Skip to main content

Full text of "Revista Dituria islame 197-234.PDF"

See other formats 


DITURIA ISLAME 

Reviste mujore, fetare, kulturore e shkencore 

Boton 

Kryesia e Bashkesise Islame te Kosoves 
Prishtine 

Kryeredaktor 
Bahri Simnica 



Redaksia: 

Agim Hyseni, Burhan Hoxha, 

Hajrullah Hoxha, Isa Memishi, 

Jakup Cunaku, Muharrem Ternava, 

Muhamed Hoxha, Nexhmi Maksuti, 

Rexhep Suma dhe Sabri Bajgora. 



Lektor 

Isa Bajginca 

Korrektor 

Skender Rashiti 

Kopertina & Red. teknik 

Ymridin Trinaku 

Operator kompjuterik 

Nuhi Simnica 



Adresa: 

"Dituria Islame", 

Rr. "Vellusha", nr. 84. 38000 Prishtine, 

Fah. post. 46, 

Tel & Fax. 038/224-024 

www.dituriaislame.net 
E-mail: dituriaislame@hotmail.eom 
dituriaislame@yahoo.com 



Parapagimi: 

Evrope 25 € Amerike 40 USA $ 

Shtypi: 

"Koha" - Prishtine 

Doreshkrimet dhe fotot nuk kthehen! 



Njezet (20) vjet qe obligojne 

Lexues te nderuar! 

Numri 20 ne shikim te pare nuk duket i madh, por, nese shikohet ne shtegtimin e 
kesaj reviste, pra te "Diturise Islame", tani po behenplot njezet vjet angazhim, pu- 
ne dhe peripeci nga me te ndryshmet, per te dale dhe per te arritur deri tek lexuesit 
tane shume te respektuar dhe te dashur per ne dhe per vete revisten tuaj dhe tonen. 

Para plot njezet vjetesh kjo reviste pati hedhur hapin, e me pastaj dhe te flutur- 
onte, pse jo, deri tek lexuesit tane me nje shtegtim te pandalshem deri ne zemrat e 
lexuesve duke i pushtuar ato kudo ne trevat shqiptare si dhe ne Diaspore. Kjo qe 
dritarja jone e vetme e komunikimit me boten dhe me lexuesit. 

Ky eshte viti i njezete qe kurjilloi te dilte kjo reviste, prandaj sikur e ndiejme te 
domosdoshme t'i bejme nje analize, le te jete edhe e shkurter, historikut te ketij 
shtegtimi ne rrugen e shenjte te saj per te perhapur virtytet e besimit dhe nje edukim 
te shendoshe shpirteror te brezave. 

Nejazen e pare, ne vitet 1986-1990, qe ngafdlimi i botimit, do te ndeshej me rre- 
thana mjafi te veshtira pune, rrethana kur, perveg entuziazmit dhe vullnetit, pothuaj 
gjithgka mungonte. Ne radhe te pare mungonin penat e reja, te cilat do tafreskonin 
revisten, ndersa ne anen tjeter, pushteti i atehershem mundohej te minonte gdo per- 
pjekje te nje rizgjimi islam te popullit te Kosoves. Megjithate, u trasua rruga qe gje- 
neratat e reja qe po vinin nga Bota Islame, te kishin nje dritare te hapur te 
aktivitetit, ku te shprehnin qfiesite e tyre intelektuale. 

Nefazen e dyte, qe kap periudhen 1991-1996, kemi te bejme me konsolidimin e 
revistes, sepse inkuadrohen kuadro dhe bashkepunetore profesionale. Ishte kjo kohe 
kur revista ishte ne kerkim te identitetit te mirefillte te saj, te cilin arriti ta mbaje ne 
kontinuitet edhe nefazen e trete, qe kap vitet 1996-2000. 

Kjo faze, e treta, karakterizohet per nje stabilitet te revistes me bashkepunetore 
tefushave te ndryshme, por edhe me vitet me te veshtira te mbijeteses. Ne keto vite 
ndodhen thyerjet e medha politike, kur moren rrugen pa kthim proceset qe i para- 
prine luftes sefundit dhe veprimeve gjenocidale nga ish-pushtuesi ne Kosove. Rre- 
thanat e nderlikuara politike e shkaktuan veshtiresi materiale dhe pakesimin e 
bashke punetoreve, por revista megjithate nuk u ndal, ajko ruajti stafin dhe bashke 
punetoret besnike, mbijetoi luften, dhe rifilloi punen e saj. Derisa faza e katerte dhe 
e j'undit jillon prej vitit 2000 e ketej, dhe karakterizohet me nje profilizim profesion- 
al; ne permbajtjen e revistes. Ne keto vite, per here te pare, Dituria Islame prezan- 
tohet edhe nepermjet faqeve te internetit, ku menjehere perfiton zemrat e qindra- 
mijera lexuesve. Kjo per ne do te thote shume, sepse eshte nje pergjegjesi edhe me 
e madhe para Allahut dhe para dashamireve tejjales se shkruar. Gjate gjithe ketyre 
viteve te rrites sone, jemi munduar te mbajme gjalle shpirtin islam, duke u perpjekur 
qe kete mesazh hyjnor ta percjellim besnikerisht, pa anime, pafanatizem a ekstrem- 
izem, dhe shpresojme se te tille do te mbesim edhe me tutje. 

Lexues te nderuar! 

Vleresimi juaj per faktin sa kemi arritur te realizojme objektivat tane, megjithate, 
eshte me meritori, kurse per sa na takon neve, nuk na mbetet tjeter pervegse kesaj 
reviste t 'i urojme jete te gjate dhe suksese ne perpjekjet e saj per t 'i njohur dhe 
informuar myslimanet me parimet e mirefillta islame. Njekohesisht t'i urojme suk- 
ses dhe pune te mbare ne misionin e shenjte- lartesimin efjales se shkruar islame. 
Pergezime. 



^^^■■^Hv"^ 


"^^^^^^^1 


^^ Ne kete numer 


pos te tjerash ^B 


Kurbani, simbol i paqes dhe 


Orientalizmi dbe orientalistiit 


humanitetit 


ndermiet miratimit dhe refuzimit 


11 
KushteteKurbanit 


Sikur te mos ishte duaja jone... 


13 


37 _ 


pkapasfestaueP! 


Aktuaie 1 


21 


■ 



dituria islame / 197 



Flasin ish-kryeredaktoret 



Me themelimin e "DITURISE ISLAME" 
synohej informimi i drejte dhe objektiv i besimtareve 




H. Jetish Bajrami* 



Ne, ne Kryesine e Bashkesise Is- 
lame te Kosoves, gjate viteve tete- 
dhjete, ishim te preokupuar nga 
ideja per themelimin e nje gazete 
periodike, e cila per nga koncepci- 
oni dlie permbajtja, do t'i permbu- 
shte kerkesat dlie nevojat e prob- 
lematikes komplekse ne territorin 
ku do ta usiitronte misionin e saj. 

Qe nga dita kur lindi ideja per 
themelimin e nje publikimi te tille e 
deri ne realizimin perfundimtar te 



[)1TURIA 
ISLAME 




saj, u desh te kalonin disa vite per- 
pjekjesh dhe pune te palodhshme. 
IVlarredheniet ne relacionin Bashke- 
sia Islame - shteti komunist i ateh- 
ershem, nuk ishin fare te mira. 
Andaj te gjitha kerkesat e Bl-se per 
realizimin e nevojave dhe te drej- 
tave te pjesetareve te saj, shteti i 
refuzonte duke na injoruar deri ne 
skajshmeri. Kerkesa jone per the- 
melimin e kesaj reviste, na u vonua 
per vite te tera, mirepo, fale kem- 
benguljes sone, pas disa vjetesh, 
Sekretariati i Arsimit, Shkences dhe 
Kultures, mori vendimin me te cilin 
u lejua nxjerrja e nje reviste, edhe 
pse shpesh organet e caktuara te 
shtetit, pyetnin per qellimin e the- 
melimit te saj. 

Komisioni, te cilin e pati emeruar 
Kryesia e Bl-se ne Prishtine, mbajti 
mbledhjen e vet dhe, me propoz- 
imin tim, revisten tremujore e emer- 
tuam " DITURIA ISLAIVIE" me nenti- 
tull "reviste fetare, kulturore dhe 
shkencore. 

VIen te theksohet se Kryesia e 
Bashkesise Islame deri ne vitin 
1986 nuk kishte periodik te vetin, 
me ane te te cilit do te 
informonte pjesetaret e 
vet per nevojat e pro- 
blemet, mbi punen, 
sukseset dhe dobesite 
e veta. Perveg kesaj, 
Kryesia e Bl-se synon- 
te prezantimin e vler- 
ave te kultures islame 
dhe te mesimit dhe me- 
ndimit islam ne pergji- 
thesi. E kjo na bente 
edhe me shume ku- 
reshtare per themelim- 
in e kesaj riviste, sepse 
dite e per dite ndihej 
me shume nevoja qe 
Kurani, fjala e Allahut 
dhe Hadithi, tradita e 
shkelqyer e Muhamm- 
edit a.s., te vazhdonin 
te transmetoheshin tek 
dashamiret e fjales se 
shkruar, qe myslimanet 
te njihen me nga afer 
me dispozitat e Islamit, 
me rregullat themelore 
te tij si edhe me histor- 



ine e qyteterimit islam, i cili historise 
te njerezimit i dha permbajtje pa te 
cilen ajo do te ishte me e varfer dhe 
e zymte. 

Me themelimin e "DITURISE 
ISLAIVIE" synohej informimi i drejte 
dhe objektiv i besimtareve, bartes 
themelore te te gjitha manifestime- 
ve fetare. Kjo ishte pune qe Kryesia 
e Bl-se i kishte vene votes obligim, 
qe me korrektesi dhe me transpare- 
nce ta kryente, duke percjelle pun- 
en e punonjesve fetare neper 
xhamite e gjetiu, aktivitetet e xhem- 
atit dhe te keshillave te bashkesise 
islame, te medresese se mesme 
"Alauddin" te Prishtines e, me vone, 
edhe ne Novi-Pazar etj. 

Mendoj se nuk ngarkohet perm- 
bajtja e kesaj fjale nese theksojme 
se "DITURIA ISLAME", perveg 
misionit te saj si nje informator fetar, 
ne kohe te duhura ishte ne funksion 
te informatorit me lajme ditore gjate 
diteve te renda te viteve 1989 '90, 
sepse ne ate kohe "RILINDJA" ish- 
te ndaluar teresisht, nga dhuna se- 
rbe dhe "DITURIA ISLAME", me sa 
me duket, ishte e vetmja reviste qe 
dilte ne gjuhen shqipe, per te cilen 
ndihej nevoja si per buke. 

Gjithashtu, mendoj se do t'u ki- 
sha mbetur borxh te gjithe bashke- 
punetoreve te atehershem te 
"DITURISE ISLAME" dhe veganer- 
isht keshillit redaktues te saj, sikur 
te mos theksoja ndihmen e tyre te 
pakursyer qe kjo reviste e gmuar te 
fillonte krenare. E lus Allahun qe te 
vdekurit t'i shperbleje me Meshiren 
e Vet, kurse te gjallet me shendet 
dhe pleqeri te lehte. 

KRYEEDAKTORI I PARE I "DI- 
TURISE ISLAME", HAXHI JETISH 
BAJRAMI - GJILAN 

E pershendes Keshillin e tan- 
ishem redaktues te "DITURISE 
ISLAME" dhe kryeredaktorit i uroj 
shendet dhe suksese. 



Kryeredaktor I 
Islame", nr. 1-17. 



revistes "Dituria 



dituria islame / 197 



Flasin ish-kryeredaktoret 



mtmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm»mmmm»mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm»mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm>mtm& 



Vitet e thyerjeve te medha 




qer- 



Mr. Qemajl Morina* 



Te nderuar lexues, 

Kete vit revista juaj dhe jona - "Ditu- 
ria Islame" mbushi 20 vjet te daljes se 
saj. Per nje reviste, ky nuk eshte nje 
pervjetor rekord, sepse ne bote shume 
revista kane nje jete shume me te gjate. 
Mirepo, per rrethanat tona shqiptare 
dhe kosovare, ky pervjetor eshte shu- 
me domethenes. 

"Dituria Islame" nisi te dilte ne 
shor te vitit 1986, kur Kosova, po 
edhe tere Evropa Juglindore sun- 
dohej nga ish-regjimet komuniste. 
Andaj, vendimi i botimit te nje re- 
viste fetare ne ate kohe, bartte me 
vete nje sfide dhe pergjegjesi te 
madhe. Thene shkurt, ky ishte nje 
hap i guximshem si per botuesin, 
ashtu edhe per lexuesit. 

Sistemi i atehershem, me apa- 
raturen dhe mekanizmat e tij, 
donte qe gdo gje ta kishte nen 
kontroll. Ne veganti, kur shtrohej 
geshtja e fjales se shkruar dhe kur 
kjo fjale e shkruar ishte fetare dhe 
islame. Ne anen tjeter, te gjitha 
parimet islame ishin ne kundersh- 
tim te plote me pikepamjet mbi te 
cilat ishte sendertuar ideologjia e 
regjimit komunist e asaj kohe. 
Andaj, ne ato rrethana, perte sig- 
uruar daljen e "Diturise Islame", 
lypsej te ecej neper tehun e shpa- 
tes. 

Problem tjeter ishte sigurimi i 
bashkepunetoreve, te cilet do te 
kontribuonin me shkrimet e tyre 
per mbarevajtjen e revistes, qe 
nuk ishte nje pune aq e lehte. Me 
gjithe peripecite e shumta, "Ditu- 



ria Islame" vazhdoi rrugetimin e saj deri 
ne ditet tona. 

Deshi fati qe une ta drejtoja kete re- 
viste ne periudhen tetor 1990-shtator 
1996 (nr. 18-84), ne periudhen e thyer- 
jeve te medha qe po beheshin jo vetem 
ne Kosove, poredhe ne tere rajonin. Ne 
ate periudhe kohore, kur Kosova ne rra- 
fshin kombetar dhe ate nderkombetar 
ishte ne qender te vemendjes per perp- 
jekjet e saj mbinjerezore qe po bente 
per glirimin e saj nga okupimi serb, dhe 
po trasonte rrugen drejte pavaresise se 
saj. 

Po ne ate periudhe kohore, deshi i 
Madhi Zot, qe edhe ne Shqiperi te she- 
mbej regjimi i eger komunist I Enver 
Hoxhes dhe ajo te fillonte proceset de- 
mokratike, te cilat ishin shume te dhem- 
bshme, por qe guan drejt integrimit te 
saj ne rrjedhat evropiane dhe ato nde- 
rkombetare. Tagrin e larte te diktatures 
e pagoi shume shtrenjte populli shqip- 
tar. Lejimi i zbatimit te fese ne Shqiperi, 
pas nje periudhe afer nje gjysme she- 
kulli te ndalimit te saj, ishte nje e arritur 
e madhe per Shqiperine. Per fat te keq, 
gmimi i ndalimit te saj ishte tejet i shtre- 
njte, per Shqiperine dhe popullin e saj. 

Ne te njejten periudhe kohore edhe 
Beta Islame u ballafaqua me tragjedi te 
medha, te cilat "Dituria Islame", brenda 
mundesive te saj, u perpoq t'i regjistro- 







nte dhe t'i komentonte, ne menyre sa 
me autentike, qe te beheshin deshmi 
dhe mesim per brezat e ardhshem te 
myslimaneve. Prej tyre me te theksua- 
rat ishin: tragjedia e myslimaneve te 
Bosnje e Hercegovines (1990-1994), 
agresioni rus ne Qegeni, problemi i paz- 
gjidhur i Kashmirit, geshtja e pazgjidhur 
e Palestines, qe po zgjat me shume se 
gjysme shekulli, si dhe shume vatra te 
krizave te tjera ane e kend Botes 
Islame. 

Me lekundjen e bazave te brishta te 
ish-Federates Jugosllave, u be edhe 
pavaresimi i Bashkesise Islame te 
Kosoves, si nje hap i guximshem dhe 
sihariq se Kosova do te ecte drejt pa- 
varesimit te saj. Mevetesimi i Bashke- 
sise Islame te Kosoves i dha hapesire 
veprimi asaj, qe ta njihte opinionin 
nderkombetar me rrjedhat e proceseve 
me te reja ne Kosove, dhe me torturat 
dhe gjenocidin qe regjimi i Miloshevigit, 
me mekanizmat e tij shteterore, po ush- 
tronte ndaj popullates se pambrojtur te 
Kosoves. Ato, si duket, ishin perpelitjet 
e fundit te regjimit serb, qe bente ndaj 
popullit shqiptar te Kosoves, edhe pse 
ai vete e dinte se okupimi i tij i kishte 
ditet te numeruara. Pikerisht prandaj ai 
per gdo dite e me teper shtonte agre- 
sivitetin e tij policor-ushtarak. 

Na gezon fakti qe "Dituria islame" po 
trason rrugen e saj edhe ne kete 
periudhe te transicionit qe po 
kalon shoqeria kosovare dhe 
Bashkesia Islame, duke u qen- 
druar konsekuente parimeve te 
saj. Askush tjeter sikur mysli- 
manet, nuk eshte i ngarkuar qe 
te mesoje nga e kaluara. Ky 
eshte imperativ i drejtperdrejte 
nga Kurani i madherishem, Libri 
i shenjte i myslimaneve. Nese 
eshte ashtu, atehere ne duhet 
te kemi respekt ndaj fjales se 
shkruar islame. Sepse jemi "civ- 
ilizim i fjaleve". Fjala e bukur ia 
hap deren Islamit, ndersa fjala e 
shemtuar ia mbyll. Fjala e bu- 
kur, ne te njejten kohe, eshte e 
vertete dhe e moralshme. "Ditu- 
ria islame" ben vazhdimisht per- 
pjekje qe te jete e tille. Ky zaten 
eshte edhe misioni i saj. 



* Kryeredaktor i revistes "Dituria 
Islame", nr. 18-84 



dituria islame / 197 



Flasin ish-kryeredaktoret 



Perjetuese e ngjarjeve qe bene kthese ne histori 




Sabri Bajgora* 

Se g'rendesi ka fjala e shkruar, kete 
me se miri e ka perjetesuar Kurani fa- 
melarte ne ajetin 1 te kaptines El-Ka- 
lem: "Nun, betohem ne Lapsin dhe ne 
ate qe shkruhet", prandaj edhe nisma e 
botimit te revistes sone prestigjioze dhe 
tashme te njohur ne permasa kombe- 
tare e nderkombetare, "Dituria Islame", 
ka qene nje perpjekje madheshtore, qe 
fatmiresisht, kete vit po e kurore- 
zojme me 20-vjetorin e daljes se 
saj. 

Pa dyshim qe nisma ishte e 
veshtire, sepse atebote mungo- 
nte kuadri profesional, shkrimet 
profesionale dhe kushtet e per- 
gatitjes tekniko-teknologjike, por, 
fale vullnetit, elanit dhe shpreses 
se per fjalen islame ne shqip, 
megjithate do te vinin dite me te 
mira, kjo reviste do te shihte 
driten. Dhe, me gjithe pengesat 
nga pushteti komunist, rrita e saj 
kurre nuk u ndal. Madje, kur 
Serbia pezulloi autonomine e 
Kosoves ne fillim te viteve '90, 
ajo per nje kohe ishte dritarja e 
vetme shqipe nga buronin edhe 
ato pak informacione. 

Ne vitet me te veshtira te 
ekzistimit te saj, ne vitet e thyer- 
jeve te medha ne Kosove, 1996- 
2000, kisha fatin te isha kry- 
eredaktori I trete i "Diturise Isla- 
me". Ndonese te penguar ne gdo 
situate, qofte ne aspektin e rad- 
hitjes, te botimit dhe sidomos te 
distribuimit te saj neper Kosove, 
kur shpeshhere i qeme ekspozu- 
ar dhunes dhe torturave psikike 
nga policia serbe, megjithate me 
ndihmen e Allahut, ne kurre nuk 



e ndalem punen tone fisnike. Ishte thje- 
sht nje amanet qe e kishim marre per- 
siper me te gjithe koleget ne Bashkesi- 
ne Islame, qofte ne nivel qendror, qofte 
ne ate lokal, dhe kete amanet duhej ta 
percillnim me tutje, pavaresisht nga try- 
snite dhe sakrificat. 

Ne faqet e "Diturise Islame" perjete- 
suam protestat studentore te tetorit 
1997, pastaj masakren e Prekazit, soil- 
em lajme dhe rrefime autentike nga vo- 
te protagonistet e kesaj epopeje, e cila 
ne kujtesen e popullit shqiptar do te 
mbetet si nje nder episodet heroike dhe 
e cila do te shtynte procesin e Kosoves 
ne udhetimin e gjate po perfundimtarte 
Kosoves. Po ashtu sollem ngjarjet e 
tmerrshme e te dhimbshme nga masa- 
kra e Regakut, lajmet me foto per 
shkaterrimin e xhamive, per torturat, 
maltretimet dhe vrasjen e imameve-ule- 
mase si pjese e pandashme e ketij pop- 
ulli liridashes. Dhe, deshi Allahu, fale 
gjakut te derdhur te deshmoreve tane 
dhe ndihmes se Nato-s, Kosova filloi te 
merrte fryme me lirshem, keshtu qe, 
kushtet u bene paksa me te mira per 
pune. 

Pas fillimit te bombardimit te forcave 
serbe nga ana e Nato-s, represioni serb 




NekujUm te 
Vtores historike 



EDHE A TOm EDHE MUL TIUMIVERSI 
I NENSHTROHEN ALLAHUT 

KUBShAMANET I MBARE MUSLIMAHEVE 

PLOJEEREMBI VARRETEMOgME 



mbi popullaten u shtua tej mase, qe pati 
per pasoje debimin e gati nje milion 
kosovareve nga trojet e tyre stergjysho- 
re. Kjo gjendje beri te pamundur daljen 
e metutjeshme te revistes sone. Ndone- 
se kjo nuk zgjati me shume se tre muaj, 
edhe per ate kohe pati perpjekje qe ne 
Maqedoni te dilte nje numer special, i 
cili pothuaj qe pergatitur ne Shkup nga 
disa anetare te redaksise, po kjo nuk 
ndodhi. Fatmiresisht, nje pjese te puni- 
meve te ketij numri e bartem menjehere 
ne Kosove dhe e botuam me mund te 
madh pas 3 javesh ne Prishtine. 

Meqe ne Kosove ishte shkaterruar 
5do gje, ne muajt e pare te pasluftes e 
kishim te veshtire madje te siguronim 
edhe leter per shkrime dhe botim, 
sepse ne Prishtine ishin djegur edhe 
ato pak shtypshkronja private qe ekzis- 
tonin para luftes. Por megjithate, ne 
edhe atehere nuk e ndalem punen tone, 
por vazhduam me perkushtim edhe me 
te madh dhe, me ndihmen e Allahut, ia 
dolem mbane. 

Sot kur po festojme 20-vjetorin e dal- 
jes se kesaj reviste, e ndiej veten tejet 
te privilegjuar qe isha pjese e historise 
se saj. Ajo qe me jep shprese se kjo 
reviste do te mbijetoje edhe per shume 
vite, eshte brezi i ri i teologeve, 
shkencetareve, profesoreve, 
akademikeve, te cilet me shkri- 
met e tyre objektive per reali- 
tetin islam, po mbushin faqet e 
kesaj reviste. 

Sot, me gezon fakti se revi- 
sta jone ka marre nje fizionomi 
te re, e udhehequr profesional- 
isht nga nje staf serioz, me nje 
armate te tere pas, teologesh 
ambicioze e te etshem per te 
shpene perpara Fjalen e 
Allahut, nga te cilet pritet qe 
edhe me tutje ta mbajne gjalle 
kete fryme shpresedhenese, 
se megjithate Islami ne keto 
troje mbijetoi katrahurat e nje 
te kaluare te erret. 

Lexues te nderuar, lexojeni, 
ndihmojeni dhe perkraheni 
"Diturine Islame", sepse vetem 
ne kete menyre do te arrijme 
suksese drejt jetesimit te ide- 
aleve tona. Kjo reviste aq sa 
eshte Jona, po aq dhe me 
shume eshte Juaja. 



* Kryeredaktor i revistes 
"Dituria Islame", nr. 85-124 



wmmm^mmmmmmmmmmmmmmmmm>mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm 



dituria islame / 197 



Flasin ish-kryeredaktoret 



Vitet e para te pasluftes 




Ahmet Sadriu* 



Te nderuar dhe shume te respe- 
ktuar lexues te revistes "Dituria 
Islame" 

Kam kenaqesine qe me rastin e 
20-vjetorit te daljes se revistes 
sone, t'ju drejtoherri me nje pers- 
hendetje te shkurter si nje prej ish- 
kryeredaktoreve te kesaj reviste (I 
katerti me radlie) duke kujtuar ato 
dite sliume te ve9anta per mua. Ve- 
rtet islite kenaqesi qe islia per kater 
vjet ne krye te revistes se vetme 
islame ne vitet e para te pasluftes, 
por njeheresh ishte edhe pergjegje- 
si e madhe. Isliin ato kater vitet 
(2000-2004) potliuaj menjehere 
pas luftes, nga e cila Kosova kishte 
dale e shkaterruar ne shume as- 
pekte, si ne ate material ashtu edhe 
ne ate shpirteror. Ishte koha kur ne 
Kosove kishin vershuar shoqata te 
ndryshme si nga Lindja ashtu edhe 
nga Perendimi ne shenje solidarite- 
ti per popullin e Kosoves, por qe ne 
realitet shume prej tyre benin nje 
propaganda te paskrupullt per kon- 
vertim, duke shfrytezuar gjendjen e 
veshtire ekonomike dhe shpirtero- 
re. 

Duke i pasur parasysh te gjitha 
keto, dhe gjendjen ne pergjithesi, 
pastaj duke ditur rendesine e fjalise 
se shkruar, ne se bashku me sho- 
ket e redaksise dhe bashkepuneto- 
ret tjere, iu rrekem punes me serio- 
zitetin me te madh. Ishte koha kur 
revista e kishte krijuar emrin e vet 



tek lexuesit, fale atyre qe e kishin 
udhehequr me pare. 

Ishte vertet pergjegjesi e madhe, 
kerkohej kujdes i madh se g'po u 
plasonim lexuesve tane. Fale 
Allahut xh.sh. dhe angazhimit te 
palodhshem te stafit te revistes si 
dhe mbeshtetjes se pakufishme te 
Kryesise se Bl te Kosoves, arritem 
dhe ia dolem. 

Revista u profilizua ne format e 
saj te vazhdueshme, me rubrika te 
rregullta, me tema te larmishme 
nga feja, kultura, historia dhe shke- 
nca te tjera te ndryshme. Nje prej te 
arriturave me te medha qe vien te 
theksohet gjate kohes sa isha ne 
krye te revistes, ishte plasimi i revi- 
stes sone ne rrjetin global te intern- 
etit. Ne hapem nje faqe te revistes, 
ku e derdhnim ate ashtu komplet, ta 
pacunguar, keshtu qe lexuesit. 



kudo qe te ishin, kishin mundesi ta 
lexonin revisten ne formen e plote, 
ne te gjitha skajet e botes. Besoj se 
me kete ia arritem edhe qellimit, 
dhe vIen te theksohet se per ^do 
numer kemi pasur mbi 10.000 vizi- 
tues te rregullt te faqes se revistes 
"Dituria Islame" ne internet. 

Ne fund, i pershendes te gjithe 
lexuesit e Diturise Islame, duke i 
porositur qe kete reviste ta lexojne, 
ta mbeshtesin dhe ta ndihmojne ne 
forma te ndryshme, njeheresh i uroj 
sukses dhe pune te mbare redaksi- 
se aktuale, duke e lutur Allahun 
xh.sh. qe t'i ndihmoje per te realizu- 
ar amanetin e marre persiper. 



Kryeredaktor I revistes "Dituria 
Islame", nr. 125-175 




dituria islame / 197 



Flasin ish-kryeredaktoret 



Tani kur kemi trashegimi, eshte me lehte 
t u qendrojme besnike lexuesve tane 




Bahri Simnica* 



Te nderuar dhe te respektuar le- 
xues. 

Kam nderin dhe jam i privilegjuar 
qe, me pak fjale, f ju drejtohem dhe 
t'ju pergezoj per kete reviste mujo- 
re, qe tani po mbush te njezet vjetet 
bashke me shume simotra, revista 
te tjera fetare dhe kombetare. 

I vetedijshem per pergjegjesine 
qe kemi ne kete fushe, qe ne fillim 
dua t'ju falenderoj dhe pergezoj ju, 
lexues besnike te kesaj reviste 
dhe njeheresh ju, bashkepune- 
tore, qe per vite te tera nuk iu 
ndate punes ne te shkruar, e 
cila pa dyshim eshte puna me 
e rende se gdo gje tjeter, - te 
mund te kontribuosh per eduki- 
min dhe informimin e njerezve 
te interesuar. Gjithnje duke u 
qendruar besnik parimeve fe- 
tare e kombetare ne te gjitha 
kohet dhe ne te gjitha situatat, 
te cilat vertet qe ishin shume te 
pafavorshme per te gjithe ne, 
ne veganti per fjalen e lire dhe 
formen lire te te shprehurit per 
sa i takon fese islame. 

Nje boshliek i krijuar ne kete 
aspekt me ndalimin e fese nga 
ana e pushtetit komunist, si 
dhe pjeserisht ne ish-Jugo- 
sllavine, beri qe te mbeteshin 
nen hije e dalengadale edhe te 
humbisnin e te zhdukeshin 
shume prej vierave shpirterore. 
Nje pjese e madhe e kultures 
sone islame u zhduk, e tjetra, e 
pakta qe mbeti, u injorua dhe u 
margjinalizua teresisht. Ne ve- 
tedijen e popullates shqiptare 



ne vite te tera u imponua doktrina 
ateiste, e cila kishte nje qellim te ve- 
tem monstruoz-zhdukjen e ndjenjes 
fetare islame te pjeses me te 
madhe te kombit tone. 

Derisa Shqiperia ndrydhte tere- 
sisht kete ndjenje fetare, ketu tek 
ne, ne hapesira te ish-Jugosllavise, 
megjithate Ulemaja jone mendjen- 
dritur arriten fi benin balle deri diku 
sfides ateiste, duke e ruajtur te gja- 
lle ndjenjen fetare ne zemren e po- 
pullit per aq sa u lejuan kushtet dhe 
rrethanat. Medreseja "Alauddin" 
ishte nje keshtjelle ne te cilen bru- 
moseshin idealet e larta islame. Ne 
vitin 1986, nje vit qe ne analet e his- 
torise se Bashkesise Islame te Ko- 
soves eshte shenuar me shkronja 
vertete te arta, Kryesia e Bashkesi- 
se Islame nxori ne drite revisten 
"Dituria Islame", nepermjet se dies 
arriti qe mendimin islam ta plasonte 
edhe me larg ne forme te fjales se 
shkruar. "Dituria Islame" filloi misio- 
nin e saj fisnik dhe shtegtimin e 
gjate neper kohe. E ardhmja e Isla- 
mit ne keto troje, me nje reviste te 
tille, po behej me e sigurt. 

Te pranosh gabimet, eshte virtyt, 
por te vazhdosh dhe te qendrosh 



lsli^[^h]!gttii!ialiligtiiii(' 
ElEitlii%ititlSgipiiltiili!i 

iHJSnistoHi^inliliiiiaiiiiiiis 




edhe me tutje ne gabimet, - eshte 
absurditet, prandaj e ndiejme per 
detyre qe te pohojme se nje pjese e 
shtypit tone po ecen drejt persosjes 
profesionale. Megjithekete nje pje- 
se tjeter ende ka shterpesi fetare, 
ne mungese te vizioneve dhe inve- 
ncioneve kreative, duke iu qasur ne 
menyre joserioze shume probleme- 
ve dhe preokupimeve tona te perdi- 
tshme. 

Sot, kur po festojme 20-vjetorin e 
"Diturise Islame", e ndiejme veten 
krenare qe kemi arriturte afirmojme 
nje reviste vertet serioze, me qasje 
te mirefillta ndaj Islamit. Nese duam 
nje themel te shendoshe kombetar, 
natyrisht se do te na duhet te ngre- 
me edhe edukaten tone morale e 
shpirterore. Dhe, nese i veme nje 
gur kendor fese, kemi ngritur nje 
keshtjelle te forte mbi themelet e 
ngrehines kombetare. Nese deshi- 
rojme qe mosha e njome te rritet 
edhe me moral te shendoshe, duh- 
et t1 ofrojme asaj gjera te mira te 
shkruara. 



Shume te nderuar, te respektuar 
lexues! 

Mbesim me shpresen se 
edhe ne te ardhmen do te pro- 
vojme qe nepermjet revistes 
suaj e tone, te shprehim bes- 
nikerisht shpirtin e Islamit bu- 
rimor, te ngjallim nder lexuesit 
ndjenjat e larta fetare, shoqer- 
ore, vellazerore dhe atdheta- 
re. Gjithnje me ndihmen e 
Allahut, me perkrahjen pa rez- 
erve te lexuesve dhe te ba- 
shkepunetoreve, ne edhe me 
tutje do te jemi ushtare 
besnike te geshtjes fetare e 
kombetare ne keto troje, ende 
te trazuara, te Ballkanit. 
Allahu i Plotfuqishem eshte i 
Vetmi Qe na ka ndihmuar dhe 
na ndihmon kurdohere, qe 
amanetin tone ta kryejme me 
nder e pergjegjesi. 



* Kryeredaktor aktual i revistes 
"Dituria Islame". 



dituria islame / 197 



Ne shenjester 



Roli i Bashkesise Islame 
ne periudhen pas statusit te Kosoves' 

(sfida dhe pergjegiesi) 



Mr. Qemajl Morina 



E nderuara kryesi e punes. 
Te nderuar efendilere, 

Tema per te cilen do te flas ne kete 
seminar, ne shikim te pare, duket se dall- 
on nga zhargoni i temave te seminareve 
te meparshme. Ne realitet, kjo teme 
imponohet vetvetiu, edhe per ne si insti- 
tucion fetar, si rezultat i kushteve dhe 
rrethanave vendimtare neper te cilat po 
kalon Kosova. Sepse, po kalojme nje 
faze vendimtare ne te cilen vendoset per 
te tashmen dlie te ardlimen tone si komb 
dhe per te ardhmen e femijeve tane. 
Andaj, momentet e ketilla jane te rralla 
ne histori. Per te ardhur nje moment i 
ketille, na eshte dashur te presim me 
shume se nje shekull. 

Jemi deshmitare se kalimi nga sheku- 
lli njezet ne shekullin njezet e nje ishte 
nje moment qe shenoi ndryshime te me- 
dha ne marredhaniet ne mes Lindjes dhe 
Perendimit. Per fat te keq, kjo tendence 
e tensionimit te ketyre marredhenieve, 
me gjithe perpjekjet e vazhdueshme te 
njerezve te vullnetit te mire nga te dy 
anet , sa vjen e po keqesohet per dite e 
me shume. Kjo tendosje, nuk eshte ne 
interes te askujt, e ne ve9anti te kesaj 
pjese te Ballkanit, ku bene pjese edhe 
atdheu yne Kosova, ne trualHn e se ciles 
perplasen keta interesa, qofshin ata te 
Perendimit apo te Lindjes. 

Shekulli njezet, te cilin ne shqiptaret 
do ta mbajme ne mend per peripecite e 
shumta, u permbyll me nje shprese se 
drejtesia mund te vonohet, por me ne fu- 
nd ajo do te arrije. Te gjithe ne, secih ne 
menyren e vet, kemi perjetuar edhe luf- 
ten e fundit, agresionin serb ne Kosove. 
Pasojat ishin te shumta ne te gjitha aspe- 
ktet: vrasje te njerezve, debim me dhune 
nga Kosova, shkaterrime te fshatrave e 
qyteteve. Per fat te mire, kesaj radhe zeri 
i arsyes ishte mbi fdo interes tjeter Fu- 
qia e njerezve te vullnetit te mire ishte 
mbi forcen e agresionit dhe vullneti i ty- 
re mposhti nje here e pergjithmone amb- 



iciet dhe hovin e agresorit serb. Per 78 
dite me radhe forcat e NATO-s, te udhe- 
hequra nga ShBA-ja, bombarduan caqet 
ushtarake serbe te regjimit te Miloshe- 
vi9it, derisa me ne fund i detyruan te 
dorezoheshin dhe te terhiqeshin nga Ko- 
sova. Per here te pare pas nje shekulli, 
Kosova po merrte fryme lirshem, pa pra- 
nine e policise dhe ushtrise serbe. 

Ajo qe po ndodhte ato dite, po thyen- 
te shume paragjykime ne shume aspe- 
kte. Forcat e NATO-s po bombardonin 
caqet e nje shteti. qe shtirej se ishte ne 
mbrojtje te Krishterimit, per te shpetuar 
nga gjenocidi nje popuU te pambrojtur, 
me perkatesi fetare kryesisht islame. 
Atebote, te kota ishin apelet dhe protes- 
tat e Kishes Ortodokse Serbe se bombat 
e NATO-s po hidheshin mbi vellezerit e 



tyre te krishtere. Askujt nuk i benin per- 
shtypje thirrjet dhe klithjet e autorit te 
romanit "Bajoneta", Vuk Drashkovi9, 
minister aktual i Puneve te Jashtme i Se- 
rbise, drejtuar medieve te Perendimit: 
"Ne jemi te krishtere, Evropa eshte e 
krishtere . E kuptoni ke po bombardoni. 
Po i bombardoni te krishteret e po i mer- 
rni ne mbrojtje bijte e Bin Ladenit?!" 

Pergjigjja e merituar vinte nga ish- 
Presidenti amerikan Bill Klinton, i cili 
ishte ne krye te forces qe mbante barren 
me te madhe te bombardimit:"Ne mo- 
rem ne mbrojtje nje popuU, i cili ishte 
viktime e nje agresioni te paskrupullt 
vetem pse besonte Zotin ne nje menyre 
tjeter". 

Te hutuar mbeten edhe ekstremistet e 
llojit tjeter, te cilet donin qe lufta ne Ko- 




dituria islame / 197 




sove te zgjate sa me teper dhe Perendimi 
te bente sehir, per te pasur argument sht- 
ese se kur behej fjale per myslimanet, 
Perendimi mban te njejtin qendrim. Me 
te do te vertetohej se konflikti ne mes 
civilizimeve eshte i paevitueshem. 

Periudha e transicionit 

Jemi deshmitare te periudhes te trans- 
icionit qe po kalon Kosova, e cila nuk 
ishte aq e shkurter Kaluan me sliume se 
shtate vjet te plote, te cilet nuk isliin 
edhe aq te lehte, ne pritje te percaktimit 
te statusit te Kosoves. Me gjithe peripe- 
cite, popuUi yne qendroi stoik dhe dinji- 
toz. Diti ta ruaje durimin edlie ne mome- 
ntet me te veshtira, gjitlimone duke 
shpresuar per dite me te mira. 

Gjendemi ne nje udliekryq te madh. 
Sfidat dhe pergjegjesite mbi supet e te 
gritha institucioneve te Kosoves jane te 
medha. Percaktimi i statusit si hap i pa- 
re, eshte nje pergjegjesi e perbashket se 
bashku me nderkombetaret, por kjo ne 
nje mase te madhe varet edhe nga provi- 
mi i pjekurise sone, te cilin ne duhet ta 
kalpojme para kesaj bashkesie, se jemi 
ne gjendje te udheheqim shtetin ne te 
cilin do te sundoje ligji, ku te gjithe qy- 
tetaret, pa perjashtim, do te jene te bara- 
barte para ligjit pa dallim kombi, feje, 
gjuhe, gjinie etj. Andaj, ne grupin e ke- 
tyre institucioneve, pa dyshim ben pjese 
edhe Bashkesia Islame, e cila duhet te 
ballafaqohet me sfida dhe pergjegjesi, te 
cilat i takojne asaj si institucion fetar i 
Kosoves, me numrin me te madh te bes- 
imtareve. Na gezon fakti se Bashkesia 
Islame ne te kaluaren edhe ne momentet 
me te veshtira, ishte ne nivel te per- 
gjegjesise dhe doli me suksese, si para 
besimtareve edhe para institucioneve re- 
levante te atyre vendore dhe nderkom- 
betare. Besojme se kete do ta beje edhe 
ne te ardhmen, ne Kosoven pas statusit. 
Me kete na obligojne normat dhe princi- 
pet e Islamit si fe universale, qe i respek- 
ton te gjitha fete e meparshme, profetet, 
dhe librat e shenjte te tyre. Islami eshte 
fe e meshires, dialogut dhe bashkejete- 
ses me te gjithe popujt dhe racat, pa ma- 



rre parasysh besimin, kombesine e racen 
e tyre. 

Ne mes Islamit tradicional 
dhe atij agresiv 

Islami ne keto hapesira ka nje tradite 
gjashte shekullore, e cila u tregua e suk- 
sesshme dhe beri qe ai jo vetem te mbi- 
jetoje, por edhe te zhvillohet dhe te 
zgjerohet. Kete e beri fal vizionit te dije- 
tareve tane, ne te kaluaren, te cilet e kup- 
tuan Islamin dhe misionin e tij dhe ishin 
ne kontakte dhe dialog te vazhdueshem 
me besimtaret e feve tjera ne fqinjesi. 
Nuk eshte fshehtesi nese themi se tash 
ne Skene kemi individe qe nuk peputhen 
me Islamin tone tradicional, ata me teper 
i kushtojne kujdes pamjes se jashtme, 
sig jane mjekra, pantallonat e shkurta, 
mohimi i traditave te meparshme te Isla- 
mit, si mevludi, qelimeja etj., - nderkohe 
qe ne te gjithe e dime se Islami gjykon 
ate se 9'mbajme ne brendi e jo pamjen e 
jashtme. Ne te njejten kohe ne kemi pro- 
va se Islami tradicional, duke u mbe- 
shtetur ne parimet e tij per tolerance dhe 
bashkejetese me popuj dhe besime tjera, 
pati sukses ne misionin e tij, por ne nuk 
dime se a do te mund te jete i sukses- 
shem versioni i ri i Islamit qe po propa- 
gandohet nga disa individe?! 

Une nuk kam ndermend qe t'ju flas 
per kodeksin e misionit islam, i cili na 
keshillon qe njerezve t'u drejtohemi me 
fjale te buta: 

"Dhe njerezve t'u flisni fjale te mi- 
ra!" (el-Bekare, 83). Po ashtu ne jemi te 
urdheruar qe njerezve t'u drejtohemi me 
keshilla te mira: "Thirr ne rrugen e Zotit 
tend me urtesi dhe keshille te mire dhe 
polemizo me ata, me ate menyre qe 
eshte me e mira!" (En-nahl, 125) 

"Ai qe urdheron per ndonje miresi, le 
te jete edhe vepra e tij e mire!" 

Kurani i madherishem na shpjegon se 
roll dhe misioni yne eshte i kufizuar ne 
komunikim dhe ne perkujtim e jo edhe 
ne udhezim, sepse udhezimi eshte kom- 
petence e Allahut te Gjithefuqishem: "Ti 
ke per obligim vetem komunikimin!" 
(Eshuara, 48). "Ti keshillo se ti je vetem 
keshillues. Ti nuk je mbi ta imponues!" 
(El-Gashije, 21-22) "Ti nuk mund ta 
udhezosh ate qe do ti, po AUahu e udhe- 
zon ke te doje!" (El-Kisas, 56) 



Roli i Bashkesise Islame 
ne Kosoven e re 

Ne Kosoven pas statusit, apo ne Ko- 
soven e re, te gjithe na presin sfida dhe 
pergjegjesi te medha. Secili duhet te per- 
ballet me sfidat dhe pergjegjesite e veta. 
Partite politike do te kene pergjegjesite e 
veta, por edhe ne si Bashkesi Islame do 
te kemi pjesen e pergjegjesive tona. Ne 
veganti kur fati ka dashur qe numerik- 
isht jemi bashkesia fetare me e madhe e 
Kosoves, andaj edhe pergjegjesite jane 
me te medha se te bashkesive te tjera. 
Per kete arsye lypset qe se pari te jemi 
nje organizate monolite qe ta shtrijme 
ndikimin tone ne tere territorin e Koso- 
ves, sepse vetem ne kete menyre, duke 
qene te bashkuar dhe ne sherbim te bes- 
imtareve, do ta fitojme besimin e tyre 
dhe te institucioneve te tjera te Kosoves. 

Ne si organizate fetare, mjete te vet- 
me per ndikimi ne mesin e besimtareve 
tane, kemi keshillen e mire, fjalen e urte, 
te cilen mund ta percjellim ne te gjitha 
xhamite e Kosoves nepermes imameve 
tane. Edukimi i besimtareve tane ne paj- 
tim me parimet e Islamit per nje bashke- 
jetese me te gjithe bashkeqytetaret e tje- 
re te Kosoves, pa dallim feje, etnie dhe 
gjuhe, - do te jete sfida dhe pergjegjesia 
jone me madhe, por ne te njejten kohe 
edhe kontributi yne me i madh qe mund 
ta japim ne Kosoven pas statusit. 

Ne nuk duhet as ta mbivleresojme ve- 
tveten, por edhe as t'i nengmojme mu- 
ndesite dhe potencialin tone njerezor, 
shpirteror e material. Luftimi i dukurive 
te keqija dhe te demshme, duhet te jete 
fushe e angazhimit tone. 

Lajtmotivi yne do te jete per nje sho- 
qeri tolerante,demokratike, te qytetareve 
te barabarte, ne nje shtet ku do te sundo- 
je ligji- 

Sfidat qe na presin, jane te medha. 
Amaneti qe kemi mbi supet tona, nuk 
eshte i lehte. Mirepo, me nje pune siste- 
matike, me koordinim dhe bashkerendit- 
je te fo reave tona te perbashketa, do ta 
fitojme edhe kete beteje, me ndihmen e 
te Madhit Zot. 

AUahu xh.sh. ne Kuranin famelarte 
thote: 

"Dhe thuaj: "Punoni, sepse Allahu do 
te shohe punen tuaj, Pejgamberi i Tij 
dhe besimtaret" 



Kumtese e lexuar ne Seminarin e njembedhjete 
te imameve te Kosoves, mbajtur me 9 shtator 
2006, ne lokalet e Medresese se mesme "Ala- 
uddin" te Prishtines, organizuar nga Kryesia e 
Bashkesise Islame te Kosoves. 



10 



dituria islame / 197 



Ne vigjilie te Kurban-Bajramit 



Kurbani, simbol i paqes 
dhe humanitetit 



Xhafer Fejziu 



Lexoju (Muhamed) atyre (jehud- 
injve e te tjereve) ngjarjen e 
vertete te dy djemve te Ademit, 
kur te dy flijuan kurbane, nga te 
cilet njerit iu pranua, ndersa tjetrit nuk iu 
pranua. Ai (qe nuk iu pranua) tha:" Une 
do te te mbys ty" (Kabili i tha Habilit). 
E ai (qe iu pranua) tha:"Allahu pranon 
vetem prej te sinqerteve". (El Maide, 
27). 

Jo rastesisht per argument zgjodhem 
kete ajet, i cili bene fjale per kurbanin. 
Qdo njeri i men9ur, nga fjalet e ketij ajeti 
nenkupton se institucioni i kurbanit 
eshte me rendesi te madhe, si dhe ka te 
beje me ngjarjen midis Ademit a.s. dhe 
djemve te tij. 

Nga ajeti kuranor shihet qarte se prej 
kujt pranon sakrificen Allahu xh.sh.. Do 
te thote, ne Islam nuk eshte i mjaftuesh- 
em vetem ofrimi i sakrifices, por ajo do- 
emos duhet te jete e shoqeruar edhe me 
besim dhe devotshmeri. 

Prerja e kurbanit apo ofrimi i sakri- 
fices ne nje forme a ne nje tjeter, eshte 
aplikuar nga te gjithe popujt. Mirepo ky 
institucion ne Islam dhe mesimet e tij 
kane domethenie dhe rendesi te thelle si 
te gjitha parimet e tjera islame. Prerja e 
kurbanit eshte nje akt i jashtem, i cili ne 
Islam ka domethenie krejtesisht tjeter 

Sipas botekuptimit islam, prerja e 
kurbanit, si akt i jashtem, duhet te trego- 
je se njeriu per triumfm e se vertetes, 
eshte i gatshem te sakrifikoj te gjitha te 
mirat dhe deshirat e tij. 

Myslimani, duke sakrifikuar kurban- 
in qe eshte prone e tij, tregon se eshte i 
gatshem per te sakrifikuar edhe jeten e 
tij per Allahun, i Cili e ka krijuar dhe i 
ka dhene jeten. Prandaj institucioni i 
kurbanit na meson se si duhet te mburre- 
mi ndaj 9do veshtiresie, dhe ndaj 9do 
fatkeqesie duhet te tregojme durim. 

Ne fakt, kurbani eshe sakrifice qe be- 
het vetem ne emer te AUahut xh.sh. Si 
fdo dispozite apo parim islam, edhe pre- 
rja e kurbanit ka qellimin dhe rendesine 
ne jeten e 9do besimtari. Aktualiteti i tij 
eshte i perhershem, pa marre parasysh 
kohen dhe vendin. 

Kryerja e obligimit te prerjes se kur- 
banit, do te thote nenshtrim i plote ndaj 
urdhrave dhe deshires se Allahut xh.sh., 
qe e ndihmon njeriun te kuptoje qellim- 
in e ardhjes se tij ne kete bote. 

Nenshtrimi ndaj ligjeve te Allahut 
xh.sh. eshte nevoje e 9do individi, per 



arsye se vetem ne kete menyre mund te 
jetohet nje jete e qete dhe e lumtur. Dhe 
e kunderta, mosperfillja e ligjeve te 
Allahut xh.sh. te 9on t'u nenshtrohesh 
interesave te ndryshem, pasioneve, pu- 
neve negative e destruktive. Pra, porosia 
kryesore e therjes se kurbanit eshte qe 
jeta dhe aktiviteti i njeriut te jete ne per- 
puthje te plote me Ligjet e Allahut 
xh.sh. edhe atehere kur shtrohet jo 
vetem 9eshtja e pasurise, po edhe e jetes 
se vete njeriut. Me ane te kesaj arrihet 
humanizimi shpirteror i njeriut, qe eshte 
qellimi i pare i prerjes se kurbanit, pra ai 
te sakrifikohet vetem ne emer te Allahut 
xh.sh. Allahu xh. sh. thote: " Tek Allahu 
nuk arrin as mishi e as gjaku i tyre, por 
tek Ai arrin bindja juaj. Ai ashtu ua nen- 
shtroi ato juve qe ta madheroni Allahun 
per udhezimet qe u beri. Bamiresve 
merru myzhde". (El Haxh, 37). 

"Thuaj: namazi im, kurbani im, jeta 
ime dhe vdekja ime jane thj eshte per 
Allahun, Zotin e boteve". (El En'am, 
162). 

Pra, tek Allahu xh.sh. nuk arrin mi- 
shi, as gjaku, as 9faredo qofte sakrifice 
tjeter materiale, perve9se devotshmeria, 
vepra e mire dhe lufta kunder se keqes, 
erresires. 

Kurbani ka disa dimensione. Njeri 
eshte edhe dimensioni social i kurbanit, 
i cili tek ne eshte here i theksuar aq shu- 
me, saqe del se kjo eshte qellimi i vetem 
i prerjes se kurbanit. Ne, anen sociale te 
kurbanit nuk e mohojme, por deshiro- 
jme te themi se qellimi i kurbanit ne te 
vertete eshte takvalleku. 

