye eshte krahasuar me
lidhjen qe s'mund te kete keputje kurre.
Dijetaret islame kane dhene mendime te
shumta lidhur me domethenien e sakte
te kesaj shprehjeje kuranore, por te
gjitha keto mendime kane per qellim fe-
ne - ligjin e Allahut - Islamin. Sa per ilu-
strim: Muxhahidi mendon se eshte per
qellim - Imani; Suddiu thote - Islami;
Seid bin Xhubejr dhe Dahaku - mendoj-
ne se eshte per qellim bindja ne; "Nukka
Zot tjeter pos Allahut", kurse Enes bin
Maliku; mendon se eshte per qellim Ku-
rani, etj."
Kurse, ne perfundim te ajetit verteto-
het qarte se Allahu xh.sh. eshte absolut
ne degjueshmeri dhe dije te cdo gjeje ne
gjithesi, e ne kete rast edhe i puneve dhe
intrigave te shejtaneve dhe perkrahesve
te tyre, te cilat jane te vazhdueshme e si-
stematike nga ana e tyre.
Ne ajetin vijues pasqyrohen qarte rru-
ga e udhezimit dhe rruget e humbjes, si
eshte udhezimi e si humbja, per se
Allahu xh.sh. tha: "Allahu eshte mbike-
qyr'es i atyre qe besuan, i nxjerr ata prej
erresirave ne drit'e. E kujdestare te aty-
re qe nuk besuan jane djajte qe i nxj-
errin ata prej drite e i hedhin ne
erresira. Ata jane banues te zjarrit, ku
do te qendrojne pergjithmone".
Derisa besimtaret nuk i besojne te pa-
vertetat, jane larguar nga punet dhe vep-
rat e shejtaneve dhe perkrahesve te tyre,
e ne anen tjeter i besojne Allahut xh.sh.
dhe jane lidhur forte per fene e Tij, - ate-
here doemos Vete Allahu i Madherishem
eshte mbikeqyres dhe kujdestar i tyre.
Shprehja ne shumes "i atyre qe besuan",
sinjalizon bashkesine, ndaj Allahu
xh.sh. po i ben me dije besimtaret se
dituria islame / 199
duhet te' jene nje dhe te bashkuar ne cdo
ceshtje, si ne besim, ne program dhe ne
jete ne pergjithesi, me se arrihet edhe
mbikeqyrja, kujdestaria, ndihma dhe
perkrahja e Allahut xh.sh. per besi-
mtaret, ne te gjitha ceshtjet ne teresi.
Gjithashtu i Madherishmi besimtaret e
tille i forcon vazhdimisht ne rrugen e dr-
ejte, u shton udhezimin ne driten hyjn-
ore islame, i mbikeqyr e kujdeset per ta
dhe i largon nga erresirat, besimet e kota
e te dyshimta, kurse pabesimtaret jane
ata qe udhehiqen nga djajte, te cilet edhe
jane kujdestare te tyre, ua zbukurojne
rruget - besimet e gabuara e te kota dhe
i largojne vazhdimisht nga rruga - besi-
mi i drejte. Ketu veme re edhe nje te
vertete absolute te Allahut te Madherish-
em, qe theksohet ne ajet, se rruga - feja
e vertete eshte vetem nje, kurse rruget e
paverteta - te kotat dhe erresirat, jane
shume, dhe mu per kete arsye shprehja
"drite" eshte theksuar ne njejes, kurse
shprehja "erresira" eshte theksuar ne
shumes. Kjo ceshtje me rendesi eshte
vertetuar edhe ne shume ajete te tjera ne
Kuran, si: "Dhe se kjo eshte rruga (feja)
line e drejte (qe e caktova per ju), pra
permbajuni kesaj, e mos ndiqni rruge
te tjera e tju ndajne nga rruga e Tij.
Keto jane porosite e Tij per ju, ashtu qe
te ruheni". (kaptina El-En 'am, 153)' 2
Keshtu Allahu xh.sh. kujdeset per cdo
ceshtje te besimtareve, i udhezon - i for-
con ne rrugen e drejte, u forcon bindjen
atyre, i largon dhe i ruan nga besimet e
gabuara, nga devijimet dhe dyshimet,
ndersa kujdestare te pabesimtareve jane
djajte e te gjitha llojeve, nga njerezit e
nga xhinet, te cilet i largojne ata vazh-
dimisht nga besimi i drejte dhe i mbajne
gjithnje ne mosbesim dhe erresira. And-
aj, derisa jane te tille, ne mosbesim, dhe
vdesin keshtu, atehere ne boten tjeter pe-
rgjithmone do te jene ne zjarrin e Xhe-
henemit.
Perfundim
Ketu duhet te sqarojme shkurtimisht
edhe nje ceshtje me rendesi per sa i per-
ket parimit themelor islam: "Nefe nuk
ka dhune", dhe lidhshmerise se ngushte
qe ka ky me ajetin ne po ate kaptine:
"Luftoni ata (idhujtaret), derisa te
zhduket propagandimi i tyre dhe derisa
te aplikohet feja vetem per Allahun. E
ne qofte se ndalen (nga propaganda dhe
lufta), atehere lini armiqesine, pervec
ndaj atyre qe jane zullumqare". (kapti-
na El-Bekare, 1 93).
Armiqte e Islamit keqinterpretojne
kuptimin e ketyre ajeteve dhe spekuloj-
ne duke thene se keto ajete jane kontra-
diktore me njera-tjetren dhe se Islami
eshte perhapur me dhune. Ata gjithashtu
mundohen te largojne nga shpirtrat dhe
zemrat e besimtareve domethenien dhe
kuptimin e luftes se shenjte, duke e para-
qitur si te paefektshme pergjate historise
islame dhe te pavlere, si dhe te pasukse-
sshme per te ardhmen. Mirepo, nese i
hedhim nje veshtrim se kaluares se mys-
limaneve pergjate historise, do te binde-
mi se ata luftuan, por jo per t'i detyruar
njerezit qe te hynin ne Islam, po per qe-
llime krejtesisht te tjera, si? jane:
- Myslimanet luftuan per te mbrojtur
vetveten nga torturat, dhuna e provoki-
met e armiqve, dhe per te siguruar besi-
min, jeten e pasurine e tyre. Myslimanet
u provokuan me sulme te panderprera
ndaj pasurise dhe jetes se tyre, nje gje
shume e veshtire dhe provokuese, por
sulmi ndaj fese dhe besimit te tyre ishte
shume me provokues, prandaj u detyru-
an te vetembroheshin brenda mundesive
te tyre. Myslimanet u perballen me dhu-
ne, tortura e provokime te te gjitha nat-
yrave, si ne fillimet e Islamit, ashtu edhe
me pastaj, si ne Andaluzine islame, ku
ndodhen masakra te paparashikueshme,
ne Bejtul Makdes (Jerusalem), etj. Ma-
dje edhe sot myslimanet vazhdojne te
ballafaqohen me tortura e dhune nga ar-
miqte e Islamit ne shume vende te botes,
prandaj per ta eshte e lejuar, por edhe e
domosdoshme, vetembrojta ne te gjitha
menyrat e mundshme, qofte edhe me lu-
fte.
- Pasi Islami lejoi luften per mbrojtje
te besimit dhe sigurise se gjithmbarshme
te myslimaneve, lejoi gjithashtu, por
edhe urdheroi perpjekjet dhe angazhim-
in per perhapjen e thirrjes islame nder
popujt e botes mbare. Islami erdhi me
ligje e sistem te perkryer per sistemimin
dhe zhvillimin e jetes njerezore, prandaj
pas komunikimit te Islamit tek njerezit
mbare, mbetet qe ata, me pastaj, pa kur-
rfare imponimi, te zgjedhin lirshem ne
mes besimit te vertete dhe besimeve te
gabuara. Mirepo, per te depertuar thirrja
islame tek te gjithe njerezit, duhen balla-
faqime me shume pengesa te natyrave te
ndryshme, si? jane edhe pushtetet e ndr-
yshme diktatoriale, te cilat ne shume ve-
nde te botes ku sundojne, i pengojne
njerezit per te degjuar te verteten hyjn-
ore islame. Keshtu, Islami rekomandon,
po edhe urdheron, qe keto pushtete dik-
tatoriale te rrezohen dhe te zevendeso-
hen nga sisteme udheheqese te lira, qe
garantojne lirine e njerezve ne 9eshtjen e
zgjedhjes se besimit. Pergjate historise,
myslimanet u perpoqen dhe arriten qe
shume popuj te botes t'i lirojne nga sun-
duesit e tyre diktatoriale, dhe t'u japin
shansin qe te njihen me te verteten hyjn-
ore islame me fakte dhe vetebindje shpi-
rterore, dhe me liri te plote te zgjedhjes
se besimit apo mosbesimit. Me nje fjale,
Islami ka vetem nje qellim, qe njerezit te
drejtohen ne besimin e vertete te adhu-
rimit te Allahut - Zotit te Vertete, dhe te
largohen nga adhurimet e kota, dhe kjo
gjithnje ne baze te parimit baze: "Nefe
nuk ka dhune". Islami synon qe njerez-
it te largohen dhe te lirohen nga shtypjet
diktatoriale njerezore dhe nga propagan-
dat e tyre, dhe njerezit te kene mundesi
te zgjedhin besimin e tyre pas arritjes
tek ata te thirrjes islame. Islami, pra, as-
njehere nuk e perdori imponimin ne
emer te luftes se shenjte, per t'i detyruar
njerezit qe te hyjne ne Islam, S19 prete-
ndojne shume armiq te tij. 13
Fusnotat:
1. Muhamed Meteveli Esh-Sharavi, faqe 1111,
veil, i dyte, pa vit botimi, Kajro.
2. Sejjid Kutub, Fi Dhilalil-Kuran, faqe 291, veil.
i pare, viti i bot.1996, Kajro.
3. Imam El-Vahidijj En-Nisaburi, Esbabu En-
Nuzul, faqe 74, viti i bot. 1996, Kajro.
4. Po aty, faqe 74.
5. Tefsir El-Xhelalejni, Xhelaludin El-Muhili -
Xhelaludin Es-Sujuti, faqe 130, viti i bot.
1995, Damask.
6. Imam En-Nisaburi, Esbabu En-Nuzul, faqe 74.
7. Tefsir El-Xhelalejni, faqe 131.
8. Muhamed Mahmud Hixhazi, Tefsir El - Vadih,
faqe 172, veil, i pare, viti i bot. 1992, Kajro.
9. Sejjid Kutub, Fi Dhilalil Kuran, faqe 291-292
10. Tefsiri i Muteveli Esh- Sharavit, faqe 1113-
1115.
11. Ibni Kethiri, Tefsir El-Kuran El-Adhim, veil, i
pare, faqe 3 1 1 , pa vit botimi, Kajro.
12. Po aty, faqe 312.
13. Sejjid Kutub, Fi Dhilalil Kuran, faqe 294-295.
10
dituria islame / 199
Ahlak
Islami - melode efikase
tie pengimin e dukurive negative
Avni Aliu
Po te' shikojme holle e holle, do te
shohim se Islami eshte sistem
universal hyjnor i koduar per
mireqenien e pergjithshme nje-
rezore.
Mesimet islame synojne ndertimin e
njeriut mysliman dhe familjes islame.
Nga detyrat kryesore te kesaj familjeje,
eshte ngritja apo krijimi i brezave te
mire, meshkuj a femra, edukimi i tyre
me besimin e patundur tek Zoti i Madh-
eruar dhe vleren e 9erdhes familjare qe
njeh pasardhesit e vet, rrugen qe duhet te
ndjekin ne jete, si dhe te gjitha ato pa-
rime e vlera morale, qe rregullojne dhe
japin suksesin ne kete bote dhe ne boten
tjeter- Ahiret.
Dhe, mbi te gjitha keto, eshte detyre
paresore e familjes islame qe te edukoje
brezat me edukaten hyjnore qe rrjedh
prej librit te Allahut te Madheruar dhe
rruges se te Derguarit te Tij, Muhamedit
a.s. Ajo qe dua te theksoj, eshte fakti qe
ky edukim nuk mund te realizohet duke
u shkeputur nga mesimet hyjnore, nga
rruga qe ka caktuar Allahu, sepse kjo
rruge ben edukimin paralel pozitiv te
shoqerise, duke mbjelle ne shpirtrat e
njerezve miresite dhe cilesite e larta, aq
te kerkuara ne ditet e sotme. Ne kete
drejtim, Kurani sjell shembuj te shumte,
qe prinderit kerkojne nga bijte e tyre te
qendrojne te patundur ne besimin qe ka
caktuar Allahu, kerkojne te kene femije
me edukate te mire etj. Keshtu kemi she-
mbullin e te derguarit Jakub a.s., i cili
kerkon nga bijte e vet se cilit do t'i beso-
jne ata, pas vdekjes se tij. Ibrahimi a.s.
kerkon nga Zoti Fuqiplote qe te kete fe-
mije - pasardhes te mire, (gjeresisht: Ku-
r'an, suretul Bekare 132-133) etj. Pra,
nga mesimet islame, nga familjet isla-
me, prodhohen ata breza per te cilet ajo
kujdeset ne femijerine e tyre dhe me pas
i del detyra e nxitjes se tyre per te ndje-
kur rrugen e drejte, me qellim qe te for-
moje personalitetin ne gjirin e kulluar te
shoqerise islame.
Prandaj, Islami eshte dhe mbetet baza
kryesore ku krijohet njeriu, personaliteti
i tij si besimtar; eshte themeli i pathye-
shem, ku mbeshtetet individi dhe sho-
qeria per te gjitha kohet.
Pse? Sepse pa mesime islame, nuk
mund te arrihet edukimi i plote, ne bes-
im, ne moral, ne familje dhe ne shoqeri;
pa mesime islame, myslimani nuk mund
te marre mesazhet qe percjell Kurani,
me ane te te cilave ai rrit dhe forcon bo-
ten e brendshme te tij; pa mesime is-
lame, myslimani nuk mund te mesoje
hallallin dhe haramin, ligjet e jetes dhe
te zhvillimit te shoqerise; pa mesime
islame, myslimani nuk do te mund te
zbatoje kodin e miresjelljes ne nivelin e
duhur- te jete i bute, i mirekuptuar, i sje-
llshem me myslimanet e tjere dhe me te
gjithe njerezit ne pergjithesi; pa mesime
islame, shpirti nuk mund te aktivizohet
ne dashuri, meshire, mirekuptim dhe ne
bashkepunim ne te mira.
Per keto shkaqe, Islami ka si qellim
final te nxjerre breza te paster, te kthjell-
et, te dashur dhe paqtues, te cilet kane
qene te paret qe kane kontribuar ne zhvi-
llimin e popujve te tyre, duke u shnderr-
uar ne pishtare udhezues dhe shembuj te
larte per t'u pasuar. Ata u bene argume-
nte te gjalle per cdo fushe te jetes, duke
lumturuar jo vetem kombet perkatese,
por te gjithe njerezimin. E sot, dhimbja
ndeshet kudo neper mjediset tona; vras-
je, plackitje, krime, mashtrime, perdhu-
nime, droga, prostitucioni, korrupsioni e
sa e sa dukuri te tjera rendojne jeten to-
ne?! Le te mos harrojme mesazhin qe
percjell Kurani: "Allahu nuk ndryshon
gjendjen e nje populli, perderisa ata te
mos e ndryshojne gjendjen e tyre".
Dhe gjendja jone mund te ndryshoje
nga rrenjet, atehere kur te jemi krejte-
sisht te qarte dhe te bindur per detyrat
tona ndaj femijeve tane, detyrat qe mund
te permblidhen shkurtimisht ne keto
pika:
- T'i permbahemi mesimit hyjnor, qe
eshte gjithperfshires;
- Te jemi vigjilente ndaj kurtheve te
armiqve kundrejt femijeve tane, familje-
ve tona, duke i zbuluar me kohe marife-
tet e tyre, e duke u mobilizuar plotesisht
per shkaterrimin e tyre;
- Te perpiqemi seriozisht dhe maksi-
malisht qe te mbjellim ndjenjen e besim-
it tek femijet tane, te japim edukaten e
Kuranit dhe te Muhamedit a.s., duke ve-
pruar ne stilin: "Ndertim dhe adhurim",
"Mesim dhe edukim", dhe jo sic perpi-
qen te trumbetojne pabesimtaret - forme
dhe jo permbajtje, domethene, jo diama-
nt qe shkelqen e ndri9on rrugen me dri-
ten e tij, jo drite qe udhezon drejt fitores
se perjetshme".
Besimtari i udhezuar ne frymen e me-
simeve islame, sa here te zgjohet nga
gjumi, ?do mengjes, do te mendonte se
c'mund te kontribuonte per veten e per
te tjeret dhe do te vihej ne balle te sher-
bimit. Besimi e ben te forte duke e vene
ne levizje, duke i dhene energji pozitive,
ne pengimin e dukurive te keqija. Pa be-
sim, ne mund te perpiqemi ta bejme ate
si nje lloj ushtrimi intelektual ose moral,
por, nese nuk e kemi besimin, ndjenjen e
pergjegjesise qe kultivon besimi, ndjenj-
en e sherbimit 9fare e kerkon, te kontri-
butit, perpjekja jone pa keto, do te
shnderrohet ne nje perpjekje te pafryt-
shme.
Shprehja e besimtareve rrezaton ene-
rgji pozitive, eshte e cilter, e kendshme,
e lumtur. Qendrimi i tyre eshte optimist,
pozitiv, i gezueshem. Fryma e tyre eshte
entuziaste, shpresedhenese, plot besim.
Feja eshte ajo qe e meson njeriun pe-
rse eshte zgjedhur dhe eshte dalluar nga
cdo krijese tjeter e gjalle. E meson se cili
eshte qellimi dhe roli i tij. Ai eshte kri-
juar per te qene njeri i misionit dhe, i
udhezuar nga Kurani, te njohe Zotin, ne
menyre qe te dije si ta adhuroje; te njohe
veten e vet, ne menyre qe te mos gabo-
je; te njohe gjithesine, ne menyre qe ta
shfrytezoje per dobine e vet; te njohe
vendin ku ka per t'u kthyer, ne menyre
qe te pergatitet per tek vendi ku duhet te
shkohet.
Ai qe jeton pa fe e pa besim ne
Allahun e Lartmadheruar, ai, vertet,
eshte njeri fatmjere, ka pranuar te jete i
mbyllur dhe, sic thuhet, "nese Zoti te
mbylle, s'ka 9eles qe te 9el". Pra ai ka
pranuar qe te jete nje krijese me shpirt te
semure, te vuajtur dhe te zbrazur. Dhe
kjo zbrazeti shpirterore e njeriut ka
shkaktuar destabilitet jo vetem brenda
strukturave te tij te brendshme, por 9rre-
gullim edhe ne jeten shoqerore, konflik-
te, shkaterrim familjesh, rritje te numrit
te divorceve, perhapje te semundjeve
vdekjeprurese, si pasoje e prostitucionit
dhe, perhapje te narkomanise deri ne di-
mensione te rrezikut, maltretimin e fe-
mijeve ne familjet e shkaterruara, deli-
kuencen e te rinjve, semundjet mendore,
dituria islame / 199
11
rritjen e numrit te' vetevras-
jeve, shtimin e varferise
paralelisht me shtimin e pa-
sigurise, krijimin e nje ambi-
enti te varferise se thelle, ku
femijet nuk do te mund te
shfrytezohen. Te gjitha keto
dukuri qe nuk perputhen me
dinjitetin e njeriut, cilesohen
si shqetesime nga perparimi
i qyteterimit. Sepse mungon
besimi, ajo force qe e shend-
osh njeriun nga brenda, e ko-
rrigjon dhe e permireson,
dhe, kur mungon ky eleme-
nt, atehere s'ka se si te mos u
nenshtrohet njeriu vuajtjeve
shpirterore dhe tensioneve
nervore.
Filozofi dhe historiani i njohur Arno-
ld Tuin ka thene: "Feja eshte nje nga ko-
mponentet me te nevojshme te natyres
njerezore. Mjafton te thuhet fakti se mu-
ngesa e fese njeriun e shpie ne gjendjen
e mjerueshme shpirterore dhe e detyron
te kerkoje ngushellim tek ata qe nuk po-
sedojne kurrgje as per veten e vet". Dr.
Karl Parg, ne librin e tij "Njeriu bashke-
kohor e kerkon veten", thote: "Shkaku i
semundjeve te cdo pacient qe me eshte
drejtuar gjate ketyre 30 vjetve te kaluar,
ka qene pikerisht mungesa e fese, dhe
hezitimi i tyre per te besuar. Jane sheru-
ar atehere kur i jane kthyer fese plotesi-
sht". Uiljam Xhems thote: "Ilaci me
efikas per ngushtesite, eshte feja". Nje
dietar tjeter, ne librin e tij "Lere ankthin
dhe fillo te jetosh", thote: "Te gjithe psi-
kiatrit e kane kuptuar se besimi i forte te
mjafton per zhdukjen e ankthit, depresi-
onit nervor dhe per te penguar shfaqjen
e ketyre semundjeve".
Prandaj mund te themi lirisht se sho-
qeria njerezore ka nevoje per nje sistem
moral te fese, per fe dhe besim ne Zotin.
Nevoja e shoqerise per fe eshte, ne fakt,
nevoja per motivim dhe per norma te
drejta morale, te cilat nxisin shoqerine
drejt progresit dhe jetes me permbajtje e
fytyre njerezore. Normat morale rregull-
ojne marredheniet ndermjet anetareve te
shoqerise dhe obligojne cdo individ qe
te mos i tejkaloje limitet e caktuara, te
mos neperkembe te drejtat dhe interesat
e te tjereve dhe te mos veproje ne dem te
askujt. "Jeta shoqerore bazohet ne nor-
ma te mira ose te keqija, por cilat jane
ato qe sigurojne rendin dhe stabilitetin?
Ligji dhe normat ligjore nuk jane te mja-
ftueshme ne aplikimin e parimeve dhe
motiveve. Ligjet nuk krijojne motive, as
plotesojne kerkesat e parimeve, ngase
devijimi nga ligjet ka mundesi te behet
ashtu si edhe keqperdorimi i tyre. Prand-
aj, i nevojshem per nje shoqeri, para se
gjithash, eshte Besimi qe eviton paqarte-
site dhe sipas vlerave qe permban, i ori-
ent on, i zgjedh dhe u jep forme te gjitha
veprimtarive dhe aktiviteteve". Normat
qe ndikimin e marrin nga besimi dhe i
japinjetes nje sistem, formojne moralin.
Fuqia e padukshme qe nxit njeriun te ja-
pe vleresime ne lidhje me marredheniet
njerezore dhe veprimet si: e mire, e ke-
qe, e bukur, e shemtuar, e kuptimte, e
pakuptimte, e vlefshme, e pavlefshme,
etj. - eshte sistem i moralit, i cili qend-
ron ne themelin e struktures shpirterore
dhe shoqerore te njeriut. Zoti njeriut i ka
falur shume dhunti, nder to edhe mendj-
en, e cila, nese mbetet e paudhezuar nga
udhezimi i Zotit, peson disfate ndaj ins-
tinkteve. Ai qe nuk beson, nuk e humb
mendjen, por e fik driten qe i ngaterron
rrugen mendjes. Nje gjyqtar britanik, i
tmerruar nga rrebeshi i dukurive te keqi-
ja me te cilat eshte perballur, me gjithe
perparimin shkencor, civilizimin dhe sa-
ktesine e ligjit, ka deklaruar: "Pa moral,
nuk ka ligj, kurse pa fe, nuk ka moral".
Prandaj eshte me se e qarte se, ne qofte
se shoqeria njerezore perbehet prej indi-
videve qe marrin vlerat e drejtesise, te
vertetes, te miresjelljes, besnikerise, da-
shurise se ndersjelle prej nje burimi, qe
ne kete rast eshte Zoti, i Cili nuk njeh
favorizime, as ka nevoje te favorizohet
nga njerezit, atehere shoqeria njerezore
do te mund te lirohet nga ndrydhja e sis-
temeve qe ekspozojne antivlera dhe neg-
ativizem. Zoti eshte Nje, dhe feja e Tij
eshte nje. Ajo fe eshte Islami, qe do te
thote "Paqe". Me besimin ne Zotin dhe
zbatimin e Ligjit te Tij, njeriu gezon pa-
qen me vetveten, me shoqerine, natyren
dhe Krijuesin.
Po te shohim te gjitha krijesat me
ndergjegje, Zoti i ka krijuar nga perber-
ja e nje lende. Engjejt jane krijuar vetem
nga drita, xhinet vetem nga zjarri. Kurse
njeriu? Njeriu eshte krijese e vetme e
krijuar prej dy perberjesh: nga trupi dhe
shpirti. Secili prej tyre ndryshon nga
perberja dhe origjina. Trupi ka prejardh-
je nga balta e tokes, kurse shpirti nga
fryma e Zotit, pra nga lartesi-
te e qiellit (Shih: Kur'ani, su-
ra el-Hixhr,ajeti 29)
Te dy kane ardhur nga
drejtime te ndryshme: Trupi
nga Toka, e shpirti nga Qielli,
dhe jane bashkuar ne ate
menyre qe asnjeri te mos beje
dot pa tjetrin. Shpirti nuk le-
viz dot pa trupin, po as trupi
nuk leviz dot pa shpirtin. Se-
cili ka ushqimin e vet, qe ka
te beje me origjinen nga eshte
krijuar. Keshtu, ushqimi i tru-
pit eshte te ngrenet, te piret,
etj., kurse ushqimi i shpirtit
eshte adhurimi i Zotit etj.
Ashtu si? ka nevoje trupi per
ushqim, po ashtu edhe shpirti
ka nevoje per ushqimin e vet. Njerezit
sot gjithe vemendjen ia kushtojne vetem
ushqimit trupor, kurse shpirtin dhe ker-
kesat e tij i lene ne harrese.
Po cfare ndodh atehere?
Cfare ndodh kur nuk perfillet ushqimi
i shpirtit?
Pergjigjja eshte e qarte: Njeriu semu-
ret nga streset, brengat, shqetesimet, de-
presionet,- si ka verejtur me te drejte nje
studiues i mirenjohur, Amer Halid. Pra,
jeta humb permbajtjen e saj, jeta nuk
mund te perparohet. Ndersa njeriu vazh-
don rrugetimin e jetes pa cak dhe pa ia
gjetur kuptimin. Prandaj filozofia aq e
popullarizuar "suksesi dhe lumturia" ba-
shke me njeriun rri pezull sot ne buze te
humneres, humnera i ka depertuar the-
lle, humnera e therret. Jeta pa permbajt-
je — kjo eshte karakteristike e jetes sone
shoqerore. Dhe kjo i ngjan tregimit te
nje anijendertuesi, i cili ka ndertuar anij-
en e vet deri ne persosuri, duke e gdhe-
ndur e zbukuruar per mrekulli. Pastaj
therret njerezit sa i ha gurmazi qe te hi-
pin ne te, duke ua terhequr vemendjen
udhetareve me pershkrimin e kenaqesi-
ve te llojllojshme qe kane per t'i joshur
gjate udhetimit, pastaj se c'ka pergatitur
per ta, c'kane per te ngrene e per te pire,
shtreter te mire qe kane per te gjetur e
c'pushime te kendshme kane per t'i prit-
ur, e pastaj se ku do te kalojne kohen ne
ahengje, defrime sa te duan e sa t'ua do-
je qejfi, edhe sa e sa befasi te tjera josh-
ese kane per t'i pritur. Mirepo, njerit nga
pasagjeret i vajti mendja te pyeste: -"Ku
shkon kjo anije"? Pronari i saj vetem ki-
shte rrudhur krahet e paska thene: -"Nuk
e di"!
12
dituria islame / 199
Da've
Burimet e thirrjes islame
Bahri Simnica
Si cdo dituri dhe shkence qe ka
bazen dhe themelin e njohurive
dhe diturive te ndryshme shke-
ncore, po ashtu edhe thirrja
islame ka bazen dhe themelin e vet, ku e
mbeshtet gjithe kete rragetim per shekuj
me radhe.
Gjykuar sipas amanetit qe ka, thirrjes
islame i nevojitet dituri, maturi dhe pje-
kuri e domosdoshme, ne menyre qe cdo
thirres te jete i pergatitur me njohuri te
mjaftueshme, nese deshiron te merret
me kete leme, qe eshte pa dyshim nje
nga shkencat me te rendesishme ne Is-
lam, me qellim qe Islamin t'ua ofrojme
njerezve sa me burimor dhe sa me te
thj eshte e te kapshem per mendjen e nje-
riut ne cdo kohe, ne cdo vend dhe per
cdo popull pa asnje dallim. Nese vertet
deshirojme sukses, atehere ne duhet t'i
njohim mire rrethanat ku jetojme dhe
punojme, si dhe mentalitetin me te cilin
kemi te bejme, per te arritur sukses.
Derisa jemi duke u munduar te njihe-
mi nga afer me faktoret mbi te cilet mbe-
shtet thirrja islame veprimin e vet, qe pa
dyshimi eshte mjaft delikat dhe me shu-
me dimensione, nese duam te kemi suk-
ses, ngase duhet te shikohen shume
aspekte dhe shume rrethana ne te cilat
jetohet dhe veprohet ne kohe dhe hape-
sire.
Kjo thirrje kerkon nje maturi, sepse
eshte burimi i pare qe i ofrohet individit
dhe shoqerise, e nese kjo nuk i ofrohet
ne menyre te thjeshte dhe te kapshme,
atehere mund te jete shkaktar qe thirresi
te largoje dike nga pranimi i realitetit te
mirefillte islam.
Ketu kemi per qellim t'ua bejme me
dije te gjithe atyre qe merren dhe duan te
merren me kete leme, qe te kene kujdes,
se kjo thirrje nuk eshte sikur ndonje pro-
paganda apo marketing, dhe, nese arri-
het sukses mire, e nese jo, atehere do te
nderroj metoden, ngase kjo e ka bazen e
vete te shendoshe dhe parimet shume te
radhitura mire, qe nga paresoret e deri
tek dytesoret, deri ne ato permasa sa nuk
ka vend per te dyshuar edhe ne piken me
te vogel gjate ketij rragetim te thirrjes
islame. I tere problemi mund te jete tek
ata qe merren dhe duan te kontribuojne
ne kete drejtim, sa jane ata vete njohes te
mire te burimeve te thirrjes islame. Nese
jemi njohes te mire te thirrjes islame,
atehere rruga jone pa dyshim do jete rru-
ge e lehte dhe me sukses te dukshem.
Te merresh me thirrjen islame, do te
thote' ta perjetosh dhe ta njohesh mire
gjendjen e atij qe do te ftosh, si nga as-
pekti social -shoqeror e ekonomik, ashtu
dhe intelektual.
Kjo eshte nje dhunti qe Allahu i jep
kujt te doje, por ne duhet dhe kerkohet te
mundohemi qe, se paku me aq sa kemi
mundesi intelektuale dhe profesionale,
te gjejme deshmite dhe argumentet sa
me bindese e te thjeshta dhe sa me te ka-
pshme per ata qe i therrasim, ngase i tere
mundi i thirresit islam eshte se si t'i ofr-
oje deshmi te mjaftueshme atij qe e the-
rrasim. Ne te njejten kohe te ndikojme
dhe te leme gjurme ne zemren dhe shpi-
rtin e tij permes gjithe asaj qe ka ndodh-
ur ne te kaluaren dhe ndodh ne te sotmen
e prekshme dhe te dukshme. Qe Islami
te jete i kapshem per mendjen e $do nje-
riu, duhet te tregohet vetem ashtu si ka
zbritur - i thjeshte e i lehte, jo me ngar-
kesa fiziko-psikike, por te jete gjithnje i
mbeshtetur ne bazat e veta kuranore dhe
ne theniet e Muhamedit a.s. si dhe ne ve-
primet e tij shume praktike dhe mjaft
modeste pa ndonje filozofi qe shumeku-
jt nuk do t'i hynte ne pune ndoshta qe
per jete ato tentime per te filozofuar ne
emer te dijes, ngase dija eshte e gjithe fi-
lozofia, ajo deshmohet me gjera te prek-
shme dhe te dukshme.
Permes kesaj teme, ne do mundohemi
qe sado pak t'i ofrojme edhe lexuesit po
edhe atyre qe merren me kete leme, de-
shmi se Islami vertet eshte i thjesht dhe
i lehte per t'u kuptuar. Gjithnje flasim
per gjerat elementare, ngase t'i therras-
esh njerezit ne fe, nuk do te thote qe gji-
the filozofine fetare t'ua hedhesh ne
koka brenda nje kohe te shkurter; ajo
duhet bere gradualisht ashtu sic zbriti
edhe vete Kurani hap pas hapi, fillimisht
nga paresoret e mandej tek dytesoret,
dhe kurrsesi jo te fillohet me dytesoret e
te synohen paresoret permes dytesoreve.
Nese thirresi islam eshte njohes i mire i
ambientit ku vepron dha angazhohet, si
dhe thirrjen e tij e mbeshtet ne Kuran
dhe Synet, pa dyshim ai nuk do te desh-
toje ne asnje menyre. Po per kete, ai du-
het te njohe mire Kuranin dhe deshmite
e shumta qe na vijne nga ai, te njohe mi-
dituria islame / 199
13
re historine e Muhamedit a.s. dhe gjithe'
ato qe i kane ndodhur pergjate thirrjes
islame, dhe atehere pa dyshim do ta gje-
je veten ne kohen dhe hapesiren ku ai
vepron dhe kontribuon ne kete drejtim.
Burimet e thirrjes islame jane:
*Kurani,
*Metodologjia e Muhamedit a.s.
gjate rrugetimit te tij ne thirrjen islame.
*Trashegimia nga ata qe pasuan
Muhamedin a.s. e qe ishin shembulli
me i mire.
*Rezultatet qe kane nxjerre dijetaret
gjate rrugetimit te tyre ne thirrjen isla-
me.
*Si dhe pervoja dhe gjeturite e te gji-
the atyre qe u moren me thirrjen islame
per shekuj brezpas brezi deri me sot.
Duke mos dashur te zgjerohemi shu-
me ne kete teme, do te flasim per keto
pika qe permenda.
*Burimi i pare i thirrjes islame, pa
dyshim, eshte vete Allahu xh.sh. per-
mes Kuranit.
Kjo ndodhi kur Allahu xh.sh. iu drej-
tua me shpalljen e fiindit te derguarit te
fiindit, Muhamedit a.s., per te bartur deri
tek njerezimi amanetin e fundit, perfshi-
re ketu besimin ne nje Zot- adhurimin si
dhe praktikimin e Urdhrave te Allahut
derisa te jetoje njerezimi ne kete bote.
Shume ajete qe na flasin ne lidhje me
thirrjen dhe ndodhite nga e kaluara e te
derguarve para Muhamedit a.s., jane de-
shmi se njeriu nga e kaluara fiton per te
ardhmen e tij. E gjithe ajo qe na desh-
mon Allahu xh.sh. ne Kuran, ka per qel-
lim te na e terheqe verejtjen qe te mos
biem ne gabimet dhe pasojat e atyre qe
perjetuan neper shekuj qe nga Ademi
a.s. e deri tek Muhamedi a.s.Ajeti kura-
nor ne vijim me se miri na deshmon per
gjithe ate qe u tha me lart: "Ne po t'i tre-
gojme ty disa nga historite e te derguar-
ve, per te ta forcuar zemren. Ne kete
sure te ka ardhur ty e verteta. Ajo eshte
keshille dhe kujtues per besimtaret. Dhe
thuaju atyre qe nuk besojne: ju beni cfa-
re te mundeni, edhe ne do te bejme cfare
te mundemi, dhe pritni, nese do te pris-
ni, se dhe ne do te presim!" (Hud, 120-
122).
Ky ajet kuranor eshte gjitheperfshires
per gjithe ate qe ka kaluar para Muha-
medit a.s. si dhe para nesh, dhe keshtu
vazhdon gjithnje te jete perkujtues per
ne qe te marrim nga e kaluara, se ajo e
meson dhe permireson vertet me se miri
njeriun.
Per kete thote Ibni Kethiri: Te gjitha
ato qe na tregon Kurani nga e kaluara
para Muhamedit a.s., per ata pejgambe-
ret si dhe per popujt e tyre, jane deshmi
per ne dhe per te gjithe ata qe vijne pas
nesh, se nje dite mund te bejme gabimet
dhe deshtimet e paraardhesve tane. Ma-
ndej ketu vazhdon duke kujtuar gjithe
ato qe u bene te derguarve ne te kaluaren
e tyre, duke i pergenjeshtruar dhe duke i
munduar qe te terhiqeshin nga kjo dety-
re dhe nga kjo thirrje ne Islam, qe jane
deshmi shume e forte dhe e prekshme
per ne qe merremi me kete veprimtari,
qe te kujtojme gjate leximit te Kuranit se
ajo qe u ndodhi atyre, mund te na ndo-
dhe edhe neve gjate angazhimit tone ne
kete drejtim, gjithnje duke na sjelle de-
shmi se si Allahu xh.sh. gjithhere i ka
bere fitimtare dhe ngadhenjyes mbi ata
qe ishin kundershtues te rruges se
Allahut xh.sh..
Duke vazhduar ne komentimin e ketij
ajeti, Ibni Kethiri thote se me fjalet "gji-
the kjo qe po te tregohet ty, o Muhamm-
ed", kishte per qellim qe te perforconte
zemren e tij, nga ajo qe u kishte ndodhur
vellezerve te tyre gjate thirrjes ne rrugen
e Allahut xh.sh., ne menyre qe te behej
shembull dhe model per rrugetimin e tij
gjate kryerjes se kesaj detyre mjaft me
pergjegjesi si dhe me peripeci nga me te
ndryshmet.
Nuk ka dyshim se myslimanet gjithn-
je drejtohen dhe udhezohen me ndodhite
dhe ngjarjet e te derguarve te Allahut
xh.sh., si dhe nga vuajtjet dhe peripecite
e tyre gjate thirrjes islame. Per kete na
deshmon ajeti kuranor ne vijim: "Ne tre-
gimet e atyre (te derguarve) ka keshilla
per ata qe jane me mend. Ky (Kuran)
nuk eshte tregim i trilluar, por ai eshte
vertetues i atyre (librave) qe jane shpal-
lur para tij, eshte shpjegues i $do gjeje
dhe udherrefyes e meshire per njerezit
besimtare" (Jusuf, 111).
Tregimet ne Kuran per te gjithe ate qe
u ka ndodhur atyre qe ishin para nesh,
14
dituria islame / 199
jane rye deshmi per ne qe te' jemi te suk-
sesshem gjate rrugetimit tone ne thirrjen
islame edhe tani. Ko eshte nje porosi per
te gjithe ne dhe ata qe kane nje mendje
te shendoshe, qe te kendellemi dhe te
veprojme ne perputhshmeri me ate qe
thote Allahu xh.sh., ngase Ai e di me se
miri se per cfare kemi nevoje vertet ne
ne kete hapesire derisa i shfrytezojme te
gjitha te mirat qe Allahu xh.sh. i beri per
njerezimin, pa dallim gjuhe dhe ngjyre.