Gjithashtu, nje nga dimensionet e ku- 
rbanit eshte edhe ana pedagogjike. Me 
fjale te tjera, me vete aktin e prerjes se 
kurbanit ne pranine e te afermeve tane, 
ata ne menyre direkte i mesojme dhe i 
edukojme ne kete fryme. 

Prerja e kurbanit eshte detyre (vax- 
hib) per 9do besimtar qe eshte i pasur, ka 
mundesi materiale, qofte burre ose grua. 
Me flijimin e kafshes per kurban qellim 
eshte zbatimi i Urdhrit te Zotit dhe arrit- 
ja e shperblimit nga Madheria e Tij ne 




boten tjeter Pasuria qe ka njeriu, kon- 
siderohet shkak i obligimit per prerjen e 
kurbanit. Niveli i pasurise qe arrin nis- 
abin, kushtezon obligimin per prerjen e 
kurbanit (vlera e nisabit eshte 641.5 gra- 
me argjend). 

Kurbani gjate historise 

Studimet e religjionit, po edhe vete 
Kurani dhe Syneti i te Derguarit te 
Allahut xh.sh., konfirmojne se institu- 
cioni i kurbanit eshte i vjeter sa edhe 
vete njeriu ne planetin Toke. Kurani fis- 
nik konfirmon qarte se institucioni i kur- 
banit permendej edhe ne legjislaturen e 
njeriut te pare ne toke, Ademit a.s., pas- 
taj me vone edhe ne legjislaturen e Ibra- 
himit a.s., nje gje kjo e pashembullt ne 
tere historine e njerezimit. Sikunder rre- 
fen Kurani, Ibrahimi a.s., me te pranuar 
Urdhrin e Zotit per ta bere kurban te 
birin, Ismailin a.s., e lajmeroi djalin e 
vet, i cili nuk kundershtoi fare. Pasi te dy 
iu dorezuan VuUnetit te Allahut xh.sh. te 
gatshem per sakrifice, Zoti me fuqine e 
Tij te pakufishme e shpagoi Ismailin 
a.s., po nepermjet tyre edhe mbare njere- 
zimin, se ne sakrifice qendron jeta, suk- 
sesi. Historia njerezore, e posa9erisht 
ajo e perhapjes se Fese Islame, eshte 
perplot shembuj qe flasin se asnje suk- 
ses, sado i vogel te kete qene, nuk eshte 
arritur pa sakrifice, nje fakt ky qe e kon- 
firmon edhe koha e sotme. 

Pastaj, studimet krahasuese te religji- 
oneve, na vene ne dijeni se kurbani ka 
qene tradite e rrenjosur thelle edhe tek 
popujt e vjeter, si tek asirianet, fenikasit, 
egjiptianet etj. Kete e praktikonin edhe 
arabet idhujtare, te cilet e prisnin kur- 
banin ne emer te idhujve te tyre. Dhe, se 
fundi, institucioni i kurbanit permendet 
edhe ne Kuran, Synet dhe Ixhma. Ne 
Kuranin fisnik thuhet: "Andaj, ti falu 
dhe prit kurban per hir te Zotit tend" (El 
Kevther, 2). Kete akt, pra te therjes se 
kurbanit, e praktikoi vete Muhamedi a.s. 
me shoket e tij, nje praktike kjo qe vazh- 
don edhe sot ne mbare Boten Islame. 

Kurbani deshmon 
besimin e drejte 

Kurbani si komponent thelbesor i me- 
simeve islame, eshte ne funksion te kon- 
firmimit te njesise se nje te Vetmit 
Allah. Kontakti qe vihet me Allahun 
gjate aktit te prerjes se kurbanit, eshte 
imediat dhe pa kurrfare elementesh po- 
liteizmi a hipokrizie. Prej ketu edhe del 



dituria islame / 197 



11 




dallimi qenesor ndermjet flijimit islam 
dhe atij te feve te tjera. Derisa tek fete e 
tjera flijimi eshte akt per te fituar sim- 
patine dhe ndihmen e "zotave" te ima- 
gjinuar, ose per te zbutur hidherimin e 
tyre ndaj individit dhe popujve, ne fene 
islame flijimi eshte akt i gatishmerise 
sone per te flijuar gjene me te shtrenjte 
dhe me te dashur per hir te Krijuesit te 
boteve. 

Pra, myslimani i mirefillte me therjen 
e kurbanit deshmon se nga dashuria ndaj 
Allahut xh.sh., eshte i gatshem te flijoje 
jo vetem kurbanin, po edhe jeten e tij, po 
qe se e kerkon nevoja. 

Solidaritet ne veper- 

Kurbani i bajramit, si feste madhore 
islame, eshte nje rast praktik ne te cilin 
besimtari i vertete deshmon solidarite- 
tin, shpirtin e tij human si dhe vetedijen 
se flijimi ne dobi te vellezerve te vet te 
varfer, eshte 9elesi i shpetimit te nje ba- 
shkesie nga shkaterrimi i saj. Se kendej- 
mi, edhe feja islame ka vendosur nje 
varg rreguUash, ne mesin e te cilave 
edhe kurbanin, qe te luftohen ne menyre 
sa me efikase varferia, mjerimi. Pra, 
Kurban-Bajrami qenka feste kur ndjenja 
kolektive e shtyp e mbizoteron ate indi- 
viduale. Prej ketu rezulton dispozita is- 
lame qe mishi i kurbanit te ndahet ne tri 
pjese: per te varfrit, per te afermit e fqin- 
jet dhe per vete. Me shume se kurre, sot 
ndihet nevoja me e madhe per ndihme 
familjeve te rrezikuara nga varferia. Mi- 
jera familje myslimane sot, sidomos 
nder shqiptaret, gjenden te rrezikuara, 
sepse s'mund te shijojne kurrsesi bukur- 
ine e atmosferes festive te Bajramit. Fa- 
re mire dihet mekati i njeriut qe ka 
pasuri e nuk pret kurban, po sidomos 
deshperues eshte fakti nese, ata qe 
presin kurban, pjesen me te madhe te 
mishit e fusin neper frigorifere, kurse 
nje pjese te vogel e ndajne per te varfrit 
ose ua japin te afermve te tyre, te cilet 
jane ne gjendje te mire materiale, pa per- 
fillur fare fqinjin e tij te varfer. 

Besimtaret tane nuk duhet te harrojne 
as institucionet fetaro-arsimore te Bash- 
kesise Islame, te cilat varen drejtperdrejt 
nga ndihmat e tyre vullnetare, sidomos 



per shkak se vetem ne kete menyre do te 
vazhdojme te sigurojme ekzistencen e 
fese islame ne trevat tona, ve9anerisht 
kur te kihet parasysh shkollimi i kuadrit 
fetar nga te cilet varet interpretimi kor- 
rekt dhe burimor islam. 

Kurbani denon 
aktet kabiliane 

Nder mesazhet kryesore te kurbanit, 
te sipertheksuara, eshte edhe mesazhi i 
paqes, qe buron nga vete akti i flijimit te 
kafshes se parapare per hir te Allahut 
xh.sh. Kete me se miri e konfirmon rre- 
fimi kuranor perkitazi me ndodhine e dy 
bijve te Ademit a.s.: zuUumqarit - Kabil 
dhe paqedashesit - Habil. Si9 e dime, 
Urdhri i Zotit asokohe ishte qe femijet 
binek te Ademit a.s. (nje djale e nje 
vajze bineq) te martoheshin ne menyre 
reciproke, ne menyre qe djali te mos me- 
rrte motren e vet binjake ose anasjelltas. 
Po per kete shkak lindi mosmarreveshja 
ne mes vellezerve - Kabilit dhe Habilit. 
Shkaktar i kesaj ishte Kabili, i cili deshi- 
ronte te merrte per grua motren e vet bi- 
njake, per arsye se ishte me e bukur nga 
pamja. Por, sipas Urdhrit te Zotit, ajo i 
takonte Habilit. Ne kete konflikt, sipas 
porosise se Zotit, ndermjetesoi Ademi 
a.s., i cili qe te dy i porositi te prisnin 
nga nje kurban, me motivin qe kurbani i 
atij qe do te pranohej nga Zoti, do ta 
merrte per grua ate me te bukuren. Me 
t'u pranuar tek Zoti kurbani i Habilit, 
kuptohet i me te drejtit, Kabili shfaqi 
kryene9esine e tij dhe e mbyti te vellane 
e vet, Habilin. 

^ka nenkupton kjo? 

Ketu na behet e qarte se kurbani, si 
ndermjetesues, ka luajtur rolin e krijues- 
it te paqes, rendit dhe vellazerise se nje- 
mendte te personave ne Ijale. Me po 
kete rol, sikurse rrefen Kurani fisnik, 
kurbani do te na paraqitet edhe ne rastin 
e Ibrahimit dhe Ismailit a.s. 

I madhi Zot e kishte sprovuar Ibrahi- 
min a.s. se pari me vetveten dhe shpirtin 
e vet, se a ishte i bindur dhe a kishte 
iman te plote tek Allahu xh.sh. E dime 
vendimin e mbretit Nemrud me ushtrine 
e tij, qe kishte bartur dru per te djegur 
Ibrahimin a.s. ne turren e tyre. Tani i 
erdhi radha sproves se fundit, kur engjejt 
ne forme njerezish, e kishin pyetur Ibra- 
himin a.s. se te kujt ishin gjithe ato ba- 
geti. Ibrahimi a.s. ishte pergjigjur se 
ishin te Zotit, po ai i shfrytezonte, dhe u 
kishte thene se, po te permendnin nje 
here AUahun, do t'u jepte nje te treten, e 
po ta permendnin AUahun dy here, do 
t'u jepte tri te katertat, dhe, po ta perme- 
ndnin tri here, do t'ua jepte te gjitha. Por 
ata kishin ardhur vetem per te sprovuar 



Ibrahimin a.s. Ibrahimi a.s. ishte njeri 
nga pejgamberet me te zgjedhur te 
Allahut xh.sh. (Ulul azmi) dhe ishte 
njeriu me i sprovuar, dhe pikerisht per 
kete shkak edhe eshte quajtur Halilullah 
- Mik i Allahut. 

Shume burime tregojne se Pejgambe- 
ri a.s. kurbanin e pare e kishte therur ne 
vitin 9 pas hixhretit, gjate kohes se ha- 
xhit, diten e premte. Rendesia historike 
e kesaj dite eshte edhe sepse ate dite ne 
Meke qe shpallur ajeti i fundit i Kuranit 
a.sh.: "Sot persosa per ju fene tuaj, plo- 
tesova ndaj jush dhuntine Time, zgjodha 
per ju Islamin fe". (El Maide, 3). 

Ky flijim eshte ibadet ndaj Allahut 
xh.sh. dhe eshte obligim qe njerezit e 
pasur t'ua shpemdajne mishin e kurban- 
it atyre qe kane nevoje, jo si sadaka, por 
e kane per detyrim. Lidhur me kete, po 
permendim rastin e Pejgamberit a.s., kur 
ishte kthyer ne shtepi dhe e kishte pyetur 
Aishen r.a.: "Q 'kishin bere me delen e 
therur?" ajo ishte pergjigjur: "E kemi 
shperndare krejt, perve9 shpatulles". 
Pejgamberi a.s. ia ktheu: "Jo, po na 
paska mbetur krejt, perve9 shpatulles". 

Kohet e fundit myslimanet po u per- 
mbahen me shume obligimeve trupore 
si9 jane namazi, agjerimi etj., kurse i ka- 
ne lene zekatin, haxhin etj. Njerezit e 
pasur po u bishtnojne ketyre obligimeve 
ne menyra te ndryshme. Pejgamberi a.s. 
thote: "I padituri dorelire eshte me afer 
Zotit se besimtari koprrac." 

Mund te perfundojme se prerja e 
Kurbanit eshte feste e madhe, feste e 
fese se vertete, feste e devotshmerise se 
paster dhe fisnike, feste e sjelljeve te 
kulturuara, humane dhe morale, si dhe 
feste e krijimit dhe aktivitetit human. 

Ne fund po permendim dy porosi te 
Pejgamberit a.s.: 

"Ai qe ka mundesi te there kurban e 
nuk e bene kete, le te mos i afrohet fal- 
tores sone per ta falur Bajramin". 

"Ai qe ka mundesi te there kurban e 
nuk e ben kete, le te mos vije ne nama- 
zin e Bajramit". 



Literatura: 

- Kurani, perkthim me komentim ne gju- 

hen shqipe, perktheu h. Sherif Ah- 
meti, Prishtine 1988. 

- Tefsirul Kuranil Adhim, Ibni Kethir, 

botimi i pare, Kuvajt 1998. 
-SahihulBuhari 2/137. 

- Rijadu Salihin, botimi i trete Bejrut 

1988. 



12 



dituria islame / 197 



Kendi i fetvave 



Kushtet e Kurbanit 



Dr. Jusuf el-Karadavi 



Pyetje: 

- Cila eshte norma e kurbanit per 

personin qe nuk eshte haxhi? 

- A ka kushte te veganta qe duhen 

zbatuar me rastin e vendosjes 
(nijetit) per kurban? P.sh., a ne- 
vojitet ihrami, etj. 

Pergjigje: Falenderimi i qofte 
Allahut, ndersa salavati dhe pershe- 
ndetjet qofshin per te derguarin e Tij. 

Kurbani eshte Synet (tradite e Pe- 
jgamberit a.s.) i vertete, i konfirmuar 
(muekkede) nga Pejgarriberi a.s. 
dhe absolutisht nuk ka kurrfare lidhj- 
eje ne mes kurbanit dhe ihramit per 
personin qe nuk eshte haxhi. Kurse 
vendosja (nijjeti) duhet te behet ne 
Emer te Allahut te Madherishem, per 
veten dhe per familjen tende. 

Dr. Karadavi vazhdon me tutje: 
Kurbani eshte Synet i vertete, i konfi- 
rmuar nga Pejgamberi a.s., i cili 
kishte prere dy desh te bukur, me 
brire, per vete dhe per familjen e tij. 
Ai, me ate rast kishte thene: "O Zoti 
im, kjo eshte per Muhammedin dhe 
familjen e tij". Alejhiselami kishte 
prere kurban edhe per ata qe nuk 
kishin mundesi nga Ymeti i tij. 

Imam Ebu Hanife thote: "Kurbani 
eshte vaxhib". Vaxhibi, sipas tij, 
eshte mbi Synetin, por nen nivelin e 
farzit. Ai e konsideron kurbanin vax- 
hib per personat qe kane kushte dhe 
mundesi. Ai kete qendrim e mbesh- 
tet ne hadithin e Pejgamberit a.s., ne 
te cilin thuhet: "Kush ka mundesi 
dhe nuk pret kurban, te mos i afrohet 
faltores sone"! Ne baze te kesaj, ai 
thote se kurbani eshte vaxhib. E, 
nese nuk vertetohet se eshte vaxhib, 
ai gjithsesi eshte Synet i konfirmuar 
dhe ka viera shume te medha. 

Koha e tij fillon prej pas namazit 
te Bajramit, nga namazi me i pare ne 
qytet, pas tij legjitimohet kurbani, 
nderkaq, para kesaj kohe nuk ka 
kurban. I Derguari i Allahut, ka urd- 
heruar qe ai qe ka prere kurban para 
namazit te Bajramit, ate dele le ta 
konsideroje dele per mish, e jo dele 
per adhurim, sepse ajo nuk eshte 



kurban per ibadet. Madje, edhe ne 
qofte se krejt ate sasi mishi e jep si 
sadaka, ai do ta fitoje vetem shperb- 
limin e sadakase, por jo shperblimin 
e kurbanit, sepse kurbani eshte iba- 
det. Per ibadetet, Ligjvenesi ka para- 
pare rregulla; e ka caktuar kohen te 
cilen nuk guxojme ta ngutim as ta 
tejkalojme, sikur eshte namazi, a le- 
johet ta falesh dreken para kohes se 
saj? Nuk lejohet... Po ashtu edhe 
kurbani e ka kohen e vet te parapa- 
re. Ka disa njerez, ne disa vende, qe 
kurbanin e presin naten e bajramit, 
gje qe eshte gabim. Kjo eshte humb- 
je e Synetit dhe humbje e shperblim- 
it per kurban. Nese ai kete e kupton, 
duhet ta perserise kurbanin, vegmas 
nese eshte kurban i zotimit, ate dety- 
rimisht duhet ta perserise... dukefill- 
uar prej pas namazit te bajramit. 
Prerja e kurbanit eshte e lejuar te 
behet ne diten e pare te bajramit, ne 
diten e dyte edhe ne diten e trete. 
Bile, ekziston thenie se prerja mund 
te behet edhe ne diten e katert, pra 
diten e fundit te bajramit dhe te tek- 
bireve. Me e keshillueshme eshte qe 
kjo te behet deri ne mesdite (zeval), 
keshtu qe, nese vjen dreka dhe kur- 
bani ende nuk eshte prere, te shty- 
het per diten e dyte. Mirepo, disa 
imame thone se edhe pas kesaj ko- 



he lejohet prerja: qofte naten, qofte 
diten. Andaj, une mendoj se nuk 
eshte e domosdoshme qe te gjithe 
njerezit ta bejne prerjen e kurbanit 
ne diten e pare te bajramit, sepse 
keshtu te krijohen rremuja gjate pre- 
rjes, por disa njerez mund ta shtyjne 
prerjen per diten e dyte dhe te trete 
te bajramit. Mund te ndodhe qe disa 
njerez te kene nevoje per mish, 
keshtu qe mund t'u behet shperndar- 
ja e mishit ne diten e dyte dhe te tre- 
te per ata qe ndoshta ne keto dite 
kane me shume nevoje per mish se- 
sa ne diten e pare. 

Kjo, pra, eshte per sa i perket ko- 
hes se prerjes se kurbanit. 

Per kurban lejohet: deveja, lopa 
dhe delja..., sepse keto jane bageti 
(kafshe shtepiake)... andaj mund te 
pritet per kurban secilido prej ketyre 
llojeve. Delja behet kurban per nje. 
Me numrin nje ketu nenkuptojme nje 
njeri bashke me familjen e tij. Si? ka 
thene Pejgamberi a.s.: "Ky (kurban) 
eshte per Muhammedin dhe familjen 
e tij". 

Ka thene Ebu Ejjubi: Ne kohen e 
Pejgamberit a.s. secili njeri per vete 
dhe per familjen e tij per kurban pri- 
ste nje dele. Dhe keshtu vazhdoi kjo 
derisa u be e njohur per njerezit, si? 
e shohim ne sot. 




dituria islame / 197 



13 



Kjo eshte Synet. 

Nderkaq, per sa u perket lopeve 
apo deveve, per nje person mjafton 
1/7 (nje e shtata) e lopes apo deve- 
se. Andaj, mund te bashkohen shta- 
te persona dhe ta bejne kurban nje 
lope apo nje deve. Eshte kusht qe 
lopa te mos kete me pak se dy vjet, 
kurse deveja te mos kete me pak se 
pese vjet. Dhite nuk ben te kene me 
pak se nje vit, kurse dhente me pak 
se gjashte muaj. Dashin e shendo- 
she e ka lejuar Pejgamberi a.s. per 
kurban edhe nese ka gjashte muaj. 
Kete Ebu Hanife e ka kushtezuar qe 
te jete i majme, se perndryshe duhet 
te kete nje motmot. 

Kaq per geshtjen se 9'lejohet per 
kurban. Sa me i majme dhe me i bu- 
kur te jete kurbani, eshte me i vlefsh- 
em, sepse ai eshte dhurate per 
Allahun xh.sh., andaj myslimani per 
Allahun duhet te dhuroje me te vlef- 
shmen qe ka, e kurrsesi te jete mos 
di9ka qe e urren ai vete. Per kete ar- 
sye, nuk lejohet te behet kurban de- 
Ija qe eshte shume e debet dhe e 
ligshte, as ajo qe eshte e verber (me 
nje sy), apo e ^ale, as ajo qe nuk e 
ka pjesen me te madhe te bririt, apo 
ajo qe e ka te demtuar veshin, ose 
qe ka 9faredo te mete tjeter..! Jo! Sa- 
krifica e myslimanit duhet te jete e 
paster, sepse ajo eshte - sig de- 
klarova - dhurate per Allahun e Ma- 
dherishem. Andaj le te zgjedhe se 
g'do te dhuroje per Krijuesin e tij, me 
shije te shendoshe, sepse tek Allahu 
nuk arrin mishi e as gjaku i kurbanit, 
por tek Ai arrin devotshmeria juaj. 

A ben te jepet lemoshe viera e 
kurbanit ne vend te prerjes? 

Apo cila ka perparesi: dhenia 
lemoshe e vieres se kurbanit, apo 
prerja e tij ? 

Per sa i perket personit te gjalle, 
therja e kurbanit ka perparesi, sepse 
therja eshte ritual (fetar) dhe afrim 
tek Allahu xh.sh. ("Andaj, ti falu dhe 
prit kurban per hir te Zotit tend", Ke- 
vther, 2), dhe ne presim kurban duke 
ndjekur shembullin e babait tone, 
Ibrahimit a.s, duke perkujtuar ate 
ngjarjen madheshtore, ngjarjen e ku- 
rbanit. Ibrahimit a.s., kur i erdhi 
shpalija ne enderr, per ta prere djalin 
e tij, Ismailin, dhe ai iu pergjigj kesaj 
shpalljeje. Ai shkoi te djali i tij dhe 
pjesa e zemres se tij, Ismaili, femija i 
tij i pare dhe i vetem, i cili i kishte lin- 
dur ne pleqeri, i permalluar dhe ne 



mergim, dhe pas te 
gjithave, dhe pasi 
qe efurnizoi Allahu, 
e pergezoi me nje 
djale te bute, dhe 
arriti te shkonte me 
te (per pune), dhe 
filloi te shpresonte 
ne te, - i erdhi 
shpalija nepermjet 
endrres qe ta priste 
ate. Ishte kjo nje 
sprove. Sprove e 
veshtire ... per nje 
baba ne ate moshe, 
ne nje gjendje te 
tille, per nje femije 
mashkull te shquar 
e te mrekullue- 
shem, dhe, pasi u 
be ta shoqeronte 
ate (per pune), ne 
moshen kur shpre- 
sohet prej tij, te 
gjitha keto, - i erdhi Urdhri hyjnor: 
Prite ate! Allahu deshiron ta sprovo- 
je... zemren e mikut teTij, Ibrahimit? 
A eshte ende e paster per Allahun e 
Lartesuar? Apo eshte here e 
preokupuar me kete femije? Kjo 
eshte nje sprove e qarte, nje provim 
delikat dhe i veshtire. Mirepo, Ibrahi- 
mi a.s. e kaloi provimin, shkoi te djali 
i tij, duke mos dashur ta mashtroje, 
por ia shfaqi geshtjen hapur duke i 
thene: "...O djali im, une kam pare 
(jam urdheruar) ne enderr te pres ty. 
Shiko pra, gka mendon ti?" (es- 
Saffat, 102). Ne madheshtine e qen- 
drimit te prindit ishte madheshtia e 
qendrimit te djalit, i cili aspak nuk u 
hamend, por me bindje prej besim- 
tari dhe me besim te pathyeshem, 
deklaroi: "...O babai im, beje ate qe 
urdherohesh, e ti mua do te me 
gjesh, nese do Allahu, prej te durue- 
shemve!" (es-Saffat, 102). Fjale prej 
te cilave buron besimi, forca dhe 
modestia e mbeshtetja ne Allahun 
xh.sh. Nuk e ka here ate per hero- 
izem as per trimeri, por e ka lidhur 
per kaderin - percaktimin ("mua do 
te me gjesh, nese do Allahu, prej te 
durueshemve") e kthen geshtjen tek 
Allahu dhe i mbeshtetet Lartmadhe- 
rise se Tij, sepse Ai i dhuron njeriut 
besimin, i dhuron durimin, e pajis me 
fuqi nervore ("E kur ata te dy iu dore- 
zuan urdhrit te Zotit dhe e permbysi 
ate ne fytyre (ne balle)", (es-Saffat, 
103), e dorezoi babai femijen e tij. 




dhe e dorezoi djali qafen e tij ("perm- 
bysi ate ne fytyre (ne balle)" dhe 
deshiroi ta zbatonte urdhrin me te 
cilin e kishte urdheruar Krijuesi, - atij 
i vjen pergezimi: "Ne e thirrem ate: 
"O Ibrahim! Ti tashme zbatove endr- 
ren! Ne keshtu i shperblejme te mi- 
ret! Vertet, kjo ishte sprove e qarte. 
Ne e shpaguam ate me nje te therur 
(kurban) te rendesishem" (es-Saffat, 
104-107). I erdhi atij Xhibrili me nje 
dash dhe i tha: "Prite kete ne vend te 
djalit tend!" Dhe keshtu u be synet 
ne kete dite. Ne presim kurban ne 
shenje perkujtimi te kesaj ngjarjeje. 
Popujt gjithmone perpiqen qe 
ngjarjet e tyre t'i bejne te paharrue- 
shme, i perkujtojne duke i shenuar 
dhe duke organizuar ceremoni ne 
pervjetoret e tyre... Diten e Pavares- 
ise, Diten e Evakuimit, Diten e Fitor- 
es, etj. Andaj, kjo dite eshte prej 
diteve te Allahut, prej diteve te 
njerezimit, prej diteve te besimit, kjo 
eshte dita e heroizmit te paharruesh- 
em. E ka bere te paharrueshme 
Allahu me ritualin e kurbanit. Andaj 
myslimani ne kete dite pret kurban. 
Kjo eshte Synet dhe kjo eshte me e 
viefshme sesa te jepet lemoshe (sa- 
daka) vIera e tij. Kjo per arsye se, 
sikur te gjithe njerezit ta jepnin vle- 
ren e kurbanave te tyre si lemoshe, 
kjo do te thote se ky ritual do te vde- 
se, kurse Islami do ta ringjalle ate, 
andaj pa dyshim qe prerja eshte me 
e viefshme. Mirepo kjo eshte vetem 



14 



dituria islame / 197 




per sa i perket personit te gjalle, atij 
i cili e pret kurbanin per vete dhe per 
familjen e tij. 

Kurse, nese kurbani i dedikohet 
njeriut te vdekur, dhe deshirohet 
qe shperblimi (thavabi) t'i dhuroh- 
et atij, si te veprohet me kete rast? 
A te pritet kurbani? Apo te jepet 
lemoshe viera e tij? 

Qendrimi im, te cilin e preferoj dhe 
i cili me qeteson, eslite ky: ne vendin 
ku tlieren kurbana me sliumice dlie 
ku njerezit kane misli me boliek e 
nuk ndjejne nevoje per misli, ne ra- 
ste te tilla dhenia si lemoshe e kur- 
banit per te vdekurin, eshte me 
mire... sepse te gjithe njerezit kane 
mish, dhe te gjithe njerezit jane te 
furnizuar me mish, si ne diten e pa- 
re, ashtu edhe ne dy ditet vijuese te 
bajramit. Mirepo, ndoshta nje shu- 
mice e tyre kane nevoje per para (te 
holla), me te cilat do te blinin f.v. ve- 
shmbathje per bijen a lojra per birin, 
apo embelsira per femijet e tij apo 
per dike tjeter. Ata kane nevoje per 
dike qe do t'u ndihmonte ne keto dite 
te bekuara, ditet e bajramit, ditet e 
madherimit te Allahut. Per kete ar- 
sye lemosha (sadakaja) per te vde- 
kurin eshte me e preferueshme sesa 
kurbani ne keto vende. 



Nderkaq, ne vendet ku mishi 
eshte me pakice, dhe njerezit kane 
nevoje per te, ne raste, te tilla, nese 
njeriu pret kurban per te vdekurin 
dhe mishin e kurbanit e shperndan 
ne emer te atij te vdekuri, - kjo eshte 
me mire. 

Kjo eshte qe zgjedh une ne kete 
fushe. 

Ekziston edhe nje geshtje tjeter, 
ajo eshte se, sipas Sheriatit, per te 
vdekurin parashihet lemosha me 
konsensus te myslimaneve, nuk e ka 
kundershtuar kete askush. Ketu jane 
dy geshtje qe nuk i ka kundershtuar 
asnje medhheb (asnje shkolle juridi- 
ke): 1. Lemosha (sadakaja) per te 
vdekurin dhe 2. Lutja (duaja) e ker- 
kimfalja (istigfari) per te. Nderkaq, 
per sa u perket te tjerave si: leximi i 
Kuranit perte vdekurin, prerja (e kur- 
banit) per te, etj., jane prej geshtjeve 
per te cilat ka mospajtime. 

Se kendejmi, geshtja e pakontes- 
tueshme eshte me e viefshme se ajo 
qe kontestohet. 

Andaj mund te konstatojme: 

Per te gjallin, me mire eshte qe ai 
te prese kurban per vete dhe per 
familjen e tij. 

Nderkaq, perte vdekurit, nese ve- 
ndi ka nevoje per mish - do te pritet 



kurban ne emer te vdekurit dhe do te 
shperndahet (mishi i tij). Kurse, nese 
vendi nuk ka nevoje per mish, me 
perparme ka qe vIera e kurbanit te 
shperndahet si lemoshe. 

Dhe, natyrisht, nga aspekti i ndarj- 
es se kurbanit, eshte e ditur se ndar- 
ja me e preferueshme e tij eshte 
nese behet ne tri pjese: nje e treta 
ndalet per vete dhe prej saj ha vete 
personi dhe famiija e tij ("...dhe hani 
prej tij..."), nje e treta per fqinjet per- 
reth, sidomos nese jane prej atyre 
ne gjendje jo te mire materiale apo 
qe nuk jane te pasur, dhe nje e treta, 
e fundit, per te varfrit... Nese ndodh 
qe ta ndaje krejt sasine e kurbanit, 
kjo do te ishte edhe me mire dhe me 
perparesi, me kusht qe prej tij (kur- 
banit) te merret per vete vetem pak 
ne emer te Synetit dhe bereqetit, si 
p.sh. te hahet nje pjese e melgise 
apo digka tjeter, qe te deshmohet 
per te se ai ka ngrene prej tij, sig ki- 
shte vepruar edhe vete Pejgamberi 
a.s., e po keshtu kishin vepruar edhe 
shoket (ashabet) e tij. Allahu xh.sh. 
e di me se miri! 



Perktheu nga gjuha arabe: 
Miftar Ajdini 



dituria islame / 197 



15 



Da've 



Negociuesi dhe cilesite 
e tij sipas Islamit 



Mr. Faruk Ukallo 

Per 9do dite mbahen procese te 
negociatave qe s'mund te nu- 
merohen, ka nga ato qe mbahen 
ne nivel personal, ka te tjera qe 
mbahen ne nivel shteteror, e ka te tjera 
qe mbahen ne nivel te organizatave ose 
partive ose kompanive apo institucion- 
eve te ndryshme. 

Keto negociata te ndryshme kane 
shpenzime te medha fmanciare dhe mo- 
rale, qe mund te shkaktojne deme te 
medha, ose mund te sjellin prishjen e 
marredhenieve ndemjerezore, ose mund 
te shkaktojne tronditje, pasiguri dhe 
mosstabilitet ose edhe mund te shkakto- 
jne deme njerezore te medha. 

Duke pasur parasysh rendesine, rre- 
zikun dhe shtrirjen e procesit te negoci- 
atave, shkencetaret e lemit administrativ 
e kane studiuar kete aktivitet dhe i kane 
vene bazat e tij e i kane shpjeguar artet e 
tij, saqe negociata eshte bere shkence qe 
studiohet ne universitetet me te medha 
boterore. 

Negociatat jane aktivitet qe e ka prak- 
tikuar njeriu qe nga fillimi i njerezise, qe 
kur ne histori u permenden disa njerez te 
men9ur dhe udheheqes qe jane shfaqur 
dhe kane qene te famshem per aftesite e 
tyre per negociata, saqe njerezit mbesh- 
teteshin tek ata per zgjidhjen e proble- 
meve dhe konflikteve te tyre. Nuk ka 
kohe dhe shoqeri qe s'kishte ndonje per- 
son qe ta zoteronte kete art, dhe ndoshta 
ata i shtonin di9ka nga pervoja e tyre. 

Procesit negociator mund t'i themi se 
eshte i lehte por i pamundur, sepse shu- 
mica e arteve dhe shkathtesite e tij jane 
te njohura dhe te shkruara ne libra, mi- 
repo shume pak jane ata negociatore qe 
zoterojne zbatimin e tij. 

Ne kete vend dua te cek se i derguari 
yne Muhammedi (sal-lall-Uahu alejhi 
we sel-lem) e zoteronte mire kete art; ai 
ua pati mesuar shokeve te tij bazat dhe 
rregullat e ketij arti dhe i pati udhezuar 
si te mermin drejtimin e veprimeve per 
t'i bindur njerezit dhe ne marreveshje 
me ta, si dhe si te ndikohej ne mendjet e 
tyre. 

Ne lidhje me kete, kemi shembuj. 
Transmetohet se Kurejshitet e derguan 




Hasin El Huzaiun (qe ishte njeri nga 
kryetaret e tyre, i men9ur dhe orator) te 
bisedonte me Muhamedin (sal-lall-llahu 
alejhi we sel-lem) ne lidhje me fyerjen e 
zotave te Kurejshiteve. Kur Hasini hyri 
tek Muhamedi (sal-lall-llahu alejhi we 
sel-lem), i tha: "O Muhamed, kemi de- 
gjuar se ti po i fyen zotat tane dhe po na 
ben ne te 9mendur, e babai dhe gjyshi yt 
kane qene te mire dhe te pazevendesu- 
eshem". Muhamedi (sal-lall-llahu alejhi 
we sel-lem) i tha: "O Hasin, babai im 
dhe babai yt jane ne zjarr. O Hasin, sa 
zota i adhuron"? Tha: "Shtate, nje ne qi- 
ell dhe gjashte ne toke". Muhamedi (sal- 
lall-llahu alejhi we sel-lem) i tha: "O 
Hasin, nese te godet uria e varferia, kujt 
i lutesh"? Tha: "Atij qe eshte ne qiell". 
Muhamedi (sal-lall-llahu alejhi we sel- 
lem) i tha: "O Hasin, nese nuk ke femije, 
kujt i lutesh"? Tha: "Atij qe eshte ne 
qiell". Atehere Muhamedi (sal-lall-llahu 
alejhi we sel-lem) i tha: "Vetem Ai te 
pergjigjet, e ti i ben shok Atij"! 

Ketu u ndal Hasini, mendoi dhe u 
bind ne ato qe ia tha Muhamedi (sal-lall- 
llahu alejhi we sel-lem), pastaj Muham- 
medi (sal-lall-llahu alejhi we sel-lem) ia 
paraqiti atij Islamin, e Hasini e pranoi. 

Kur Muhamedi (sal-lall-llahu alejhi 
we sel-lem) e filloi thirrjen haptazi per 
ne Islam, u 9uditen Kurejshitet, me pas- 
taj menduan dhe e derguan Utbe Iben 
Rebiun te Muhammedi (sal-lall-llahu 
alejhi we sel-lem) qe te bisedonte me te 
dhe ta mashtronte. 

Transmeton Iben Hishami ne histori- 
ne e tij: "Utbe Ibn Rebiu u ul tek Muha- 



mmedi (sal-lall-llahu alejhi we sel-lem) 
e i tha: "O biri i vellait tim, ti je nga ne 
dhe e ke poziten e larte tek ne, ti i erdhe 
popuUit tend me nje 9eshtje te madhe, e 
ndave unitetin e tyre, endrrat e tyre i he- 
re 9mendurake, zotat e tyre i here te ma- 
nget, i ke bere pabesimtare baballaret e 
tyre qe kane vdekur. Degjo nga une, dua 
t'i paraqese disa 9eshtje ndoshta do t'i 
pranosh disa prej tyre". Muhammedi 
(sal-lall-llahu alejhi we sel-lem) i tha: 
"Fol, o Ebu Welid, se do te te degjoj". 
Utbeja i tha Muhammedit (sal-lall-llahu 
alejhi we sel-lem) gjithe ato gjera qe de- 
shiroi dhe, kur mbaroi, Muhammedi 
(sal-lall-llahu alejhi we sel-lem) i tha: 
"A i mbarove Ijalet e tua, o Ebu Welid"? 
Tha: po. Muhammedi (sal-lall-llahu ale- 
jhi we sel-lem) i tha: "Atehere me degjo 
mua". I tha: urdhero. Muhammedi (sal- 
lall-llahu alejhi we sel-lem) filloi t'ia 
lexonte disa citate nga sureja Fussilet, 
derisa mbaroi tek ajeti 37, qe eshte edhe 
ajet i sexhdes, e beri sexhden Muham- 
medi (sal-lall-llahu alejhi we sel-lem), 
me pastaj i tha Utbes: "O Ebu Welid, i 
degjove ajetet, mendo mire". Kur u 
kthye Utbeja tek shoket e tij, disa prej 
tyre thane: "Betohemi ne Zotin se Ebu 
Welidi nuk ka ardhur me ate fytyre qe ka 
shkuar" dhe Utbeja kerkoi prej tyre qe 
Muhammedin (sal-lall-llahu alejhi we 
sel-lem) ta linin te qete, mirepo ata refu- 
zuan dhe i thane: "O Ebu Welid, Muha- 
medi te paska bere magji me gjuhen e 

tij.' 

Ne kete tregim kemi shume mesime 
tek te cilat duhet te ndalemi. Pejgamberi 



16 



dituria islame / 197 



(sal-lall-Uahu alejhi we sel-lem) e degjoi 
mire Utben dhe i tha te fliste se do ta 
degjonte dhe, pasi i tha Utbeja te gjitha, 
Pejgamberi (sal-lall-Uahu alejhi we sel- 
lem) i dha edhe nje shans qe te shtonte 
edhe digka. Kjo do te thote se Pejga- 
mberi (sal-lall-Uahu alejhi we sel-lem) e 
degjoi mire dhe, pasi e pyeti qe te sig- 
urohej se kishte mbaruar te gjitha fjalet, 
fiUoi t'i lexonte nga Kurani disa citate. 
Ky eshte kulmi i edukates, qe e ben pa- 
len tjeter ta hape veten e tij e te degjoje. 
Po ashtu transmeton Ibn Hishami ne 
historine e tij se pas betejes se Hunejnit, 
Pejgamberi (sal-lall-Uahu alejhi we sel- 
lem) e ndau prene e luftes qe ishte e ma- 
dhe, ndermjet Kurejshiteve dhe fiseve 
arabe, e nuk u dha Ensareve asgje nga 
kjo. Ata u zemeruan per kete dhe njeri 
nder ta tha: Per Zotin, i Derguari i 
Allahut (sal-lall-llahu alejhi we sel-lem) 
u takua me fisin e tij. Prandaj Sa'd Iben 
Ubadeja (qe ishte kryetar i Ensareve) 
shkoi te Pejgamberi (sal-lall-llahu alejhi 
we sel-lem) e i tha: "O i Derguar i 
Allahut, keta Ensaret jane habitur dhe 
jane zemeruar ndaj teje per ate qe here 
me prene e luftes: ua ke ndare fisit tend 
dhe u dhe shume disa fiseve arabe, po 
Ensareve nuk u ke dhene asgje". I Der- 
guari i Allahut (sal-lall-llahu alejhi we 
sel-lem) i tha: "Po ti 9'mendon"? Tha: 
"Une nuk mendoj asgje ndryshe nga 
popuUi im". Atehere Pejgamberi (sal- 
lall-llahu alejhi we sel-lem) i tha: "Mbl- 
idhe popuUin tend" dhe ai shkoi e i mbl- 
odhi Ensaret, pastaj vajti edhe i Derguari 
i Allahut (sal-lall-llahu alejhi we sel- 
lem), i cili se pari e falenderoi AUahun 
xh.sh. e pastaj u tha: O Ensare, kam de- 
gjuar se ju u zemeruat ne mua? A nuk ju 
gjeta te paudhezuar e ju udhezoi Allahu, 
dhe te varfer e ju begatoi Allahu, dhe 
armiq e Allahu i bashkoi zemrat tuaja"? 
Thane: "Po, i Derguar i Allahut". Pastaj 
tha: "A nuk me pergjigjeni, o Ensare"? I 
thane: Per se te te pergjigjemi, o i Der- 
guar i Allahut"? Pastaj u tha: "Per Zotin, 
nese deshironi mund te thoni dhe keni te 
drejte: Na erdhe genjeshtar e te besuam, 
i nen9muar e te ngritem, i larguar e te 
strehuam. O Ensare, a u zemeruat ju per 
ca gjera te kesaj bote qe une ua dhashe 
disa njerezve per t'u here myslimane, e 
ju ju lashe vetem me Islamin tuaj? O En- 
sare, a nuk jeni te kenaqur qe njerezit e 
tjere te shkojne ne shtepite e tyre duke 
marre me vete dele e deve, ndersa ju te 
ktheheni tek gjesendet tuaja duke pasur 
me vete te Derguarin e Allahut? Pasha 
Ate ne doren e te Cilit eshte shpirti i Mu- 



hammedit, sikur te mos ishte emigrimi 
(hixhreti), une do te isha njeri nga Ensa- 
ret, dhe sikur njerezit te hynin ne nje 
gryke mail e Ensaret ne nje gryke tjeter, 
une do te hyja atje ku do te hynin Ensa- 
ret. O Allah, meshiroji Ensaret, bijte e 
Ensareve dhe bijte e bijeve te Ensare- 
ve"! 

Ensaret qane derisa iu lagen mjekrat 
me lot dhe thane: "Ne jemi te kenaqur qe 
kemi me vete te Derguarin e Allahut si 
pjese e shperblimit te luftes dhe si para- 
caktim i Allahut per ne".' 

Ne kete ngjarje ka mesime te medha, 
te rendesishme e te dobishme, per te ci- 
lat duhet te mendojme, se Pejgamberi 
(sal-lall-llahu alejhi we sel-lem) nuk e 
ka qortuar Sadin per se ai nuk u ishte 
kthyer Ensareve qe u zemeruan, dhe as 
qe ka diskutuar me Sa'din per argu- 
mentet e tij. Po ashtu Pejgamberi (sal- 
lall-llahu alejhi we sel-lem) as qe pyeti 
se kush ishte ai qe kishte thene: "Per 
Zotin, i Derguari i Allahut (sal-lall-llahu 
alejhi we sel-lem) u takua me fisin e tij", 
qe do te thote se Pejgamberi (sal-lall- 
llahu alejhi we sel-lem) i donte ata qe 
ishin te afert me te ne gjak, mirepo Pej- 
gamberi (sal-lall-llahu alejhi we sel- 
lem) beri pyetje te pergjithshme qe ta 
bente biseden per te gjithe, dhe qe ta 
perballonte problemin prej fUlimit. 

Pasi gjendemi para nje procesi qe do 
te percaktoje te ardhmen tone, udhehe- 
qesit tane duhet te na perfaqesojne para 
institucioneve nderkombetare si nje 
popuU qe ka parimet e veta, e ata per- 
faqesues qe do te negociojne, duhet t'i 
posedojne disa cilesi qe i dallojne nga te 
tjeret. 

Qe negociatori te kete sukses ne pro- 
cesin negociues, duhet t'i posedoje pat- 
jeter disa cilesi, disa prej te cilave jane 
natyrore e te tjerat te perfituara, dhe sa 
me shume cilesi qe do te posedoje nego- 
ciatori, aq me shume do te behet "sebep" 
per suksesin e tij ne negociata dhe per 
realizimin sa me te madh te interesave te 
perbashket. 

Dua te cek se kryesuesi i ekipit nego- 
ciator duhet t'i posedoje shumicen e ke- 
tyre cilesive, ndersa anetaret e tjere mu- 
nd ta perplotesojne njeri- tjetrin me keto 
cilesi. 

Po ashtu dua te them se nuk mund te 
gjejme negociues qe i ka te gjitha cilesi- 
te, sikur qe nuk ka pershkrim optimal 
per ve9orite dhe cilesite e negociuesit te 
suksesshem, mirepo mund te kerkojme 
nga negociuesi qe te posedoje disa cilesi 
me me rendesi, sig jane keto: 



1- Perqendrimi dhe ndershmeria: 

Procesi negociues ne radhe te pare eshte 
proces moral, prandaj duhet te ngrihet 
mbi perqendrimin, ndershmerine dhe si- 
nqeritetin e te shmangen mashtrimi dhe 
genjeshtra. 

Edhe pse shumica e negociuesve pra- 
ktikojne mashtrimin, genjeshtren, kor- 
rupsionin dhe kercenimin ne negociatat 
e tyre, kjo nuk do te thote se keto siguro- 
jne suksesin ne procesin negociues edhe 
nese qellimet dhe synimet i kane fisnike, 
sepse parimi "qellimi justifikon mjetin", 
eshte parim i shtremberuar qe e lufton 
Islami, sepse qellimi duhet te jete fisnik 
(i larte), po ashtu edhe mjeti duhet te jete 
fisnik. 

Negociues i suksesshem eshte ai qe 
shikon para, e programon te ardhmen 
dhe te largeten e ben te afert. Per shem- 
bull, nese negociuesi e ndien se armiku i 
tij do ta mashtroje apo do ta genjeje, 
atehere ai nuk do te bashkepunoje me te 
ne te ardhmen, po, nese do te bashkepu- 
noje, atehere ndoshta edhe ky do te pra- 
ktikoje te njejten menyre me mashtrim 
dhe genjeshter. 

Islami na ka nxitur te jemi te ndersh- 
em, te perqendruar. Allahu xh.sh. thote: 

"Ti perqendrohu vendosmerisht ashtu 
si je i urdheruar, e bashke me ty edhe ata 
qe u penduan, e mos tejkaloni (kufijte e 
caktuar), se me te vertete Ai eshte shi- 
kues i asaj qe veproni".' 

Po ashtu Allahu xh.sh. thote: 

"E, s'ka dyshim se ata qe thane: 
Allahu eshte Zoti yne, dhe ishin te 
paluhatshem, atyre u vijne engjejt (ne 
prag te vdekjes dhe u thone): mos u 
frikesoni, mos u pikelloni, keni myzhde 
xhennetin qe u premtohej"." 

Transmetohet nga Sufjan Ibn Abdu- 
Uahu te kete thene: "Thashe: O i Dergu- 
ar i Allahut, ma thuaj nje fjale ne Islam 
qe per te te mos e pyes askend tjeter. 
Pejgamberi (sal-lall-llahu alejhi we sel- 
lem) i tha: "Thuaj besova ne Allahun e 
pastaj perqendrohu".' 

Umeri (radijall-Uahu anhu) ka thene: 
"Perqendrimi eshte te perqendrohesh ne 
urdhra dhe ndalesa e te mos besh dredha 
e leqe sikur ben dhelpra". 

2- Dituria dhe njohuria: Dituria 
eshte cilesi kryesore qe duhet ta kete ne- 
gociuesi i suksesshem. Injoranti nuk 
sjell te mira dhe per te Umer Ibn Abdul- 
Azizi ka thene: "Ai qe punon pa dituri, 
frreguUimet e tij do te jene me te medha 
sesa permiresimet". 



dituria islame / 197 



17 



Prandaj, negociatori duhet te kete 
njohuri per disa 9eshtje: 

- Natyrshmerine e temes se negociatave 

dhe 9do gje qe ka lidhje me te. 

- Palen tjeter per nga shkathtesite e tij, 
pergatitja e tij, rregullat e tij, pikat e 
forces dhe te dobesise se tij, etj. 

- Kushtet ekonomike, politike, shoqe- 
rore dhe siguruese. 

- Shanset dhe rreziqet. 

Duhet te zgjerohet njohuria e tij edhe 
me shume se kaq, sepse nuk mund t'i 
ndaje negociatat nga shkencat e ndrysh- 
me, e ndoshta negociuesi detyrohet t'i 
marre disa te verteta shkencore apo ndo- 
dhi poHtike a ngjarje historike etj. 

Allahu xh.sh. e ka nderuar shkence- 
tarin dhe shkencen e ka thene: 

"Allahu larteson ata qe besuan prej 
jush, i larteson ne shkalle te larte ata te 
cileve u eshte dhene dituri".'" 

Hasan El Basriu ka thene: "Vdekja e 
dijetarit le zbrazeti ne Islam, e nuk mund 
ta plotesoje asgje".' 

Ndersa Pejgamberi (sal-lall-Uahu ale- 
jhi we sel-lem) ka thene: "Vlefshmeria e 
dijetarit nga adhuruesi, eshte si vlefsh- 
meria ime nga me i vogli juaj".* 

3- Eksperienca, pervoja dhe prak- 
tika: Sado njohuri teorike qe te kete ne- 
gociuesi per shkathtesine e negociatave, 
ajo nuk e ben te afte qe te jete negociues 
i suksesshem, sepse ndoshta ngjarjet 
praktike nuk mund te jene te njejta me 
njohurite teorike qe zoteron negociuesi, 
prandaj, sa here qe rritet pervoja e nego- 
ciuesit ne jeten e tij dhe sa here qe shto- 
hen praktikat e procesit negociues, aq 
here do te jete ky nje faktor ndihmes per 
suksesin e tij ne negociata. 

Prandaj thuhet: T'u permbaheni me- 
ndimeve te te moshuarve, sepse ata kane 
pare e kane degjuar shume. 

Po ashtu thuhet: Eksperienca eshte 
pasqyre e mendjes, kurse pakujdesia 
eshte fryt i injorances. 

4- Zgjuarsia dhe mendjempre- 
htesia: Procesi negociues perbehet nga 
disa taktika, dredhi dhe shtremberime, 
madje ndonjehere edhe me mashtrime e 
genjeshtra, prandaj negociuesi duhet te 
jete i zgjuar dhe mendjemprehte, e nese 
nuk eshte keshtu, atehere do te bjere 
shume lehte ne porten e kundershtarit, 
ndoshta do te beje edhe shume leshime 
pa realizuar ndonje fitim fare te vogel. 

Zgjuarsia dhe mendjemprehtesia jane 
dhunti natyrore qe Allahu xh.sh. ia dhu- 
ron atij qe deshiron, po ato megjithate 



.0 pl^^pL^^ 



44£^ 



mund edhe te perfitohen, ose mund te 
themi se ato gjenden tek shumica e nje- 
rezve. 

Ndoshta ajo qe zhvillon me se shumti 
zgjuarsine dhe mendjemprehtesine, esh- 
te ndihma nga Allahu xh.sh., dituria, 
shoqerimi me njerez te zgjuar dhe me- 
ndjemprehte, mendimi dhe koncentrimi 
i thelle, mosnxitimi, njohuria e lojerave 
dhe dredhive te proceseve negociuese, 
pergatitja e mire dhe programimi per 
negociata, etj. 

Ne kete kontekst dua te cek nje shem- 
bull te zgjuarsise dhe mendjemprehtesi- 
se. Eshte pyetur Ali Ibn Ebi Talibi (radi- 
jall-llahu anhu): Si do t'i llogarite 
Allahu robet e tij pasi numri i tyre eshte 
i madh, e Aliu (kerremallahu wexh'he- 
hu) u eshte pergjigjur: Ashtu si9 i fumi- 
zon, edhe pse numri i tyre eshte i madh.' 

5- Sjellja e mire dhe gjendshmeria 
ne momente te ndryshme: Procesi ne- 
gociues eshte proces moral i bashkepu- 
nimit te njeriut me njeriun, prandaj 
negociatori duhet ti zoteroje artet se si te 
sillet me te tjeret, sepse negociatori me 
ne fund eshte njeri, qe ka ndjenjat dhe 
emocionet e tij, ngacmohet nga fjalet, 
preket nga levizjet, ndoshta behet shok i 
mire dhe bie dakord per 9do gje nese 
negociuesi sillet mire me te, e ndoshta 
do te jete armik i qarte e nuk do t'u per- 
gjigjet kerkesave te tua e as mendimeve 
edhe nese jane te verteta, dhe e gjithe 
kjo nese sjellja e negociuesit me tjetrin 
eshte e keqe. 