Po ashtu ajeti ne vazhdim deshmon se
ne duhet dhe kemi nevoje te drejtohemi
dhe te udhezohemi nga ata qe u perme-
nden ne Kuran, qe te jemi te korrigjuar
paraprakisht ne veprimet tona: "Keta ja-
ne ata qe Allahu i ka udhezuar ne rrugen
e drejte, andaj ti (o Muhamed) ndiq rru-
gen e tyre. Thuaj : Une nuk kerkoj nga ju
kurrfare shperblimi per ate. Ai eshte ve-
tem keshille per te gjithe botet (njerezit
dhe xhindet) " (El-Enam, 90).
*Metodologjia e Muhamedit a.s.
gjate rrugetimit te tij ne thirrjen islame.
Gjithashtu, ne traditen dhe ne metod-
ologjine e Muhamedit a.s. kemi se cfare
te marrim nga ajo rruge e tij me shume
pengesa dhe peripeci, po me suksese
marramendese, te papara ndonjehere ne
shoqerite njerezore. Jeta e tij ishte me
shume sakrifica dhe me shume mundi-
me e ofendime, po qe te gjitha i kaloi me
sukses, gjithnje duke u mbeshtetur ne
porosite e Allahut xh.sh. Vete lindja e tij,
jeta e tij - si nje jetim, rrita dhe zhvillimi
i tij ne nje ambient te humbur deri ne
pakufi, e kaliten ate njeri, i cili do jete
perhere shembulli dhe udherrefyesi me i
mire per mbare njerezimin dhe ne veca-
nti per te gjithe ata qe therrasin ne Islam.
Jeta e tij ne Meke dhe ballafaqimi me
ata qe e luftonin ne ?do hap, eshte nje
force dhe nje shtytje per ne qe te mos
dorezohemi para sfidave dhe pengesave
qe mund te na dalin kurdo dhe kudo ne
kete rrugetim tonin pergjate thirrjes isla-
me. Cdo hap i tij, cdo thenie e tij, cdo
heshtje e tij, $do shikim i tij, cdo veprim
i tij, cdo buzeqeshje dhe cdo ecje e tij -
eshte nje shkolle per ne qe merremi me
kete pergjegjesi dhe dhunti qe na e ka
dhuruar Allahu - te jemi ne sherbim te
fjales se Tij. Andaj, po u ndalem dhe le-
xuam nga historia e tij e begatshme, aty
do te gjejme se si ai u pershtat me secilin
dhe gjeti forme, force dhe kohe te bise-
donte me te, e ne, ku jemi ne kur themi
se dijetaret jane trasheguesit e te dergu-
arve te Allahut. Kete nuk e them dhe as
kam per qellim ta quaj veten dijetar, kur
flasim me emer te Allahut dhe fjalen to-
ne e mbeshtesim ne shembullin me te
mire te njerezimit tek Muhammedi a.s.,
a thua fjala jone perputhet me fjalen, sje-
lljen, vepren etj. te Muhamedit a.s....
ketu kemi nevoje per korrigjim te gjithe,
ngase mbase eshte duke u verejtur se ne
nuk jemi duke pershtatur fjalen me vep-
ren, prandaj ka filluar te zbehet ndikimi
yne ne shoqeri, dhe ne ve9anti tek ata qe
na duan dhe respektojne jo nga veprimet
tona, po nga ajo cfare ka qene i derguari
i Allahut dhe cfare ka porositur Ai se si
te jemi shembull nese duam te na degjo-
het fjala dhe te kemi peshen e fjales se
dhene qe ajo te mos bjere ndesh me aje-
tin kuranor: "O besimtare, pse thoni ate
qe nuk e beni? Eshte shume e urryer per
Allahun te thoni ate qe nuk beni!" (Es-
Saf,l-2).
Kjo nuk eshte asgje e re per ata qe
therrasin, ata e dine dhe e flasin shume
shpesh, sikur masa nuk na kupton 9 'the-
mi dhe sa jemi praktike ne fjalet dhe ve-
prat tona. Kjo nuk eshte ndonje gje e re,
por le te shohim se a ndodhte ndonje-
here te mos pershtateshin veprimet
dhe ato qe fliste Muhamedi a.s. gjate
rrugetimit te tij ne thirrjen islame. Kur
kerkoi te falemi, na tha - faluni ashtu si
po me shihni mua duke u falur; kur ker-
kohej shperngulja, ai ishte i fundit qe do
te largohej nga Meka pasi i siguroi sho-
ket e vet; kur kerkoi pune, i pervoli duart
vete dhe punoi bashke me shoket e tij ne
ndertimin e xhamise ne Medine, edhe
pse shoket i thoshin qe ai te mos punon-
te, nga respekti qe kishin per te; kur i
mberthente skamja, ai ishte shembulli
me i mire se si shetitej naten ne rruget e
Medines nga uria, sepse ne shtepine tij
per muaj te tere nuk ndizej zjarri per te
zier di9ka; kur behej lufte, ai ishte ne ba-
lle te shokeve etj... E po, ku jemi ne my-
slimanet ne kete histori te papare me
heret dhe me pas nga njerezimi. Per keto
dhe shume te tjera qe nuk i permendem,
na deshmon ajeti ne vijim: "Ne te Derg-
uarin e Allahut ka nje shembull te mre-
kullueshem per ate qe shpreson tek
Allahu dhe Dita e Fundit dhe e permend
shume Allahun" (El-Ahzab, 21). Gjithe
ate qe e kerkoi, ai e praktikoi ne veper,
qe te jete shembulli me i mire per mbare
m
■
hit 1-'
• 1
IPMHUIPrll
njerezimin e ne ve9anti per ata qe dine te
flasin dhe nuk punojne ne perputhsh-
meri te asaj qe thone ne jeten e tyre si
thirres islame apo si mysliman te ren-
domte. Po analizuam vetem disa pika te
shkurtra nga ajo qe i ndodhi Muhamedit
a.s., do te shohim se te gjitha po na ndo-
dhin neve, po valle, si po ballafaqohemi
me ato qe u ballafaqua ai e qe deshmoi
me se miri se, nese duam sukses ne jete,
atehere duhet te jemi praktike dhe shem-
bull vete, ngase ka kaluar koha e te folu-
rit, se feja nuk eshte teme tabu, te gjithe
kane mundesi te lexojne dhe te mesojne
per ato mrekulli qe beri Muhamedi a.s.
per vetem 23 vjet.
*Trashegimia nga ata qe pasuan
Muhamedin a.s. e qe ishin shembulli
me i mire.
Se sa ka mundesi me qene frytdhenes
njerezimi edhe nese nuk eshte Muhame-
di a.s. ne mesin e tyre, kete do ta veme
re tek pasuesit e Muhamedit a.s., te cilet
nuk u ndalen dhe nuk pushuan se punu-
ari dhe vepruari deri ne ditet e sotme,
per ta percjelle amanetin e marre nga ai
qe ishte shembulli dhe modeli me i mire
i njerezimit. Fillimisht nga ashabet e me
vone edhe nga tabiinet si dhe ata qe pa-
suan tabiinet, dhe duke kaluar tek dije-
taret e medhenj dhe shkollat e medha, qe
dolen dhe linden pas vdekjes se Muha-
medit a.s. dhe te shokeve te tij, - kjo de-
shmon per sinqeritetin dhe angazhimin e
tyre te palodhshem per te bartur kete fe,
gjenerate pas gjenerate deri tek ne ne di-
tet e sotme, duke u lene trashegimi te
bollshme dijetareve qe do te pasonin dhe
dituria islame / 199
15
do t'i sherbejne Islamit me vone, duke i
klasifikuar normat dhe bazat e shendo-
sha te besimit islam dhe duke i radhitur
ato sipas prioritetit e jo sipas deshirave
dhe tekeve sic ndodh tek ne ne ditet sot-
me. Kjo na ?on te grapi tjeter, ku ne
duhet te mbeshtetemi, e ata jane dijetaret
islame.
*Rezultatet qe dijetaret islame nxo-
ren gjate rrugetimit te tyre ne thirrjen
islame.
Vertet ata kontribuan dhe pa dyshim
bene punen me te madhe qe ne na lane
trashegimin me te madh dhe na lehtesu-
an nga mundi e angazhimi i tyre per kete
fe, qe ne t'i kemi te gjitha normat dhe kl-
asifikimet baze te Sheriatit islam, te shk-
ruara dhe te mbeshtetura mire ne Kuran
dhe ne Synet. Ata, dijetare te pavdeksh-
em na e bene edhe me te lehte rrugeti-
min tone ne thirrjen islame duke na i
klasifikuar e radhitur gjerat sipas peshes
dhe jo sipas deshires se ndonje tekan-
jozi, qe u mundua dhe po mundohet qe
fene ta beje vetem sikur ai mendon, e jo
sikur qe kemi Kuranin e Synetin, te pa-
ret, dhe dijetaret, per te cilet feja jone
thote: "Sikur te lejohej per t'iu bere se-
xhde dikujt, atehere' do t'i kisha bere atij
qe me ka mesuar nje shkronje" e c'te
themi ne per ata qe na trasuan dhe na
lehtesuan rrugetimin tone ne thirrjen is-
lame duke renditur cdo veprim tonin se
ciles shkalle apo kategori i takon se
c'eshte hallall e 9'eshte haram, se c'ka
preferuar e 9'ka urryer, se 9'lejohet dhe
9'nuk lejohet, - per te gjitha keto dije-
taret qene ata qe mbeshteteshin gjithnje
ne Kuran dhe ne Synet. Te gjitha dyshi-
met qe mund te na dalin gjate rru-
getimit tone ne thirrjen islame, ata i
studiuan mire dhe na lane 9do gje te
shkruar, qe ne te mos humbim kohe rreth
tyre, ngase koha ne te cilen tani jetojme
ne, eshte shume dinamike dhe 9do dite
zbulohet di9ka e re, e sikur te vonohemi,
atehere si do te arrijme zhvillimin dhe
dinamiken me te cilen po iken bota para,
e ne te merreshim me gjera tejet dyteso-
re apo, thene me mire (funderrinat), me
ato qe me se paku kemi nevoje te merre-
mi. Dhe kur puna dhe pervoja e ketyre
dijetareve, hap dyert e ecjes para, ate-
here gjejme mbeshtetjen tjeter te Islamit,
per te mos e lene mbrapa por qe ai te jete
gjithnje me kohen, aktual dhe praktik e
modest, sikur te kete zbritur tani, qe ne
aty te gjejme mbeshtetjen tone tjeter gja-
te thirrjes ne Islam.
*Pervojat dhe gjeturite qe dijetareve
dhe thirresve islame u ndodhen gjate
ketij rrugetimi te gjate dhe te palodh-
shem.
Pa dyshim qe nje nga shkaqet dhe de-
shmite, pse kjo fe eshte e pazevendesue-
shme, eshte se pervojat dhe ndryshimet
e viteve ne te cilat levizet, bene qe kjo fe
ta gjeje veten ne 9do kohe dhe ne 9do
vend, gjithnje duke pasur parasysh gjet-
urine dhe pervojen e dijetareve- thirres-
ve islame. Duke kuptuar sa me mire kete
mundesi, se 9do popull dhe 9do civiliz-
im ka specifikat dhe arsyet e veta, atehe-
re edhe Islami po ashtu ka specifikat dhe
karakteristikat e veta, ngase ai mund t'u
pershtatet te gjitha shtresave dhe kate-
gorive njerezore pa dallim gjuhe, ngjyre
dhe vendi.
Kete baze shume te forte dijetaret is-
lame duhet ta kene parasysh gjithnje, se
pervoja dhe sprovat gjate thirrjes jane te
ndryshme, andaj edhe te folurit dhe ker-
kesat duhet te behen ne baze te kushteve
dhe rrethanave qe thirresit i imponohen.
Jo rralle thirresit islame bien ndesh
me ambientin ku therrasin, duke mos e
kuptuar vendin-hapesiren si dhe ngrit-
jen-vetedijen fetare dhe kulturore te atij
vendi. Per pervojen dijetaret thone se
eshte nje shkolle shume e madhe per ata
qe merren me thirrjen islame. Edhe kjo,
pra thirrja islame, ka specifikat e veta,
andaj jo edhe 9dokush mund te merret
me te, ngase shpesh njeriu-daiu mund te
jete njohes i mire i rregullave fetare, por
te mos dije ku dhe si t'i plasoje ato, ne
9fare kushtesh dhe rrethanash.
Dijetaret e medhenj ne kete leme ka-
ne lene fjale te medha duke na porositur
se tjeter eshte me dite e krejtesisht tjeter
eshte te shpjegosh ate qe di. E pra, po
besoj qe edhe ne qe sado pak merremi
me kete leme, te mos i japim te drejte
vetes se i dime te gjitha kushtet dhe rre-
thanat ne te cilat flasim dhe veprojme,
por te jemi korrekte dhe shume te arsy-
eshem e te drejte ne ato qe flasim, ngase
jo rralle biem ndesh me vetveten e jo me
me masen. Kjo nuk eshte ndonje e mete,
por nje realitet ne terren, i cili shpesh di
te mos perputhet me fjalen dhe vepren
qe bejme. Derisa Islami ne te gjitha ra-
stet kerkon qe fjalet te perputhen me ve-
prat, atehere nuk na mbetet tjeter ve9se
te mundohemi qe nga pervoja, si nga
sukseset ashtu edhe deshtimet, te bejme
kthesa dhe permiresi te veprimeve tona,
qe te korrim suksese ne te ardhmen ne
thirrjen islame. Daiu mund te perfitoje
nga pervoja e tij, por duhet te perfitoje
edhe nga pervoja e te tjereve, andaj ta
kemi ne konsiderate thenien e Muhame-
dit a.s: "Dituria-urtia eshte gjeja e hum-
bur e besimtarit, kudo qe ta gjej ate, le ta
marre".
Derisa thirresi islam nuk kryen punen
e tij qe kerkohet nga ai, pra, qe te jete i
pergatitur profesionalisht, nuk priten re-
zultate, ngase ai se pari duhet t'i kryeje
detyrimet ndaj vetes e mandej te kerkoje
nga te tjeret. Llogaria eshte, sa i kemi
plotesuar te gjitha kushtet dhe rrethanat,
qe ta plotesojme ate qe kerkon Allahu
xh.sh. dhe Muhamedi a.s. me veprimet
tij te shumta dhe te llojllojshme, duke
qene shembulli me i mire per mbare nje-
rezimin. Kjo ecje e Muhamedit a.s. beri
qe ne jeten e tij te kishte arritur gjithe ate
sukses te papare ndonjehere ne historine
njerezore. Mbeshtetja e tij ishte gjithnje
ne ajetet kuranore, si: "Prandaj frikeso-
juni Allahut sa te mundeni, degjoni e bi-
nduni dhe shpenzoni per bamiresi ne te
miren tuaj..." (Et-tegabun, 16); si dhe
ajeti tjeter lidhur me Muhamedin a.s.:
"Ne saje te meshires se Allahut, u solle
butesisht me ta (o Muhammed). Sikur te
ishe i ashper dhe i vrazhde, ata do te lar-
goheshin prej teje...." (Ali-Imran, 159).
Keto dhe shume ajete te tjera dhe hadi-
the, ne na bejne te mendojme dhe vepro-
jme ne pajtim me ate qe thote Allahu
xh.sh. dhe i derguari i Tij.
Dalja nga programi qe ndoqi Muha-
medi a.s., eshte deshtim apriori i 9do
thirresi, andaj te lehtesojme e te mos ve-
shtiresojme, te thjeshtesojme e te mos
filozofojme, te perdorim te gjitha mu-
ndesite dhe kushtet qe jane ofruar ne
kohen qe tani jetojme, dhe te veprojme
duke qene modeste e te thj eshte dhe te
afert me masen. E suksesi nuk do te mu-
ngoje.
16
dituria islame / 199
Mrekullite e abdesit
'Dhe ai nuk flet nga mendja e tij. Ai (Kurani) nuk eshte tjeter pos
shpallje qe i shpallet". (en-Nexhm: 3-4)
Shume myslimane nuk i kushto-
jne rendesi marrjes se abdesit
ne menyren e duhur. Me "me-
nyren e duhur" kemi per qellim
kujdesin e hollesishem, per se na ka po-
rositur Muhamedi a.s. Njerezit me kete
veprim, jo vetem qe humbin rastin te
marrin shperblim me te madh per perso-
sjen e abdesit, por ata gjithashtu humbin
mundesine e arte per te permiresuar she-
ndetin dhe mireqenien e tyre ne pergji-
thesi.
Katermbedhjete shekuj me pare Mu-
hamedi a.s. na ka porositur per 26 leviz-
je te larjes qe duhet te zbatohen pese
here ne dite, qe gjithsej jane 130 levizje
gjate dites, per te na dhuruar shendet
optimal. All-llahu xh.sh. thote:
"O ju qe besuat! Kur doni te ngriheni
per te falur namazin, lani fytyrat tuaja
dhe duart tuaja deri ne berry la; ferkoni
kokat tuaja, e kembet lani deri ne te dy
zogjte. Nese jeni xhunube, atehere pas-
trohuni (lahuni)! Ne qofte se jeni te
semure, ose ne ndonje udhetim, ose ndo-
njeri prej jush vjen prej vendit te nevo-
jes, ose keni kontaktuar me grate dhe
nuk gjeni uje, atehere mesyni (merrni
tejemum) dheun e paster dhe me te ferk-
oni fytyrat dhe duart tuaja. All-llahu nuk
deshiron (me obligim per abdes e larje)
t'ju sjelle ndonje veshtiresi, por deshir-
on t'ju pastroje (prej mekateve), t'ju plo-
tesoje te miren e Tij ndaj jush e qe ta
falenderoni". (el-Miade: 6).
Keshtu, abdesi perfshin larjen e dua-
rve, kraheve deri ne berryla, fytyres,
gojes, hundeve, dhe nyjave te kembeve,
- qe te gjitha keto nga tri here. Anen e
brendshme e te jashtme te vesheve, si
dhe pjesen e siperme te kokes qe duhet
te ferkohet nje here.
Duke e bere kete pese here ne dite,
myslimani jo vetem qe i pastron keto
pjese vitale te trupit nga pluhuri e papa-
stertia, por gjithashtu i zbut dhe i fres-
kon.
Eshte mjaft interesant fakti qe Muha-
medi a.s. gjithashtu na ka nxitur per te
marre abdes para se te biem ne gjume.
I njejti veprim inkurajohet nga ekspe-
rtet e Joges, te cilet thone qe pastrimi i
motorit te rendesishem dhe organeve
ndijore, sic jane duart, krahet, syte, kem-
bet e goja - me uje te paster para shkuar-
jes ne shtrat e relakson trupin, dhe ne
kete menyre e pergatit per nje gjume te
thelle.
Ne nje artikull titulluar "Ritualet isla-
me dhe efekti i tyre ne shendetin e njeri-
ut", Dr. Magomed Magomedov, asistent
ne departamentin e Higjienes se Pergji-
thshme te Njeriut dhe Ekologjise ne
Akademine Mjekesore Shteterore ne
Dagestan, flet se si e stimulon abdesi
shume ritmin e trupit dhe ne menyre te
ve?ante Pikat Aktive Biologjike (BAS),
njesoj ideja per terapine refleksive kine-
zc.
Tani e dime qe njeriu eshte nje sistem
kompleks i fushave elektromagnetike,
meridianeve, ritmeve biologjike e kesh-
tu me radhe. Organet e brendshme te
njeriut, si rregull, perfaqesojne jo me
pak se nje teresi te sofistifikuar bioener-
gjie. Ato te gjitha kane lidhje te qendru-
eshme bilaterale me lekuren, e cila
permban pika te vecanta, funksionet e te
cilave u ngjajne butonave te "kontrollit"
dhe "kuvertave te rimbushjes" - pergje-
gjes per cdo organ te vecante. Keto pika
biologjikisht quhen pika aktive biologji-
ke (BAS).
Derisa nxjerr ne pah ngjashmerite ne
mes abdesit dhe shkences se terapise
refleksive kineze, ne artikullin e tij mag-
jepses, Dr. Magomedov tregon qe nje
njeri, per t'u bere mjeshter i terapise re-
fleksive, duhet te ndjeke nje kurs per 1 5-
20 vjet, gjithe kete kohe per mesimin e
thjeshte te metodave te abdesit.
Terapia refleksive, thote ai, kryesisht
perdoret per sherimin e semundjeve dhe
shume rralle per parandalimin, sa kohe
qe abdesi ka shume dobi parandaluese.
Gjithashtu ekziston edhe nje ane neg-
ative per terapine refleksive, thote ai, e
qe nuk e gjejme tek abdesi. Ajo ane neg-
ative eshte ekspozimi i pacientit ndaj
traumave, meqe mjeket perdorin te dje-
gurit.
Dr. Magomedov thote: "Shumica e
BAS -eve me te rendesishme pastrohen
gjate ritualit islam. Nuk eshte mjeku, i
cili ka studiuar per shume vite, qe e ben
kete, por cdo mysliman e ben ashtu sic i
ka mesuar Muhamedi a.s. Vec kesaj,
falja e pese koheve te namazit e obligon
myslimanin te marre masa parandaluese
kunder semundjeve, qe me perpara".
Sipas Dr, Magomedovit, mjekesia
kineze thote qe ka me shume se 700
BAS-e, dhe 66 prej tyre kane reflekse te
shpejta te terapise, qe quhen pika te ash-
pra (apo agresive a te vjetra).
Nga keto 66 pika, 61 prej tyre gjen-
den ne pjeset qe duhet te pastrohen gjate
abdesit.
Keshtu, abdesi behet nje lloj trajtimi
kompleks, qe perfshin hidromasazhin e
BAS -eve, si dhe stimulimin e tyre ter-
mik e fizik.
BAS-et ne dukje (qe pastrohen gjate
abdesit) "rimbushin" organet, sic jane
zorret, barku dhe fshikeza e urines, qe,
ve9 kesaj, ka efekt pozitiv ne sistemin
nervor e riprodhues, - thote Dr. Magom-
edov ne studimin e tij, duke shtuar qe
BAS-i pergjegjes per sistemin e eshtra-
ve, zorret, sistemin nervor, pjesen e me-
sit, barkun, pankreasin, fshikezen e
temthit, gjendren tiroide, pleksusin dhe
organet e tjera, - gjenden ne kemben e
djathte, nje pjese tjeter qe pastrohet nga
abdesi.
Ndersa kemba e majte ka BAS-et per-
gjegjese per punen e gjendres se hipo-
fizes, te trurit qe rregullon funksionimin
dhe zhvillimin e gjendrave endokrine.
Ne kermillin e veshit gjenden me qindra
dituria islame / 199
17
BAS-e, qe "harmonizojne punen e poth-
uajse te te gjitha organeve, ulin shtypjen
e larte te gjakut dhe zvogelojne dhimb-
jet e dhembit e te fytit.
Nje aspekt tjeter per te cilin na tregon
ai, eshte' qe hadithet e Muhamedit a.s.
kane theksuar rendesine e ferkimit dhe
perdorimit te shtypjes gjate abdesit, qe
eshte di9ka qe ka shpjegim shkencor.
Dr. Magomedov thote qe studimet e
tij jane bazuar ne besimin e tij solemn qe
myslimanet qe falin pese namazet dito-
re, jo vetem qe kane nje "efekt te padis-
kutueshem shpirteror", por gjithashtu
kane "edhe efekt sherues fizik".
Hulumtimet e bera ne ish-Bashkimin
Sovjetik ne lidhje me BAS-et, jane vle-
resuar te padenja, sepse ata besonin qe
"njeriu nuk eshte menduar te kete as
shpirt apo energji trupore, sepse e ku-
nderta mund te binte ne kundershtim me
ideologjine materialiste (ateiste) te asaj
kohe", - thote Dr. Magomedov.
Nga nje perspektive mjekesore joal-
ternative, Muhtar Salim, ne librin e tij
"Namazi: Sport per trupin e shpirtin"
flet per faktin se si shendeti perfiton nga
9do aspekt i abdesit.
Abdesi, - thote ai, - ndihmon ne para-
ndalimin e kancerit te lekures. Ky eshte
shpjegimi i tij: pjeset qe pastrohen gjate
abdesit jane pjeset e trupit qe me se shu-
mti jane te prirura t'i nenshtrohen ndotj-
es, qofte ajo ndotje nga sekretimet e
brendshme te trupit ne siperfaqen e lek-
ures, si9 jane djerset, apo qofte e jasht-
me. Abdesi largon kete ndotje pese here
ne dite, dhe keshtu e ruan shtresen e ja-
shtme te lekures, e cila, si9 dihet, i ndih-
mon qelizat poshte te funksionojne si
duhet.
Gjithashtu, pastrimi me uje ndihmon
ne forcimin e eneve te gjakut, si edhe te
nervave e gjendrave qe gjenden afer si-
perfaqes se lekures, dhe keshtu i ndih-
mon ato te kryejne funksionet e tyre me
efekt.
Salimi shton qe studimi ka treguar qe
nje prej arsyeve kryesore qe shkakton
kancerin e lekures, eshte sepse lekura u
ekspozohet kemikalieve, ve9anerisht pe-
trokemikalieve, dhe se menyra me e mi-
re per te parandaluar kancerin e lekures,
eshte menjanimi i vazhdueshem i ketyre
kemikaleve.
Arsyeja e qarte pas pastrimit te gojes
gjate abdesit, thote Salimi, eshte largimi
i grimcave te ushqimit, qe mund te shka-
ktojne probleme per dhembet. Gjitha-
shtu pas kesaj qendron edhe arsyeja se
pse eshte inkurajuar perdorimi i mis-
vakut (brushes) para marrjes se abdesit.
Kur dikush i pastron hundet, ai me
kete veprim merr nje mase parandaluese
shendetesore, pasi kesodore hiqen mikr-
obet qe gjenden ne vrimat e hundes, dhe
nuk kalojne ne sistemin e frymemarrjes.
Sipas nje studimi te bere nga nje ekip
i mjekeve te Universitetit te Aleksandri-
se, hadithi i Muhamedit a.s., i cili nxit
pastrimin e hundeve gjate abdesit, duke
futur ujin ne vrimat e hundeve dhe past-
aj duke e nxjerre jashte, ndikon pozitiv-
isht ne shtresen e brendshme te vrimave
te hundes.
Perseritja e pastrimit te fytyres i forc-
on qelizat e lekures se fytyres dhe ndi-
hmon ne parandalimin e paraqitjes se
rrudhave te hershme, si dhe ka efekt pas-
trues brenda syve, qe parandalon infek-
sionet e tyre, - thote Salimi.
Pastrimi i vesheve ndihmon per largi-
min e dyllit, i cili mund te shkaktoje inf-
eksione te veshit si dhe mund te demtoje
veshin e brendshem, i cili perfundimisht
shkakton mungese ekuilibri trupor.
Uji i rrjedhshem dhe pastrimi i gish-
terinjve te kembes e mban shputen te
bute, e cila ne kohen moderne shumicen
e kohes gjendet brenda kepuceve.
Kryesisht, shton ai, abdesi ka efekt
ushtrues ne te gjithe muskujt e perfshire.
Myslimanet porositen te marrin ab-
des jo vetem para namazit apo shkuarjes
ne shtrat per te fjetur, por gjithashtu para
hyrjes ne xhami, thirrjes se ezanit, mbaj-
tjes se hytbes dhe para leximit te Kura-
nit.
Gjithashtu myslimanet porositen te
marrin abdes kur jane te zemeruar.
Njeriu kurre nuk duhet t'i vleresoje
gjerat ne dukje, dhe duhet te kete besim
te forte qe pas 9do gjeje qe Allahu xh.sh.
e ka urdheruar, qendron ndonje urtesi, te
cilen mund apo nuk mund ta dime.
Allahu xh.sh. thote:
"...dhe ata thane: "Iu pergjigjem (thi-
rrjes) dhe respektuam (urdhrin). Kerko-
jme faljen tende, o Zoti yne! Vetem tek
Ti eshte ardhmeria jone". (el-Bekare:
285).
Perktheu nga anglishtja:
Fuad Morina
Marre nga revista: Haj&Umra,
gusht-shtator, 2004
Lindja e Muhammedit
alejhi-selam
Ne jug-perendim te Azise
Ne Gadishullin e Arabise
Lindi drita e njerezise
Ai i Derguar i Perendise
Lindi ne Mekke ai Nebijj
Porsi drita ne erresire
Te gjithe boten e ndrigoi
Njerezimin nga gjumi e zgjoi
Ne ate vend te xhehalise
Lindi drita e gjithesise
Ma i madhi i Perendise
Vula e gjithe pejgamberise
Ne ate kohe te xhehalise
E kishte kaplue terri i mosdijes
Besojshin ne shume perendi
Alkool ne vend te ujit duke pi
Imoraliteti ne kulm kishte mberri
Vajzat e gjalla ne dhe i kane shti
Bixhozi nder ta ishte bere shprehi
Dhe kamata bente kerdi
Jeta ishte pasiguri
Fiset luftojshin n'mes veti
Gjaku hecte porsi deti
Mjer vatani e mjer mileti
Ne vitin pesqind e shtatedhjete e nje
Lindi ne Mekke ai Nebijj
E ndrigoi boten krejt
Per gjithesine erdhi rahmet
Muhammed ti qofsh bekue
Ne rruge te drejte ti ke ftue
Gjithmone te keqen e ke luftue
Fene Islame ke predikue
Muhammed ty te ka borxh bota
Se i luftove besimet e kota
Ti ishe si dielli e hana
Ma i meshirshem se baba e nana
Asllan Murati
18
dituria islame / 199
Ahlak
Si Fiia shprehim
femijeve dashurine tone si prinder?
Zoti i Madherishem e ka bere
natyrshmeri te prinderve da-
shurine ndaj femijeve te tyre.
Kete' dashuri Allahu e beri en-
ergji te zemres, ngopje te syve dhe sti-
mulim per shpirtin. Pos te tjerash,
Allahu i Madherishem i ka bere te da-
shurit e Tij qe nepermes kesaj dashurie,
te jene te gezuar me pasardhesit e tyre te
mire, per se edhe thote: "Edhe ata qe
thone: "Zoti yne, na bej qe te jemi te ge-
zuar me (punen) e grave tona dhe pasa-
rdhesve tane, ne na bej shembull per te
devotshmit". 1
"Kjo dashuri eshte baze per sigurine
shpirterore te femijes, sikurqe eshte
edhe shtylle kryesore per formimin e pe-
rsonalitetit te femijes ne baza te shendo-
sha mireqenieje dhe stabiliteti me rre-
thin ku jeton. Nuk ka mundesi qe keto
gjera te realizohen nese dashurine qe ka
prindi ndaj femijes, e fsheh dhe nuk e
shfaq haptazi. Edhe nese kjo dashuri ek-
ziston dhe eshte shume e forte, po qe se
prindi nuk e shpre hapur para femijes se
tij, ajo nuk do ta kete efektin e saj te du-
hur sikurse do te jete pengese per reali-
zimin e ndjenjave te ngrohta ne mes
femijes dhe familjes se tij" 2 .
Edhe pse disa mendojne qe menyra e
shprehjes se dashurise prinderore ndaj
femijes kufizohet ne fjale, shikim, per-
qafim, buzeqeshje, te cilat shprehin da-
shuri ndaj femijes, ketu do te perpiqemi
te permendim edhe disa menyra te tjera,
te cilat kane efektin e tyre shume pozitiv
ne ndertimin dhe shprehjen e dashurise
se prinderve ndaj femijeve te tyre, e ato
jane:
1. Te perpiqemi te krijojme siguri shpi-
rterore tek femijet, duke i entuziaz-
muar dhe duke vleresuar perpjekjet e
tyre. Nuk duhet ta kemi parasysh ve-
tem rezultatin qe arrijne ata.
2. Duhet t'i mesosh femijet e tu te men-
dojne pozitivisht dhe te jene aktive.
Nuk lejohet ta qortosh, kur femija te
kthehet nga shkolla me rroba te perly-
era, por duhet te veprosh ashtu dhe t'i
thuash keto fjale: Si duket sot paske
kaluar shume mire, a nuk eshte kesh-
tu? Kur te lozesh herave te tjera ne
shkolle, kenaqu sikur sot, por kujdesu
edhe per rrobat, qe te mos perlyhen.
3. Femijeve te tu, si prind qe je, duhet
t'ua dhurosh nje pjese te kohes, kesh-
tu qe ulu me secilin prej tyre ngapak
ose luaj me ta, ose shetit me ta, me re-
ndesi eshte qe ata te binden se prindi
i tyre vlereson kohen e tyre dhe mer-
ret me ta.
4. Perpiqu qe diten kur njeri nga femijet
ka treguar ndonje sukses, qofte ne
provim, qofte ne aspektin moral ose
ate bemires, ta dallosh nga ditet e ren-
domta; me nje darke me solemne,
derisa te ndieje 9donjeri prej tyre se ti
vertet interesohesh per diten dhe ko-
hen e tyre. Kete mos e praktiko vetem
me njerin nga femijet e tu, por perpi-
qu qe me cdonjerin prej tyre ta prak-
tikosh te njejten gje, ne menyre qe
kjo te mos shkaktoje xhelozi ne mes
tyre, se kjo mund te jete shkak i armi-
qesise ne mes tyre ne vend qe te nxi-
tesh dashurine ne mes tyre.
5. Merr pjese ne te gjitha lojerat qe luaj-
ne femijet e tu, si: ngjyros me ta, merr
ne dore plastelinen dhe vepro ashtu si
te thone ata, vrapo me ta ose hidhe
topin ashtu sic kerkojne ata. Tere kete
beje vetem e vetem per t'i kenaqur
femijet e tu dhe qe ata te ndiejne nje
afersi prinderore.
6. Duhet ta dish orarin e lendeve te me-
simit te femijeve te tu dhe t'i njohesh
si mesuesit, ashtu edhe shoket e tyre,
qe, kur te kthehen nga shkolla, te mos
i pyesesh: fka mesuat sot? Por t'i py-
esesh: Qka mesuat ti dhe kolegu yt
(duke e permendur me emer) sot ne
shkolle? Dhe cilat detyra i moret sot
ne lenden e matematikes? Nga ky
gjest yti, femijet do te ndiejne se ti je
i interesuar edhe per gjerat me te ime-
ta qe u kane ndodhur gjate dites.
7. Atehere kur femija kerkon nga ti te bi-
sedosh me te, perqendrohu ne bisede
dhe mos u merr me gjera te tjera, bis-
edo me te duke e shikuar ne sy Duhet
te kesh parasysh se te biseduarit me
femijen tend ne kete menyre shton
tek ai dashurine dhe miresjelljen.
8. Atehere kur ata ulen per te ngrene
buke, mos rri i distancuar nga ta po
dituria islame / 199
19
bashkohu edhe ti me ta dhe rrefeju
atyre gjera qe te' kane ndodhur ty, ne
menyre qe t'i japesh kohes qe kalon
me ta, nje domethenie dhe ata do te
mendojne se ti interesohesh gjithnje
per ta.
9. Shkruaje fjalen: Te dua, ne nje leter
dhe vendose afer jastekut apo ne can-
ten e librave te shkolles, qe t'i besh
ata te mendojne se, edhe pse prindi
eshte larg tyre, ai gjithmone mendon
per ta.
10. Kur femijet e tu vizatojne ndonje
nga shtazet apo shpendet, kete viza-
tim merre dhe ngjite diku ne mur, qo-
fte ne dhomen e gjumit, qofte ne ate
te pritjes, qe femija te ndihet se prin-
di mburret me ate qe ka arritur femija
itij.
11. Femijes tend duhet t'ia mesosh nje
fjale te fshehte, me ane te se ciles i
shpreh dashurine me te sinqerte qe ke
per te. Kete fjale te mos e dije dikush
tjeter pervec teje dhe femijes tend, qe
kur ta therrasesh femijen me te, ta
kete efektin e saj .
12. Gjithmone perpiqu te fillosh nje dite
te re me femijen tend dhe te harrosh
se c'ka ndodhur dite me pare. Cdo
dite e re e ben femijen te ndihet i sig-
urt se prindi i tij nuk do t'ia permende
gabimet e kaluara, do t'i jape atij nje
shans me shume qe te te doje ty edhe
me shume dhe do te jete nje perkrah-
je per zbulimin e talentit qe ka femi-
ja-
13. Perqafoji dhe puthi femijet e tu ne
cdo kohe dhe cdo dite, sepse, sado qe
kjo te shtohet ndaj tyre, ata prapesep-
rape kane nevoje per ty, qofshin te
vegjel apo te rritur, qofshin edhe te
martuar. "Mos vepro sikur disa pri-
nder, te cilet edhe kur u lind femija i
tyre, nuk hyjne ne dhome per ta pare
per jave te tera, duke u arsyetuar se
tradita nuk lejon te veprojne ashtu,
ose te mos e mbash ate ne kraharorin
tend para atyre qe te vizitojne ty, sep-
se kete nuk e lejuaka tradita. I nderu-
ar prind, po qe se ti nuk e mban femi-
jen tend ne kraharor dhe nuk i ofron
dashuri, a mendon se te tjeret do ta
duan ate me shume se ti? Kurre mos
mendo dicka te tille, sepse ai qe ka li-
ndur nga gjaku dhe mishi yt, nuk
eshte me i larget se ai qe ka lindur nga
prinder te tjere. Edhe nese te paret e
tu kane vepruar ashtu, ti duhet te per-
piqesh gjithmone ta eliminosh nje ves
te tille, sepse kjo nuk shkon ne favor
te familjes ne pergjithesi. A deshiron
qe familja jote te jete sikur familjet
anetaret e te cilave, edhe pse jetojne
bashke, aty nuk nderrohet asnje fjale
qofte ne mes prindit e femijes, qofte
ne mes femijeve" 3 .
14. Zbulo metoda te reja, te cilat jane
frymezuese per ushqim shpirteror te
femijes, si: Vendose nje pako te ve9a-
nte ne njeren prej dhomave dhe gji-
thmone mesoji ata qe te shkembeni
letra qe shprehin dashurine e dyansh-
me, prind-femije dhe femije-prind.
15. "Mendo mire se dashuria ndaj femi-
jeve te tu nuk duhet te kushtezohet
nga asgje. Kurre mos e nderlidh shpr-
ehjen tende te dua sepse ke marre no-
te te larte ne shkolle, ose t'i thuash se
une nuk te dua nese ti vepron keshtu.
Ti me kete shprehje, dashurine ndaj
femijes tend e ke zbehur, sepse ne re-
alitet ke zbehur sigurine tende per da-
shurine qe ke ndaj femijes tend dhe,
pervec te tjerash, ke gabuar rrugen qe
e nxit femijen per te degjuar, per t'u
permbajtur dhe per respekt" 4 .
16. "Dashurine qe ke per femijen tend,
duhet ta shprehesh ne menyre prakti-
ke, si: ta konsultosh per disa gjera, te
marresh parasysh mendimin e tij, te
mos e poshterosh dhe t'i tregosh ne
menyre praktike se ti je person i rend-
esishem dhe i respektuar i kesaj fami-
ljeje. Kurre mos e qorto pse gabon
per gjerat qe nuk i nje, binde ne me-
nyre praktike, se ti je ne gjendje ta
kuptosh natyren e tij. Kerkoji falje fe-
mijes tend nese gabon di?ka me te s .
Nuk qenka, pra, veshtire ta shembim
murin e qetesise dhe te pesimizmit e ta
kapercejme ate qe ta plotesojme me nje
komunikim te mrekullueshem ne mes
nesh dhe femijeve tane, ne menyre qe
dashurine qe kemi ndaj femijeve tane,
ne thellesine e zemrave tona, ta shpreh-
im hapur dhe te jemi ure lidhese edhe
tek familjet e tjera, duke ua mesuar mo-
ton: Nese nuk e do dhe nuk i shfaq da-
shurine femijes tend, kush do ta doje ate,
i panjohuri!
Pergatiti:
Avdyl Rrahmani
Fusnotat:
1. ElFurkan74.
2. Hilal Gunejm, Hukukul Atfali Fil Islam
09/07/2000.
3. Muhamed Tewfik El Xhundij, Elgiretu Andel
Atfali.
4. Sead Abdullah El Humejdi, Terbijetul Ewladi
Bejne Errahmeti wel Hikmeti.
5. Abdulaziz Muhamed Esed-haan, El Ainajetu Bil
Atfali.
20
dituria islame / 199
Qasje
A eshte e prcmuar lek Allahu
ndarja e medhhebeve?
Bahri Curri
Disa mendojne se ne grupin to-
ne sunit jane here disa ndarje
qe dallojne njeri prej tjetrit
ne disa aspekte, ku kemi Ha-
nefi, Maliki, Shafi, Hanbeli, dhe thone:
A jane te pranuara tek ALLAHU keto
ndarje?
Eshte e vertete se ne duhet ta adhuroj-
me Allahun xh.sh. sipas argumentit -
Kuranit dhe Synetit, por nuk ka mundesi
qe te gjithe' njerezit te jene te nje kate-
gorie ne njohjen e ketyre argumenteve
dhe, si pasoje, vjen formimi i ketyre me-
dhhebeve. Kjo ben qe ne duhet te kupto-
jme drejt rolin e ketyre medhhebeve dhe
arsyen e themelimit te tyre.
Nuk ekzistojne vetem keto kater me-
dhhebe qe u permenden, ka me shume,
por vullneti i Allahut ishte qe keto kater
medhhebe te marrin fame dhe te jene te
njohura tek te gjithe myslimanet, ndersa
te tjerat te mbeten ne libra e te njihen
vetem nga studiuesit.
Vete ajeti kuranor i dallon njerezit:
"Pyetni dijetaret per ate gje qe nuk di-
ni!" (Nahl, 43) dhe i ndan ne dy katego-
ri:
1 . Ne kategorine e pare hyjne dijetar-
et qe kane per detyre t'i mesojne njerez-
it dhe t'u pergjigjen pyetjeve qe u behen.
2. Ne kategorine e dyte hyjne njerez-
it e zakonshem, qe e kane per detyre t'u
drejtohen dijetareve e t'i pyesin per gje-
rat qe nuk i dine.
Ne baze te kesaj dhe argumenteve te
tjera, nuk ndalohet taklidi (imitimi apo
ndjekja e dikujt ne parimet fetare), ma-
dje ai eshte i nevojshem per kategorine e
dyte te lartpermendur, te cilet nuk kane
dije.
Duke u nisur nga kjo, dijetaret e mi-
refillte, ne mesin e tyre edhe themeluesit
e medhhebeve, filluan me ixhtihadin
(studimet, analizat dhe hulumtimet) e
tyre rreth argumenteve (Kuranit dhe Sy-
netit), qe t'i pergatitin ne nje forme me
te lehte per t'u pranuar dhe praktikuar
nga masa e gjere myslimane, gjithmone
duke synuar te verteten dhe me te sakten
qe ka ardhur ne Sheriat. Rezultat i kesaj
vjen themelimi i medhhebeve, qe jane
shkolla juridike te formuara ne baze te
ixhtihadit te nje dijetari, si? jane keto
medhhebe, te cilat
i kane themeluar |
dijetaret ne baze te
perfundimit te tyre
gjate studimeve te
bera ne kete fushe
(ixhtihadit), dhe
cdohere, si edhe
na eshte e njohur,
kane thene:
"Nese vertetoh-
et hadithi, ai eshte
medhhebi (mendi-
mi) im!"
Qe do te thote
se, nese mendimi
im bie ne kundershtim me hadithin, bie
dhe mohohet fjala ime, dhe per baze
merret hadithi.
Parimisht, te gjithe dijetaret - theme-
luesit e ketyre medhhebeve, jane te nje
mendimi dhe nuk kane ndryshim, kane
te njejten baze ne akide dhe te njejtin
synim ne ixhtihad, edhe pse kane disa
ndryshime te vogla per gjerat sekondare
apo edhe ne disa mendime qe vijne si
pasoje e mosarritjes se hadithit tek ai,
apo per shkak te kritereve teper te forta,
dhe nuk pranojne tjeter vecse hadithet e
sigurta.
Por, per gjithe kete, ata kane shper-
blim, ia qelluan a nuk ia qelluan, sepse i
Derguari (Lavderimi dhe shpetimi i
Allahut qofshin mbi te!) thote: "Ai qe
gjykon, ben perpjekje (ixhtihad) dhe ia
qellon, ka dy shperblime, e nese nuk ia
qellon, ka vetem nje shperblim."
Andaj, ndarja e medhhebeve nuk esh-
te e ndaluar apo e papranuar tek Allahu,
sepse qe te gjitha bazohen ne transme-
timet e ashabeve qe i mesuan keto argu-
mente nga i Derguari (Lavderimi dhe
shpetimi i Allahut qofshin mbi te!) dhe
pastaj ua percollen gjeneratave te reja ne
vazhdim. Per shume ceshtje ka variante
te ndryshme, disa prej te cilave (ato qe i
kane degjuar dhe pare vete nga i Dergu-
ari) disa ashabe i kane transmetuar dhe i
ka marre njeri prej ketyre themeluesve
te medhhebeve, ndersa variantet e tjera i
ka marre tjetri dijetar nga ashabe te tjere,
e keshtu me radhe. Kjo ben qe lejohet
ndjekja e nje medhhebi, me perjashtim
te rasteve kur dihet se argumenti eshte i
dobet, apo nese tek medhhebi tjeter ar-
gumenti eshte me i forte dhe me i sakte.
ii\ iJ U? 411 J
Njerezit e thjeshte duhet t'i kuptojne
hadithet nepermjet shpjegimeve te dije-
tareve te mirefillte, pasi ata nuk jane ne
gjendje ta bejne kete gje vete. Nese nje
njeri punon ne perputhje me nje hadith
te sakte, te cilin e ka kuptuar ne baze te
shpjegimit te nje dijetari, atehere ai duh-
et te vazhdoje te punoje me te, pa i dhe-
ne rendesi dilemes apo dyshimit qe
mund te linde per shkak te ndonje ha-
dithi tjeter te sakte, sepse, si? dihet, ai
nuk e ka per detyre te thellohet ne stu-
dimin e haditheve.
Por, edhe ndjekja e nje medhhebi te
caktuar ne te gjitha aspektet fetare, pa
perfillur mendimet e medhhebeve apo
dijetareve te tjere, eshte e ndaluar, pasi
eshte ne kundershtim me argumentet e
Kuranit dhe Synetit.
Dijetaret i klasifikojne njerezit ne tri
grupe:
1 . Dijetaret, te cilet perpiqen qe, duke u
bazuar ne Kuran dhe Synet, te formo-
jne vete rregullat dhe dispozitat e Le-
gjislacionit Islam.
2. Nxenesit e dijes, te cilet ndjekin fjalet
e dijetareve duke njohur edhe argu-
mentet perkatese.
3. Njerezit e zakonshem, te cilet e kane
per detyre te zbatojne pike per pike
fjalet e dijetareve.
Pra, nuk mund te themi se taklidi,
ndarja dhe pasimi i medhhebeve, eshte i
ndaluar apo i papranueshem, sa kohe qe
shumica e njerezve bejne pjese ne gru-
pin e trete dhe, si te tille, nuk mund te
thellohen ne pjesen derrmuese te ?esht-
jeve fetare. Allahu e di me se miri!
dituria islame / 199
21
Studim
Perceptimi i ligjit fetar islam (Sheri'at)
ne epoken bashkekohore myslimane
Fikret Kargiq
Ne literaturen bashkekohore
islamologjike dhe myslima-
ne, ceket se rye prej proble-
meve kryesore teorike te'
Islamit modern eshte i lidhur me dome-
thenien e ligjit fetar islam (Sheri'at). 1
Ceshtja eshte, me fjale te tjera, se a do te
perkufizohet Islami edhe me tej si "besi-
mi dhe e drejta" (akida wa shari'a), "re-
ligjioni dhe shteti" (din wa dawla) dhe a
do te jete edhe me tej jurisprudenca (fi-
qh) e jo teologjia islame (kalam), mani-
festimi me tipik i mesimit fetar. 2
Formulimet e theksuara kane percak-
tuar rrjedhat historike te realizimit te
Islamit deri ne fillim te epokes moderne
ne Boten myslimane. Shprehimisht keto
jane vene ne pikepyetje ne fillim te dek-
ades se dyte te shekullit XX, kur brenda
levizjes reformiste islame (islah) ndodhi
polarizimi ne krahun "ortodoks" dhe
modernist. Pas kesaj, ne teorine dhe pra-
ktiken e disa shteteve dhe bashkesive
myslimane, domethenia dhe funksioni
shoqeror i Islamit filloi te percaktohej ne
menyra te llojllojshme, gje qe do te ma-
nifestohej drejtperdrejt ne rendesine e
disa segmenteve te mesimit islam.
1. Islami si religjion -
menjanimi i Sheriatit nga fusha
juridike apo mbajtja e tij si
pjese e trashegimise kulturore
Per ato qarqe intelektualesh ne vendet
myslimane, qe zakonisht quhen sheku-
llariste, profaniste ose moderniste pro-
fane, Islami eshte religjion ne kuptimin
e pergjithshem te pranuar te fjales, fusha
legjitime e manifestimit te te cilit eshte
sfera personale, do te thote private e ind-
ividit. Theksohen vlerat morale te Islam-
it, por mesimi i tij me nuk konsiderohet
per themel te sistemit shoqeror, politik
dhe juridik. Per disa shekullariste, Sheri-
ati ne teresi duhet evituar nga fusha ju-
ridike dhe te nderrohet me te drejten te
nxjerre nga traditat lokale ose te recipu-
ar nga kodifikimet evropiane (shembulli
i Republikes Turke).
Per shekullaristet e tjere sheriati para-
qet pjese te trashegimise nacionale
kulturore qe mund te ruhet se paku ne
segmentet qe mund te mbijetojne ne
kushtet e nderruara shoqerore (shembu-
lli i levizjeve dhe organizatave nacional-
iste arabe). Per ta Sheriati nga ligji fetar
islam eshte bere e drejte nacionale. 3
Per shekullaristet, si? eshte mendim-
tari turk Ziya Gokalp, ceshtjet e religji-
onit (diyanet) duhet te behen domen i
ndergjegjes, kurse ?eshtjet juridike (ifta)
domen i kompetencave shteterore. Ky
qendrim praktikisht eshte miratuar ve-
tem ne Republiken e Turqise. Ne vendet
e tjera myslimane shekullarizmi eshte
kuptuar kryesisht si menjanim i ligjit fe-
tar islam nga fusha e te drejtes publike.
Per kete arsye, ne ato vende nuk pasoi
ndarja e autoriteteve religjioze dhe poli-
tike, vecse u krijua gjendja ne te cilen
shteti kontrollon religjionin dhe e shfry-
tezon per qellimet vetjake. 4
Perkufizimi i Islamit si religjion, ne
Turqi eshte dashur te sherbeje si fillim i
modernizimit te mesimit islam. Per kete
arsye, per here te pare ne Boten Mysli-
mane eshte perdorur epiteti "teologjik"
per percaktimin e institucioneve te larta
arsimore islame (Ilahiyat Fakultesi). Mi-
repo, pas 1928, udheheqja turke ka hum-
bur interesin politik te ndertimit te
"Islamit turk" sipas shembullit te Kishes
Anglikane, dhe percaktimi i Islamit si
religjion, eshte bere objekt i interesit te
bashkesive myslimane qe jetojne ne ve-
ndet me popullsi myslimane shumice
dhe me modelin shekullar te raportit te
autoritetit fetar dhe politik. Pervoja e de-
ri tashme defton qe ne keto vende jane te
mundshme dy situata nga aspekti i per-
caktimit te Islamit dhe funksionit te tij
shoqeror.
Mundesia e pare: myslimanet prak-
tikisht e pranojne Islamin ekskluzivisht
si religjion, sfere private, si fushe legji-
time te deftimit te tij, kurse institucionet
shteterore - si autoritete ekskluzive per
dhenien e normave juridike obligative
(p.sh. ish-Jugosllavia, ish-BRSS etj).
Dijetaret myslimane ne keto vende duh-
et t'i formesojne dhe sistematizojne ko-
nsekuencat teorike qe rrjedhin nga
ndryshimi i funksionit shoqeror te Isla-
mit. Perpjekje frymezuese ne kete dre-
jtim, do te mund te paraqiste autori
bashkekohor hindus - Mushirul Hakk,
qe ka shtruar tezen se shekullarizmi, i
kuptuar si ndarje e jetes se perditshme,
praktike, nga ndikimi i religjionit, eshte
i papranueshem per myslimanet, porse
shteti shekullar, si autoritet, qe ne 9esht-
jet e religjionit nuk favorizon asnje ba-
shkesi, ne pajtim me mesimin e Islamit. 5
Mundesia e dyte: Islami percaktohet
si religjion, por dispozitat e Sheriatit
vlejne per myslimanet ne domenin e sta-
tusit personal, si dispozita juridike te ci-
lave sanksionin ekzekutiv ua jep shteti, i
cili legjitimitetin e vet nuk e nxjerr nga
mesimi islam (p.sh. Izraeli, Filipinet
etj.). Gjyqet e Sheriatit ne keto vende
jane te integruara ne sistemin e legjisla-
tures shteterore me kompetencen e pran-
22
dituria islame / 199
uar te pushtetit boteror qe te' percaktoje
domenin dhe menyren e punes te ketyre
gjyqeve. Per shkak te kompetences se
pranuar te shtetit joislam ne fushen e
aplikimit te se drejtes islame, ligji fetar
islam, vetvetiu, as ne keto vende, nuk ka
mundur te paraqese faktor te destabi-
lizimit te sistemit politik.'
2. Islami si baze ideologjike
e jetes publike - Sheriati si nje
prej burimeve te se drejtes
pozitive ose si burim ekskluziv
Per pjesen e rendesishme te intelektu-
aleve myslimane dhe dijetareve fetare
ne vendet me popullsi myslimane shu-
mice (vendet myslimane), Islami para-
qet nje fushe me rendesi ose ideologjine
e teresishme te kuptuar si "pikepamje
sistematike e zhvilluar mbi boten, te ori-
entuar ne stimulimin dhe udheheqjen e
ndryshimit shoqeror". (W. E. Shepard). 7
"Te kuptuarit e ketille te Islamit, ne
shkalle te ndryshme dhe me zgjidhje te
ndryshme pozitive, e perkrahin individet
dhe grupet qe ne literature shpesh per-
caktohen si tradicionaliste, moderniste
islame (moderniste fetare) dhe revialiste
("fundamentalistet"). Pavaresisht nga
emertimi joharmonik i ketyre tenden-
cave, eshte me rendesi te ceket se kjo ka
te beje me "orientimet ideologjike", te
perdor termin e W. E. Shepardit. Fjala
eshte, pra, per orientimet dhe jo per ide-
ologjite e vecanta, qe mund te dallohen
madje edhe ne suaza te te njejtit orien-
tim, kurse jane lene anash edhe dallimet
ne strukture dhe metode te veprimit te
grupeve, te cilat ne aktivitetin e tyre jane
udhehequr nga Islami si ideologji, ndo-
nese kjo eshte jashtezakonisht me re-
ndesi per te kuptuar ndodhite ne Boten
Myslimane bashkekohore.
Edhe pse orientimet e cekura ideolo-
gjike, ne realitet paraqiten si vizione te
konfrontuara te zhvillimit shoqeror, per
te gjitha ato eshte e perbashket kjo qe
Islamit i japin funksionin qe kalon sua-
zat e sferes private te individit dhe qe, ne
nje mase me te madhe a me te vogel,
Sheriatin e inkuadrojne ne sistemin po-
zitiv juridik. Mirepo, megjithekete, ne
suaza te ketyre orientimeve ideologjike
edhe vete Sheriati percaktohet ne me-
nyra te ndryshme, meqenese zhvillimi
shoqeror, politik dhe juridik i vendeve
myslimane qenesisht varet nga fakti se
cili orientim do te zoteroje.
Tradicionalizmi paraqet orientimin
sipas te cilit Islami perkufizohet si "bes-
im dhe e drejte", por pranohen ndryshi-
met historike te funksionit te tij shoqeror
dhe vellimit te vlefshmerise se ligjit fe-
tar islam. Pranohet dualiteti i formesuar
historik i normave dhe institucioneve re-
ligjioze dhe shekullare ne shoqerite
myslimane dhe supremacioni faktik i
institucioneve boterore. Per pjesen me te
madhe te ulemase, e cila ne vendet su-
nite myslimane perben boshtin kryesor
te tradicionalizmi t, garanci e mjaftuesh-
me e manifestimit te Islamit ne jeten
publike, eshte pranimi i statusit te reli-
gjionit shteteror ose i religjionit te shefit
te shtetit, respektimi i simboleve dhe ka-
rakteristikave fetare dhe vlefshmeria e
Sheriatit ne 9eshtjet statusore te mysli-
mane ve.
Ne krahasim me orientimet e tjera
ideologjike, Islami tek tradicionalistet
me se paku kuptohet si ideologji, d.m.th.
mungon "elaborimi i vetedijshem dhe
sistematik i doktrines sociale". (Kur
tradicionalistet bejne nje hap ne ate drej-
tim, ne literature karakterizohen si neo-
tradicionaliste).
Modernizimi islam paraqet orientim-
in ideologjik, te cilin e karakterizon nde-
rmarrja e angazhimit te artikuluar dhe te
vetedijshem, qe me termat e mendimit
modern te formulohen rishtazi vlerat
dhe parimet islame, perkatesisht qe me-
ndimi modern dhe institucionet bashke-
kohore te integrohen me Islamin. 8 Mo-
dernistet konsiderojne se mesimi islam,
i reformuluar ne menyre te ketille, mund
te jete themel adekuat ideologjik per
jeten publike ne vendet myslimane, ku-
rse e drejta e reformuar e Sheriatit mund
te behet baze ose pjese me rendesi e sis-
temit juridik pozitiv.
Modernistet pranojne prejardhjen
hyjnore te Sheriatit, por theksojne se ca-
ku i tij eshte mireqenia e njeriut dhe se,
me rastin e komentimit dhe aplikimit te
Sheriatit, ky cak duhet te pranohet. Per
kete shkak, ata Sheriatin e ripercaktojne
me konceptet dhe me terminologjine e
mendimit juridik dhe politik perendimor
(demokracia, liria, barazia, toleranca,
drejtesia shoqerore, mireqenia etj.). She-
riati, per ata, me nuk i paraprin shtetit,
po pushteti shteteror eshte i autorizuar ta
kodifikoje te drejten e Sheriatit, ta per-
caktoje vellimin e vlefshmerise se tij
dhe menyren e aplikimit. Vete pushteti
shteteror nxjerr legjitimitetin nga parimi
i sovranitetit popullor, qofte te shenuar
si de facto, per dallim nga sovraniteti i
Zotit de jure, (sikurse ne rastin e kushte-
tutes moderniste pakistaneze te vitit
1956).
Per modernistet islamike, Sheriati
eshte nje prej sistemeve te medha jurid-
ike boterore, i nxjerre nga burimet krye-
sore te mesimit islam, fetarisht relevant
per myslimanet, i pershtatshem per ne-
vojat e jetes bashkekohore per shkak te
posedimit te pasurise vetjake te komen-
timeve krahasuese juridike. Per vete ke-
te ve?ori, dhe nga arsyeja e domethenies
praktike te Sheriatit per popullaten e
shumte myslimane ne bote, parimet e
sheriatit duhet te afirmohen si nje prej
dituria islame / 199
23
burimeve te' se drejtes nderkombetare
(neni 38, pika 1 te Statutit te Gjyqit Nde-
rkombetar ne Hage pranon "parimet e
pergjithshme te se drejtes, te njohura
nga popujt e civilizuar").
Revializimi, islamizmi radikal apo
"fundamentalizm!", paraqet ate orienti-
min ideologjik ne bo ten bashkekohore
myslimane, qe ben perpjekje te ve9anta
per te ndertuar ideologjine e teresishme
te nxjerre nga burimet kryesore te mesi-
mit islam dhe te historise se hershme
myslimane. Insistohet qe Islami te perf-
shije te gjitha aspektet e jetes dhe qe me
se shpeshti percaktohet si "sistem", kur-
se theksohet autenticiteti dhe distinktivi-
teti i normave dhe institucioneve islame.
Per kete shkak, dhe jo per shkak te flek-
sibilitetit, sic e bejne kete modernistet,
revialistet kerkojne menjanimin e shtre-
simeve historike nga komentimi dhe
praktika islame. Pervojes se bashkesise
se hershme myslimane ne Medine, i ja-
pin karakter normativ dhe ate e konside-
rojne model, e jo shembull historik, te
sendertimit te Islamit. Per kete arsye
Islamin e percaktojne si "religjion dhe
shtet", kurse perpjekjet e tyre kryesisht i
orientojne drejt konstituimit te parashtri-
meve per kete rregullim.
Termi Sheri'at ne punimet e autoreve
te ketij orientimi perdoret me dy dome-
thenie: si koncept ideologjik (sinonim
per Islamin, te kuptuar si sistem i teresi-
shem i jetes) dhe si koncept juridik (pje-
sa e pandryshueshme e ligjit fetar
islam). Si koncept ideologjik, Sheriati
duhet te perbeje bazen e jetes publike
dhe private ne vendet myslimane, kurse
si koncept juridik duhet te behet burimi
i vetem material i se drejtes pozitive ne
vendet myslimane. Vendet e tilla atehere
mund te quhen "shtete islame".
Sipas pikepamjeve te revialisteve, Is-
lami ka perjetuar shkallen me te madhe
te ideologjizimit, kurse veprimi i grupe-
ve dhe organizatave revialiste ka marre
karakter te aktivizmit profan. Ne dallim
prej modernisteve, qe ne mesimin islam
perpiqen te identifikojne dhe afirmojne
vlerat universale (vlerat qe ekzistojne
edhe ne kulturat e tjera), revialistet per-
piqen te zbulojne dhe ringjallin ate qe e
konsiderojne "Islam te mirefillte", dhe
modelin obligativ per sendertimin e Is-
lamit ta konstituojne serish me ane te
entuziazmit, dinamizmit, sakrifikimit
dhe, eventualisht, mesianizmit. 9
Ne Boten bashkekohore Myslimane,
me perjashtim te grupeve myslimane ne
vendet me popullate shumice jomysli-
mane (i a.q. Islami periferik), ndikimin
kryesor e kane orientimet qe Islamit i ja-
pin funksionin shoqeror qe kapercen pe-
rcaktimin e rendomte te religjiozes. Ne
rrethanat e ketilla, per rrjedhen e ndo-
dhive ne vendet myslimane dhe per
bashkesine nderkombetare, pjese te pa-
ndashme te se ciles paraqesin ato vende,
shume me me rendesi eshte pyetja - cfa-
re kuptimi do te marrin segmentet e me-
simit islam ne projektet e orientimeve
ideologjike sesa thjesht rikujtimi i kufij-
ve te religjiozes. Ne shembullin e Sheri-
atit, qe ne kete kontekst kuptohet si
menyre e realizimit te perditshem te fe-
se, domethene se esenciale do te jete
5eshtja se cfare funksioni shoqeror do te
fitoje ligji fetar islam. Meqenese Sheri-
ati eshte perpunuar si sistem ideal teorik,
ai ne vete permban elemente qe mund te
kene konsekuenca te ndryshme shoqero-
re, kulturore dhe politike. Varesisht nga
fakti se cili orientim ideologjik do te
dominoje, ligji fetar islam mund te jete
ne funksion te modernizimit shoqeror, te
demokratizimit te sistemit politik e ju-
ridik dhe te cilterise per kulturat e tjera,
ose do te shfrytezohet per nxitjen e pro-
ceseve retrograde, te dogmatizmit,
totalitarizmit politik dhe te vetem-
jaftueshmerise kulturore. 10
Perktheu:
Nexhat Ibrahimi
Fusnotat:
1. Ervin 1. 1. Rosenthal, Islam in the Modern Nati-
onal State, Cambridge University Press, 1965,
fq. XI.
2. Krh. Joseph Schacht, Islamic Religores Law, ne:
"The Legacy of Islam 11 , Oxford University
Press, 1979, fq. 392.
3. Majid Khadduri, From Religjions in National
Law, ne "Middle East World Center 11 , ed. Ruth
Nanda Anshen, Ne+York, 1956, fq. 220-234.
4. William E. Shepard, Islam and Ideology - To-
wards a Typology, IJMES, 19 (1987), fq. 310.
5. "Islam in Transition 11 , ed. John J. Donahue John
L. Esposito, Oxford, 1982, fq. 177.
6. Dekreti presidencial i Filipineve nr. 1083/197- i
njohur i Kodi i te Drejtes Personale Myslima-
ne ne nenin 6 percakton se ne rast te cfaredo
konflikti ne mesin e shkollave ortodokse mysl-
imane aplikohet ai komentim qe eshte ne pajt-
im me Kushtetuten e Filipineve, ate ligj, rre-
gullimin publik, politiken dhe interesin. (Datu
Michael O. Mastura, The Adminstration of
Muslim Personal Laws in a Muslim Minority
Country, "Syariah Law Journal 11 , Novembar,
1984 (Kuala Lumpur), fq. 3.
7. W.E. Shepard, op. cit., fq. 128, shenimi 7.
8. Fazlur Rahman, Duh islama, Beograd, 1987, fq.
306.
9. Abul ATa al-Maududi, Islamic Law and Co-
nstitution, Lahore, 1969.
10. Krh. L. R. Sjukijajnen, Musul'manskoe pravo,
Moskva, 1986, fq. 111.
24
dituria islame / 199
Veshtrim
Ulemaja dikur dhe sot ne Kosove
Q
rmse kryeso
ysh ne femijerine time te' hersh-
j me, nga vitet shtatedhjete, jam ne
' kontakt te perafert, me ulemane e
Prizrenit, pasi gravitoj prane xha-
sore te Bajraklise ne Prizren, ne te
cilin gjendet edhe selia e Vakefit te Prizrenit
(Keshillit te Bashkesise Islame), e ne menyre
terthore duke ndjekur rregullisht shtypin isl-
am, edhe me ulemane e Kosoves dhe me gje-
re.
Edhe pse kane jetuar dhe vepruar gati gjy-
sme shekulli nen sundimin e regjimit ko-
munist, i cili ka qene kryekeput antifetar e
antikombetar, ulemaja e atehershme e Koso-
ves perpiqej me gjithe shpirt, ne kushtet dhe
rrethanat ekzistuese, te ruante dhe te mbante
gjalle frymen islame ne Kosove. Me ate dije
dhe njohuri qe kishin, tale pranise se tyre ak-
tive neper mevlude, qelime, syneti, vdekje,
t'pame, dhe derseve (ligjeratave) te tyre ne
xhami, kane arritur te mbajne gjalle driten is-
lame. Edhe pse shumica e imameve te asaj
kohe kishin ndjekur mesimet ne medresete e
atehershme me tradite osmane, dhe vetem
nje pjese e atyre kishin arritur te pajiseshin
me ixhazetname (diplome) pas tete vjetesh te
ndjekjes se ligjeratave dhe perfundimit te te
gjitha provimeve, ne nje kohe kur kriteret
nuk ishin aspak te lehta per te kryer medrese-
ne.
Po ashtu, para regjistrimit ne medrese, si-
domos ne Prizren, nxenesit e kryenin me pa-
re hifzin (mesimi permendsh i Kuranit), e
pastaj vazhdonin ndjekjen e mesimeve ne
medrese. Edhe pse ndoshta nuk kane qene te
pajisur me dije dhe arsim te larte fetar, nje
gje mund te perfundohet se leximin e Kuranit
e mesonin shume dhe e theksonin jashteza-
konisht, qe edhe sot e kesaj dite shume me
veshtiresi arrihet nga ulemaja e tanishme, me
perjashtim te hafezeve te Kuranit.
Ulemane e dikurshme te Kosoves e kara-
kterizonin modestia e duhur gjate kohes kur
vepruan dhe punuan; gjendja ekonomik fina-
nciare tyre shume e pafavorshme - krahas
rrethanave dhe standardit ekonomik ne ate
kohe; raportet e shkelqyera ndernjerezore e
nderkolegjiale; respekti ndaj imameve me te
vjeter si dhe zbatimi me plot perkushtim i
hierarkise fetare. Qe te gjitha keto kane qene
vetem disa nga tiparet e tyre karakteristike.
Respekti ndaj uniformes fetare (xhybes dhe
sarekut) ka qene i tille qe te rralle kane qene
imamet qe nuk mbanin veshur uniformen fe-
tare. Edhe kur kane qene ne detyre, po edhe
ne jeten e tyre te perditshme jashte detyres,
kurre nuk hiqnin nga trupi xhyben e sarekun,
bile te pakten sarekun do ta mbanin gjithnje
ne koke. Ne ate kohe kishte nga ulemate e
rralle, te tille qe akoma ne kete kohen tone
H. Sherif Ahmeti
nuk i kemi, si p.sh myftiu, myderrizi, alimi
me i forte i asaj kohe ne Kosove, - haxhi
Sherif ef Ahmeti, per te cilin lirisht mund te
them se ka qene dijetari me i forte i ulemase
se Kosoves ne kohen e periudhes komuniste.
Ai qe ka qene Hysein ef. Gjoza per Bosnjen,
ka qene Sherif ef. Ahmeti per Kosoven. Ule-
ma te kalibrit te tille sot aktualisht Kosova
nuk ka. Si i ri dhe student ne ate kohe qe
isha, kur gjeja kohe te lire, me vullnet e de-
shire udhetoja nganjehere per te falur xhu-
mane ne Prishtine, per te ndjekur derset
(ligjeratat) e haxhi Sherif ef. Ahmetit qe
mbante para namazit te xhumase ne Xhami-
ne e madhe te Prishtines. Ka qene profesor,
ligjerues, dijetar dhe, mbi te gjitha, komentu-
es i rralle i Kuranit. Ketu nuk mund te mos
permend edhe koleget e tij ne Prishtine, sic
kane qene myderriz Hasan ef. Nahi dhe my-
derriz Sadri ef. Prestreshi. Si te mos permend
edhe myderrizin e njohur gjakovar - Fahri ef.
Ilijazin, nje figure jashtezakonisht e shquar,
personalitet me autoritet te rralle. Vetem ke-
shilla, fiala apo porosia e tij ka qene e mja-
ftueshme qe shume ngaterresa e gjaqe te jene
pajtua, - vetem e vetem sepse ashtu kishte
thene Fahri efendiu. Ne Prizren, me ulemane
e te cilit kam qene ne kontakt me nga afer,
nuk mund te mos permend myderriz Qemajl
ef. Kajseriun, i cili ka gezuar autoritet te do-
res se pare nga ulemaja e Prizrenit. Myftiu i
fundit i Prizrenit, hafiz Safet ef. Basha, ka
qene njeri me virtyte te rralla njerezore; hafiz
Ismail Haki ef. Ustaibo ishte njeri me ze bil-
bili ne kendimin e Kuranit; hafiz Abdullah
ef. Sagdani gezonte emer e nam ne tere Pri-
zrenin me rrethine; hafiz Maksud ef. Spahiu
Hasan ef. Nahi
ka qene imami me pedant qe kam pasur rast
ta takoja, mesuesi im i pare i shkronjave te
Kuranit dhe te dijeve te para te sharteve te
imanit dhe Islamit. Mesimet per besimin aso-
kohe i ndiqnim gjate pushimeve verore ne
xhamine e Bajraklise, ne kohen e komuniz-
mit, sepse atehere zakonisht mesimbesimi
organizohej vetem gjate pushimeve verore e
dimerore te nxenesve. Kemi qene rreth 200
talebexhinj qe mesonim tek ai. Sa nuk harro-
va, po si te mos permend myderrizin e Opo-
jes, haxhi Rexheb efendiun, i cili me punen e
palodhshme te tij ka lene gjunne te thella ne
aspektin fetar ne treven e Opojes dhe nje mo-
ri talebexhinjsh te mesuar prej tij. Emri i tij
ne Opoje dhe ne Prizren gezon sot e kesaj
dite nje respekt te thelle. Ulemaja e atehersh-
me gezonin autoritet dhe respekt te vecante
ne mesin e xhematit dhe qytetareve te zako-
nshem, te cilet kane jetuar ne kohen e sundi-
mit te sistemit monist. Une do te apeloja qe
ndonje sociolog mysliman te hulumtoje dhe
te beje nje hulumtim per rrethanat e veprim-
tarise se ulemase se Kosoves te periudhes
pesedhjetevjecare te sundimit monist, gje qe
do te ishte nje kontribut i madh ne historine
me te re te trashegimise islame.
Ulemaja e sotme e Kosoves karakterizo-
het, para se gjithash, nga nje arsim dhe per-
gatitje e larte shkollore dhe nje mori titujsh
profesionale, - magjistra e doktora ne fusha
te shkencave islame; studiues qe kane mba-
ruar studime universitare e pasuniversitare
ne qendra te ndryshme universitare boterore,
si ne Kajro, Medine, Stamboll, Sarajeve etj..
Por nje e mete kryesore qe e kam vene re tek
ulemaja e sotme e Kosoves, eshte mungesa e
dituria islame / 199
25
pajisjes se' tyre me njohuri te gjera shoqerore
dhe kulturore dhe e ambientimit te tyre me
specifikat dhe rrethanat qe mbreterojne ne
momentin aktual ne Kosove. Ligjeratat e tyre
te rregullta apo te kohepaskohshme, qe i
mbajne gjate namazeve te perbashketa javo-
re, mujore apo vjetore, ne xhami, te shumten
e rasteve jane te pergatitura ad hoe, aty per
aty, pa koncept dhe pergatitje paraprake, te
tejzgjatura, edhe pse ne kohen e sotme te
zhvillimeve teknologjike, sipas nje studimi
te kryer, truri i sotem i njeriut nuk mund te
perceptoje nje ligjerate ne kohezgjatje me te-
per se 1 5 minutash, sepse ai me trup dhe fi-
zikisht gjendet ne xhami, por me mend dhe
perqendrim diku ngjeti. Ne nje ligjerate te
mbajtur, ne vend qe te perqendrohet dhe te
shtjellohet nje teme e caktuar, aty per aty ke-
mi nje llojllojshmeri temash te shtruara, ke-
shtu qe, po te pyesesh besimtaret qe sapo
kane dale nga xhamia, do te te thone - ligje-
rate shume e bukur, aman, po nga ligjerata
nuk kuptuam gje.
Tek ulemaja e sotme ndeshim edhe nje
mungese te sjelljeve kolegjiale ndernjerezore
ne mes tyre, mungese respekti ndaj me te
vjeterve dhe anashkalim te hierarkise fetare
brenda strukturave te Bashkesise Islame te
Kosoves.
Sot mund te them lirisht se, po t'i tuboje
tere ulemane e Prizrenit, nuk gezon autoritet
dhe respekt, sa kishte autoritet qofte vetem
nje individ i vetem i ulemase se dikurshme.
P.sh. fjalen apo keshillen e hafiz Qemal ef.
Kajseriut nuk kishte as gjasa teorike qe di-
kush prej kolegeve te tij te mos e miratonte,
e jo me ta refuzonte apo kundershtonte. Gja-
te muajit te Ramazanit, me kujtohet shume
mire, per vite me radhe ne xhamine e Bajra-
klise lexonin Kuran (mukabele) dy hafezet e
njohur: hafez Abdullah ef.Sagdani dhe hafez
Maksut ef.Spahiu, me dreke ne xhamine e
Bajraklise, me iqindi ne xhamine e Qatib Si-
nanit, e ne kohen e sotme, ne vend qe te ken-
dohen mukabele per Ramazan ne cdo xhami,
imamet arsyetohen se nuk jane hafeze dhe
nuk mund te lexojne Kuran, apo per shkak te
mosinteresimit te xhematit ne fjale, ose edhe
sepse nuk paguhen per lexim te Kuranit en-
kas per Ramazan nga ana e organeve kompe-
tente, edhe pse duke marre parasysh situaten
e tanishme ekonomike, te ardhurat e tyre ja-
ne shume me te favorshme, krahasuar me ato
te ulemase se dikurshme.
Po ashtu jane te rralla rastet e organizimit
te mesimbesimit me femijet, duke e argume-
ntuar me mosperfillje nga xhemati dhe mo-
sinteresimin e femijeve, e dihet nga pervoja,
se aftesia dhe shkathtesia e nje imami eshte
qe te afroje prane vetes sa me teper xhemat
dhe sa me teper femije per mesimbesim. Ule-
maja e sotme, ne dallim nga ulemaja e dikur-
shme, me sa me duket, kane mungese
serioziteti ne pune, apo ndoshta nga mosdro-
ja e duhur nga Allahu. Ne aktualitetin e sot-
Sadri ef. Prestresh
shem, ndodh qe nje imam qe eshte i obliguar
qe, pervec detyrimit personal te faljes se pese
koheve te namazit, ka edhe obligime shoqe-
rore apo profesionale per t'u prire namazeve
te perbashketa ne xhami, per ate edhe pagu-
het. Ndodh qe nga 1 50 vakte te obliguara per
t'i prire xhematit, imami te mungoje bile ne
gjysmen e tyre, me arsye apo pa arsye. Valle,
a thua si do ta ndieje veten ai para Krijuesit
Fuqiplote ne diten kur do te jepen llogari,
edhe, pervec te tjerash, per detyren e lene
anash. Sa per ilustrim, kur eshte fjala per
shperfilljen e kesaj detyre sa fisnike aq edhe
morale, do te permend rastin e myezinit te
xhamise se Bajraklise, - haxhi Rexhebit
(Allahu e shperblefte me xhenetin Firdevs), i
cili me plot zell e deshire e kreu detyren e tij
mbi 40 vjet. Para gati 50 vjetesh, ne nje dim-
er me acar dhe bore te madhe, per te dale ne
namazin e sabahut, paskesh trupuar rrugen
neper bore te madhe me trashesi mbi nje me-
ter, vetem per te dale ne xhami dhe per te thi-
rrur ezanin e sabahut. Ai gjate gjithe jetes se
tij hipte pese here ne dite ne minare te larte
120 shkalle te xhamise kryesore te Bajra-
klise, per te thirrur ezanin. Kur e paskesh de-
gjuar ezanin e sabahut ne ate boren e madhe,
imami i xhamise se Bajraklise, hafez Qamil
ef. Imami, i paskesh thene se shoqes: "Ja
Allah, i lumte, ai haxhi Rexhebi nuk ka hez-
itue edhe ne kete bore te madhe te vije nga
maja e larget e Kurilles dhe ta thirre ezanin e
sabahut, e si ben une te mos shkoj ta fali na-
mazin e sabahut, qe shtepine e kam larg xha-
mise vetem 100 metra"! Ralle ka tani kesi
burrash te perpikte ne zbatimin e detyres dhe
amanetit te pranuar per t'i sherbyer dinit is-
lam. Ulemaja e dikurshme ka qene me plot
vullnet e deshire te zjarrte per dinin islam ne
zbatimin e parimeve islame, dhe me respekt
te plote kryenin detyrat e marra ndaj mihrab-
it, mimberit te xhamise dhe detyrat e tjera
ndaj xhematit. Ulemaja e sotme, ne pergjith-
esi, ka mungese respekti edhe ndaj unifor-
mes se vet fetare, ndodh qe edhe ne rastet kur
jane te obliguar te jene me uniforme, si kur u
prijne namazeve te perbashketa ditore, javo-
re, mujore apo vjetore, ose ne rastet e pereje-
lljes se xhenazeve, apo kur te marrin pjese ne
dasma e syneti apo ne manifestime te ndry-
shme, nuk e perfillin kete detyrim, kurse per
sa i perket jetes se perditshme, as qe mund te
flitet per mbajtjen e uniformes. Ndodh qe ne-
per xhamite tona te hasim imam me vetem
nje terleme ne koke, qi i prin xhematit ne fal-
jen e namazeve apo gjate ligjerimit ne mim-
ber, me rastin e mbajtjes se hytbes se namazit
te xhumase. Oficeri ose polici pa uniforme,
nuk ka autoritet dhe fuqi tek te nenshtruarit e
tij, ashtu edhe uniforma e hequr, imamit aut-
omatikisht ia largon autoritetin dhe respektin
ne mesin e xhematit dhe qytetareve te thje-
shte. "Njolla e zeze ne mendafshin e bardhe
shihet larg" - thote nje proverb popullor.