Veprime te miresjelljes me te tjeret 
jane te shumta, si: respekti, buzeqeshja, 
pritja e mire, mosnderhyrja ne bisede, 
mosmarrja si marrezi e mendimeve dhe 
sugj crime ve, refuzimi i qete dhe i edu- 
kuar, perdorimi i butesise, heqja dore 
nga zemerimi dhe te prekurit, nxitja dhe 
falenderimi, heqja dore nga fajesimi dhe 
qortimi, etj. 

Sjellja e mire eshte nga cilesite me te 
mira te negociuesit, eshte faktor kryesor 
ne vazhdimin e marredhenieve me palen 
tjeter dhe ne bashkepunim te lehte e per 



shpejtimin e arritjes ne marreveshje te 
kenaqur per te dyja palet. 

Per kete arsye Islami ka vertetuar ke- 
te veprim, e Allahu e ka lavderuar te 
derguarin e Tij me kete cilesi. Ka thene: 

"Vertet, ti je ne nje shkalle te larte te 
moralit".'" 

Transmetohet nga Enesi (radijall- 
llahu anhu) te kete thene: "I Derguari i 
Allahut ka qene nga njerezit me te mire 
ne moral"." 

6- Aftesia per bindje: Kjo eshte nga 
shkathtesite me te rendesishme qe duhet 
te posedoje negociuesi, sepse negociatat 
bazohen ne mase te madhe ne perpjek- 
jen e 9do pale qe ta binde palen tjeter me 
idete dhe propozimet e tij. 

Shkathtesia e bindjes eshte shkathtesi 
mendore-morale qe nuk e kane shumica 
e njerezve. Po ashtu per te ka parime e 
rregulla per te cilat duhet te kete kujdes 
negociatori derisa te mund ta binde pa- 
len tjeter, e nga parimet dhe rregullat me 
te rendesishme jane keto: 

- Negociuesi duhet te sillet mire me pa- 

len tjeter derisa te perfitoje dashurine 
dhe besueshmerine e tjetrit, sepse ne 
shumicen e rasteve kjo 9on ne pran- 
imin nga pala tjeter te mendimeve dhe 
sugj crime ve te pales se pare dhe ne 
bindjen e tij me lehtesi, ne te kunde- 
rten sjellja e keqe do te jete shkak kry- 
esor per mospranimin e mendimeve 
dhe bindjes, do te thote qe ka nje lidh- 
je te forte ndermjet zemres (ndjenjave 
dhe emocioneve) dhe mendjes. 

- Oratoria ushtron ndikim per ta bindur 
tjetrin, sepse oratori i mire qe i zgjedh 
fjalet dhe i perdor ne vend te duhur, 
eshte me i afte per te bindur tjetrin, 
prandaj eshte mire qe negociuesi t'i 
mesoje disa nga parimet e retorikes. 

- Negociuesi duhet ta kuptoje temen e 
negociates dhe t'i mesoje te gjitha gje- 
rat qe kane te bejne me te dhe te bi- 
ndet qe ky eshte hapi i pare ne rrugen 
per te bindur te tjeret. 

- Negociuesi duhet ta shtjere palen tjeter 

te thellohet ne kuptimin e temes ose 



18 



dituria islame / 197 



sugjerimit a idese se vet, sepse ai qe 
s'e kupton nje mendim, nuk mund te 
bindet, prandaj negociuesi duhet ta 
sqaroje mire mendimin apo propoz- 
imin e tij dhe te kerkoje nga pala tjeter 
qe ta kuptoje me saktesi. 

- Negociuesi duhet te argumentoje me- 
ndimet dhe sugjerimet e tij dhe te sjel- 
le fakte per ta mbeshtetur mendimin e 
tij, sepse argumentet dhe faktet jane 
menyra me e mire per te bindur tjetrin, 
ndersa bisedat emocionale qe nuk 
mbeshteten ne argumente e fakte, nuk 
mund t'i bindin te men9urit dhe me- 
ndimtaret. 

- Negociuesi qe entuziazmohet nga sug- 
jerimet e mendimet e tij, eshte me i 
afte qe t'i binde te tjeret dhe te ndiko- 
je tek mendimet e tyre. 

- Negociuesi duhet te jete me fleksibil 
ne paraqitjen e mendimeve te tij dhe te 
pranoje qe te heqe dore ne disa 9esht- 
je jo shume te rendesishme ne sugje- 
rimet e tij, me qelHm qe ta binde palen 
tjeter per ate qe eshte me me rendesi. 

- Negociuesi duhet ta ndaje temen e vet 
ne disa pjese te vogla, pastaj te per- 
piqet qe ta binde palen tjeter nje per 
nje ne keto tema. 

- Degjueshmeria e mire eshte nga shka- 
qet me te rendesishme qe ndihmojne 
ne bindjen e tjetrit. 

- Negociuesi duhet t'i lidhe mendimet 
dhe sugjerimet e tij me gjera apo de- 
shira a interesa te pales tjeter, sepse 
kjo ndihmon per te bindur tjetrin. 

- Zgjedhja e mire e kohes se hapjes se 
temes, eshte nga shkaqet qe ndihmo- 
jne ne shpejtesine dhe lehtesine e bi- 
ndjes se tjetrit. 

- Negociuesi duhet te beje hyrje te mire 
ne teme, e te mos e filloje diskutimin 
me gjera qe nxisin mosmarreveshje e 
mosbindje. 

- Negociuesi duhet te dije se hapja e ze- 

mres dhe mendjes se tij eshte sukses 
nga Allahu xh.sh., prandaj lutja (du- 
aja) eshte nga menyrat me te mira per 
te lehtesuar bindjen. 

Ka shume shembuj qe jane shembell- 
tyre per ne per sa i perket aftesise se te 
bindurit, si per shembuU: Disa ateiste qe 
dyshonin ne ekzistencen e Allahut, erd- 
hen tek Ebu Hanifja, ai u tha: Me lini te 
qete se jam duke menduar per nje gesht- 
je per te cilen sapo me njoftuan. Ata i 
thane: Q' eshte ajo? Tha: Me lajmeruan 
se nje anije po lundron ne det pa drejtues 
(kapiten)? I thane: Kush e thote kete, 
kete nuk e thote vegse nje i gmendur. 




Atehere Ebu Hanifja u tha: Nese anija 
nuk mund te lundroje pa drejtues, atehe- 
re g'mendoni per keta qiej dhe kete Toke 
dhe kjo gjithesi, a ecin pa drejtues? Ate- 
here ateistet u binden nga fjalet e Ebu 
Hanifes dhe i thane: E the te verteten, 
deshmojme se nuk ka Zot tjeter veg 
Allahut dhe se Muhamedi eshte i dergu- 
ar i Allahut.'^ 

7- Menaxhimi dhe udheheqja e 
mire: Personaliteti udheheqes ka ndi- 
kim psikik dhe praktik ne procesin ne- 
gociues, ndersa personi me personalitet 
te dobet nuk mund ta udheheqe me suk- 
ses procesin negociues, e disa nga cile- 
site menaxhuese mund te jene teorike 
dhe disa mund te jene te perfituara. 

Ve9 kesaj, negociuesi duhet t'i njohe 
disa shkathtesi te menaxhimit dhe pro- 
cesin e tij, si: programimi, organizimi, 
kontroUimi, menaxhimi i kohes, komu- 
nikimi, marrja e vendimit, e te tjera, nga 
proceset menaxhuese te njohura, ne me- 
nyre qe te mund ta menaxhoje me suk- 
ses procesin negociues, sepse gabimet 
ne menaxhim kane ndikim negativ ne 
procesin negociues. 

8- Durimi, kembengulja: Negociu- 
esi i suksesshem duhet te heqe dore nga 
ngacmimi dhe zemerimi gjate negoci- 
atave, sepse nevrikosja dhe shqetesimi e 
bejne negociuesin viktime te lehte per 
armikun. 

Negociuesi gjate negociatave mund 
te ballafaqohet me karaktere dhe sjellje 
te ndryshme, mund te ballafaqohet me 



mashtrues, genjeshtar, debatues ose me- 
ndjemedhenj etj., dhe bashkepunimi me 
keta lloj negociuesish ka nevoje per du- 
rim, qendrim, zgjuarsi dhe kujdes. 

Ndonjehere disa negociues ngacmo- 
jne qellimisht palen tjeter, derisa ta dety- 
roje qe te zemerohet apo te nevrikoset, e 
me pastaj te beje gabime. 

Ndonjehere procesi a debati negociu- 
es zgjat pa kurrfare dobie, apo pala tjeter 
egersohet pa nevoje, dhe kjo kerkon po 
ashtu durim nga negociuesi. 

Allahu xh.sh. e lavderon kete cilesi 
dhe thote: "Nese duroni dhe ruheni, ajo 
eshte gjeja me vendimtare".'" 

Umeri (radijall-Uahu anhu) thote: "E 
gjetem jetesen me te mire me durim".'" 

Ndersa Hasen El-Basriu thote: "Du- 
rimi eshte thesar i te mirave qe Allahu 
nuk ia jep vegse ndonje robi fisnik"." 

Umer Ibn Abdul- Azizi nje dite i 
shkroi njerit prej punetoreve te tij e i tha: 
"Kur je i zemeruar, mos e ndeshko aske- 
nd, mirepo burgose, pasi te qetesohesh 
atehere nxirre nga burgu dhe ndeshkoje 
me aq sa e meriton"." 

9- Aftesia krijuese (shpikese): ne- 
gociuesi duhet te kete aftesi te mendoje 
ne menyre te re, zhvilluese dhe terhe- 
qese, qe te bashkepunoje me ndryshimet 
dhe ngjarjet dhe t'i zgjedhe problemet e 
te fitoje nga pengesat. 

Negociuesi mund te beje risi ne me- 
nyren e negociatave apo ne rrjedhjen e 
mendimeve e sugjerimeve dhe zgjidhje- 
ve qe i paraqet apo si te sillet me palen 
tjeter, apo mund te beje risi ne vendin e 



dituria islame / 197 



19 



negociatave ose ne kohen e tij, apo ne 
menyren se si te beje hapjen dhe mbyll- 
jen, etj. 

10- Vetebesimi: Vetebesimi nuk nen- 
kupton mendjemadhesine dhe kryela- 
rtesine, megjithate eshte nje Uoj sigurie 
ne arritjen e fitores dhe perfitimin e disa 
9eshtjeve. 

Deshtimi shpirteror eshte fiUim i de- 
shtimit te negociatave, me sakte eshte 
nje shtize e helmuar nese e godet nego- 
ciuesin e do ta beje per vdekje. Per kete 
nje perendimor ka thene: Nga karakteri- 
stikat me te rendesishme te ushtrive 
islame nuk kane qene vetem pergatitjet, 
armet apo oraganizimet, mirepo ka qene 
ne moralin shpirteror te larte te tyre qe 
rrjedh nga forca e besimit te tyre ne 
thirrjen islame." 

Sa'ed Ibn Ebi Wekasi, kur e dergoi 
Reb'i Ibn Amirin qe te bisedonte me ko- 
mandantin e persianeve, Rrustemin, Re- 
b'iu me rrobat e tij te leckosura dhe 
shtizen e tij e me mushken e tij hyri tek 
Rustemi ne vilen e tij ndermjet rojave 
dhe ushtareve te tij, me pastaj u zhvillu- 
an bisedime ndermjet te dyve, dhe ai ia 
futi friken ne zemer Rrustemit, e kjo ka 
qene fillimi i humbjes se tij. 

Rrustemi e pyeti Rebi'un: Q'eshte ajo 
qe ju solli ketu? Reb'iu i tha me besim te 
plote: Na ka derguar Allahu qe t'i nxjer- 
rim njerezit nga adhurimi i roberve ne 
adhurimin e Zotit te roberve, dhe nga 
padrejtesia e feve ne drejtesine e Islamit, 
dhe nga ngushtimi ne kete bote ne zgjer- 
im ne kete bote dhe ne tjetren. Rrustemi 
u frikesua dhe u bind se ai nuk do te mu- 
nd te fitonte ne bisedime me kesi lloj 
njerezish.'* 

Negociuesi duhet te besoje ne veten e 
tij dhe aftesite e tij, dhe ta dije se nga ta- 
ktikat qe mund t'i perdore armiku me te 
eshte tronditja e vetebesimit te tij dhe ne 
aftesite e tij sa te dorezohet sa me shpej- 
te, e per kete nuk duhet t'i pergjigjet ke- 
tyre gjerave. 

11- Qendrimi pozitiv (i vendosur): 

Qendrim pozitiv eshte pershpejtimi, ent- 
uziazmi dhe iniciativa per arritjen e ma- 
rreveshjes se kenaqur per te dy palet sa 
me shpejt, pa pengesa a ndonje sjellje 
armiqesore gjate procesit te negociata- 
ve. Pra, qe negociuesi t'i paraqese sugje- 
rimet dhe zgjidhjen e problemeve dhe 
shtyrjen e negociatave ne marreveshje 
sa me te shpejte dhe te pranueshme. 

Ndersa negociuesi qe merr anen neg- 
ative ne mendimet dhe zgjidhjet e tyre. 



dhe ben refuzime gjithmone ndaj atyre 
qe paraqet pala tjeter, s'ka dyshim se ne 
te shumten e rasteve behet shkaktar per 
deshtimin e negociatave. 

12- Fleksibiliteti (leshimi pe) dhe 
aftesia e pershtatjes: Si9 eshte e ditur, 
natyra e negociatave ndryshon nga njera 
tek tjetra dhe nga qendrimi ne tjetrin, 
dhe nuk mund te praktikohen menyra te 
njejta apo strategji te caktuara per te gji- 
tha negociatat. 

Prandaj negociuesi i suksesshem du- 
het te pershtatet me te gjitha rastet dhe 
me te gjitha kohet e vendet, dhe para gdo 
strategjie apo taktike qe e praktikon pala 
tjeter, te jete fleksibil ne mendimet e tij 
dhe ne praktikimin e tij, e kjo ka nevoje 
per pervoje dhe njohje te mire te qen- 
drimeve. 

Njerezit nuk jane te nje lloji, ndry- 
shojne mendimet dhe kuptimet e tyre, 
argumentet qe mund te vlejne per njerin, 
ndoshta nuk vlejne per tjetrin, dhe me- 
nyren e bisedes qe pranon njeri, ndoshta 
nuk e pranon tjetri. 

Negociuesi mendjeholle di 9fare te 
negocioje, e keshtu ai e di menyren se si 
te negocioje. 

Pra, negociuesi duhet te dije poziten e 
pales tjeter qe do te negocioje, ne dituri 
dhe ne kuptim, sepse nuk bisedohet me 
studentin ashtu si9 bisedohet me dijeta- 
rin. 

Po ashtu negociuesi s'duhet te men- 
doje se biseduesi i tij eshte shume i 
zgjuar e te bisedoje me te sa te mos e ku- 
ptoje. 

Negociuesi duhet te mendoje se ndo- 
shta ai e ka gabim e pala tjeter e ka me 
te drejte. 

Dhe nga gjerat negative eshte qe ne- 
gociuesi te mbaje nje qendrim te pandr- 
yshueshem ne negociata me palen tjeter, 
sepse pala tjeter do te njihet qe nga filH- 
mi me taktikat e kundershtarit te tij me 
lehtesi, pastaj me lehtesi mund te perga- 
titet per te dhe te ballafaqohet me te. 

13- Pamja e mire: Negociuesi duhet 
ta kete pamjen te mire, sepse negociuesi 
se pari do te shikoje pamjen dhe pastert- 
ine e pales tjeter, dhe kjo pershtypje e 
pare do te kete ndikim shpirteror ne na- 
tyren e bashkepunimit me palen tjeter 

Procesi negociues eshte proces gji- 
theperfshires dhe i lloj lloj shem, ne te ka 
mendje qe mendon, gjuhe qe flet, pjese 
te trupit qe levizin, pamje qe shihet, e 
negociuesi duhet te kete kujdes per te 
gjitha keto, dhe 9do e mete ne ndonjeren 



prej ketyre ndoshta do te kete ndikim 
negativ ne gjithe procesin negociues. 

Pamja e mire shquhet per pastertine e 
trupit dhe eren e mire. Islami ka kerkuar 
nga myslimanet te gjitha keto, Allahu 
xh.sh. ka thene: 

"O bijte e Ademit, vishuni bukur per 
9do namaz (lutje), hani dhe pini e mos 
teproni, sepse Ai (Allahu) nuk i do ata 
qe e teprojne (shkaperderdhin)"." 

Nga Abdullah Ibn Mes'udi mesojme 
qe Pejgamberi (sal-lall-Uahu alejhi we 
sel-lem) ka thene: "Nuk do te hyje ne 
xhennet ai qe ka sado pak mendjemad- 
hesi. I tha njeri: O i derguar i AUahut, 
njeriu deshiron qe rrobat e tij t'i kete te 
pastra. Pejgamberi (sal-lall-llahu alejhi 
we sel-lem) tha: Allahu eshte i bukur 
dhe e do bukurine".'" 



Fusnotat: 

1. Safijjurrahman El Mubarekfuri, Lulishta e dri- 

tave, Prizren, 2000, fq: 76-77. Poashtu ne gj. 
Arabe: Siretu Iben Hisham, 1/313. 

2. Safijjurrahman El Mubarekfuri, Lulishta e dri- 

tave, op.cit., fq: 254-256. Poashtu ne gj. Arabe: 
Siretu Iben Hisham, 4/146. 
Perkthimin e ajeteve Kur'anore nga gj. arabe ne 
gj.shqipe e huazova prej perkthimit te Kur'anit 
nga H.Sherif Ahmeti, Prishtine, 1988. Suretu 
Hude, 112. 

3. Suretu Fussilet, 30. 

4. Hadithin e transmeton Muslimi. 

5. Suretu El Muxhadele, 11. 

6. Dr Jusuf El Kardawi, Erresulu wel-ilmu, fq: 35, 

36. 

7. Hadithin e transmeton Tirmidhiu. 

8. All Iben Muhammed El Mawerdi, Edebud- 
dunja wed-din, darul-kutub el-ilmijjeh, Bejrut, 
1955, fq: 26-27. 

9. Suretu El Kalem, 4. 

10. Hadithin e transmetojne Buhariu dhe Muslimi. 

11. Vehbi Sulejman Gavofi, Ae'lamul-muslimin - 
Ebu Hanifete En Nu'man, darul-kalem. Da- 
mask, 1987, fq: 121-122. 

12. Suretu All Imran, 186. 

13. Ibnul-Kajjim El Xhewzijeh, Iddetus-sabirine 
we dhehiretush-shakirin, darul-kutub el-ilmij- 
jeh, Bejrut, viti nuk eshte cekur, fq: 96. 

14. Ibid. 

15. Ibrahim Muhammed El-Xhemel, Xhudhurush- 
sherri, fq: 31. 

16. Shewki Ebu Halil, Awamilen-nasri wel-hezi- 
meti abre tarihina el-islami, darul-fikr, Dama- 
sk, 1981, fq: 19. 

17. Ibid, fq: 14. 

18. SuretuEl Arafe, 31. 

19. Hadithin e transmeton Muslimi. 



20 



dituria islame / 197 



Qasje 



^ka pas festave?! 



Bahri Curri 

Te prirur nga urdhri i ajetit ku- 
ranor: "Une nuk i krijova xhi- 
net dhe njerezit per tjeter 
perve9se te me adhurojne." 
(Dharijat, 56), njerezit qe besojne ne 
Allahun, nxitojne pas veprave, qe ta 
finalizojne kete qellim. Koha ka vlere te 
madhe ne jeten e tyre. Ata e shfrytezojne 
kohen ne ibadete dhe ne perfitim nga di- 
turia dhe vlera e te Derguarit alejhi se- 
1am. Tek besimtaret besimi ka me shume 
vlere sesa pasuria, familja dhe femija. 
Kur u jepet rasti te zgjedhin ne mes ven- 
dit, farefisit, jetes komode, jetes se vesh- 
tire, kurbetit dhe ikjes, - ata zgjedhin 
jeten islame dhe pasimin e rruges se te 
Derguarit alejhi selam. Tere kete e bejne 
gjate gjithe jetes dhe e shtojne edhe me 
aktivitetin e tyre gjate stineve qe edhe 
Vete Allahu i ka dalluar me vlera e iba- 
dete, si koha e Ramazanit, koha e Ha- 
xhit, etj. 

Per kete arsye, Allahu ka caktuar fes- 
tat islame ne fund te ibadeteve te medha, 
si shenje e kurorezimit te ketyre ibade- 
teve dhe simbolike e falenderimit dhe 
mirenjohjes ndaj AUahut. 

Behet fjale per keto feta, ne te cilat 
shprehet ngjyra spirituale e shpirtit te 
zgjuar dhe flakerues. Degjohet fuqishem 
zeri i besimtareve, i cili perhapet neper 
rruge, ne gjuhen e njerezve qe shkojne 
ne namaz te bajramit, nje nga nje ose 
grupe-grupe, ne gjuhen e njerezve ne 
xhami, duke u falur ose duke pritur na- 
mazin, ne gjuhen e njerezve ne shtepi, 
pasi kane falur namazet, ne ditet e te- 
shrikut (ditet pas Kurban Bajramit), ne 
Mine gjate hedhjes se gureve, ne gjuhen 
e haxhilereve etj. Eshte ky nje ze, i cili 
shperthen shpirtin dhe i jep nisje gezim- 
it e harese per plotesimin e udhetimit te 
rende dhe te suksesshem, udhetimit te 
agjerimit ose haxhit. Eshte simbol i nga- 
dhenjimit shpirteror ne pervojen e kalu- 
ar dhe vendosmeri per te vazhduar ne 
kete ngadhenjim shpirteror ne pervojat e 




ardhme, ky ze eshte: "Allahu ekber 
Allahu ekber, la ilahe il-lall-Uah Allahu 
ekber, Allahu ekber ve lil-lahil hamd!" 

Ky element shpirteror dhe entuziaz- 
mues kerkohet nga ne qe ta shfaqim ne 
pamjen e zbukurimit dhe bukurise, ne 
atmosferen e kenaqesise dhe komoditetit 
trupor, duke mos bere harxhim te tepru- 
ar, i cili shemton plotesine e tij dhe e 
shnderron ne te kundert. Po, ne keto dite 
nuk ka as agjerim e as privim nga te mi- 
rat dhe te kendshmet. Ne Kuran thuhet: 
"Hani e pini shijshem (ne Xhenet), sepse 
ne ditet e kaluara (ne dynja) ju e per- 
gatitet kete." (Hakka, 24). 

Ne festat islame takohet shpirterorja e 
larte dhe materialja e dobishme, e buku- 
ra dhe e pastra. Islami nuk eshte mjaftu- 
ar ne festat e veta vetem me keto dy ele- 
mente, por e ka perforcuar edhe me nje 
element te trete, i cili eshte me i dashuri, 
e ai eshte domethenia shoqerore e huma- 
nitare, qe i ben njerezit si nje trup i ve- 
tem. Ky element nuk shfaqet vetem me 
simbole dhe ndjenja, jo vetem me pam- 
jen e tubimit madheshtor ne namaz, jo 
vetem me takimet miqesore dhe vellaze- 
rore, jo vetem me keto buzeqeshje, me 
te cilat i takon myslimani vellezerit e tij 
gjate Bajramit, por shfaqet edhe me nje 



domethenie me te madhe. Kjo eshte pje- 
semarrja me ndihme ekonomike, te cilen 
e ka caktuar ligji islam, ne mes ane- 
tareve te kesaj shoqerie, per t'ua lehte- 
suar nevojtareve veshtiresite ekonomi- 
ke, qe te mos lypin, te pakten, ne keto 
dite. Ky eshte Zekatul-Fitri gjate Fiter- 
Bajramit dhe Kurbani ne diten e Kur- 
ban-Bajramit. 

Te nderuar vellezer e motra! 

Ky manifestim festiv, i cili simboliz- 
on perfundimin e nje ibadeti, i ngjan 
jetes se nje njeriu, ditet e te cilit pakeso- 
hen, ashtu sig na pakesohet edhe neve 
jeta, ashtu sig shkurtohet koha me kali- 
min e viteve e dekadave. Allahu i Ma- 
dheruar thote: "Qdo gje qe eshte ne te 
(ne toke), eshte e zhdukshme. E do te 
mbetet vetem Zoti yt qe eshte i mad- 
heruar e i nderuar!" (Rrahman, 26-27). 

Seciles krijese i perfundon jeta e saj 
dhe shkon atje ku e ka caktuar Allahu, 
pra, ndryshe nga njeriu, i cili, edhe pas 
vdekjes dhe udhetimit nga kjo bote, do 
te ndalet per te dhene Uogari dhe per t'u 
shperblyer. 

Vella dhe moter! 

Kalojne sekondat, minutat, ditet, ja- 
vet, muajt e vitet. Valle, sa pune te mira 
kemi bere ne keto dite, vepra te cilat do 



dituria islame / 197 



21 










,^%\ 






t'i deponojme per ate ditc kur, nga frika 
e denimit te tmerrshem, gruaja shtatzene 
do ta hedhe foshnjen, foshnja do te thin- 
jet, kurse njerezit do te duken si te deh- 
ur, edhe pse s'do te jene te tille. A tliua 
e kemi ate zell te adhurimeve dhe pune- 
ve te mira edhe pas festave, apo ngel kjo 
vetem ne Ramazan e Haxh, apo e harro- 
jme kete dhe behemi tjeterkush pas ty- 
re?! 

Pergjigjja e kesaj pyetjeje me te ver- 
tete eshte shume e turpshme. Mirepo, 
doemos duhet pranuar realiteti. 

Secili prej nesh del ne mengjes dhe e 
kalon diten ne shkolle, universitet ose ne 
pune te tij. Ne fund te dites kthehet ne 
shtepi i lodhur, ha dreken, pushon pak 
dhe pastaj pjesen e mbetur te dites dhe 
fillimin e nates e kalon ose ne mesim, 
ose ne kryerjen e obHgimeve jetesore, 
ose... Pastaj fie. Te nesermen ne mengj- 
es fiUon te njejten gje. E keshtu me 
radhe. 

Nje jete kjo, ku s'ka minuta te ve9u- 
ara per te lexuar Kuran, per te mesuar 
rregullat e fese sone, nuk ka minuta per 
namaz nate ose per faljen e syneteve, 
nuk ka minuta per te marre pjese ne me- 
xhlise te perkujtimit dhe ligjeratave. 
Nuk ka dite per agjerimin e se henes dhe 
se enjtes. Nuk ka dite per te bere mire 
dhe per te ndihmuar njerezit. 

Vella i dashur, moter e dashur! 

Allahu thote: "Adhuroje Zotin tend 
derisa te vije ty e verteta (vdekja)." 
(Hixhr, 99), qe na jep te kuptojme se 
adhurimi, per te cilin jemi te obliguar, 
nuk ka kohe te ve9ante, ne te cilen duhet 



te bchet e pastaj te lihct c tc harrohet; 
nuk eshte ibadeti i perkufizuar vetem ne 
kohen e Ramazanit dhe te Haxhit. Por 
obligohemi ta bejme ate ne 9do kohe 
dhe vend me te gjitha format, pa marre 
parasysh rrethanat. 

Dynjaja po na mashtron dhe po na 
largon nga ibadeti ndaj Allahut, kurse ne 
jemi ata qe Allahu na e ka terhequr ve- 
mendjen prej saj, duke thene: "O ju qe 
besuat, as pasuria juaj e as femijet tuaj te 
mos ju shmangin prej adhurimit te 
Allahut, e kush ben ashtu, keta jane me 
te humburit. Dhe jepni nga ajo qe Ne ju 
kemi dhene juve, para se ndonjerit prej 
jush t'i vije vdekja dhe te thote: "O Zoti 
im, perse nuk ma shtyve edhe pak afatin 
(e vdekjes), qe te jepja lemoshe e te be- 
hesha prej te mireve!" Por, atij qe i vjen 
afati i vet, Allahu nuk e shtyn per me 
vone. Allahu e di shume mire punen qe 
beni ju" (Munafikune, 9-11). 

Iben Umeri (Allahu qofte i kenaqur 
me te!) thoshte: "Kur te ngrysesh ne 
mbremje, mos e prit mengjesin dhe kur 
te gdhish ne mengjes, mos e prit mbrem- 
jen. Merr nga shendeti per ditet e 
semundjes sate dhe nga jeta per ditet e 
pasvdekjes sate." (Shenon Buhariu). 

1 Derguari alejhi selam thote: "Diten 
e Kiametit nuk do te levizin kembet e 
njeriut, derisa te pyetet per kater gjera: 
Per jeten ku e ka harxhuar; per rinine ku 
e ka shfrytezuar; per pasurine ku e ka 
fituar dhe ku e ka harxhuar; dhe per ditu- 
rine e tij, si ka vepruar me te." (Shenon 
Tirmidhiu, hadithi eshte sahih). 



Mbreti i Dites se Sundimit do te na 
pyese per jeten tone, - e kemi harxhuar 
ne vepra te mira dhe ibadete, apo e kemi 
harxhuar ne lojera, pakujdesi dhe ne 
vepra pa vlere. Do te na pyese per trupin 
tone, nese e kemi shfrytezuar ne agjer- 
im, namaz, ulje shikimi, mbrojtje te ve- 
sheve dhe gjuhes nga te ndaluarat, apo i 
kemi shfrytezuar ne perdorimin e 9do 
gjeje te kendshme. Ky Pyetes i di te fsh- 
ehtat tona, asgje s'mund t'i ike, as ne 
Toke e as ne qiell. 

Prandaj per te realizuar ligjin e 
Allahut ashtu si duhet, le t'i permbahe- 
mi fjales se Tij: "O ju qe besuat, hyni ne 
Islamin e teresishem (perqafoni fene is- 
lame ne teresi), e mos ndiqni rrugen e 
djallit, sepse ai eshte armiku juaj i ha- 
pur." (Bekare, 208). 

Te pendohemi per gabimet, sa nuk 
eshte bere vone. I Derguari alejhi selam 
thote: "Pendimi nuk ndalet gjersa te dale 
dielli nga perendimi." (Shenon Ebu Da- 
vudi, hadithi eshte sahih), e te behemi 
prej besimtareve te sinqerte, si9 thote 
edhe i Derguari alejhi selam ne Haxhin 
Lamtumires: "A t'ju tregoj per besimta- 
rin? - Besimtar eshte ai, ndaj te cilit nje- 
rezit jane te sigurt per veten dhe pasuri- 
ne e tyre. A t'ju tregoj per myslimanin? 
- Ai, nga dora dhe gjuha e te cilit jane te 
shpetuar myslimanet. A t'ju tregoj per 
luftetarin (muxhahidin)? - Ai qe lufton 
me vetveten per t'iu bindur urdhrave te 
Allahut. A t'ju tregoj per te shpemgulu- 
rin (muhaxhirin)? - Ai qe largohet, shpe- 
rngulet, nga gabimet dhe mekatet." 
(Shenon Ahmedi, hadithi eshte sahih). 

E pra, te nderuar lexues, duhet t'i per- 
mbahemi Islamit ne teresi ne tere kohen 
duke e konfirmuar jeten tone ne 9do seg- 
ment me Synetin e te Derguarit (Lav- 
derimi dhe shpetimi i Allahut qofte mbi 
te!) e jo vetem gjate Ramazanit apo Ha- 
xhit, por gjithsesi gjate tere jetes! ! ! 

Paqja dhe bekimi qofshin per te De- 
rguarin tone, Muhammedin, per fami- 
Ijen, shoket e tij dhe per te gjithe ata qe 
ndjekin me sinqeritet Rrugen e te Der- 
guarit deri ne Kiamet. 



22 



dituria islame / 197 



Hadith 



Natyrshmeria e njeriut sipas Islamit 



Fitim Flugaj 



Natyrshmeria e pare 

Transmetojne Imam Ahmedi, Ebu 
Davudi, Termidhiu dhe Hakimi ne Mu- 
stedrik e Bejhekiu ne Sunenin e tij: Ka 
thene Ebi Musa El-Eshariu r.a.: E kam 
degjuar Pejgamberin s.a.w.s. duke the- 
ne: 

"Pa dyshim AUahu e krijoi Ademin 
prej dheut duke marre nga te gjitha Uo- 
jet e dheut ne toke, pasuan pasardhesit e 
Ademit sipas ngjyrave te dheut, prej tyre 
erdhen njerezit e kuq, te zinj e te bardhe 
dhe raca te tjera ne mes tyre. Prej tyre 
erdhen njerez te lumtur, melankohke (te 
hidheruar), njerez te mire e te sjellshem, 
dhe njerez arrogante e te pasjellshem, si 
dhe ne mes tyre". (Termidhiu thote se ky 
hadith eshte Hadith hasen sahih). 

Si9 po verehet nga vete citati i ketij 
hadithi, nuk ka nevoje shume per kome- 
nt. Ky hadith eshte nje argument i qarte 
se kemi njerez qe jane te lindur me mi- 
resi ne shpirt, dhe te atille qe jane te 
mbushur perplot me sherre, sikur qe ka 
edhe te atille qe nuk anojne nga asnjera 
ane, jane te mesem ose qe anojne pak 
nga miresia ose pak nga sherri, dhe jo 
krejtesisht keqberes e as krejtesisht mi- 
reberes. 

Edhe toka eshte ashtu si njerezit. Ka 
pjese te tokes qe jane shume pjellore dhe 
te begatshme, sikurse ka toke te thate 
dhe qe nuk vien per asgje; gjithashtu ka 
toke mesatare ose me pak. 

Ne hadithin e Pejgamberit a.s. perse- 
ritet krahasimi ose analogjia e njerezve 
per nga veprimi i tyre duke bere nje kra- 
hasim te qarte midis natyrshmerise se 
njeriut e natyrshmerise se tokes, xeheve 
dhe frutave. I dashuri i Allahut ben kra- 
hasime te fuqishme dhe te qarta. 

Ne nje hadith tjeter, transmetuar nga 
Buhariu dhe Muslimi, bartur nga Ebi 
Musa r.a. , Pejgamberi s.a.w.s. bene nje 
krahasim tjeter, ne te cilin thote: 



"ShembulH i besimtarit i ciU lexon 
Kuran, eshte si qitro, ka arome te mire 
dhe shije te mire. Shembulli i besimtarit 
qe nuk lexon Kuran, eshte sikur hurma 
qe nuk ka arome po ka shije te embel. 
Ndersa shembulli i hipokritit (dyfytyre- 
shit) qe lexon Kuran, eshte sikur mersi- 
na, ka arome te mire, po kokrra e saj nuk 
hahet dhe eshte shume e hidhur. Shem- 
bulli i dyfytyreshit qe nuk lexon Kuran, 
eshte si hardalli, nuk ka arome dhe shi- 
jen e ka shume te hidhur". 

Ky hadithi sherif sipas permbajtjes 
ndahet ne dy pjese: Ne pjesen e pare te 
ketij hadithi behet fjale per besimtaret 
qe per nga natyrshmeria e tyre kane na- 
tyre te mire, sidomos ata qe lexojne 
Kuran dhe veprojne sipas mesimeve ku- 
ranore, te tillet marrin pamjen e brend- 
shme dhe te jashtme shume te bukur e 
shume te persosur, ashtu si nje fryt i nje 
peme qe ka arome dhe shije te kendsh- 
me. Ndersa besimtaret qe nuk lexojne 
Kuran por veprojne sipas mesimeve te 
Kuranit ata ne brendine e tyre jane shu- 
me te mire edhe pse nga jashte nuk e 
marrin pamjen e persosur sikur ata te pa- 
ret, pra jane si nje peme qe ka shije te 
kendshme por nuk kundermon arome. 

Ne pjesen e dyte te hadithit behet fja- 
le per nje grup tjeter te njerezve qe ndry- 
shojne per nga natyrshmeria e tyre nga 



grupi i pare i njerezve. Eshte fjala per 
hipokritet ose dyfytyreshit te cilet lexoj- 
ne Kuran dhe veprojne kunder mesime- 
ve te Kuranit, te tillet, sipas ketij hadithi, 
e kane te bukur pamjen e jashtme, e ne 
brendesi jane te prishur e te piste. Edhe 
me te keqij jane hipokritet qe as nuk lex- 
ojne Kuran dhe as nuk punojne sipas 
Kuranit, te tillet i krahason Pejgamberi 
me hardallin qe edhe jashte edhe brenda 
eshte i pa kendshem dhe i keq. 

I derguari (Paqja dhe bekimi i Allahut 
qofshin per te) na jep te kuptojme per 
faktin se njeriu e merr natyren sipas 
veprimit qe ben. 

Natyrshmeria e dyte: 

I derguari i Allahut s.a.w.s. na lajme- 
ron se personit, qe para se te linde, i cak- 
tohet puna e tij, furnizimi i tij, lumturia 
dhe 9apkenlleku i tij, koha e vdekjes, etj. 
Qdo gje eshte e lidhur ngushte me cakti- 
min. Atij qe i eshte caktuar gezimi dhe 
lumturia, i ofrohen shkaqet per te; ne 
shkaqe hyne ne radhe te pare angazhimi 
i vete personit. Atij i lehtesohen punet 
drejt realizimit te asaj lumturie dhe, e 
kunderta eshte per personat qe e kane te 
caktuar ligesine: ai person neglizhohet 
ose bene veprime te tilla qe ia lehtesojne 
per te rene ne ate ligesi. 




dituria islame / 197 



23 



Ne hadithin e vertete, me te cilin paj- 
tohen Buhariu dhe Muslimi, i bartur nga 
Abdullah bin Mesudit r.a., i Derguari i 
Allahut thote: 

"Secili qe krijohet ne barkun e nenes, 
dyzet ditet e para te krijimit vazhdon te 
jete bashkim i spennes (vezoret e mash- 
kullit dhe te femres), pastaj po aq dite 
merr kohe procesi kur shnderrohet ne 
nje gjak te ngjizur, pastaj brenda dyzet 
diteve te ardhshme kalon dhe behet cope 
mishi (gjithsej 120 dite ose kater muaj), 
pas ketij procesi Allahu e dergon nje 
engjell te cilit i thuhet qe t'ia citoje fos- 
hnjes se sapoformuar kater gjera dhe t'ia 
shkruaje: punen e tij, fumizimin e tij, ca- 
ktimin e vdekjes se tij dhe lumturine ose 
vrazhdesine, pastaj i futet shpirti. Vertet 
ka nga njerezit qe punojne pune te bano- 
reve te Xhenetit derisa te mos mbetet ne 
mes tij e Xhenetit vetem sa nje sup, i pa- 
raprin libri i tij, ben vetem nje veper te 
banoreve te Xhehenemit dhe hyn ne 
Xhehenem. Vertet ka njeri qe ben vepra 
te banoreve te Xhehenemit, saqe nuk 
mbetet ne mes tij e Xhehenemit vetem 
sa nje sup, atij i paraprin libri dhe ben 
vetem nje veper te banoreve te Xhenetit, 
dhe hyn ne Xhenet". (Buhariu dhe Mu- 
slimi). 

Ne nje hadith tjeter, me te cilin pajto- 
hen Buhariu dhe Muslimi per vertetes- 
ine e tij, bartet nga Ali bin Ebi Talib ra., 
i cili thote: "Ishim ne nje varrim ne varr- 
ezat Bekije prane nje lisi gjembor (el- 
Garkad), tek ne erdhi i Derguari i 
Allahut (s.a.w.s.), u mblodhem rreth tij, 
ne dore kishte nje shkop, e uli koken dhe 
filloi ta godiste token me shkop, pastaj u 
drejtua dhe tha: "Secili prej jush e ka te 
pergatitur vendin ne Xhehenem dhe ve- 
ndin ne Xhenet. U drejtuan e i thane: O 
i Derguari i Allahut, a mos te mbeshtete- 
mi ne ate qe eshte shkruar dhe pergatitur 
per ne? I Derguari i Allahut tha: Punoni, 
se 9do gje qe eshte e pergatitur (e krijuar 
) per secilin nga njerezit, eshte e lehte- 
suar. Te gjithe ata qe jane fatlume, per ta 
jane te lehtesuara punet e fatlumeve. 
Kush eshte prej arroganteve, i ka te leh- 
tesuara punet arrogante (te keqija), e 
pastaj i Derguari lexoi (ajetet kuranore 
te sures El-Lejl prej 4-10): "E sa i perket 




atij qe jep dhe ruhet (behet i devotshem). 
Dhe e beson bindshem me te miren 
(Islamin), Ne do t'ia lehtesojme mires- 
ine (Xhenetin). E sa i perket atij qe ben 
koprraci dhe heq dore nga begatite e 
Allahut, dhe e pergenjeshtron me te mi- 
ren (Islamin), Atij do t'ia lehtesojme me 
te veshtiren ( hyrjen ) ne Xhehenem" 

Edhe nga ky hadithi sherif arrijme te 
kuptojme se Allahu i ka krijuar njerezit 
dy llojesh: 

Lloji i pare: jane njerezit fatlume, te 
cilet punojne dhe pergatiten per lumturi; 
atyre u sillen shkaqet dhe u lehtesohet 
puna deri ne realizimin e gjerave te do- 
bishme ne dynja dhe ne Ahiret, per ta fi- 
tuar Xhenetin. Te ky lloj i njerezve 
rrjedh miresia ne zemer, ne gjuhe dhe ne 
gjymtyret e tyre. Te tilleve nuk u veshti- 
resohet asgje, sepse vete puna e tyre e 
lehteson arritjen e se mires, rruga deri ne 
arritjen e cakut, sado e veshtire me qene 
per kete lloj te njerezve, duket krejtesi- 
sht e lehte. Te tille jane besimtaret e sin- 
qerte, qe 9do gje e bejne me sinqeritet, 
duke filluar nga deshmia se besojne 
Allahun Nje dhe e besojne Muhamedin 
per te derguar te Allahut, e deri tek largi- 
mi nga 9do gje qe kerkon Allahu per t'u 
larguar prej tyre. 

Lloji i dyte: jane njerezit arrogante, 
te cilet punojne dhe pergatiten per fat te 
kobshem. Edhe ketij lloji te njerezve u 
lehtesohet puna deri ne realizimin e gje- 
rave te mbrapshta e te keqija. Kjo per sa 



i perket ne dynja, kurse ne Ahiret u leh- 
tesohet hyrja ne Xhehenem. Kuptohet 
fare lehte se punet e mbrapshta dhe te 
keqija kerkojne me pak mund dhe, sapo 
te zhduket ndergjegjja e formuar mbi 
friken ndaj Zotit, i hapen rruget dhe fare 
lehte ai i ben punet e keqija. Ketij lloji te 
njerezve ne gjuhe, zemer dhe gjymtyre i 
rrjedhin punet e mbrapshta dhe te djalle- 
zuara. Ata perpiqen ta mashtrojne edhe 
Krijuesin e tyre Fuqiplote, e jo me njere- 
zit, por jo, ne te vertete ata e mashtrojne 
vetveten dhe perfundojne me nje perfu- 
ndim te mjere e perplot ndeshkime, ne 
dynja dhe Ahiret. Allahu na ruajtte prej 
tyre! 

E gjithe kjo qe u theksua, mbeshtetet 
ne ajetet kuranore te sures El-Lejl dhe 
ne hadithet e sipertheksuara. 



Literatura: 

- Kurani perkthim me komentim, Haxhi 

Sherif Ahmeti, versioni kompjuterik 
Kur'ani Fisnik 4,0. 

- El-Islamu we nuz'atun el-fitretu, Muhamed 

Abdu-Ruuf Behnesi, Muesesetu El-Ha- 
lixh El-Arabij, Kajro 1987, botimi i dyte. 

- EI-Hajr We Sherr, Muhamed Muteveli She- 

aravi , Ahbaru el-Jeum, Kajro 1990. 

- El-Insan we Shejtan, Muhamed Muteveli 

Shearavi, Ahbarul El-Jeum, Kajro 1991. 

- Lu'lu wel Merxhan, Muhamed Abdul- 

Baki, Rrijad. 



24 



dituria islame / 197 



Veshtrim 



Orientalizmi dhe orientalistet 
ndermjet miratimit dhe refuzimit 



Nexhat S. Ibrahimi 



Hyrje 

Fillimet e para te orientalizmit 
dhe te orientalisteve datojne 
qe nga paraqitja e Islamit 
dhe Kuranit ne skenen histo- 
rike ne fillim te shekullit VII. Mirepo, 
keto interesime ne fillim kane qene 
josistematike e siperfaqesore dhe 
me teper rezultat i nevojave individu- 
ale dhe te kohepaskohshme. Kjo ka 
ndodhur sidomos ne Spanjen mysli- 
mane, kur ajo ishte me kulm te zhvi- 
llimit politik, ekonomik e kulturor\ e 
pastaj edhe ne vendet e tjera. Keto 
kontakte kane vazhduar edhe me 
pastaj, e jane te njohur: Xherberti, 
kleriku francez, i cili me vone, me 
999, u zgjodh pape; Pierrele Aenere 
(vd. 1156); Gerard nga Kremona (vd. 
1187f etj.. Interesimi ka vazhduar 
edhe neper manastiret kristiane, ku 
keta studiues kristiane kishin hulum- 
tuar doreshkrime myslimane dhe 
disa prej tyre i paten perkthyer.^ 

Ne bote interesimi per keto studi- 
me u be i gjalle sidomos gjate shek- 
ullit XIX dhe XX. Me gjithe literaturen 
e vellimshme shkruar kohet e fundit, 
me gjithe angazhimin e pakontestu- 
eshem, sidomos ne fushen e histori- 
se dhe filologjise, - keto studime 
shume pak kane ndikuar ne mireku- 
ptimin nderreligjioz islamo-kristian, 
madje ata jane cilesuar si "homogje- 
niste".'' Keto studime kane mbetur 
brenda qarqeve te ngushta akade- 
mike e te specializuara dhe larg ndi- 
kimit pozitiv te shtreses se gjere.^ 

Nder shqiptaret dekadat e fundit 
ka levizje te caktuara ne drejtim te 
studimit te orientalistikes, mirepo, 
duhet pranuar, ato jane ne fillimin e 
vet dhe pa ndikim e pa nje depertim 
me kreativ ne teresine politike, kul- 
turore dhe intelektuale.** 

Fillet e orientalizmit 

Fillet e orientalizmit sistematik du- 
hen kerkuar ne kontaktet dhe fer- 
kimet e para, negative ndermjet 
Perendimit dhe myslimaneve, qe 
ndodhen gjate Kryqezatave ne she- 
kujt XII-XIV.' Pjetri i madh, opati me 
ndikim nga Clunya ne France, pati 
kerkuar nga Robert Kettoni nga An- 



glia te bente perkthimin e pare te 
Kuranit ne gjuhen latine, me qellim 
qe ta "pergenjeshtronte mesimin ku- 
ranor"." Perkthimi qe perfunduar me 
1143, por, meqe ishte bere me syn- 
ime armiqesore, rezultati qe negativ, 
sepse, per shkak te gabimeve te re- 
nda, nuk mundi te sherbente si bu- 
rim informacioni dhe mirekuptimi.^ 
Ky perkthim eshte burim i shume pe- 
rkthimeve te tjera tendencioze ne 
Perendim, qe jane bere me vone. 

Shekulli XIII, ne krye me Raymo- 
nd LIull, karakterizohej nga tendenca 
qe te mesohej gjuha arabe, te meso- 
hej Islami, dhe, duke mesuar Is- 
lamin, te mund te konvertoheshin 
myslimanet. Aktive ishin sidomos 
dominikanet dhe franfeskanet gjate 
shekullit XIII. ^'' 

Edhe gjate shekullit XIV-XVI va- 
zhdoi interesimi i reformacionit per 
studime biblike dhe islame, nder te 
tjera edhe per shkaqe fetare. Kete e 
lexojme ne letren e rektorit te Unive- 
rsitetit te Kembrixhit (Cambridge), e 
shkruar ne vitin 1636, ne te cilen ai 
tregonte motivet perse duhej ta stu- 
dionin gjuhen arabe: "Puna qe syno- 
jme ta ndermarrim, nuk eshte vetem 
qe ta perparojme letersine e mire 
nxjerre ne drite shume dituri qe jane 
te mbyllura ne kete gjuhe te diturise, 
por edhe per shkak te sherbimit ndaj 
mbretit dhe shtetit ne tregtine tone 
me keta popuj te Lindjes, dhe, me 
leje te Zotit, per shkak te zgjerimit te 
kufijve te Kishes dhe propagandimit 
te fese krishtere nder ata qe tash ja- 
ne ne erresire..."." Mirepo, studimi i 
gjuhes arabe, turke e persiane dhe 
pergjithesisht i diturive islame nuk 
permiresoi qendrimin e vrazhde te 
perendimoreve ndaj myslimaneve. 
Perjashtimet e rralla, sikur ajo e He- 
nry Stubbe-it, ne kete aspekt, nuk 
permbushnin nevojat ekzistuese. 
Vetem pas Revolucionit freng ne 
shek. XVIII dhe humbjes se ndikimit 
te kishes ne shoqeri, filloi nje mire- 
kuptim me i madh.^^ Thene ndryshe, 
apogjene e tij orientalizmi e arrin ne 
shekujt XIX e XX, per te vazhduar 
edhe ne shekullin XXI." 



Perceptimet e orientalizmit 
nga myslimanet 

Nocioni orientalizem nder myslim- 
anet kryesisht kuptohet me konota- 
cion pezhorativ. Disa e perkufizojne 
si nje aspekt te perceptimit negativ 
dhe te gabueshem te Islamit ne Pe- 
rendim. 

Disa te tjere termin orientalizem 
gjitherisht e shtrijne per gdo hulum- 
tues perendimor te Islamit, pa marre 
parasysh motivet e hulumtuesit. 

Edhem Bulbuloviq ne vitin 1953 
orientalizmin e perkufizonte keshtu: 
"Orientalizmi eshte grumbull i te gji- 
tha shkencave te nevojshme per njo- 
hjen e Lindjes (...); orientalizmi 
eshte gdo shkence mbi popujt lindo- 
re (...), gjuhet e tyre, historia, gje- 
ografia, kultura, shkenca, arti dhe 
filozofia, institucionet shoqerore e 
politike, te gjitha te arriturat e atyre 
popujve pergjithesisht."" 

Edward Said, njeri prej studiuesve 
kompetente te orientalizmit, pohon: 
"... orientalist eshte secili qe hulumt- 
on, shkruan dhe meson mbi orienta- 
lizmin, qofte antropolog, sociolog, 
historian apo psikolog, kurse ajo qe 
ben ky person, eshte orientalizem."" 

N. Smailagiq orientalistiken e 
perkufizon "si tregues per grupin e 
fushave shkencore gjuhesore dhe 
historike, ... por edhe te ndikimeve 
orientale ne fushat e tjera..."." 

Me kalimin e kohes, sidomos pas 
Luftes se II Boterore, orientalizmi 
merr edhe konotacione te reja, te 
shkencave ekonomike dhe shoqe- 
rore. 



OKILNIM 
IN ART 




dituria islame / 197 



25 



Por, duhet pranuar se orientalizmi 
para se gjithash nenkupton studimet 
islame dhe disiplinat shoqeruese, si 
arabistiken, iranistiken, turkologjine, 
nga nje ane, dhe Judaizmin e Krish- 
terimin, ne anen tjeter." 

Synimet, fushat e interesimit 

dhe mjetet per sendertimin e 

synimeve te orientalizmit 

neper histori 

Orientalistet jane grup diversitiv e 
jo monolit. Disa prej tyre provuan te 
ishin objektive, disa isliin futur ne 
paragjykime dhe urrejtje te thelle, di- 
sa i sherbenin shtetit apo kishes se 
tyre. Disa ishin shkencetare, kurse 
disa pseudoshkencetare. Te gjithe 
ata qe luajten rol destruktiv, ngriten 
barriera dhe pengesa ne mirekupti- 
min kristiano-islam. 