Tek ulemaja e dikurshme e Kosoves mbr-
eteronte nje kompaktesi ne mendime dhe
aplikim strikt te shkolles juridike hanefite, si
medhhebi me i perhapur ne Boten Islame,
dhe ne Kosove me nje tradite zbatueshmerie
qindravjeeare; ne ulemane e sotme kemi nje
konglomerat mendime ne komentime te fi-
khut islam. Edhe pse kjo do te duhej te ishte
nje pasuri me teper ne mozaikun e pasur is-
lam, ne praktike here pas here sjell perplasje
te mendimeve dhe komentimeve te ndrysh-
me te parimeve islame,qe si pasoje sjell de-
zorientimin dhe dezintegrimin e xhematit ne
pergjithesi. Por, sipas mendimit tim, kjo shf-
aqje e re qe eshte edhe rezultat i ndryshimeve
te reja demokratike aktuale ne Kosove, duhet
te kanalizohet ne ate menyre qe te mos kete
ndonje reflektim ne prishjen e harmonise se
tradites fetare ne Kosove; duke logjikuar ne
menyre racionale keto komentime te reja, qe
te mos bien ndesh me mentalitetin aktual ko-
sovar me nje tradite te gjate shekullore te
pranise se Islamit ne keto trojet tona shqi-
ptare .
Ne perfundim te ketij veshtrimi mbi krah-
asimin e ulemase se dikurshme dhe te sotme
te Kosoves, do te citoj nje hadith te Pejga-
mberit tone te dashur, Muhamedit a.s.:
"Do te vije koha e nje populli, kur prej
Islamit do te mbetet vetem emri i tij, prej fese
vetem gjurmet e saj, prej Kuranit vetem ko-
mentimi i tij (pa aplikim te tij ne jeten e per-
ditshme), ne ate kohe do te ndertohen shume
xhami, por ne to nuk do kete besimtare (shu-
me pak do te permendet emri i Allahut), me
te keqij ne mes tyre do te jene ulemaja e saj,
e eila do te mbjelle ngaterresa, por ajo do t'u
hakmerret atyre, keto jane parashenjat e Di-
tes se Gjykimit".
Komenti eshte i tepert. Ruajna, o Zot!
Faik Miftari
' Qendrimet e shfaqura ne artikull jane per-
sonate te autorit, dhe jo te redaksise.
26
dituria islame / 199
Me shkas
Mesazhi qe i eshte dhene Pa pes
dhe Mesazhi i Pa pes
Prof. Dr. Shi nasi Gyndyz
M
e 12 shtator2006 ne Re-
gensburg Papa pati mba-
jtur nje ligjerate. Me ate
ligjerate, ne Boten Islame
ne pergjithesi, e ne Turqi posageri-
sht, terhoqi vemendjen kunder ve-
tes. Me viziten e Papes Benediktit te
16-te ne Turqi, midis 28 nentor e 1
dhjetor 2006, Papa, me gjestet dhe
mesazhet e tij dhe anasjelltas, me
mesazhet ndaj tij, hapi nje dere te
polemikes.
Ne fillim planifikimi i vizites se Pa-
pes ishte shume i guditshem. Qe pa-
ra nje viti kishte planifikuar qe te
vizitonte nje shtet me shumice te po-
pullsise myslimane, dhe kjo ishte vi-
zita e pare e tij brenda vitit qe beri
jashte shtetit. Para ardhjes ne Turqi,
ne mesazhet e tij ai perdori nje ter-
minologji barbare ndaj Islamit, kinse
Islami qenkesh nje fe qe propozon:
gjakderdhjen, terrorizmin, prapamb-
etjen etj.; pa marre parasysh qe pati
reagime te ashpra nga Bota Islame,
ai kurrsesi nuk deshi te kerkonte
falje prej myslimaneve, dhe ky qend-
rim i tij ishte si nje mendim i gudit-
shem qe duhet analizuar.
Me sjelljet e tij, Papa tregoi disa
qendrime kunderislame, ai ne kete
vizite, pasi kishte planifikuar nje ta-
kim me kryetarin e Dijanetit te Tu-
rqise, te gjithe me interesim e pritnin
pergjigjen e Kryetarit te Dijanetit te
Turqise nese do t'i pergjigjej me nje
mesazh te tille apo jo?
Ne kete vizite mediet e Turqise
ishin te orientuara dhe te pergatitura
duke pritur pergjigjet e ngrohta. Nde-
rsa nga veshtrimi i Papes dhe i Vati-
kanit, shihej qartazi se qellimi i kesaj
vizite nuk ishte ky, sepse ne "Web
faqen" zyrtare, faqja e intemetit zyrt-
ar te Vatikanit dhe nga qendrimi i Pa-
pes se kjo vizite kishte tri qellime
themelore: dy pikat e para ishin me
qellime pastorike dhe patriarkike,
ndersa dialogu ndermjet feve ishte i
renditur ne vendin e fundit.
Pika pastorike ne historine e ki-
shes, sidomos ne viziten e Anadollit
pati nje rendesi te jashtezakonshme,
kurse pika patriarkike pati qellimin
qe Kisha Lindore Ortodokse t'i forco-
nte lidhjet e veta me kishat e tjera
ortodokse ne Anadoll.
Perpos lidhjeve, po ashtu kishte
per qellim afrimin ndermjet kishave
dhe ndikimin tek kishat me nje gjuhe
bashkekohore. Me te vertete, ditet e
vizites qe kaluan, e treguan kete te
vertete, se kishat ortodokse nuk du-
het te kene ndonje veganti, por du-
het te kene ndikim unik.
Ne Vatikan eshte analizuar qen-
drimi i Papes, te mehershmit dhe atij
te tashmit, ndaj zhvillimit te kishes
shekullare ne Perendim, dhe, sipas
analizave, eshte konstatuar se ndiki-
mi i kishes shekullare ne zhvillimin e
modemizimit te popullit, ka marre nje
fuqi te jashtezakonshme.
Po ashtu eshte konstatuar se
ndjenjat fetare dhe vlerat morale ja-
ne dobesuar, per kete arsye Papa
nuk ishte i kenaqur me kete gjendje.
Per kete geshtje pakenaqesia e Pa-
pes u verejt ne biseden qe beri me
Patriarkun kryesor dhe ndikimet e
kesaj bisede qene publikuar ne me-
die. Ne kete bisede eshte analizuar
ndikimi i shekullarizmit dhe eshte
vleresuar se shekullarizmi ka marre
nje ndikim teper serioz, per kete ar-
sye duhet te luftohet bashkerisht ku-
nder ketij veprimi. Sipas mendimit te
Papes, meqe gjendja ishte aq e ten-
sionuar, ndarja e kishave konside-
rohet si nje skandal i madh, prandaj
duhet te analizohet sa me shpejt per
te gjetur nje rruge per bashkimin e
kishave.
Me te vertete, ligjerata qe ai pati
mbajtur kunder Islamit ne Regens-
burg, ka kuptim qe ne kete bisede ka
nje lidhshmeri me kete geshtje, dhe
kete e cekem me heret.
Ne kete ligjerate, Papa ka cekur
qe vlerat krishtere jane dobesuar
dhe eshte bere nje erozion. Duke
treguar per ndikimin e shekullarizmit,
po ashtu ai ka terhequr verejtjen dhe
ka ndikuar ndaj Islamit dhe mysli-
maneve. Ne kete ligjerate te Papes,
Islami eshte (paraqitur) si nje sistem
barbar, ne historine e njerezimit Isla-
mi tregohet si nje fe qe gjithmone ka
dashur gjakderdhjen e njerezimit, se
eshte kunder te drejtave themelore
te njerezve, e kundershton logjiken,
gjithmone eshte perhapur me forcen
e shpates, ndersa, kur nuk ishte i fu-
qishem, atehere permendte Urine e
feve.
Papa ne historine krishtere pere-
ndimore dhe me antagonizma te my-
slimaneve lindore e ne zhvillimin e
ndikimit shekullar, gjithmone si shpe-
tim ka marre receten se shpetimi i
vertete eshte nese populli i vlereson
vlerat krishtere.
Me viziten e tij ne Turqi, Papa ka
dhene mesazhet e tij si nje udhehe-
qes fetar dhe si nje kryetar shteti,
d.m.th. mesazhe fetare dhe politike.
Si nje udheheqes i krishtere, ai ka
paraqitur atributet fetare. Psh. lutjet
e veta i fillonte me fjalite ne gjuhen
turke, duke permendur flamurin e
Turqise, ne xhamine e Sulltan Ahm-
etit, drejtimi i tij ndaj kibles dhe lutjet
e tij etj. Keto pika kane qene meto-
dituria islame / 199
27
dat e komunikimit ne mes njerezve,
qe kane lene nje pershtypje tek ata.
Nga ana tjeter, ai nuk e ka perme-
ndur fare ligjeraten qe pati mbajtur
ne Regensburg, qe ishte nje ligjerate
kunderislamike, dhe fare nuk ka ker-
kuarfalje prej popullit mysliman, dhe
fare nuk ka permendur asnje pike
nga ligjerata e Regensburgut.
Prej kesaj vizite, kane dale disa
mesazhe nga Papa ndaj popullit my-
sliman. Me disa nga veprimet e per-
mendura, Papa ndoshta ka zbutur
zemren e mases (popullit), sepse ka
bere nje gjest qe ngre geshtjen ko-
mbetare, kurse asnje gjest qe te tre-
goje qe ka miqesi ndaj Islamit dhe
popullit mysliman, dhe po ashtu as-
nje gjest qe eshte penduar ndaj aty-
re fjaleve te tij, qe ishin kunder
Islamit.
Per kete arsye, mesazhet qe ishin
ndaj Papes ne takimin e kryetarit te
Dijanetit, nuk mund te harrohen ku-
rrsesi. Kete mesazh dhe mesim ndaj
Papes, e kane cekur edhe disa me-
die te jashtme. Me te vertete, krye-
tari i Dijanetit, Ali Bardakoglu, Papes
i dha nje leksion. Ne pjesen e madhe
te ligjerates, Ali Bardakoglu i qe per-
gjigjur Papes, per ligjeraten qe pati
mbajtur ne Regensburg. Ne kete ligj-
erate, Bardakoglu ka cekur se Bota
e Krishtere, se bashku me Papen,
ka marre nje qendrim kunderislam.
Bardakoglu i foli haptas Papes, kin-
se Islami qenka perhapur me shpa-
te, kinse Islami qenka fe e dhunes
dhe e forces dhe se myslimanet pa-
skan rritur forcen e dhunes e tiranise
dhe po ashtu Bardakoglu ka cekur
se keto geshtje, qe jane permendur,
kurrsesi nuk perputhen me mendjen
dhe logjiken e njerezimit, dhe se ky
eshte nje paragjykim historik.
Po ashtu Bardakoglu ka cekur se
udheheqesit fetare dhe institucionet
fetare nuk duhet te bien nen ndikimin
e paragjykimeve historike dhe nen
ndikimin e frikes. Me kete pergjigje,
Bardakoglu ka bere thirrje qe gdo
njeri te perdore logjiken e shend-
oshe. Ai po ashtu, ne ligjeraten e tij
ka cekur se Islami eshte fe qe e ka
zbritur Zoti xh.sh. dhe kurrsesi nuk e
kundershton logjiken e shendoshe,
dhe qe themeli i fese eshte paqja, li-
ria, dashuria dhe mendja e shendo-
she. Me keto mesazhe, kryetari i
Dijanetit - Ali Bardakoglu, i eshte
drejtuar Papes qe pati kritikuar
Islamin ne Regensburg.
Me ne fund, ai ceku se nuk ka ne-
voje qe nen parullen e dialogut ndaj
feve, kishat te shfrytezojne metodat
misionare. Me siguri, kjo vizite e Pa-
pes do te diskutohet prape dhe do te
analizohet, pra ai me kete vizite nuk
ka treguar kurrsesi se eshte simpa-
tizues i Islamit dhe qe eshte penduar
prej fjaleve qe ka shqiptuar kunder
Islamit. Po ashtu, ne vazhdim, koha
do te tregoje nese eshte dhe sa
eshte ai vertet mik i myslimaneve,
pasi qe beri disa gjeste dhe dha disa
mesazhe ndaj paqes dhe dashurise.
Nga turqishtja':
Ramadan Uka
Marre nga: "Diyanet, aylik dergi", nr. 193,
janar 2007, Konu: Papa'ya verilen mesaj,
Papa'nin verdigi mesaj.
28
dituria islame / 199
Vrojtim
Te mahniturit pas shkences
Dr. Lulzim Esati
S'ka dyshim se shpikjet shkenc-
ore kane kufijte e tyre, qe nuk
mund te kalohen. Shkaku i ke-
saj qendron se te njohurit e nje
gjeje - sado gjitheperfshirese te jete
njohuria e jone - nuk ka mundesi te na
sjelle ndonje fuqi per ta zhdukur nga
ekzistenca apo per ta nxjerre ne ekzis-
tence ate qe nuk ekziston, brenda asaj
gjeje te cilen e studiojme..! Gjithe' c'mu-
nd te na jape shkenca rreth asaj qe ka
arritur ta njohe ne menyre te mirefillte
nje gjesend, eshte nje aftesi per t'i shfry-
tezuar pjeset perberese te tij...! apo me-
nyrat, cilesite dhe natyren me te cilat
pershkruhet ai send ne origjinen e tij,
dhe zhvillimin e relacionit ne mes elem-
enteve te tij dhe elementeve te nje sendi
tjeter, brenda kufijve stabile, qe jane te
pergatitur dhe te vendosur ne te para-
prakisht. Me keto njohuri te vetive, na-
tyres, rregullave, elementeve te nje
gjesendi, mund te arrihen rezultate te
reja, te cilat do te jene me te dobishme
dhe me te mira per jeten e njeriut.
Pra, puna e shkencetarit nuk eshte gje
tjeter pervecse sikur e ndonje mjeshtri
qe qendron ne punetorine e tij. Mundes-
ia maksimale e mjeshtrit per te sjelle
dicka te re ne mjeshtrine e tij, sado qe ai
te jete ekspert i madh ne nje fushe te
caktuar, pa dyshim se mbeshtetet ne le-
ndet e para qe ka ne dispozicion, dhe
nga te cilat ai ben vetem kombinime te
caktuara per te arritur nje forme apo per
te arritur nje synim te caktuar. Sikur t'i
mungonin lendet e para, apo t'i mungo-
nte mundesia e kombinimit ne mes tyre,
s'ka dyshim se ai do te ishte i paafte per
te realizuar ndonje synim te tij.
Po ashtu edhe kontributi i shkencetar-
it nuk dallon nga kontributi i ketij mje-
shtri per asgje.. Ai vetem sa qendron ne
kete bote, e cila konsiderohet si puneto-
ria e atij mjeshtri, nga e cila merr prej saj
lendet dhe elemente te ndryshme, duke u
orvatur t'u njohe natyren perberese sa
me mire, ne menyre qe, me ane te prova-
ve, te arrije mundesite e synuara. Pra,
nuk duhet te imagjinojme se keto rezul-
tate nuk ekzistonin fare, dhe se shkence-
tari i sjell ne ekzistence, qe te thuhet me
pastaj se hulumtimi shkencor solli nje
gje qe s'ka ekzistuar me pare!. S'ka dy-
shim se keto rezultate ekzistonin qe me
pare, mirepo ishin te shperndara neper
brendi te elementeve te tjera natyrore,
apo nder shkaqet e saj, dhe ato me pas-
taj i zbuloi dhe i nxori hulumtimi shken-
cor...
Duhet shikuar me vemendje historia e
shkencave te ndryshme se si kane perpa-
ruar gjate historise se tyre, qysh nga fi-
llimi e deri me sot gjate mijera viteve.
Sot ka arritur mendja dhe dituria e njeri-
ut ne nivele me te larta te shfrytezimit te
kesaj bote, nje nivel te cilin nuk e kishte
enderruar me pare se do ta arrinte. Me-
gjithekete, ai nuk arriti t'i levizte apo te
fuste ndonje ndryshim sado te vogel ne
ligjet e natyres qe ka vendosur Allahu
s.v.t., ligje te cilat jane te pandryshuara,
si? eshte niveli i ulet apo i larte i temper-
atures gjate vitit. Njeriu, me ane te
shkences, arriti ta shfrytezoje energjine
e diellit, por nuk arriti te pavaresohet
nga ajo. Njeriu arriti t'i perparoje pajis-
jet mbrojtese nga te ftohtet, por nuk arri-
ti te ushtroje ndikimin e tij ne menyre
absolute per sa i perket ngritjes dhe uljes
se temperatures. Gjithashtu njeriu vazh-
don te qendroje i paafte per ndryshimin
e raporteve ne mes tij dhe bujqesise - ne-
voja e njeriut per punimin e tokes vazh-
don sikur me pare - edhe pse ka arritur
t'i lehtesoje menyrat e perfitimit nga bu-
jqesia si per nga cilesia, ashtu edhe nga
sasia. Shkencetari i tille (qe e merr shke-
ncen si di?ka absolute), se bashku me
shkencen e tij nuk mundi te liroje veten
nga surpriza e vdekjes, edhe pse arriti ta
mbushe jeten e vet me me shume ele-
mente defrimi dhe argetimi.
Edhe pse njeriu arriti ta pushtoje He-
nen dhe filloi t'i hedhe hapat mbi plane-
tet e tjere, megjithate ky njeri ende vdes,
dhe e gelltit vdekja si ?do mize te dobet
ne kete ekzistence.
Ka qene enderr e arte, dhe vazhdon te
jete ne mendjen e njeriut qysh nga agimi
i ekzistences se tij e deri me sot, se si te
fitohet nje rini e perhershme?! E nese
nuk ka mundesi te arrihet nje gje e tille,
se paku te jete rinia jone me e gjate:
Mirepo, edhe pse gjeneratat vazhdojne
njera pas tjetres me tere aftesite qe pose-
dojne per hulumtim, ata prapeseprape
nuk arriten ta realizojne kete enderr. Pra,
dituria dhe produkti mendor i shkence-
tareve u tregua i paafte per te gjetur
9faredo metode ose mjeti per ta shtyre
distancen ne mes njeriut dhe pleqerise
apo ne mes tij dhe vdekjes. Thote Ale-
ksis Karel (1873-1944), (Alexis Carrel):
ne librin e tij: "Man the Unknown"
(Njeriu, ai i panjohuri), "deshtimi i
shkences se shendetit dhe i mjekesise
eshte rezultat i cuditshem..! Me gjithe
dituria islame / 199
29
perparimet qe kemi arritur ne sferen e
ngrohjes dhe te' ajrosjes e te ndricimit te
shtepive, dhe shkences se te ushqyerit,
banjave komode, lojerave sportive, kon-
trolleve mjekesore ne menyre sezonale,
dhe krahas rritjes se numrit te mjekeve e
specialisteve, me te gjitha ato perparime
qe permendem, - jetes se njeriut nuk iu
shtua ama rye dite!"
Pra, myslimanet nuk duhet te ngulin
kembe - sic bejne disa te tille - se shken-
ca eshte bere e afte qe te beje cdo gje?!
Duke harruar se me kete bindje ai kr-
ahason shkencen me Krijuesin Fuqiplo-
te, i Cili krijoi cdo gje. Thote Allahu
s.v.t. ne Kuranin famelarte: "All-llahu
eshte krijues i cdo sendi" (Zumer: 62).
Po ashtu thote: "Ai i krijoi qiejt pa shty-
11a, sikurse po i shihni, e ne toke vendosi
kodra te renda qe te mos luaje vendi ba-
shke me ju, e neper te shperndau nga te
gjitha gjallesat, dhe nga qielli Ne kemi
leshuar shi e kemi bere te mbijne ne te
nga te gjitha llojet me te dobishme". Va-
lle, qe nga fillimi i krijimit te gjithesise,
dhe me tere kete perparim njerezor,
neper tere civilizimet historike, duke
perfshire edhe kete te tanishmin, c'na
paraqiti njeriu per sa i perket krijimit?
Prandaj Allahu s.v.t., ne vazhdim te aje-
tit, na ben nje pyetje, me te cilen e zgjon
njeriun nga plogeshtia, e cila e nxit ne
meditim duke ia larguar mjegullen e
mashtrimit qe i servohet ne emer te
shkences, dhe thote:"Kjo eshte veper e
krijimit te All-llahut, e me tregoni, pra,
mua se c'krijuan ata te tjeret pos Tij"
(Lukman: 10-11).
Shohim se shkenca, per te cilen po
krenohen, deri tani s'ka mundur te krijo-
je qofte dhe nje gjallese me te vogel, te
cilen si zakonisht e nencmojme ngase na
shqeteson si shpesh, e qe eshte miza, si
nje krijese me e dobeta. Thote Allahu
s.v.t.: "O ju njerez, ja nje shembull, vini
veshin pra: Vertet ata qe po i adhuroni
ne vend te All-llahut, ata nuk mund te
krijojne asnje mize, edhe nese tubohen
te gjithe per te". (Haxh:73).
Pas kesaj qe u tha, besoj se shihet qa-
rte realiteti se kush eshte Krijuesi i ver-
tet e, dhe se a ka mundesi qe dikush tje-
ter, pervec Tij, te krijoje ndonje gjesen-
di, apo a mund te krahasohet prodhimi
qe eshte rezultat i kombinimit te eleme-
nteve paraprake, madje edhe ai shpesh i
shoqeruar me dobesi dhe me te meta, -
me krijimin e perkryer te Allahut s.v.t. ,
i Cili thote: "Ai eshte qe krijoi shtate
qiej pale mbi pale. Ne krijimin e Meshi-
ruesit nuk mund te shohesh ndonje kont-
rast, andaj, drejto shikimin se a sheh
ndonje carje? Mandej, here pas here
drejto shikimin, e shikimi do te kthehet
tek ti i perulur dhe i molisur." (Mulk: 3-
4). Megjithate, ende disa njerez nga ve-
tedija e dobet dhe pavemendja e mirefi-
llte, te mashtruar nga disa arritje shken-
core, mendojne ta bejne shkencen Zot,
ose ta krahasojne ate me krijimin e Zotit
s.v.t.?!!
Njerez lloji te tille ka pasur edhe ne te
kaluaren dhe do te vazhdoje te kete,
keshtu qe bota nuk do te mbetet pa ta!
Para mijera vjetesh kemi pasur rastin e
tille me Ibrahimin a.s. dhe Nemrudin, i
cili kishte provuar te luante rolin e Zotit
me pushtetin qe kishte nen sundimin e
tij! Ja se si e rrefen Kurani kete polemi-
ke ne mes Ibrahimit a.s. dhe Nemrudit:
"A nuk ke arritur te dish per ate perse
All-llahu i kishte dhene pushtet, ai (Ne-
mrudi) polemizoi me Ibrahimin rreth
Zotit te tij. Kur Ibrahimi tha: "Zoti im
eshte Ai qe jep jete dhe vdekje!" Ai tha:
"Edhe une jap jete dhe vdekje!" Ibrahi-
mi tha: "Zoti im e sjell diellin nga lind-
ja, sille pra ti nga perendimi?" Atehere,
ai qe nuk besoi, mbeti i hutuar. All-llahu
nuk e shpie ne rruge te drejte popullin
mizor". (Bekare: 258).
Polemika filloi me pyetjen qe i para-
shtroi mbreti Nemrud Ibrahimit a.s.:
Kush eshte Zoti yt? Ibrahimi a.s. iu pe-
rgjigj: "Zoti im eshte Ai qe jep jete dhe
vdekje!" Nemrudi tha me plot krenari:
"Edhe une jap jete dhe vdekje!", thuhet
se i kishte sjelle dy persona nga burgu ne
pranine e tij, njerin e kishte mbytur, nde-
rsa tjetrin jo, si deshmi konkrete kinse ai
mund t'i jape jete atij qe do. Ibrahimi
a.s. nuk deshi te humbte kohe ne pole-
mike te kote, sepse kishte mundesi te
kerkonte nga Nemrudi ringjalljen e atij
qe pati mbytur, dhe kjo kerkese ishte e
mjaftueshme per ta konfirmuar paaftesi-
ne e atij arroganti. Mirepo Ibrahimi a.s.,
kur pa mendjelehtesine e tij, - ngase me-
ndoi se po i bente partneritet Zotit te
Ibrahimit, lidhur me cilesite qe ia tha me
pare (se jep jeten dhe vdekjen), atehere
Ibrahimi a.s kerkoi nga ai ate qe nuk
mund ta pretendonte apo te gabonte ne
asnje menyre, "Tha (Ibrahimi) "Zoti im
e sjell diellin nga lindja, sille pra ti nga
perendimi?". Kerkesa e fundit ia mbylli
gojen Nemrudit para mases ne menyre
poshteruese. Ne kete menyre mund t'u
themi edhe atyre qe pretendojne se
shkenca ka te gjitha mundesite e arritjes
njerezore. E, pra, silleni Diellin nga pe-
rendimi, nese pretendoni se jeni te gji-
thefuqishem ndaj 9do gjeje!!.
Pa dyshim qe kufijte e Allahut s.v.t.
nuk mund t'i kaloje askush, dhe ligjet e
Tij ne natyre jane te pacenuara, sic na
ben me dije edhe i Lartmadheruari ne
Kuran, ku thote: (Ky eshte) "Ligji i All-
llahut edhe nder ata qe ishin me pare, e
ne ligjin e All-llahut nuk mund te gjesh
ndryshim)." (Ahzab;62).
"E ne ligjin e All-llahut kurre nuk do
te hasesh devijim". (Fatir:43).
30
dituria islame / 199
Ne fokus
Vetevrasjet ne fokusim multifaktorial
Milaim Nishori
Vetevrasjet, qofte me status-
in e dukurise ose te raste-
ve, jane te pranishme kudo
ne civilizimin e sotem. Apr-
iori mendohej se kjo dukuri ka eska-
luar ne vendet ekonomikisht te
zhvilluara, si: Suedia, Japonia
ShBA, por sipas statistikave te fundit
te eksperteve suedeze, te publiku-
ara ne revisten "SVENSKA DAGB-
LLADET", rezulton nje gjeografi e re
e shtrirjes se kesaj dukurie, si vijon:
Hungaria ka 40.6 ne 100 mije bano-
re, Finlanda 33.4, Letonia 26.6,
Rusia 25.5 ..., kurse Greqia ka ve-
ndin e fundit me vetem 4 vetevrasje
ne 100 mije banore. Bazuar ne keto
te dhena, eshte fare e qarte se vete-
vrasjet kane shenuar rritje enorme
ne vendet e ish-bllokut komunist. Ne
kete kontekst duhet kundruar proce-
si i vetevrasjeve ne Kosove. Ne Ko-
sove gjate viteve 2001-2002 jane
vetevrare 210 persona, kurse ne
Shqiperi vetem ne qytetin e Fierit
dhe Lushnjes kane arritur shifren
50...
Premisa e perbashket sociologj-
ike e vetevrasjeve ne vendet e
transicionit, qendron ne ndryshimin
rrenjesor te sistemit te vlerave soci-
ale - etike, ne nderrimin e formes ek-
zistenciale. Njerezit me pare kishin
integritet te madh social, nuk kishin
tendenca izolacioniste, kompononin
individualen me kolektiven, dhe tere
kjo bente qe njeriu te mos ndihej i
parendesishem per shoqerine, per
me teper fitonte bindjen se eshte ha-
llke e rendesishme sociale. Fatkeqe-
sia qendron ne faktin se njerezit qe
kane perjetuar komunizmin, konkre-
tisht nje pjese e tyre, edhe ne rre-
thana transicioni, sikur me teper
deshirojne t'i perkasin sistemit sesa
vetvetes. Veshtiresite akomoduese,
humbja e orientimit social - eshte fa-
ktor stimulues i vetevrasjeve tek
moshat e mesme, por nuk duhet ha-
rruar fakti se nga kjo dukuri jane ata-
kuar kryesisht te rinjte, te cilet ose
nuk kane jetuar fare ne kohen e ko-
munizmit, ose kane qene te vegjel.
Nje gje e tille kerkon nje studim mul-
tiaimensionai te gesntjes one te
shkaqeve te saj.
Shkaqet sociale
Shkaqet sociale te vetevrasjeve
jane te nje natyre te vegante per ar-
sye se sherbejne si taban rekrutues
i te tjerave. Tek shkaqet sociale, kry-
esor eshte trajtimi i raportit njeri -
shoqeri. Nese eshte e vertete se
njeriu eshte produkt i rrethanave ne
te cilat jeton dhe vepron, atehere
nga kjo premise fare qarte rezulton
se ky eshte i tille gfare eshte shoqe-
ria. Shoqeria me shendet social, e
demokratizuar, humanitare, ne funk-
sion te qytetareve te vet; shoqeria qe
ofron vlera alternative qe njerezit te
ndihen te realizuar si qenie, si pro-
jekt; shoqeria qe njeriun e ka
preokupim te vazhdueshem, ka pro-
babilitet me te larte te kete numer
shume te vogel te vetevrasjeve, nga-
se jeta e shendetshme institucionale
ne mase te madhe e percakton ate
individuale. Nga kjo derivon aksioma
sociologjike se gdo ballafaqim i sho-
qerise me ndonje dukuri, qofte racio-
nale apo patologjike, ne esence
eshte ndeshje me shembelltyren e
vet. Njeriu ka plasticitet emocional
alternativ: urren - dashuron, krijon -
shkaterron, eshte kulturativ - akultur-
ativ... se cila alternative aktivizohet,
varet nga karakteri i rrethanave
sociale.
vetevrasja si proteste
Vetevrasjet, se paku nje pjese e
tyre, duhen kuptuar, nder te tjera, si
mekanizem i fundit per te denuar jo
vetem veten po edhe si proteste
kunder rrethit social injorues.
Nje proteste e tille mund t'i adre-
sohet edhe rrethit familjar, ne qofte
se ky eshte treguar emocionalisht i
ftohte, inferior ndaj pjesetarit te saj
pretendues i vetevrasjes. Nje synim i
tille verehet sidomos tek tentimvete-
vrasjet e tipit teatral. Ky tip vetevras-
jesh, qe ndonjehere ka fund fatal,
duhet kuptuar me teper si lutje per
ndihme. Nese kjo nuk kuptohet seri-
ozisht, atehere gjasat qe tentim-
vetevrasja te behet vetevrasje,
fatkeqesisht jane te medha.
Konflikti i gjeneratave
Konflikte gjeneratash ka gdokund,
sidomos ne vendet me transicion te
zgjatur. Konflikte te tilla eshte e naty-
rshme te kete, por keto nuk lejohet
te pretendojne perjashtimin reciprok
te gjeneratave. Konflikti i gjenerata-
ve duhet te jete i karakterit dialektik.
Ky konflikt brezash qendron ne fak-
tin se te rinjte gradualisht duan
identitetin e vet, te pavaresohen
emocionalisht dhe intelektualisht,
kurse, ne anen tjeter, disa prinder
duan protektorat te zgjatur ndaj pa-
sardhesve, duke i konsideruar ata te
"vegjel", qe nuk dine mjaft "me
gjithe" maturimin psiko - fizik.
dituria islame / 199
31
Prinderit e tille, edhe pasardhesve
te moshes 30-40 vjegare nuk ngurro-
jne t'u japin keshilla, qortime: ku
ishe?, pse u vonove?, pse degjon
muzike te tille?, pse vishesh kesisoj?
etj. Pretendimet e disa prinderve, qe
femijet te behen kopje e jetes se ty-
re, jane nje e keqe e madhe, sepse
kjo atrofizon preferencat, bindjet,
idete, iniciativat e moshes, rrethana-
ve te reja. Kjo te rinjte mund t'i shp-
jere ne situata emocionale, shume te
tendosura, disa prej te cileve, qe nuk
jane psikologjikisht rezistente, mund
te bejne vetevrasje.
Feja stimulon vetevrasjet
Feja, gjegjesisht faktori religjioz,
mund te ndikoje ne stimulimin e ve-
tevrasjeve varesisht nga karakteri i
konceptit per jeten dhe vdekjen. Ne-
se nje regjion injoron jeten e kesaj
bote, duke e cilesuar si te rrejshme,
mashtruese, madje duke ftuar edhe
ne asketizem, kurse ne anen tjeter
glorifikon skajshmerisht jeten e am-
shueshme: ne te cilen rrjedhin lum-
enj qumeshti, mjalti, - automatikisht,
se bashku me faktore te tjere, i nxit
vetevrasjet sidomos tek te rinjte fat-
keqe. Shihni sa me lehtesi individi
behet kamikaz ne Lindjen e Aferme.
Kjo behet me teper per shkak te
ngaterrimit te konceptit: jete-vdekje ,
te nje jete te vertete , sesa te ndonje
patriotizmi. Sidomos ne drejtim te s-
timulimit te vetevrasjeve, shquhen
sektet fetare, sig eshte rasti i Japo-
nise, ku disa dhjetera persona sek-
tare vetevriten kolektivisht.
Shkaqet ekonomike
Roli i shkaqeve ekonomike ne du-
kurine e vetevrasjeve, eshte shume
kontravers. Ne njeren ane, disa soci-
ology e theksojne varferine si shkak-
tar te vetevrasjeve, por si shpjegohet
fakti se vetevrasjet jane te prani-
shme ne vendet me standard shume
te larte jetesor. Madje Suedia, qe nji-
het si shtet-parajse, deri vone ishte
kampion i vetevrasjeve. Me tutje,
shqiptaret kane qene me te varfer
sesa sot, por te rralla kane qene ra-
stet e vetevrasjeve.
Kam bindjen se humbja e kupti-
mesise se ekzistences, eshte njeri
nder shkaqet me te fuqishme qe pro-
vokojne jo vetem dukurine e vete-
vrasjeve, por edhe dukurite e tjera
sociopatologjike. Humbja e identitetit
ekzistencial nuk ka qene kurre me e
madhe sesa sot. Kete identitet e ka
gllaberuar ideologjia e hiperprofitit.
Ne te menduam gabimish se vetem
socializmi ishte shoqeri ideologjike,
ngase sot ekziston nje ideologji tje-
ter, shume me e fuqishme se ajo e
parase. Paraja qendron fuqishem ne
fronin ku do te ishte dashur te jete
njeriu. Ideologjia e parase percakton
raportin ne mes njerezve, institucio-
neve, madje edhe ndermjet shtete-
ve.
Orientimi ne totemizmin e kompo-
nentit material te jetes dhe margji-
nalizimi i shpirterores, ka bastarduar
esencen e te qenit njeri. Njeriu grad-
ualists e ka kuptuar se nuk ka ardhur
ne kete jete vetem per te ngrene,
nuk ka ardhur per te vrapuar pas le-
trave te quajtura para, ngase misioni
i tij eshte shume me subtil. Nje orien-
tim i tille i civilizimit te sotem ne
ideologjine e profitit, ka humbur soli-
daritetin, dashurine, sinqeritetin nde-
mjerezor. Pra, thjesht, eshte fare e
qarte se njerezimi ka krize identiteti
ekzistencial, te cilin ndoshta do ta
gjeje ne te ardhmen.
Shkaqe psikologjike
Nga aspekti psikologjik-neuropsi-
kiatrik, konsiderohet se shkaqet
kryesore te vetevrasjeve jane grreg-
ullimet mendore, si: neurozat, depre-
sionet e thella, kompleksi i madh i
inferioritetit. Keto grregullime atako-
jne te gjitha moshat, sidomos jane te
vrullshme nga mosha 15-25 vjeg.
Nga aspekti neuropsikiatrik, ne du-
kurine e vetevrasjes nuk duhet injo-
ruar kodi gjenetik. Nese ndonjeri nga
prinderit ka pasur prirje te vazhdue-
shme per vetevrasje, eshte e mund-
shme qe kjo te reflektohet tek
pasardhesi.
Vetevrasjet aktive dhe pasive
Ekzistojne dy forma te vetevras-
jes: pasive dhe aktive. Tek vetevras-
ja pasive, individi involvon individe e
situata te rrezikshme per ta humbur
jeten, qofte duke u hedhur para ndo-
nje automobili ose gfaredo gjeje tje-
ter, qe te mund te realizoje synimin e
tij. Vetevrasja pasive zgjidhet nga
pretenduesi i saj, me qellim qefamil-
ja te mos kete reperkusion moral,
sidomos nese kjo eshte treguar
shume e ngrohte dhe e sinqerte me
vetevrasesin. Arsyeja tjeter eshte se,
pavaresisht nga fakti qe nuk e desh-
iron fare jeten, ai nuk ka guxim,
force, qe t'ia marre vetes jeten. Tek
vetevrasja aktive individi i merr jeten
vetes pa ngaterruar njerez te tjere.
Vetevrasja si proces
Vetevrasja, ne shikim te pare, du-
ket si akt, por, po te shikohet geshtja
me thelle, rezulton se kjo dukuri
eshte nje proces. Fillimisht individet
qe ecin pistes se vetevrasjes, mby-
llen ne vete, ikin nga kontakti me
njerez dhe, nese ndodhen ne
shoqeri, komunikojne pak dhe me
emocionalitet te theksuar. Ne komu-
nikimet e pakta, per objekt kane
sidomos pakenaqesite e jetes. Keto
pakenaqesi akumulohen gradualisht
deri ne ate mase, sa individi ben
pjesen me te shkurte te ketij procesi
te dhimbshem: vetevrasjen.
32
dituria islame / 199
Veshtrim
Rinia perballe se vertetes
se humanizmit-modernizmit
Mexhid Yvejsi
E verteta mund te jete njere-
zore dhe Hyjnore. E verteta
njerezore eshte relative, e
perkohshme, eshte e kufi-
zuar, prandaj mund te pranohet a te
mohohet, mund te jete e urrejtur ose
e pelqyer, kurse e Verteta Hyjnore
eshte absolute, e perhershme dhe e
perkryer. . .
Por, te Verteten Hyjnore, ne koh-
en moderne qe jetojme, disa qenie
njerezore, qe e quajne veten human-
iste moderne, nuk e pranojne.
Rinia eshte pranvera e jetes
Rinia eshte pranvera e jetes. Jeta
ne rini eshte perplot stuhi. Stuhi qe
sjellin here dhimbje, here kenaqesi.