Henry Corbin 



Edhe pse orientalistet paralajme- 
ruan neutralitetin dhe objektivitetin, 
si dy kushte kryesore te shkences 
perendimore, per fat te keq, oriental- 
izmi nuk eshte as neutral as objektiv. 
Orientalizmi klasik, ne pjesen me te 
madhe, i perket kultures kolonialiste 
te Perendimit ne kuptim te imperiali- 
zmit, racizmit, nacizmit, fashizmit, 
ideologjise se hegjemonise dhe epe- 
rsise evropiane. Ky gjykim pa dallim 
dhe pa dyshim eshte i rrepte dhe i 
dhembshem, por eshte i vertete ne 
planin e njoftueshmerise historike te 
popullit.'" Orientalizmi ka lindur bren- 
da kultures racore. Ai ka manifestu- 
ar evrocentrizimin e Evropes, te ba- 
zuar ne krenarine historike dhe ne 
racizem: i bardhi kunder te ziut, i di- 
turi kunder te paditurit, e logjikshmja 
kunder te palogjikshmes, fuqia e teo- 
retizimit kunder letargjise praktike, 
dinjiteti dhe te drejtat njerezore ku- 




nder jodinjitetit njerezor dhe te drej- 
tave hyjnore te Zotit dhe mbretit, de- 
mokracia perendimore kunder des- 
potizmit lindor." Kete e argumenton 
orientalisti Brauns nga Princetoni, i 
cili thote: "Brezi i tij ka zgjedhur ate 
metode shkencore qe siguron kor- 
rigjimin e qendrimeve te dala nga 
perspektiva evropocentriste."^" 

Mirepo, ata qe kishin motive te si- 
nqerta, qe deshiruan mirekuptim, 
ndihmuan ne kete rrafsh. Henry 
Corbin, Annimarie Schimmel, Tho- 
mas Carlyle apo Karen Amstrong - 
jane vetem disa emra, per te cilet 
nuk kam te dhena nese kane pran- 
uar Islamin, por te cilet kane dhene 
kontribut te madh shkencor e inte- 
lektual per njohjen e Islamit dhe te 
myslimaneve.^^ 

1 . Motivi fetar. Nuk eshte veshtire te 
konstatohet se motivet e oriental- 
isteve perendimore per studimet 
islame jane te llojilojshme, por 
motivi fetar ka mbizoteruar si me 
heret ashtu edhe ne kohen tone. 
Sikurse fillimi qe ishte me monake 
e klerike, kjo gjendje zoteron edhe 
tash. Detyre e tyre prioritare ishte 
mohimi, shtremberimi, zhvleresi- 
mi dhe demtimi i Islamit ne sy te 
bashkebesimtareve, po edhe te 
vete myslimaneve dhe mohimi i 
burimit hyjnor te Kuranit dhe te 
vete Islamit^^ Kjo eshte bere ke- 
shtu per shume arsye, por e para 
dhe kryesorja eshte rivaliteti i Isla- 
mit kundrejt fese se tyre dhe frika 
e ngadhenjimit te Islamit ndaj ty- 
re. '^ 

2. Motivi kolonizues. Pas perfundimit 
te Kryqezatave, lufterave fetare- 
ekonomike dhe humbjes se pere- 
ndimoreve, ata nuk humben shpr- 
esen per kthimin e tyre triumfal ne 
vendet islame. lu perkushtuan 
studimit gjitheperfshires. Pas oku- 
pimit fizik te vendeve islame, orie- 
ntalistet iu qasen dobesimit te 
vierave islame dhe favorizimit te 
vierave te tyre, qe te fusnin hame- 
ndje nder myslimanet. Per kete 



qellim, ata gjuhes letrare arabe ia 
kundervune dialektet e shumta te 
gjuhes arabe. Kuranit ia ku- 
ndervune poezine parakuranore 
(shi'r'ul-xhahilijjeh), popujve qe 
kontribuan per fene islame, u 
kundervune popujt si fenikasit, 
babilonasit, egjiptianet etj.^* 

3. Motivi ekonomik. Krahas motivit 
fetar dhe kolonizues, me rendesi 
jo me te vogel ishte edhe motivi 
ekonomik, hapja e tregjeve te re- 
ja: blerja e mallrave myslimane 
me gmime te uleta dhe shitja e 
mallrave te tyre me fmime te 
larta, moszhvillimi i prodhimtarise 
se vendit dhe varesia ekonomike 
nga perendimoret. Kjo u be per 
arsye edhe ekonomike, por edhe 
politike, sepse fuqia ekonomike 
eshte faktor paresor edhe per fak- 
toret e tjere.^^ 

4. Motivi politik. Motivi politik ne 
shekujt e kaluar ka qene me pak 
atraktiv, por ne shekullin XX dhe 
ne fillim te shek. XXI eshte tejet 
aktiv. Thuajse fdo universitet pe- 
rendimor ka pasur seksionet per 
islamistike dhe gdo ambasade 
apo konsullate ka ndonje ekspert 
per Islamin. Detyre paresore e tij 
eshte qe te depertoje ne mesin e 
dijetareve, politikaneve e gaze- 
tareve te vendit dhe te ndikoje tek 
ata. Keshtu, ata kane per9are 
vendet islame dhe arabe ne vija 
nacionale dhe sektare. Kane ulur 
dinjitetin politik, kulturor dhe eko- 
nomik te tyre.^** Duke formuar 
organizata miqesore myslimano- 
kristiane me emra humanitar dhe 
kulturor (gfare po veprohet edhe 
me shqiptaret tek ne), ata krijonin 
nxenes te degjueshem ne mesin 
e myslimaneve, qe kryenin punet 
e tyre. 

5. Motivi shkencor. Nje grup me i vo- 
gel njerezish ne studimet e tyre 
jane perkushtuar me synime te 
pastra shkencore ne hulumtimet e 
popujve, qyteterimeve, feve, kul- 
turave dhe gjuheve. Ata ishin me 
objektive ne hulumtimet e tyre. 
Zakonisht, te tille ishin ata qe po- 
sedonin mjetet e veta financiare 
dhe nuk kishin ngarkesa shpirte- 
rore. Ne mesin e tyre kemi te atil- 
le qe kane dhene kontribut shken- 
cor objektiv, por kane mbetur ne 
pozicionet e tyre te mehershme 
ideologjike, sikurse eshte Thomas 
W. Arnold", por edhe te atille qe 
kane dhene kontribut shkencor, 
po edhe e kane pranuar Islamin si 
viere dhe sistem jetesor, sikurse 
jane: David Benjamin Keldani 
alias Abdulehad Davud (vd. 1940 



26 



dituria islame / 197 



ne ShBA), Mauricie Bucaille, Ro- 
zhe alias Rexha Garodi, Zhak Ku- 
sto, Kristian alias Murad Hofman 
e shume te tjere.^" 

Mjetet qe perdoren orientalistet 
gjate historise ne sendertimin e syni- 
meve te tyre religjioze, politike, eko- 
nomike, shkencore e te tjera, ishin/ 
jane te ndryshme nga koha ne kohe, 
por me standardet jane: 

- Shkrimi i librave ne fusha te ndry- 

shme per Kuranin, Muhammedin 
a.s., per Sheriatin, besimin, kul- 
turen e te tjera, duke injoruar apo 
duke shtremberuar vierat islame. 
Botimi i revistave, apo hapja e 
web-faqeve nepermjet te cilave 
ata plasojne idete e tyre. 

- Dergimi i individeve apo ekspedi- 

tave misionariste ne Boten Islame 
nepermjet aktiviteteve humanita- 
re, bamirese, arsimore, sportive e 
te ndryshme. 

- Mbajtja e seminareve dhe ligjerat- 

ave ne tubimet e ndryshme 
shkencore, kulturore dhe politike 
vendore, duke zhvleftesuar insti- 
tucionet dhe shkencetaret ven- 
dore. 

- Blerja e disa shtepive botuese dhe 

gazetave e revistave vendore dhe 
duke plasuar idete e veta neperm- 
jet tyre.^'' 

Kontributi i orientalisteve 
gjate historise 

Pavaresisht nga aktivitete destru- 
ktive dhe tendencioze te shume ori- 
entalisteve, pavaresisht nga para- 
gjykime ne te kaluaren e tash, nje 
numer orientalistesh megjithate ka- 
ne dhene kontribut ne rrafshin e stu- 
dimeve islame: teologjike, juridike, 
kulturore, gjuhesore dhe historike. 
Sidomos jane te njohura zbulimi, pe- 
rpunimi dhe publikimi i shume dore- 
shkrimeve klasike, qe numerohen si 
vepra baze. Nje nga keto projekte 
serioze eshte botimi i Historise se 
Taberiut (Tarih'ut-Taberij), Tabekati i 
Ibn Sa'dit, El-Kamil fi't-tarih te Ibn 
Ethirit, pastaj projekti madheshtor qe 
zgjati per afro 50 vjet, ne tete vellime 
i EI-Mu'xhem'ul-mufehres li elfadh'il- 
hadith (Treguesi i haditheve te Mu- 
hammedit a.s. nga 9 koleksione 
hadithesh), Mekalat'ul-islamijjin i El- 
Esh'ariut nga Helmut Riter, etj. etj. 
Me kete numerim nuk shterone kon- 
tributet e tyre. Nje prezantim komplet 
kerkon pune serioze dhe angazhim 
shume te madh. Por, ekziston edhe 
nje kontribut tjeter, shume i vlefsh- 
em, qe eshte se nje numer orientali- 
stesh, duke studiuar Islamin pa 



paragjykime dhe pa ngarkesa ide- 
ologjike e fetare, me ne fund e pran- 
uan Islamin™. 

Orientalizmi nder shqiptaret 

Studimet dhe hulumtimet sistem- 
atike e te organizuara orientale nder 
shqiptaret nuk kane ndonje date te 
hershme. Ato i gjejme ne fund te 
shekullit XX, ne vitin 1973 me the- 
melimin e deges se Orientalistikes 
ne Universitetin e Prishtines, drejtu- 
ar nga Prof. Dr. Hasan Kaleshi.^^ Te 
gjitha angazhimet e tjera jane indivi- 
duale dhe ne kuader te organizime- 
ve brenda institucioneve te tjera. Ka 
shume emra qe meritojne kujdes te 
vefante shkencore. Krahas Hasan 
Kaleshit qe u permend, kontribut te 
vefante kane dhene Hafiz All Kor9a, 
Ibrahim Dalliu, Vexhi Buharaja etj. 
Tashme nje kohe kontribut jane duke 
ofruar edhe disa punonjes shken- 
core, si Feti Mehdiu, Mehdi Polisi etj. 
Nismat e tjera ne fushe te orientalis- 
tikes, si turkologjia ne Prishtine e 
Shkup e te aferta ne Tirane, jane per 
t'u pershendetur, por mbetet te 
deshmojne veten me punen e tyre. 

Nese vitet 1970-2005 kane qene 
te veshtira politikisht dhe ekonomik- 
isht, mendoj se vitet vijuese duhet te 
tregojne se orientalistika nder shqip- 
taret duhet te luaje rol konstruktiv 
dhe avancues drejt vierave te gjithe- 
pranuara. 

Mirepo, fillimet e mirefillta te orie- 
ntalizmit shqiptar duhen kerkuar me 
heret. Duhen kerkuar pikerisht ne 
perpjekjet e klerikeve katolike dhe 
ortodokse shqiptare dhe joshqiptare 
ne trojet tona rreth ^eshtjeve islame. 
Barleti, Bogdani, Budi, Matranga, 
pastaj levizja e bejtexhinjve, Qafeze- 
zi, Mjedja dhe rilindes te tjere, per te 
vazhduar me Nolin, Gj. Fishten, E. 
Koliqin, R. Qosjen^^ per te vazhduar 
me Aurel Plasarin, Gasper Gjinin, 
Lush Gjergjin e te tjere sot, - u mor- 
en dhe merren seriozisht dhe dinak- 
erisht me Islamin e myslimanet dhe 
kontribuan mjaft per nje ftohje laten- 
te ne marredheniet islamo-krishtere 
nder shqiptaret dhe ne rajon.'^ Disa 
intelektuale hezitojne t'i radhisin 
nder orientalistet disa nga emrat e 
siperm, sepse nuk i plotesojne disa 
kushte formale etj. Eshte e vertete 
qe disa prej tyre nuk merren profesi- 
onalisht me orientalizmin, mirepo ata 
nje pjese te konsiderueshme te ve- 
primtarise se tyre ia kushtuan Ori- 
entit, respektivisht Islamit. Vepra e P. 
Bogdanit, njohja e tij e arabishtes 
dhe preokupimi me Islamin per qelli- 
me kristo-centriste, vetvetiu jane ar- 
gument. Madje, vetem respekti i 




madh qe myslimanet ushqejne gjate 
shekujve ndaj Jezusit dhe Ungjillit, 
beri qe gjendja tek shqiptaret te mos 
eskaloje ne dem te pakices se 
krishtere. Edhe ditet e sotme desh- 
mojne se shumica myslimane, nga 
zemergjeresia po edhe nga inferior- 
iteti intelektual, shperfill provokimet 
e vrazhda katoliko-censtriste dhe 
ortodokso-centriste ne Kosove e 
Shqiperi^'' dhe sillet sikur nuk ndodh 
asgje qe vien kujdesin e intelektu- 
aleve objektive. 

Disa l^onstatime 

Nese i bejme nje rekapitullim tere 
kesaj qe u theksua, mund te perfun- 
dojme se: 

1. Shumica e orientalisteve jane 
klerike te krishtere, individe drejt- 
perdrejt te lidhur me regjimet kolo- 
nialiste apo jane individe me pre- 
jardhje judaiste. 

2. Studimet orientaliste jane shume 
me intensive ne vendet kolonialis- 
te sesa ne ato jokolonialiste, siku- 
rse jane vendet skandinave. 

3. Shume orientaliste, ne vendet 
jokolonizatore heqin dore nga 
qendrimet e Ignac Goldziherit e te 
ngjashem me te, qe ishin shume 
te ngarkuar ne armiqesi fetare e 
kulturore. Edhe disa institucione 
shkencore te vendeve te ndrysh- 
me, sikur ne Rusi, per shkak te 
refuzimit te termave orientalizem, 
nderrojne emrat e vjeter me emra 
me te pranueshem, si Instituti per 
popujt e Azise'^ 

4. Orientalizmi e ka prejardhjen krye- 
sisht nga kisha dhe gezon ndih- 
men e saj te gjithanshme. 

5. Vendet kolonizatore, sidomos Fra- 
nca (p.sh. Masinjon) dhe Anglia 
(p.sh. Margoliouth), po edhe 
Serbia (psh. D. Tanaskoviq e M. 
Jeftiq), edhe sot angazhojne orie- 
ntaliste per nevojat e ministrise se 
jashtme e ushtarake per geshtjet 
kunder myslimaneve dhe arabe- 
ve.^'^ 



dituria islame / 197 



27 



Perfundim 

Orientalistet i kane kushtuar kuj- 
des te madh geshtjes se burimeve 
islame, Kuranit e Synetit dhe diturive 
te tjera islame. Ata, si ne te kaluaren 
aslitu edhe tasli, Islamit i jane qasur 
me paragjykime te shumta, sikur ja- 
ne moliimi i burimit hyjnor te Kuranit 
dlie mohimi i iVluliammedit a.s. per 
pejgamber. Ky paragjykim ndaj Isla- 
mit dhe injorimi i Islamit, ka bere qe 
shumica e orientalisteve te vihesh- 
in/te vihen ne sherbim te kolonializ- 
mit imperialist, misionarizmit boteror 
kristian dhe levizjes sioniste, dhe te 
shtremberonin/te shtremberojne jo 
vetem geshtjet doktrinare, po edhe 
ato historike, dhe te krijojne atmosfe- 
re te keqe e te paperballueshme per 
mirekuptim dhe ndernjohje ndermjet 
feve, kulturave dhe qyteterimeve fqi- 
nje, Islamit dhe Judeo-Krishterimit. 

Mirepo, kohet e fundit, ka ecje 
perpara, pozitive, nje lloj diferencimi. 
Nje pjese e orientalistikes boterore 
eshte pavaresuar nga politika dhe 
nga tradita evro-perendimore, udhe- 
hiqet nga vierat e mirefillta dhe mu- 
nd te sherbeje si shembull se mund 
te dialogohet me fete, kulturat dhe 
qyteterimet e tjera. VIen te theksoh- 
en emrat, si Mauricie Bucaille, 
Rozhe Garodi, Murad Hofman, Anni- 
marie Schimmel, Franc Fanon, Frig- 
of Shuon, Rene Genon, Martin Lings 
etj. Ndoshta kjo ecje perpara ne ori- 
entalistiken boterore do te gjeje 
ekuivalence edhe ne trojet shqipta- 
re, ne politiken shqiptare, ne shkenc- 
en shqiptare. Verifikimi i qendrimeve 
te deritashme te shkences shqiptare 
eshte detyre paresore per hir te nje 
te ardhmeje te qendrueshme. 



Literatura: 

- Ahmed Smajlovic, Felsefet'ul-istishraki 

we etheruha fi'l-edeb'il-arabijj'il-nnea- 
sir, Kairo, 1980. 

- Edward W. Said, Orijentalizam, Sara- 

jevo, 1999. 

- Enes Karic, Kur'an u savremenom do- 

bu, II, Sarajeve, 1997. 

- Enes Karic, Mekalat Busnijjeh, Saraje- 

ve, 2004. 

- Enes Karic, Tumacenje Kur'ana i ide- 

ologije XX Stoljeca, Sarajeve, 2002. 

- Esad Durakovic, Prolegomena za his- 

toriju knjizevnosti orijentalno-islam- 
skoga kruga, Sarajeve, 2005. 

- Feti Mehdiu, Hyrje ne filologji orientale, 

Prishtine, 2004. 

- Mustafa Es-Sibai, Orijentalizam i orijen- 

talisti - za i protiv, Zenica 2003. 

- Nerkez Smailagic, Leksikon islama, 
Sarajeve, 1990. 

- Nirman Moranjak Bamburac, Orije- 
ntalisticki kanon (recension i vepres 



se E. Said), ne: http://www.open- 
book.ba,izraz/no0707_nirman, moran- 
jak. htm 

■ Norman Cigar, Roll i orientalisteve 
serbe per justifikimin e gjenocidit ndaj 
myslimaneve ne Ballkan, Shkup, 
2003. 

■ Nur - casopis za kulturu i islamske te- 

me, Beograd, nr. 26/2000. 

■ Safet Halilovic, Orijentalizam i oriejen- 

talne studije, Novi Horizonti, casopis 
za naucnu, kulturnu i duhovnu afirma- 
ciju, Sarajeve, nr. 44, apo: 
http://www.novihorizonti.com/test/teks 
t.asp?ArtikallD=1005. 

■ Small Balic, Zaboravljeni islam, Wien, 

2000. 

■ Seyyed Hossein Nasr and Oliver Le- 

aman. History of Islamic Philosophy, 
part l-ll, Tehran, Iran, pa vit botimi. 

■ Univers, reviste shkencore kulturore, 

Tirane, 3/2002. 

■ Znakovi vremena, reviste, Sarajeve, nr. 

4/1998. 



Fusnotat: 

1. Mustafa Es-Sibai, Orijentalizam i orijental- 
isti - za i protiv, Zenica, 2003, fq. 59. 

2. Mustafa Es-Sibai, op. cit., fq. 59. 

3. Atimed Fuad El-Etiwani, Filozofia islame, 
Prizren, 2002, fq. 38-58. 

4. Nirman Moranjak Bamburac, Orijentalisticki 

kanon (recension i vepres se E. Said), ne: 
http://www.openbook.ba, izraz/no0707_nir- 
man, moranjak. htm. 

5. Shih meditimet dhe analizat interesante te 
njohesit te shkelqyeshem te rrethanave 
orientalo-oksidentale: Small Balic, Zabora- 
vljeni islam, Wien, 2000. 

Krhs.: Oliver Leaman, Orientalism and 
Islamic philosophy, ne: Seyyed Hossein 
Nasr and Oliver Leaman, History of Islamic 
Philosophy, part II, Teheran, Iran, pa vit 
botimi, pp. 1143 -1148. 

6. Shih: Feti Mehdiu, Hyrje ne filologji orien- 
tale, Prishtine, 2004, fq. 81-82. 

7. Ahmed Smajloviq ne tezen e doktoratures, 

ndoshta vepra me gjitheperfshirese per 
orientalizmin, shtron mendime te shumta 
rreth kohes se lindjes se orientalizmit: Ah- 
med Smajlovic, Felsefet'ul-istishraki we 
etheruha fi1-edeb'il-arabijj'il-measir, Kairo, 
1980, fq. 54etutje. 

8. Safet Halilovic, Orijentalizam i orijentalne 
studije, ne: Mustafa Es-Sibai, op. cit., fq. 5 
ose: Novi Horizonti, casopis za naucnu, 
kulturnu I duhovnu afirmaciju, Sarajeve, nr. 
44, sipas: http://www.novihorizonti.com 
/test/tekst.asp?ArtikallD=1 005. 

9. Ismail Ibrahim Nawwab, Muslimani I Zapad 

u povijesti, ne: Enes Karic, Tumacenje 
Kur'ana I ideologije XX stoljeca, Sarajeve, 
2002, fq. 419-429. 

10. Ismail Ibrahim Nawwab, op. cit., fq. 420. 

11. A. J. Arberry, Oriental Essays: Portraits of 
seven Scholars, London, 1960, p. 12, ne: 
Ismail Ibrahim Nawwab, op. cit., fq. 420, 
fusn. 14. 

12. Ismail Ibrahim Nawwab, op. cit., fq. 420- 
421. 

13. Hasan Hanafi, Od orijentalizma do okci- 
dentalizma, Znakovi vremena, Sarajeve, 
nr. 4/1998. 

14. Sipas: Esad Durakovic, Prolegomena za 
historiju knjizevnosti orijentalno-islamsko- 
ga kruga, Sarajeve, 2005, fq. 16. 



15. Edward W. Said, Orientalizam, Sarajeve, 
1999, fq. 16. Oliver Leaman, Orientalism 
and Islamic philosophy, ne: Seyyed Hoss- 
ein Nasr and Oliver Leaman, History of 
Islamic Philosphy, part II, Teheran, Iran, pa 
vit botimi, fq. 1143 e tutje. 

16. Nerkez Smailagic, Leksikon islama, 
Sarajeve, 1990, fq. 464. 

17. Gjeresisht: Nerkez Smailagic, op. cit., fq. 
464. 

18. Sipas: Hasan Hanafi, op. cit. 

19. Sipas: Hasan Hanafi, op. cit. 

Per disa nga mendimet e orientalisteve 
evropocentriste, si psh. Gib, Grunebaum, 
B. Luis etj. shih: Esad Durakovic, op. cit., 
fq. 23-25. 

20. Sipas: Esad Durakovic, op. cit., fq. 29. 

21. Ismail Ibrahim Nawwab, op. cit., fq. 424- 
425. Shih analizen informative te: Haris 
Silajdzic, Evrocentrizam I orijentalistika, 
ne: Enes Karic, Kur'an u savremenom do- 
bu, II, Sarajeve, 1997, fq. 587-595. 

22. Shembulli I Pjeter Bogdanit eshte tipik ate- 
here dhe sot. Atehere, sepse keshtu donte 
ai dhe kisha e tij, kurse sot sepse keshtu 
duan trashegimtaret e tij brenda klerikeve, 
historianeve dhe letrareve shqiptare, 
sikurse Lush Gjergji e Ibrahim Rugova etj.. 

23. Per kete qellim kemi shkruar me heret dhe 
ketu nuk do te ndalemi: N. Ibrahimi, islami 
ne trojet iliro-shqiptare gjate shekujve, 
Shkup, 1998 dhe dy botime te mevonsh- 
me me 1999 dhe 2000; N. Ibrahimi, Asp- 
ekte te marredhenieve islamo-kristiane, ne 
mesjete, Prishtine, 2004. 

24. Mustafa Es-Sibai, op. cit., fq. 65-66. 
Historia e botes eshte pershkruar sikur 
perendimi eshte qender e universumit dhe 
qellimi I historise. Historia e popujve te la- 
shte eshte reduktuar ne masen me te vo- 
gel. Historia tremijevjegare e Lindjes eshte 
rrefyer Brenda nje kaptine, kurse historia 
500 vjegare e perendimit shtrihet ne shu- 
me kaptina. Sipas: Hasan Hanefi, op. cit. 

25. Mustafa Es-Sibai, op. cit., fq. 66. 

26. Mustafa Es-Sibai, op. cit., fq. 67. 

27. Ser Thomas W. Arnold, Historia e perhap- 
jes se islamit, Prishtine, 2004. 

28. Mustafa Es-Sibai, op. cit., fq. 68. 

Per aspektet fetare, shkencore, historike, 
ideore, kulturore, humane dhe politike 
shih: Ahmed Smajlovic, op. cit., fq. 229- 
242. 

29. Mustafa Es-Sibai, op. cit., fq. 79-82 dhe N. 
Smailagic, op. cit., fq. 464-465. 

30. Disa prej tyre jane: Rene Genon, Vinsent 
Monteil, Frigof Shoun, Martin Lings, Tho- 
mas Irwing, Rozhe Garodi, Titus Burkhardt 
etj. Mustafa Es-Sibai, op. cit., fq. 23-24. 
Per per kontributin e orientalisteve evropi- 
ane, shih: Ahmed Smajlovic, op. cit., fq. 
314 e tutje. 

31. Shih: Feti Mehdiu, op. cIL, fq. 81. 

32. Enis Sulstarova, Orientalizmi bashkeko- 
hor shqiptar, Univers - reviste shkencore 
kulturore, 3/2002, Tirane, fq. 265 e tutje. 

33. Per t'u mos zgjeruar ju rekomandojme le- 
ximin: Norman Cigar, Roll I orientalisteve 
serbe per justifikimin e gjenocidit ndaj my- 
slimaneve ne Ballkan, Shkup, 2003 (versi- 
oni shqip-anglisht). Po ashtu: Enes Karic, 
Mekalat Busnijjeh, Sarajeve, 2004, sido- 
mos pjeset per Kosoven. 

34. Per orientalizmin ne Shqiperi e me gjere, 
shih: Enis Sulstarova, Orientalizmi I krist 
malokit, ne: http://www.alb-net.com/piper- 
mail/alb-shkenca ... . 

35. F. Gabrieli, Apologija orijentalistike, Odjek, 
reviste ne BH, Sarajeve, nr. 2/1987, fq. 9. 

36. Safet Halilovic, Orijentalizam I orijentalne 
studije, op. cit., fq. 35-36. 



28 



dituria islame / 197 



Dokument 



Katolik, protestant, fifut, mysliman 

4 te vertetat e Zotit 



Olivier Mishel 

Ne se eshte tolerant religjioni juaj? 

Imzot Zhan Pjerr Rikar - Fakti per te 
pranuar pa dallim gdo njeri si femije te 
Zotit. E tera kjo per t'i njohur 9do indi- 
vidi nje dinjitet te barabarte njerezor. 
Dallimet racore jane pak te rendesishme, 
ngjyra e lekures, gjinia, bindjet fetare, 
po ashtu edhe faija e mekateve. Kisha 
katolike u propozon te gjitlieve Ungjillin 
si rruge te jetes dhe lumturise. 

Kleriku Zhan Arnold de Klermo - 
Une nuk e dua fjalen tolerance. Une e 
toleroj ate qe nuk mund ta kundershtoj 
ose ta hedh poshte. Une e preferoj fjalen 
respekt. Respekti eshte i bazuar ne Bibel 
nga bindja se gdo qenie njerezore eshte 
nje krijese e Zotit sikurse une; une mund 
te perpelitem e te luftoj, te konfronto- 
hem me te, mirepo respektoj person- 
alitetin e tij dhe bindjet e tija. 

Rabini i madh Zhozef Sitryk - 
Fillimisht, fakti se besimi i 9ifuteve nuk 
e deshiron monopolin dhe nuk e ve ne 
dyshim ekzistimin e religjioneve te tjera. 
Ai nuk inkurajon proselitizmin (kthimin 
ne nje fe tjeter), ai e le 9do njeri te lire qe 
te veproje, te mendoje ashtu sig deshiron 
vete. Ai gjithnje ka pranuar domosdosh- 
merine per te kuptuar sa me mire Z..., 
per t'u interesuar per shkencat, dhe ku- 
rre nuk i ka shkisheruar te diturit, as 
edhe dike gjetiu. 

Rektori i Xhamise se Parisit Dalil 
Bubaker - Doktrina e Islamit dhe tradita 
e Profetit (Syneti) vendosin tolerancen 
fetare ne nje nivel te pakrahasueshem ne 
historine e religjioneve. Krishterimi dhe 
besimi i gifuteve bejne pjesen perberese 
te mendimit religjioz mysliman. Anda- 
luzia, perderisa ishte myslimane, ishte 
shembull i perkryer i nje epoke gjate se 
ciles bashkejetuan paqesisht te tri reli- 
gjionet e Librit. 

Ne se eshte modern religjioni juaj ? 

Imzot Zhan Pjerr Rikar - Sepse ai 
bart me vete pergjigjet e pyetjeve te ko- 
hes sone. Nga rendesia e madhe qe pajt- 
on me fdo person, ai i bashkohet njeriut 
bashkekohor, qe te jepet sa me shume 
ndaj lirise dhe autonomise. Mirepo, ne 
te njejten kohe, ai na kujton se njeriu 
eshte nje qenie shoqerore, nje qenie e 
marredhenieve, dhe qe ekziston nje e 
mire e perbashket, e cila i tejkalon in- 



Kater funksionaret me te larte te 
religjionit te Frances kane pran- 
uar t'u pergjigjen se bashku 
pyetjeve tona. Biseda e tyre, here- 
here e ndjekur me me vemendje 
se e shefit te ndonje shteti, per fat 
te keq, sot shpesh eshte e kthyer 
skajshmerisht ne politike 

teresat e veganta. T'i referohesh besimit 
ne shoqerine e sotme, eshte si nje propo- 
zim per t'iu kthyer nje rruge origjinale, 
per ta bashkuar ndrigimin personal ne 
ndertimin e nje shoqerie gjithmone me 
te drejte dhe me solidare. 

Kleriku Zhan Arnold de Klermo - 
Protestantizmi ben nje dallim (ndarje) 
ne mes besimit dhe religjionit; besimi 
eshte relacion personal me Zotin; religji- 
oni eshte produkt i takimit ne mes besi- 
mit, besimtareve dhe kultures ne te cilen 
ata jetojne; besimi gjithnje duhet te mb- 
etet kritik kundrejt religjionit; ai eshte 
ne dialog te vazhdueshem me kulturen; 
ai nuk mund te kenaqet me pervojat e se 
kaluares, ai gjithnje futet ne modemitet. 
Protestantizmi ka vene gjithnje pergjegj- 
esine dhe lirine individuale para asaj ko- 
lektive. Kjo do te thote se protestantizmi 
ka qene gjithnje ne krye te pasqyrimeve 
etike. 

Rabini i madh Zhozef Sitryk - Ai 
eshte modem, sepse eshte bartes i nje 
dinamike jetesore qe i perqafon te gjitha 
fushat e ekzistences dhe qe lejon, tertho- 
razi nga "ligji i folur", pershtatjen ndaj 
realiteteve te reja ne respektimin e pari- 
meve stergjyshore. 

Rektori i Xhamise se Parisit Dalil 
Bubaker - Ai eshte modern, sepse kon- 
cepti mbi Zotin Nje eshte ngritur ne nje 
kuptim te perkryer, qe tregon paaftesine 
e njeriut per te personifikuar Zotin. 

Aka prirje per t'i zevendesuar ligji 
fetar ligjet republikane ? 

Imzot Zhan Pjerr Rikar - Jo, aspak. 
Mbi terrenin qe duket aq i thjeshte, ko- 
muniteti politik dhe Kisha jane te pa- 
varura, si njeri ashtu edhe tjetra jane 
autonome. Mirepo kjo pavaresi dhe kjo 
autonomi nuk behen pengese e nje 
bashkepunimi te shendoshe per te miren 
e te gjitheve. 




Kleriku Zhan Arnold de Klermo - 

Republika laike ofron hapesire qe bes- 
imtaret dhe pabesimtaret te kene munde- 
sine per te jetuar bashke. Te vetmet jane 
ligjet republikane qe mund ta rreguUo- 
jne kete hapesire publike. Ligjet fetare 
mund ta rreguUojne vetem hapesiren 
private, derisa ato nuk e prishin rendin 
dhe qetesine publike. 

Rabini i madh Zhozef Sitryk - Jo, 
me mire e kundertalVeg te tjerash, qe 
nga mergimet e para te shek. VII p.e.s., 
profeti Zheremi te internuarit e pare gi- 
fute i porosiste qe te luteshin per Shtetin 
ne te cilin jetonin dhe qe te kontribuonin 
ne prosperitetin e tij. 

Rektori i Xhamise se Parisit Dalil 
Bubaker - Jo, ligjet republikane duhet 
ta rregullojne jeten e vulgarizuar, perde- 
risa ligjet fetare jane te caktuara per te 
drejtuar rrugen shpirterore te njeriut. 
Koncepti im mbi laicitetin eshte i forte 
per aq sa qe do t'u deshiroja te gjitha 
shteteve myslimane qe ta respektojne 
kete ndarje. 

Kur kujtohen konfliktet e qyteteri- 
meve, nuk do te tiiote kjo se behet 
fjale per luftera fetare ? 

Imzot Zhan Pjerr Rikar - Do te desh- 
iroja te them te kunderten. Ajo qe quhet 
lufte fetare, shpeshhere fsheh konflikte 
politike, sociale dhe kulturore qe shfry- 
tezojne religjionin per t'i pergjithesuar 
disa shkaqe. Pergjegjesit e religjionit sot 
duhet te jene te vemendshem, qe te mos 
e leshojne religjionin te behet ashtu i 
instrumentalizuar. 

Kleriku Zhan Arnold de Klermo - 
Nuk ka konflikte qyteterimesh! Ka kon- 
flikte te pushtetit ose interesave, konfli- 
kte themelore sociale ose ekonomike... 
te instrumentalizuara shpeshhere nga 
dimensione religjioze, pavaresisht nga 
vuUneti i mire per te mos e pranuar kete 
pergjegjesit e religjionit. 



dituria islame / 197 



29 



Rabini i madh Zhozef Sitryk -Eshte 
e vertete se shume konflikte ngrene ser- 
ish manifestime modeme te lufterave 
fetare. 

Rektori i Xhamise se Parisit Dalil 
Bubaker - Ne te vertete sot ne bote 
mund te numerohen tetedhjete konflikte, 
te cilat si slikak kane mosmarreveshjet 
religjioze. Mendoj se keto konflikte jane 
pasoje e nje religjioni qe kthehet (shi- 
kon) ne te kaluaren e religjioneve. Sot, 
religjionet duhet te nxitin per nje jete te 
perbashket dhe nje bashkejetese paqe- 
sore. 

Dogmat, a mund te ndryshojne 
ato? 

Imzot Zhan Pjerr Rikar - Po, mirepo 
ne kuptim te thellimit. Nepermjet dog- 
mave, Kisha katolike ua sakteson 
besnikeve (ithtareve) te saj te vertetat e 
besimit qe permban Revelata. Mirepo ne 
Krishterim keto te verteta kane per qel- 
lim te drejtojne te verteten. Keto nuk 
mbyllen ne nje formule, mirepo ato 
shprehin dike, vete Zotin. Ne kete drej- 
tim, asnjeri nuk posedon te verteten, ajo 
eshte objekt i nje kerkimi te vazh- 
dueshem. Reflektimi i krishtere konsis- 
ton pra ne kete thellim te njohurive mbi 
te verteten e ngritur nga Zoti. 

Kleriku Zhan Arnold de Klermo - 
Po. Dogmat, kur degjojme andej pohi- 
met e besimit ne relacion me kulturen, 
jane nga defmicionet - referenca per te 
evoluar. Po qe se flitet per brendine e 
besimit, gjitlimone duhet rifilluar, rifor- 
muluar ne driten e shkrimeve dhe ne fii- 
nksion te kultures e ne kontekstin histo- 
rik te epokes. Ne Protestantizem, nuk ka 
dogma te paprekshme. 

Rabini i madh Zhozef Sitryk - 
Nocioni i dogmes meriton te jete i sakte- 
suar Ne te vertete, deri ne ate mase qe 
ato percaktojne absoluten, qe eshte Z..., 
ai niset nga vetja deri tek ato qe jane te 
shenjta (te paprekshme). 

Ne anen tjeter, morali dhe etika nuk 
mund te jene te kapshme sikurse zhvil- 
limet e tjera, mbase ato u bejne balle 
referimeve te te gjitha qyteterimeve. 

Rektori i Xhamise se Parisit Dalil 
Bubaker - Dogmat duhet te ndryshojne 
shume me pak se njeriu, i cili i lexon ato. 
Ai duhet t'i lexoje ato me interpretimin 
e fjahve me epoken qe ai jeton. Nuk 
mund te apHkohet dogma si ne kohen 
kur eshte nxjerre ajo. 

A ekziston nje shprese e pershende- 
tjes jashte religjionit ? 

Imzot Zhan Pjerr Rikar -Nuk eshte 
religjioni ai qe shpeton, por vetem Zoti! 
Religjioni katolik u propozon njerezve 
qe te kene ne vetedije pranine e Zotit ne 
jeten e tyre, qe te behen te degjueshem 
ndaj Zotit dhe qe te zbulojne po ashtu 




pershendetjen qe u eshte ofruar Mirepo 
Zoti eshte me i Madh se menyrat e per- 
shendetjes qe ai ka vene ne sherbim per 
ne ne histori, dhe deshira e Tij per te per- 
shendetur u drejtohet ne menyre te mis- 
tershme te gjithe njerezve. 

Kleriku Zhan Arnold de Klermo - 
Po qe se une shkruhem ne besimin kato- 
lik, pershendetja ime eshte e lidhur me 
vete Krishtin. E kjo do te thote se nuk ka 
pershendetje jashte besimit katolik? Une 
mund te them me plot bindje se Zoti ka 
pasur mundesi per te shfrytezuar edhe 
rruge te tjera per t'iu afruar njerezve. 
Prej kendej respekti im per afersi me te 
tjera religjioze. Mirepo, e vetmja gje per 
se jam i sigurt une, eshte relacioni per- 
sonal ndaj Krishtit, qe me eshte dhene 
nga besimi. 

Rabini i madh Zhozef Sitryk - Per 
ne, religjioni nuk percaktohet thjesht si 
nje besim ose si nje praktike. Ka te beje 
me pak me realizimin e disa gjesteve rit- 
uale sesa me nje koncept global te jetes. 
Pra, ajo u lejohet te gjithe njerezve, 9fa- 
redo qofshin angazhimet e tyre, qe te 
arrijne ne nje teresi, dhe ngjashem me 
kete, ne ate qe ju e quani pershendetje. 

Rektori i Xhamise se Parisit Dalil 
Bubaker - Pershendetja eshte nje kon- 
cept i krishtere. Ne Islam, mekat fiUestar 
(nga prejardhja) nuk ekziston. Pershe- 
ndetja eshte e lidhur per meriten e jo per 
nder te shelbuesit. Po qe se ke here mire 
sa nje therrime, apo edhe keq po aq, ajo 
do te te Uogaritet (shkruhet). Myslimani 
eshte i shpetuar nga meshira hyjnore, 
ose nga pendimi. 

A mund te jetoje nje religjion 
vetem me librat e veta te shenjte ? 

Imzot Zhan Pjerr Rikar - Eshte e 
kunderta nga ajo qe degjojme. Shpesh- 
here degjojme, Krishterimi nuk eshte nje 
religjion i Librit. Ai eshte religjion i mi- 
sherimit: Zoti ka marre mish dhe eshte 
here njeriu. Kjo eshte sipas njerezve te 
cilet e shpjegojne besimin e tyre ne ve- 
prim, te cilet e duan te ardhmen e tyre si 
Jezusi qe na ka dashur ne, qe religjioni 
te mbetet gjalle. Mirepo meditimi i 
Shkrimeve te shenjta eshte i domosdo- 
shem per te mbajtur gjalle besimin dhe 
per te vazhduar shembuUin e Krishtit. 



Kleriku Zhan Arnold de Klermo - 

Nje religjion eshte ne dialog te vazh- 
dueshem me kulturen e kohes se vet; ai 
bazohet mbi tekstet e veta te shenjta, por 
ne dialog me filozofme, me shkencen, 
me artet e kohes se vet. Mirepo ai jeton 
gjithashtu edhe me besimtare te tjere ne 
kuader te nje komuniteti pergjate sher- 
bimeve ose gjate kohes se reflektimit 
ndarjes. 

Rabini i madh Zhozef Sitryk - Baza 
e besimit tone eshte se Z...nuk eshte 
nderruar ne formulimin e Teuratit, i cili 
ne thelb eshte here-here grumbullues 
dhe lende, mbajtes i pergjithshem dhe 
permbajtje e pafund. Si9 thote Talmudi: 
^'gjithgka aty eshte permbajtje. " Nuk ka 
post scriptum. 

Rektori i Xhamise se Parisit Dalil 
Bubaker - Religjioni ka mesazhin e tij 
te qarte, mirepo njeriu fetar duhet te 
hapet ne nje pervoje religjioze dhe ne te 
vertetat shpirterore qe jane me shume se 
nje jete religjioze. 

A ke te drejte te nderrosh religjion- 
in pa rrezikuar burgun ose vdekjen? 
Imzot Zhan Pjerr Rikar - Po. 

Sigurisht. 

Kleriku Zhan Arnold de Klermo - 

Kjo eshte nje e drejte fondamentale e 
afirmuar nga Deklarata universale per te 
drejtat e njeriut, e rimarre nga te gjitha 
llojet e Kushtetutave ose Deklaratave. 
Fatkeqesisht, kjo e drejte shpeshhere 
eshte neperkembur. Sidoqofte, nuk ka 
liri te besimit pa liri te konvertimit. 

Rabini i madh Zhozef Sitryk - Po. 
Besimi i 9ifuteve u le te gjitheve nje 
pergjegjesi me vete per te zgjedhur dhe 
per te marre persiper zgjedhjen. 

Rektori i Xhamise se Parisit Dalil 
Bubaker - Ne Sheriat ka disa nene qe 
denojne me vdekje ate qe mohon fene. 
Mirepo ne nje lexim modem te Islamit, 
myslimanet duhet t'i kene parasysh te 
drejtat e njeriut, te gruas dhe te femijes. 
Zoti na e ka here te mundshme te zhvil- 
lohemi, njeriu duhet te vendose per jeten 
e vet lirshem. 

A i pranoni martesat e perziera pa 
konvertimin e duhur te se martuares 
qe vjen nga nje religjion tjeter ? 

Imzot Zhan Pjerr Rikar - Po, me ku- 
sht qe pala jo e krishtere te respektoje 
menyren e veprimit te besimit te partne- 
rit apo partneres se vet. 

Kleriku Zhan Arnold de Klermo - 
Sot, po. Fatmiresisht! 

Rabini i madh Zhozef Sitryk - Jo, per 
ne martesa duhet te jete bashkim ne mes 
te nje mashkuUi dhe nje femre qe ndajne 
idealin e jetes, te kristalizuar perreth dy 
poleve qe jane besimi dhe praktika reli- 
gjioze. 



30 



dituria islame / 197 



Rektori i Xhamise se Parisit Dalil 
Bubaker - Kjo paraqet nje problem per 
martesen e myslimaneve ne Perendim, 
duke e pare si rrezik. Une nuk kam nje 
9eles juridik per t'u gjetur nje zgjidhje 
problemeve. Per mua, Uogaritet vetem 
qellimi religjioz per te bere mire, dhe, 
nje dite, ndoshta, toleranca qenesore e 
Islamit do ta tejkaloje ate. 

Proselitizmi eshte nje detyre, nje 
virtyt, nje obligim ? 

Imzot Zhan Pjerr Rikar - Asnjera 
nga te tria. Proselitizmi sot ka nje kup- 
tim perfmues dhe kujton rekrutimin e 
pasuesve te rinj qe jane pak te respektu- 
ar nga liria e te tjereve. Per Kishen kato- 
like, ka te beje me propozimin e besimit 
qe ta pranojne lirshem te gjithe. Ky re- 
spektim i lirise ne nuk na ben qe te hes- 
htim aq shume. Ky propozim i besimit 
per te gjithe bazohet drejtperdrejt mbi 
nje urdher ungjillor: "Nisuni dhe nga te 
gjitha kombet beni perkrahes. 

Kleriku Zhan Arnold de Klermo - 
Te shperndash besimin tend, mbase 
eshte nje dhurate prej Zotit, si jo edhe 
nje obligim, ashtu sikurse kur ndajme 
nje dhurate me te afermit, apo nje gezim 
te madh. A duhet, megjithate, te bejme 
proseletizem? Po qe se une e respektoj 
dhe e degjoj ate me te cilin shfaq besim- 
in tim, dhe po qe se jam i gatshem per te 
pranuar di9ka nga ai, une konsideroj se 
me kete rast nuk kemi te bejme me pros- 
elitizem. 

Rabini i madh Zhozef Sitryk - 
Aspak. Proselitizmi nuk e ben pjesen 
perberese te objektivave te Teuratit, qe 
kuptohet, deri ne "fundin e koheve ", kur 
do te mund te ekzistonin ne njeren ane 
9ifutet dhe ne anen tjeter jofifutet. 

Rektori i Xhamise se Parisit Dalil 
Bubaker - Proselitizmi nuk ka vlere pe- 
rve9se ndonje shembulli. I vetmi pelqim 
duhet te vije vetem me ane te vleres se 
shembuUit. 

Librat e shenjt, nuk jane te tejkalu- 
ar valle nga shkenca? 

Imzot Zhan Pjerr Rikar - Jo, objekti 
i tyre nuk eshte i njejte. Shkenca neve na 
e shpjegon se si bota sillet, si funksion- 
on. Ajo nuk pergjigjet per psene e ekzis- 
tences. Ajo nuk thote gjera te medha per 
kuptimin e jetes, per dashurine hyjnore 
ose njerezore. Bibla paraqet pamjen e 
nje Zoti qe eshte dashuri, qe e ka krijuar 
njeriun me pamjen e vet dhe qe ia ka 
derguar Birit te tij per t'i dhene pamje 
kesaj dashurie. 

Kleriku Zhan Arnold de Klermo - 
Librat e shenjte nuk kane synime shken- 
core, ata deshmojne pervojen e besimit, 
takimit te besimtareve me Zotin. Ato 
jane shpallje hyjnore ne raport midis 
Zotit dhe njerezimit. Feja kerkon qe nje- 




riu, i teri t'i drejtohet Zotit, si me intelig- 
jencen po ashtu edhe me zemren e tij. 
Nuk ka papajtueshmeri ne mes intelig- 
jences dhe besimit, perve9se kur njera 
deshiron ta mohoje tjetren. 

Rabini i madh Zhozef Sitryk - 
Objekti i shkences nuk eshte i se njejtes 
natyre si ai i librit te shpallur, Teuratit, 
prandaj, per kete, nuk mund te avancoh- 
et ideja e nje konkurrence te mundshme 
ne mes tyre. Qe te dyja, ne brendi te 
sferave te tyre, trajtojne fusha te ndry- 
shme te jetes. Njeri meson besimin, tje- 
tri dijen. Medoemos qe te dyja jane te 
pajtueshme. 

Rektori i Xhamise se Parisit Dalil 
Bubaker - Librat e shenjte nuk jane 
sikurse librat e tjere. Keta jane permble- 
dhje te shprehjeve simbolike, ndaj duhet 
kuptuar mire domethenia e simbolit. Kjo 
eshte nje humbje e nje kohe shterpe 
duke dashur per te krahasuar librat e 
shenjte me librat e shkences. Averroes e 
kishte zgjidhur problemin duke thene se 
ekzistojne dy te verteta dhe qe te dyja 
ishin te mira. 

Eutanazia, a eshte e denueshme? 
Imzot Zhan Pjerr Renar - Po, per 

nje arsye te vetme. Jeta, duke qene nje 
dhurate nga Zoti, do te duhej respektuar 
deri ne vdekjen natyrore. Mirepo nder- 
hyrja e eger terapeutike po ashtu eshte e 
ndaluar, sepse ajo shpreh refuzimin e 
njeriut qe ta pranoje menyren e vdekjes. 
Kisha katolike eshte ne favor te lehte- 
simit te dhembjeve, (veprimeve) qe 
here-here paraqesin nje lehtesim maksi- 
mal te dhembjeve, dhe nje shoqerim 
tejet human per persona te ndryshem ne 
fund te jetes 

Kleriku zhan Arnold de Klermo - 
Vrasja do te mbetet gjithmone nje e ke- 
qe, por duhet vene ne peshoje me vep- 
rime edhe me te renda si nje lehtesim i 
pashmangshem apo nje kercenim ekstr- 
em. Protestantizmi inkurajon trajtimin e 



te semurit nga mjekesia, nderkaq ne as- 
pektin shpirteror - familjen. 

Rabini i madh Zhozef Sitryk - Euta- 
nazia eshte nje praktike e denueshme, 
sepse i jep njeriut mundesine qe ta marre 
dhe ta kete jeten e tjetrit. 

Rektori i Xhamise se Parisit Dalil 
Bubaker - Eutanazia eshte e refuzuar 
nga doktrina islame. Mirepo ka perpjek- 
ja spekulative qe sot e tutje duhet te jete 
e zgjidhur njesoj sikurse edhe per marte- 
sat e perziera dhe per apostazine (lenie e 
nje besimi per nje tjeter). 

A mund te jesh besimtar edhe ne 
favor te denimit me vdekje? 

Imzot Zhan Pjerr Renar - Gjithmo- 
ne ne te njejten renditje te ideve: jo. Jeta 
dhe vdekja nuk i takojne askujt perve9se 
Zotit, dhe ne kurre nuk mund t'i desh- 
perojme te tjeret, as edhe kriminelet me 
te medhenj. 

Kleriku Zhan Arnold de Klermo - 
Une nuk e besoj ate. Te gjithe personat, 
qofte edhe ata qe jane fajtore para drejt- 
esise njerezore, nuk mund te thjeshtohet 
para aktit te tij, qofte ai edhe shume i 
tmerrshem. Denimi me vdekje mohon te 
gjitha shpresat. 

Rabini i madh Zhozef Sitryk - 
Denimi me vdekje nuk mund te merret 
parasysh vetem ne raste ekstreme (p.sh. 
vetem per ate qe ve ne rrezik jeten e te 
tjereve) 

Rektori i Xhamise se Parisit Dalil 
Bubaker - Denimi me vdekje i njerezve, 
sipas pikepamjeve tona, eshte me i lehte 
se ndeshkimi hyjnor, mirepo 9do qenie 
njerezore ka nje te drejte te shenjte ne 
jete. 

Pavaresisht nga dallimet e tyre, bu- 
rri dhe gruaja duhet te jene te trajtu- 
ar ne menyre te barabarte? 

Imzot Zhan Pjerr Renar - Po, sepse 
te gjithe jane bijte e Zotit. 

Kleriku Zhan Arnold de Klermo- Pa 
kurrfare medyshjeje. 

Rabini i madh Zhozef Sitryk - Ab- 
solutist, burri dhe gruaja jane qenie te 
barabarta dhe, per kete arsye, ata duhet 
te trajtohen ne menyre te barabarte. 