Here kenaqesi sjell jeta e rinise ne
shoqeri, por edhe dhimbje sjell jeta e
rinise ne vetmi...
Ne moshen e rinise perfundon
mosha e lumtur e femijerise. Mosha
e lumtur e femijerise perfundon, por
mosha e shqetesimeve te rinise po-
sa fillon. Fillon nje etape e re, krahas
shqetesimeve, nje etape e re e zhvi-
llimeve. Zhvillimeve fizike, psikike,
sociale, emocionale, shpirterore,
intelektuale...
Rinia krijon pikepamjen e vet ndaj
jetes, por kjo pikepamje eshte shu-
ttle larg prej se vertetes. E verteta
per rinine eshte ajo qe u ofrohet apo
edhe ajo qe krijohet prej tyre. Krijoh-
et me mendime, gjykime, arsyetime,
porqe perfundojne shpesh me zhge-
njime, me deshtime, me pesime.
Keto zhgenjime, keto deshtime, keto
pesime, ka mundesi reale te behen
mesime. Mesimet i gelin rrugen, i ja-
pin mundesi per te njohur veten e tij.
Njohja e vetvetes, eshte gelesi per te
njohur thelbin e se Vertetes...
E verteta e humanizmit modern
Humanizmi modern eshte sheku-
llar, ateist. Ai nuk e pranon me bes-
imin tek Zoti si burim autoriteti moral
per menyren e te jetuarit e te vepru-
arit.
Humanistet moderne mendojne
se kemi veten nje jete, prandaj eshte
e rendesishme, kane deshire, qe ajo
te jete sa me e mire.
Humanistet moderne arsyen nje-
rezore e shohin si force te vertete,
Do t'ju kerkoja qe perpjekjet tuaja t'i drejtoni me teper per pergatit-
jen e rinise per rruge, sesa pergatitjen e rruges per rinine."
B. Lindsej
force udheheqese ne kete jete. Hu-
manizmi i tyre bazohet ne agnostici-
zem dhe ateizem. Ne qendrimin ndaj
njohjes jane empiriste, kurse njohja
vjen vetem permes shqisave, mend-
ojne keta moderniste...!
Morali humanist eshte nje kod i
sjelljes se njerezve, qe eshte ndertu-
ar prej njerezve....
Humanistet nuk i japin vlere as
rendesi te vegante pasjes se nje be-
simi, as peruljes, bindjes ndaj poros-
ive te te Madhit Zot, dhe thone, kjo
eshte gje e kote...!
Ata kerkojne ashiqare, ta glirojne
shoqerine prej besimeve fetare, qe,
sipas tyre, pengojne perparimin sho-
qerore ne nivel boteror. . .
Si ta perkufizojme shekullin
ne te cilin jetojme?
Si ta perkufizojme shekullin ne te
cilin jetojme?
Shekulli i perparimit apo i prapak-
thimit? Shekulli i shpreses apo i
zhgenjimit dhe deshperimit? Shekulli
i shkences apo postshkencor?
Ne boten moderne, zhvillimi i shk-
encave natyrore, sidomos i fizikes
nukleare, beri qe bota te arije nje
ndryshim me permasa kozmike, por
gjendja ne shume vende eshte ka-
otike, eshte katastrofike! Megjithate,
pavaresisht nga arritjet e te mendua-
rit njerezor, njeriu kurre nuk ka qene
me teper se ne kete shekull i vet-
muar, nga vetvetja i tjetersuar!
Ne euforine e perparimit material,
njeriu e harron vetveten, e harron
njerezoren, e harron shpirteroren.
Keshtu, njeriu po dehumanizohet, po
depersonalizohet, dhe nje dite -
vetvetiu do te asgjesohet...!
Menyra, stili modern i te jetuarit ka
nje veganti - kerkimin e zjarrte te je-
tes me nje kuptim te ri! Pikerisht, hu-
mbja e kuptimit te jetes shume te rinj
i ka shpene, disa here, ne humne-
re...! Shume te rinj kane rene ne hu-
mnere duke menduar se prej dimrit
po dalin ne vere...! Alkooli, droga,
shfrenimi, krimi, mashtrimi, dhunimi,
prostitucioni, iluzioni dhe shume te
keqija te tjera- i gojne tek humnera. . .
Ne shoqerine moderne rinia eshte
shume e rrezikuar, sepse ndodhet
perpara nje udhekryqi te ngaterruar.
Cila eshte rruga qe duhet zgjedhur
per te shpetuar nga ky udhekryq i
ngaterruar?
Rruga e shpetimif
Rruga e shpetimit vjen permes
besimit. Besimi eshte shpetimi.
Shpeton ai qe pastron veten.
Si behet pastrimi? Kur te ktheheni
tek burimi. Burimi eshte Kurani.
Burimi eshte Islami.
Islami eshte besimi ku mund te
gjendet shpetimi. Aty eshte Adhuri-
mi. Aty eshte Njesia. Aty eshte Vell-
azerimi. Aty eshte Drejtesia. Aty
eshte Dashuria. Aty eshte Besnike-
ria. Aty eshte Menguria. Aty eshte
Edukimi. Aty eshte
Zhvillimi. Aty eshte
Perparimi. Aty
eshte Lartesimi.
Aty ke gdo gje qe
kerkon. Aty nuk i
mungon asgje as-
kujt...
Kush nuk e be-
son Zerin e se Ver-
tetes, barren e
mosbesimit e ka
likunder vetes....
dituria islame / 199
33
Retrospektive
Me rastin e 336-vjetorit te udhetimit te fundit te Evlija Qelebise neper viset shqiptare
Evlija Qelebi dhe trojet shqiptare
Ukshin Zajmi
Ne Perandorine Osmane, gjate
shekullit XVII pas Xhihannumas
se historianit turk Katib Qelebije, i
njohur edhe me emrin Haxhi
Kallfa, ne te cilen kemi pershkrimin gjeo-
grafikte Bosnjes dhe Rumelise, vend mer-
itor kane edhe udhepershkrimet e Evlija
Qelebise, te botuara ne dhjete vellime mjaft
te medha me emrin Sajahatname.
Evlija Qelebi u lind ne Stamboll, ne lag-
jen Kasim-pasha, ne rrugen Un-Kapanu
me 25 mars te vitit 1611 . Emri i tij i vertete
ishte Evlija ibn Dervish Mehmet Zilli, sip e
permend ai vete ne udhepershkrimet e tij.
Pra, ai eshte Evlija biri i Dervish Mehmet
Zillit, i cili ishte udheheqes i artareve ne
oborrin mbreteror. Si duket, emrin Evlija,
udhepershkruesit te ardhshem, ia dha me-
suesi e me vone edhe miku i Zillit, i cili e
mesoi edhe te birin e tij(?) Ai kreu shkollen
fillore e pastaj edhe medresene. Mori tit—
ullin hafez, sepse e kishte mesuar Kur'anin
permendsh dhe e recitonte ne shtate diale-
ktet arabe, sikur thone biografet e tij ballka-
nike. Edhe pse zeri i tij i bukur e solli ne
oborrin mbreteror per shkollim, ai nuk mori
asnje titull e detyre, por qe ne moshen 20
vjecfilloi te udhetonte. Keto udhetime atij iu
bene pasion, dhe keshtu vetem nje here qe
ndier i deshpruar, sepse nuk u martua dhe
nuk krijoi familje. Gjate te gjitha udhetim-
eve te tij, te cilat i beri ne cilesine e percjel-
lesit te udheheqesve luftarake e vendore,
te kryesit te detyrave te ndryshme, po edhe
te pjesemarrjes ne luftera te ndryshme, - ai
mori shenime, te cilat i perpunoi ne pleqeri.
Vizitat e Evlija Qelebise
neper trojet shqiptare
Evlija Qelebi, udhetimin e pare neper
trojet e tanishme shqiptare e beri pas 15
nentorit te vitit 1660 kur nga Sarajeva, ne-
per Novi-Pazar, arriti ne Shkup dhe prej
atje udhetoi per ne Sofje. Kete udhetim ai e
beri me Melek Ahmed-pashen. Gjate ketij
udhetimi ai pershkroi te gjitha vendet prej
Dobrunes neper te cilat kaloi deri sa me 2
janarte vitit 1661 arriti ne Sofje.
Udhetimin e tij te dyte e filloi me 29 prill
1661 , me detyre nga Melek Ahmed- pasha,
per te mbledhur tatimin. Gjate ketij udheti-
mi ai kaloi neper Veles, Prilep, Manastir,
Kostur dhe ne Teqene e Baba-Memes, Se-
rbice, Novo-Berde, Krushec, Jagodine dhe
Smedereve. Keshtu ai kaloi neper dhjete
kadilleqe te pashallekut te Rumelise, dhe
po ate vit, me 29 korrik, me parate e gru-
mbulluara u paraqit para eprorit dhe mikut
te tij Melek Ahmed-pasha.
Po me urdhrin e Melek Ahmed-pashes,
Evlija Qelebi u nis nga Beogradi per ne
sanxhakun e Shkodres per te mbledhur
borxhet e pashait, me 19 shkurt 1662. Kete
rruge ai e beri neper Prijepolje. Ne Shkoder
qendroi 10 dite tek Mehmet-beg Jusufbe-
goviqi, e pastaj shkoi ne Podgorice, prej
Udhepershkruesi turk Evlija Qelebi neper trojet e sotme shqiptare
kaperceu disa here brenda periudhes 15 nentor 1660 - 28 dhjetor
1670. Kete udhepershkrues me fame boterore e zbuloi orientalisti
vjenez Josef Hamer, duke zbuluar 4 fletoret e para te
Sajahatnamese se Qelebise ne vitin 1815. Pas tij edhe Sami
Frasheri, ne Enciklopedine e tij e permend, por vetem per tri fle-
tore. Vepra e plote e Evlija Qelebise perfundoi se botuari ne vitin
1938, kur u botua vellimi i 10 veprave te tij, sa kohe qe kater vel-
limet e para ishin botuar ne vitin 1896/7. Per kete udhepershkrues
kane shkruar dijetare te shumte te Evropes, Ballkanit e te vendeve
te tjera, neper te cilat kishte kaluar ai. Tek ne shqiptaret, me sa
kamnjohuri.dihet fare pak per te.
nga udhetoi per ne Tivar e Ulqin, per t'u
kthyer serish ne Shkoder. Nga Shkodra,
neper Gjakove e vende te tjera, arriti ne
Sofje, ku do te takohej me urdherdhene-
sin, dhe me 4 prill do te arrinte ne Stamboll.
Pas luftes ne Krete dhe ekspeditave
kunder protestes ne Maimont te Greqise,
diku rreth gjysmes se vitit 1670 Evlija Qele-
bi per here te fundit viziton trojet shqiptare.
Kesaj radhe viziton bregdetin jugor te Adr-
iatikut te Shqiperise, disa vende te Maqe-
donise dhe me 28 dhjetor 1670 kthehet ne
Stamboll. Dhe, ky qe udhetimi i tij i fundit
neper trojet shqiptare, mbase edhe neper
pjesen perendimore te Perandorise Osma-
ne, sepse ai udhetoi ne pjeset jugore te
kesaj perandorie.
Rendesia e studimit
te udhepershkrimeve
te Evlija Qelebise
Meqe Evlija Qelebi ishte i shkolluar dhe,
sip e thote vete, ai dinte perveg gjuhes tur-
ke, edhe gjuhen arabe, perse, greke, latine
e disa te tjera, udhetimet e tij kane karakter
shumeshtresor. Ai ne shkrimet e tij, vende-
vende pershkruan ne detaje vendin qe
viziton, perkatesine fetare te popullates,
numrin e shtepive e te banoreve, emrat e
lagjeve te vendit gjegjes, gjuhet qe fliten,
veshjet karakteristike e te ngjashme. Ai,
madje, ne shume vende pershkroi edhe
gjellerat dhe llojet e bukes qe gatuhen. Ha-
rtoi fjalore te vegjel te gjuhes se vendit me
perkthim ne turqisht. Veshtruar vetem nga
kjo, studimi i Udhepershkrimeve te Evlija
Qelebise eshte i domosdoshem, edhe per
shqiptaret.
Perpos kesaj, studimit te kesaj vepre
mjaft te vellimshme duhet t'i qasemi edhe
nga kendi i perkthimit dhe komentimit te
shkencetareve te ndryshem te Europes e
te Ballkanit, sepse ka mundesi qe disa prej
tyre, keto komentime t'i kene bere ne favor
te perkatesise se vet etnike, dhe ne disa
perkthime, jo rralle, ndodh qe popullata
shqiptare ortodokse te deklarohet si bullg-
are ose tjeter. Evlija Qelebi ka vizituar edhe
vende te tjera ne Ballkan, ne te cilat me
pare kishin banuar shqiptaret, sidomos ne
territorin e Serbise deri ne Paraqin, andaj
studimi, edhe ne kete aspekt i vepres se tij,
do te kishte interes te vegante, ashtu si
edhe i viseve te ndryshme te Qamerise,
Malit te Zi e Maqedonise.
Po qe se hulumtohen veprat origjinale te
Evlija Qelebise, te cilat gjenden kryesisht
neper bibliotekat dhe arkivat e Stambollit,
aty mund te gjenden edhe vizatime te
ndryshme nga vendet shqiptare, sepse Qe-
lebi, pervegqe kishte shije te zhvilluar este-
tike, ai dinte te vleresonte te bukuren dhe
ka qene vizatues i perkryer. Hulumtimet ne
veprat e Qelebise, sigurisht se do te zbulo-
jne edhe studimet e Reshad Ekrem Kogit,
apo Kugit, sig e quajne disa studiues bosh-
njake kete autor shqiptar, i cili i paska studi-
uar keto udhepershkrime, por ne gjuhen
turke e per nevojat e shtetit ku ka jetuar.
Botimet dhe studimet e
Udhepershkrimeve te Qelebise
Ne Turqi, ne vitin 1840 eshte botuar nje
liberth i vogel me shpjegime te endrrave
nga ana e Evlija Qelebise, ndersa per ve-
pren e tij Josef Hamer (Austri) ka shkruar
qe ne vitin 1815. Ne vitin 1870 e permend
Ahmed Vefik-pasha, ndersa Sami Frasheri
e regjistron ne Enciklopedine e tij ne vitin
1889. Ne vitin 1896/7 Ahmet Xhevdet bot-
on kater veprat e para, ndersa nje vit me
vone botohet edhe vepra e peste. Meqe
pati nje nderprerje ne botimin e atyre vep-
rave, Akademia e Shkencave e Hungarise
ndihmoi ne botimin e vellimit te gjashte.
Botimin e vellimit te shtate dhe te tete e be-
ri Shoqata Turke e Historianeve ne vitin
1928; Ministria e Arsimit e Turqise botoi
vellimin e nente ne vitin 1935, ndersa ne
vitin 1938 u botua edhe vellimi i dhjete.
Perpos turqisht, Udhepershkrime te Qele-
bise u botuan edhe ne gjuhen gjermane,
hungareze, bullgare, serbe, kroate dhe bo-
shnjake e te tjera.
Per rolin gjeografik, historik, kulturo-his-
torik, ekonomik e te te dhenave te tjera te
ketyre udhepershkrimeve, Evlija Qelebine
e kane vleresuar Mordtmann, Taeschner,
Babinger, Deny, Baysun, KJerigek e shu-
me shkencetare te tjere me fame boterore,
ndersa ne gjuhet ballkanike per to kane
shkruar: G Elezoviq, F. Spaho, A. Kadiq, J.
Radoniq, I. Karacson, A. Shopov, S.F.Ke-
mura e te tjere.
34
dituria islame / 199
Studim
Inkorporimi i mesimbesimit fetar
ne sistemin edukativo-arsimor
ne Republiken e Maqedonise
Mr. Naser Ramadani
Hyrje
Cdo person, i cili ka njohuri te mjaftueshme rreth Isla-
mit, e ka te qarte se nuk ka ndarje ne mes Islamit si fe
hyjnore dhe shkences, nga fakti se gdo gje qe eshte isla-
me - eshte edhe shkencore, dhe gdo gje qe eshte shke-
ncore - eshte edhe islame. Kete e verteton edhe fakti se
pas 14 shekujve nga zbritja e Kuranit dhe kompletimi i
Islamit, ende nuk eshte bere ndonje zbulim shkencor qe
bie ne kundershtim me ndonje argument te prere dhe te
qarte islam. Perkundrazi, te gjitha zbulimet shkencore,
per te cilat ekzistojne argumente nga Kurani ose hadithi
sahih, jane ne perputhshmeri te plote.
Bazuar ne kete, gjate tere historise islame, nuk vere-
jme se ka pasur ndarje ne mes shkences dhe fese (ketu
kemi per qellim fene islame). Personi, i cili ka njohuri
rreth biografise se personaliteteve te mehershme isla-
me, veren se shume prej tyre kane pasur njohuri te per-
gjithshme. Ka pasur te tille qe kane qene te njohur si
juriste islame (fukahenj), por kane pasur njohuri edhe ne
shkencat e tjera, si tefsiri, hadithi, apologjetika, pedago-
gjia, filozofia, psikologjia, sociologjia, ekonomia etj. Per
shembull, Ebu Hamid El Gazaliu njihet si pedagog, por
ai ishte edhe filozof, jurist islam, usulist, sociolog etj. Ibn
Sinai (Avicena) ishte i njohur si mjek, por ai kishte njo-
huri edhe ne jurisprudence, tefsir, histori, apologjetike
etj.
Keshtu pra, ne kete forme ka vazhduar gjendja ne
Boten Islame gjate gjithe shekujve, pa pasur fije dallimi
midis fese dhe shkences. Ishte keshtu nga fakti se te
gjithe vleresonin lidhshmerine ne mes Islamit dhe shke-
nces, e dinin se sa e kishte vleresuar Islami shkencen,
dhe kishin bindjen se Islami nuk pranon asgje perpos
nese ngrihet mbi nje baze, e cila njihet me emrin shke-
nce. Per kete geshtje te gjithe argumentonin me ajetin
kuranor: "Mos iu qas asaj per se nuk ke dituri, sepse te
degjuarit, te paret dhe zemra, - per te gjitha keto ka per-
gjegjesi". (El Isra': 36.)
Pra, problemi i ndarjes midis shkences dhe fese eshte
problem i ri. Filloi prej atehere kur ne Evrope fjales
shkence iu dha nje kuptim i ri, i cili kufizohej ne hulum-
timet eksperimentale, qe jane te lidhura me materien. Ky
kuptim i ri i nocionit "shkence" ka lindur nga fundi i she-
kullit XVII, si rezultat i revolucionit evropian ndaj kishes
dhe ndaj imponimeve qe u bente kisha njerezve ne emer
te fese.
Sigurisht qe e keni te njohur qendrimin e kishes ndaj
shume prej shkencetareve, sikur ishin, p.sh. Galileo Ga-
lileu, Isak Njutni, Xhordano Bruno dhe shume te tjere,
shume prej te cileve i dogji te gjalle ne sheshet e Romes.
Ende sot e kesaj dite nuk ka ndodhur qe shteti islam,
i cili zbaton Kuranin dhe Synetin e Muhamedit a.s., te
kishte marre ndonje qendrim ndeshkues ndaj ndonjerit
prej shkencetareve. Perkundrazi, Islami i ka gmuar dije-
taret, me grada shume te larta.. Prandaj, gjate tere his-
torise islame, po edhe ne shkollat shkencore, Islami si fe
eshte mesuar si lende e vegante krahas lendeve te tjera.
Lenda e mesimbesimit ne sistemin edukativo-arsimor
eshte zbatuar edhe zbatohet edhe sot e kesaj dite ne te
gjitha vendet perendimore dhe evropiane, me perjash-
time te vogla.
Me ardhjen e komunizmit si sistem i deshtuar, i cili
sundoi ne vendet socialiste per afro gjysme shekulli, u
be ndarja totale ne mes fese dhe shkences. Keshtu pra,
gdo gje qe ishte fetare, pa marre parasysh se gfare feje
ishte, u ndalua rreptesisht. Gjate kesaj periudhe u mbyl-
len medresete, u shkaterruan shume xhami, u konfiskua
prona e vakefit, u vrane dhe u maltretuan shume prijes
fetare dhe thjesht feja diku u ndalua rreptesisht, sig ndo-
dhi ne Shqiperi, e diku u lejua praktikimi i saj, por ne kufij
shume te ngushte, sig ndodhi ne Republikat e ish-Jugo-
sllavise Federative. Ne kete periudhe pra, perfundimish,
neper shkolla qe ndaluar mesimbesimi.
Mirepo, me shkaterrimin e ketij sistemi dhe me ard-
hjen e demokracise, institucionet fetare disi filluan te
merrnin fryme me lirshem dhe njerezit filluan te kthehen
perseri ne fete e tyre.
Tanime, pas afro 16 vjetesh te jetes pluralizem, mund
te themi se, krahas shteteve perendimore demokratike,
edhe shtetet e ish-sistemit komunist, lenden e mesim-
besimit fetar e kane inkorporuar ne sistemet e tyre arsi-
more. Kete e kane bere te gjitha shtetet, me perjashtim
te Maqedonise, Shqiperise dhe Kosoves.
Ne vazhdim do te diskutojme kete geshtje ne Maqe-
doni. Te gjithe e dime se per kete geshtje gjate dhjete
vjeteve te fundit eshte biseduar shume nga ana e politi-
kaneve, teologeve, pedagogeve, psikologeve, sociolog-
dituria islame / 199
35
eve, ne menyre zyrtare dhe private. Shume prej tyre
kane shprehur qendrime pozitive ne lidhje me kete gesh-
tje, por ka edhe te tille qe e kane kundershtuar. Keshtu,
para afro pese vjetesh, kur qeveria drejtohej nga partia
VMRO DPMNE, me vendim te ministrit te Arsimit, qe
futur lenda e mesimbesimit fetar ne sistemin arsimor. Kjo
zgjati vetem nje vit dhe me leshime te shumta, madje as
arsimtaret bartes te kesaj lende nuk ishin paguar fare.
Me renien e kesaj qeverie me 2002, dhe me ardhjen
e qeverise se re te drejtuar nga koalicioni LSDM - BDI,
mesimbesimi u harrua teresisht. Shkaqet per nje vendim
te tille nuk i dime, por, midis te tjerash, theksohet sikur
kinse nxenesit, arsimtaret dhe prinderit nuk deshironin
mesimbesim. Per kete geshtje kam bere nje anketim me
keto subjekte, qe eshte edhe lende e hulumtimit tone ne
kete studim.
Ecuria metodologjike
Ne hulumtimet pedagogjike dhe ne shkencat e tjera
shoqerore, duhet te respektohen dy parime kryesore:
1. analiza teorike dhe
2. zbatimi i metodave, teknikave dhe instrumenteve
ne hulumtimet e caktuara shkencore.
Ne kete hulumtim ne kemi zgjedhur lenden e studimit
me qellim, detyra dhe hipoteze te caktuar.
a. Lenda e studimit
Lende empirike e studimit ne kete punim eshte njohja
rreth qendrimit te nxenesve, arsimtareve dhe prinderve
ndaj inkuadrimit te mesimbesimit fetar ne sistemin edu-
kativo-arsimor ne Republiken e Maqedonise.
b. Qellimi i studimit
Qellimi yne paresor eshte qe te studiojme dhe te anal-
izojme ne menyre empirike, me ane te teknikave dhe
instrumenteve, qendrimin e nxenesve, arsimtareve dhe
prinderve ndaj inkuadrimit te mesimbesimit fetar ne sis-
temin arsimor.
c. Detyrat e parashtruara
Nga detyrat e parashtruara ne kete hulumtim, pen/eg
te tjerash, eshte kerkuar qe ne menyre empirike te hulu-
mtohen, te provohen dhe te vertetohen qendrimet e
nxenesve, arsimtareve dhe prinderve lidhur me lenden e
mesimbesimit ne sistemin edukativo-arsimor.
Detyrat paresore te hulumtimit jane:
1 . Ne baze te analizes teorike, te parashtrohet hipo-
teza kryesore dhe hipotezat e tjera.
2. Te nxirren konkluzionet perfundimtare per te gjitha
ato qe jane arritur permes kerkimeve empirike.
c. Hipotezat e parashtruara ne kete hulumtim jane:
- Nxenesit, arsimtaret dhe prinderit kane qendrim poz-
itiv dhe kerkojne inkuadrimin e mesimbesimit ne sis-
temin edukativo-arsimor;
- Nxenesit, arsimtaret dhe prinderit kerkojne qe ligje-
rues te lendes se mesimbesimit te jene teologet;
- Nxenesit, arsimtaret dhe prinderit kerkojne qe me-
simbesimi te zhvillohet ne te gjitha fazat e arsimit duke
filluar qe nga arsimi fillor e deri ne ate universitar.
d. Teknikat dhe instrumentet
Ne kete hulumtim eshte zbatuar dhe shfrytezuar tek-
nika e analizes teorike, kurse prej instrumenteve - anke-
ta e tipit te mbyllur.
dh) Popullata dhe mostra
Per realizimin e qellimit dhe detyrave te parashtruara
ne kete hulumtim, kemi shfrytezuar instrumentin e anke-
timit, nepermjet te cilit kemi marre qendrimet e nxe-
nesve, te arsimtareve dhe te prinderve, perkitazi me
problemet e mesimbesimit ne sistemin edukativo-arsi-
mor.
Ne bazen metodologjike kerkimore-hulumtuese jane
perfshire tri grupe kryesore te popullates: nxenesit
shqiptare te klases se tete te shkollave fillore dhe te vitit
te katert te shkollave te mesme ne Republiken e Maqe-
donise, te te dy gjinive, personeli arsimor dhe prinderit.
Ne kete hulumtim, popullata e nxenesve si me e re-
ndesishmja, eshte perfshire me numrin me te madh. Pa-
si mosha rinore eshte mosha me e parshtatshme per fo-
rmimin e personalitetit dhe perfitimin e njohurive, si dhe
kjo moshe eshte me e pershtatshme per edukim dhe
arsimim shpirteror, moral e fetar, - orientimi i hulumtimit
tone eshte drejtuar tek rinia e klasave te teta te shkolles
fillore dhe e viteve te katerta te shkolles se mesme.
Hulumtimi i qendrimeve lidhur me inkuadrimin e me-
simbesimit ne sistemin edukativo-arsimor dhe me qen-
drimet e tyre ndaj ketij problemi, eshte bere me ane te te
ashtuquajturit kampion-moster kuantitative, rrethana ne
te cilat seleksionimi nuk eshte i rastit, meqe kampioni
eshte i shtresuar sipas llojeve te shkollave dhe kriterit
rajonal. Shenimet qe na kane sherbyer si mbeshtetje,
me rastin e formimit te kampionit, i kemi marre nga inst-
itucionet zyrtare. Keshtu, te dhenat qe na ofrohen nga
Ministria e Arsimit dhe Shkences e Republikes se Maqe-
donise, na bejne me dije se numri i pergjithshem i nxe-
nesve te klasave te teta te shqiptareve per vitin shkollor
2005-2006, eshte 9468 nxenes dhe nxenese, ndersa
numri i nxenesve shqiptare te shkollave te mesme eshte
4 211 nxenes e nxenese. Kampioni perfaqesues perfsh-
in 600 nxenes te klasave te teta ose 6.33 %, prej te cil-
eve 300 jane nxenes e 300 nxenese, si dhe 400 nxenes
te vitit te katert te shkollave te mesme ose 9.49% nga
numri i pergjithshem i nxenesve shqiptare ne Maqedoni,
prej te cileve 200 nxenes e 200 nxenese.
36
dituria islame / 199
Perfaqesimi kerkimor eshte zgjedhur nga Shkupi me rrethine dhe Tetova me rrethine. Sipas te dhenave statis-
tikore, ne Shkup dhe fshatrat perreth tij, ne klasen e tete shkollen e vijojne afro 2700 nxenes e nxenese, ndersa mo-
stra perbehet prej 300 nxenesve, do te thote 11.11 % nga numri i pergjithshem i tyre. Nga ky numer, 150 jane nga
qyteti i Shkupit, 75 nxenes e 75 nxenese, ndersa 150 te tjera jane nga fshatrat Saraj dhe Kondove te rrethines se
Shkupit, po ashtu 75 nxenes e 75 nxenese. Burimet e njejta na bejne me dije se edhe ne Tetove dhe ne fshatrat
perreth saj, mesimet i vijojne afro 2700 nxenes. Te njejten zgjedhje e kam bere edhe ketu, do te thote gjysma e
nxenesve jane prej qytetit e gjysma tjeter prej fshatrave Grupgin e Pallatice, si dhe gjysma e tyre nxenes e gjysma
nxenese.
Ne vitin e katert te shkollave te mesme, ne Shkup mesimet i vijojne afro 910 nxenes, sa kohe qe mostra perbehet
prej 200 nxenesish, do te thote 21 .97% e tyre, nga 1 00 nxenes e 1 00 nxenese. Ne Tetove, ne vitin e katert mesimet
i vijojne perafersisht 1566 nxenes e nxenese, ndersa mostra perbehet prej 200 nxenesve ose 12.77% e tyre, po
ashtu nga 100 nxenes e 100 nxenese.
Ne zgjedhjen e mostres, pra, kemi pasur kujdes per zgjedhjen proporcionale te meshkujve e femrave si dhe ndar-
jen e tyre ne vende urbane dhe rurale.
Duke u mbajtur parasysh rendesine e mendimeve dhe qendrimeve te kesaj popullate, kemi planifikuar qe ne
hulumtim te perfshinim edhe nje numer te konsiderueshem te arsimtareve te po atyre paraleleve dhe klasave nga
vinin nxenesit.
Mostren e personelit arsimor e perbejne 250 arsimtare, prej te cileve 150 meshkuj e 100 femra. Struktura kuali-
fikuese e tyre eshte dhene ne tabelen nr. 1 .
Tabela nr. 1 .
Struktura kualifikuese e mostres se personelit arsimor:
Nr
Kualif.shkollor
Meshkuj
Femra
Ne pergjithesi
Nr.
%
Nr.
%
Nr.
%
1.
E mesme
3
2
4
4
7
2.8
2.
Universitare
140
93.33
91
91
231
92.4
3.
Pasuniversitare
7
4.66
5
5
12
4.8
Gjithsej
150
100
100
100
250
100
Krahas nxenesve dhe arsimtareve, ne anketimin tone jane perfshire edhe prinderit. Numri i tyre eshte 150 nga
prinderit e nxenesve te anketuar, 112 prej tyre meshkuj dhe 38 femra.
Pyetesori i nxenesve, arsimtareve dhe prinderve, ne lidhje me problematiken ne fjale, ngerthen tri pyetje, te cilat
do t'i japim ketu:
1. Cka mendoni per inkorporimin e mesimbesimit fetar ne shkolle?
1 . Shume te nevojshem
2. Te nevojshem
3. Pak te nevojshem
4. Aspak te nevojshem
2. Lenden e mesimbesimit duhet ta ligjerojne:
1 . Teologet
2. Sociologet
3. Te tjere
3. Mesimbesimi fetar duhet te mesohet:
1 . Vetem ne shkollen fillore
2. Ne shkollen fillore dhe ate te mesme
3. Ne te gjitha fazat e arsimit
Pergjigjet e nxenesve, arsimtareve dhe prinderve kane qene anonime dhe ndoshta kjo ka ndihmuar qe pothuaj
per te gjitha pyetjet e parashtruara, te merrnim pergjigje, gje qe ka lehtesuar nxjerrjen e rezultateve.
e. Rezultatet dhe analiza e tyre
Ne baze te analizes, rezultatet e arritura ofrojne:
Ne lidhje me pyetjen e pare:
1. Cka mendoni per inkorporimin e mesimbesimit fetar ne shkolle?
1 . Shume te nevojshem
2. Te nevojshem
dituria islame / 199
37
3. Pak te nevojshem
4. Aspak te nevojshem
- Prej gjithsej 600 nxenesve e nxeneseve te klasave te teta te shkolles fillore, kishin dhene keto pergjigje: 406
ose 67.66% - shume i nevojshem; 139 ose 23.16 % - i nevojshem; 24 ose 4% - pak i nevojshem; 12 ose 2% - aspak
i nevojshem, kurse 19 ose 3.16% - pa pergjigje.
Persa u perket qendrimeve te tyre mbi baza gjinore, prej 300 djemve te anketuar, kemi marre keto pergjigje: 197
ose 65.66% - shume i nevojshem; 80 ose 26.66% - i nevojshem; 7 ose 2.33% - pak i nevojshem; 10 ose 3.33% -
aspak i nevojshem dhe 6 ose 2% - pa pergjigje.
Ndersa prej 300 vajzave te anketuara, pergjigjet kane qene: 209 ose 69.66% - shume i nevojshem; 59 ose 19.66
- i nevojshem; 17 ose 5.66% - pak i nevojshem; 2 ose 0.66% - aspak i nevojshem dhe 13 ose 4.33% - pa pergjig-
je.
Tabela nr.2.
Qendrimi i nxenesve dhe nxeneseve te klasave te teta lidhur me mesimbesimin ne shkolle:
Nr.
Alternativat
Meshkuj
Femra
Ne pergjithesi
Nr.
%
Nr.
%
Nr.
%
1.
Shume i nevojshem
197
65.66
209
69.66
406
67.66
2.
I nevojshem
80
26.66
59
19.66
139
23.16
3.
Pak i nevojshem
7
2.33
17
5.66
24
4
4.
Aspak i nevojshem
10
3.33
2
0.66
12
2
5.
Pa pergjigje
6
2
13
4.33
19
3.16
Gjithsej
300
100
300
100
600
100
Per sa u perket qendrimeve te nxenesve mbi bazen e rajonit, prej 300 nxenesve te anketuar ne qytetin e Shkupit
me rrethine, nxjerrim keto rezultate: 190 ose 63.33% -shume i nevojshem; 73 ose 24.33% - i nevojshem; 17 ose
5.66% - pak i nevojshem; 7 ose 2.33% - aspak i nevojshem dhe 13 ose 4.33% - pa pergjigje.
Ne anketen me nxenesit e vitit te katert te shkollave te mesme, nga 400 te anketuarit, kemi marre keto rezultate:
245 ose 61 .25% - shume i nevojshem; 109 ose 27.25% - i nevojshem; 21 ose 5.5% - pak i nevojshem; 10 ose 2.5%
- aspak i nevojshem dhe 14 ose 3.5% - pa pergjigje.
Per sa i perket qendrimit te tyre mbi baza gjinore, prej 200 djemve te anketuar, rezultatet kane qene: 127 ose
63.5% - shume i nevojshem; 43 ose 21.5% - i nevojshem; 13 ose 6.5% - pak i nevojshem; 9 ose 4.5% - aspak i
nevojshem dhe 8 ose 4% - pa pergjigje.
Ndersa prej 200 vajzave: 118 ose 59 % - shume i nevojshem; 66 ose 33% - i nevojshem; 9 ose 4.5% - pak i nevo-
jshem; 1 ose 0.5% - aspak i nevojshem dhe 6 ose 3% - pa pergjigje.
Tabela nr.3.
Qendrimi i nxenesve te viteve te katerta te shkollave te mesme te te dy gjinive, lidhur me mesimbesimin ne shko-
lle:
Nr.
Alternativat
Meshkuj
Femra
Ne pergjithesi
Nr.
%
Nr.
%
Nr.
%
1.
Shume i nevojshem
127
63.5
118
59
245
61.25
2.
I nevojshem
43
21.5
66
33
109
27.24
3.
Pak i nevojshem
13
6.5
9
4.5
21
5.5
4.
Aspak i nevojshem
9
4.5
1
0.5
10
2.5
5.
Pa pergjigje
8
4
6
3
14
3.5
Gjithsej
200
100
200
100
400
100
Per sa i perket qendrimit te arsimtareve, nga 250 arsimtaret e anketuar: 81 ose 32.4% - i shume i nevojshem; 98
ose 39.2% - i nevojshem; 44 ose 1 7.6% - pak i nevojshem; 24 ose 9.6% - aspak i nevojshem dhe 3 ose 1 .2% - pa
pergjigje.
Nga 250 arsimtaret e anketuar, 1 50 meshkuj e 1 00 femra, pergjigjet kane qene keto: (1 ) nga 150 arsimtaret: 57
ose 38% - shume i nevojshem; 61 ose 40.66% - i nevojshem; 18 ose 12% - pak i nevojshem; 11 ose 7.33 - aspak
i nevojshem dhe 3 ose 2% - pa pergjigje, (2) nga 100 arsimtaret: 24 - shume i nevojshem; 37 - i nevojshem; 26 -
pak i nevojshem; 13 - aspak i nevojshem dhe asnje - pa pergjigje.
38
dituria islame / 199
Tabela nr.4.
Qendrimi i arsimtareve dhe arsimtareve lidhur me mesimbesimin ne shkolle:
Nr.
Alternativat
Meshkuj
Femra
Ne pergjithesi
Nr.
%
Nr.
%
Nr.
%
1.
Shume i nevojshem
57
38
24
24
81
32.4
2.
I nevojshem
61
40.66
37
37
98
39.2
3.
Pak i nevojshem
18
12
26
26
44
17.6
4.
Aspak i nevojshem
11
7.33
13
16
24
9.6
5.
Pa pergjigje
3
2
3
1.2
Gjithsej
150
100
100
100
250
100
Nga 150 prinderit e anketuar, kemi keto rezultate: 87 ose 58% - shume i nevojshem; 44 ose 29.33% - i nevojsh-
em; 15 ose 10% - pak i nevojshem; 3 ose 2% - aspak i nevojshem dhe 1 ose 0.66 - pa pergjigje.
Ne lidhje me pyetjen e dyte:
Lenden e mesimbesimit duhet ta ligjerojne:
1 . Teologet
2. Sociologet
3. Te tjere
- Prej gjithsej 600 nxenesve e nxeneseve te klasave te teta ne Shkup dhe Tetove me rrethine, kemi marre keto qen-
drime: 466 ose 77.66% - teologet; 51 ose 8.5% -sociologet; 36 ose 6% - te tjere dhe 47 ose 7.83% - pa pergjig-
je.
- Prej gjithsej 400 nxenesve e nxeneseve te viteve te katerta te shkollave te mesme te Shkupit dhe Tetoves, pergjig-
jet kane qene: 324 ose 81 % - teologet; 40 ose 1 0% - sociologet; 1 7 ose 4.25% - te tjere dhe 1 9 ose 4.75% - pa
pergjigje.
- Prej 250 arsimtareve te anketuar kemi marre pergjigjet: 185 ose 74 % - teologet; 30 ose 12 - sociologet; 10 ose
4% - te tjere dhe 25 ose 1 0% - pa pergjigje.
- Prej 150 prinderve te anketuar, jane marre keto pergjigje: 130 ose 86.66% - teologet; 15 ose 10% - sociologet; 3
ose 2% - te tjere dhe 2 ose 1 .33% - pa pergjigje.
Tabela nr. 5.
Qendrimi i nxenesve, arsimtareve dhe prinderve te te dy gjinive, per sa i perket ligjerimit te lendes se mesimbes-
imit:
Nr.
Alternativat
Nxenesit
ekl. VIII
Nxenesit
e vitit IV
Arsimtaret
Prinderit
Nr.
%
Nr.
%
Nr.
%
Nr.
%
1.
Teologet
466
77.66
324
81
185
74
130
86.66
2.
Sociologet
51
8.5
40
10
30
12
15
10
3.
Te tjere
36
6
17
4.25
10
4
3
2
4.