Rektori i Xhamise se Parisit Dalil 
Bubaker - Burri dhe gruaja ne menyre te 
prere jane te barabarte dhe me i dobeti 
prej te dyve meriton mbeshtetje me te 
madhe. 

A mund te jete nje grua drejtuese 
nefe? 

Imzot Zhan Pjerr Renar - Ne Kishen 
katolike vetem prifti mund ta mbaje me- 
shen. Laiket , burrat ose grate, mund t'i 
kryesojne disa kremtime, si p.sh. mble- 
dhjet e lutjeve dhe te varrimit. 

Kleriku Zhan Arnold de Klermo - 
Ne historine e Protestantizmit, gjate pe- 



dituria islame / 197 



31 



riudhes se persekutimeve, "Shkretetira", 
grate predikonin ne asamblete ilegale. 
Pastaj, ne shek. XIX, Armata e lutjes be- 
ri nje skandal duke i lene grate qe te pre- 
dikonin ne rruge dhe ta perfaqesonin 
besimin. Sa i perket hyrjes ne keshillin e 
klerit, duhej pritur viti 1930 per Kishen 
e reformuar Alzas-Mozel, pastaj 1966 
per Kishen e reformuar te Frances, dy 
kishat me tradite kalviniste (doktrine 
religj. E Kalvinit). Kishat luteriane jane 
bashkuar pas vitit 1968, shume kohe me 
pare edhe Kishat evangjeliste (ungjil- 
lore). 

Rabini i madh Zhozef Sitryk - Gru- 
aja, duke qene e perjashtuar per te marre 
pjese ne sherbimet religjioze ne publik, 
per te njejten gje ajo eshte e perjashtuar 
qe te kryesoje nje fe. I vetmi obligim 
eshte qe te krijoje funksionim. Kjo me- 
nyre e te vepruarit eshte e shkruar ne 
permasat e perparesive te gruas 9ifute. 

Rektori i Xhamise se Parish Dalil 
Bubaker - Kam degjuar per fetare te 
shquara neper shume religjione. Mendoj 
se religjionet sot e tutje duhet te mbajne 
llogari per zhvillimin e raporteve ne mes 
burrit dhe gruas. Sikurse te gjitha fete, 
Islami nuk do te mund t'i shmangej ketij 
zhvillimi ne nje menyre te prere (dog- 
matike) te mundshme. 

Nje grua, a mund te vendose per 
trupin e saj? 

Imzot Zhan Pjerr Renar - Jo, jo me 
shume se nje burre. Nga feja katolike 
rrjedhin konsiderata etike. Te njejtat 
(veprime) aplikohen gjithashtu edhe per 
trupat qe me veshjet e tyre kane nje re- 
ndesi te madhe ne pervojen katolike. Per 
nje besimtar, qe te ndihesh pergjegjes 
per trupin tend, do te thote te sillesh si- 
pas zakonit te fese sate. Dhe kjo te pen- 
gon te besh gjith9ka. 

Kleriku Zhan Arnold de Klermo - 
Trupi i saj, vetem asaj i takon, vete asaj, 
sikurse edhe per te gjitha krijesat njere- 
zore. Mirepo e tera ajo nuk eshte ve9se 
nje trup; gjithashtu eshte nje shpirt, nje 
inteligjence, nje qenie me relacione afe- 
ktive. Kjo eshte tere qenia e vet qe duhet 
rregulluar per ta here nje teresi... 

Rabini i madh Zhozef Sitryk - Pike- 
risht si nje burre. 

Rektori i Xhamise se Parisit Dalil 
Bubaker - Po, nga rrethanat qe e bejne 
pergjegjese, nga edukata qe e informon 
ashtu si duhet, per te jetuar me dinjitet 
ne shoqeri. 

Aborti, a eshte i pranueshem? Ne 
qofte se po, ne ^fare rastesh? 

Imzot Zhan Pjerr Renar - Si9 kam 
thene deri me tani, me lart, jeta eshte nje 
dhurate e Zotit, ajo duhet te jete e respe- 
ktuar nga kuptimi deri ne vdekjen e nat- 
yrshme. Pra, aborti moralisht nuk eshte i 



pranueshem. Mirepo, nuk mund te aku- 
zohen me kete rast ato qe kane nevoje 
per te shpetuar jeten e vet. Eshte e do- 
mosdoshme per t'u kujdesur ndaj tyre 
dhe per t'i degjuar vuajtjet e tyre. Eshte 
tejet e rendesishme qe t'i perkrahim ato 
qe kane vendosur te mos abortojne dhe 
ta ruajne femijen e vet. 

Kleriku Zhan Arnold de Klermo - 
Nuk mund te jete i deklaruar " i papra- 
nueshem", sepse, perve9 nderprerjes se 
shtatzenive per arsye mjekesore, IVG 
mund te jete e keqja me e vogel para nje 
lindjeje te paralajmeruar se do te rendo- 
nte mbi femijen, ose nenen, nga nje situ- 
ate per t'u perballur me nje jete te rende. 
Ajo qe eshte e papranueshme, eshte se 
IVG po kuptohet si nje menyre kunder 
shtatzenise. 

Rabini i madh Zhozef Sitryk - Ne 
parim, jo ! Gjithnje, deri ne ate mase kur 
shtatzania zhvillohet ne fazen e pare qe 
nuk i kalon katerdhjete ditet e para, dhe 
ne qofte se verehen shenja qe vene ne 
rrezik jeten e nenes, atehere parashtrohet 
si zgjidhje eventuale shpetimi i jetes. Po 
ashtu, e njejta gje do te mund te ishte ne 
raste te ndjeshme. Ne te gjitha rastet, be- 
simi i 9ifuteve keshillon per trajtimin e 
ketyre 9eshtjeve me nje konsultim indi- 
vidual dhe te pershtatshem, ngase rastet 
jane te ndryshme nga njeri-tjetri. 

Rektori i Xhamise se Parisit Dalil 
Bubaker - Aborti si doktrine, eshte i 
pranueshem, atehere kur jeta e nenes 
eshte ne rrezik dhe kur fetusi vuan nga 
dhembje te renda. Islami e pranon inter- 
venimin mjekesor ndaj shtatzenave. 

A e pranoni ju parimin e marre- 
dhenieve seksuale pa lindje dhe kena- 
qesine e mashkullit e femres gjate 
marredhenieve seksuale ? 

Imzot Zhan Pjerr Renar - Kenaqesia 
eshte nje dimension i rendesishem i ma- 
rreshenieve seksuale, mirepo e tera kjo 
nuk thjeshtohet vetem me kete hulum- 
tim. Kjo eshte hapje ndaj jetes, lindja u 
jep marredhenieve seksuale madheshti- 
ne e vet. 

Kleriku Zhan Arnold de Klermo - 
Ky eshte nje gabim kur i jepet si perfu- 
ndim i vetem marredhenieve seksuale 
funksioni riprodhues. Ajo eshte, ve9 te 
tjerash, gjeja qe e dallon njeriun nga kaf- 
sha! Livretat e pergatitjes se marteses 
protestante e shprehin qarte kete kuptim 
te lulezimit dhe kenaqesise se ndare. 

Rabini i madh Zhozef Sitryk - Po, 

perben te njejten pjese te lulezimit naty- 
ror te 9iftit . 

Rektori i Xhamise se Parisit Dalil 
Bubaker - Nje 9ift bashkeshortor, marr- 
edhenia seksuale mban dhe ruan ekuilib- 
rin, harmonine dhe lulezimin. Mirepo, 
ne Islam, nuk i takon religjionit te perz- 
ihet ne jeten private te 9iftit. 



Homoseksualet, a kane te drejte te 
martohen dhe te adoptojne femije ? 
Imzot Zhan Pjerr Renar - Jo, por kjo 

nuk eshte nje 9eshtje e te drejtave indivi- 
duale. Martesa nuk eshte nje kontrate 
me ane te se ciles shoqeria do te njihte 
ndjenjat e dashurise ne mes dy person- 
ave. Ky eshte nje institucion qe nderton 
familjen, dhe ky ketu formon, sipas ra- 
dhes, qelizen kryesore te shoqerise. Ma- 
rredheniet homoseksuale nuk shprehin 
bazen per nje familje, ato nuk mund te 
perfshihen te shkruara me rastin e mart- 
esave juridike. Dallimet seksuale ne ni- 
vel prinderish, jane nje pasuri. Do te 
ishte e padrejte qe te privoheshin femi- 
jet. Duke besuar se ata mund te jene te 
dale nga relacione homoseksuale te 
ngritura nga mashtrimet sociale. Me gji- 
the respektin per femijet, keta duhet te 
rriten, me shendet dhe dashuri te qendr- 
ueshme ne mes burrit e gruas, perderisa 
ata kane lindur 

Kleriku Zhan Arnold de Klermo - 
Dy pyetje ne nje. Ata (ato) kane te drejte 
te behen bashke. Kjo e drejte ka per dall- 
im kryesor martesen, duke mos pasur 
per objekt krijimin e familjes, qelizen 
kryesore per te ardhmen e nje shoqerie. 
Zgjidhja ne mes te njeres forme dhe tje- 
tres eshte legjitime, perzierja do te ishte 
e rrezikshme. Adoptimi per nje te pama- 
rtuar eshte i mundshem. Per t'u zgjeruar 
rreth 9ifteve homoseksuale, me duket se 
bej nje perjashtim, nje te drejte. E drejta 
do te thote ajo qe eshte e deshirueshme: 
me shume se e drejta e femijes, e drejta 
e femijes per te pasur dashurine e nje ba- 
bai dhe nje nene. 

Rabini i madh Zhozef Sitryk - Jo. 
Homoseksualizmi eshte konsideruar nga 
Teurati si nje mbrapshti (9oroditje). Kjo 
do te ishte kunder gjithe qenieve njerez- 
ore, do t'u ndihmojme homoseksualeve. 

Rektori i Xhamise se Parisit Dalil 
Bubaker - Islami nuk e pranon martesen 
e homoseksualeve, as adoptimin e femi- 
jeve nga homoseksualet. 



Nga frengjishtja, 
Mitat FEJZA 

(nga revista LE FIGARO - 
gusht 2006) 



32 



dituria islame / 197 



Debat 



Katarza kadareane per lslamin(?!?) 

Aneshkrim ne "Polemika s'ka sjelle te mira - jemi fajtore edhe une edhe Qosja", 
Koha Ditore, 12 nentor 2006, fq. 6-7. 



Prof. Dr. Muhamet Pirraku 

Te gjithe jemi deshmitare te 
shkelmimeve te sivjetme 
Kadare - Qosja. Fjala flutur- 
on kurse shkrimi mbetet, 
ndaj asnje "tybe istikfa", asnje kata- 
rze nuk e pastron ndotjen, nuk i 
shiyen demet, pasojat. Shumekush 
ka kerkuar prej meje qe te shprehja 
mendimin time, me me kompetence 
per geshtjet shkencore te Islamit 
nder shqiptaret. IVIirepo, ndodlii per- 
gjigjja ters e Qosjes ne rundin e dyte 
te sharjeve kadareane, dhe heshta. 
Nuk them se Qosja sharroi. Jo, atij 
Kadare i krijoi rretliana per nje kata- 
rze dhe per nje "tybe istikfa" - vule 
publike (te cilen ia ka borxh kombit 
akecili personalitet i ngritur ne sho- 
qerine komuniste), dhe Qosja e beri, 
burrerisht. Kjo ishte ecje me tutje e 
Qosjes ne rruge te rrahur nga te tje- 
ret, ne rrethana kurfasuija hahej nga 
nje kokerr. Edhe Kadare, me kete 
interviste, sikur ka bere nijetin per 
nje "tybe istikfa", per katarze te do- 
mosdoshme (nese nuk deshiron te 
shkelmohet perjetesisht nga pasa- 
rdhesit e pjeses kurrizore te kombit 
shqiptar historik). Them "ka here 
nijetin", dhe jo katarzen e plote se 
bashku me "tybe istikfane" per faktin 
se uni i personalitetit komunist i has- 
retit, i ngulur thelle ne qenien ka- 
dareane, e mban te lidhur me fjalen 
e tij te thene, te konsideruar prej tij si 
argument, dhe jo me realitetin his- 
torik. Kjo shihet qarte ne kete pjese 
te intervistes: "Polemika s'ka sjelle te 
mira - jemi fajtore edhe une edhe 
Qosja". 

Nuk deshiroj te ndalem, nje per 
nje, ne blasfemite e Kadarese ne 
shtyp nga fillet e viteve te 90-ta, ku- 
nder fese (se kendejmi edhe Zotit) te 
shumices islame nder shqiptaret, as 
ta marre ne "mbrojtje" Akiademik R. 
Qosjen nga "diagnozat" e Akademi- 
kut I. Kadare: "shkrimtar medioker", 
"te shkoje ne psikiatri!" etj. Qosja, 
nese jo sot, nje dite, do te nderohet 
per fjalen publike per Islamin dje, sot 
dhe neser nder shqiptaret. Ai i vuri 




themelet e nje dige kunder se keqes 
ne emer te kombit dhe per kombin, 
per se ka kontribuar, fuqimisht, Ka- 
dare me ndjekesit e tij, dishepuj me- 
sjetare te katolicizmit ne emer te 
"properendimores bashkekohore". 

Kadare e sakteson drejte statusin 
e te dyve: "Ne jemi kolege ne leter- 
si..." !?! Por, a thua mund te kete 
kolegialitet midis mediokrit pacient 
per psikiatri dhe te shkrimtarit qe ka 
ato diagnoza per tjetrin?! Edhe kon- 
statimi i Kadarese, sot, se "Nje nga 
gjerat me te shemtuara eshte abuzi- 
mi me fene..." eshte shume i drejte, 
por a thua qendron konstatimi tjeter: 
"Dhe une asnjehere nuk kam thene 
asnje fjale fyese per myslimanizmin 
shqiptar.. ."(!?!). 

Pyes: Per gka fliste konstatimi i 
nje studiuesi islamolog, ne tetor 
1992: "Mendimet e pamatura te Ka- 
darese dhe te "myhybeve" te tij ate- 
iste, bene qe Komuniteti Mysliman 
Shqiptar ne SHBA te kishte iniciuar 
proceduren per shpalljen e tij here- 
tik, nje Selman Rushdi Shqiptar Li- 
ga Islame Boterore me sell ne Meke 
kerkoi pelqimin e Meshihatit te Bash- 
kesise Islame te Kosoves, por ky 
dha mendim negativ per kete inicia- 
tive, dhe kjo u heshf (Feja, kultura 
dhe tradita islame nder shqiptaret 
(Simpozium nderkombetar), Prishti- 
ne, 1995, fq. 37, shen.41)?!? 



Vertet, nuk ka njeri shqipfoles me 
peshen e fjales te Kadarese, i cili te 
kete abuzuar aq shume me fene, sa 
Kadare. Nuk flase per satelitet kada- 
reane, te cilet korifeu, mbeshtetja 
morale, me kete interviste te sotme, 
i la cullak, vertete si pule guile, si? 
mund te thoshte Kadare. Ata, sot, le 
te kujdesen per shendetin e tyre, 
Kadare u vdiq. 

Kadare, sot, thote: "Teza ime 
eshte qe ne duhet te hyjme ne Evro- 
pe myslimanet, te krishteret bashke. 
Asnje pengese nuk eshte mysliman- 
izmi shqiptar per Evropen..." (?!?). 
Sa bukur. Nuk pyes se cilat ishin te- 
zat e Kadarese deri tashti. E hidhura 
qofte e shkuar. Qendrimi i Kadarese 
deri sot ndaj islamit historik te eterve 
te tij mund te jete teze per nje "mas- 
ter" evropian. Ne mos sot, neser do 
te ndodhe. Konstatimi i Kadarese 
"...une qe vij nga nje tjeter fe (...), 
jam vete me zanafille myslimane", 
nuk do te thote apriori se Kadare ka 
pohuar perkatesine e tij fetare isla- 
me, ose ka mohuar perkatesine e tij 
kishtare katolike. Se fundi perkatesia 
fetare e tij eshte e drejte e tij individ- 
uale, por nuk del i qarte kur thote se 
"Ne kemi tri fe dhe nje komb..." ?!? 
Cilat jane ato "tri fe"? Ne shpjegim 
atij i dalin dy: myslimanizmi(?l?) dhe 
krishterimi. Une nuk do te thoja se 
katolicizmi dhe ortodoksizmi jane dy 



dituria islame / 197 



33 



fe, si? peshtjellon Kadare, te cilit pas 
vetes, ne Mitrovice, i shihej shehu 
bektashian?!? Vertet, nese Kadare 
eshte myhyb i Sheh Reshat Arbanes 
(edhe kjo eshte e drejte e tij), do te 
thote se i perket fese "se katerf', in- 
stitucionale Ahmet Zogollge nder 
shqiptaret. Dhe, edhe vetem kjo i 
mungonte kombit shqiptar aktual per 
te perjetuar neser fatin irakian aktu- 
al. 

Kadareja madheshtor sot terhiqet 
publikisht nga konstatimi i tij i her- 
shem: "Prirja e Shqiperise do te ish- 
te drejt fese se krishtere..." - "...kjo 
eshte nje bisede, eshte nje kujtim qe 
une vete e kam nxjerre...nje rrefim 
per digka..." "...mendimi im krejte- 
sisht i gabuar, parashikim krejtesisht 
i gabuar, qe nuk doli...", ".. . Eshte 
gabim pa asnje hezitim..." !!?!! Nuk i 
mbeti tjeter Kadarese, pos edhe t'u 
therriste ndjekesve: "Prililiiiii. ..!!!!!" 
Sinqerisht ndiej dhimbje per ta. Sa 
dem, Kadare, i ka bere geshtjes 
shqiptare ne pergjithesi?! Dhe, nuk 
mund te kalohet pa zene ne thua ne 
dy konstatimet e Kadarese ne vijim: 
"...te hapen kishat katolike, ortodo- 
kse, po te duan dhe xhamite" dhe 
"megjithese mendoj une them se 
myslimanizmi shqiptar ka per t'u 
zbehur nga shkaku i hyrjes ne Evro- 
pe" ?!? E para, a mendon Kadare 
per tri apo per dy fe? Kerkesa: "te 
hapen kishat katolike, ortodokse" - 
del se eshte nevoje e detyrueshme, 
kurse "po te duan dhe xhamite" - 
nevoje fakultative?!? 

A thua kjo nuk eshte abuzim me 
fene?!? 

Ne globalizmin perendimor do te 
zbehen te gjitha kombet e vogia, deri 
ne asimilim, e ne radhe te pare ata 
te perkatesise kishtare katolike. 
Islami do te jete nje barriere ne dobi 
te ruajtjes se shqiptarise, ngjashem 
me ortodoksine nder arbereshet e 
Italise gjate historise. Edhe ne 
ShBA, aktualisht, si edhe gjetke ne 
mjediset protestante, ndryshimi i 
fese po ndihmon ne ruajtjen e shqip- 
tarise se shqiptareve katolike e mys- 
limane. 

Nga konteksti i pyetjes se 
Gazetarit: "A mendoni se fati i shqip- 
tareve do te ishte me ndryshe sikur 
te ishim ne shumice te krishtere?" 
Kadare iu pergjigj: "...Une nuk men- 
doj qe kjo ka qene nje fatkeqesi kaq 
e madhe..." !?! sepse "Pa myslima- 



net kombi shqiptar prishet, prandaj 
eshte absurde te kesh mendime ku- 
nder myslimaneve (...).Pse te them 
une qe pjesa me e madhe e popullit 
tim sjane me shqiptare...". 

Ububu! Kadare tashti ia kaloi, se 
paku per nje katramez, ish-"anf/7cr- 
ishtif - Pirraku nga viti 1971 ("Roli i 
Islamit ne integrimin e kombit shqip- 
tar") deri ne pamfletin e pershpirtsh- 
em {"Jo katedrale ne emer te shqipt- 
arise se imagjinuai"), me 2003. 
Vertet, po ta kishim, me 1992, ko- 
nstatimin e sotem te Kadarese: "Feja 
nuk eshte nje pengese, ne jemi ata 
qe jemi, ne nuk ka pse ta zbukuro- 
jme veten, por as ta keqesojme. Ne 
do te hyjme ne Evrope keshtu si jemi 
dhe nuk i kemi borxh askujt..." - nuk 
do ta kishim pamfletin "Jo katedra- 
le..." as "Moral pa Morat' te Prof. Re- 
xhep Hoxha, me 2006. As do ta per- 
jetonim vjelljen Kadare-Qosja. Se 
kendejmi, as efektet evidente, deri 
edhe ne ShBA, te propagandas kish- 
tare serbe antishqiptare ne emer te 
pararojes se krishterimit ne Evrope. 

Tashti te ndalemi ne "xhevahiref 
per shkencen shqiptare dhe botero- 
re, qe me ka detyruar fuqimisht te 
merrem me te palarat kadareane per 
Islamin nder shqiptaret: "Une, duke 
u marre me shkaqet pse eshte here 
konvertimi, jam perpjekur te shoh 
anen e fisme te kesaj gjeje...e kam 
thene se paku qe nuk e ka permend- 
ur asnje historian shqiptar(....). Ar- 
syeja kryesore ka qene problemi i 
armes. Kush e njeh psikologjine ev- 
ropiane dhe ballkanase, problemi i 
armes ka luajtur nje rol te madh per 
dinjitetin e njeriut..."\'?\ Skandaloze 
me plote kunderthenie, absurd. 
Historianet mbeshteten ne fakte. Ata 
idene, mendimin as tezen nuk e 
quajne fakt. Shtrohet pyetja: a mund 
te quhet "ane e fisme" e shqiptareve 
nese per hir te armes e kane lene 
Krishterimin, ve9an nga "psikologjia 
evropiane dhe ballkanase"?!? 

Me pasoja te renda per shqiptaret 
jane konstatimet e Kadarese: "Nje 
popull i armatosur, shtepi qe ka ar- 
me eshte gjysme e lire. S'mund te 
jete kurre plotesisht i roberuar nje 
njeh qe ka arme jo ilegalisht, legal- 
isht..."?\7 

Arma ne duar te civileve nuk sjelle 
fat, as siguri kolektive, kurre. Kada- 
re, si nje kalores mesjetar, thote: 
"Arme do te thote dinjitet dhe prapa 



armes qendron ideja e lirise...". Po te 
shikonim perreth vetes dje dhe sot, 
arma ne duar te individit eshte kob 
individual e familjar dhe shtytja ne 
anarki shoqerore. 

Dhe, asnje mbeshtetje faktografi- 
ke, as logjike, nuk mund te siguroh- 
et per te mbeshtetur konstatimin e 
Kadarese: "Prandaj, okupuesi otom- 
an i vuri shqiptaret perpara nje dile- 
me tragjike, do te mbash armen jep 
fene ..."!?! Sipas tij, nje pjese e shqi- 
ptareve do te kete thene: "... me mire 
po jap fene, ta mbaj armen", kurse 
"te tjeret e kane menduar 'le armen, 
mbaj kryqin" Shqiptare jane te dy 
palet (...) Si mund te kem une per- 
gmim per myslimanizmin kur populli 
ka zgjedhur te ndahet ne dy rru- 
ge...1?! 

Del se shqiptaret myslimane u pe- 
rcaktuan per fatkeqesi, per anarki - 
karshi te tjereve qe "zgjodhen kryq- 
in", qofshin shqiptare apo ballkanike 
e evropiane!?! 

Me duhet te konstatoj pa ekuivok: 
Kadare i Madh ne gjykimet e tij per 
"okupuesin otoman", per civilizimin 
lindor islam qe "sollen" turqit ne 
Shqiperi, per krishterimin dhe Isla- 
min nder shqiptaret, nese jo tenden- 
cioz, eshte i padijshem, shume i 
vogel. Madje nuk tregon shenja se 
ka vullnet per te njehur shoqerine, 
fene dhe civilizimin shqiptar te 
shekujve XIV/XV, kur zuri fill bojkoti- 
mi i krishterimit dhe perqafimi i Is- 
lamit nga shqiptaret e kanem, te cilet 
me pranimin e Islamit e hiqnin gunen 
e kishes ortodokse serbe, bullgare e 
greke. Hiqnin plafin e imponuar te 
kombesise serbe, bullgare e greke. 
Kjo ishte ana e fisme e kalimit ne 
Islam qe shqiptareve ua siguroi 
rrugen per integrimin e kombesise, 
te kombit dhe te njesise etnokultur- 
ore e gjeopolitike te Shqiperise. 

Vertet, Kadare, nuk tregohet se di 
di? nga historia e krishterimit dhe e 
civilizimit ballkanaso-evropiane, e 
sidomos nga historia e Islamit, civi- 
lizimit islam. Veganerisht nuk e njeh 
shoqerine osmane, te asaj kohe. 

Per hir te lexuesit, mund ta pye- 
snim Kadarene: Cilat ishin armet e 
shqiptareve karshi armeve te ushtri- 
se osmane me te suksesshme te ko- 
hes?!? Dhe, pse ne te gjitha kohet 
shqiptaret e krishtere, vefanerisht 
katoliket, ishin plotesisht te armatos- 
ur, legalisht, te rreshtuar kolektivisht 



34 



dituria islame / 197 



ne formacione te armatosura institu- 
cionale osmane nen komanden e 
kapedaneve institucional osman? 

Kadare thote: "...populli ka zgjed- 
hur te ndahet ne dy rruge. .."!?! Fare 
nuk qendron. Islami nuk e perfshiu 
pjesen e madhe, mbi 80% te albano- 
foneve, me percaktim ne nje ndodhi, 
me nje vendim koncensual, porfrag- 
mentarizmi fetar i shqiptareve ndod- 
hi ne nje rrjedhe gati treshekullore. 
Procesi i islamizimit dhe i integrimit 
te teresishem te kombit shqiptar ne 
arealin etnike albanofone, faktori ni- 
velues dhe integrues i kombit shqip- 
tar, u nderpre me nderhyrjen brutale 
te kryqit, te parase dhe te armes 
katoliko-ortodokse evropiano-azi- 
atike. Dhe, po ato mjete publike jane 
dhuna qe e ndane dhe qe e mbajne 
sot kombin shqiptar dhe Shqiperine 
Etnike te ndare, te okupuar, te nepe- 
rkembur, te pa perspektive. Si mund 
te thuhet, sot, se "Askush nuk ia ka 
mohuar ushtrine Kosoi/es..."!?! 

Fare nuk me interesojne te thenat 
se Kadare "eshte here fshehurazi 
katolik, ose ortodoks, ne ndonje ki- 
she, apo manastir", as eshte releva- 
nt konstatimi i tij se "nuk kam here 
ndonje konvertim". Rreshtimi ne 
akecilen fe eshte e drejte personale 
e akecilit. Nje gje eshte me rendesi 
te konstatohet: Filokatolicizmi dhe 
islamofobia kadareane kane dridhur 
perjetesisht themelet e harmonise 
nderfetare shqiptare ne pergjithesi. 
Abuzimi me fete i kane kushtuar 
shtrenjte akecilit populli e vendi. 
Eshte fat se asnje intelektual shqip- 
tare myslimane nuk ka abuzuar me 
fene dhe kjo eshte ana e fisme e 
qenies se tyre njeri. 

Vertet, Zoti Kadare ose eshte va- 
zhdimisht i dehur, ose eshte i semur 
nga islamofobia, te nxjerre, edhe 
aktualisht, keto konstatime: "Qdo gje 
ndertohet mbi parime, qe katoliket e 
Kosoves te kene katedralen e tyre 
estite krejtesisht normale (...). Si do 
tejemi ne te kursyerper ta qe te mos 
ujapim katedrale qe estite e drejte e 
Zotit qe ta kene..." !?!? 

Pyes Z. Kadare dhe bashkeme- 
ndimtaret e tij "intelektuale" (nen- 
shkrues te "Peticionif drejtuar "pu- 
slitetif ne Kosove, per moszvarritjen 
e ndertimit te Katedrales "Nena Te- 
reze" ne Prishtine), cili intelektual 
shqiptar, kur dhe ku ka botuar ku- 
ndershtimin qe ua mohon katolikeve 



shqiptare pasjen e Katedrales? A ka 
ndonje kundershtim te Komunitetit 
Islam te Kosoves, ne ate drejtim? Jo 
dhe Jo! 

Kundershtimi i vetem ishte, dhe 
do te jete kurdohere, kunder nje ki- 
she politike katolike, apo i nje xha- 
mie (s'ka kishe as xhami shqiptare), 
ne vendin e nje shkolle shqipe dhe 
ne pjesen me te rendesishme per te 
ardhmen e qytetit Prishtine, per fak- 
tin se ato do te sigurojne jeten e 
kishes politike serbe ne oborrin e 
Universitetit te Prishtines. 

Me siguri jam kundershtari me i 
vendosur kunder ngritjes se objek- 
teve fetare ne ambientin universitar 
te Prishtines. Per kete kam shkruar 
liber, i jam drejtuar Papes dhe tre 
PSSP-ve ne Prishtine. E di se Kad- 
are, si i Madh qe eshte, lexon vetem 
veten, dhe ata qe ia ngacmojne sed- 
ren, ndaj le te me lejohet te sjelle 
ketu pak fragmente nga shkrimet e 
mia, qe permbledhin mesazhet e 
" kunderslitareve" per "Katedralen e 
Pristitines": 

"Ndertimi i Katedrales romano- 
katolike (Kisha e Madhe) dhe i Qe- 
ndres Kulturore Islame (Xhamia e 
Madhe) te realizohet ne kompleksin 
e ndare per Tempullin e Paqes "Ne- 
na Tereze". Aty te parashihet edhe 
ngritja e tempullit "Shtepia e Zotit 
dhe e Popullit" per besimtaret prote- 
stant. Ne afersi te ketij kompleksi 
eshte Manastiri i Graganices (Kisha 
e Madhe Serbe). Keshtu, do te sig- 
urojme parametrat per kultivimin e 
tolerances fetare tradicionale ne 
Kosove, ne menyren e vetme te mu- 
ndshme me perspektive. Hapesira 
pre] 20 ose 28 ha eshte me se e 
mjaftueshme per aktivitetin adminis- 
trativ dhe fetar kulturor te kryesive te 
bashkesive fetare ne Kosove, me 
interes edhe per shtetin" - shkruaja 
ne "Jo katedrale ne emer te shqip- 
tarise se imagjinuar (Botim i dyte), 
Prishtine, 2003, 180. 

A ka ketu islamofobi antikrishte- 
re? 

Mesazhin e "Jo katedrale..." e 
permblidhja ne keto konstatime: "Ka- 
tedralja e ngritur me fesat partiak 
politik, do te prodhoje fesat fetar his- 
torik. Ndaj, stop fesatit politik aktual 
per te parandaluar fesatin fetar his- 
torik! Kete te mire, shuarjen e shka- 
kut per armiqesi permanente, kombit 
shqiptar te copetuar me dhune feta- 



re, politike e ushtarake evropiane, ia 
ka borxh Papa Gjon Pali II i Shenjt" 
fJo katedrale ne emer te shqip- 
tarise se imagjinuar (Botim i dyte), 
Prishtine, 2003, 188-189). 

A ka ketu islamofobi antikatolike? 

Ky liber (botim i pare dhe i dyte) i 
eshte adresuar edhe Papes Gjon 
Pali II , me poste dhe permes Zyres 
se PSSP-se ne Prishtine. Ne Letren 
e dates 18 korrik 2003, per Hans Ha- 
ekeroup, se bashku me librin, midis 
te tjerash kam theksuar: "A ka shem- 
bull ne bote kur jane lejuar, ne emer 
te ardhmenise, 28ha toke (sikur 
Kosova t'ishte kontinenti shkrete) 
per nje kishe (e mbiquajtur "Tempull 
i Paqes"!?!), qe perfaqeson me pak 
se 0.1% te banoreve te nje komune 
me mbi 600 mije banore dhe kjo te 
mos mjaftoje, por duhet te rrezohet 
edhe nje gjimnaz, mbeshtetje e ar- 
dhmenise, per te ngritur nje kishe 
plotesisht dhune politike?!!! Eshte ne 
doren Tuaj t'i stoponi keto aktivitete 
antishqiptare, antiardhmeni, gjithmo- 
ne duke pasur ne mendje mesimin 
biblik: "Pasi mbjellin ere, stuhi do te 
/comn.'"(Shih gjeresisht ne "Per kau- 
zen e UQK-se", Prishtine, 2006,211- 
214). 

A kundershtohet ketu ngritja e Ka- 
tedrales "Nena Tereze" ne Prishtine? 

Kadare thote: "Per mendimin tim 
(Katedraija ne Prishtine), ne peiza- 
zhin e kombit shqiptar eshte nje 
objekt qe ndihmon kete komb, se ne 
fund te fundit lufton mitin e serbeve 
qe thone: "ne te krishtere, ata mysli- 
mane". Zoteri ne jemi pak te krishte- 
re porjemi me te vjeter se ju dhe ia 
kujton botes dhe ndergjegjes se 
shqiptareve te Kosoves (...). Ja nje 
shenje e fese te hershme..."\7\ 

Demagogji, meskinizem, mendi- 
me pa asnje mbeshtetje etnografike 
dhe historike. 

Pyes kadareanet prokatedraliste 
ne qendren e Prishtines: Kisha e 
ngritur me dhune nga pushteti serb 
ne Oborrin e Universitetit te Prishti- 
nes, a eshte tapi serbe mbi Koso- 
ven? Ose edhe me qarte: Ngritja e 
kishes romano-katolike ne nje mjed- 
is shqiptar myslimane, si ne Rugove, 
ku nuk dihet kurre se kishte shqipta- 
re katolike, 9fare "peizazhi" eshte?! 

Nje gje duhet te theksoje: kadare- 
anet filokatolike, me dije ose pa dije, 
jane duke i sherbyer shkences, kish- 
es dhe politikes ekspansioniste ser- 



dituria islame / 197 



35 



be ne tokat shqiptare etnike dhe 
historike. Keta "intelektuale", qofshin 
edhe akademike te letersise, duke 
mohuar ortodoksine, po e mohojne 
autoktonin e shqiptareve historike ne 
Kosove, po lieqin dore nga trashegi- 
mia jone kishtare aterore dhe nga 
pronesia shqiptare historike e Koso- 
ves. Pjesa absolute e shqiptareve 
myslimane ne ish-arealin adminis- 
trativ te kishes bizantine, bullgare e 
greke ne periudhen paraislame nuk 
kane qene katolike. 

Qe te jem me i dobishem per lex- 
uesin, po sjell ketu nje fragment nga 
Letra qe la kisha dorezuar PSSP-s 
Petersen, ne zyren e pritjes, me 17 
maj 2005: 

"Mik i nderuar, Soren, Ju dhe ka- 
bineti Juaj, nga keto libra do te mes- 
oni me mire se kudo gjetke se ky 
popull, i perkatesise islame aktuali- 
sht, istite i urryer nga Evropa roma- 
no-katolike dhe Ballkani ortodoks 
vetem per shkak te fese, e cila, ne 
rrethana te caktuara historike, ia 
nderpreu rrjedhat e asimilimit ne 
sllave e greke dhe ia ktheu identi- 
tetin etnik shqiptar 

Do ta kuptoni se shqiptaret me 
emrat lindore, perendimore e shqip 
qe ju i takoni, eterit e tyre para se te 
pranonin islamin nuk ishin katolike, 
se ishin ortodokse te kishes greke, 
bullgare dhe serbe instrumente te 
shtetit, te politikes, kurse romano- 
katoliket jane pakice e ringjallur me 
rikrishterime nga Propaganda Fidea 
ne shek. XVII-XVIII. Kjo pakice eshte 
ruajtur nga rrethimi i popullsise isla- 
me tolerante, e vetmja fe ne Ballkan 
dhe Evrope historikisht tolerante, 
kurse ne mjediset ortodokse ose ka- 
tolike sllave e italiane element! rom- 
ano-katolik shqiptar eshte asimiluar 

Do te mesoni se manastiret ortod- 
okse mesjetare ne Kosove, te rinde- 
rtuara nga caret iliro-vlleh nemanid 
te serbizuar, jane manastire te pop- 
ullsise e per popullsine autoktone 
shqiptare ortodokse te cilat, push- 
tuesi Serb mesjetar dhe i kohes me 
te re ato i ktheu ne instrumente te 
shtetit per te serbizuar Kosoven dhe 
tokat e tjera te Shqiperise Etnike. 
Ndonese, deri ne vitin 1912, edhe si 
myslimane, vete i kemi siguruar ato, 
si gje te shenjta te eterve tane. 

Do te mesoni se kalija dhe bar- 
baria ndaj kishave ortodokse serbe 
ne Kosove, me 17-18 mars 2004, 



ishte ballafaqim i shqiptareve (te ind- 
injuar me rrjedhat politike te komu- 
nitetit nderkombetar per interesa te 
pushtuesit), me instrumentet e dhu- 
nes dhe te gjenocidit serb shekullor 
ndaj shqiptaresise se Kosoves. 

Dhe, do te mesoni se Prishtina ne 
veganti nuk ka nevoje per katedrale 
politike as xhami - qender islamike, 
por ka nevoje per metro - parkingje 
nen toke, aty ku, fatkeqesia e Koso- 
ves, e quajtur Rugova, planifikon ka- 
tedrale romano-katolike, ne nje mje- 
dis ku deri me 1912, perkatesisht 
1941, ka pasur vetem nje familje 
shqiptare katolike, shume patriotike 
dhe shume e gmuar nga vellezerit 
shqiptare myslimane, kurse aktual- 
isht katoliket ne Prishtine jane rreth 
0.1% e banoreve. Ngritja e katedral- 
es aty ku mund te behej nyja e jetes 
se Metropoles se Prishtines, do te 
thote urrejtje dhe plage e hapur per 
konflikt te perhershem jo vetem nde- 
rshqiptar" {Me gjeresisht ne librin: 
"Per kauzen e UQK-se", Prishtine, 
2006,353-356). 

Zoti Kadare dhe Kadariste te 
nderuar! 

Kerkesat e me siperme, sublimim 
i kerkesave te qytetareve te Prishti- 
nes, a nenkuptojne kundershtimin e 
shumices myslimane kunder mino- 
rances katolike te Kosoves? Dhe, a 
eshte Kosove edhe toka e Prishti- 
nes, prej 28ha, ndare per "Tempu- 
llin e Paqes" - "Nena Tereze'7 

Kthjellu Kadare! Ku e ke mbeshte- 
tur konstatimin: "...shkaku eshte e 
drejta njerezore dhe hyjnore qe kane 
te krishteret e Kosoves ta kene kete 
katedrale'W. 

Pyes: Kush po ua mohuaka ate te 
drejte? Po a nuk eshte kryenegesi 
dhe hasmeri rrahagjokse e kishes 
romano-katolike te ngule kembe: 
Katedralen vetem aty dhe askund 
gjetke! Dhe, a thua Nene Terezes 
dhe katolikeve te Prishtines nuk iu 
eshte dhene mjaft vend ne Prishtine: 
Vendi per liceun "Lojola", nje pjese e 
oborrit te Shkolles Fillore "Hasan 
Prishtina" per internat te kishes, emri 
i sheshit kryesor te Prishtine, siper- 
faqja tokesore sa siperfaqja e nje 
lagjeje te qytetit per "Tempullin e Pa- 
qes" (!?!) dhe brenda nates - vendo- 
sja e shtatores se Nenes Tereze ne 
vendin e legalizuar per shtatoren e 
heroines kombetare Shote Galica!?! 



Ti, Zoteri Kadare, po dua te besoj 
se duke mos i diturfaktet, thoni: Ngr- 
itja e Katedrales ne Prishtine "nuk 
bie ndesh me interesat e kombit 
shqiptar por eshte nje argument i du- 
kshem per te gjithe, mjaft me me 
perralla qe ju jeni te krishtere dhe ne 
jemi aziatike. Ky eshte kuptim i ke- 
saj'\7\ 

Te pyesim: Nese Katedraija ngri- 
tet ne nje vend ku parashihet pjesa e 
re, ardhmenia e Prishtines, ne kom- 
pleksin prej 28ha, a do te "bie ndesh 
me interesat e kombit shqiptar" dhe 
a "eshte nje argument i dukshem per 
te gjithe, mjaft me me perralla qe ju 
jeni te krishtere dhe ne jemi aziati- 
ke"?!? 

Duke perfunduar, me duhet te ko- 
nstatoje: Zoti Kadare, nuk di sa kam 
ndikuar, me shkrimet e mia, ne zva- 
rritjen e ngritjes se Katedrales ne ob- 
orrin e Shkolles se Mesme "Xhevdet 
Doda". E di se pas nje a dy diteve 
nga Letra qe ia dorezova PSSP-it, Z. 
Petersen, oborri i kesaj shkolle u 
kthye ne "Parking" per vetura!?! 

Ndaj, edhe me kete rast, i therra- 
se mendjes se shendosh shqiptare e 
nderkombetare: Katedraija "Nena 
Tereze" te ngritet ne 28ha te tokes 
se Prishtines, te ndare per "Tempu- 
llin e Paqes" dhe atje te barten ob- 
jektet administrative dhe aktiviteti 
kulturor e fetar i konfesioneve te mo- 
gme dhe te reja ne Kosove. Te ngri- 
ten objekte fetare aty ku aktualisht 
ka nevoje. Kjo do t'i deshmonte vler- 
at e kombit shqiptar te Kosoves, do 
te cimentoste themelet e reja te tole- 
rances fetare ne Kosove. Ne hape- 
siren e oborrit te Shkolles se Mesme 
"Xhevdet Doda" te ngrihet nje metro 
per parkimin e veturave, kurse mbi 
siperfaqe te ngrihet parku modern, 
ne mesin e te cilit te ngrihet Monum- 
enti i Lirise, te cilit iu vune themelet 
ne Oborrin e Fakultetit te Filologjise, 
njesoj dhunshem partiakisht - si the- 
melet e Katedrales, me 26 gusht 
2005. Ky do te ishte financimi yne, i 
kohes sone, per te ardhmen e pasa- 
rdhesve tane, kjo do te deshmonte 
mjaftueshem pjekurine e kombit 
shqiptar dhe tapine e shqiptaresise 
dhe te lirise se Kosoves. 

Uroj te me kuptoni njerezisht, 
ne emer te kombit dhe te sliqip- 
tarise! 



36 



dituria islame / 197 



Ahlak 



Sikur te mos ishte duaja jone... 



Dr. Mustafa Kiiguk 

Zoteria yne, Pejgamberi 
(s.a.v.s), ka thene: "Duaja 
(lutja) eshte arma e besimtar- 
it". Venia e lidhjes midis arm- 
es, e cila eshte nje objekt material, me 
"duane", e cila eshte nje element shpi- 
rteror, shihet se terheq vemendjen nga 
dy aspekte: 

Qeshtja e pare eshte venia e lidhjes 
midis armes dhe besimtarit, kurse ge- 
shtja e dyte per faktin se arma eshte 
mjet mbrojtjeje - pa kurrfare dyshimi, 
per njerezit qe posedojne mendje te 
shendoshe - eshte se edhe duaja ne 
kete drejtim ka detyren e "armes". 

Njeriu I cili qysh nga krijimi ka dob- 
esite e veta, i pershtatshem te punoje 
qe veten ta largoje nga "Virtytet hyjno- 
re" (llahT fazilet) dhe nga ciiesite/dhu- 
ntite pejgamberore (PeygamberT 
meziyet), duhet te filloje betejen me 
vetveten. Dhe ja nje nga mjetet, dhe 
mbase me i rendesishmi, qe besimtari 
ne kete beteje ta ruaje veten karshi 
gdo te keqeje, eshte "duaja". 

DUA - eshte drejtim i njeriut, dome- 
thene i robit ndaj Zotit te tij. Robi, duke 
vene lidhjen me Zotin e tij, nepermjet 
duase, kerkon falje per gabimet e bera 
"per arsye se eshte njeri"; Nga bujaria 
dhe doredhonesia e pafund e Zoterise 
(Zotit) te tij kerkon miresi (ihsan) dhe e 
shpreh ashkun e tij te vertete ndaj Ek- 
zistences absolute (Mutlak Varlik). Du- 
aja eshte peshoja me e sakte qe nxjerr 
ne shesh vendin e robit tek Allahu i 
Madherishem dhe fuqine absolute te 
Allahutte Madherishem. Si perfundim, 
sikunderqe per ta pastruar nefsin 
(epshin, egon) eshte kusht "tevbeja", 
po ashtu ajo eshte edhe argument i 
dashurise qe ndien robi ndaj Allahut te 
Madherishem. 

Allahu i Madherishem thote: "Po qe 
se robet e Mi te pyesin per Mua, le ta 
dine se Une jam afer tyre. Kur lutesi 
me lutet, i pergjigjem lutjes se tij" (Be- 
kare, 186) dhe: "Me beni dua Mua, t'i 
pergjigjem duase suaj" (Gafir, 60). Ai 
njofton se ndaj personit i cili gjate lut- 
jes se tij eshte i sinqerte dhe kemben- 
gules, eshte me afer se damari krye- 
sor dhe se atij i pergjigjet me shume 
se g'mendon robi: "Une jam mbi me- 
ndimin e robit tim. Nese ai me lutet 
Mua, edhe Une jam me te bashke; e 
kujtoj ate". (Sahih-i Muslim). 



Pa dyshim se Zoti yne na e ka shpj- 
eguar neve roberve menyren dhe rru- 
gen per t'iu drejtuar Atij ne menyre te 
gilter dhe me te pranueshmen, duke 
thene: "Allahu ka emrat me te bukur, 
lutjuni Atij me ata emra, hiquni nga ata 
qe bejne shtremberime me emrat e Tij. 
Ata kane per t'u shperblyer per ato qe 
kane bere". (A'raf, 180). Megjithate, 
Zoti i Madherishem, i Cili sinjalizon se 
robi, nganjehere madje, do t'i beje dua 
Zotit te tij per deshira te gabueshme, 
andaj i fton robet e Tij qe te jene vigjile- 
nte: "Njeriu lutet perte keq, ashtu siku- 
rse lutet per te mire. Ne esence, njeriu 
eshte i ngutshem. (Isra, 11). Dome- 
thene duhet te lutet sikur Resulullahu 
Alejhisselam: "O Zot, prej Teje kerkoj 
dije te dobishme, veprim/pune te pra- 
nueshme dhe rresk prej hallalli". 

Duaja e pranuar, domethene, ateh- 
ere kur Allahu I Madherishem, ka ver- 
tetuar nenshtrimin e lutesit. Dhe, kur 
puna qendron keshtu, shihet se duaja 
nuk eshte vetem arma e besimtarit, 
porse eshte vete ekzistenca/virtyti i tij. 
Keshtu qe, nje person nga bijte e Iz- 
raelit, me gjithe gjynahet qe bente, kur 
i deklaroi pejgamberit te kohes duke u 
lavderuar se Zoti i Madherishem ate 
nuk e ndeshkon me denim te madh, - 
pejgamberi e kishte pyetur se a kishte 
bere dua apo jo. Ndaj pergjigjes se tij, 
se nuk kishte bere dua, pejgamberi i 
ishte pergjigjur si vijon: 

"Bre njeri! Zoti te paska ndeshkuar 
me denimin me te madh, te paska pri- 
vuar nga kenaqesia e te berit dua dhe 
e pranimit te saj tek Ai, e gfare belaje 
me te madhe kerkon, pra!...". 

"Duaja", e cila eshte arme e rende- 
sishme e NJERIUT ne vetembrojtje, 
ka kuptimin e shprehjes se dobesise 
se robit ndaj fuqise se Zotit te Madhe- 
rishem. Me te vertete, duaja, per 
shkak se eshte nje "arme", duke 
evituar "friken" dhe "pesimizmin", 
personin e orienton nga Zoti i Ma- 
dherishem, edhe Zoti robit te Tij i 
dhuron "siguri" dhe "qetesi", - e re- 
haton zemren e tij. 

Masa/Peshoja me e qarte midis 
Allahut dhe robit - pas transmetimit te 
dispozites se imanit dhe Islamit - eshte 
duaja qe behet duke treguar sjelljen 
dhe veprimin e tij; me ane te duase me 
nje sinqeritet te plote nga zemra, duh- 
et shprehur "asgjeja, pavleresia" e nje- 
riut karshi "Qdogjeje". Duaja eshte 
shprehje me gjuhe te zemres per ta 





shpetuar nga "mendjemadhesia", e 
cila eshte sebep per ta mallkuar pergji- 
thmone robin tek i cili eshte e pranish- 
me. Ne te vertete, Zoti i Madherishem 
tregon se me shume gezohet per pe- 
ndimin e robit, i cili turperohet per gjy- 
nahet qe ben, sesa per gjendjen e 
robit qe lavderohet/mburret per shkak 
te ibadetit: "E ata qe, nga mendjema- 
dhesia, i shmangen adhurimit ndaj 
Meje, do te hyjne te nengmuar ne Xhe- 
hennem". (Gafir, 60). "S'ka dyshim se 
ata qe jane prane Zotit tend, nuk lavd- 
erohen (nuk u rritet mendja) nga 
adhurimi/lutja ndaj tij Ate e madheroj- 
ne dhe vetem Atij i bejne sexhde" 
(Sure El-A'raf, 206, ajeti i sexhdes). 

Krijesat ne bote/ ne gjithesi, as nuk 
jane krijuar pa sebep, as nuk jane lene 
pa mbikeqyrje. Allahu i Madherishem 
"Njeriun e ka krijuar per t'i bere ibadet 
Atij" dhe "Jeten e vdekjen i ka organiz- 
uar per sprovim se cili do te beje iba- 
det me te mire", fundin e gdo ibadeti e 
ka lidhur me ndonje "dua". Ibadetet qe 
jane sebep i krijimit te xhineve dhe nje- 
rezve dhe te diet jane mjete te sprovi- 
meve te tyre, ne fund do te fitojne 
vieren sipas duave te bera. Sepse, 
Zoti yne, duke njoftuar se "Njeriu nuk 
eshte lene pa mbikeqyrje", ka theksuar 
se kjo moslenie pa mbikeqyrje me du- 
ate qe do t'i drejtohen Atij, do te jete 
evidente: 

"O i Derguari im, thuaju atyre: Sikur 
te mos ishte duaja (lutja) juaj, g't'u beje 
juve Zoti im". (Furkan, 7). 

Personi dhe puna e te cilit nuk i ku- 
shton rendesi Allahut te Madherishem, 
kujt do t'i sjelle dobi valle!... Sepse 
"Duaja dhe ibadeti i vertete, eshte ve- 
tem ai qe i drejtohet Atij" (Er-Ra'd, 14). 



Perktheu nga turqishtja: 
A. HAMITI 



dituria islame / 197 



37 



Histori 



Histori, shkence dhe qyteterim: 
si e ndryshuan boten shpikesit myslimane 



Ne Muzeun e Shkences dhe 
Industrise ne Mangester (Ma- 
nchester) te Anglise, eshte 
hapur nje ekspozite me mot- 
on Ekspozita e 1001 shpikjeve: Zbuloj- 
me trashegimine myslimane ne boten 
tone. Kjo ekspozite, e cila eshte hapur 
ne mars dhe do te jete e hapur deri ne 
shtator te ketij viti, ka per qeOim ngritj- 
en e vetedijes se njerezve rreth kontri- 
butit te mysUmaneve per qyteterimin 
modem. Kjo ekspozite, e vizituar nga 
nje numer jashtezakonisht i madh vizito- 
resh, si qytetare, nxenes shkolle, studen- 
ts e akademike, vazhdon te jete ne 
qender te vemendjes edhe per medie te 
shumta boterore. Paul Valley', ka rendi- 
tur 20 shpikjet me me ndikim, duke 
identifikuar keshtu edhe gjenite qe qen- 
drojne prapa tyre. 