Pa pergjigje
47
7.83
19
4.75
25
10
2
1.33
Gjithsej
600
100
400
100
250
100
150
100
Ne lidhje me pyetjen e trete:
Mesimbesimi fetar duhet te mesohet:
1 . Vetem ne shkollen fillore
2. Ne shkollen fillore dhe ate te mesme
3. Ne te gjitha fazat e arsimit
Prej gjithsej 600 nxenesve e nxeneseve te klasave te teta ne Shkup dhe Tetove me rrethine, pergjigjet kane qene:
44 ose 7.33% - vetem ne shkollen fillore; 61 ose 10.16% - ne shkollen fillore dhe te mesme; 479 ose 79.83% -
ne te gjitha shkallet e arsimit dhe 16 ose 2.66% - pa pergjigje.
dituria islame / 199
39
- Prej gjithsej 400 nxenesve e nxeneseve te viteve te katerta te shkollave te mesme te Shkupit dhe Tetoves: 22 ose
5.5% - vetem per shkollen fillore; 80 ose 20% - ne shkollen fillore dhe te mesme; 283 ose 70.75% - ne gjitha fazat
e arsimit dhe 15 ose 3.75% - pa pergjigje.
- Nga 250 arsimtaret e anketuar: 75 ose 29.2% - vetem ne shkollen fillore; 70 ose 28% - ne shkollen fillore dhe te
mesme; 80 ose 32% - ne te gjitha fazat e arsimit dhe 27 ose 10.8% - pa pergjigje.
- Prej 1 50 prinderve te anketuar: 21 ose 14% - vetem ne shkollen fillore; 31 ose 20.66% ne fillore dhe ate te mesme;
95 ose 63.33% - ne gjitha fazat e arsimit dhe 3 ose 2% - pa pergjigje.
Tabela nr. 6.
Qendrimi i nxenesve, arsimtareve dhe prinderve te te dy gjinive, lidhur me fazat e mesimit te lendes se mesim-
besimit:
Nr.
Alternativat
Nxenesit e kl. VIII
fillore
Nxenesit e vitit IV
mesme
Arsimtaret
Prinderit
Nr.
%
Nr.
%
Nr.
%
Nr.
%
1.
Fillore
44
7.33
22
5.5
75
29.2
21
14
2.
Fillore dhe te mesme
61
10.16
80
20
70
28
31
20.66
3.
Ne gjitha fazat
479
79.83
283
70.75
80
32
95
63.33
4.
Pa pergjigje
16
2.66
15
3.75
27
10.8
3
2
Gjithsej
600
100
400
100
250
100
150
100
g. Diskutimi i rezultateve
Ne baze te rezultateve te dhena me lart, mund te konstatojme se hipotezat e parashtruara, qe te gjitha, jane ver-
tetuar dhe verifikuar.
Ne lidhje me hipotezen e pare se nxenesit, arsimtaret dhe prinderit kane qendrim pozitiv dhe kerkojne inkorporim-
in e mesimbesimit ne sistemin edukativo-arsimor, verejme se 67.66% e nxenesve te klasave te teta te shkollave fill-
ore, 61.25 e nxensve te vitit te katert te shkollave te mesme, 32.4% e arsimtareve dhe 58% e prinderve, jane te
mendimit se nje gje e tille eshte shume e nevojshme.
Ne lidhje me hipotezen e dyte qe nxenesit, arsimtaret dhe prinderit kerkojne qe ligjerues te lendes se mesimbes-
imit te jene teologet, verejme se 77.66% e nxenesve te klasave te teta te shkollave fillore, 81% te nxenesve te vitit
te katert te shkollave te mesme, 74% te arsimtareve dhe 86.66 % te prinderve, jane te mendimit se ligjerues duhet
te jene teologet.
Ne lidhje me hipotezen e trete qe nxenesit, arsimtaret dhe prinderit jane te mendimit se mesimbesimi duhet te
zhvillohet ne gjitha fazat e arsimit, duke filluar nga ai fillor e deri tek ai universitar, veme re se 79.83% e nxensve te
shkolles fillore, 70.75% e nxenesve te shkollave te mesme, 32% e arsimtareve dhe 63.33% e prinderve, jane te me-
ndimit se mesimbesimi duhet te zhvillohet ne gjitha fazat e arsimit.
Ne baze te kesaj mund te konstatojme se te gjitha hipotezat jane vertetuar dhe verifikuar, me perjashtim te qen-
drimit te arsimtareve ne lidhje me qendrimin e tyre ndaj hipotezes se pare dhe te trete.
gj. Perfundime dhe rekomandime
Pas ketij hulumtimi empirik ne lidhje me qendrimin e nxenesve, arsimtareve dhe prinderve ndaj inkuadrimit te
mesimbesimit ne sistemin edukativo-arsimor ne Republiken e Maqedonise, mund te konstatojme se:
- nevoja per inkuadrimin e mesimbesimit ne sistemin edukativo-arsimor eshte bere imperativ kohe dhe se nuk duhet
te injorohet ne asnje menyre;
- shkolla, si insitucion arsimor-edukativ, ne menyre sistematike, te planifikuar dhe te programuar duhet te realizoje
qellimet dhe detyrat e edukimit, nder te cilat edhe edukimin shpirteror e moral, per se mund te kontribuoje shume
lenda e mesimbesimit;
- nxenesit, arsimtaret dhe prinderit verejne mungesen e edukimit shpirteror dhe fetar tek shkollaret tane dhe kerko-
jne qe ky lloj edukimi te kompletohet;
- Ministria e Arsimit dhe deputetet republikane duhet te marrin parasysh dhe te pranojne kerkesat e nxenesve,
arsimtareve dhe prinderve;
- Qeveria e Maqedonise duhet t'u bashkohet te gjitha qeverive perparimtare evropiane e boterore dhe te zbatoje
inkuadrimin e mesimbesimit ne sistemin edukativo-arsimor;
- Bashkesite fetare te marrin persiper pergatitjen e kuadrove dhe teksteve mesimore te duhura per realizimin e ketij
qellimi.
40
dituria islame / 199
Bisede
Bisede me kryetarin e shoqates humanitare "Bereqeti", z. Fitim Flugaj
Shoqata jone i perjeton nga afer
vuajtjet dhe skamjen e popullit
Ne kuader te Kryesise se Bl-
se te Kosoves, veprimtarine
e vet e zhvillon edhe shoqa-
ta humanitare "Bereqeti', e
cila per aktivitet primar ka ndihmen me
gjera themelore per skamnoret. Shoq-
ata "Bereqeti", e themeluar menjehere
pas luftes, me punen dhe aktivitetin e
saj i doli ne ndihme popullates ane e
kend Kosoves, sidomos ne fazen em-
ergjente. Mirepo, duke pare gjendjen e
rende te popullates sone, shoqata
kohet e fund it ka pasur nje aktivitet te
dendur ne terren, sidomos ne bazen e
saj qendrore ne Prishtine, ku ne forma
te ndryshme ka ndihmuar shume fa-
milje ne nevoje. Per te mesuar per ak-
tivitetin e shoqates, bisedojme me
kryetarin z. Fitim Flugaj.
D.I: Z. Flugaj, megjitheqe shoqata
"Bereqeti" eshte e njohur per opinion-
in, fillimisht na thoni digka per histori-
kun e shoqates.
Fitim Flugaj: Shoqata jone eshte
krijuar menjehere pas luftes, si rezultat
i nevojave qe kishte Bashkesia Islame
per te pasur nje sektor te vegante ne
fushen humane, per ta ndihmuar pop-
ullaten e sapodale nga lufta, kur dihet
se Bashkesia Islame ishte e njohur mi-
re ne opinion per kete fushe, e cila ish-
te mbuluar ne forma te ndryshme.
Vend te merituar ne kete aspekt ka
Medreseja, e cila vazhdon edhe tash
te jape kontributin e saj ne kete leme
shume te rendesishem per shoqerine,
sidomos per nje shoqeri te plagosur, e
cila lirisht mund te themi eshte nje
Halid bin Velid ose nje Gjergj Elez AN
perplot plage ne trup, te cilat shpesh-
here, ne vend qe t'i sherohen, i helmo-
hen.
Shoqata saktesisht figuron prej da-
tes 1 gusht 2001 dhe qe nga ajo kohe
e deri me tani, shoqata ka kaluar ne-
per faza te ndryshme dhe ka luajtur rol
mjaft te rendesishem ne zbutjen e ska-
mjes. Gjate krizes se Lugines se Pre-
sheves, shoqata ishte prezente ne
mesin e refugjateve, sidomos ne regji-
onin e Gjilanit, ku ishin strehuar nje
pjese e madhe e tyre . Pastaj ne luften
e Maqedonise po ashtu ne mesin e
refugjateve te Kumanoves e Shkupit, e
keshtu me radhe.
Edhe pse SHHB "Bereqeti" nuk ka
nje histori te gjate veprimi, ajo ka nje
fifim Flugaj - kr/etar i Shoqates "Bereqeti"
histori te gjate perjetimi. Shoqata jone
i perjeton nga afer vuajtjet dhe skamj-
en e popullit. Nuk eshte shoqate qe ka
ardhur nga Jashte, perqellime dhe me
pretendime te ndryshme, sig bejne
shoqatat e ndryshme nga ane te ndry-
shme te botes, te cilat shpeshhere,
dhe thuaja vazhdimisht, veprojne ne
vendet e krizave ne emerte humanite-
tit per futjen e ideologjive te tyre. E
dihet fare mire se, nepermjet ideologji-
ve, behet shume me lehte kolonializimi
kulturor i nje populli, i cili ne menyre
graduale pason kolonializimin ekono-
mik, politik, ushtarak etj.
Prandaj po them se shoqata jone
eshte pjese e ketij populli dhe vepron
per kete popull. Shoqata eshte bije e
institucionit me te vjeter qe ka Kosova.
Bashkesia Islame e Kosoves eshte in-
stitucioni me i vjeter dhe me i qendru-
eshem i Kosoves qe ka vepruar per
qindra vjet dhe nuk ka ndryshuar kur-
sin e saj ne sherbim per te mire te ketij
populli dhe shpresat i kemi tek Allahu
se ashtu e forte me perkrahjen e pop-
ullit te Kosoves, do ta vazhdoje misio-
nin e vet.
D.I.: Z. Flugaj, kohet e fundit keni
pasur nje riorganizim dhe nje aktivitet
te shtuar. Na thoni shkurtimisht per ak-
tivitetet e shoqates ne vitin e fundit.
Fitim Flugaj: Shih, shoqata gjate
dy viteve te kaluara 2004-2005 e kish-
te ulur tensionin e veprimtarise dhe se-
lia kryesore ishte bartur ne Gjilan, per
shkak te rrethanave qe u theksuan me
pare. Nderkaq, qe nga janari i vitit
2006 e deri me tani, thuajse nuk ka pa-
sur dite qe nuk ka pasur levizje dhe
aktivitete ne drejtim te ofrimit te ndih-
mes vellazerore per skamnoret, qe ne
nuk i quajme ndihma, sepse na duket
se ia humbin krenarine popullit tone
krenar, por i quajme dhurata dhe per-
krahje vellazerore, qe mendojme se
nuk do ta demtonte krenarine. Dihet se
gfare roli dhe efekti ka krenaria per nje
shoqeri dhe ne si pjese e ketij populli,
mendojme qe ta ndihmojme, por te
mos e demtojme, edhe pse dihet se
rrethanat ekonomike dhe politika nde-
rkombetare e kane demtuar shume
prestigjin e popullit tone dhe e ka de-
tyruar qe ta harrojne krenarine dhe ta
shtrijne doren per te kerkuar lemoshe.
Sa kohe qe dihet se puna e ndershme
i sjell edhe jete te ndershme dhe pres-
tigj e krenari secilit popull.
Brenda ketij viti kemi shkuar, me
shifra, ne mijera familje, te cilat kane
gezuar perkrahjen tone materiale, te
shoqeruar me perkrahjen morale, per
ta zbutur krizen sociale.
D.I: Ku ka qene orientuar kryesisht
aktiviteti juaj?
Fitim Flugaj: Aktiviteti yne ka qene
i orientuar ne perkrahjen e familjeve
me te rrezikuara nga skamja. Per kete
qellim kemi bere nje kategorizim. Kemi
dituria islame / 199
41
filluar prej familjeve te deshmoreve
dhe viktimave te luftes, qe nefakt jane
familje qe mbajne jetime. Pastaj kateg-
oria tjeter jane te hendikepuarit, te ve-
rberit, te varfrit, invalidet, pensionistet
e minierave, pensionistet invalidore, e
deri tek te papunet dhe ata qe jetojne
me asistence sociale dhe nuk kane
perkrahje tjeter.
D.I: z. Flugaj, sa familje keni ndih-
muar dhe me se?
Fitim Flugaj: Ne mbajme evidenca
te sakta per numrin e familjeve qe ke-
mi perkrahur dhe vazhdojme t'i perkra-
him ato. Numri i tyre eshte me mijera.
Ndihmat kryesisht jane ne ushqime
dhe veshmbathje.
D.I: Pen/eg kryesise, saju kane ndi-
hmuar donatoret, qe t'u dilni ne ndih-
me nevojtareve?
Fitim Flugaj: Donatoret jane tre-
guar shume zemergjere dhe ata jane
kryesisht donatore te brendshem, por
kemi edhe te jashtem nga vendet isla-
me dhe perendimore, sidomos qendr-
at kulturore islame-shqiptare, sig jane
ajo e Brukselit, e Nju-Jorkut, ato ne
Gjermani ,etj. Ne veganti do te perme-
ndja disa kompani punuese te Koso-
ves, te cilat ndihmat per nevojtaret i
derdhin tek ne dhe nepermjet nesh i
destinojme se bashku tek skamnoret.
Te tilla jane: Fabrika per perpunimin e
mishit "Mekka" ne Sharr (ish-Drag-
ash), pastaj Fabrika per perpunimin e
mishit ne Gjilan LGB, H. Shaban Bu-
gari nga Rahaveci, z.Hilmi Thagi nga
Prishtina, shoqata "Istambull" nga Pri-
shtina, Sait Asani nga Temovci i Madh
i Bujanocit, Kolegji Turk, etj.
nuk kane treguar bashkepunim te du-
hur, por kjo nuk do te thote se punet do
te vazhdojne keshtu, sepse ne presim
nje bashkepunim dhe koordinim shu-
me me te thelle, per hir te sherbimeve
me te mira dhe se bashku ta zbusim
skamjen me mire dhe me lehte e te
mos lejojme kurrfare spekulimi.
Kemi bashkepunim me shoqata ne-
per territore te ndryshme te Kosoves.
D.I: Planet e shoqates per te ardh-
men?
Fitim Flugaj: Plane kemi shume,
por varet se sa do te arrijme t'i realizoj-
me. Plani kryesor synon fuqizimin e
degeve te "Bereqetit" neper keshilla
dhe nendegeve neper xhamite e mba-
re Kosoves.
Nga planet e tjera eshte krijimi i fo-
ndacioneve per sektorin shendetesor
dhe ate te arsimit.
Mbesim me shpresa tek Allahu se
do te arrijme te realizojme edhe shu-
me qellime fisnike, per te cilat, perveg
ndihmes nga Allahu, ka nevoje per
perkrahjen morale, materiale dhe fina-
nciare nga te gjithe vullnetmiret besim-
tare.
Na kane ardhur rroba edhe prej ba-
shkatdhetareve nga Gjermania, e ke-
shtu me radhe.
D.I: Sa bashkepunoni me shoqatat
simotra ne Kosove dhejashte saj?
Fitim Flugaj: Bashkepunimi nuk
eshte edhe gjithaq i kenaqshem, na-
tyrisht qe kembejme pervoja dhe
bashkepunojme ne shpemdarjen e
ndihmave, por me se shumti me sho- (bisedoi:
qatat qe jane te regjistruara dhe vepro- /-. Shkodra)
jne ketu, qe vijne nga anet e ndryshme
te botes. Shoqatat qe jane origjinale
tonat, nuk jane gjithaq te hapeta dhe
Shoqata "Bereqeti" ndihmoi 30 femije
nen perkujdesjen e Hendikos-it
Prishtine, 8 shkurt 2007
Shoqata human-
itare "Bereqeti" ka /^
ndihmuar sot "Hendi-
kos-in" e Prishtines
me veshmbathje dhe
artikuj ushqimore
kryesore, per 30
femije qe jane nen
perkujdesjen e ketij
institucioni.
Kryetari i shoqa-
tes "Bereqeti", z.
Fitim Flugaj, thote se
shoqata "Bereqeti",
nder prioritet e veta
ka pikerisht ndihmen
per kete kategori te shoqerise. Me tutje z. Flugaj tha se me "Hendikos-in" do
te bashkepunojne edhe me ngushte, ne menyre qe sado pak t'u dalin ne
ndihme kesaj kategori te shoqerise dhe familjeve te tyre, sidomos per faktin
se mundesite e institucioneve tona per te ndihmuar kete kategori, jane te
kufizuara.
42
dituria islame / 199
Neper Keshillat tane
Keshilli i Bashkesise Islame ne Prizren
Aty ku gershetohet kultura dhe tradita islame
Te nderuar lexues!
Ne kete numer ne rubriken tashme te rregullt "Neper keshillat tane" do te behet fjale per rajonin e
Prizrenit. Per informimin tuaj po japim disa te dhena te pergjithshme per rajonin e Prizrenit
Rajonin e Prizrenit e perbejne tre keshilla te Bashkesise Islame te Kosoves: KBI i Prizrenit, KBI i Sharrit
(ish-Dragashi) dhe KBI i Therandes.
Disa te dhena per historikun e Prizrenit
Prizreni sipas pozites gjeografike shtrihet ne jug te
hartes se Kosoves. Ne vendin e sotem, Prizreni ekzisto-
nte ne kohen Bizantine, ne periudhen mesjetare te slla-
veve dhe ne kohen e sundimit Osman. Koha e sakte e
themelimit te qytetit nuk eshte percaktuar deri me tash.
Konstantin Jiregeku konstaton se Prizreni eshte ngrit-
ur ne themelet e Therandes antike, ndonese vendosja e
qytetit antik Theranda ne hapesiren e tanishme te Prizr-
enit eshte ende diskutabile. Arkeologet sugjerojne se ky
qytet antik duhet te kerkohet diku ne Tarazhde, ne drejt-
im te fshatit Korishe, ose ne rrethinen e Suharekes (7
km ne veri te Prizrenit). Pa marre parasysh percaktimin
e Therandes antike ne Prizren apo ne afersine e tij, nga
koha e hershme antike u trasheguan pak a shume shen-
ime historike dhe objekte te kultures materiale, sig eshte
Vrapuesja e Prizrenit, qe gjendet ne Muzeun Britanik ne
Londer (il.1 ) dhe cjapi i bronzit, qe gjendet ne Muzeun e
dituria islame / 199
43
Vranjes ne Serbi (il.3). Per vrapuesen nga Prizreni, she-
nimet nga Muzeu Britanik tregojne se eshte punuar ne
bronz, se eshte gjetur ne Prizren dhe se i takon shek. V
p.e.s. Shenime se si ka arritur ne kete muze me fame
boterore nuk ka. Po ne kete muze jane ekspozuar edhe
dy perkrenare Hire te shek. VI p.e.s., qe rrjedhin nga tre-
va shqiptare (il.2).
Ali ef. Vezaj - kryetar
Prizreni mesjetar per here te pare permendet me
1019, kur permendet peshkopi bullgar ne te. Nderkaq,
Prizreni qe nga gjysma e pare e shek. XVI kishte filluar
te marre disa karakteristika te nje qyteti oriental myslim-
ane. Numeronte disa xhami, disa shkolla, medrese dhe
disa biblioteka me luterature ne gjuhen arabe, persiane
dhe turke, kurse disa individe kishin vizituar Mekken...
Turqit Prizrenin e kane quajtur "gurre, burim te poet-
eve", apo djep te poezise, perkatesisht me plote te drejte
mund te thuhet se ishte dhe ka mbetur djep i kultures.
Nga kjo periode kemi poetet: Suziun, Nehariun, Suxhu-
diun, Ashik Qelebiun, Sa'jin, Shemin, Beharin, Texhel-lin
dhe shume te tjere per te cilet dihet dhe nuk dihet.
Emri i qytetit te Prizrenit gjate periudhave te ndryshme
historike haset ne forma te ndryshme. Sipas dokumente-
ve latine, kemi Prisrien, Prisrenum, Presarin, Prisarano,
Prizreno, Preseno, Prisori, Pristren, Prisarini, Jorsarim,
etj. Ne dokumentet sllave: Prizren, Prezren, Prizrin, Pri-
zdren, Prezdrin, etj. Nderkaq ne dokumentet osmane e
ndeshim me emrat: Pyrzerin, Perserin, Zerin, Prizerin,
etj. Osmanet e quanin Pyrzerin. Ne gjuhen shqipe quhet
Perserin, Perseren, Prizeren, Prizren, Perserend dhe
Prizerend.
Ali Vezaj: Tjetersimi i pronave vakufnore
eshte ne shume menyra
Keshilli i KB I te Prizrenit, sipas rregullimit te tashem
kushtetues, eshte themeluar me 1947, ndersa me heret
ka qene pjese e Komunitetit Mysliman Shqiptar dhe pje-
se e Ylema Mexhlisit me seli ne Shkup, ndersa organizi-
ng i jetes fetare islame tek ne fillon qe nga ardhja e
Perandorise islame ne kete ane - na tha ne fillim kryetari
i KBI-se te Prizrenit, Ali ef. Vezaj, i cili vazhdoi:
"Me heret ne kuader te KBI-se te Prizrenit ka qene
edhe disa territore qe tash jane ne kuader te KBI-se te
Gjakoves dhe te KBI te Suharekes, Tashti, pas themeli-
mit te keshillave ne ato territore, KBI i Prizrenit aktivitetin
e zhvillon vetem ne territorin administrativ te Prizrenit."
Lidhur me interesimin tone per vakefet e KBI-se, Ali
efendiu thote:
"Qdo xhami ne fshatrat e KBI-se te Prizrenit ka ne pro-
nesi disa kopshte apo disa ara dhe varrezat, qe jane ne
funksion te mbarevajtjes se punes ne xhamine perkate-
se. Mirepo duhet theksuar se keto prona nuk sjellin te
hyra ne KBI-ne e Prizrenit".
Keshilli i Bashkesise Islame te Prizrenit si edhe keshi-
llat tjere ane e kend Kosoves nuk i ka shpetuar tjetersim-
it, konfiskimit dhe nacionalizimit te pasurise te vakefit qe
kane qene ne pronen tone. Nga ish-sistemet si nga ai i
Jugosllavise se vjeter ashtu edhe nga ish-sistemi i fed-
erates jugosllave te Titos, na jane nacionalizuar e tjeter-
suar shume prona. Tjetersimi i pronave vakufnore eshte
ne shume menyra me te vetmin qellim qe te humbet gdo
gjurme, duke ua nderruar titullarin nga dy e tri here me
qellim qe te krijojne huti e kaos. I pyetur nese posedon
Keshilli i Bl-se i Prizrenit deshmi per uzurpimin dhe
tjetersimin e pronave nga ish-sistemi respektivisht a i ka
tapite e ish-pronave, Ali efendiu pergjigjet:
"Ne kemi dokumentacionin normalisht per disa, per
disa nuk kemi, por jemi ne kerkim te dokumentacionit
dhe ne hulumtim te te dhenave konkrete qe deshmojne
te drejten tone pra ne gjetje e tapive apo vendimeve me
te cilat na jane tjetersuar e marr pronat tone".
Ndersa per ate se gfare ka bere keshilli per ato prona
qe i jane marre, ndersa ekziston dyshimi, Ali efendi
Vezaj na tha:
"Per ato prona qe kemi dokumentacionin e duhur veg
kemi bere ngritjen e padive ne gjykatat perkatese per rik-
thimin e pronave tona dhe lendet jane ne procedure e
siper. Ndersa per ato prona qe nuk kemi dokumenta-
cionin e nevojshem por kemi te dhena qe na gojne deri
tek deshmite qe ato prona kane qene te Bashkesise
Islame ne jemi duke bere hulumtimet e nevojshme qe sa
me mire te argumentojme te drejten tone dhe keshtu kur
te miratohet ligji per kthimin e pronave qe ne tashme te
jemi te gatshem me tere dokumentacionin e duhur, per
kete duhet falenderuar nepunesit e Keshillit Bl, te cilet
me perkushtim i jane qasur kesaj pune".
Nderkaq, per pronat qe ka tani Keshilli i Bashkesise
Islame i Prizrenit, Ali ef. Vezaj thote:
"Tani si pasuri vakefnore, perpos objekteve te xhami-
ve, ne qytet kemi 43 lokale afariste dhe parcela, qe i ke-
mi leshuar me qira, te vlerave te ndryshme.
Pyetjes sone se sa eshte perqindja e anetaresise se
tubuar, kryetari Ali efendiu iu pergjigj:
"Me keqardhje mund t'ju them se me grumbullimin e
anetaresise nuk qendrojme mire, perkunder rritjes se va-
zhdueshme ne perioden e pasluftes, ani pse qe nga viti
1974 qyteti i Prizrenit ka filluar grumbullimin e anetare-
sise, me gjithe angazhimin tone permanent nuk mund te
themi qe rezultatet nuk jane te kenaqshme. Keshtu vitin
qe shkoi kemi arritur qe te mbledhim vetem deri 15%.
Mirepo shpresoj qe ne te ardhmen shkalla e grumbullim-
it te anetaresise te rritet ne qytet dhe ne kete aksion te
perfshihet i gjithe territori i komunes se Prizrenit. Edhe
pse ne kete drejtim nuk kemi pasur ndonje sukses te
madh, angazhohemi fuqishem qe ne te ardhmen te bej-
me unifikimin e pageses se anetaresise ne mbare terri-
torin e Keshillit".
44
dituria islame / 199
*rizreni
dikur kishte edhe keto xhami:
(per keto xhami dihen vendi ku kane qene,
viti i ndertimit dhe viti
i shkaterrimit)
Emri i xhamise
viti i ndertimit
viti i rrenimit
- xhamia "Mustafa Pasha"
(1563)
1954
- xhamia "Arasta (Evreson beu)"
(1594)
1962
- xhamia "Mehmed Beg zade"
(shek. XVIII)
?
- xhamia "Emin Pasha - Kala"
(shek. XVIII)
1912
- xhamia "Budak Hoxha" (Troshan
mahalla)
?
1963-1965
- xhamia "Mahmud pashe Rrotulla
(shek. XVIII)
?
Nexhat I bra
kretar
"Ndersa per xhamite e meposhtme nuk dime se ku
kane qene, kur jane ndertuar dhe kur jane shkaterruar,
por nga gjurmimet neper dokumente te ndryshme, ku fli-
tet per historikun e Prizrenit, permenden edhe keto xha-
mi me keta emra"- na tha sekretari i KBI-se Nexhat
Ibrahimi, dhe vazhdoi: "Botimin e ketyre emrave te xha-
mive e shohim me interes se ndoshta ndonje studiues
mund te kontribuoje ne ndrigimin e se kaluares sone",
perfundon sekretari Ibrahimi:
- xhamia "Dervish beu"
- xhamia "Dervish Qelebi"
- xhamia "Haxhi Isa"
- xhamia "Haxhi Mustafa"
- xhamia "Hasan Qelebi"
- xhamia "Hasan Sivri"
-xhamia "Kasim Pasha"
- xhamia "Kuvuklu Mehemd Pasha"
- xhamia "Kurd Pasha"
- xhamia "Kurd beu"
- xhamia "Lemi beu"
- xhamia "Maksut beu"
- xhamia "Mehmet beu"
- xhamia "Ymer Caush"
- xhamia "Pir Mehmeti"
Kryetaret e deritashem te KBI ne Prizren
1. Hfz Abdullah Telaku (deri ne vitin 1945)
2. Hfz. Ismailhaki Ustaibo
3. Salih ef. Cavolli
4. Hfz. Qemajl ef. Kajseri
5. Hfz. Safet ef. Basha
6. Mustafa Zekovski
7. Zeki Sokoli
8. Shaban Basha
Keshilli ciktucil i Bashkesise Islame ne Prizren:
Drejtuesit - anetaret:
-AM Vezaj-kryetar
- Muhidin Ahmeti
- Flamur Sofiu
- Naser Kastrati
- Safet Skenderi
- Rasim Demiri
- Beslem Berisha
- Fejsal Milaimi (eshte zv. me Selvir Azarin)
-Afrim Memaj
- Afrim Aliu
- Kader Vogel
Punonjesit e administrates:
- Nexhat Ibrahimi - sekretar
- AM Vezaj - kryeimam
- Hasan Salihu - arketar
- Orhan Bislimaj - referent, per sherbime fetare
Punonjes teknike:
- Hasan Limani - punetor ndihmes
- Jahir Krasniqi - punetor ndihmes
- Jahja Muja - roje
- Ymer Ademi - roje
Inkasante honorare
taresise:
- Ismailhaki Limani
- Agim Gashi
- Ferit Kegel i
- Ferit Tertini
- Nexhip Krasniqi
te angazhuar per mbledhjen e ane-
Hamami i Prizrenit
dituria islame / 199
45
Demet e shkaktuara gjate luftes
ne KBI-ne e Prizrenit
"Gjate luftes se fundit armiku serb, si ne te gjitha viset
e tjera te Kosoves, gjithashtu edhe ne rajonin e Prizrenit
shkaterroi, dogji dhe demtoi shume xhami, vakefe (loka-
le afariste) prona te keshillit te Bl.
"Mirepo, menjehere pas perfundimit te luftes, keshilli,
ne bashkepunim me disa eksperte kompetente, kane
bere vleresimin e demeve materiale qe i jane shkaktuar
keshillit nga ana e forcave paramilitare serbe."
Xhamite dhe mejtepet e shkaterruara,
te djegura dhe te demtuara gjate luftes
Te shkaterruara teresisht:
- xhamia ne fshatin Medvec (eshte rindertuar me 2005-
2006)
- xhamia ne fshatin Planeje (nuk eshte rindertuar)
- xhamia ne fshatin Korishe (eshte rindertuar me 2004)
- xhamia ne fshatin Atmaxhe (eshte rindertuar me 2003)
Te demtuara e te granatuara:
- xhamia ne fshatin Romaje (kjo xhami edhe tani eshte e
paperdorshme)
- xhamia ne fshatin Landovice (eshte riparuar 2000)
- xhamia ne fshatin Pirane (eshte riparuar 2000)
- xhamia ne fshatin Poslisht (eshte riparuar 2001)
- xhamia ne fshatin Lybegeve (eshte riparuar 2002-
2005)
- mesxhidi ne fshatin Leskovec (eshte riparuar 2001-
2002)
^m 1
^H
* : v ~9 '
k
Tradita islame
dhe atmosfera e Ramazanit ne Prizren
Gjallerine shpirterore mund ta hasesh kudo. Me te vertete,
shpirti i besimtarit mysliman, nuk mund te ndihet me i fuqishem
ne asnje vend tjeter te Kosove, se sa ne ambientin prizrenas.
I lidhur fuqishem me traditen e hershme islame, i gjithe qyteti
ishte dhe mbeti simbol, qe shquhet per trashegimi mjaft te larte
te frymes islame. Le ta kujtojme vetem Muajin e shenjte te Ra-
mazanit, i cili i mbane te gjalla dhe te pashlyeshme ne kujtesen
tone, castet me te lumtura te nje ngrohtesie islame, qe buro-
jne dhe jane vecanti e ambientit prizrenas. Ne kete muaj, ku
stolisja e minareve te gjata te xhamive eshte bere tradite, ar-
dhjes se Ramazanit i gezohen i madh e i vogel. I gezohen
furrtaret, te cilet jane me te ngarkuarit ne kete muaj duke iu
pergjigjur kerkesave te besimtareve, per pergatitjen e spe-
cialiteteve te ndryshme, qe pothuajse kane shije vetem ne ke-
te muaj. Nje pitajke vendore, e pergatitur mire, siper me veze,
pakes grimca mishi, pakes xhiz, eshte ajo me te cilen shquhet
gdo sofer e besimtareve ne iftare te perbashketa. Qastet e pa-
ra iftarit, ndersa shenojne nje ngarkese te theksuar ne komu-
nikacion, per shkak te pergatitjeve dhe shkuarje-ardhjeve
neper iftare familjare, ne anen tjeter, momentet e iftarit, qe sin-
jalizohen me thirrjen e muezineve nga minaret e larta te xha-
mive, shenojne paralizim te qytetit. Nuk e ke askend ne rruge.
Te gjithe jane ne iftar. Te gjithe i urojne njeri tjetrit agjerim te
pranueshem.
Netet ne muajin e Ramazanit, marrin rolin e dites. Falja e
namazit te teravise, eshte edhe nje kujtim i paharruar. Te gjithe
e falin. Te vegjel e te rritur. Meshkuj e femra. Prej teravise e
deri ne syfyr, ne Prizren eshte dite e jo nate.
Prandaj, kur kemi parasysh gjithe konfiguracionin e Prizre-
nit, kulturen dhe civilizimin e tij, mund te themi se Prizreni, apo
si e thirrin disa Perzereni, ishte dhe eshte burim i pashtershem
per prehje, relaksim dhe frymezim shpirteror. Ky vend, jo
rastesisht, ishte gurre e shume poeteve, shkencetareve, patri-
oteve, hoxhallareve e ideologeve, qe bene kthesa historike per
identitetin tone te pergjithshem kombetar shqiptar.
- Gjithashtu gjate luftes jane demtuar nga forcat serbe
edhe 4 lokale afariste prone e KBI ne Prizren, e te
cilat pas luftes jane riparuar.
I pyetur per sanimin e demeve te luftes sekretari na
tha: "Me angazhimin material te keshillit dhe donatoreve
tejashtem e te brendshem, sidheorganizimittexhemat-
eve shumicen e demeve te luftes i kemi sanuar me disa
perjashtime te vogla, te cilat shpresojme se shume
shpejte do t'i sanojme."
Organizimi i Keshillit
Me tutje sekretari i keshillit, per organizimin e keshillit
thote:
"Sipas normave kushtetuese te Bashkesise Islame,
ne me kohe kemi bere edhe sistemimin dhe kompletimin
e sherbimeve te keshillit, keshtu qe tash funksionojne
keto sherbime te rregullta:
- sekretaria,
- kryeimami (referenti fetaro - arsimor),
- sherbimi i financave, te cilin e administron arketari.
46
dituria islame / 199
Xhamia me e madhe ne KBI ne Prizren eshte Xhamia e Re e Kurilles (e ndertuar nga Keshit
nga Komiteti Saudit), qe ka siperfaqe 12x20 m, 325 m 2 , e ndertuar me 2000. (ne foto: Ura
Bl bashke me xhemat dhe e finalizuar
Gurit dhe Xhamia e Sufi Sinan Pashe
Retrospektive
Hasan ef. Saiihu: Dikur ka qene veshtire
Ne KBI punoj nga 1965, 35 vjet rresht kam punuar si
imam ne xhamine e Suziut ndersa qe nje kohe punoj si
arketar ne Keshillin e KBI.
Ate kohe kur kam nisur punen si imam gjendja ne KBI
ka qene e rende, s'pari financiarisht ate kohe kemi qene
shume dobet pastaj edhe presioni i ish-sistemi pat bere te
veten, mirepo ne Prizren kemi trasheguar nje tradite te kul-
tivuar islame, mirepo megjithate sistemi e kishte be te
veten.
Kur them kete kam parasysh faktin qe bashkesise isla-
me sig dihet pas Luftes II Boterore i qene konfiskuar e
tjetersuar pronat pastaj kur kesaj te shtojme edhe propa-
ganden e fuqishme qe benin ateistet kunder fese mund te
merrni me mend se ne gfare gjendje kemi vepruar.
Mirepo ka qene imani i besimtareve, perkushtimi i yle-
mave dhe perkrahja e xhematit qe kemi arrit qe t'i tejkalo-
jme te gjitha sfidat dhe te marrim veten.
Keshtu me kalimin e kohes e sidomos me shkollimin e kuadrove te reja ne medresene e Prishtines beri qe gjerat
te ndryshojne per se miri. Keshtu ne si Keshill nen udheheqjen e hafiz Safet Bashes kishim arritur qe te jemi nje
nder keshillat me te suksesshem ne distribuimin e literatures islame ne nivel te ish-federates jugosllave.
Po ashtu me vone kemi qene keshill shembull per tubimin e zeqatit, sadakatul fitrit dhe kurbanava.
Me gezon fakti qe sot kemi kuadro e literature, sepse nje kohe nuk kemi patur literature sidomos ne gjuhen
shqipe.
dituria islame / 199
47
Prizreni u beri balle
katrahurave te pushteteve
Te gjitha katrahurat qe i perjetoi ne historikun e jetes
se gjate te tij, kurre nuk e plandosen e as nuk e gjunje-
zuan. Erdhen dhe shkuan shume pushtete dhe qeveri,
por qyteti kurre nuk u shua e as nuk u nderrua. Ai me
krenari mbijetoi. Minarja e xhamise ARRASTA, e cila ka
mbetur e vetmuar pa xhami, ne midis te mjedisit te qyte-
tit, ndersa na ankohet sa here qe kalojme aty pari, per
dhunen qe ia kane bere pushtetet e kaluara duke e rre-
nuar teresisht objektin e xhamise dhe qe pozita e saj
eshte paradoks ne vete, ne anen tjeter ne menyren me
te qarte tregon edhe krenarine e vet, qe me nder ne ma-
je te saj e barte lartesine e Emrit te Allahut Fuqiplote.
Fatkeqesisht, eshte tentuar here pas here, qe konfigura-
cioni i Prizrenit, prej nje qyteti me karakter te frymes
islame, te tjetersohet, por sikur Prizreni ne kete aspekt
ka nje imunitet nga Zoti. Ai i kaloi me sukses te gjitha sfi-
dat. Mbeti gfare edhe ishte, fetar dhe kombetar. Pa i ha-
rruar asnjehere te gjitha demolimet qe u jane bere disa
objekteve me rendesi historike. Pastaj rrenimi ne teresi
i xhamise "Mustafa Pasha", "Budak Hoqa", Xhamia ne
Kalane e Prizrenit etj.
Prandaj, edhe njehere, nuk eshte e parendesishme,
teksa degjojme vizitoret e shumte nga mbare hapesirat
shqiptare dhe me gjere, kur thone se, po nuk i bere vizi-
te Prizrenit, me kote thua se e ke vizituar Kosoven.
Eshte shume e vertete. Bile, jo vetem kaq, por me te
drejte mund te themi se Prizreni eshte Shqiperia etnike
ne miniature. Ai eshte nektari i kombit, sepse ne menyre
origjinale reflekton ate pjesen e krenarise kombetare, te
kultures dhe civilizimit mbarekombetare, me te cilen me
se shumti ka arsye te mburret secili shqiptar, kudo qe je-
ton, ne Shqiperine etnike apo ne mergaten shqiptare.
Ne Prizren gjithashtu ka edhe nje numer te theksuar
te nishaneve mbi varrezat myslimane te cilat deshmojne
pertraditen e hershme islame ketu kisha perte permen-
dur nishanet mbi varrin e Suzi Prizrenasit.
Ne te gjitha xhamite, kemi imame te rregullt dhe qe te
gjithe kane pergatitjen e duhur profesionale. Ne xhamite
e qytetit thuajse te gjithe imamet jane me kualifikim uni-
versitar, ndersa myezine te rregullt kane 23 xhami, kurse
ne xhamite e tjera detyren e myezinit e kryejne njerez
vullnetare, kryesisht xhematlinj vendes".
I pyetur per numrin e te punesuarve, sekretari thote:
"Ne Keshillin e Bashkesise Islame ne shkalle te Kosoves
kemi numrin me te madh te te punesuarve, kjo per fak-
tin se vete qyteti i Prizrenit ka numrin me te madh te xha-
mive, pastaj edhe shumica e fshatrave tona kane xhami.
Kur kesaj i shtojme se kemi te angazhuar edhe nje nu-
mer te madh te myezineve dhe te punesuarve ne keshi-
llin e Bl del se vertete jemi keshilli me me shume te
punesuar ne shkalle vendi, keshtu qe kemi te punesuar
gjithsej 97 punetore:
- 66 imame,
- 23 muezine,
-4 punetore administrate (kryeimami, sekretari, arketari,
referenti i geshtjeve fetare),
- 4 punetore teknike.
Jeta fetare
Per zhvillimin e veprimtarise fetare ne territorin e KBI-
se te Prizrenit, pergjegjesi - kryeimami i Keshillit Ali ef.
Vezaj, thote: "Jeta dhe aktiviteti fetar ne keshillin e Priz-
renit zhvillohet ne te gjitha xhamite si ne qytet ashtu
edhe neper fshatra. Duke pasuar parasysh perberjen
48
dituria islame / 199
multietnike te Prizrenit ne vete qytetin e Prizrenit kemi
xhami ku hutbet dhe derset mbahen ne gjuhen turke dhe
ne gjuhen boshnjake- krejt kete e bejme qe besimtareve
tane t'u krijojme kushte sa me te mira per te kryer obli-
gimet e tyre. Me kete ne si keshill kemi arritur qe te rua-
jme mozaikun gjuhesor ne Prizren respektivisht ne jeten
fetare tek ne. Po ashtu kemi aktivitet edhe ne fshatra ku
aktiviteti zhvillohet kryesisht gjate muajit te Ramazanit,
kur interesimi i xhematit eshte me i theksuar.
Gjithashtu edhe ne raste festash fetare tashme eshte
bere tradite qe Keshilli i Bl-se i Prizrenit te organizoje
manifestime kushtuar ketyre festave ku, perpos imame-
ve tane, shpeshhere ftojme edhe mysafire nga Kryesia
BIK apo nga rrethet e tjera te Kosoves, sig jane p.sh.
shenimi i datelindje se Pejgamberit a.s., shenimi i datave
te rendesishme si Miraxhi, Israja, Regaibi, Berati, Hixh-
reti etj.
Ndersa per aktivitetin gjate muajit te Ramazanit krye-
imami thekson: "Keshilli i Bl-se i Prizrenit gjate muajit te
madheruar te Ramazanit ka nje aktivitet te ngjeshur me
nje program paraprakisht te pergatitur, me qellim qe te
jemi sa me afer xhematit. Kjo eshte e kuptueshme per
shkak se interesimi i mases se gjere eshte me i madh ne
kete muaj: xhemati, krahas agjerimit, eshte shume me i
pranishem ne xhami.
- xhamia ne Ljubinje te eperme 150
- xhamia ne Lubinje te Ulet 60
- xhamia ne Mushnikove 50
- xhamia ne Lybegeve 20
- xhamia ne Hoqen e qytetit 10
Xhamite ku mesim-besimi mbahet gjate veres dhe gjate
Ramazanit
- xhamia "Mehmet pasha" 10
- xhamia "Omeri r.a." 15
- xhamia "Osmani r.a." 30
- xhamia ne Manastirice 20
dhe ne shume xhami te tjera.
Ndersa i pyetur per xhematet me te organizuara, AN
efendiu na tha: "Tek ne fatbardhesisht kemi nje tradite te
gjate te organizimit te xhematit per nevojat e fese. Kjo
tradite vazhdon edhe tash varesisht nga nevoja qe ka
xhemati. Xhematet qe kane xhami, jane te organizuara
per mirembajtjen e tyre, ndersa kemi shume xhemate qe
nuk kane xhami dhe qe kerkojne qe sa me pare te ngri-
hen xhami ne lagjet dhe ne fshatrat e tyre".
Te gjitha xhematet jane te organizuara. Kjo shihet me
se miri ne kontributin e tyre qe kane dhene si ne rinderti-
min e xhamive apo edhe ne ndertimin e tyre nga themeli.
Mesimbesimi prioritet kryesor
Ndersa i pyetur per shkallen e mesim-besimit, -kryei-
mami AN efendi Vezaj pergjigjet: "Nje vemendje te posa-
gme Keshilli i Bl-se i ka kushtuar punes me te rinj. Me
gjithe rezultatet e arritura ne kete fushe, mund te them
se imamet me pergjithesi jane angazhuar qe te mbajne
mesim-besim por me te arriturat e deritashme ne kete
fushe edhe pse nuk jane per t'u nengmuar e anashkalu-
ar nuk jemi te kenaqur ngase ka vend qe te behet edhe
me shume".
Me tutje, kryeimami vazhdon: "Sa i perket mesim-
besimit interesimi i te rinjve eshte me i madh gjate pushi-
meve verore edhe ne ne ate kohe jemi me te angazhuar
qe te jemi me afer te rinjve por ketu nuk duhet harruar as
muajin e madheruar te Ramazanit sepse kete muaj vijne
neper xhami me shume te rinje ku kryesisht imamet ua
mesojne parimet themelore te fese islame".
Xhamite qe mbajne mesim-besim te rregullte
Xhamia Numri i vijuesve
te mesimbesimit
- Xhamia "Maksuat Pasha" 28
- Xhamia "Ebu Bekr r.a." 25
- Xhamia "Mesxhidi" 25
- Xhamia ne Zhur te Eperm 30
- xhamia "lljaz Kuka" 10
- xhamia "Terxhuman Iskenderi" 10
- xhamia "Kurrilla" 40
- xhamia "Emin Pasha" 25
- xhamia "Suzi Prizreni" 23
- xhamia "Ahmed beu" 10
- xhamia "Haxhi Kasam" 10
-xhamia "Mahmud Pasha" 130
- xhamia "Qohaxhi Mahmud" 22
Shperndarja e shtypit dhe literatures islame
Nje segment i rendesishem ne Keshillin e Bashkesise
Islame te Prizrenit eshte edhe shperndarja e literatures
islame. Do theksuar se keshilli eshte angazhuar edhe ne
perhapjen e fjales se shkruar, si te librit ashtu edhe te re-
vistave.
"Shpemdarjen e periodikut dhe botimeve islame e be-
jme nepermjet imameve tane, te cilet kane rolin kryesor
ne perhapjen e fjales se shkruar islame", por edhe nepe-
rmjet Kioskut te KBI - theksoi kryeimami AN ef. Vezaj.
Furnizimi behet me literature ne gjuhen shqipe dhe
boshnjake dhe me pak ne gjuhen turke.
Imawi veteran
- Feim ef. Osmani
I lindur me 1 932, mesimet e para i mori ne medresese "Mehmet
Pasha" ne Prizren per ta mbaruar me vone me korrespodence
Medresene e mesme "Alauddin" ne Prishtine. Nga viti 1967 kryen
detyren e imamit ne fshin Lubinje. Mulla Feimi nje kontribut te
madh ka dhane ne mbajtjen e mesim-besimit.
dituria islame / 199
49
Imamet ne xhemat
"Pjesa dermuese e imameve jane te angazhuar me
perkushtim te larte ne misionin e tyre ne xhemat dhe aty
ku e lyp nevoja, si ne raste gezimi ashtu edhe hidherimi,
- thone kompetentet e Keshillit.
Bamiresit
Nga bamiresit qe ia vlen te permenden ne komunen e
Prizrenit, sepse kane ndihmuar keshillin ne forma te
ndryshme, kompetentet i permendin keta:
- Haxhi Bajram Susuri;
- Hasan Hoxha;
- H. Burhamedin Qesko;
- H. Hajzer Kryeziu;
- Haxhi Ismeti;
- Familja Balja etj.
Te arriturat e ketij Keshilli:
Nder te arriturat, kompetentet e KBI-se te Prizrenit
permendin:
Sanimin e demeve te luftes- rindertimin e xhamive te
shkaterruara gjate luftes:
a) Xhamite e rindertuara:
- xhamia "Qohaxhi Mahmudi" (2002)
- xhamia ne Atmaxhe (2002)
- xhamia ne Jabllanice (2004)
- xhamia ne Korishe (2005)
- xhamia ne Medvec (2005)
-xhamia "Jeni Mahalla" (2006)
- xhamia "Mahmud pasha" (2006)
- Xhamia ne Arbane (vazhdojne punimet)
b) Xhamite e rinovuara
- Namazxhahu (2002)
- xhamia "Ebu Bekr r.a."
- xhamia "Suzi Prizreni"
- xhamia "lljaz Kuka"
- xhamia "Haxhi Ramadani"
-xhamia "Maksut Pasha"
-xhamia "Emin Pasha"
-rinovim i xhamise se vjeter "Kurilla" per nevojat e
medresese se femrave.
c) Xhamite e ndertuara per here te pare:
- xhamia "Kurilla" (Xhamia e re) (2000)
- xhamia ne Pousko (2004)
- xhamia ne Dardani (Jaglenice) (2006)
- xhamia ne lagjen Arbane "Darusselam", (2006)
- xhama ne fshatin Dobrusht (2006)
- xhamia ne fshatin Zojz (2006)
g) Minarete e ndertuara:
- minarja e xhamise ne Gerngari (2001)
- minarja e xhamise "Osmani r.a" (2004)
- minarja e xhamise ne Jeshkove (2004)
- minarja e xhamise ne Vermice (2006)
Sfidat
- Kthimi i pronave te uzurpuara, nacionalizuara e tjeter-
suara gjate kohes se ish-pushteteve: mbreteror dhe
komunist;
- Angazhimi per krijimin e vakefeve te reja
- Ndertimin e nje qendre islame ku do te formoheshin:
- Biblioteka publike e Bl
- Muzeu islam
- Arkiva moderne
- Edicioni botues
- Editimi i nje gazete komunale-rajonale
Prioritetet per te ardhmen:
Udheheqesit e ketij keshilli,
nder prioritetet per te
ardhmen, permenden:
- Ndertimi i xhamive te reja
aty ku eshte e nevojshme;
- Puna me te rinjte;
- Formimi i forumit te te rin-
jve ne kuaderte KBI-se;
- Formimi i forumit te gruas;
- Avancimi i jetes fetare.
Namazxhahu
50
dituria islame / 199
Pasqyre permbledhese per xhamite e KBI te' Prizrenit
Nr.
Emri i xhamise
Viti i ndertimit
Emri e mbiemri
i imamit
Pergatitja
profesionale
e imamit
Emri dhe mbiemri i
myezinit
Sa kohe te
namazit falen
brenda dites
1
xhamia
'Suzi Prizreni"
1513
Irfan Salihu
superiore
Hasan Limani
5
2.
xhamia
'Haxhi Kasami"
1526
Ali Aliti
e mesme
Fuad Alajbegu
5
3.
xhamia
'lljaz Kuka"
1534
Mervan Berisha
superiore
Izet Lezi
5
4.
xhamia
'Kukli beu" (Sarachana)
1534
Omer Huduti
e mesme
Nijazi Halimi
4
5.
xhamia
'Mehmed pasha"
1573
Reshat Mexhidi
superiore
Xhingiz Igxhiu
5
6.
xhamia
'Muderis Ali efendi"
1581
Bashkim Spahiu
superiore
Osman Bekteshi
4
7.
xhamia
'Sinan Pasha"
1615
Tefik Jullxhesoj
superiore
Amir Alija
5
8.
xhamia
'Sejdi beu"
1650
Lutfi Balleku
superiore
Haris Rexhepi
4
9.
xhamia
'Sinan Katibi"
shek. XVI
Safet Hoxha
superiore
Adnan Nurko
5
10.
xhamia
'Mehmet Terziu"
1721
Afrim Berisha
superiore
Sejfudin Qemali
5
11.
xhamia
'Maksut Pasha"
shek.XVI-XVIIX
Muharrem Haxhi
e mesme
Muhamed Llopari
5
12.
xhamia
'Ahmed beu"
shek. XVII
Rexhep Salihu
e mesme
Muhamed Haki
5
13.
xhamia
'Mahmud Pasha"
1833
Zaim Qafleshi
superiore
Ibrahim Berisha
5
14.
xhamia
'Qohaxhi Mahmudi"
1831
Adnan Arifi
superiore
Hajri Mexhiti
5
15.
xhamia
Kurilla"
Naser Kastrati
superiore
Agim Gashi
5
16.
xhamia
'Haxhi Ramadani"
shek.XVII
Faruk Tahiri
superiore
Sylejman Sylejmani
5
17.
xhamai
'Emin Pasha"
1831
Daut Lezi
superiore
Fetah Haqifi
5
18.
xhamia
'Terxhuman Iskenderi"
shek.XIX
Hajredin Morina
superiore
Ferid Kegeli
5
19.
xhamia
'Jeni Mahalla"
shek.XIX'
Mazllam Mazllami
superiore
Ferit Tertini
5
20.
xhamia
'Ebu Bekr r.a."
1980
Feti Isaku
e mesme
Sabajdin Krasniqi
5
21.
xhamia
'Mesxhidi"
1953
Idris Sertolli
superiore
Selim Bushrani
5
22.
xhamia
'Omeri r.a."
1985
Taxhudin Ibrahimi
superiore
Nexhip Krasniqi
5
23.
xhamia
'Osmani r.a."
1988
Kujtim Bislimaj
superiore
Bajram Hoxha
4
24.
xhamia ne Dardani
2005
Faruk Ukallo
superiore
2
25.
xhamia "Daruselam" ne Arbane
2005
Mirsad Ajvazi
superiore
5
26.
xhamia ne Arban
1971
Fejzullah Suka
e mesme
5
27
xhamia ne Atmaxhe
Nezir Sahiti
e mesme
5
28
xhamia ne Billushe
Beslem Berisha
e mesme
5
29
xhamia ne Gjonaj
lljaz Hoxha
e mesme
vetem xhumate
30
xhamia ne Hoqe te qytetit
Nezir Krasniqi
superiore
5
31
xhamia ne Jeshkove
Adnan Krasniqi
vetem xhumate
32
xhamia ne Kobaj
Ajdin Thaci
e mesme
vetem xhumate
33
xhamia ne Korishe
Nebih Dakaj
e mesme
vetem xhumate
34
xhamia ne Kushnin 2
35
xhamia ne Landovice
Kasam Muhameti
superiore
vetem xhumate
36
xhamia ne Leskovec 3
vetem xhumate
37
xhamia ne Lez 4
38
xhamia ne Lybegeve
Samidin Magkaj
e mesme
5
39
xhamia ne Zhur te Eperm
Afrim Memaj
e mesme
5
40
xhamia ne Zhur te Ulte
Nazim Hoxhaj
e mesme
5
41
xhamia ne Dobrusht
2005
Blerim Memaj
e mesme
2
42
xhamia ne Vermice
Nexhat Gashi
e mesme
vetem xhumate
43
xhamia ne Mamushe
1982
Murat Mazreku
e mesme
5
44
xhamia ne Medvec 5
Adil Morina
vetem xhumate
45
xhamia ne Poslisht
Kurtish Hoxhaj
e mesme
2
dituria islame / 199
51
46
xhamia ne Vlashnje
Behlul Hoxhaj
e mesme
vetem xhumate
47
xhamia ne Romaje 8
Alush Duraku
48
xhamia ne Pirane
Safet Skenderi
e mesme
5
49
xhamia ne Planeje 7
Shaip Shehu
e mesme
50
xhamia ne Struzhe
vetem xhumate
51
xhamia ne Nebregosht
Selamir Tahiri
e mesme
5
52
xhamia ne Lubinje te Eperme
Fehim Osmani
e mesme
5
53
xhamia ne Lubinje te Ulte
Alija Abdija
e mesme
5
54
xhamia ne Mushnikove
Nail Skenderi
e mesme
5
55
xhamia ne Manastir
Abdija Kuljiqi
e mesme
5
56
xhamia ne Lubizhde
Xhafer Baxhaku
e mesme
5
57
xhamia ne Gerncar
Aziz Bajra
vetem xhumate
58
xhamai ne Llokvice
Azem Velija
e mesme
vetem xhumate
59
xhamia ne Pllanjane
Selvir Azari
e mesme
5
60
xhamia ne Novoselle
Ibrahim Haziri
e mesme
5
61
xhamia ne Regan
Masar Fejza
e mesme
5
62
xhamia ne Gornje Selo
Afrim Tahiri
e mesme
5
63
xhamia ne Skorobisht
Enes Xhaferi
e mesme
5
64
xhamia ne Pousko
1995
Rasim Demiri
e mesme
vetem xhumate
65
xhamia ne Pousko
1996
Rasim Demiri
e mesme
vetem xhumate
66
xhamia ne Jabllanice
Elmir Karxhi
superiore
vetem xhumate
67
Namazxhahu 8
68
mesxhidi ne fshatin Drajgiq
vetem xhumate
Fusnotat:
1. Xhamia eshte rindertuam nga themeli me 2006
2. Fshati pas luftes eshte boshatisur.
3. Fshati pas luftes eshte boshatisur.
4. Fshati eshte boshatisur.
5. Xhami eshte rindertua me 2005
6. Xhamia eshte e ndertuar nga material i dobet dhe tani eshte e
paperdorshme ngase paraqet rrezik per jeten e besimtareve, ritet
fetare kryhen ne nje objekt privat te adaptuar.
7. Xhamia eshte e rrenuar.
9. Ketu falet namazi i xhumase vetem ne kushte te mira atmosferike.
8. Ketu falet namazi i xhumase dhe namazi i teravive.
Pergatiten: S. Bajgora
R. Shkodra
(Ne numrin e ardhshem bejme prezantimin
e KB Islame te Sharrit)
52
dituria islame / 199
Aktuale
Takimi me ministrin e Drejtesise dhe Qeshtjeve Islame te Bahrejnit,
z. Halid bin AH bin Abdullah N Haiife
\M "
Myftiu Ternava e kryeimami Bajgora vizituan EBA dhe Bahrejnin
Nga 26 janari deri me 7 shkurt Myftiu i Kosoves Mr. Nairn
Ternava i shoqeruar nga kryeimami Sabri ef. Bajgora qendru-
an per vizite pune ne Emiratet e Bashkuar Arabe dhe ne Bah-
rejn.
Gjate qendrimin ne Emiratet e Bashkuara Arabe Myftiun Te-
rnava e kryeimami Bajgora, paten nje sere takime me udhehe-
qes institucionesh te ndryshme, por ajo qe vlen te vegohet
eshte takimi me zevendes drejtorin e pergjithshem te Fonda-
cionit qeveritar humanitar "Zajid bin Sultan Al Nahjan", shejh.
Salim Ubejd edh Dhahirij, me te cilin u biseduar hollesisht per
investimet ne Kosove.
Myftiu Ternava dhe kryeimami Bajgora pasi qe falenderuan
shejh. Salim Ubejd edh Dhahirij per kontributin e tij, te fonda-
cionit qe ai perfaqeson dhe per kontributin e qeverise se' Emi-
rateve per realizimin qe tash veg jane realizuar ne Kosove nga
ky fondacion, bisedimet u perqendruan ne donacionin e kesaj
shoqate per ndertimin e godines se FSI.
Myftiu Ternava e njoftoi per proceduren e kompletimit te do-
kumentacionit te nevojshem per fillimin e puneve ne ndertimin
e FSI-se.
Z. Salimi me bashkepunetore u zotuan se donacioni i prem-
tuar nga fondacioni per FSI-ne, eshte i sigurt dhe shpresoje qe
sa me pare presim qe perfundojne procedurat administrative
dhe te fillohet me ndertimin e godines per FSI-ne.
Ne Dubai, Myftiu dhe kryeimami patan edhe shume takime
me perfaqesues te ndryshem te shoqatave humanitare, te cilet
Myftiu i njohu me gjendjen ne Kosoves dhe u paraqiti disa pro-
jekte per ti realizuar sidomos ne projekte qe krijojne vakefeve.
Perfaqesuesit e shoqatave i premtuan Myftiut se ndihma
per ndertimin e xhamive, do te vazhdoje edhe me tutje.
Gjate qendrimit ne Dubai duhet veguar edhe takimin me pe-
rfaqesues te Divanit te Princit te Dubait, te cilet premtuan se
ndihma me e madhe per Kosoven nga ky shtet per momentin
do jete perkrahja e parezerve e pavaresise ne Keshillin e Sig-
urimit te OKB-se kur propozimi i presidentit Ahtisari per sta-
tusin e Kosoves te kaloj ne KS te OKB-se
Me ftese te Ministrise se Drejtesise dhe Ceshtjeve Islame te
Bahrejnit, delegacioni yne qendroi 5 dite ne Bahrejn. Ne taki-
min me Ministrin e Drejtesise dhe Ceshtjeve Islame z. Halid bin
AN bin Abdullah Al Haiife delegacioni yne e njohu ate me orga-
nizimin dhe funksionimin e Bl te Kosoves. Ne kete takim u
shqyrtuan format e bashkepunimit ne te ardhmen mes dy shte-
teve, sidomos ne ndihmen qe do t'i ofrohet Bashkesise Islame
te Kosoves per ndertimin dhe meremetimin e objekteve te de-
mtuara nga lufta e fundit ne Kosove.
Ministri Halid bin AN, premtoi se perkrahja e Bahrejnit nuk do
te mungoje as ne rrafshin politik, sidomos kur kihet parasysh
fakti se perfaqesuesi i Bahrejnit do te jete udheheqe's i se-
ancave ne Keshillin e sigurimit prane OKB-se gjate muajve ne
vijim.
Myftiu Ternava dhe kryeimami Bajgora ne Bahrejn pate nje
takim shume te frytshem edhe me udheheqesit e Shoqatave
humanitare te Bahrejnit, te cilet i njoftuan per projektet BIK ne
te ardhmen. Nga udheheqesit e tyre moren premtime se do te
perkrahin disa nga projektet ne te mire te myslimaneve te Ko-
soves.
Po ashtu gjate qendrimin ne Bahrejn, Myftiu Ternava takoi
edhe udheheqesine e Shoqates se Grave te Bahrejnit, ku gjate
takimit me motren e Mbretit te Bahrejnit, e cila njeheresh ishte
udheheqese e kesaj Shoqate, u shpjeguan nevojat qe kane fe-
mrat kosovare per te pasur perkrahje nga nje institucion i tille.
Ato premtuan se do vejne kontaktet me Departamentin e Gra-
ve te Bl-se. Ato u interesuan per mundesin e financimit per
ndertimin e gerdheve (kopshteve) per femije ne disa qendra te
Kosoves.
S.B.
Takimi me zv. e Pergjithshem te fondacionit Zajid bin Sullta A/ Nahjan, .
Salim Ubejd edh-Dhahirij
Is!
Eft
>
»
Takimi me udheheqesit e Shoqates Ei Islah te Bahrejnit
dituria islame / 199
53
Myftiu i Kosoves vizitoi Kuvendin Komunal te Ferizajt
Komuna e Ferizajt eshte shembulli me i mire ne bashkepu-
nimin e besimeve dhe institucioneve lokale, poredhe me Ba-
shkesine Islame te Kosoves. Ky bashkepunim i ndersjelle po
krijon ura afrie qe kane munguar ne te kaluaren, tha Kryetari i
Bashkesise Islame te Kosoves Nairn Ternava i cili me 23
shkurt 2007, me bashkepunetore u prit nga kryetar i Kuvendit
komunal z. Faik Grainca. Kreu komunal Grainca ne kete takim
e ka informuar Myftiun Nairn Ternava me gjendjen ne komu-
nen e Ferizajt, sfidat qe e percjellin kete komune sikurse edhe
komunat e tjera. Kam kenaqesi te them se me Bashkesine
Islame kemi raporte shume te mira dhe ato do te vazhdojne
sepse edhe kjo eshte ne interesin e pergjithshem. Marred he-
nie te mira z. Grainca tha se KK i Ferizajt ka edhe me Bash-
kesite tjera fetare qe veprojne ne territorin e kesaj komune. Ne
do te mundohemi qe te gjejme forma organizative qe vetem
me Bl, por edhe me besimet tjera.
Myftiu Nairn Ternava kete takim zyrtar e konsideron te frytshem sepse jane diskutuar tema me rendesi qe i kon-
tribuojne te ardhmes se Kosoves me theks te vegante ne zhvillimin e infrastruktures se besimeve.
Gjate prononcimit per media Myftiu Nairn Ternava rreth projektit te Martti Ahtisarit tha se si teresi eshte i pra-
nueshem sepse hape shtigje te reja per ardhmerine e vendit. Sa i perket besimit Islam Ternava shfaqi bindjen se
ky projekt nuk eshte i favorshem sepse dallimet jane te medha. I kuptoj te gjitha presionet politike por geshtja e bes-
imit nuk duhet te nderlidhet me politike sepse ato mund te gojne ne ndasi edhe fetare edhe politike. Ne se bashku
me udheheqesit e Ipeshkvise se Kosoves kemi reaguar ne menyre qe edhe bota te jete e informuar se ka mangesi
ne planin e Martti Ahtisaarit sa i perket besimeve. Objektivat e besimeve jane te njejta dhe nje qellim. Ato duhet te
mbrohen ne teresi pa dallime sepse pakoja e M. Ahtisaarit mbron kishat serbe. Mendoj seriozisht se ketu duhet te
behen permiresime, e besimet ne Kosove te mos anashkalohen.
Bashkesia nderkombetare ndaj ketij parimi jo te mire duhet te reagoj edhe pa prezencen tone sepse atehere kjo
me pak ka demokraci e me shume favorizim, qe nuk do te deshironim te jete sepse ne po ecim rruges se demo-
kracise.
Per bashkepunimin ne mes Ipeshkvise se Kosoves dhe Bashkesise Islame Myftiu Nairn Ternava theksoi se kane
bashkepunim te mire dhe kjo besoj se do te vazhdoj edhe ne te ardhmen.
Deshiroj te them, tha Myftiu Ternava, se ne nuk kemi ndihmen e institucioneve te Kosoves, por kishim dashur te
kemi se i vetmi burim i te ardhurave jane qytetaret qe kontribuojne ne buxhetin e bashkesise Islame. I vetmi insti-
tucion i cili ka ndihmuar Bl ne Ferizaj eshte Kuvendi komunal qe ka ndare nje fond prej 23 mije euro per ndertimin
e murgut te xhamise.
Se shpejti KBI ne Podujeve me seli te re
(Financimin e ndertimit te selise se Keshillit do ta beje Kosova Aid and Developmen)
Me 23 shkurt 2007, ne seline e Bl te Kosoves, Myftiu Mr. Nairn Ternava ne emerte Kryesise te Bl te Kosoves
ka nenshkruar kontrate me Rashid Djaroum - perfaqesues i Kosova Aid and Development per ndertimin e selise
se KBI-se ne Podujeve.
Sipas kontrates ndertimin e selise se KBI do ta financoj "Ko-
sova Aid and Developmen", ndersa truallin e ka siguruar Bash-
kesia Islame e Kosoves respektivisht Keshilli i Bl te Podujeves.
Selia e re e KBI do te ndertohet ne nje siperfaqe prej 1250 m 2 .
Gjate nenshkrimit te kontrates qe i pranishem edhe kryetari i
KBI te Podujeves Osman ef. Kurtolli.
Pas nenshkrimit te kontrates kryetari Osman ef. Kurtolli na ■
tha: "Kjo dite eshte e rendesishme per Keshillin e Bl, me kete ^
rastfalenderoj donatorin i cili mori persiper financimin e ketij pro-
jekti i cili pasi te realizohet do te krijoje kushte me te mira per I
pune me efikase per keshillin dhe administraten e KBI ne
Podujeve. Falenderoj edhe angazhimin e Kryesise e posagerisht
Myftiun Ternava per orientimin e donacionit tek ne ngase sig
dihet ne si keshill tani nuk i kemi kushtet e duhura per pune |
efikase, shpresojme qe projekti te kryhet ne afatin e parapare".
54
dituria islame / 199
Prof. David Shenk mbajti ligjerate para studeneve te FSI-se
"Divorziteti, toleranca dhe paqja. Cila eshte kerkesa e Zotit?" nga prof. David Shenk.
Ne vazhden e aktiviteteve te shumta qe po realizon
Fakulteti i Studimeve Islame ne Prishtine, me qellim
qe studentet e ketij fakulteti te zgjerojne diapazonin e
diturise dhe me synimin e njohjes me kulturat e ndry-
shme fetare e kombetare.
Te marten me 20 shkurt ne sallen e bibliotekes se
Fakultetit te Studimeve Islame ne Prishtine ne oren
13:00 u mbajt ligjerata me teme "Diverziteti, toleranca
dhe paqja. Cila eshte kerkesa e Zotit? ("Diversity, To-
lerance and Peace. What is God's will?") nga prof. Da-
vid Shenk, prof, ne universitetin e Pensilvanise ne
SHBA, i cili ndau kohen e tij me personelin dhe stu-
dentet e Fakultetit te Studimeve Islame ne Prishtine.
Ligjeruesin para te pranishmeve e paraqiti sekretari
i Fakultetit te Studimeve Islame ne Prishtine, Mr
Xhabir Hamiti duke i shprehur nderimet e tij dekanit
Dr.Rexhep Boja per prezencen e tij.personelit arsimor,
studenteve qe kishin mbushur sallen e bibliotekes te
cilet pritnin me kureshtje fillimin e ligjerates dhe nderimet e veganta u drejtuan ne adresen e prof. David Shenk i cili
ne agjenden e tij teper te ngarkuar perfshiu edhe Fakultetin e Studimeve Islame ne Prishtine .Ne fjalen e tij hyrese,
Mr.Hamiti , perveg tjerash \.ha:"Bashkebisedimi dhe dialogu eshte kerkese e hershme qiellore dhe profetike ne te
cilen ne pjesetaret e besimit islame besojme fuqishem. Kembimi i ideve,njohurive dhe vlerave per te miren ,mireqe-
nien , prosperitetin dhe avancimin e qenies njerezore pa dallim race,ngjyre e etniteti, eshte e dobishme dhe e nevo-
jshme ne gdo kohe dhe ne gdo vend"
Pastaj u prezantua veprimtaria arsimore e prof. David Shenkut i cili kishte mbaruar Fakultetin Teologjik ne vitin
1959 ne Universitetin Lindor Menonit. Ndersa Magjistraturen ne Universitetin e Nju Jorkut ne fushen e Edukimit
Social. Dhe Doktoraturen ne te njejtin Universitet ku perstudim kishte Studimet Religjioze dhe Antropologjine. Prof.
David Shenk u prezantua se eshte autor dhe bashkautor i 12 librave, ku si me te veganta ishin "I krishteri dhe mys-
limani ne dialog. "-"Udhetime te popujve mysliman dhe Kisha krishtere.eksplorimi dhe misioni i dy komuniteteve."
Prof. David Shenk fillimisht pershendeti dekanatin e Fakultetit te Studimeve Islame ne Prishtine, dhe studentet
per pritjen qe i bene. Filloi ligjeraten duke treguar shembuj real te ndertimit te marredhenieve te mira ndermjet
shoqerive fetare e kombetare nga vizitat e tij te shumta neper vende te ndryshme te botes. Ne qender te ligjerimit
te tij mbante ndertimin e marredhenieve ndermjet shoqerive te ndryshme njerezore ndermjet dialogut te mirefillte si
rruga me e suksesshme per paqe e stabilitet ne gjithe boten edhe pse nuk mohonte edhe rruget tjera sig jane mires-
jellja, ndihma ndaj njeri-tjetrit etj.
Pastaj shpalosi mendimet e tij per besimtaret islam ku kishte pasur rastin qe per se afermi te njihet me besimin,
kulturen dhe civilizimin e myslimaneve ngase kishte jetuar afer 30 vite ne Afriken Lindore. Dhe vizita qe u kishte he-
re vendeve islame sidomos Iranit dhe Indonezise tash se fundi para se te ishte ne mesin tone ku kishte zhvilluar
bisedime dhe takime me perfaqesuesit e besimit islam neper keto vende. Gjithhere gjate ligjerates se tij kerkon dia-
log dhe tolerance ndermjet shoqerive te ndryshme sidomos atyre fetare qe te ndertojne paqe, stabilitet dhe marre-
dhenie te mira shoqerore ngase kete e kerkon Zoti i myslimaneve, i krishtereve dhe i gjithe te tjereve.
Perfundoi ligjeraten duke kerkuar dialog, tolerance, paqe per nje te ardhme te mire ndermjet shoqerive njerezore.
Pastaj vazhdoi pjesa e dyte e ligjerates e pyetjeve dhe pergjigjeve ku ishte e pamundur tu pergjigjej te gjithe te
interesuarve ngase ishte numri i madh, ndersa koha ishte e kufizuar.
Ndersa fjalen perfundimtare kishte prodekani Mr.Qemajl Morina ku fjalet e tij drejtuar te pranishmeve ishin: "Di-
alogu nderfetar eshte i domosdoshem ne kohen e sotme kur kundertheniet ne mes botes islame dhe asaj perendi-
more sa vijne e po zgjerohen. Kosova eshte vendi ku me se miri kane gjetur mirekuptim keto vlera te botes sone.
Ne vitin 1999 NATO si, fuqia me e madhe ushtarake perendimore intervenoi kunder forcave serbe per t'i shpetuar
kosovaret, te cilet me shumice i perkasin besimit islam. Po ne Kosove, xhamite e rrenuara dhe te djegura nga for-
cat serbe u meremetuan dhe u ndertuan jo vetem nga shoqatat islame, por ne ndertimin e tyre moren pjese edhe
shoqata te krishtera si dhe nje shoqate gifute-amerikane. Kjo tregon se ne kohen tone, ne kohen e internetit bota
eshte kthyer ne nje fshat te vogel, andaj mirekuptimi nderfetar dhe nderetnik eshte i domosdoshem dhe pa alternati-
ve. Ne kete fryme mund ta kuptojme edhe ligjeraten e mrekullueshme te cilen para studenteve dhe personelit arsim-
or e mbajti prof. Dr. Devid Shenku per dialogun ne mes myslimaneve dhe te krishtereve, i cili eshte me i nevojshem
sot se asnje here me pare. "
(z. ternava)
dituria islame / 199
55
Ne Rahovec 63 nxenes bene duan e hatmes
Me 21 shkurt 2007 ne xhamine e "Qa-
rshise" ne Rahovec, pas namazit te dre-
kes ne prani te shume besimtareve,
prinderve dhe te ftuarve te tjere e ku qe i
pranishem edhe Myftiu i Kosoves Mr.
Nairn Ternava qe shoqerohej nga bash-
kepunetoret, kryeimami Sabri ef. Bajgo-
ra, pergjegjesi per veprimtari botuese
mr. Qemajl Morina, drejtori i medresese
Ekrem Simnica, si perfaqesuesi i tarikatit
rufai sheh Mehdi Shehu, 63 vijues te me-
sim besimit tek imamet e xhamive te Ra-
hovecit (Shani ef. Sylak, Adnan ef.
Pallqa dhe Nysret Abazibra) solemnisht
bene duane e hatmes.
Kete dite xhamia e Qarshise, qe eshte
nje nder xhamite me te bukura te Koso-
ves ishte e vogel per t'i pranuar te gjithe
te interesuarit qe kishin ardhur per te qe-
ne te pranishem ne duane e hatmes te
vijuesve te mesim-besimit te grupmo-
shave te ndryshme duke filluar nga me
te rejat e deri tek ato te pjekura.
Duke iu drejtuar te pranishmeve Myf-
tiu i Kosoves, mr. Nairn Ternava pasi qe
ka pergezuar nxenesit dhe imamet per
rezultatet e arritura tha: "Edukimi i brezit
te ri eshte nder prioritetet kryesore te
BIK andaj suksesi i arritur tek ju na oblig-
on ne si bashkesi islame qe edhe me te-
per t'i kushtojme vemendje te duhur
geshtjes se mesim-besimit, ngase ne an-
gazhohemi per nje rini te edukuar. Eshte
kenaqesi kur sheh rezultatet e imameve
tuaj te vyeshem te cilet kane punuar ne
menyre sistematike me keta te rinj. Te
nderuar vellezer eshte detyre e prinde-
rve qe te kujdesen per edukimin e drejt
te femijeve te tyre, ndersa eshte obligim
i strukturave te shoqerise qe te krijojne
kushte per kete. Angazhimi i imameve
tuaj eshte deshmia me e mire se aty ku
ka angazhim rezultatet nuk mungojne
kjo me po shihet sot kur bijte e bijat tuaj
me sukses bene duane e hatmes". Me
tutje myftiu tha: "Ne si bashkesi edhe ne
te ardhmen do te angazhohemi qe te kri-
jojme kushte per mesim-besim ngase e
kemi urdher nga i Madhi Allahu qe te
mesojme e studiojme, ndersa nuk eshte
thene kot se si eshte rinia ashtu do jete
e ardhmja, me
kete rast me le-
joni edhe nje he-
re qe tu pergezoj
te gjitheve per
kete rezultat dhe
ju ftoj qe te vazh-
dohet ne kete
menyre e perk-
rahja jone nuk do
te mungoj".
Ne emer te
Keshilli te Bl Ra-
hovecit te pran-
ishmit i pershen-
deti kryeimami Nysret Abazibra, ndersa
kryeimami i Kosoves Sabri ef. Bajgora
nxenesve qe bene hatme ua shperndau
fletedeshmite perkatese.
Lista e nxenesve qe bene hatme
Emri dhe Mbiemri
I. (tek imami Adnan Pallqa)
-Aide Hilmi Qmega
- Ajete Fetah Durguti
- Albana Bashkim Eminazeri
- Albane Mehmed Spahiu
-Almedina Haxhi Hamza
- Amra Agim Durguti
- Amra Hamdi Vuqiterna
- Azra Sebajdin Zllanoga
- Bahrije Beqir Qmega
- Benjamin liver Iska
- Benjamin Sadik Durguti
- Bilall Hamez Haxhihamza
- Dren Zahir Sopaj
- Edin Enver Durguti
- Egzon Avdarmon Isma
- Elbasane Idriz Hoxha
- Ellma Qamil Dermala
- Emir Nazif Durguti
- Emire Hilmi Lama
- Ensare Jashar Isma
- Enes Sulejman Haxhihamza
- Enes Xhabir Shehu
Fotolajm:
Myftiu Ternava vizitoi Teqene e Rufaive ne Rahovec
Gjate qendrimit ne Rahovec myftiu »"v ' .■*. ^mm^^gmgm^^m ^
Mr. Nairn Ternava i shoqeruar nga m|| L 1
bashkepunetoret vizitoi edhe Te-
qene e tarikatit Rufai ku u prit nga
sheh Mehdi Shehu dhe sheh
Besim Shehu ky i fundit udhehe-
qes i tarikatit halveti.
Sheh Mehdiu e sheh Besimin pasi
kane falenderuar Myftiun Ternava
per viziten jane shprehur se kane
kenaqesi te vegante qe presin
udheheqesin e Bashkesise Islame
te Kosoves, pra udheheqesin e te
gjithe myslimaneve te Kosove. Dy
drejtuesit e tarikateve u shprehen se kjo vizite hap shtigje e horizonte te reja per
avancimin dhe zhvillimin e jetes fetare ne qytetin e Rahovecit.