1. Tregohet se nje arab me emrin Ha- 
lid po ruante dhite e tij ne rajonin e Kaf- 
fas ne Etiopine Jugore, kur papritur 
verejti se kafshet e tij qene here me 
energjike pasi kishin ngrene disa lloje 
kokrrash. Me pas ai i zjeu kokrrat per te 
pergatitur keshtu kafene e pare. Nga 
shenimet e para rreth kesaj pijeje, meso- 
jme se ajo eksportohej prej Etiopise ne 
Jemen, ku konsumohej nga sofistet, te 
cilet kishin nevoje te rrinin zgjuar gjate 
nates per t'u lutur ne raste te caktuara. 
Nga fundi i shekuUit XV kafeja mberri- 
ti ne Meke dhe Turqi, prej nga beri rruge 
drejt Venedikut me 1645. Ne Angli do te 
sillej me 1650 nga nje turk i quajtur Pa- 
squa Rosee, i cili kishte hapur kafenene 
e pare ne "Lombard Street" te Londres. 
Kahwa arabe u be kahve turke pastaj 
caffe italiane dhe ne fund coffee angleze. 

2. Greket e vjeter mendonin se mund 
te shohim vetem atehere kur rrezet e die- 
Hit ndeshen me syte tane. Njeriu i pare 
qe kuptoi se drita ne fakt deperton ne sy, 
ne vend se te reflektohej nga syri, qe 
matematikani, astronomi, dhe fizikani 
mysliman i shekuUit XX, Ibn Haithem. 
Ai shpiku aparatin e pare fotografik - 
kur verejti se si drita deperton permes 
nje vrime ne kanatin e dritares. Duke u 
bazuar ne faktin se sa me e vogel te jete 
vrima, aq me e mire do te jete fotografia, 
ai punoi per te krijuar aparatin e pare te 
njohur si Camera Obscura (nga fjala 
arabe kamara, qe do te thote dhome e 



erret apo private). Ai gjithashtu njihet si 
njeriu i pare qe transferoi fiziken prej 
nje aktiviteti filozofik ne ate eksperi- 
mental. 

3. Nje Uoj shahu ishte luajtur ne Ind- 
ine e lashte, por loja qe njohim ne sot, 
vjen nga Persia. Prej atje ishte perhapur 
drejt perendimit ne Evrope - per t'u sjel- 
le ne Spanje ne shekullin X nga Murset 
- dhe drejt lindjes deri ne Japoni. 

4. Nje poet, astronom, muzikant, dhe 
inxhinier mysliman, i quajtur Abbas ibn 
Firnas, nje mije vjet para vellezerve 
Rajt, kishte bere perpjekje te pareshtura 
per te konstruktuar nje makine flutu- 
ruese. Me 852 ai kerceu nga minarja e 
Xhamise se Madhe te Kordoves, duke 
perdorur nje pelerine te hapur - te kapur 
ne krahe te drunjte. Shpresoi te rresh- 
qiste lehtas si zogu, por nuk ia doli dot. 
Megjithate, pelerina ia kishte ngadale- 
suar renien, duke krijuar keshtu ate qe 
mendohet te jete parashuta e pare, kurse 
ai vete kishte marre disa plage te vogla. 
Me 875, ne moshen VO-vjegare, pasi ki- 
shte persosur nje makine, me mendafsh 
dhe pupla te shqiponjes, ai provoi per- 
seri, vegse kesaj radhe duke kercyer nga 
maja e nje bjeshke. Fluturoi ne lartesi 
duke qendruar ne ajer per dhjete minuta, 
por qe perplasur gjate leshimit - duke 
perfunduar me saktesi se shkaku i per- 
plasjes kishte qene mosvenia e nje bishti 
ne makinen e tij, i cili do ta ngadalesonte 
uljen. Sot aeroporti nderkombetar i 
Bagdadit si dhe nje krater ne Hene, jane 
emertuar sipas tij . 

5. Larja dhe pastrimi jane obligime 
fetare per myslimanet, arsye kjo qe, si 
duket, i shtyri ata te persosnin receten 
per sapunin, te cilin e perdorim edhe sot. 
Edhe egjiptianet e lashte posedonin nje 
Uoj sapuni, sikurse e kishin edhe roma- 
ket, te cilet e perdomin me shume si 
krem. Por qene arabet ata qe kombinuan 
lengun e bimeve me hidroksid sodiumin 
dhe elemente te tjera aromatike, sig 
eshte vaji i trumzes. Nje nga tiparet ne- 
veritese te kryqtareve, qe diktohej nga 
hunda e arabeve, ishte fakti se ata nuk 
pastroheshin. Shampoja ne Angli eshte 
sjelle nga nje mysliman, i cili me 1759 
kishte hapur nje banje me avuU ne 
bregdetin e Grighton-it, per t'u emeruar 




me vone mjeshtcr i shampose ne oborrin 
e mbreterve George IV dhe Williami IV. 

6. Distilimi, metoda e ndarjes se leng- 
jeve nga mbeturinat gjate zierjes, eshte 
zbuluar rreth vitit 800 nga shkencetari 
me i shquar i Islamit, Xhabir ibn Hajjan, 
i cili transformoi alkimine ne kimi, duke 
shpikur gjithashtu edhe shume nga apa- 
ratet dhe metodat baze akoma ne per- 
dorim sot si - lengezimin, kristalizimin, 
distilimin, pastrimin, oksidimin, tretjen 
dhe filtrimin. Perveg kesaj, ai gjithashtu 
kishte zbuluar edhe acidin sulfurik dhe 
nitrik, dhe duke shpikur aparatin distilu- 
es, ai kishte arritur t'i jepte botes uje 
trendafili si dhe parfume te tjera me per- 
berje alkooli (megjithate, konsumimi i 
tyre eshte i ndaluar sipas Islamit). Ibn 
Hajjan vuri ne dukje eksperimentimin 
sistematik dhe ka qene themeluesi i 
kimise moderne. 

7. Nje nga shpikjet me te rendesish- 
me mekanike ne historine e njerezimit, 
aparati per te ngritur ujin nga poshte lart, 
eshte fryt i punes se nje inxhinieri te 
zgjuar mysliman, i quajtur el-Xhazari. 
Libri i tij i vitit 1206 Libri i njohurise 
mbi aparatet e holla mekanike, tregon se 
ai gjithashtu kishte shpikur a perpunuar 
perdorimin e valvulave dhe pistonave, 
pati krijuar disa nga oret e para meka- 
nike qe leviznin me uje e peshe dhe ishte 
babai i roboteve. Ne mesin e 50 shpik- 
jeve te tjera te tij, eshte edhe brava me 
kod. 

8. Qepja nen astar, do te thote lidhja e 
dy shtresave te pelhures me nje shtrese 
izoluese ne mes, nuk eshte e garte nese 
ishte zbuluar ne Boten myslimane apo 
ishte importuar atje nga India dhe Kina. 
Por eshte e sigurt se ne Perendim kishte 
ardhur permes kryqtareve. Ata e pane 
ate qe perdorej nga luftetaret saracene, 
te cilet bartnin kemisha te qepura e te 



38 



dituria islame / 197 



ngjyrosura te mbushura me kashte ne 
vend te parzmoreve. Keto kemisha sher- 
benin edhe si mbrojtese, madje me efek- 
tive, krahasuar me parzmoret e metalta e 
te renda te kryqtareve. 

9. Harku i mprehte, karakteristike e 
katedraleve gotike te Evropes, ishte nje 
shpikje e marre nga arkitektura islame. 
Ishte shume me i forte se harku i rrumb- 
ullaket i perdorur nga romaket dhe 
normanet, gje qe lejonte ngritjen e nder- 
tesave me te medha, me te larta, me 
komplekse dhe me grandioze. Huazime 
te tjera nga gjenite myslimane perfshijne 
edhe kubete e hullizuara, dritaret ne stil 
trendafili dhe teknikat per ndertimin e 
kubeve. Keshtjellat evropiane gjithashtu 
ishin nje pershtatje e atyre te Botes Is- 
lame- me te 9ara si shigjete, mur mbro- 
jtes me frengji, fortifikate dhe parapet. 
Arkitekti i keshtjelles se Henrikut V ka 
qene mysliman. 

10. Dizajni i shume instrumenteve ki- 
rurgjike moderne eshte i njejte me ato te 
krijuara ne shekullin XX nga nje kirurg 
mysliman i quajtur el-Zahrawi. Bisturite 
("skalpelat") e tij, sharra per eshtra, pi- 
ncetat, gersheret e vogla per operimin e 
syve dhe shume nga 200 instrumentet qe 
kishte krijuar ai, sot jane te njohura per 
kirurgun modem. Ishte ai qe zbuloi se fi- 
jet qe perdoren per qepje te brendshme, 
treten vetvetiu (nje zbulim ky qe e zbu- 
loi tek majmuni i tij qe kishte ngrene 
telat e lahutes se tij). Ne shekullin XIII, 
nje mjek tjeter mysliman, i quajtur Ibn 
Nafis, pershkroi qarkuUimin e gjakut, 
300 vjet para se William Harvey ta zbu- 
lonte kete. Mjeket myslimane gjithashtu 
shpiken mjete anestezie nga perzierjet e 
opiumit dhe alkoolit si dhe zhvilluan 
gjilpera me zgavra per te thithur perden 
e syve, nje teknik kjo edhe sot ne per- 
dorim. 

11. Mulliri i eres ishte shpikur ne 634 
per nje kalif persian dhe ishte perdorur 
per te bluar drithe e per te nxjerre uje per 
vaditje. Ne shkretetirat e gjera te Arabi- 
se, kur perrenjte stinore thaheshin, i vet- 
mi burim i energjise mbetej era qe frynte 
per muaj nga nje drejtim. Mullinjte ki- 
shin gjashte apo dymbedhjete flete te 
veshura me pelhure a gjethe palme. Kjo 
ndodhte 500 vjet perpara se te dukej ne 
Evrope mulliri i pare i eres. 

12. Metoda e vaksinimit nuk eshte 
shpikur nga Jenner dhe Pasteur, por 
ishte krijuar ne Boten Myslimane dhe 
ishte sjelle ne Evrope nga Turqia, nga 
bashkeshortja e ambasadorit anglez ne 




Stamboll, me 1724. Femijet ne Turqi 
ishin vaksinuar per te luftuar line te pa- 
kten 50 vjet para se ta zbulonte Pere- 
ndimi. 

13. Stilografi ishte shpikur per Sullt- 
anin e Egjiptit ne 953, pasi kishte 
kerkuar nje stilolaps i cili nuk do t'ia 
njoUoste duart a rrobat. Ky stilograf rua- 
nte ngjyren ne nje rezervuar, dhe sikurse 
stilolapsat moderne, e kalonte ngjyren 
ne maje me nje veprim kombinues te 
gravitetit dhe kapilarit. 

14. Sistemi i numerimit, i cili perdor- 
et anekend botes, me sa duket, origjinen 
e ka nga India, por stili i shifrave eshte 
arab dhe per here te pare u duk ne botim 
ne veprat e matematikaneve si El-Kaw- 
arizmi dhe El-Kindi rreth vitit 825. Al- 
gjeber eshte quajtur kjo shkence per 
nder te librit te El-Hawarizmit, Al-jabr 
wa-al-Muqabilah, shume nga permbajt- 
ja e se ciles akoma jane ne perdorim. 
Veprat e dijetareve myslimane te mate- 
matikes u importuan ne Evrope 300 vjet 
me vone nga matematikani Italian Fibo- 
nacci. Algoritmet si dhe teoria e trigo- 
nometrise vijne nga Bota Myslimane. 
Zbulimet e El-Kindit rreth zberthimit te 
frekuencave, gjithe kodet e botes antike 
i bene te shpjegueshme, duke krijuar ke- 
shtu bazat e kriptologjise moderne. 

15. Ali ibn Nafi, i njohur me nofken 
Zirjab (Zogu i z\) erdhi nga Iraku ne 
Kordove ne shekullin e nente duke sjel- 
le me vete konceptin e ushqimit me tri 
pjata- supe, pastaj peshk a mish dhe, ne 
fund, fruta dhe arra. Ai po ashtu paraqi- 
ti gotat e kristalta (te cilat ishin shpikur 
pas eksperimenteve me gure te kristalte 
nga Abbas Ibn Fimas - shih nr. 4 ) 

16. Qilimat konsideroheshin si pjese 
e parajses nga myslimanet e mesjetes, 
fale metodave te avancuara te endjes qe 
kishin, ngjyrave, sensit per disenj si dhe 
arabeskave qe ishin baze e artit islam. 
Per krahasim, dyshemete e Evropes 



ishin prej dheu derisa u shfaqen qilimat 
arabe e persiane. 

17. (^eku modem vjen nga fjala arabe 
saqq, nje perbetim i shkruar per ta 
paguar mallin kur ai te jete shpemdare, 
per t'iu shmangur keshtu bartjes se para- 
ve neper terrene te rrezikshme. Ne she- 
kullin IX, nje biznesmen mysliman ka 
mundur te kthente ne para ne Kine nje 
9ek te leshuar ne Bagdad. 

18. Ne shekullin IX, per shume shke- 
ncetare myslimane, forma sferike e To- 
kes ishte nje e vertete e padiskutueshme. 
Argument per kete, thote Ibn Hazm, 
'eshte se Dielli gjithnje eshte ne pozite 
vertikale nga cilado pike e Tokes'. Ishte 
kjo 500 vjet para se Galileo te realizonte 
kete. Kalkulimet e astronomeve mysli- 
mane ishin aq te perpikta, saqe ne shek. 
IX ata llogaritnin se perimetri i Tokes 
eshte 40,253 km - me nje pasaktesi me 
pak se 200 km. Shkencetari El-Idris, me 
1139 i pati ofruar globin e botes oborrit 
te mbretit Roger te Sicilise. 

19. Megjithese kinezet kishin shpikur 
barutin salpeter, te cilin e perdomin per 
fishekzjarre, ishin arabet ata qe e perpu- 
nuan ate, te cilin bashke me nitratin e 
kaliumit, e perdomin per nevoja ush- 
tarake. Pajisjet ndezese te myslimaneve 
u paten futur tmerrin kryqtareve. Ne 
shekullin XV ata atehere me kishin shpi- 
kur nje rakete, te cilen e quajten 'veze 
vetelevizese dhe djegese', dhe nje torpe- 
do - nje lloj bombe me nje shtize ne ma- 
je, e cila ngulej ne anijen e armikut, per 
te eksploduar me pastaj. 

20. Evropa mesjetare kishte kuzhine 
dhe kopsht me barishte, por ishin arabet 
ata qe zhvilluan idene e kopshtit si nje 
vend kenaqesie dhe meditimi. Kopshtet 
e bukura mbreterore per here te pare ne 
Evrope u hapen ne Spanjen e myslima- 
neve te shek. XIX. Nder lulet qe e kane 
origjinen ne kopshtet e myslimaneve, ja- 
ne edhe karafili dhe tulipani. 



Pergatiti: 
Jeton Mehmeti 

(Student prane Universitetit Islamik 
Nderkombetar ne Malajzi) 



Fusnota: 

1 . Per me teper vizito www. 1001 inventions.com 



dituria islame / 197 



39 



Prirjet dhe mundesit e globalizmit 

Intelektuali i Ymetit si nje model per reforme 



Louay M. Safi 

Punimi shqyrton pasojat socio- 
politike te komercializmit te 
kultures moderne dhe nevojen e 
mundesine e permiresimit te 
thelbit moral dhe shpirteror te pervojes 
sociale, qe po gerryhet me perparimin e 
modemizmit. Qe te ndodhe kjo, kerkoh- 
et nje lloj i ri intelektualesh, intelektuale 
te ymetit, te cilet mund te inkorporojne 
shpirteroren ne fjalimet dhe veprimtarite 
e tyre, pa pretendimin e sanksionimit 
apo autoritetit hyjnor. 

Kapitali i lire 
dhe skllaveria njerezore 

Prej ekonomisteve klasike Hberale, 
tregtia e lire ishte perfytyruar si nje mar- 
redhenie midis popujve te lire dhe rela- 
tivisht te barabarte, qe tregtojne produk- 
tet e tyre, nen kushte konkurruese dhe te 
drejta. Ne te vertete, nocioni i tregtise se 
lire dhe teoria e ekonomise liberale ishin 
konceptuar me qellim qe te rrezonin po- 
litikat merkantiliste, te favorizuara prej 
aristokracise, pronare e tokave, ne Euro- 
pen e shekullit te tetembedhjete. 

Ndonese pabarazia ekonomike eshte 
rritur dy shekujt e fundit brenda dhe mi- 
dis shteteve te industrializuara, ndokush 
mund te flase ende rreth tregjeve te lira 
me konkurrence joperfekte. Pabarazia 
ekonomike, midis aktoreve tregtare, ne 
sistemet demokratike kompensohet nga 
mundesite e barabarta per t'u arsimuar 
dhe mundesia e avantazheve teknike te 
zhvilluara e te organizuara. Kjo, gjitha- 
shtu, kompensohet nepermjet nje siste- 
mi politik konkurrues dhe mundesise se 
presionit popuUor te mobilizuar per te 
bere legjislacionin e tregtise se drejte 
brenda ekonomise dhe shoqerise. 

Megjithate, sapo te zhvendosemi prej 
ekonomive kombetare te vendeve te ind- 
ustrializuara, drejt ekonomise boterore, 
kapitalizmi sakaq merr nje pamje tjeter. 
Sepse, menjehere, sapo ndonjera zhven- 
doset tutje prej tregtise midis vendeve te 
industrializuara, nocionet e konkurrenc- 
es dhe iniciatives se lire - ndalojne dhe 
shuhen. Kundershtimi qe ndeshin kome- 
rset e rinj prej vendeve te zhvilluara dre- 
jt tregtise boterore, nuk eshte thjesht 
pabarazi ekonomike, por ndryshim i 
paster dhe i qarte. Ndryshimi midis ve- 
ndeve ne zhvillim dhe vendeve te zhvi- 
lluara, nuk eshte thjesht vetem ndryshim 
ekonomik, por, gjithashtu, teknologjik 
dhe organizativ. 




Problemi behet me kompleks prej fa- 
ktit se rregullat tregtare varen nga vend- 
et e zhvilluara industriale dhe vazhdojne 
te kryejne transferin e pasurise prej ve- 
ndeve te varfra drejt vendeve te pasura. 
Aktoret tregtare ne vendet ne zhvillim, 
kane mundesi te pamjaftueshme per te 
ushtruar ndikim ne rregullat tregtare. Jo 
vetem qe pjesa me e madhe e vendeve 
ne zhvillim sundohen prej oligarkive, te 
cilat varen plotesisht nga dhenia e huave 
dhe ndihmave te huaja per te drejtuar 
shtetin, por edhe vete struktura e siste- 
mit nderkombetar eshte oligarkike. 

Ne menyre qe te arrijme te kuptojme 
shkallen ne te cilen rregullat qe rreguUo- 
jne sistemin ekonomik boteror, jane te 
shtremberuara, na nevojitet te marrim 
parasysh vetem rregullat qe rreguUojne 
marredheniet kreditor-debitor. Ndersa 
rregullat qe rregullojne marredheniet 
kreditor-debitor ne ekonomite shteterore 
te vendeve te industrializuara i lejojne 
debitoret (borxhlinjte) t'i japin fund ma- 
rredhenies kur ajo behet shfrytezuese 
permes ligjeve bankrotuese, dhe me an- 
en e kesaj shpemdajne pergjegjesite mo- 
rale e ligjore si midis debitoreve po ash- 
tu dhe kreditoreve, ne sistemin boteror 
pergjegjesia vendoset kategorikisht mbi 
vendet debitore, duke mbrojtur keshtu 
kreditoret prej perballjes me pasojat e 
vendimeve te demshme. Problemi per- 
keqesohet kur kuptohet se ata, te cileve 
u kerkohet ta shlyejne gmimin, nuk jane 
oligarkite e korruptuara qe kane keqme- 
naxhuar dhe shperdoruar borxhin shtete- 
ror, por mazhoranca e varfer dhe e shty- 
pur. 

Gjendja deshperuese e 9eshtjeve na 
detyron te pyesim: Si mundet qe nje sis- 
tem politik dhe ekonomik i rrenjosur ne 
nje tradite liberale dhe qe vetemburret 
per besimin e tij te thelle ne liri, barazi 
dhe humanizem, te shkaktoje format me 
te demshme te skllaverise dhe shfrytezi- 



mit? Si ngjau qe tradita liberale, qe evol- 
uoi prej koncemeve humaniste, nje tra- 
dite qe e cakton njeriun ne qender te uni- 
versit, te na 90Je drejt nje situate ne te 
cilen pjesa me e madhe e njerezimit 
shfrytezohet dhe shperdorohet ne emer 
te tregtise se lire dhe politikave liberali- 
zuese? 

Zhvleftesimi kulturor 
dhe komercializimi i jetes 

Ne thelb te ekseseve ekonomike dhe 
politike te globalizmit, ndodhet nje va- 
kuum moral dhe shpirteror. Paraqitur me 
terma me te sakte, ekseset politike dhe 
ekonomike te globalizmit te pershkruara 
me siper, jane rezultat i zbrazetise mora- 
le dhe shpirterore. Vakuumi moralo- 
shpirteror eshte rezultat i dy proceseve 
te nderlidhura, qe bashkojne dy shekujt: 
(1) shperberja e moralit dhe anes shpi- 
rterore dhe (2) fragmentarizimi i arsyes 
dhe reduktimi i intelektualit ne nje 
ekspert te pajtuar ne pune (me meditje). 

Shperberja e moralit dhe spiritualite- 
tit (anes shpirterore), eshte produkt i an- 
tagonizmit midis studiuesit modern dhe 
priftit. Per shkak se prifti perceptohet si 
tutor i spiritualitetit, intelektuali synon 
ta distancoje veten prej adhurimit fetar. I 
shkolluari perpiqet te rikonstruktoje nje 
moralshmeri aspak shpirterore, nje sis- 
tem moral te gliruar prej sferes se fuqise 
dhe influences se priftit. Keshtu, racion- 
alisti Kant synon te mbeshtese moralsh- 
merine mbi racionalizmin me anen e 
parimit te moskontradiksionit (impera- 
tivit kategorik), ndersa pozitivisti Bertr- 
and moralshmerine e ngre mbi interesin 
personal (leverdine). 

Me vdekjen legale te fese si nje force 
njesuese, arsyeja fragmentarizohet drejt 
sferave te pavarura te njohjes, ne mung- 
ese te 9faredo nocioneve apo parimeve 
mbivleresuese. Parimet morale nuk i pe- 
rshkojne me sferat e ndryshme te dijes. 
Eshte pikerisht kjo arsyeja, qe nje realist 
politik mund te justifikoje shtetet e hu- 
aja nenshtruese, ne emer te interesave 
kombetare, dhe ekonomistet liberale 
mund te mbrojne sipermarrjet e fitimit 
maksimal, madje edhe kur ato i sjellin 
mjerim pjeses me te varferuar te njere- 
zimit. 

Kultura boterore e shfaqur eshte eks- 
esivisht hedoniste, duke glorifikuar ken- 
aqesine dhe eksesin (teprine). Stil i tepr- 
uar jetesor, kenaqesi e tepruar seksuale, 
dhune e tepruar, pasuri e tepruar, varfSri 
e tepruar, perdorim i tepruar i burimeve 



40 



dituria islame / 197 




natyrore, dhe konsumim i tepruar ne 
pergjithesi. Konsumatorizmi eshte duke 
u bere gradualisht besim i ri boteror dhe 
shumekombeshet jane duke bere gjithg- 
ka qe eshte e mundshme nga ana e tyre, 
per te predikuar kete kulture dhe kete 
besim te ri. Individet dhe grupet, qe ku- 
ndershtojne kete besim te ri, rrezikojne 
te reduktohen drejt kategorive te fana- 
tizmit, ekstremizmit dhe radikalizmit. 
Kjo tendence, te pakten pjeserisht, mund 
te shpjegoje sulmin indiskriminues mbi 
gjith9ka islame, prej medieve boterore 
dhe qendres gjeneruese te kuhures se re 
boterore, Holivudit. 

PROTESTAT ANTIGLOBALISTE: 
Rendesia dhe kufizimet e tyre 

Protestat kunder praktikave shfryte- 
zuese te WTO-se (The World Trade 
Organization) - Organizates Tregtare 
Boterore, ne Seatle, dhe me vone kunder 
partnereve te WTO-se, IMF-ja dhe 
Banka Boterore (World Bank) ishin pro- 
testa kunder ekseseve te perbashketa - 
teprise se pasurise dhe varferise, 'te inte- 
resit personal dhe makuterise. Por, pa- 
varesisht nga pakenaqesia e tyre ndaj 
teprimeve te perbashketa, protestuesit 
nuk sollen ndonje vizion te ri, qe te mu- 
nd t'i bashkonte ata dhe te mund t'u 
lejonte atyre te punonin se bashku, per 
sigurimin e direktivave te reja karshi tre- 
ndeve te keqdrejtuara boterore. Ne mun- 
gese te nje vizioni te gjithanshem e te 
njesuar, protestuesit munden vetem te 
perceptoheshin prej njerezve te zakon- 
shem, si te qene vete te dhene pas sjell- 
jes se tepruar. Ambientalistet u shfaqen 
te shqetesuar rreth ruajtjes se burimeve 
natyrore, por treguan shqetesim te pakte 
rreth mireqenies se vendeve te pasura 
me pyje tropikale. Mbrojtesit e lehtesi- 
mit debitor (te borxheve) u shfaqen te 
shkujdesur ndaj korruptimit politik te 
thelbit te krizes boterore te borxheve. 
Mbrojtesit e te drejtave te njeriut u shfa- 
qen te nje mendimi me perafrimin le- 
gahzues ndaj 9eshtjes se te drejtave te 
njeriut, por nuk arriten te kuptonin se 
ligjet jane te dobishme vetem per aq sa 



ato mbrojne dhe rritin dinjitetin njerezor. 
Anarkistet u motivuan per shkak te 
gjendjes se deshtuar ne te gjitha sferat e 
shoqerise civile, por nuk arriten te arti- 
kulonin strukturat politike alternative, 
per te parandaluar kthimin e politikes 
fisnore dhe tribalizmit (fisnorizmit). 

Per te penguar perversionin e global- 
izmit dhe ekseset kulturore te tij, kerko- 
het zhvillimi i nje alternative te qendrue- 
shme dhe i nje alternative e cila mund te 
siguroje qe vizioni moral i njerezimit te 
ardhshem te bashkohet me esencen shpi- 
rterore te jetes se drejte. Qe te ndodhe 
kjo, kerkohet nje brume i ri intelektua- 
lesh dhe nje proces i ri i intelektualizmit. 

Intelektuali nje-dimensional 
perballe intelektualit te ymetit 

Intelektuali sherbeu si mjet per sjell- 
jen e liberalizmit dhe iluminizmit te 
shoqerise modeme. Por intelektuali i ko- 
mpletuar, i cili u shfaq ne agim te Pere- 
ndimit modem, shume shpejt u zhduk, 
duke ia lene vendin e vet intelektualit 
njedimensional, te njohur me mire si ek- 
spert. Eksperti eshte nje person, i cili ka 
nje njohje ne thellesi te nje sfere te vet- 
me te jetes, apo madje te nje pjese te saj. 
Megjithese ekspertiza eshte e rendesish- 
me dhe e nevojshme, mungesa e vlerave 
mbiperfshirese dhe e kriterit te vlefshem 
pertej kompetencave te ekspertizes, pro- 
cesin e vetekorrigjimit e ben jashteza- 
konisht te veshtire. 

Dy procese te nderlidhura kane kon- 
tribuar historikisht ne ngritjen e gjendjes 
se tanishme te feshtjeve: 

Nenshtrimi i vuUnetit per te verteten 
ndaj vullnetit per pushtet. Dija praktik- 
isht eshte bere servile ndaj pushtetit. 

Mosdashja e studiuesit dhe intelektu- 
alit modem per te perqafuar fene dhe 
anen shpirterore. 

Ekseset e sotme kulturore nuk mund 
te mposhten, po te mos rikthehet thelbi 
moralo-shpirteror dhe vullneti per push- 
tet te mos i nenshtrohet vullnetit per te 
verteten. Nje ndryshim i tille i thelle kul- 
turor, nuk mund te arrihet pa nje zhvill- 
im te nje projekti civilizues, ne te cilin 
moraliteti/spiritualiteti te rivendoset ne 
vendin e tij te ligjshem, ne qender te me- 
ndimit dhe veprimit social. Kjo, natyr- 
isht, kerkon nje lloj te ri intelektualesh 
dhe nje forme te re te intelektualizmit. 
Intelektuali i ri duhet: (1) te pervetesoje 
esencen shpirterore te eksperiences nje- 
rezore dhe te gjeneroje kuptime dhe mo- 
dele te reja; dhe (2) ta vendose vetveten 
e tij /saj brenda komunitetit, nderkohe qe 
te mbaje gjate gjithe kohes, pavaresi te 
plote prej shtetit. Kjo nuk do te thote se 
intelektuali i ri duhet te marre nje qend- 
rim antishteteror, apo te mbetet larg 
shtetit. Me sakte, intelektuali duhet te je- 



te i involvuar, por i lire nga kontrolli 
shteteror. 

Intelektualizmi i ri i pershkruar me 
siper, ne menyre thjeshtuese, i shembe- 
llen atij te pervetesuar prej Levizjes Re- 
formuese Islame, qe e ka zanafillen tek 
intelektuale si Afgani dhe Abduhu. E 
erresuar prej obsesionit te medics bote- 
rore me shprehje te ashpra dhe teper 
prozike te Islamit bashkekohor, Levizja 
Reformiste Islame, ka bere nje ndryshim 
te shquar ne shoqerine myslimane dhe 
ka zhvilluar intelektualisht e moralisht 
qendrimet kundershtuese vis-a-vis ndaj 
kultures komerciale globalizuese. 

Lloji i ri i intelektualeve, avangarda e 
levizjes bashkekohore islame, eshte int- 
elektuali i ymetit (i bashkesise). Intele- 
ktuali i ymetit i pemgjan intelektualit te 
gjalle te Gramshit ne ate se ai/ajo, soc- 
ialisht dhe politikisht jane te lidhur me 
komunitetin dhe flasin per luften e sfidat 
e tij. Sidoqofte, ndryshe nga intelektuali 
gramshian, intelektuali i ymetit nuk 
eshte vetem zedhenes i interesave te ko- 
munitetit te tij/saj, por eshte i angazhuar 
aktivisht ne zhvillimin dhe lartesimin e 
vizionit moral. 

Megjithese nocioni i intelektualit te 
ymetit informohet prej eksperiences mo- 
derne, ai nuk eshte plotesisht modem 
apo i ri, por gjen shembellim ne studiu- 
esit e panumert klasike myslimane, te 
cilet efektivisht ia dolen me sukses ne 
kufizimin e pushtetit shteteror dhe mo- 
bilizimin e komunitetit mysliman histo- 
rik, ne perkrahje te nje shoqerie civile te 
pavarur moralisht dhe ligjerisht. Intelek- 
tuali primordial i ymetit prezantohet prej 
nje vargu te gjate studiuesish, qe perfsh- 
ijne Malik bin Enes, Ebu Jusuf, El-Xhu- 
hejni, Ibn Rushd, Ibn Tejmijeh dhe te 
tjere. 

Perfundim 

Per sa kohe qe intelektuali njedimen- 
sional, duke qene nje burreshtetas i mo- 
tivuar prej interesave shteterore, apo nje 
biznesmen i nxitur prej fitimit maksim- 
al, vazhdon te jete person me teper influ- 
ence dhe teper efektiv per vendosjen e 
trendeve boterore, globalizmi shkon 
drejt degradimit te njerezimit dhe dem- 
oralizimit te shoqerise. Intelektuali i ym- 
etit qe eshte nje njeri i bashkesise, mund 
te jete nje shprese per reforme te thelle 
dhe serioze ne strukturen dhe kulturen 
boterore dhe me e rendesishmja per rru- 
gen qe na tregon domethenien e jetes. 



Perktheu nga anglishtja: 
Mimoza Sinani 



dituria islame / 197 



41 



Kerkesat e femijes 



Perpjekja per realizimin e 
kerkesave te femijes eshte gje 
e domosdoshme dhe shume e 
rendesishme per nje zhvillim sa 
me te mire te femijes ne te gjitha aspek- 
tet. Kjo perfshin tere personalitetin e 
femijes, duke filluar nga a! fizik, logjik, 
moral dhe shoqeror. 

Keshtu, nese nuk permbushen kerke- 
sat fiziologjike te femijes si: ushqimi, tu- 
aleti, gjumi etj., kjo do te slikaktoje nje 
destabilizim ne kerkesat kryesore te 
femijes, qe lidhen nguslite me zhvillimin 
e personalitetit fizik, logjik dhe moral te 
femijes, e kjo quhet siguri. 

Gjithashtu mosplotesimi i kerkesave 
te femijes duke e neglizhuar ate dhe du- 
ke mos i ofruar dashuri prinderore e 
duke perdorur menyra te gabuara ne 
edukimin e tij si: kercenimi, rrahja etj., 
ndikojne drejtpersedrejti ne mbjelljen e 
pasigurise dhe ne moszhvillimin fizik, 
logjik dhe moral te femijes. 

Kerkesat e femijes pergjithesisht jane 
keto: 

1. Ushqimi 

Femija assesi nuk ben te privohet nga 
ushqimi apo te ndeshkohet me pengim 
nga ushqimi ose te urdherohet te agjero- 
je kur ai eshte ne moshe shume te re, 
sepse ushqimi luan rol kyg ne zhvillimin 
dhe pajisjen e femijes me imunitet te 
mjaftueshem, i cili ndihmon ne rregullim- 
in e qelizave te vdekura dhe formimin e 
qelizave te reja; gjithashtu ai ndihmon ne 
mbrojtjen e trupit nga semundjet e 
ndryshme. 

Nese femija privohet nga ushqimi, kjo 
mund te shkaktoje gjendjen qe ai te 
shohe nga femijet e tjere dhe kjo gje dre- 
jtpersedrejti mbjell tek ai urrejtje, xhelozi 
apo ndodh qe edhe ta beje shprehi te 
vjedhe. Kjo gje mund te shkaktoje tek 
femija edhe gjera te tjera si: 

- inteligjence te debet dhe mossuksese 

ne mesime; 

- plogeshti, molisje dhe mosinteresim; 

- pamundesi perqendrimi; 

- kjo gje ndikon gjithashtu qe femija te 

mos jete aktiv. 

Ushqimi qe i ofrohet femijes, duhet 
medoemos te jete: 

i paster dhe i ferguar mire, qe te jete 
sa me i lehte perdorimi i tij. 

Kur t'ia ofrojme femijes ushqimin, 
duhet t'ia ofrojme sa me qete dhe assesi 
te mos e detyrojme ne menyre te dhun- 
shme qe ta haje. 

2. Jashteqitja 

Ne javet e para te jetes se foshnjes, 
jashteqitja eshte shume e shpeshte. Pas 
nje kohe, jashteqitja tek femija dalen- 




gadale fillon 
pakesohet, 
nderkohe qe sasia 
e urinimit fillon 
gradualisht te 
shpeshtohet. 

Pas stabilizimit 
te muskujve te 
shpines, pasi femi- 
ja te kete mundesi 
te qendroje ulur 
dhe pasi t'i kete 
mbushur gjashte 
muaj, nena duhet 
ta ushtroje gradu- 
alisht se si duhet 
te kryhet jashteqit- 
ja. Nena, ne kohen qe e di se femija do 
te kryeje jashteqitjen, duhet te marre nje 
ene qe ka formen e vendit special per ja- 
shteqitje dhe me butesi te provoje ta ule 
femijen ne te. Ne kete rast nena duhet ta 
adaptoje femijen e saj, qe ne kohen kur 
ai ka nevoje per jashteqitje, t'i jape sinjal 
nenes me nje shprehje te vegante, jo sig 
veprojne femijet e paedukuar, te cilet ne 
kohen e jashteqitjes, me ze te larte dhe 
para te gjithe te pranishmeve, perdorin 
shprehje te gorodltura qe sinjalizojne 
jashteqitjen. 

Po qe se femija urinon ose ka ja- 
shteqitje pa dashje, atehere nena nuk 
duhet ta kercenoje ose ta rrahe, sepse 
kjo mund te kete efekt negativ te femija. 
Femijen qe urinon ose ka jashteqitje pa 
dashje, nena, me butesi dhe pa i ekzag- 
jeruar gjerat, duhet ta mesoje sa me 
mire, qe femijes me pastaj kjo gjendje te 
mos i zgjase... po trajnimi i nenes me 
butesi te kete efekt pozitiv tek femija. 

3. Veshmbathja 

Prej kerkesave te femijes, te cilat 
hyjne ne grupin e atyre me kryesoreve, 
ben pjese edhe veshmbathja. 

Femija duhet te vishet me rroba te pe- 
rshtatshme per motin qe mbreteron, ke- 
shtu qe rrobat e trasha natyrisht duhet t'i 
vishen femijes kur moti eshte i ftohte qe 
t'i ofrojne femijes ngrohtesi, ndersa rro- 
bat e holla duhet t'i vishen kur moti eshte 
i nxehte, ne menyre qe te mos thithin 
rrezet e diellit. 

Femijes nuk duhet ti vishen rroba pa 
mase, qe te mos ndihet se ne trupin e tij 
te vogel jane shtuar kilogramet qe nuk 
ka mundesi t'i barte. Po qe se femijes i 
vishen rroba pa mase(te medha), tek ai 
shkaktojne djersitje, sidomos nese femi- 
ja eshte teper "i gjalle', i levizshem. Fe- 
mija, i cili eshte ne zhvillim e siper dhe te 
panderprere, deshiron te varet nga vet- 
vetja ne kryerjen e shume aktiviteteve 
gjate dites. Ne grupin e ketyre aktivitete- 
ve hyn edhe veshja e mbathja, veprime 
qe ai deshiron t'i kryeje pa ndihmen e te 



tjereve. Prandaj, e ema duhet t'ia per- 
gatise rrobat qe deshiron t'ia veshe femi- 
jes dhe ato duhet te mos jene shume te 
ngaterruara, ne menyre qe femija te kete 
mundesi t'i veshe e t'i zhveshe pa ndih- 
men e nenes. 



4. Banimi icomfort 



banimi 
prej te 



Per te qene sa me komfort, 
duhet t'i plotesoje disa kushte, 
cilave: 

Ajri duhet te jete sa me i paster, rrezet 
e diellit duhet te jene te mjaftueshme. 
Gjithashtu, qe te jete sa me i pershtat- 
shem, vendi i banimit duhet te kete pat- 
jeter qetesi. 

Ne saje te kesaj, mund te themi se 
femijet qe jetojne neper fshatra dhe afer 
bregdetit, zhvillohen me shpejt sesa 
femijet qe jetojne ne qytete me popullate 
te dendur. 

Statistikat tregojne se perqindja e fe- 
mijeve te semure nga frymemarrja, arrin 
ne 46 %. Kjo per arsye se shumica e tyre 
jetojne ne vende ku ambienti eshte i 
ndotur dhe mungojne rrezet ultraviolete, 
te cilat ndikojne drejtpersedrejti ne zhvi- 
llimin e shpejte te femijes, dhe gjithashtu 
jane burim kryesor i vitamines D, e cila e 
mbron femijen nga semundja e parali- 
zes. 

Hulumtimet tregojne se dielli i paradi- 
tes (diku nga ora dhjete) permban te 
gjitha vitaminat dhe substancat e nevo- 
jshme qe ndikojne ne zhvillimin e shpejte 
te trupit. Ato gjithashtu ndikojne edhe ne 
mbrojtjen dhe sherimin e trupit nga 
shume semundje te ndryshme. 

Per sa i perket banimit ne vende me 
zhurme, eshte vertetuar se zhurma ndi- 
kon drejtpersedrejti ne shqetesimin dhe 
hutimin e femijes, dhe sidomos nese ka 
zhurme gjate nates, kur femija eshte ne 
gjume. 

5. Mbrojtja dhe kurimi 

Koha e femijerise eshte koha me e 
ndjeshme, sepse gjate kesaj kohe ai per- 
ballet me semundje te ndryshme per 



42 



dituria islame / 197 



shkak se eshte joimun dhe per shkak te 
dobesise se sistemit nervor, qe nuk ka 
mundesi te perballoje semundjet. 

Mjekesia moderne ofron metoda te 
ndryshme nepermjet te cilave kemi mu- 
ndesi ta mbrojme femijen nga semundje 
te ndryshme. Keto metoda i gjejme ne 
titujt: Keshilla mjekesore, te cilat jane te 
shumta, por ne do te perpiqemi t'i prak- 
tikojme disa prej tyre, qe jane: 

Ne vendin tone kohet e fundit eshte 
rritur dukshem numri i atyre qe sherbe- 
jne ne spitale dhe ordinanca mjekesore. 
Pa pasur njohuri te mjaftueshme ne 
aspektin mjekesor, ata dhe ato kryejne 
sherbime mjekesore, madje pa vemend- 
je dhe me pertaci te madhe. Papastertia 
eshte shume e madhe, sidomos kur je- 
pet materie ushqyese (infuzion) dhe, ne 
raste mungese te asaj materieje ush- 
qyese, gjysma i jepet nje femije e gjysma 
tjeter, me te njejten gjilpere, i jepet nje 
femije tjeter, ndoshta edhe nje femije te 
trete. Ndodh qe me te njejtin mjet, stom- 
atologu t' i kontrolloje nje femije dhem- 
bin, dhe, pa e pastruar ate, te kontrolloje 
femijen tjeter. Ndodh qe pacienti me 
femijen e tij te semure, ne raste urgje- 
nce, te paraqitet te mjeku, i cili me ciga- 
re ne goje, i thote pacientit te prese se 
do ta kontrolloje, sa kohe qe femija mu- 
nd te vdese per shkak te pakujdesise se 
mjekut. 

Rasti me i guditshem qe ka ndodhur 
nga pakujdesia dhe pertacia, eshte rasti 
I vdekjes se mesueses vitin e kaluar ne 
spitalin gjinekologjik, ku kishte shkuar 
per te lindur. Pas qendrimit te saj per 
disa dite, nje dite ajo verejti se i erdhi ko- 
ha per te lindur dhe kerkoi nga personeli 
mjekesor qe ta merrte ne perkujdesje, po 
mjeku i paska thene se ata e dinin me 
mire kohen se kur do te lindte ajo. Mesu- 
esja e gjore, nga dhimbjet qe kishte, 
paska shkuar ne tualet per te pire uje, 
dhe atje i paskesh ndodhur me e tmerr- 
shmja, si per nenen ashtu edhe per fos- 
hnjen: nena ishte alivanosur dhe kishte 
rene me koke ne pllaka per te vdekur aty 
per aty. 

Kjo gje nuk eshte vetem rastesi, por 
ka filluar te behet nje dukuri, posagerisht 
ne ato spitale ku eshte i perhapur rysh- 
feti. Nese jep, shpeton jeten tende dhe 
te femijes tend, e nese nuk jep, vdes 
vote dhe femija yt. Kete e kemi pare dhe 
e degjojme shpesh, prandaj i keshillojme 
prinderit dhe infermieret qe te bejne sa 
me shume qe eshte e mundur, ne me- 
nyre qe femijet e tyre t'i kurojne ne ato 
spitale dhe ordinanca ku sherbimi 
mjekesor eshte i mirte. 

Eshte vertetuar se djemte pesojne me 
shume aksidente se vajzat; kjo ndodh 
me shume kur ata jane ne moshen para- 
shkollore. Gjithashtu kjo ndodh me shu- 
me edhe neper familje te hyrat e te 
cilave jane minimale. Gjithashtu eshte 
vertetuar se ekzistojne lidhje te ngushta 
ne mes aksidentit dhe rrethit ku jeton 




femija, keshtu qe mbytjet ne uje ndodhin 
me shume ne vendet bregdetare, kurse 
vdekja a femijeve ne aksidente trafiku 
ndodh me shume ne vendet me trafik me 
te dendur. Nga ne kerkohet qe femijeve 
tane t'ua mesojme edukaten qytetare, 
per t'u mbrojtur nga rreziqet, pastaj t'i 
lirojme ata te dalin dhe te mos i pengo- 
jme teper, sepse gjithgka eshte e caktu- 
ar nga All-llahu i Madherishem. Kemi de- 
gjuar per nje njeri i cili e kishte ngujuar 
djalin e tij qe te mos dilte jashte, sepse 
paskesh pare enderr se femija do t'i 
mbytej ne uje, keshtu qe gdo here ia 
ofronte ushqimin dhe ujin brenda e nuk 
lejonte te dilte jashte. Megjithate, nje dite 
ndodhi paracaktimi i All-llahut dhe, kur 
babai hyri ne dhomen e djalit te tij, e gjeti 
te vdekur. Djaloshi kishte vdekur piker- 
isht nga ajo qe babai kishte enderruar, 
kishte plasur nga uji. 

6. Gjumi 

Femija ka nevoje te bjere ne gjume 
heret dhe te beje gjume te qete. Ai gjith- 
ashtu ka nevoje te fleje ne kohen e dre- 
kes (diku prej ores nje deri ne oren ka- 
ter). Femija nuk duhet te rrihet per shkak 
se nuk fie ose per shkak se ai fie pak. 
Femijen nuk duhet ta zgjojme nga gjumi 
per gkado, sepse kjo ndikon drejtperse- 
drejti ne zemren e tij. Ai nuk duhet te 
zgjohet nga gjumi per te urinuar, dhe as 
babai qe ka qene gjate tere dites ne 
pune, kur te kthehet vone nga puna, nuk 
ben ta zgjoje femijen per ta rrahur per 
gabimet qe mund te kete here ai gjate 
dites. 

Femija duhet te fleje aq sa i nevojitet 
gjume. Keshillohet te mos flihet me pak 
se shtate ore, po edhe te mos jete me 
teper se shtate ore, sepse pagjumesia, 
si edhe gjumi i tepert ndikojne negativi- 
sht, si ne trurin e te rriturit po ashtu edhe 
ne trurin e femijes. 



7. Lozja 

Kjo eshte njera nga kerkesat qe ne 
vote permban rendesine e saj te po- 
sagme. Kjo rendesi lidhet ngushte me 
zhvillimin e femijes, sepse kur ai loz dhe 
leviz panderprere, zhvillohet si fizikisht e 
moralisht, po ashtu edhe mendesisht. Ky 
zhvillim vetem sa vjen e shtohet atehere 
kur femija ka terren te pershtatshem per 
lozje dhe lozja e tij nuk e demton ate. 

Keshtu, femija nuk duhet privuar 
asnjehere nga e drejta per te luajtur, pa 
shkak, po edhe nese privohet per shkak 
te edukimit, atehere kjo kohe te mos 
zgjase. Femija nuk duhet te detyrohet te 
luaje lojera te posagme, sepse ne realitet 
ai eshte duke luajtur e nuk eshte duke 
kryer ndonje obligim te tij dhe me pak 
keshilla se si te luhet, loja do te kete 
efekt pozitiv tek femija. 

8. Hulumtimi 
dhe njohja e sendeve 

Femija nga vete natyra e tij, anon nga 
hulumtimi dhe njohja e sendeve. Ai , me 
ane te hulumtimit dhe njohjes se sende- 
ve, merr njohuri dhe zhvillon trurin e tij. 

Pasi nuk ka pervoje per gjerat qe e 
rrethojne, ai deshiron qe per gdo gje qe 
e rrethon, te dije se gfare funksioni ka, 
andaj edhe ndodhin gjera jo te 
deshirueshme.po edhe te rrezikshme, 
kur femija i perdor ato. Keshtu, kur femi- 
ja deshiron te dije digka rreth zerave dhe 
para vetes ka nje shishe nga qelqi, ai e 
merr ate dhe e hedh pertoke nga deshi- 
ra e tij per te ditur se gfare tingujsh do te 
dalin nga ajo, edhe pse ajo thyhet. Ai 
gjithashtu deshiron te dije se g'permban 
nje kasete, qofte e radios a e televizionit, 
dhe provon te nxjerre jashte shiritin, ose 
deshiron te dije se si flet njeriu brenda ne 
televizor, dhe perpiqet ta hape ate, ose 
fut doren ne ventilator kur ai eshte i akt- 
ivizuar, apo ne uje te nxehte vetem per 
te ditur se g'do te ndodhe me pastaj. 
Edhe nese ndodh ndonje e keqe shume 
e madhe nga keto gabime qe ben femija, 
duhet ditur se ai nuk vepron ashtu per 
asgje tjeter vegse per hulumtim dhe njo- 
hje te sendeve derisa te fitoje pervoje, 
nga e cila kurre me nuk do te veproje 
digka te ngjashme, sidomos nese merr 
ndonje qortim te vogel nga ata qe jane 
perreth. Keshtu, pra, nese verejme se 
femija deshiron te beje ndonje gabim, te 
mos e qortojme duke e rrahur, po ta 
leme ate te lire duke e keshilluar qe ai te 
kete mundesi t'i plotesoje nevojat e tij qe 
ka per hulumtimin dhe njohjen e sende- 
ve. Kjo ndihmon shume ne zhvillimin e 
intelektit te femijes. 

9. Dashuria 

Nder kerkesat e femijes eshte edhe 
dashuria, per se femija ndien nevoje te 
jashtezakonshme. Kjo dashuri duhet t'i 
ofrohet femijes se pari nga prinderit e 



dituria islame / 197 



43 



pastaj edhe nga mesuesi dhe nga rrethi 
ku jeton, keshtu qe edhe kur femija te 
gaboje, prindi duhet ta trajtoje ne me- 
nyren me te qete, duke i ofruar dashuri. 
Femija me se shumi ka nevoje per nje 
dashuri te ngrohte, e cila do t'i dhurohet 
nga prinderit e tij. Qe ketu i keshillojme 
te gjithe prinderit qe nuk jane te zene me 
pune, qe per femijet e tyre te kujdesen 
vete ata dhe jo mamia ose te dergohen 
ne gerdhe, sepse dashurine qe i dhuron 
femijes prindi, nuk ka mundesi t'ia dhuro- 
je askush tjeter. 

10. Siguria 

Sa me i vogel te jete femija, aq me 
shume shtohet nevoja per siguri, keshtu 
qe kur nena e tij eshte afer, ai patjeter 
duhet te ndihet i sigurt, sepse ka ardhur 
ne nje bote te panjohur per te. Edhe 
babai i tij duhet te luaje me te dhe ta 
afroje prane votes, qe femija te ndihet sa 
me i sigurt. 

Zilia dhe urrejtja zakonisht mbillen ne 
mes te atyre femijeve prinderit e te cileve 
gjithmone kane probleme familjare, dhe 
sidomos kur ndodh ndarja e prinderve. 
Ndjenja per siguri dhe qetesim eshte me 
se e nevojshme per femijen, dhe kjo 
ndodh ne shume raste, sig jane: kur fe- 
mija bertet dhe nena i pergjigjet aty per 
aty; e ngroh kur ai ka nevoje per ngrohje; 
i jep gji ose e ushqen kur ai ka nevoje. 
Nena nuk duhet ta rrahe femijen assesi, 
nese e shqeteson gjate nates dhe i prish 
gjumin, duke qare ose pse femija nuk fie. 
Po qe se femija derdh uje apo ndonje 
leng ose dig tjeter qe perlyen rrobat ose 
shtepine, ajo me butesi duhet ta keshillo- 
je se ajo qe vepron, eshte e keqe. Nese 
nena e qorton femijen ne menyre te vra- 
zhde dhe me britme, atehere ai edhe me 
do te insistoje te beje gabime. 

Femija gjithashtu i humb ndjenjat e tij 
per siguri l<ur prindi e le tere diten ne 
gerdhe ose me sherbetore, keshtu qe fe- 
mija ndihet i pasigurt kur ai nuk e di se ke 
ka nene, sepse atij i ngaterrohen nena 
me sherbetoren, dhe sidomos kur gdo 
muaj ne shtepine e tij nderrohet nga nje 
sherbetore e re. 

11- Pranimi i femijes 
ashtu si; eshte 

Femija ka nevoje qe prinderit dhe rre- 
thi ku jeton, ta pranojne ashtu sig eshte, 
te pranohet si femije, pa marre parasysh 
nese eshte mashkull apo femer, eshte i 
zi apo i bardhe, i levizshem apo i pale- 
vizshem, i afte per te pare apo i verber 

Femija assesi nuk ben te trajtohet me 
urrejtje apo te lihet pa perkujdesje ose te 
nxitet femija me i madh kunder te voglit, 
sepse e tere kjo mbjell ne brendi te femi- 
jes urrejtjen dine sjelljen e keqe. 

Prinderit duhet ta perqafojne shpesh 
femijen e tyre dhe te pakten t'i kushtojne 
nje kohe per te luajtur bashke me te, dhe 
ta trajtojne ne menyren me te bute kur 



gabon, vegse edhe ta shperblejne kur ai 
vepron mire. Prindi assesi nuk duhet te 
beje ndarje ne mes femijeve te tij, ta doje 
me shume te voglin se te madhin, ose ta 
doje me shume djalin se vajzen. Po qe 
se prindi, dashurine qe ka ndaj femijeve 
te tij, e ndan per te gjithe njesoj, femijet 
do te fitojne nje siguri ne vete dhe ne 
brendine e tyre do te formohen miresjell- 
ja e dashuria, me te cilat do te krijojne 
marredhenie te mira me rrethin dhe 
shoqerine ku jetojne. 

12- Entuziazmi 

Femija gjithmone duhet te trajtohet 
nga prinderit dhe nga rrethi ku jeton, ne 
ate menyre qe te ndihet sa me entuziast. 
Ai gjithmone duhet te trajtohet si femije i 
pavarur dhe duhet t'i mundesohet te 
inkuadrohet ne kryerjen e disa puneve te 
vogia, ose te kerkohet ndonje sherbim i 
vogel prej tij, si te sjelle nje gote apo ta 
lere ne vendin e saj, ose te pastroje plu- 
hurin e ndonje tavoline etj. 

Prindi assesi nuk ben t'i thote femijes 
te tij: Largohu nga une me, ler te qete te 
kryej punet e mia, sepse ti ende je i vog- 
el, dhe mos fol me shume sesa kerkohet 
nga ti. Ndodh qe femija t'i afrohet vellait 
te tij me te madh per te lozur, e ai t'i tho- 
te: Mos luaj me mua, sepse ti ende je i 
vogel; kur te rritesh, eja e luaj me mua. 
Ky largim dhe moskujdes ndaj femijes, e 
detyron ate te shkoje dhe te luaje me 
femijet e paedukuar te rrethit ku jeton, 
ose te luaje me mesuesin e tij dhe ai te 
jete shembulli me i mire per te, sepse ai 
e trajton ne menyre te bute, kurse prindi 
dhe vellai, te cilet nuk perfillen kerkesen 
e tij, ai nuk deshiron t'i pranoje si te fa- 
miljes. 

13- Suksesi 

Nder kerkesat e femijes eshte edhe 
suksesi perte cilin ai ka nevoje. Sa here 
qe femija korr ndonje sukses sado te 
vogel, ai doemos do ta shpjere drejt nje 
suksesi me te madh, dhe sa here qe fe- 
mija te harxhoje energji e te korre suk- 
ses, ai gdo here do te jete i lumtur E tere 
kjo e ben femijen qe te fitoje besim ne 
vetvete dhe te ndihet me i sigurt per te 
vazhduar me tutje ne permiresimin e vet 
moral dhe per te fituar pervoja te ndry- 
shme ne te gjitha aspektet. 

Per kete arsye, femija asnjehere nuk 
duhet te ngarkohet me gjera qe nuk mu- 
nd te perballoje, sepse, nese keto gjera i 
kalojne mundesite e tij dhe nuk ka mu- 
ndesi t'i kryeje, ai gjithmone ndien ne 
vete nje deshtim dhe nuk do te insistoje 
qe te vazhdoje me aktivitete te metut- 
jeshme. 

Zoti as ne te rriturit nuk na ka nga- 
rkuar me ato qe nuk kemi mundesi t'i 
kryejme, per se, ne Librin e Tij fisnik tho- 
te: "All-llahu nuk ngarkon askend pertej 
mundesive te veta" dhe thote ne nje ajet 
tjeter: "Nenshtrojuni Zotit sa te keni mu- 
ndesi". 



Edhe nese femija nuk korr sukses te 
plote, qe eshte shume normale, ngase i 
mungon pervoja dhe fuqia e duhur, nuk 
ben te tallemi me te dhe ta poshterojme, 
vegse duhet t'i japim kuraje edhe me 
teper dhe t'i themi: Kjo qe here, eshte 
shume e mire, por si thua, nese do te ve- 
pronim keshtu, a do te ishte me mire. 
Keshtu pra, ne menyre terthorte, t'i treg- 
ojme se keshtu eshte me mire te vep- 
rosh dhe kjo do ta beje femijen te ndihet 
se, megjithate, pati sukses ne vepren e 
tij. 

14- Liria 

Femija gjithhere ka nevoje per liri te 
levizjes, si ne te ecur ashtu edhe kur vra- 
pon, kur flet, kur ngjitet, kur gropon, kur 
monton dhe gmonton gjera, kur luan ne 
pergjithesi, si me femijet e vegjel ashtu 
edhe me te rriturit, qofte ne shkolle apo 
ne shtepi. 

Nuk ben ta privojme femijen nga liria 
e tij, prej frikes se mos po i ndodh digka 
e papelqyeshme. Edhe kur rritet, gjith- 
mone duhet ta leme te levize dhe te 
shprehe mendimin e tij te lire, qe me pa- 
staj, nese eshte gabim, t'i tregojme dhe 
ta mesojme per veprime te drejta dhe 
per te mire. Po ta privojme, kjo mund te 
ndikoje negativisht ne aktivitetet e tij dhe 
ta kaploje ate nje plogeshti e pertaci. 

Femija, nese pengohet per te luajtur 
me femijet e tjere ashtu si ai deshiron, 
nga frika se mos po i ndodh ndonje e 
keqe ose mos bashkemoshataret e tij do 
ta sulmojne, ose nese nena gjithhere 
insiston ta ushqeje, t'ia veshe rrobat, t'ia 
laje fytyren, t'ia krehe floket e t'ia rregu- 
lloje atij lodrat, pa kerkuar asnjehere nga 
femija i saj qe ai vete te kryeje ndonje 
nga keto detyra, - nga e tere kjo femija 
do te ndieje nje plogeshti dhe nje pasig- 
uri ne vetvete. Ai gjithmone do t'i shma- 
nget pergjegjesise dhe gjithashtu nuk do 
te pelqeje asnjehere as me shoket e tij 
po as me prinderit. Nga kjo rezulton qe 
femija te mos pranoje asnjehere gabimin 
e tij, po gjithhere te grindet me prinder 
duke insistuar per gabime dhe, po qe se 
i terhiqet verejtja per gabimin e here, ai 
ngre zerin dhe nervozohet vetem e 
vetem t'i plotesuar deshirat e tij. 

Prandaj per prinderit mbetet detyra qe 
femijeve te tyre t'u japin liri dhe sa me 
shume liri, te mbikeqyrur dhe me udhez- 
ime.ne menyre qe me keso veprimesh te 
behen edukues dhe mesues dhe kurrs- 
esi jo armiq e te dhunshem. 



Perktheu e pershtati nga arabishtja, 
Avdyl Rrahmani 



44 



dituria islame / 197 



Jeta jone dhe tregimet e Kur'anit 



Abu Abdurr-rrahman 

OZot i im...Njerezit me 
pergenjeshtruan dhe u bene 
monotone nga keshillat e mia. 
Nuk me mbeti asnje shprese 
me e vogel ne udhezimin e tyre. U flas 
atyre, por ata vene gishtat ne veshet e 
tyre, qe te mos degjojne. Kam biseduar 
me ata, dite e nate, por kjo vetem sa i ka 
larguar edhe me shume prej meje. Me 
pergenjeshtruan me shpifje dhe akuza 
prej me te rendave. Me perqeshen mua 
dhe ata qe jane me mua. Ata jane krye- 
larte ndaj roberve te Tu. O Zot i im, hak- 
merru ndaj tyre dhe me shpeto mua dhe 
besimtaret e tjere. 

O Zot i im. . .Nuk ka shprese se ata do 
te besojne. Une jam thelle i bindur se 
edhe pasardhesit tyre do te jene te tille. 
Edhe toka eshte renduar nga krimet e 
tyre. Mos ler asnje prej tyre ne siperfa- 
qen e tokes. Ata jane nje kolere, e cila 
kudo qe arrin, eshte shkaterrimtare. Ku- 
do ne toke, ata bejne trazira dhe i largo- 
jne te tjeret nga besimi i vertete. 

Pejgamberi i tyre i pare ishte nje i 
derguari i AUahut ne siperfaqen e tokes. 
Ne mesin e tyre jetoi keshillues, udhezu- 
es, i sinqerte. Jetoi me ta nenteqind e pe- 
sedhjete vjet, duke i ftuar ata te besonin 
dhe ta adhuronin Allahun e Gjithefuqi- 
shem. Por, nga ata qe besuan, ishin nje 
numer shume i vogel. Akuzuan profetin 
e tyre se ishte ne humbje te vertete dhe i 
drejtoheshin me keto fjale: "O Nuh, 
ende pretendon se je i derguar i vertete i 
AUahut?! Na ler te qete nga kjo 9men- 
duri jotja! Ti je njeri ashtu si? jemi ne. Si 
mund te jesh ti bartes i mesazhit e ne jo, 
nderkohe qe ne jemi paria e ketij vendi?! 
Hidhu nje shikim atyre qe te kane pasu- 
ar, a nuk i sheh se ata jane mendjelehte, 
ata jane shtresa me e ulet e popullit tone! 
O Nuh, kthjellu dhe lere anash ate qe je 
duke thene. O Nuh, degjo 9"po te themi 
ne: Nese deshiron qe ne te besojme ty, 
hiq dore prej atyre mendjelehteve, ne 
nuk duam te jemi me ata. Nuk mund te 
jemi te barabarte me ata ne besim, debo- 
ji ata dhe, vetem atehere, do te te beso- 
jme ty. Atehere te gjithe besimtaret do te 
jemi prej klases se zgjedhur, zoterinj, 
paria e vendit, 9' mendon ti, cili eshte 
mendimi yt?" 

Nuhu ua ktheu me keto fjale: "Kerkoj 
mbeshtetje prej Zotit, popull! Si mund 
t'i perze une besimtaret? Kush eshte ai 
qe mund te me shpetoje nga denimi i 
Zotit, nese une i perze ata, diten e lloga- 
rise para Krijuesit tim? Ju jeni injorante 
te vertete. Pas jetes ka vdekje, dhe pas 
vdekjes - ringjallje, dhe pas ringjalljes 



Anija ne rere 

llogari, pastaj Xhenet ose Xhehenem, a 
nuk kuptoni?! Si mund ta 90J veten time 
ne rrezik dhe denim te dhembshem. Jo, 
jo, nuk do t'i perze ata kurrsesi." 

Une jam njeri sikur ju. Une nuk jam 
pronar i depove te Zotit, as qe kam fare 
njohurish per gjerat e fshehta. Nuk jam 
prej meleqve, e as nuk mund t'u them 
atyre qe me kercenojne mua, se Zoti nuk 
do t'u jape begati, nese them nje gje te 
tills, une atehere do te jem prej mizore- 
ve. 

Behu i men9ur, Nuh! Si mund te 
jemi te barabarte ne dhe shtresa me e 
ulet e shoqerise sone?! Jemi lodhur me 
ty, dhe me dialogun shterp me ty. Ateh- 
ere na sill denimin tend qe po pretendon, 
nese je i sinqerte? Ne nuk te besojme 
dhe nuk do te te besojme asnjehere. 

Nuhu a.s., me ne fund, pasi humbi 
9do shprese per permiresimin e tyre, iu 
drejtua Krijuesit te tij me lutjen qe ta 
shkaterronte popullin e tij pabesimtar 
Zoti e inspiroi ate qe te ishte i qete. Se 
askush tjeter prej popullit te tij nuk do te 
besonte, perve9 atyre qe te kane besuar 
me pare, mendimi yt per kryene9esine e 
tyre eshte i sakte dhe se ndeshkimi i 
Zotit do t'i arrije ata pa fare dyshimi. 
Andaj, fillo te ndertosh, per ty, per fa- 
miljen tende dhe per ata qe kane besuar 
anijen, e cila do te jete shpetim per ty 
dhe per ata qe jane me ty. Andaj, mos 
me lut, o Nuh, per shpetimin e atyre qe i 
kane here keq vetvetes, si dhe ata te cilet 
te kane kundershtuar ty, sepse do te jesh 
prej mizoreve. Ndertoje anijen me 
urdhrin Tone dhe prit derisa te vije dita e 
caktuar 

Keshtu shohim se i derguari i AUahut, 
nga thirresi i popullit te tij ne rrugen e 
AUahut, kthehet ne zdrukthetar per nder- 
timin e anijes ne rere, larg detit. Posa de- 
gjuan lajmin, shkuan tek ai popuUi i tij 
dhe i thane: "O Nuh, tash po u besojme 
fjaleve tona se ti je i 9mendur! Po nder- 
ton anijen, ketu ne rere, kurse deti eshte 
disa mila larg. (^'ka ndodhur me ty?" 
Nuhu u pergjigjet , pa pasur deshire te 
polemizoje gjate me ta: "O popull, kjo 
eshte anija e shpetimit dhe ju, pa fare 
dyshimi, do te fundoseni!". Ata pyeten: 




"shpetim, 9fare shpetimi?! Anija zakon- 
isht terhiqet ne det, si do te ndodhe qe 
deti te vije tek anija e jote, qe te na fun- 
dose?!". Nuhu iu pergjigj: "Nuk ka dy- 
shim se ju do te fundoseni. Pritni, une do 
te jem prej atyre qe do te presin. Nese ju 
sot beni shaka me mua, do te vije dita 
kur une do te bej shaka me ju. Ate dite 
kur nuk do te kete shpetimtar per ju pe- 
rve9 AUahut te Madherishem. Pritni, 
pritni!!" 

Me kalimin e kohes ndertimi i anijes 
kishte perfunduar. Nderkohe qe popuUi 
i Nuhut pyeste me perbuzje: "Ku eshte 
uji, o Nuh?!!" Pa kaluar shume kohe, 
Nuhut i vjen urdhri nga Krijuesi i tij, qe 
ne anije te vendose prej te gjitha krije- 
save nga nje 9ift si dhe ne te te hipin te 
gjithe ata qe kishin besuar. Urdhri hyjn- 
or i vjen Tokes, qe te shperthenin te gji- 
tha burimet e ujit si dhe qiellit qe ta 
leshonte shiun me tere forcen. Niveli i 
ujit filloi te ngrihej. U takua uji i tokes 
me ujin e qiellit. Urdhrit te Zotit iu nen- 
shtrua natyra e shurdher, nderkohe qe 
urdhrit te Tij iu rebelua populli pabesim- 
tar dhe mosmirenjohes. Natyra filloi te 
hakmerrej ndaj popullit mosmirenjohes. 
I tere populli filloi te kacafytej me valet 
e fuqishme te rrebeshit te ujit, nderkohe 
qe vdekja u vinte nga 9do ane. Ato ishin 
vale te fuqishme, te cilat nuk i mbante 
ne mend as Toka dhe as deti. Ato ishin 
shume te larta, me te larta se majat me te 
larta te atyre kodrave. Uji i rrufeshem 
arriti edhe ne majen me te lare te nje 
kodre, ne drejtim te se ciles ishte nisur i 
biri i Nuhut, qe deshironte te shpetonte 
nga denimi i Zotit. Ai nuk i ishte bindur 
keshilles se babait te vet, zemra e te cilit 
ndiente dhembje dhe meshire per te bi- 
rin e vet. Babai e therriste te birin, kurse 
i biri nuk deshironte ta degjonte; ai ishte 
i bindur se do te gjente shpetim nga ver- 
shimi i ujit ne majen e malit me te larte. 
Babai iu kthye per here te fundit me tere 
dhembshurine prinderore: "O biri im, 
eja me ne.. Ja, kjo eshte anija e shpetim- 
it! Nuk ka shpetim tjeter askund. Sot 
nuk ka shpetim tjeter nga urdhri i Zotit, 
perve9 atij qe Ai e shpeton." Mirepo, 
vala e ujit ishte me e fuqishme dhe me e 
shpejte se i biri i Nuhut. Edhe ai u be 
viktime e atyre qe u fundosen per shkak 
te mosbesimit dhe kryene9esise se tij. 

Pejgamberi i pare i derguar i AUahut 
dhe i dashuri i Tij, nuk pati mundesi te 
ndermerrte asgje par ta shpetuar te birin 
e tij nga urdhri i Zotit. Andaj, AUahu i 
Madherishem, ne Kuranin famelarte, 
urdheron e thote: "... .kini frike diten kur 
prindi nuk mund t'i beje dobi femijes se 
vet " (Kurani. 31:33) ". Ja, pra, Nuhu 



dituria islame / 197 



45 



a.s. eshte ne dileme, zemra e tij e thyer, 
e pikelluar, vuan nga dhembja , gje qe e 
ben ate qe per nje 9ast te harroje ate qe 
kishte urdheruar AUahu: "...mos m'u 
drejto Mua per ata qe bene mizori....", 
(Kurani, 11:37). Ketu shohim se Nuhu 
a.s. harron urdhrin e Allahut drejtuar 

atij: " ngarko ne te prej 9do krijese 

nga nje 9ift edhe familjen tende, perveg 
per ke eshte marre vendimi i hershem 
kunder tij" (Kurani, 11:40). Po, ishte i 
biri i tij prej atyre qe nuk kishte besuar 
se do te ndodhte shkaterrimi per shkak 
te mosbesimit dhe gjynaheve te tij. Mi- 
repo, ndjenja prinderore kishte bere ate 
qe Nuhi a.s. te harronte dhe t'i drejtohej 
Krijuesit te tij duke iu lutur: "O Zot i im 
me premtove shpetimin e familjes sime, 
ja biri im eshte prej familjes ime. Pre- 
mtimi Yt eshte i vertete. Si mund te fun- 
dosetbiriim?!!!" 

Pergjigja vjen nga larte: "O Nuh: "Ai 
nuk ishte nga familja jote, ai ishte pune- 
keq, e ti mos me kerko Mua ate qe nuk 
di, Une te keshilloj qe mos behesh nga 
injorantet!" (Kur'ani, 11:46). Une te 
kam terhequr verejtjen me pare si mund 
te ndodh kjo prej teje?! ! ! 

Shohim shume shpejt se i derguari i 
Allahut zgjohet nga ndjenja prindore, e 
cila kishte mbisunduar ne te menduarit e 
tij , pranon gabimin e vet , sepse ai ishte 
lutur per ate qe ishte kunder urdhrit te 
Zotit. Andaj kthehet i penduar duke 
kerkuar faljet prej Krijuesit: "... Zoti im, 
une mbeshtetem ne mbrojtjen Tende qe 
te (mos) kerkoj prej Teje ate per 9ka nuk 
kam njohuri, e ne qofte se nuk me fal 
mua dhe nuk me meshiron Ti, do te jam 
i humbur!" (Kur'ani, 11:47). 

Te gjithe zullumqaret u permbyten ne 
dallget e rrembyeshme te ujit. Erdhi ko- 
ha qe gjerat te ktheheshin ne gjendje no- 
rmale. Zoti urdheroi token te perpinte 
ujin dhe qiellit te pushonte shiun. Uji u 
terhoq ne brendi te tokes. Shiu pushoi. 
Urdhri i Zotit u zbatua. Jeta do te kthe- 
het ne toke perseri, pasi qe ishte pastru- 
ar nga mbeturinat e pabesimtareve. Ne 
anije ishin vetem ata qe i kishin besuar 
Allahut dhe i ishin nenshtruar vuUnetit 
te Tij. Kjo ishte shtresa e zgjedhur qe do 
te jetonte ne toke, e cila do ta bartte mbi 
supet e veta amanetin dhe do ta realizo- 
nte drejtesine ne toke. Ja keta, pra, ishin 
mekembesit e Zotit ne toke. Uji gradua- 
lisht filloi te pakesohej dhe anija po 
vendosej aty ku deshi Zoti. Zoti eshte 
mbisundues i kesaj bote, por shumica e 
njerezve kete nuk e kuptojne. 

Ky ishte tregimi i anijes se Nuhut. Ku 
eshte anija e Nuhut sot? Ajo tash eshte si 
nje relikt, e varur ne nje koder qe quhet 
Xhudi ne qytetin Mosul ne veri te Irakut, 
qe ruhet si nje prej shenjave te Zotit te 
Gjithefuqishem. Njerezit, nje nga nje, 
zbriten prej saj, si edhe krijesat tjera qe 




ishin ne te. Me ata edhe pejgamberi i pa- 
re qe po udhehiqte popullin ne nje jete te 
re, te paster nga mbeturinat e pabesim- 
tareve dhe te zuUumqareve. 

Zbarkoni te gjithe, qofshi te shpetuar 
nga ana Jone! Allahu i Gjithefuqishem i 
drejtohet te derguarit te Vet: "O Nuh, 
konflikti nuk ka marre fund ne toke. Ai 
do te vazhdoje panderprere midis se ver- 
tetes dhe se pavertetes, midis se mires 
dhe se keqes. Eshte e vertete se ky gru- 
sht i njerezve jane besimtare, por prej 
pasardhesve te tyre do te kete besimtare 
e pabesimtare dhe konflikti do te filloje 
perseri. Ky eshte ligji i Zotit, qe nuk do 
te ndryshoje. Une do t'i le pabesimtaret 
deri ne kohen qe kam caktuar per ata. 
Pastaj do te vije dita e gjykimit per te 
gjithe, ne te cilen dite 9do njeri do te 
jete: ose i vuajtur ose i lumtur. 

^ka mund te mesojme 
nga ky tregim? 

* Prindi nuk ka mundesi t'i ndihmoje 
femijes se tij ne Diten e Kiametit, qo- 
fte ai edhe pejgamber. 

* Prindi eshte pergjegjes per edukimin e 
femijes se tij me edukate te shen- 
doshe derisa te jete nen mbikeqyrjen 
dhe kujdesin e tij. Ne momentin kur 
ai te arrije moshen madhore apo te 
behet i pavarur nga prindi i tij , babai 
me nuk mban pergjegjesi per besimin 
apo mosbesimin e tij. Trashegimia 
nuk ka asgje te perbashket me besim- 
in, pemdryshe te gjithe ne do te ishim 
besimtare, sepse te gjithe ne jemi bije 
te Ademit a.s. Azeri ishte babai i Ibr- 
ahimit a.s., por ishte pabesimtar, 
ashtu si9 ishte i biri i Nuhut pabesim- 
tar. Tek i pari nga babai i pafe, lindi 
pejgamberi, kurse tek i dyti nga pej- 
gamberi lindi i biri i pa fe. Allahu i 
Madherishem na shpjegoi se nga ai 
numer i besimtareve qe kishin hipur 
ne anijen e Nuhut a.s., do te lindnin 
shume popuj pabesimtare. 

* 'Nga ky tregim mesojme se nuk eshte 

me rendesi gjatesia e kohes, te cilen 
thirresi ne fe e kalon ne mesin e nje- 
rezve, por me rendesi eshte se sa jane 



te gatshme zemrat e njerezve per t'iu 
pergjigjur thirrjes se te derguarit, qe u 
eshte drejtuar atyre. Keshtu, e shohim 
se i Derguari i fundit i Allahut, Muha- 
medi a.s. me gjithe jeten e tij te shku- 
rter, nese krahasohet me jeten e gjate 
te Nuhut a.s., pati sukses ne misionin 
e tij me ndihmen e Allahut te Madhe- 
rishem te kumtoje misionin e tij, i cili 
arriti ne te gjithe meridianet e botes. 

* Mesojme se e verteta do te ngadhenje- 

je gjithmone, pavaresisht nga forca e 
pabesimtareve dhe e se pavertetes. 

* Te gjitha punet behen me fuqine e 
Allahut te Madherishem. Ai urdheron 
qiellin, e bie shiu. Urdheron token, 
dhe buron uji ne forme burimesh e 
krojesh te shumte. Allahu i jep urdher 
qiellit, e pushon shiu, toka e pi ujin, 
kurse anija nuk qe fundosur, edhe pse 
dallget e ujit ishin te larta sa malet, e 
keshtu me radhe. 

* Allahu i Madherishem pranon pendi- 

min e atij qe pendohet dhe gezohet 
me te. Keshtu e shohim qe Ai pranoi 
pendimin e Nuhut a.s. kur ai iu drej- 
tua Krijuesit te tij dhe pranoi gabimin 
e vet. 

* Nese e do dike, mos e tepro dhe, nese 

urren dike, mos e tepro. Sepse njeriu 
patjeter duhet te ndahet nje dite prej 
atij qe e do. Teprimi ne 9do send mu- 
nd t'i kushtoje shume shtrenjte atij qe 
ben nje veprim te ketille. Andaj, me e 
mira eshte mesatarja. 

* Diten e Kiametit do te ndahen edhe me 

te afermit. Lidhur me kete Allahu i 
Madherishem i tha Nuhut a.s.: "O 
Nuh, ai (djali) nuk eshte nga familja 
jote!" Andaj, Diten e Kiametit ane- 
tare te familjes se njeriut besimtar ja- 
ne vetem ata qe jane besimtare siku- 
rse ai. Do te ndahet Nuhu a.s. prej te 
birit te tij, ashtu si9 do te ndahet prej 
gruas se tij, e cila vdiq pabesimtare. 
Do te ndahet Ibrahimi a.s. prej babait 
te tij, Azerit, i cili vdiq pabesimtar. 
Keta do te hyjne ne Xhenet, ku do t'i 
perjetojne begatite e tij te panumerta, 
e ata te tjeret do te hyjne ne Xhehe- 
nem, ku do te digjen ne zjarrin e tij 
dhe do te jene lende djegese te tij. 



Perktheu nga arabishtja: 
Fuad Morina 

Marre nga revista "Risalet el- 

Xhihad, nr.39,dhjetor 1995, 

Tripoli, Libi 



46 



dituria islame / 197 



Numizmatike 



A ka qene mbreti 
anglosakson Offa mysliman 



Orhan Muhamed All 

Kush hap Enciklopedine Bri- 
tanike (Britanica) ose ate 
Franceze (Larousse), dhe 
kerkon fjalen OFFA, do te 
lexoje te dhena historike per kete 
mbret anglosakson, i cili kishte su- 
nduar ne Angli 39 vjet (midis viteve 
757-796), dhe i cili kishte qene nje 
nga sundimtaret me te fuqishem te 
Anglise se asaj periudhe te hershme 
te historise se saj. 

Mbreti Offa se pari ka sunduar 
Mercian ose, s\g quhet, Angline e 
Mesme (Middle England), e cila ne 
ate kohe ka qene mbreteri e perbere 
nga shtate principata. Offa e zgjeroi 
mbreterine e vet pasi kishte pushtu- 
ar principatat e vogia qe e rrethonin, 
sikur ishin Kenti, Uesti, Skasonia 
dhe Uelshi, dhe pasi e kishte bere te 
bijen princeshe te Uesekstit (Wes- 
sex) dhe Northumbise (Northumbia). 
Me pastaj, mbreti Offa ndikimin e vet 
e zgjeroi gati ne te gjitha pjeset e 
Anglise. Perveg kesaj, ai beri alea- 
nce me mbretin e Frances, Karlin e 
Madh, dhe me Papen e atehershem, 
Adrianin I. 

Njeri prej objekteve me te rende- 
sishme nga periudha e Offas, - i cili 
ekziston edhe sot, - eshte muri i njo- 
hur qe Offa e kishte ngritur midis Me- 
rcias dhe Uelsit dhe i cili njihet me 
emrin Offa dyke (Muri i Offas). 

Deri ketu gdo gje eshte normale, 
mirepo ne vitin 1841 ndodhi nje e 
papritur e madhe per historianet, se- 
pse ate vit u gjet nje monedhe e arit 
qe ishte farkuar ne kohen e ketij su- 
ndimtari te fuqishem anglez. For, a 
thua valle, ku qendron e parendom- 
ta ne kete monedhe ari, e cila sot ru- 
het ne Muzeun Britanik ne Seksionin 
per numizmatike antike? 

Kjo qendron ne faktin se ne ate 
monedhe ari ishin gdhendur, ne gju- 
hen arabe, Shehadeti (Deshmia is- 
lame) dhe ajetet kuranore, po ashtu 
ne gjuhen arabe, dhe kjo ne te dy 
anet e asaj monedhe ari. 

Ja si duket kjo monedhe ari: Ne 
njeren ane te monedhes ne gjuhen 
arabe, ne mes, eshte shkruar "La ila- 




he il-lall-llah vahdehu la sherike leh", 
kurse rreth kesaj "Muhammedun re- 
sulull-llah", e me pastaj "Erselehu 
bil-huda ve dinil-hakki li-judhhirehu 
aled-dini kul-lihi". 

Ne faqen tjeter te monedhes, ne 
mes, po ashtu ne gjuhen arabe, 
eshte shkruar: "Muhammedun resul- 
ull-llah", kurse fare ne mes te kesaj 
fjalie, ne gjuhen angleze, eshte shkr- 
uar "Offa rex" (Mbreti Offa), e per- 
reth ketij ne gjuhen arabe qendron 
mbishkrimi: "Bismil-lafi duribe fiadfi- 
ad-dinir, seb'in ve fiamsine ve mie- 
tin". D.m.tfi. "Me emrin e Allatiut, ky 
dinare esfite farkuar me 157". 

Duke marre parasysh se ky mbret 
ka sunduar midis viteve 757-796 si- 
pas Isait, atehere konstatojme se kjo 
monedhe ari eshte farkuar me 774, 
sepse viti hixhri 157 i pergjigjet vitit 
774 pas Isait. 

Gjetja e kesaj monedhe ari sfidoi 
qarqet shkencore, per se u mbajten 
ligjerata dhe u shkruan me dhjetera 
artikuj. Prandaj, ne kemi mundesi qe 
supozimet shkencore qe kane ofruar 
historianet rreth kesaj feme, t'i mbe- 
shtesim si me poshte: 



Supozimi i pare thote se mbreti 
Offa ka pranuar fene islame. 

Supozimi i dyte thote se ai ka per- 
dorur fjalet arabe dhe ajetet kura- 
nore vetem si zbukurime te moned- 
hes dhe se ai nuk e dinte kuptimin e 
fjaleve. 

Supozimi i trete thote se mbreti 
Offa kete monedhe e ka farkuar qe 
t'u sherbente pelegrineve dhe pasu- 
esve te tij, te cilet deshironin ta kry- 
enin pelegrinazhin ne Jerusalem, 
d.m.th. ne kete menyre ai u ka lehte- 
suar rrugen atyre. Pra, thjesht per 
shkaqe politike. 

Supozimi i katert thote se mbreti 
Offa ne vitin 787 kishte bere mar- 
reveshje me Papen Adriani I, ne ba- 
ze te se ciles Offa kishte qene i obli- 
guar qe Papes t'i paguante haragin 
dhe se pikerisht per kete arsye ai i 
kishte farkuar keto monedhal 

Te perpiqemi tani t'i analizojme te 
gjitha keto supozime. 

Logjikisht, tri supozimet e fundit 
nuk do te mund te deshmoheshin, 
sepse eshte e pamundur qe nje su- 
ndimtar te shkruante ne monedha 
fjale - vetem per dekor te monedhes 



dituria islame / 197 



47 






tf^4alc^ 




- pa ditur kuptimin e tyre, dhe sido- 
mos kur behet fjale per Shehadetin, 
nje nga themelet e mesimeve 
islame. Edhe pse eshte fakt historik 
se disa sundimtare evropiane, te 
mahnitur jashtezakonisht nga qyte- 
terimi islam, dikur emrat e vet i kishin 
shkruar me shkronjat arabe ne mon- 
edhat qe farkonin, sig ka qene rasti 
me Alfonsin VIII, Vasilije Dimitrijevi- 
qin, disa princer Norman, Villiam Ro- 
xherin, madje edhe perandori gjer- 
man Henriku IV kishte urdheruar qe 
ne monedhen e tij te farkuar te shkr- 
uhej emri i kalifit abasid El-Muktedir 
Bil-lah, sepse Henriku ishte magjep- 
sur prej tij. Megjithekete, askush nga 
ata nuk e ka shkruar ne kete menyre 
dhe kaq gjate, - si? kishte shkruar 
mbreti Offa, - "Kelime-i Shehadetin", 
e qe te mos dinte kuptimin e tij (sig 
pohojne disa historiane). 

Supozimi i trete eshte jashtezako- 
nisht i guditshem dhe joreal, sepse si 
do te kerkonte Papa nga mbreti Offa 
qe ky te farkonte monedha me kup- 
timin e fjaleve islame per besimin, i 
cili do te ofrohej ne emer te tatimit?! 
A eshte kjo e logjikshme dhe sido- 
mos edhe per faktin se nuk njohim 
qendrimin e Rapes se atehershem 
ndaj Islamit? Per kete arsye eshte 
normale qe Papa te mos perfillte nje 
shkrim te tille ne monedhen qe mer- 
rte ne emer te tatimit, qofte ajo edhe 
ne forme dekorimi ne monedhe. 

Per sa i takon supozimit te katert, 
ai po ashtu eshte veshtire i pranue- 
shem dhe i argumentuar, sepse 
eshte veshtire te bindesh dike se 
mbreti Offa kishte farkuar monedha 
qe t'ua lehtesonte vendesve te tij pe- 
legrinazhin - shkuarjen dhe qendrim- 



in ne Kuds (Jerusalem), sa kohe qe 
fare mire eshte e njohur se asokohe 
myslimanet nuk i pengonin dhe as u 
shkaktonin veshtiresi pelegrineve 
per t'i vizituar vendet e shenjta, kjo 
ne njeren ane. Kurse ne anen tjeter, 
te krishteret e kishin te lejuar te hy- 
nin e te leviznin lirshem ne vendet 
islame, madje pa kurrfare kushtesh. 
Mund te supozohet edhe munde- 
sia qe mbreti Offa, ne ate kohe nuk 
kishte mundesi te farkonte monedha 
dhe keshtu ne ato rrethana ai ka 
mundur te farkonte keto monedha 
ne ndonje vend arabo-islam. Edhe 
kjo hipoteze nuk do te shtrohej si e 
mundshme, sepse enciklopedia Bri- 
tanica ne menyre te prere thekson 
se rendesia e ketij sundimtari qen- 
dron ne faktin se ai kishte themeluar 
nje mbreteri dhe se kishte farkuar 
monedha, ne te cilat ai kishte shkru- 
ar emrin e mbretit (d.m.th. emrin e 
vet) dhe te dhenen se kush e kishte 
farkuar monedhen. Perveg kesaj, 
monedhat e asaj kohe bartin figuren 
e mbretit Offa ose figuren e bashke- 
shortes se tij - Cynethryth. Nje meto- 
de e ketille e farkimit te monedhave 
ne Angli ka zgjatur disa shekuj, qe 
ne menyre te qarte mund te verteto- 
het ne monedhat e farkuara qe gjen- 
den ne koleksionin numizmatik te 
farkuar gjate kohes se ketij sundim- 
tari, e qe jane te emeruara me ter- 
min Coins, si dhe me biografine e tij 
te theksuar ne enciklopedine Britani- 
ca. Pra, ajo qe eshte thene ne Brita- 
nica, nuk le vend per dyshime se 
gjoja ky sundimtar nuk kishte pasur 
mundesi te farkonte monedha ne 
farketarine e vet. 



Nga sa u tha me lart, mund te ko- 
nstatohet se mbreti Offa kishte pran- 
uar Islamin, por qe te argumentohet 
kjo, nuk posedojme kurrfare doku- 
mentesh, perveg kesaj monedhe. Pa 
dyshim, shkak per mosposedim 
dokumentesh, sig pohojne disa his- 
torians, ishte qendrimi i Kishes An- 
glikane, e cila ishte perpjekur t'i 
asgjesonte te gjitha dokumentet qe 
kishin te benin me kete sundimtar te 
fuqishem dhe me pranimin prej tij te 
fese islame. 

Tani mund te shtrohet pyetja: Va- 
lle, a e kishte pranuar Islamin vetem 
mbreti Offa me anetaret e familjes se 
vet dhe me te afermit e tij? Edhe 
kesaj pyetjeje nuk mund t'i jepet 
pergjigje, por mund te supozojme se 
mbreti ishte takuar dhe kishte pasur 
kontakte me disa myslimane e me 
disa shkencetare myslimane, atehe- 
re kur kishte vizituar Jerusalemin, 
andaj edhe e kishte pranuar fene is- 
lame. Mirepo, eshte me se e gudit- 
shme se as enciklopedia Britanica 
dhe as ajo e Frances - Larousse, 
nuk shenojne kete fakt, d.m.th. 
takimin e mbretit Offa me myslima- 
net dhe me shkencetare myslimane, 
por teresisht e heshtin dhe e kaper- 
cejne, gje qe na bind se edhe keto 
vepra kaq te njohura shkencore nuk 
u afrohen disa fakteve historike nga 
pozicioni i objektivitetit shkencor. 



l\/larre nga: "Glasnil<", nr. 5, 
Sarajeve, 1986, f. 577-579 



Pergatiti: 
S. Mehmeti 



48 



dituria islame / 197 



Me shkas 



A eshte Kurani kopje e Bibles? 



Senad Makoviq 

Shume prej kundershtareve te Islamit 
mundohen te mbjellin faren e dyshi- 
meve rreth feshtjes se Kuranit dhe 
prejardhjes se tij. Armiqte e Islamit 
dita-dites mundohen te shpifin dhe te hapin 
polemika mbi autenticitetin (vertetesine) e tij 
si liber Hyjnor. Shume libra, revista dhe me- 
die te ndryshme Kuranin Famelarte e paraqe- 
sin si nje veper te mendjes njerezore, krijuar 
prej nje "mashtruesi" te pejgamberise. Puna 
e madhe e tyre ka pasur nje objektiv te qarte, 
ate te 9oroditjes se njerezve te thjeshte e te 
pafajshem nen masken e punimeve shkenco- 
re. Disa mundohen te paraqiten perpara ma- 
ses me masken islame, duke menjanuar tek- 
stet e tij e duke ndryshuar koncepte e parime 
baze, per interesa te ndryshem, ne shume 
raste politike e financiare. Disa te tjere hedh- 
in dyshime se Muhamedi a.s. duhet te jete 
autor i vetem i ketij libri, dhe behen shume 
shpifje e trillime ne adrese te Islamit, Kuranit 
dhe Muhamedit a.s. Shume kemi degjuar e 
shume kemi per te degjuar. . . 

Kurani vete u pergjigjet ketyre trillimeve 
me nje pergjigje te sakte dhe vendimtare. 
AUahu xh.sh. thote: 

"Nuk eshte e logjikshme te mendohet se 
ky Kuran eshte i trilluar prej dikujt. AUahu 
eshte vertetues i asaj (shpalljes) qe ishte me 
pare, dhe sqarues e komentues i librit. Nuk 
ka fare dyshimi se eshte (i zbritur) nga Zoti i 
boteve. Perkunder kesaj, ata (idhujtaret) tho- 
ne se ate e trilloi ai (Muhammedi). Ti thuaj: 
"Sillne pra ju nje kaptine te ngjajshme me 
kete, madje thirrni ke te doni ne ndihme, pos 
All-Uahut, po qe se jeni te drejte ne ate qe 
thoni". Per ja, ata pergenjeshtruan ate (Kur'- 
anin) pa e kuptuar dhe pa ju ardhur shpjegimi 
i tij. Po keshtu, genjenin dhe ata qe ishin me 
perpara. Shiko si ishte perfundimi i zuUum- 
qareve. Ka prej tyre (te te cilet u dergua Mu- 
hammedi) qe e besojne ate (Kur'anin), e ka 
prej tyre edhe asish qe ate nuk e besojne. Zoti 
i njeh me se miri kokefortit". (Junus 37-40) 

Prej shpifjeve te shumta qe i adresohen 
Kuranit Famelarte, eshte edhe kjo qe kinse 
Kurani eshte kopje e Bibles, apo Muhamedi 
a.s. huazoi prej librave hebraiko-kristiane 
dhe e perpiloi Kuranin, e kopjoi ate nga auto- 
re dhe burime te tjera. 

Faktikisht kjo akuze eshte riperteritje e 
pohimeve te vjetra pagane te kohes se Pejga- 
mberit Muhamed, ndonese ne nje forme 
tjeter: 

Edhe thane: "(per Kuranin) Jane legjenda 
te te pareve, qe ai (Muhammedi) kerkoi t'i 
shkruhen ato, e i lexohen atij mengjes e 
mbremje". (Furkan, 5). 




"Atij nuk mund t'i mvisiiet e paverteta nga asnje ane; esiite i zbritur 

prej te Urtit, te Lavdisiimit". 

(Fussilet, 42) 

"Perliundrazi, Ne te paverteten e godasim me te verteten diie ajo (e 

verteta) triumfon mbi te, kurse ajo (genjeshtra) zhduket". 

(Kuran, Enbija 18) 



Sipas logjikes se kesaj akuze, duke qene 
se Kurani flet per shume ngjarje te cilat per- 
menden gjithashtu edhe ne Bibel, ky u dash- 
ka te jete nje kopje e saj. Mirepo kjo akuze 
eshte fare e paargumentuar. Pikesepari ngja- 
shmeria nuk do te thote medoemos kopjim. 
Allahu e ben te qarte ne Kuran se mesazhi qe 
ai po shpallte nepermjet Muhamedit a.s., nuk 
ishte difka e re, por ishte vetem nje vazhdim 
i zinxhirit te mehershem te porosive dhene 
nga Zoti nepermjet pejgambereve. 

"Ne te frymezuam ty me shpallje sikurse 
patem frymezuar Nuhun dhe pejgamberet 
pas tij; patem frymezuar Ibrahimin, Ismajlin, 
Is-hakun, Jakubin dhe pasardhesit e tij, Isain, 
Ejubin, Junusin, Harunin, Sulejmanin, e 
Davudit i patem dhene Zeburin". (Nisa, 163) 

"E, sa pejgambere kemi derguar te popujt 
elashte?!.(Zuhruf, 6) 

"Secili popuU kishte te derguarin e vet, e 
kur u vinte i derguari i tyre, ne mesin e tyre 
behej gjykimi i drejte, atyre nuk u behet pa- 
drejtesi". (Junus, 47) 

Eshte e natyrshme qe mesazhi i ketyre 
pejgambereve te ishte i njejte duke qene se 
ata vinin nga Zoti i njejte dhe tash, meqenese 
ne Bibel kane mbetur gjurme te mesazhit te 
vertete te percjelle nga pejgamberet, nuk 
eshte aspak e 9uditshme nese edhe ne Kuran 
gjejme paralelizma me ngjarje te caktuara. 
Akuza se Kurani eshte kopje e Bibles, vetem 
pse te dy librat flasin per disa ngjarje te njej- 
ta, eshte shume naive. 

E meta tjeter e kesaj akuze eshte se kurre 
nuk eshte gjetur se cili eshte ai person miste- 
rioz nga i cili Muhamedi a.s. te kete mesuar 
Biblen apo mesimet hebraiko-kristiane, per 
t'i "shfaqur" ato me pastaj ne Kuran, per ars- 
yen e thjeshte se ai person apo ata persona 
nuk ekzistonin. Fakti qe Muhamedi a.s. gjate 
tere jetes se tij nuk diti te lexonte e te shkru- 
ante, perben nje pengese te rendesishme. Do 
te ishte e pamundshme qe ai, ne ato kushte, 
te mund te mblidhte tere ato materiale nga 
fifutet, te krishteret apo nga burime te tjera 
pagane, me qellim qe tere ato me pastaj t'i 
perpunonte dhe t'i recitonte per 23 vjet ne 
gjuhen e madherishme te Kuranit - pa ndih- 
men e nje pene. Kurani thote: 

"Ti (Muhamed) nuk ishe qe lexon ndonje 
liber para ketij, e as qe ta shkruaje ate me 
doren tende te djathte, pse atehere do te 
dyshonin ata te prishurit". (Ankebut, 48) 



Shtrohen pyetje: Cili mesues mund t'i 
mesonte Muhamedit a.s. nje besim te plote e 
koherent, qe do te kthente faqen e historise? 
Perse nuk u ngrit ai apo ata (ne qofte se ka 
pasur ndonje) kunder te ashtuquajturit nxe- 
nes, i cili vazhdonte ta mesonte dhe t'i injo- 
ronte ata ne te njejten kohe duke shpallur se 
mesimet atij i vinin nga nje burim hyjnor, si? 
eshte vete Allahu xh.sh.? E si mundet qe disa 
nga bashkekohesit e tij te krishtere dhe fifute 
te ishin here myslimane dhe te kishin besuar 
vertetesine e tij, ne qofte se e dinin se ai po 
kopjonte shkrimet e tyre te shenjta apo po 
mesonte nga rabinet ose prifterinjte e tyre? 
etj. 

Versioni i pare arab i Dhiates se vjeter 
doli 200 vjet pas vdekjes se Muhamedit a.s. 
dhe versioni me i vjeter i Dhiates se re doli 
1000 vjet pasi na kish lene Muhamedi a.s.. 
Tomas Patrik Hjuz thote: "Nuk kemi asnje 
prove se Muhamedi pati mundesi t'i njihte 
shkrimet e shenjta. Duhet gjithashtu te kemi 
parasysh se nuk kemi asnje gjurme per ekzis- 
tencen e teksteve arabisht te Dhiates se 
vjeter perpara ardhjes se Muhamedit" . 

Nje tjeter aspekt i palogjikshem i kesaj 
akuze eshte se, megjitheqe ne disa raste Kur- 
ani flet per ngjarje te njejta me Biblen, ato ne 
asnje menyre nuk jane identike, por nderro- 
jne thelbesisht. Pastaj ky edhe ishte misioni 
themelor i Muhamedit a.s., qe te permireso- 
nte mesazhin e Zotit, i cili ishte korruptuar 
deri atehere. Ideja se Kurani ka huazuar nga 
Bibla, kundershtohet me tej edhe nga dalli- 
met themelore ne besim, qe i gjejme ne te dy 
tekstet. Po permendim disa nga keto dallime. 
P.sh., lidhur me konceptin e Zotit: Bibla 
Zotin e tregon si nje Zot qe lodhet (Ekzodi, 
31:17- Zanafilla, 2:2); nje Zot qe harron 
(Psalmi, 13:1- Vajtimet, 5:20); i pafuqishem 
(Zanafilla, 32:28); nje Zot qe fle (Psalmet, 



dituria islame / 197 



49 



44:23- 78:65); i pameshirshem (Psalmet 
77:7-9); dituria e manget e Zotit (Zanafilla, 
3:8); Zoti pershkruhet ne formen njerezore 
(Zanafilla, 1:26- 9:6); nje Zot qe ka familje 
(Ekzodi, 4:22 - Ligji i perterire, 32:19- 
Ezekieli, 16:3-32- Hebrenjve, 5:5- Psalmi, 
2:7); nje Zot qe ka nevoje per udheheqjen e 
njeriut (Exodi, 12:13); padrejtesia e Zotit 
(Jobi, 19:6-7); nje Zot qe prish premtimin 
(Levetiku, 26:44); nje Zot i cili pendohet per 
ate qe ben (Zanaflilla, 6:6-7), e shume argu- 
mente te tjera qe jane ne kundershtim me Qe- 
nien e Zotit xh.sh., kurse Kurani i hedh 
poshte keto trillime (shih ajetet qe u kunde- 
rvihen ketyre citateve biblike; Kaf, 38; Taha, 
52; Haxh, 74; Bekare, 255; Zumer, 53; Beka- 
re, 115; Shuara, 11; Nahl, 74; Ihlas, 1-4; 
Maide, 18; Furkan, 6; En-Am 59; Junus, 44; 
Nisa, 40; Ibrahim, 42; Rrum, 6, e shume ci- 
tate te tjera. 

Po ashtu, edhe ne konceptin e pejgambe- 
reve ka dallime. Bibla i quan profetet meka- 
tare, genjeshtare, tradhtare dhe u jep shume 
epitete te tjera, sikur te kene kryer vepra te 
shemtuara dhe te ndyra, etj. P.sh., sikur Luti 
a.s. beri zina me te dy bijat e tij (Zanafilla, 
19:30-38); Haruni a.s. si njeri qe paska kon- 
struktuar vifin per ta adhuruar izraelitet (Ek- 
zodi, 32:1-20); Sulejmani sikur qenkesh 
martuar me 700 gra e 300 konkubina dhe qe- 
nkesh kthyer ne idhujtari (1 Mbreterve, 1 1 :3- 
7); Zoti sikur e paska urdheruar profetin 
Osea qe te martohej me prostitute e te kishte 
femije te kurverise (Osea, 1:2); Jakobin e qu- 
an dinak dhe mjeshter te intrigave te shumta 
(Zanafilla, 27:16, 19-36/32:24-30); Juda 
sikur paskesh here zina me nusen e te birit, 
Tamaren, dhe ajo me te paskesh lindur dy bi- 
njake, Faresi e Zara, dhe prej Faresit, si fi"yt i 
kesaj zinaje, nderohen si stergjysherit e Jez- 
usit-Isait a.s., Davudi a.s., Sulejmani a.s. 
(Zanafilla, 38:12-30; Mateu, 1:3-16) etj. 
Kurse Kurani pejgamberet i ngre ne shkallen 
me te larte dhe i ben shembelltyre per ne. 
Dallime thelbesore gjejme edhe per sa i per- 
ket besimit ne jeten e tanishme dhe te perte- 
jme, ne konceptin e shpetimit dhe drejtimit 
ne jete. Po ashtu dallime kemi edhe lidhur 
me ngjarje historike, sepse Kurani dhe Bibla 
nuk perputhen: p.sh. tek Ademi dhe Havaja, 
tek Ibrahimi a.s., Ismailit, Ishaku, Luti, 
Musai, Isai a.s. etj. 

Teoria e huazimeve dobesohet me tej nga 
prania ne Kuran e historive dhe detajeve qe 
mungojne ne Bibel. P.sh. rrefimi mbi popu- 
Uin e Adit dhe Themudit mbi pejgamberet e 
tyre Hudin dhe Salihun a.s., qe nuk permend- 
en ne Bibel. Ne Kuran gjen edhe histori dhe 
detaje te tjera qe nuk gjenden ne Bibel, si 
ngjarja e Ibrahimit dhe mrekullia e tij, shpe- 
timi nga zjarri (mosdjegia ne zjarr), mrekull- 
ia e ringjalljes se shpendeve nga ana e 
Allahut xh.sh. Rasti i Isait a.s. qe ka folur 
qysh foshnje (ne djep), zogu qe e krijoi nga 
balta, e shume raste te tjera. (shih Kuran, 
2:258/2:260/3:37/3:46/3:49/ 
11:3/21:57/21:69/42:19 etj.) 