Myftiu Ternava pasi ka falenderuar per mirepritjen eshte shprehur se tarikate ne disa
pjese te Kosoves jane realitet dhe ne si bashkesi do te angazhohemi qe te kultivo-
jme frymen e bashkepunimi per te miren e besimtareve. Ne jemi te perkushtuar qe
ne rajonin e juaj te kete nje zhvillimi normal te jetes fetare.
- Enise Fehmi Durguti
- Fetije Fehmi Sokoli
- Hadise Xhabir Hajrullaga
- Haris Bedri Durguti
- Harun Muhamed Durguti
- Hatmane Ibrahim Sada
- Hysen Jashar Isma
- Kujtesa Hashim Durguti
- Medine Murat Durguti
- Merside llvi Ejupi
- Mirsad Jashar Isma
- Nebahate Agim Eminazeri
- Safet Halil Mullaabazi
- Sahit Imer Abazi
- Saranda Xhafer Kadiri
- Selvishahe Mazllum Metkamberi
- Semahate Ibrahim Sada
- Semir Gazmend Iska
- Senad Kadrush Sylka
- Vahid Ramadan Bugari
- Valon Sokol Kerndali
- Xhemali Fetah Durguti
- Yllza Remzi Thagi
- Zana Burhan Cmega
- Zymrite Bedri Sylka
II. (tek imami Nysret Abazibra)
- Emrane Agim Eminazeri
- Ermire Ramadan Bullatovci
- Laureta Vadet Vugiterna
- Arbin Ahmet Dermala
III. (tek imami Shani Sylka)
- Edibe Sabahudin Kollari
- Ensar Selajdin Tara
- Azra Qerim Vugiterna
- Zekerija Myhedin Abazibra
- Zenel Fadil Kollari
- Zulejha Beqir Kollari
- Isa Sebajdin Ejupi
- Muharrem Safet Abazibra
- Remzije Myhedin Limanmera
- Samir Vajdin Abazibra
- Semine Halil Hajrullaga
- Xhylije Sinan Korenica
56
dituria islame / 199
Hatme edhe 46 nxenes ne xhamine "Shejh Zaid" ne Vushtrri
Ne xhamine "Shejh Zaid" ne Vushtrri
me 24.09.2006 pas namazit te' drekes
u be ceremonia e duase se hatmes ku
perpos nxenesve te pranishem ishin
edhe shume xhematlinje dhe prinder te
nxenesve.
Fillimisht te pranishmit i pershendeti
sekretari i KBI-se te Vushtrrise Ferat ef
Gerguri, i cili foli per rendesine qe i kush-
ton feja islame mesimit dhe dijes. Ferat
efendiu gjithashtu pergezoi nxenesit per
rezultatet e arritura, ndersa angazhimin
e imamit e cilesoi si shembull edhe per
imamet e tjere.
Imami i xhamise Bedri ef Halili, ne fja-
len e tij pershendetese perpos te tjerave
falenderoi edhe Tasim Maxhunin i cili me
angazhimin e tij kishte ndihmuar ne sen-
sibilizimin e te rinjve per te mesuar lexi-
min e Kuranit .
Do theksuar se ne kete grup mosha e
vijuesve te mesim besimit eshte nga 8
deri ne 64 vjec ku duhet dalluar Shukri
Pllana.
Emrat e nxenesve te cilet kane here ha-
tme:
Shefqet (Abdylkader) Maxhuni
Selatin (Rexhep) Hamiti
Berat (Zain) Hyseni
Dardan (Asllan) Muja
Shukri (Habil) Pllana
6. Hysni (Aziz) Avdulli
7. Tasim (Ibrahim) Maxhuni
C8. H. Qazim (Ibrahim) Maxhuni
9. Ron (Sali) Terstena
10. Enver (Rizah) Halimi
11. Faton (Mustaf) Gerguri
12. Mergim (Sabit) Maxhuni
13. Vedat (Fevzi) Maxhuni
14. Enis (Liman) Ademi
15. Nijazi (Ibrahim) Mustafa
16. H.Ahmet (Bajram) Azemi
17. Sumeja (Oktaj) Muezini
18. Albesa (Agim) Qeza
19. Sara (Bedri) Halili
20. Nurije (Bedri) Halili
21. Syhana (Suphi) Met'hiu
22. Nyrten (Suphi) Met'hiu
23. Saranda (Sadik) Xhema
24. Albana (Sadik) Xhema
25. Fahrie (Jeton) Ternava
26. Pranvera (Murtez) Jashari
27. Ardijana (Avdyl) Behrami
28. Lumtrie (Agim) Hajdini
29. Erzen (Agron) Badivuku
30. Edin (Agron) Badivuku
31. Aid (Bashkim) Ferati
32. Albion (Besim) Ferati
33. Shkelzen (Burim) Jashari
34. Arjan (Avdyl) Behrami
35. Petrit (Salih) Osmani
36. Qendresa (Mazllum) Aliu
37. Arjan (Fahredin) Jashari
38. Faton (Sylejman) Krasniqi
39. Qendrin (Muharem) Tahiri
40. Arbrije (Shemsi) Krasniqi
41. Vedat (Hamit) Hyseni
42. Artan (Ahmet) Konjuhi
43. Orhan (Xhafer) Bilalli
44. Albana (Agim) Qeza
45. Bekim (Nairn) Maxhuni
46. Medina (Jakup) Tiriqi
(eroll venhari)
Xhemati i Vermices se Prizrenit i gezohet punes
dhe angazhimit te perbashket
"...Ndihmohuni mes vete me te mira dhe ne te mbara, e mosni ne
mekate dhe armiqesi..." (El-Maide:2)
E fillova kete kronike me kete ajet kuranor, pasi qe bashkepunimi
i xhematit te fshatit Vermice ne ndertimin e minares dhe meremetimin
e xhamise, ka gezuar jo vetem imamin e banoret vendas, por edhe
mysafiret e shumte qe kalojne neper kete lokalitet buze kufirit shqip-
taro-shqiptar.
Xhamia ne Vermice sipas mbishkrimit qe gjendet ne hyrje te saj |
eshte e ndertuar ne vitin 1212 sipas hixhretit, qe i pergjigjet vitit greg-
orian 1791. Xhamia eshte e ndertuar me gure, kurse dera dhe drita- 1
ret jane me harqe nga guret e gdhendur. Pjesa e perparme dhe ana
e majte e xhamise jane nen nivelin e siperfaqes se tokes deri ne 2
meter, gje kjo e cila bente qe lageshtia vazhdimisht te jete pranish-
em. Ne anen e djathte e ka pasur minaren e nisur me nente shkalle I
dhe te nderprere.
Gjate kohes kjo xhami disa here eshte meremetuar. Meremetimi i fundit ishte ai i vitit 1994 kur u be renovimi i kulmit.
Deshire e kamotshme e xhematit ka qene ndertimi i minares, per te cilen ju drejtuam disa shoqatave per ndihme, te cilat nuk
u pergjigjen pozitivisht ketyre kerkesave.
Ne pranvere te ketij viti, me iniciative te imamit, keshilli i xhematit, fillimisht formoi nje komision per koordinimin e puneve ne
ndertimin e minares dhe meremetimin e teresishem te xhamise, pasi qe lageshtia nga muret vazhdimisht demtonte xhamine.
Aktiviteti i palodhshem qe beri komisioni nen kryesimin e Ramiz Sh. Pulajt dhe perkrahjen qe ia dhane bashkefshataret ketij
aksioni, beri qe shume shpejte te grumbullohen mjetet e nevojshme per fillimin e punimeve. Vlen te permendet se ketij aksioni
ju pergjigjen me ndihme edhe vermicasit te cilet jane zhvendosur ne Prizren dhe rrethine si dhe bashkatdhetaret ne kurbet.
Gjate veres u ndertua minarja ne 30 meter lartesi ne vlere prej 14.000 €. Me pas u bene izolimi i jashtem, lyerja brenda dhe
jashte, dyshemeja, nderrimi i deres dhe dritareve, parahyrja, tjegullat dhe shtrimi i oborrit me kubeza qe kapin vleren prej 10.000
€, per perfshire edhe shume fuqi punetore te bera vullnetarisht.
Kjo nisme e fillim vitit, deshi Allahu qe ne kete dhjetor te behet realitet pasiqe perfunduan te gjitha punimet e planifikuara. Ishte
gezim i madh per imamin, xhematin dhe tere fshatin si dhe gjithe besimtaret e kesaj ane.
Falenderojme Allahun xh.sh. qe na e beri mbare ta perfundojme kete aksion dhe i lutemi Atij qe gjithe atyre qe ndihmuan t'ua
beje shperblim xhennetin firdevs inshallah. "Kush eshte i ruajtur prej lakmise se vet, te tillet jane te shpetuar" (El-Hashr:9).
Nexhat Gashi
Imam, Vermice
dituria islame / 199
57
"Tyrbja e Mad he" ekziston ende afer komunes se Lebanes
M
bi fshatin Krivage te ko-
munes se Lebanes, pa-
ra ardhjes se turqve
jetonin dardanet - ster-
gjyshet tane. Me ardhjen e turqve ne
Gadishullin Ballkanik, ata pushtuan
keto troje tona dhe, me ne fund, u
vendosen duke perhapurgradualisht
fene islame ne mesin e banoreve te
ketyre trojeve. Shume banore vend-
es, te cilet nuk pranonin te asimilo-
heshin duke pranuar fene islame,
jane shperngulur nga keto troje. Pje-
sa me e madhe e tyre ishin vendosur
neper viset ku ende kishte dardane,
te cilet me heret kishin pranuar fene
katolike, gjithashtu te imponuar nga
romaket.
Pas ardhjes se turqve, ne afersi te
fshatit Krivage te komunes se Leba-
nes eshte ndertuar nje teqe e quajtur
"Tyrbja e Madhe", te cilen e vizito-
jne edhe sot e asaj dite myslimanet
dhe ata te perkatesise ortodokse. Ne
ate teqe jane tri varre te dervisheve,
qe ishin varrosur ne drejtimin lindje-
perendim. Teqeja nuk eshte e mbu-
luar. Sipas te pareve tane "Tyrbja e
Madhe" asnjehere nuk ka pranuar te
mbulohet. C'punohej diten, rrenohej
naten! Eshte interesant se nga ajo
maje ku gjendet teqeja, mund te shi-
hen mire komunat Leskoc, Lebane,
Bojnik, Medvegje dhe Prokuple. Me-
ndohet se perveg karakterit fetar, kjo
teqe ka sherbyer edhe si simbol his-
torik gjate konflikteve dhe lufterave
te meparshme, per poziten e saj te
mire strategjike.
Ne nga gojedhenat e te pareve ta-
ne kemi degjuar se ne ate teqe ka
pasur sherbetore edhe me perpara,
dhe nder ta ishte nje sherbetor qe
quhej Zymer Krivaga i fisit Kryezi. Ky
person jetonte ne Krivage dhe sher-
bente ne teqe. Gjate vitit 1875, kur
erdhen serbet, u shkaterruan shume
fshatra shqiptare ne rrethinen e Jab-
llanices. Popullata shqiptare nga
ushtria serbe qe shtrenguar te shpe-
rngulej nga kjo ane e Analebanes
dhe me gjere. Per keto sigurisht fa-
kte ka edhe neper arkivat turke ne
Tri varret
Turqi, ne Rome dhe ne Beograd.
Mendohet se ekzistojne shenime
rreth ketyre ngjarjeve, per te cilat
shume here fliste gjate ligjeratave ne
Universitetin e Prishtines e ne stu-
dimet e tij i ndjeri Prof. Dr. AN Hadri,
sig tregojne studentet e tij. Sot histo-
ria e popullit shqiptar dhe ngjarjet e
asaj kohe, njihen mjaft ne hollesi .
Per sa i perket teqese ne fshatin
Krivage, ajo akoma ekziston ne ate
vend, edhe sot e kesaj dite e vizitoj-
ne njerez nga Leskoci, Bojniku, Le-
bana, Medvegja dhe, g'eshte edhe
me interesante, sot ate teqe e vizito-
jne edhe njerez nga Kosova.
Njerezit tregojne se "Tyrbja e
Madhe", e cila ndodhet vetem 4 km
larg qytetit te Lebanes, ka lidhje mbi-
natyrore me ate te Medvegjes.
Te enjten do te hapet tenderi per
rindertimin e teqese ne qender te
Medvegjes, bejne te ditur kompeten-
tet. Kete projekt me vlere prej
1 .800.000 dinaresh, do ta financojne
se bashku komuna e Medvegjes dhe
Trupi Koordinues per komunat Pre-
sheve, Bujanoc dhe Medvegje. Si-
pas tyre, teqeja do te rindertohet me
materiale te vjetra apo autentike.
Nderkohe, Enti i Mbrojtjes se Mo-
numenteve historike dhe fetare i Ni-
shit eshte duke konstatuar vjetersine
e saj dhe sigurisht do te dale te jete
nje objekt me vlera e me fakte rele-
vante.
Fidan Kosumi
Hyrja e feqese
58
dituria islame / 199
Fusha qe duhet hulumtuar
(Me rastin e 70-vjetorit te botimit te librit "E drejta martesore e
Sheriatit" te autorit boshnjak Dr. Mehmed Begovic)
Baki Statovci
Libri "E drejta marte-
sore e Sheriatit" (Seri- I
jatsko bracno pravo) e I
autorit boshnjak Prof.
Dr. Mehmed Begovig, i botuar
ne Beograd me 1936, eshte
nje nga librat e rralle qe mer-
ret me geshtjen e se drejtes
se Sheriatit, sidomos me ge- j
shtjen e se drejtes martesore
te Sheriatit. Ky shkrim, qe me-
ton t'i paraqese disa aspekte
strukturore te kesaj vepre,
shenon pervjetorin e shtate-
dhjete te daljes ne drite te ketij
libri te rralle, por njekohesisht
shpreh edhe respektin e au- I
torit te ketyre rreshtave ndaj
Prof. Mehmet Begoviqit, stu-
dent i te cilit ishte, si shume
shqiptare te tjere nga Kosova
dhe viset e tjera, te cilet kane
studiuar ne gjysmen e dyte te
viteve '50 ne Fakultetin juridik
te Beograd it.
Mehmed Begovic kishte lin- J
dur me 8 prill 1904 ne nje j
fshat afer Trebinjes, ne Bos- *
nje e Hercegovine. Shkollen
fillore e kishte kryer ne vendli-
ndje, gjimnazin e larte ne Sarajeve e
ne Mostar ne vitin 1 922, kurse ne vitin
1926 qe diplomuar ne drejtesi. Pas
mbarimit te studimeve per kater vjet ki-
shte qendruar ne Algjeri per ngritje
profesionale, ku ne vitin 1930 kishte
doktoruar me temen "Zhvillimi i se
drejtes se Sheriatit ne Jugosllavi".
Nje mandat ka qene dekan i Fakul-
tetit Juridik te Beogradit, por njekohe-
sisht ka qene edhe anetar i Akademise
se Shkencave dhe Arteve te Serbise
dhe i asaj te Bosnje e Hercegovines.
Prof. Dr. Mehmed Begovig ka vde-
kur me 1 990 ne Beograd.
Gjate jetes, Mehmed Begovig ka
botuar shume vepra, kryesisht ne fu-
she te se drejtes familjare dhe se dre-
jtes se Sheriatit, por ka qene autor
edhe i shume artikujve shkencore, qe
jane botuar ne Jugosllavine e ateher-
shme dhe ne boten e jashtme.
Libri i tij mbi te drejten familjare,
eshte botuar dhe ribotuar disa here.
WEXMEfl BErOSHTi
I1IEPMIATCKO
5PAHHO nPABO
CA HPATHUM YI30AOM V H3yHA-
BAI-bE ILIEPHJATCKOr HPABA
i
EEUI
1931
Prof. Dr. Begovig ishte anetar i kom-
isionit ame perthemelemin e Fakultetit
Juridik te Sarajeves (1946), ndersa
nga viti 1 930 eshte marre me geshtjen
e organizimit politik dhe shoqeror te
boshnjakeve.
Nje arsye tjeter e ketij shkrimi per
librin e Prof. Begovigit "E drejta marte-
sore e Sheriatit" eshte fakti se e drejta
martesore e Sheriatit ne Mbreterine e
Jugosllavise eshte aplikuar edhe ne
Kosove, prandaj kjo periudhe eshte
edhe pjese e historise dhe e kultures
sone, sidomos e asaj juridike.
Autori i ketij shkrimi do te ishte i lu-
mtur sikur ky artikull te kontribuonte qe
ekspertet e kesaj fushe te benin hulu-
mtime te metutjeshme dhe, me fakte e
argumente shkencore, ta zbardhnin
kete periudhe kohore ne viset shqi-
ptare.
Disa f jale per librin
"E drejta martesore e
Sheriatit"
Ne pjesen hyrese te ketij
libri, autori thekson se literatu-
ra juridike mbi te drejten e
Sheriatit ne gjuhen serbe
eshte mjaft e varfer, me gjithe
faktin se myslimanet ne
Jugosllavi zbatojne te drejten
e Sheriatit.
Meqenese e drejta e She-
riatit eshte shume e gjere,
autori thote se libri permbledh
vetem te drejten martesore si
pjesa me e rendesishme e se
drejtes se Sheriatit.
Kjo veper, sipas autorit,
kishte per qellim qe te sher-
bente si doracak per informim
per te gjithe ata qe jane te
interesuar per kete fushe, por,
para se gjithash, si liber per
studentet e fakultetit juridik, te
cilet ndjekin kete lende.
Autori theksonte se ne Ju-
gosllavi (asokohe) jetonin afro
1.600.000 myslimane, te cilet
kishin te drejte qe marred he-
niet familjare t'i zgjidhnin si-
I pas dispozitave te Sheriatit.
Kete obligim Jugoslavia e ki-
shte marre edhe sipas kontrates te
Sen-Zhermenit(1919).
Mjerisht, ne fushen juridike, me sa
di autori i ketyre rreshtave, nuk kemi
asnje punim a hulumtim te botuar ne
gjuhen shqipe mbi aplikimin e se dre-
jtes se Sheriatit ne trojet shqiptare te
Jugosllavise se atehershme.
Me gjithe faktin se autori ne kete li-
ber kishte zberthyer te drejten martes-
ore te Sheriatit, ai ne pjesen hyrese ne
vija te shkurtra, diskutonte edhe per-
kufizimin e se drejtes se Sheriatit, bu-
rimet e kesaj te drejte, sektet dhe
shkollat ne Islam, si dhe karakteristikat
e se drejtes se Sheriatit. Autori shkru-
ante se me te drejten e Sheriatit zako-
nisht kuptohen te gjitha ato dispozita
(rregulla), te cilat ne lidhje me fene
(besimin) kane per qellim te rregulloj-
ne marredheniet ne komunitetin islam.
E drejta e Sheriatit bazohet ne bu-
rimet kryesore dhe ne ato te dores se
dyte.
dituria islame / 199
59
Sipas juristeve te Sheriatit, burimet
kryesore radhiten sipas rendesise juri-
dike ne kete menyre: 1). Kurani; 2).
Syneti (tradita); 3). Ixhma-YI-Ymet
(pajtueshmeria e shkencetareve isla-
me per geshtjet e caktuara) dhe 4). Ki-
jas (dispozitat e nxjerra nga juristet
islame ne baze te analogjise). Ne kete
pjese te librit analizohet edhe permba-
jtja e ketyre burimeve juridike.
Qellimi i ketij punimi qe botohet ke-
tu, nuk eshte qe te komentohen te gji-
tha keto burime juridike, mirepo do te
cekim vetem ate se autori i librit i jep
rendesi te posagme permbajtjes juridi-
ke te Kuranit. Autori thekson se Kurani
ka zbritur gjate nje periudhe 23-vje-
gare dhe gati te gjitha dispozitat kuran-
ore te zbritura ne Meke, kane te bejne
me besimin dhe moralin, kurse ato te
zbritura ne Medine, kryesisht jane te
natyres sociale-juridike. Ne kete qytet
(Medine) gjate periudhes 10-vjegare
eshte ndertuar sistemi juridik-politik i
Islamit.
Autori gjithashtu flet per Synetin, si
dhe per hadithet e Pejgamberit a.s., si
burim i rendesishem i se drejtes se
Sheriatit. Rol te merituar autori u jep
Buhariut dhe Muslimit, per punen e ty-
re te madhe ne mbledhjen e hadithe-
ve.
Duke folur per sektet dhe shkollat
ne Islam, autori me mjaft korrektesi
thote se gdo levizje, organizate apo
grupacion social, i nenshtrohet ndarj-
es. Keshtu edhe Islami, si edhe levizj-
et e tjera fetare, nuk ka mundur te
ruaje unitetin, andaj qysh ne dekadat e
para pas vdekjes se Muhamedit a.s., u
paraqiten rryma, te cilat guan edhe ne
ndarje. Si rezultat i konflikteve te cak-
tuara, qene formuar tri fraksione: syni-
njte, shiinjte dhe harixhinjte.
Sipas autorit, syninj jane te gjithe
ata myslimane qe konsiderojne se sy-
net eshte vetem ajo qe Muhamedi a.s.,
si i Derguari i Zotit, ka folur, ka vepruar
apo ka lejuar. Sipas mendimit te tyre,
Muhamedi a.s. eshte i vetmi qe ka pa-
sur te drejte dhe aftesi qe, pa gabime
dhe ne menyre te drejte, ta komentoje
Kuranin si Fjale e Zotit. Ky sekt kete
aftesi nuk ia pranon asnje myslimani,
as kalifeve. Kete te drejte e ka vetem
komuniteti mysliman, te cilin e perfa-
qesojne dijetaret.
Autori flet edhe per dallimet e tjera
ne mes te juristeve islame rreth kon-
ceptit juridik te Sheriatit dhe per dalli-
me te tjera. Keshtu, sipas tij, duke i
mbrojtur konceptet e veta lidhur me te
drejten e Sheriatit dhe geshtjet e tjera,
shkencetaret islame kane formuar
shkollat (medhhebet), te cilat filluan te
quheshin sipas emrave te ketyre shke-
ncetareve. Mirepo, prej shume shko-
llave qe u formuan, shume u zhduken,
dhe mbeten vetem kater sosh: Hanefi,
Maliki, Shafi dhe Hambeli.
Shkolla (medhhebi) Hanefi e ka ma-
rre emrin sipas juristit dhe shkencetar-
it te njohur islam, Azaham-Ebu-Hanifa,
me origjine persiane (80-1 50 sipas hi-
xhrit). Kjo shkolle dallohet nga fakti se
pranon evolucionin e se drejtes, nga
fakti se me rastin e komentimit te nor-
mave juridike nuk i permbahet vetem
anes tekstuale, por edhe frymes se
dispozitave juridike, si dhe nga fakti se
zbrazetite juridike i ploteson me kome-
nte te analogjise dhe te mendimit te li-
re te normave te krijuara dhe ne baze
te traditave (zakoneve) juridike. Autori
shton se kesaj shkolle i perkasin pjesa
me e madhe e myslimaneve syninj.
Shkolla (medhhebi) Maliki e ka ma-
rre emrin sipas shkencetarit te madh,
Imamit Ebu Abdullah-Malik-bin-Enes
(95-1 79 sipas hixhrit). Ai eshte i njohur
si njohes shume i mire i haditheve-tra-
dites. Kjo shkolle eshte e njohur edhe
nga fakti se kufizon nocionin ixhma,
pra mendimin unik te dijetareve te Me-
dines, si burim juridik, dhe nga fakti se
i pranon zakonet medinase si burim
juridik dhe, ne fund, per arsye se kon-
sideron se hadithet-tradita dhe dispoz-
itat e nxjerra ne baze te analogjise dhe
mendimit te lire, mund te ndryshojne
kur vijne ne kundershtim me interesat
e komunitetit. Kjo shkolle e pranon ev-
olucionin ne drejtesi, por rekomandon
qe, me rastin e komentimit, te ruhet
besnikerisht kuptimi i teksteve.
Shkollen Shafi e ka themeluar shk-
encetari islam, Imami Muhamed-bin-
Idriz-Shafi (150-204 sipas hixhrit).
Sipas autorit te librit, ky dijetar ka qene
nxenes i themeluesit te shkolles Maliki
dhe eshte ngritur nen ndikimin e te dy
shkollave te para. Prandaj edhe mesi-
met e tij jane nje lloj rezultante e ketyre
shkollave. Ka qene shume prodhimtar,
por jane ruajtur shume pak shkrime te
tij. Kjo shkolle konsideron se drejtesia
i nenshtrohet evolucionit, se zbrazetite
ne drejtesi mund te plotesohen ne ba-
ze te analogjise, por jo sipas normave
te krijuara ne baze te mendimit te lire
dhe zakoneve.
Shkolla e Hanbelinjve eshte quajtur
keshtu po ashtu ne baze te emrit te
themeluesit te saj, Imamit Ahmedu-
Ibin-Hanbel (164-241 sipas hixhrit),
nxenes i dijetarit Shafi. Sipas prof. Be-
govigit, autor i librit, ky dijetar ka qene
njohes shume i mire i teologjise dhe i
se drejtes dhe ka arritur prestigj te
madh si shkencetar, por mesimet e tij
jane te kufizuara dhe, ne krahasim me
mesimet e themeluesve te shkollave
te tjera, jane edhe reaksionare. Ky di-
jetar kufizon institutin juridik te Huxh-
mase si burim juridik vetem ne ato
zgjidhje ose mendime qe i kane nxjer-
re ne pajtueshmeri ashabet e Muha-
medit a.s. Ai i hedh poshte zakonet
dhe dizpozitat ne baze te mendimit te
lire, por lejon vetem perdorimin e ana-
logjise ligjore.
Per sektin e dyte ne islam (Shii), au-
tori thote se ata i perkasin mendimit
se, pas vdekjes se Muhamedit a.s., e
drejta e kalifatit, si dhe e komentimit te
Kuranit, i takonte dhendrit te Muha-
medit a.s. - Aliut dhe pasardhesve te tij
te gjinise mashkullore. Pra, sipas ketij
sekti, me nocionin Synet nenkuptohen
te gjitha komentimet qe vijne nga Mu-
hamedi a.s., Aliu dhe pasardhesit e tij
te gjinise mashkullore. Por duhet cek-
ur se ky sekt komunitetit islam ia pra-
non te drejten e komentimit te Kuranit
dhe te Synetit, po ato nuk i konsideroj-
ne si te paprekshme dhe te pagabu-
eshme.
Sektit te trete ne Islam, qe njeher-
esh konsiderohet si me i vjetri (Haxh-
irinjte), i takojne myslimanet qe kane
qene kunder kalifit Osman (Uthman)
dhe qe i kishin ndihmuar Aliut per ta
marre pushtetin, por qe me vone jane
ndare edhe nga ky i fundit. Ky sekt si
kalife te vertete dhe te drejte i prano-
jne per trashegimtare te vertete te
pushtetit laik te Muhamedit a.s. vetem
dy kalifet e pare - Ebu-Bekrin dhe
Omerin, e vendimet e tyre si burim te
se drejtes. Pra, haxhirinjte i pranojne si
burim juridik Kuranin, Synetin e Muha-
medit a.s., vendimet e dy kalifeve te
pare dhe vendimet e nxjerra ne paj-
tueshmeri te dijetareve te sektit te vet.
Ne fund te kesaj pjese te librit, au-
tori flet ne vija shume te shkurtra per
karakteristikat e se drejtes se Sheriatit,
qe, sipas juristeve islame, jane: sakral-
ja, persosmeria dhe universal iteti.
Pjesen e dyte te librit autori ia ku-
shton se drejtes martesore, qe eshte
edhe fusha kryesore e ketij libri. Autori
ve ne pah se, sipas mesimeve islame,
jane tri institute qe sigurojne ekzis-
tencen dhe zhvillimin e njerezimit:
martesa, shteti dhe religjioni. Martesa
siguron shumezimin e njerezimit, shte-
ti siguron rendin dhe drejtesine ne
shoqeri, kurse religjioni percakton qe-
llimin perfundimtar te te gjitha synime-
ve dhe perpjekjeve dhe tek njerezit
zgjon vetedijen mbi perjetesine.
60
dituria islame / 199
Kjo pjese e librit ndahet ne kater
kaptina.
Ne kaptinen e pare autori flet per
historine e krijimit te se drejtes marte-
sore islame, duke filluar nga e drejta
martesore tek arabet para Islamit. Ai
thekson se ne kete periudhe (para Is-
lamit), tek arabet njiheshin tri lloje ma-
rtesash: poliandria, poligamia dhe
monogamia. Reformat islame te zako-
neve martesore arabe zene nje vend
te rendesishem ne kete pjese te librit.
Keshtu, sipas autorit, ishte ndier nevo-
ja qe te beheshin reforma qe e drejta
te unifikohej, qe marteses t'i sigurohej
rendesi me e madhe, gruas t'i siguro-
heshin te drejta me te gjera si dhe liri
me te medha, kurse familjes nje baze
morale me e forte. Pas zbritjes se Ku-
ranit, instituti i poligamise kufizohet ne
kater gra, me gjithe faktin se, sipas di-
spozitave te Kuranit, monogamia
eshte me e rekomandueshmja.
Kaptina e dyte i kushtohet lidhjes
martesore, dhe ne kete kaptine zber-
thehen ne hollesi kushtet per lidhjen e
marteses, pengesat per kete lidhje, fo-
rmat e lidhjes se marteses etj., kurse
ne kaptinen e trete autori flet per paso-
jat e marteses. Kesaj geshtjeje juristet
islame i kane kushtuar kujdes te posa-
gem, duke konsideruar se pasojat jane
fusha me e ndjeshme dhe me me re-
ndesi e se drejtes martesore. Martesa,
sipas natyres se vet, krijon marredhe-
nie te shumta ne mes bashkeshorteve.
Nga rregullimi i drejte i ketyre marre-
dhenieve, varet se sa do te jete e lum-
tur dhe e qendrueshme martesa.
Keshtu, pra, ne kete pjese perpunoh-
en te drejtat dhe obligimet e bashke-
shorteve, si edhe obligimet e tjera dhe
pasojat e bashkeshortesise.
Ne kaptinen e katert flitet per zgjidh-
jen e marteses. Martesat e lidhura
radhiten ne dy grupe: 1) martesat e
plotfuqishme dhe 2) martesat e anulu-
eshme. Ne baze te kesaj radhitjeje, ne
kete kaptine analizohen shkaqet kur
martesa mund te zgjidhet nepermjet
anulimit ose shkurorezimit, pra marte-
sa zgjidhet me anulim, kur ne mome-
ntin e lidhjes se saj nuk jane plotesuar
kushtet e caktuara, kurse me shkuro-
rezim zgjidhet martesa e plotfuqishme.
Prandaj, analizohen ne hollesi shkaq-
et, pasojat dhe format e anulimit dhe te
shkurorezimit te marteses.
Autori e permbyll librin duke perfun-
duar se e drejta martesore e Sheriatit
mund te reduktohet ne disa parime,
nga te cilat citon dhjete sosh, qe para-
qesin gelesin per hulumtimin e kesaj
lende juridike.
Bashkesia Islame e Kosoves
KESHILLI I BASHKESISE ISLAME
Nr.06/2007
Date: 15.01.2007
DRENAS
Keshilli i Bashkesise Islame ne Drenas ne mble-
dhjen e mbajtur 15.01.2007, vendosi te shpall:
Konkurs
Keshilli i Bashkesise Islame vendosi te hap ko-
nkurs per keto vende pune:
- Imam ne xhamine e fshatit Krojkove (i rregullt)
- Imam ne xhamine e fshatit Zabel i Ulte (i rregu-
llt)
- Imam ne xhamine e fshatit Korrotice e Eperme
(honorar vetem per xhuma)
- Imam ne xhamine e fshatit Damanek (honorar
vetem per xhuma)
- Imam ne xhamine e fshatit Abri (honorar vetem
per xhuma).
Pergatitja shkollore duhet te jete:
- Te kete te kryer Fakultetin Islam brenda ose ja-
shte vendit, ose se paku Medresene e mesme.
- Te kete aftesi komunikimi me xhemate.
- Ti permbahet rregullores se KBI-se.
- Te ardhurat sipas rregullores se Keshillit te Ba-
shkesise Islame ne Drenas.
Dokumentet :
- Kerkesa
- Certifikata e lindjes
- Certifikata e mjekut
- Deftesa- Diploma e shkollimit.
Verejtje:
Dokumentet e pa kompletuara nuk do te merren
ne shqyrtim Konkursi mbetet i hapur 10 dite pas
publikimit ne revisten "Dituria Islame".
Bashkesia Islame e Kosoves
KESHILLI I BASHKESISE ISLAME
Numer: 02 / 07
Date. 03.01.2007
PEJE
Keshilli i Bashkesise Islame ne Peje ne mbledhjen e mbajtur me
23.12.2006 mori vendim qe te shpalle kete:
Konkurs
Per plotesimin e vendit te punes: imam,
xhamine e fshatit ZAHAQ.
hatib, dhe mual-lim ne
Kushtet:
- Fakulteti i Studimeve Islame ose Medreseja e Mesme "Alaud-
din" ne Prishtine.
- Vertetimi i nostrifikimit te diplomes nga Kryesia e BIK-es per te
gjithe pretendentet qe kane kryer fakultetet ne shtetet arabe.
- Te kete aftesi komunikimi me xhemate.
- Te veproj ne menyre strikte sipas medh-hebit Hanefij.
- Te gjithe kandidatet duhet t'i plotesojne edhe kushtet e posag-
me sipas rregullores se Keshillit te Bashkesise Islame ne Peje.
Dokumentacioni i nevojshem:
- Kerkesen per punesim,
- Diplomen adekuate dhe te vertetuar nga Kryesia e Bashkesise
Islame te Kosoves,
- Certifikaten e lindjes,
- Certifikaten e mjekut,
- Deshmi mbi karakteristikat e tij morale, si dhe
- Certifikaten se nuk eshte nen hetime.
Te ardhurat personale realizohen sipas marreveshjes mes
imamit dhe xhematit te xhamise. (Xhamia - xhemati nuk jane
ne sistemin e centralizimit te anetaresise).
Konkursi mbetet i hapur 15 dite nga dita e shpalljes ne Dituria
Islame.
Dokumentacioni i pa kompletuar dhe i dorezuar me vonese nuk
do te merret ne shqyrtim.
Dokumentet e kompletuara dorezohen ne KBI-e ne Peje.
P.S. Kerkesa e xhematit: Imami te jete bashkekohor, dhe qe
nuk i takon asnje "sekti".
dituria islame / 199
61
Merhum
Pese decenie ne sherbim te fjales se Allahut xh.sh.,
■nulla Ahmet Sadri Hoti (1929-2006)
Ne prill in e viti 2006 nderroi jete
m. Ahmet Sadri Hoti, hoxhe i
nderuar, i edukuar dhe i arsimuar
fetarisht e kombetarisht, hoxha i
fundit i gjeneratave te hershme, sic,
ishin: m. Azem S. Hoti, m. Halit T.
Hoti dhe m. Halit Krasniqi.
M. Ahmeti lindi ne fshatin Ca-
rralluke te Malisheves me 20 prill
1 929. Familja prej te dies rridhte
ky hoxhe, ishte nje familje bujare
dhe me tradita fetare e kombetare.
Ne kete familje, qysh si femije
hoxha u rrit dhe u edukua derisa,
me pelqimin e familjes, vendosen
qe kete djale ta shkollonin ne
frymen fetare per t'i sherbyer Fjales
Zotit xh.sh.
Mesimet e para fetare hoxha i
mori tek hoxha shume i nderuar
dhe i respektuar i kesaj ane, m.
Adem Bytyci ne fshatin Shkoze (ish-
Millanoviq) pertre vjet, kuptohet ne
kushte shume te veshtira , per te
vazhduar filloren ne mejtepin (mek-
teb) e Malisheves, te cilen do ta
mbaronte me sukses.
Me pastaj hoxha, i etshem per te
mesuar edhe me shume rreth Fjales
se Allahut xh.sh., vijoi mesimet e
tija ne medresene e Prizrenit, te ci-
lat i kreu me nje sukses te mire. Pas
perfundimit te medresese, hoxha
angazhohet per t'u shpjeguar dhe
transmetuar amanetin qe kishte
marre mbi vete, besimtareve te
anes se Lapushes.
Nuk ishte i caktuar si imam xha-
mie, por aktiviteti i tij nuk pushoi
sikur te ishte ne ate detyre, sepse e
kishte kuptuar qarte parimin islam
jMt
T
Mulla Ahmet Sadri Hoti
se njeriu besimtar eshte i obliguar
te beje thirrje per ne rrugen e
Allahut xh.sh. Aktiviteti i tij me i
madh e me inteniv, si i gdo imami,
ishte ne muajin e Ramazanit. Per
pese decenie hoxha nuk pushoi se
kumtuari Fjalen e te Madhit Zot
xh.sh., duke i mesuar njerezit se si
te madherohet Ai. Hoxha sherbeu
per ramazan ne shume fshatra, si
ne Panorc, Turjake, Gurabardh etj.
Ky hoxhe shume i dashur dhe i
sjellshem per rrethin tone e me gje-
re, ishte i pajisur me butesi, meshi-
re, sinqeritet dhe dituri, qe - te
gjitha si parime islame, i barti tek
familja e rrethi ku jetoi, ne xhamite
ku mbante ligjerata dhe ne mexh-
lise te ndryshme, sepse e dinte se
vetem ne kete forme mund te per-
hapej Fjala e Zotit xh.sh. tek besim-
taret. Me tutje, m. Ahmeti ishte i
shoqerueshem me fshataret. Nje
gje qe e beri te kishte marredhenie
shume te mira edhe me shoket e
klases e me disa te tjere para tij e
pas tij. Ai kishte shoqeri me m
Hysen Zogajn, imam ne Bellanice
m. Ibrahim Hazrollin, imam ne
Banje; m.Hamdi Limajn nga Banja
m.Shaban Gashin, imam ne
Vermice etj.
Jeta e tij shembullore beri qe be-
simtaret te kishin shume respekt per
te.
Angazhimi, veprimtaria, ligjerat-
at dhe gdo gje qe bente ai per ha-
ter te te Madhit Allah, beri qe ne
diten e lamtumires, ne ceremonine
e fundit fetare te varrimit te ketij ho-
xhe, te merrnin pjese shume fsha-
tare, miqe e shoke nga shume ane,
dhe keshillat e BK-se te Malisheves
dhe te Klines. Ajo qe nje dite e
dhimbjes per familjen, per farefisin,
shoqerine dhe te gjithe te pranish-
mit ne varrim, dhe sidomos ai la
nje zbrazeti te madhe ne mesin e
hoxhallareve.
Hoxha Ahmet Sadri Hotiv diq me
2 prill 2006 ne vendlindjen e tij, ne
Caralluke dhe u nda nga ne, po
vetem fizikisht, sepse per veprat
dhe vaizet e tij, ai do te jete nje she-
mbull per ne .
Tjeter s'kemi g'te shtojme, vegse
Allahu e gradofte me Xhennet.
Amin!
Bebar Gash)
62
dituria islame / 199
Live Music Archive
Librivox Free Audio
Metropolitan Museum
Cleveland Museum of Art
Internet Arcade
Console Living Room
Books to Borrow
Open Library
TV News
Understanding 9/11