Shtrohet pyetja: Nga i mori Muhamedi 
a.s. kaq shume detaje per popujt dhe pejgam- 
beret dhe historite e tyre qe nuk i gjejme ne 
Bibel? Ne Kuran, kur flitet per popujt dhe 
pejgamberet e tjere, AUahu xh.sh. ia ben me 
dije Muhamedit a.s. per t'i treguar mases dhe 
njerezve ne pergjithesi se ai (Pejgamberi a.s.) 
as qe kishte marre pjese ne ato ngjarje, as qe 
kishte ditur gje mbi to gjere atehere, por 
eshte Vete AUahu xh.sh. Ai qe e kishte laj- 
meruar dhe se - ky Kuran eshte Fjale e Zotit 
te Madheruar: 

"Keto jane nga lajmet e fshehta (te hersh- 
me) qe po t'i shpallim ty. Ti nuk ishe nder ta 
kur i hidhnin shortet se cili prej tyre do te be- 
hej kujdestar i Mejremes, nuk ishe prane tyre 
as kur ata ziheshin ne mes tyre". (Ali-Imran, 
44) "E ti nuk ishe ne anen perendimore (te 
vendit ku AUahu i foli Musait) kur Ne Mu- 
sait ia besuam shpalljen (e heme pejgamber 
dhe e derguam te faraoni), e ti as nuk ishe aty 
prane". (Kasas, 44) "Keto jane disa rrefime 
te panjohura (per ty), qe po t'i shpallim ty, e 
qe para ketij (Kuranit) nuk i ke ditur as ti as 
populli yt. Pra te jesh i durueshem, se perfu- 
ndimi (i lavdishem) eshte per te devotshmit". 
(Hud, 49) "Nuk eshte e logjikshme te men- 
dohet se ky Kuran eshte i trilluar prej dikujt. 
All-Uahu eshte vertetues i asaj (shpalljes) qe 
ishte me pare, dhe sqarues e komentues i lib- 
rit. Nuk ka fare dyshimi se eshte (i zbritur) 
nga Zoti i boteve". (Junus 37) 

Po te analizohet Bibla ne teresi, do te gje- 
ndeshin shume kunderthenie, mospajtime, 
gabime ndermjet dy Dhiatave e citateve qe 
ka ne te, gje qe tregon se ne Bibel ka prekur 
dora e njeriut. Kurse te Kurani nje gje e tille 
nuk ekziston, sepse vete Kurani e mbron 
vetveten. AUahu xh.sh.thote: "A nuk e perfi- 
llin ata (me vemendje) Kuranin? Sikur te 
ishte prej dikujt tjeter, perve? prej AU-Uahut, 
do te gjenin ne te shume kunderthenie". (Ni- 
sa, 82) 

Bibla nuk eshte nje liber po nje permbled- 
hje librash. Bibla, sipas versionit protestant, 
permban 66 libra, kurse sipas versionit ro- 
mano-katolik permban 73 libra. Pse???! 

Bibla eshte nje perzierje e thenieve hyjn- 
ore dhe komenteve njerezore te atyre qe 
erdhen me pas, duke falsifikuar e ndryshuar 
shkrimin e shenjte dhe duke vendosur mend- 
imet dhe fjalet e veta ne te. (shih p.sh. Jere- 
mia, 8:8; Luka, 1:1-4; 1 Korintasve, 7:25). 
Origjinali i ketyre librave, si te Dhiates se 
vjeter edhe te Ungjijve, ka humbur. Kurani 



nuk permend komente dhe nderhyrje njere- 
zore, si? ka ndodhur me vete Biblen, madje 
edhe fjalet e Muhamedit a.s. nuk jane pjese 
te Kuranit, ato quhen Hadithe. 

Ne Bibel gjenden disa libra qe jane shkru- 
ar shume vjet pasi kishin vdekur ata pejgam- 
bere dhe jo ne gjuhen e pejgambereve duke 
krijuar keshtu nje numer veshtiresish per 
analizen e tyre, duke hasur ne gabime, kon- 
tradikta, mosperputhje faktesh etj. Kurse i 
tere Kurani u shkrua gjate jetes se pejgam- 
berit Muhamed a.s. dhe u mesua permendsh 
nga qindra njerez ne gjuhen origjinale. 

Te kater Ungjijte kanonike nuk ishin un- 
gjij te vetem. Vendimi, se ffare duhet te jete 
ne Bibel dhe ^fare jo, iu la gjykimit njerezor. 
Ne Islam nuk u mbajt asnje konference qe te 
caktohej se cila sure duhej te mbetej e cila te 
mos mbetej ne Kuran. Ne Dhiaten e re, te ka- 
ter ungjijte japin jeten dhe misionin e Isait, 
Jezusit a.s., kurse Kurani nuk eshte nje bio- 
grafi e Muhamedit a.s. shkruar nga pasuesit e 
tij. Ka edhe shume dallime te tjera ndermjet 
Bibles dhe Kuranit. 

Ideja se Kurani ka huazuar nga Bibla, 
eshte pa dyshim e gabuar. 

Keneth Kreg thote: "Muhamedi nuk pati 
asnje kontakt personal me shkrimet e shenjta 
paraardhese... Kemi pothuajse nje mungese 
absolute te asaj qe mund te quhej citim i 
drejtperdrejte nga secila Dhiate". 

Ndersa atyre qe akoma vazhdojne te bes- 
ojne se Kurani eshte veper e dikujt tjeter per- 
pos e Allahut xh.sh., u rekomandoj te lexojne 
ajetin kuranor: 

"A nuk e perfiUin ata (me vemendje) Kur- 
anin? Sikur te ishte prej dikujt tjeter, perve? 
prej AU-Uahut, do te gjenin ne te shume ku- 
nderthenie". (Nisa, 82) 

E nese akoma vazhdojne te jetojne ne bo- 
ten e ankthit dhe te dyshimit, Zoti i udhezo- 
fte! 

Kete shkrim po e perfundoj me fjalet e 
Allahut xh.sh. ne Kuranin e madherishem: 

"E edhe ai (Kurani) eshte shpallje (zbri- 
tje) e Zotit te boteve". (Shuara, 192) 

"E ju gjithsesi do ta kuptoni pas pak ko- 
hesh vertetesine e tij". (Sad, 88) 



Literatura e perdorur: 

- Kur'ani - Perkthim me komentim i H. Sherif 

Ahmetit. 

- Bibla - Diodati i Ri perkthim 1991-94. 

- Islami dhe Krishterimi, Halil Ibrahimi, botim i 

pare 2004 

- Burimet e Kur'anit, Hamza Mustafa Nijazi, Mi- 

trovice 1996 

- Dituria Islame, viti IX, nr.l78, Maj 2005, Prish- 

tine, "Koncepti i Zotit ne Bibel dhe ne Kur'an" 
- Senad Makoviq 

- Dituria Islame, viti IX, nr.180-181, Korrik - 

Gusht 2005, Prishtine, "Koncepti Pejgamberik 
ne Bibel dhe ne Kur'an" - Senad Makoviq 



50 



dituria islame / 197 



Bisede 



Ne Kyoto, ne Japoni, ne Asamblene e Tete Boterore, te Konferences Boterore per Religjion dhe Paqe pjesemarrse edhe Kosova, 
te cilen e perfaqesoi zonja KImete Zeqa: 

Ishte nje kenaqesi e vegante te ishe ne mesin e grave nga e gjithe bota 

I Sot jetojme ne nje bote te mbushur me konflikte. Konfliktet e dhunshme, qofshin ato shteterore ose joshteterore, 
imarrin jete njerezish dhe shkaterrojne komunitete. Komunitetet fetare ne menyre te vegante mund te luajne nje rol te 
Irendesishem ne identifikimin dhe ballafaqimin me te gjitha format e manifestimit te dhunes. 

I Duke prezantuar traditat e religjioneve te ndryshme ne gdo kend te botes, me teper se 800 prijes fetare prej me 
Iteper se 100 shteteve te botes, u mblodhen ne Kyoto, ne Japoni, ne Asamblene e Tete Boterore, te Konferences 
I Boterore per Religjion dhe Paqe. Tema e kesaj konference ishte: "Ballafaqimi me dhunen dhe avancimi i sigurise se 
Iperbashkef . Delegatet e kesaj asambleje ishin nga rrjetl boteror "Religjioni per paqe", ne te cilin ben pjese edhe 
Kosova. Ne kete konference Kosoven e perfaqesoi zonja Kimet Zeqa, e lindur ne Prishtine, ne nje familje me tradite 
fetare. Babai i saj eshte hafiz Muharrem Ramadani. Kimet! ka 38 vjet qe punon ne Qendren Kryesore te Mjekesise 
Familjare dhe eshte nje aktiviste e zonja dhe nje pjesemarrese ne disa takime te rrjetit "Religjioni per Paqe". 
I Ne nje bisede miqesore te zhvilluar bashkerisht, znj. Kimet na rrefen me teper lidhur me pjesemarrjen e saj ne kete 
[konference. 








^i^jiki 


^B|^*sJ^^^^^HL^^^^'^^]^H^||||flflH 


^BKattV!SM?im^^c^'^HHr 




D.I.: Znj. Kimet, gfare mund te na thoni lidhur me pjesemar- 
rjen tuaj ne Konferencen e Tete Boterore te rrjetit "Religjioni 
per Paqe"? 

Znj. Kimet Zeqa : Me 25 gusht 2006, ne Kyoto te Japonise 
u mbajt Konferenca Boterore e "Religjionit per Paqe". Ishin dy 
dite te ngjeshura me shume trajninne, diskutime dhe aktivitete. 
Moren pjese 514 delagate nga vende te ndryshme te botes, 
199 prej te cileve merrnin pjese per here te pare. Pjesemarresit 
per here te pare u pershendeten ne menyre te vegante nga 
sekretari I pergjithshem I konferences, DR. William F. Vendley. 
Ishte nje kenaqesi e vegante te ishe ne mesin e grave nga e 
gjithe bota, ne mesin e komuniteteve te ndryshme, religjioneve 
te ndryshme dhe zakoneve te ndryshme. 

D.I: Cila ishte tema l<yg e l<esaj konference? 

Znj. Kimet Zeqa: Tema bosht e kesaj konference ishte dis- 
kutimi mbi menyrat e tejkalimit te konflikteve te ndryshme nde- 
rnjerezore, dhe ne menyre te vegante i atyre religjioze. Qdo fe 
bazohet ne tolerancen e paqen dhe per kete arsye komunitet- 
et e ndryshme religjioze duhet te bashkepunojne per paranda- 
limin e konflikteve dhe lufterave. Per mua ishte nje kenaqesi e 
vegante te isha pjesemarrese ne keto diskutime. 

D.I. Sa shtete moren pjese ne kete konference? 

Znj. Kimet Zeqa: Ne kete konference moren pjese 154 
shtete me 514 delegate, 115 prej te cileve ishin gra. Kosova u 
perfaqesua per here te pare ne kete konference. 

Une kam marre pjese ne disa takime qe prej formimit te or- 
ganizates joqeveritare "Religjioni per paqe" ketu ne Kosove. 
Kam qene pjesemarrese ne takimin e kesaj organizate qe u 
mbajt ne Sarajevo ne 2003, ndersa ne vitin 2004 kam prezan- 
tuar ne Neum, ne nje trajnim shume te frytshem, ku jemi njo- 
hur me nga afer me aktivitetet e kesaj organizate ne Ballkan. 
Qellimi i ketij trajnimi ka qene diskutimi per menyrat e tejkalim- 
it te konflikteve te pasluftes. Kjo ka qene hera e pare qe jemi 
takuar me perfaqesuesit e komunitetit serb. 

D.I. Cilatjane pershtypjet tuaja te pergjithshme nga kjo kon- 
ference? 

Znj. Kimet Zeqa: Per mua pjesemarrja ne kete konference 
ka qene nje eksperience shume e frytshme. Secili komunitet 
paraqiste idete si t'i perballojme veshtiresite ne mes popujve 
dhe te gjithe bashkoheshin ne nje pike, - qe paqja dhe toleran- 
ca duhet te jene ne qender te gdo gjeje dhe duhet te fillojne qe 
ne familje. Perfaqesuesja e Indise, Ela Gandi, thote: "Paqen se 
pari duhet ta fillojme ne familje, me femije, ne komshi etj". 

Do te shfrytezoja rastin qe te falenderoj Departamentin per 
Gra te Bashkesise Islame te Kosoves dhe ne menyre te vegan- 
te znj. Besa Ismaili per perkrahjen qe me dha lidhur me pjese- 
marrjen ne kete konference. Gjithashtu nje falenderim i vegan- 
te shkon per te gjithe ata qe me ndihmuan qe ky prezantim i 
Kosoves te ishte sa me dinjitoz. 

(S. Dibra) 



dituria islame / 197 



51 



Neper Keshillat tane 



KBI i Rahovecit 



Me gfithe sfidat, 
e ardhmja eshte premtuese 



Disa te dhena per historikun e Rahovecit 

Territori i komunes se Rahovecit ben pjese ne rajonin 
e Prizrenit. Ky territor perfshin pjesen qendrore dhe ju- 
gore te Rrafshit te Dukagjinit. Gjate mesjetes, ne shek. 
XIV (1 348) Rahoveci permendet si nje vend qe kufizohet 
me disa fsliatra perreth. 

Ne pjesen e dyte te shekullit XVIII (ne vitin 1770) Ra- 
hoveci permendet si qyteze, me emertimin "Ravac", po 
ka edhe te tjera, qe gjenden ne harta te vjetra si: Rahu- 
az, Rahuiz, Rahova, Ravaz, Rahovce etj., ndersa ne vi- 
tin 1911, per here te pare shfaqet ne harte si Orahovac 
sipas (J. Cvijigit). Gjate vitit 1591 te gjitha vendbanimet e 
Anadrinise kane qene nen sundimi Administativ te nahi- 
jes se Hoges se Vogel, ku kihte 96 fshatra (S. Rizaj). 

Gjate shekullit XIX, me themelimin e vilajetit te Koso- 
ves me sell ne Shkup, duke filluar qe nga viti 1888, Pri- 
zreni u be perseri njeri nga gjashte sanxhaqet e vilajetit 
te Kosoves, ne perberjen e te cilit qene krijuar pese ka- 
za: Prizreni, Rahoveci, Tetova, Gostivari dhe Luma. Ra- 
hoveci behet si qender administrative e Anadrinise (M. 
Kaleshi ). Sipas nje burimi osman (viti 1667), Sanxhaku 
i Prizrenit kishte keto kadilleqe: Prizreni, Rahoveci, Su- 
hareka dhe Hasi i Prizrenit. 





Xhamia e Qarshise ne Rahovec e rindertuar me 2005 



Me 23.01 .1914 Rahoveci shpallet zyrtarisht si qytetes 
dhe ne te jetonin 4.529 banore, ndersa ne vendbanime 
perreth 34.000 banore. Me regjistrimin e vitit 1921, ne 
perberjen e komunes se Rahovecit kane qene kater (4) 
vendbanime, perfshire Bernjaken, Patoganin e Eperm 
dhe te Diet - me 3.714 banore. Ne ate periudhe perfshin- 
te Anadrinine dhe Llapushen. Ne regjistrimin e vitit 1931 
komuna e Rahovecit perfshinte gjithashtu kater vendba- 
nime: Rahoveci, Bernjaka, Patogani i Eperm dhe i Ulet, 
me 4.447 banore 

Ne periudhen prej vitit 1955, kur u shperbe rrethi i 
Anadrinise, me ndarjen e re rajonale u formua komuna e 
Rahovecit, e cila kaloi ne rajonin e Prizrenit, duke perf- 
shire 55 vendbanime. Ne vitin 1986 u be ndarja e komu- 
nes se Malisheves nga komuna e Rahovecit. 

Pas vitit 1990, perseri qeveria e dhunshme serbe ba- 
shkoi territorin e komunes se Malisheves ne territorin e 
komunes se Rahovecit, dhe kjo zgjati gjer ne vitin 1999. 
Me ardhjen e forcave te NATO-s, Qeveria e Perkohshme 
mor vendimin qe te formohej perseri komuna e Malishe- 
ves, dhe tani komuna e Rahovecit ka 35 vendbanime 
dhe ne te jetojne 69.019 banore, me nje dendesi mesa- 
tare prej 250 banoresh ne 1 km^ 

Disa te dhena per historikun 
e Keshillit te Bl-se te Rahovecit 

"Keshilli i Bashkesise Islame i Rahovecit eshte the- 
meluar ne vitin 1950; me heret territori i Rahovecit ka 
qene ne kuaderte KBI-se te Prizrenit, mirepo organizimi 
i jetes fetare islame ne kete rreth daton qe nga ardhja e 
Perandorise Osmane. 

Me heret, ne kuader te KBI-se te Rahovecit, ka qene 
edhe territori qe tash eshte ne kuader te KBI-se te Mali- 
sheves. Ndersa tani, KBI i Rahovecit aktivitetin e zhvill- 
on vetem ne territorin administrativ te Rahovecit" - na tha 
ne fillim kryetari i KBI-se te Rahovecit, Is'hak ef. Rexhe- 
pi, i cili vazhdoi: 



52 



dituria islame / 197 




isak ef. Rexhepi, kryetar 



"Ne kuader te keshillit Bl-se te Rahovecit kemi 22 
xhami, ku zhvillojme aktivitetin fetar. Te gjitha xhamite 
ne fshatrat e KBI-se te Rahovecit kane ne pronesi disa 
ara, mal dhe varreza, qe jane ne funksion te mbarevajt- 
jes se punes ne xhamine perkatese. Madje disa xliami, 
perpos prones qe permendem ma lart, kane slitepi per 
imame, si? jane: xhamite ne Krushe te IVladhe, ne Xerxe, 
ne Fortese, ne Brestovc, ne Hoge te Vogel, ne Ratkovc, 
ne Drenovc, ne Pastasel dhe ne Zatriq". 

IVle tutje Is'hak efe- 
tndiu sqaron: "IVlirepo 
duhet ditur se, perja- 
shtuar arat ne Rahovec, 
Poto9an, Xerxe dhe ne 
Krushen e Madhe, pro- 
nat e tjera nuk sjellin te 
hyra ne KBI-ne e 
Rahovecit". 

Ndersa per ish-pron- 
at e xhamise se Qarsh- 
ise, kryetari na kujton: 
"Deri ne vitin 1960 xha- 
mia e Qarshise kisht 
vakefet e veta, te cilat me vone u uzurpuan dhe u tjeter- 
suan nga sistemi monist, i cili ne forma te ndryshme uz- 
urpoi dhe tjetersoi pronen e vakefit ne qytetin e 
Rahovecit. 

Eshte shume me rendesi te permendet qe, me ard- 
hjen e komunisteve ne pushtet pronen qe kemi pasur 
rreth xhamise se Qarshise, na e kane konfiskuar dhe, pa 
kurrfare te drejte, ne te kane ndertuar objekte publike te 
infrastruktures. Kjo eshte bere nga komunistet, me qel- 
lim qe te ishin sa ma afer xhamise se Qarshise, qe te 
kishin nje pasqyre me te mire se kush shkonte ne xhami, 
ne menyre qe te benin presion me te madh kunder fese. 
Ngjitur me xhamine e Qarshise qe ndertuar hoteli "Kri- 
stal", ku perdoreshin ushqime te ndaluara sipas Islamit. 
Prane xhamise se Qarshise, ne pronen e KBI-se, ne vitin 
1960 eshte ndertuar edhe Shtepia e kultures". 

I pyetur se a e kane dokumentacionin e nevojshem 
me te cilin deshmohet pronesia, Is'hak efendiu thote: 

"Ne e kemi dokumentacionin, por duhet ditur se kemi 
pasur pune me nje sistem qe ka vepruar ne baze te udh- 
ezimeve te partise komuniste, keshtu qe pronat tona te 
uzurpuara dhe te tjetersuara u jane dhene per t'i shfry- 
tezuar institucioneve te ndryshme apo ndermarrjeve te 
ndryshme, prandaj me egjistrimin kadastral te vitit 1955- 
56, eshte nderruar titullari dhe prona eshte bartur ne 
pronesi te komunes. Keshtu, p.sh., trualli i xhamise ku 
eshte objekti i xhamise dhe shtepia e imamit te xhamise 
ne Fortese (ish-Bellacerke) dhe disa parcela ne Rat- 
kovc, - jane regjistruar ne emer te komunes etj". 

Prona e vakefit 

Lidhur me interesimin tone per vakefet e KBI-se, Is'- 
hak efendiu thote: 

"Ne si keshill nuk kemi prona qe na sjellin te hyra. Ke- 
shilli i Bashkesise Islame i Rahovecit, afer xhamise se 
Qarshise ka nje prone e cila na eshte marre dhe ne te 
eshte ndertuar Shtepia e kultures. Kete shpresojme qe, 
pas miratimit te ligjit per kthimin e pronave, do te na e ri- 



kthejne, sepse eshte prone jona dhe vetem ne jemi pro- 
nare te ligjshem te saj. Pastaj prone kemi edhe ne Rat- 
kovc e ne Krushen e Madhe, ku jane marre pronat dhe 
jane tjetersuar e u jane dhene institucioneve te ndry- 
shme. Prona te vakefit ne shumicen e fshatrave jane tro- 
jet e xhamive, dhe pak toke, ku jane varrezat, por kemi 
edhe disa ara qe jane dhene me qira. 

Pronat e KBI-se te Rahovecit 

Vendi sasia 

Rahovec 42 are; 

Krusha e Madhe 1 hektar e 6 are; 

Xerxe 1 hektar e 92 are; 

Poto^an 98 are; 

Brestovc kemi 2 hektare e 50 are; 

Drenovc 1 hektar, keshilli e shfry- 

tezon per nevojat e xhamise, ndersa ne Ratkovc kemi 
nje lokal qe nuk e shfrytezojme dhe nga individet e pa- 
pergjegjshem qe na pengojne, nuk mund ta shfrytezo- 
jme. 

Shkalla e centralizimit 

Pyetjes sone se nga sa per qind e anetaresise kane 
arriturte vjelin anetaresine, zyrtaret e KBI-se te Rahove- 
cit iu pergjigjen: 

"Ne si keshill, vjeljen e anetaresise ne qytetin e Ra- 
hovecit e kemi filluar qe nga viti 2000, mirepo mungesa 
e tradites dhe gjendja e veshtire financiare, kane bere qe 
te mos kemi rezultate te mira. Mbetet qe ne te ardhmen 
te bejme me shume ne kete drejtim dhe te bejme vjeljen 
e anetaresise ne nivel te keshillit. Me centralizimin e 
anetaresise, mendojme qe do te permisohet sado pak 
gjendja e rende financiare. 

Keshilli aktual i Bashkesise Islame i Rahovecit 

(drejtuesit) 

- Is'hak Rexhepi; 

- Nysret Abazibra; 

- Shani Sylka; 

- Xhemajli Kastrati; 

- Shkelzim Jemini; 

- Osman Xhemaj; 

- Zaim Berisha; 

- Bashkim Cmega; 

- Bedri Sylka. 

Punonjes te administrates: 

- Halit Shala - sekretar; 

- Nysret Abazibra - kryeimam; 

- Sabahudin Kollari - arketar. 

Kryetaret e dehtastiem te i<esliiilit te 6as/7/ces;se Isiame 
te Raliovecit 

- Xhemajli Aliaga (Durguti) 1952; 

- h. All ef. Dermala 1956; 

- h. Qemajl ef. Durguti 1961; 

- Bajram Sada 1972; 

- h. Hasan Vu^iterna 1977; 

- h. Muhedin Limanmera 1989; 

- h. Hidajet Vu?iterna 1988; 



dituria islame / 197 



53 



- h. Xhemajli ef. Kastrati 1988; 

- h. Selim ef. Paqarizi 1991; 

- h. Bedri Sylka 1996; 

- h. Idriz Vugiterna 1997; 

- h. Ibrahim Qmega 1995. 

Organizimi i keshillit 

"Sipas normave ligjore e kushtetuese te BIK-se te Ko- 
soves, ne kemi bere me kohe edhe sistemin dhe 
kompletimin e sherbimeve te keshillit, keshtu qe tani 
funksionojne keto sherbime te rregullta: 

- sekretaria - sherbimi juridik, 

- arketari -sherbimi i financave, 

- kryeimami - sherbimi fetaro-kulturo-arsimor", - thote se- 

kretari i KBI-se te Rahovecit, Halit ef. Shala, dhe va- 

zhdon: 

"Ne te gjitha xhamite qe funksionojne, kemi imame, 
disa prej te cileve kane pergatitjen e duhur profesionale 
e disa te mesme, ndersa myezine te rregullt nuk kemi; 
detyren e myezinit e kryejne vullnetare, kryesisht xhem- 
atlinj vendes. 

Ne keshillin e Bashkesise Islame te Rahovecit kemi te 
punesuar gjithsej 25 punetore: 

- 22 imame; 

- 3 punonjes ne administrate (sekretari, kryemami dhe 

arketari)". 

Demet e shkaktuara gjate luftes, 
ne KBI-ne Rahovecit 

Per demet e shkak- 
tura ne Luften e fundit, 
sekretari Halit ef. Shala 
thote: 

"Gjate luftes armiku 
Serb, si ne te gjitha vi- 
set e tjera te Kosoves, 
gjithashtu edhe ne raj- 
onin e Rahovecit 
shkaterroi, dogji dhe 
demtoi shume xhami e 
prona te tjera te ke- 
shillit. Mirepo, pas perfundimit te luftes, keshilli beri 
vieresimin e demeve materiale shkaktuar keshillit nga 
ana e paramilitareve dhe forcave serbe. 

Krahasuar me keshillat e Bl-ve ne qytetet e tjera te 
Kosoves, del se KBI-ja e Rahovecit dhe rajoni i Rahove- 
cit eshte me i demtuari dhe me i shkaterruari gjate luftes 
se vitit 1999". 

Xhamite dhe shtepite e xhamive te djegura 
dhe te demtuara gjate luftes 

Te shkaterruara teres is ht: 

- Xhamia ne fshatin Brestovc 

- Xhamia ne fshatin Hoge e Vogel 

- Xhamia ne fshatin Apterushe 

- Xhamia ne fshatin Reti e Eperme 

- Xhamia ne fshatin Reti e Poshtme 

- Xhamia ne fshatin Celine 

- Mejtepi ne fshatin Celine 

- Mejtepi ne fshatin Krusha e Madhe 




Halit ef. Shala, sekretar 



Te demtuara: 

- Xhamia ne fshatin e Krusha e Madhe; 

- Xhamia ne fshatin Nagavc; 

- Xhamia ne fshatin Fortese (ish-Bellacerke); 

- Xhamia ne fshatin Zatriq; 

- Xhamia ne fshatin Za?isht; 

- Mejtepi i Molla Males ne Rahovec; 

- Teqja e Helvetive; 

- Teqja e Rrufaive. 

Shtepite e xhamive te shkaterruara teresisht 

- Shtepia e xhamise ne Krushen e Madhe; 

- Shtepia e xhamise ne Hogen e Vogel; 

- Shtepia e xhamise ne Fortese (ish-Bellacerke); 

- Shtepia e xhamise ne Ratkovc; 

- Shtepia e xhamise ne Drenovc; 

- Shtepia e xhamise ne Pastasel; 

- Shtepia e xhamise ne Opterushe; 

- Shtepia e xhamise ne Zatriq. 

J eta f eta re 

Per zhvillimin e veprimtarise fetare ne territorin e KBI- 
se te Rahovecit, - kryeimami Nysret ef. Abazibra, thote: 

"Prej aktiviteteve me te rendesishme qe vien te per- 
menden, eshte mbajtja e mesimbesimit me te rinjte. 
Xhamia e Qarshise ne Rahovec, ku sherben Shani ef. 
Sylka, eshte e njohur per aktivitete fetare dhe sidomos 
per organizimin e mesimbesimit rregullisht gjate tere 
vitit. Ketu vIen te permendet qe Shani ef. Sylka, brenda 




Xhamia me e madhe ne komunen e Rahovecit eshte xhamia e Krushes se 
Madhe, qe ka permasat 1 9 metra gjate e 1 2 metra e gjere. 



54 



dituria islame / 197 



10 vjetve te fundit, ka arritur qe aty hatmen ta kryenin 
gjashte gjenerata, me numrin e pergjithshem te ndjeke- 
sve qe kane mbaruar atmen - mbi 300. Ne kete xhami 
rregullisht mesimbesimin e vijojne me shume se 250 
nxenes, 200 prej te cileve dine te lexojne Kuran. 

Gjate pushimeve verore numri i nxenesve qe vijojne 
mesimbesimin arrin deri ne 500. Per mbajtjen e mesim- 
besimit ne kete xliami, perpos imamit Shani ef. Sylka, ja- 
ne te angazhuar edlie Nusret ef. Abazibra, Adnan ef. 
Pallqa dhe Emin ef. Durguti. Mesimbesimi mbahet para 
namazit te drekes dlie pas namazit te iqindise, gdo dite 
perveg se premtes dlie se shtunes. Programi eshte ne 
pajtim te plote me Kushtetuten e Bl-se te Kosoves. Nxe- 
nesit jane te ndare ne kater grupe, ne baze te moshes 
dhe njohurive te arritura". 

Ne vazhdim kryeimami Abazibra thote: 

"VIen te ceket se nga filli- 
mi i vitit 2007 do te organizo- 
jme ceremoni te dua-hatmes 
te me sliume se 50 nxene- 
sve. Perveg aktiviteteve me 
te rinjte, mesimbesimi mba- 
liet edlie per te rritur ne xlia- 
mite e Qarsliise, te Kadirit, 
Sokolit dhe ne Xhamine e 
re, nga ana e imameve qe 
sherbejne ne keto xhami, ku 
vetem gjate ketij viti me shu- 
me se 50 veta jane aftesuar 

per leximin e Kuranit. Ne ^^sref ef. Abazibra, kryeimam 

xhamine e Sokolit Amir ef. 

Sylka mban ligjerata per te rinj pas namazit te akshamit 
dhe te jacise. Ketu vIen te permendet se prej janarit 
2007 do te organizojme kursin e gjuhes angleze, dhe 
krahas tij, do te jete edhe kursi fetar. Ne pergjithesi ne 
xhamite e qytetit, me kthimin e kuadrit te ri, verehet duk- 
shem permiresimi i struktures se xhematit gjate pese ko- 
heve te namazit, sidomos ne namazin e xhumase." 

Ndersa per aktivitete te tjera perveg mesimbesimit, 
kryeimami Abazibra shprehet: 

"Gjate vitit 2006 kemi organizuar 5 tribuna fetare ne 
Qendren kulturore te Rahovec, ku perveg pjesemarrjes 
aktive te imameve te keshillit, kemi pasur edhe mysafire 
nga Prishtina, Prizreni dhe Tetova. Prania e besimtareve 
ne keto tribuna ka qene shume e mire. Kurse gjate mua- 
jit te bekuar te Ramazanit te ketij viti, me iniciativen e 
disa xhematlinjve bamires, kemi shtruar iftare per me 
shume se 500 agjerues. 

Xhamite qe mbajne mesimibesim te rregullt 

Xhamia Numri i vijuesve te mesimbesimit 

- xhamia e Qarshise 250 

- xhamia e Sahatit (sokolit) 30 

- xhamia e Kadirit 30 

- xhamia e Re 15 

- xhamia e Krushes Madhe 50 




Xhamite ku mesimbesimi mbahet 
gjate veres dhe gjate Ramazanit 

- xhamia e Qarshise 500 

- xhamia ne Apterushe 40 

- xhamia ne Zaqisht 20 

- xhamia ne Celine 20 

- xhamia ne Drenoc 40 

- xhamia ne Pastasel 20 

- xhamia ne Gur kuq 20 

- xhamia ne Refine e Ulte 30 

Xhamite ne te cilat mesohet leximi i Kuranit 

- xhamia e Qarshise 

- xhamia e Sahatit (sokolit) 

- xhamia e Kadirit 

- xhamia e Re 

Nje segment i vefante i aktivitetit tone eshte bashke- 
punimi yne me mediet lokale ketu. Duhet veguar se gjate 
tere vitit gdo te premte ne oren 20.00 mbajme ligjerata 
fetare, kurse nje here ne muaj konkursin (kuizin) e njo- 
hurive fetare, e gjate muajit te Ramazanit - ligjerata ne 
radio "Start" gdo dite pas namazit te teravise. Aktivitete 
te ketilla ne radio lokale vazhdojne ende rregullisht". 

Kryeimami shpjegon se ka pasur edhe aktivitete te 
tjera per festat e ndryshme islame, per se thote: 

"Me rastin e manifestimeve fetare, kemi organizuar 
programe dhe ligjerata te nevojshme. Per Ditelindjen e 
Muhamedit s.a.v.s. kemi organizuar nje program me li- 




Xhamio e pare e ndertuar ne koinunen e Rahovecit i perkef shekullit XVI 
dhe kjo eshte xhamia e Brestovcit, e ndertuar ne vitin 1 600. Xhamia ne 
Brestrovc, eshte djegur e shkaterruar teresisht nga forcat serbe me 1999, 
tani nga ish-xhamia ka ngelur vetme minareje dhe disa germadha mbi 
themelet e xhamise (shih foton). Ne Brestovc eshte ndertuar xhamia e re 
me 2006 por ne truall te ri dhe ne lagje tjeter 
Pastaj vjen xhamia e Qarshise e Rahovecit (1606), e cila tash eshte 
rindertuar si nje xhami madheshtore, dhe me tutje xhamia e Drenovcit 
(1710) dhe xhamia e Kodireve (1750) etj. 



dituria islame / 197 



55 



gjerata ne Qendren kulturore te Rahovecit; poashtu 
edhe per hir te Israse dhe Miraxhit kemi organizuar pro- 
gram dhe ligjerata ne xhamine e Qarshise" 

Kurorezimi sipas parimeve te Sheriatit kryhet nga ana 
e kryeimamit, dhe per kete akt evidencohen te gjitha te 
dhenat. Po ashtu gjate ceremonise se varrimit, gdohere 
mbahet keshilla e rastit ne varreza nga ana e imamit qe 
eshte ne sherbim. 

Xhemati me i organizuar 

Per organizimin e xhematit ne KBI-ne e Rahovecit 
Nysret ef. Abazibra thote 

"Eshte veshtire te dallohen xhematet per sa i perket 
organizimit te tyre, per shkak se gdo xhemat bene perp- 
jekje qe te organizohet brenda mundesive te veta, megj- 
ithekete, vien te vefohet xhemati i xhamise se Qarshise 
ne Rahovec, i cili me organizimin e tyre dhe me ndihmen 
e qytetareve te tjere te Rahovecit, duke ndare kafshaten 
e gojes, me sakrifica e angazhime te palodhshme, ka 
arritur qe brenda 5 vjetesh, mu ne qender te qytetit te 
Rahovecit, te ndertoje nje xhami madheshtore, nje obje- 
kt gjigant qe eshte simbol i krenarise se qytetareve te 
komunes se Rahovecit. Kemi bindjen se xhamia e Qar- 
shise e Rahovecit eshte me e bukura jo vetem ne Koso- 
ve, por edhe ne rajon. Siperfaqja e saj per falje eshte 
620 metra katrore. I tere objekti I xhamise eshte i pajisur 
me nxehje qendrore. Kati perdhes eshte i parapare te 



perdoret per aktivitete te ndryshme, si: klasa per mesim- 
besim, biblioteke dhe salle leximi, aktivitete sportive dhe 
argetuese me te rinj etj. Ne objektin e xhamise se Qar- 
shise kushtet per organizimin e aktiviteteve me te rinj 
jane shume te volitshme, por ne mungese te mjeteve 
planet tona te shumta kane mbetur te parealizuara. 

Ne xhamine e Qarshise ne katin perdhes, perve9qe 
kemi klasa per mesimbesim, kemi ndare edhe nje loka- 
cion per biblioteke dhe salle leximi. Perveg librave ne 
gjuhen arabe, tani jemi duke grumbulluar edhe tituj ne 
gjuhen shqipe". 

Imami veteran 

Qemajl efendi Durguti. Ka sherbyer ne detyren e ima- 
mit me shume se 50 vjet. Ne nje mandat ka qene kryetar 
i keshillit. 

Bamiresi 

Tradicionalisht rahovecianet jane te njohur per bami- 
resi, dhe kete e kane deshmuar edhe duke ndertuar xha- 
mi, si ne qytet ashtu edhe ne fshatra, por ketu vIen te 
vegohet h.Xhemajl Korenica, i cili eshte ideator dhe udh- 
eheqes i punimeve ne ndertimin e xhamise se Qarshise. 
Ai per pese vjet me radhe i ka kryer punimet ne kete 
objekt pa kurrfare shperblimi financiar. 




Xhamia e Kadirve ne Rohovec 

Pasi qe ish-xhamia ka qene e ndertuar me material te debet eshfe prishur nga xhemafi dhe tani eshte ne ndertim e siper 



56 



dituria islame / 197 



Te arriturat e ketij Keshilli 

Pas luftes, nder hapat ma te medhenj qe ka bere ke- 
shilli i Bl-se te Rahovecit, jane: Ndertimi i xliamise se 
Qarshise ne Raliovec; ndertimi i xhamise ne Brestovc si 
dhe ndertimi i xliamise se Gurit Kuq, per se, perpos 
ndihmes qe dhane qytetaret per ngritjen e ketyre tri obje- 
kteve, ndihmuan edhe shoqata nga Bota Islame neper- 
mjet Kryesise se Bashkesise Islame te Kosoves, kurse 
ne ndertimin dhe rindertimin e xhamive te tjera te fsha- 
trave Krusha e Madhe, Zaqisht, IVlalesia e Vogel, Retia e 
Diet, Opterushe, Celine - kontributi ka qene nga vete ve- 
ndesit. Nder xhamite qe na u shkaterruan krejtesisht ne 
lufte dh qe kane mbetur ende pa u ndertuar, jane: xha- 
mia e Retise se Eperme dhe ajo e Ho9es se Vogel. 

Por, me gjithe rezultatet e arritura, ende mbetet per te 
bere shume pune; per kete mungesa e te hyrave paraq- 
et nje pengese serioze per realizimin e objektivave tane. 
Ne si keshill nuk kemi ndonje vakef qe sjell te hyra, and- 
aj mbetet qe ne te ardhmen, me ndihmen e organeve te 
Bl-se te Kosoves dhe te Kuvendit komunal e te donato- 
reve, - te krijojme vakefe qe sjellin te hyra, per te krijuar 
nje buxhet per pune normale. 

Nder te arriturat e keshillit zyrtaret e KBI permendin: 

- Sanimi i demeve te luftes; 

- Rindertimin e xhamive te shkaterruara gjate luftes; 

- Meremetimet dhe rindertimet e objekteve fetare; 

- meremetimi i xhamise ne Krushen e Madhe (2001); 

- meremetimi i xhamise ne Nagavc (2001); 

- meremetimi i xhamise ne Zaqisht (2001); 

- meremetimi i xhamise ne Fortese (ish-Bellacerke) 
(2001); 

- meremetimi i Xhamise ne Zatriq (2001); 

- meremetimi i Mejtepit te Molla eMales (2001). 




Xhom/o ne noqen e Vogel 

Xhomia eshte shkaterruor teresisht gjate luffes se vitit 1 999, dhe edhe 7 
vite pas perfundimi te luftes ende nuk eshte rindertuar, nga ish xhamio ka 
ngelur vetem nje pjese e minares. 



Te rindertuara prej themelit: 

- rindertimi i xhamise ne fshatin Retise se Poshtme 
(2003); 

- rindertimi i xhamise ne fshatin Brestovc (2006); 

- rindertimi i xhamise se Qarshise ne Rahovec (2005); 

- rindertimi i xhamise se Kadirit ne Rahovec (2006); 

- rindertimi i xhamise ne fshatin Apterushe (2005); 

- rindertimi i xhamise ne fshatin Celine (2005). 

Te rindertuara shtepite prej themelit 

- rindertimi i shtepise se xhamise ne fshatin Ho9a e Vo- 

gel (2004); 
-rindertimi i shtepise se xhamise ne fshatin Fortese (ish- 
Bellacerke) (2001); 

- rindertimi i shtepise se xhamise ne fshatin Drenovc 

(2004); 

- rindertimi i shtepise se xhamise ne fshatin Ratkovc 

(2005); 

- rindertimi i mejtepit ne Krushen e Madhe (2005). 

Ndertimi i xfiamive te reja 

- ndertimi i xhamise ne fshatin Malesia e vogel (2004); 

- ndertimi i xhamise ne fshatin Guri i Kuq (2004). 

Nevoja per xhiami te reja 

- ne fshatin Retia e Eperme; 

- ne fshatin Hoga e Vogel; 

- ne fshatin Qifllak. 

Nishanet 

Rahoveci si qytet ka nje trashegimi te pasur nga kul- 
tura materiale islame. Nje trashegimi te pasur ne kete 
rrafsh paraqesin nishanet mbi varrezat myslimane. Ato 
paraqesin nje trashegimi te lashte dhe deshmojne lash- 
tesine islame ne keto troje. Nga individe te paditur se 
gfare demi po benin, ato jane goditur dhe demtuar, mire- 
po KBI i Rahovecit, edhe atehere edhe sot, ka bere 
gmos qe nishanet te trajtohen si objekte me viera te la- 
shta historike. 

Sfidat 

- Angazhimi per rikthimin, kompensimin e pronave te uz- 

urpuara gjate kohes te sistemit komunist; 

- Krijimi i vakefeve te reja, te cilat do ta permiresonin gje- 

ndjen e rende financiare te ketij keshilli. 

Angazhimet per te ardhmen 

- inkasimi i anetaresise ne qytet; 

- centralizimi ne mbare territorin e keshillit te Bl-se te Ra- 

hovecit; 

- inkuadrimi i kuadrove me arsim te larte; 

- angazhimi ne ngjalljen e jetes fetare; 

- aktivizimi i forumit te gruas; 

- aktivizimi i forumit te te rinjve; 

- hulumtimi i donacioneve per rindertimin e xhamive ne 

Retine e Eperme dhe ne Hogen e Vogel; 

- ndertimi i nje xhamie ne fshatin Qifllak. 



dituria islame / 197 



57 



^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^1 


Pasqyre permbledhese per xhamite e KBI te Rahovecit 


Nr. 


Emri i xhamise 


Viti i ndertim- 
it 


Emri e mbiemri 
i imamit 


Pergatitja profe- 
sionale e imamit 


Emri dhe mbiemri i 
myezinit 


Sa l<ohe te namazit 
falen brenda dite^ 


1. 


Xhamia e Brestovcit 


1600' 


Bersan Elmazi 


e mesme 




5 


2. 


Xhamia e Qarshise ne Rahove 


1606' 


Shani Sylka 


superiore 




5 


3. 


Xhamia ne Drenovc 


1710 


Xhelal Ibrahimi 






5 


4. 


Xhamia e Kadirve ne Rahovec 


1750= 


Allan Pallqa 


superiore 




5 


5. 


Xhamia ne Zatriq 


1764 








vetem xhumate 


6. 


Xhamia ne Krushe te IVIadhe 


1780- 


Is'hak Rexhepi 


superiore 




5 


7. 


Xhamia ne Fortese 


1810= 


Sead Veha 


e mesme 




5 


8. 


Xhamia ne Xerxe 


1814 


Osman Xhemaj 






5 


9. 


Xhamia ne Pastasel 


1820'' 


Jusuf Krasniqi 


e mesme 




3 


10. 


Xhamia e Sahatit (Sol<olve) 


1824' 


Amir Sylka 


superiore 




5 


11. 


Xhamia e Kasumit 


1826" 


Kadri Durguti 


superiore 




2 


12. 


Xhamia e Apterushes 


1860» 


Bedri Sylka 






3 


13. 


Xhamia ne Ratl<ovc 


1870'° 


Naser Avdyli 






5 


14. 


Xhamia ne Celine 


1916" 


Shkelqim Jemini 


e mesme 




5 


15. 


Xhamia ne Hoqen e Vogel 


1920" 




e mesme 




vetem xhumate 


16. 


Xhamia ne Retine te Eperme 


1935" 


Sabahudin Kullari 


e larte 




vetem xhumate 


17. 


Xhamia e Retine Poshtme 


1947.4 


Salem Mahmuti 


e mesme 




vetem xhumate 


18. 


Xhamia ne Zaqisht 


1990" 


Zaim Berisha 


e mesme 




vetem xhumate 


19. 


Xhamia ne Nagavc 


1997 


Halit Shala 


superiore 




vetem xhumate 


20. 


Xhamia e Re ne Rahovec 


2003 


Emin Durguti 


superiore 




2 


21. 


Xhamia ne IVIalesine e Vogel 


2002 


Abedin Thagi 


e mesme 




vetem xhumate 


22. 


Xhamia ne Gur Kuq 


2003 


Afrim Halilaj 


e mesme 




5 



Fusnotat: 

1. Xhamia ne Brestovc eshte djegur e shkaterruar teresisht nga forcat 

serbe me 1999, tani nga ish-xhamia ka ngelur vetem minareje dhe 
disa germadha mbi themelet e xhamise. Ne Brestovc eshte ndertu- 
ar xhamia e re me 2006 por ne truall te ri dhe ne lagje tjeter. 

2. Mbi themelet e ish xhamise se garshise pas luftes eshte ndertuar nje 

objekt madheshtor perfundimi i se cilit eshte here me 2005, keshtu 




Xhamia e (Qarshise ne Rahovec 



qe tani xhamia e re (xhamia e garshise) ne Rahovec eshte nder 
xhamite me te bukura jo vetem ne Kosove po edhe ne rajon. 

3. Pasi qe ish-xhamia ka qene e ndertuar me material te debet eshte 
prishur nga xhemati dhe tani eshte ne ndertim e siper. 

4. Xhamia eshte rindertuar me 1974 ndersa eshte rinovuar edhe 2001. 

5. Xhamia eshte rindertuar me1995, ndersa eshte rinovuar me 2001. 

6. Xhamia eshte pa minare eshte rindertuar 
me 1975. 

7. Eshte rindertuar me1965. 

8. Eshte rindertuar 1958. 

9. Eshte rindertuar me 1983. 

10. Eshte rindertuar me 1990 kur i eshte 
ndertuar edhe minarja e re 

11. Xhamia eshte Meremetuar nje here pas 
Luftes se Dyte Boterore ndersa tani eshte ne 
rindertim e siper. 

12. Xhamia eshte shkaterruar teresisht gjate 
luftes se vitit 1999, dhe edhe 7 vite pas per- 
fundimit te luftes ende nuk eshte rindertuar, 
nga ish xhamia ka ngelur vetem nje pjese e 
minares. 

13. Xhamia eshte djegur gjate luftes se vitit 
1999 ende nuk eshte ndertuar, per momentin 
xhumate falen ne nje ode te improvizuar. 

14. Eshte rindertuar me 2003. 

15. Xhamia qe djegur gjate luftes se fundit 
me 1999, eshte rinovuar 2001. 

Pergatiten: S. Bajgora 
R. Shkodra 

(Ne numrin e ardhshem bejme 

prezantimin e KB Islame 

te Malisheves) 



58 



dituria islame / 197 



Aktuale 



Kete vit nga Kosova shkuan ne Haxh 784 haxhinj kosovare 



Si tradicionalisht, sivjet Kryesia e Bashkesise Islame te Ko- 
soves, per besimtaret kosovare ka bere organizimin shkuarjen 
ne haxh. 

Edhe kete vit Kryesia pat! dy aranzhmane-organizime, me 
autobus dhe me aeroplan. 

Pas! ishin bere pergatitje e duhura qe me kohe, me 14 dhje- 
tor nga qendrat kryesore te Kosoves, 289 haxhinj me autobuse 
u nisen per te kryer Haxhin ne vendet e shenjta - Meke e Me- 
dine te Arabise Saudite. 

Ne te gjitha qendrat prej nga niseshin haxhinj, si tradicionali- 
sht, u be percjelija e organizuar dhe, para nisjes se tyre, per- 
faqesuesit e Kkshillave te Bl-ve bene duane e haxhinjve. 

Nga Prishtina nisja e haxhinjve u be pas namazit te drekes, 
nga xhamia "Sulltan Mehemet- Fatih", ku ne prani te haxhinjve, 
familjareve qe kishin dale per t'i percjelle si dhe te shume xhe- 
matlinjve, nga zyrtaret e KBI-se te Prishtines, u be duaja e ha- 
xhinjve. Ndersa 462 haxhinj kosovare fluturuan me avione me 
16 e 17 dhjetor 2006 - nga Aeroporti i Shkupit per ne Medine 
te Saudise. Nisja e haxhinjve ishte parapare te behej nga Ae- 
roporti i Prishtines, por per shkak te kushteve te veshtira motit 



per shkak te mjegulles se dendur, nuk qe e munduar te nise- 
shin nga Aeroporti i Prishtines. Te shpresojme te mos kete ke- 
so problemesh per t'u kthyer. 




Sukseset tona 

Ish - Student! i Fakultetit te Studimeve Islame ne Prishtine, Sadik ef. Mehmeti, mori titullin shkencor 

Magjister i shkencave te historise 



Dite me pare, saktesisht me 22 nentor 2006, Sadik ef. Meh- 
meti, punonjes shkencor ne Arkivin e Kosoves, eshte kurore- 
zuar me titullin magjister i shkencave te historise. 

Perpara Komisionit vieresues te Fakultetit Filozofik - dega e 
historise te Universitetit te Prishtines, ne perberje te Prof. Dr. 
Gazmend Rizaj - kryetar, prof. Dr. Selim Daci - anetar dhe prof. 
Dr. Jahja Drangolli - mentor, Sadik Mehmeti, publikisht ka mbr- 
ojtur temen e magjistratures me titull "Valorizimi i dokumenteve 
dhe doreshkrimeve orientale ne Arkivin e Kosoves". 

Komisioni vieresues punen e kandidatit e gmoi si shume te 
dobishme dhe me interes per historiografine shqiptare dhe se 
ky punim u cilesua si nje hap i pare dhe i suksesshem ne valo- 
rizimin e dokumenteve osmane ne Arkivin e Kosoves, dhe si- 
domos ne venien ne pah te vierave te doreshkrimeve orientale 
ne Arkivin e Kosoves ne veganti dhe ne Kosove ne pergjithesi, 
teme kjo qe deri me sot nuk eshte studiuar tek ne. 

Duke folur per punen e kandidatit ne emer te Komisionit, 
vieresimin e ka bere mentori prof. dr. Jahja Drangolli, i cili, nder 
te tjera, ka theksuar se "Sadik Mehmeti ka studiuar dokumen- 
tet dhe doreshkrimet orientale ne Arkivin e Kosoves karakteri- 
stikat dhe llojet e tyre, dhe, sipas kandidatit, ne Arkivin e Koso- 
ves ruhen afro 3.000 dokumente osmane me viera historike 
dhe gjithsej 69 kodekse ose 99 vepra doreshkrim me gjuhe ba- 
ze arabishten, turqishten dhe persishten, dhe se keto doresh- 
krime qe ruan Arkivi i Kosoves, jane me shume interes, sepse, 
perveg te tjerash, tri prej tyre jane doreshkrime unikale dhe 
pasurojne listen boterore te doreshkrimeve orientale, madje 
njeri eshte autograf. Kandidati thekson po ashtu edhe shtrirjen 
kronologjike te ketyre doreshkrimeve, qe perfshijne pese she- 
kuj - XV-XX. Numrin me te madh te tyre e ndeshim ne sheku- 
llin XVII, ne shek. XVIII, shek. XIX. Nga keto doreshkrime, 74 
jane ne arabisht, 19 turqisht, 2 persisht, 1 persisht - turqisht, 1 
arabisht - turqisht, 1 arabisht - persisht dhe 1 ne gjuhen shqipe 
me grafi arabe. Tri prej ketyre jane unikate dhe datojne: nje 
nga vitit 1561, nje nga viti 1885 dhe nje nga viti 1925. Keto do- 
reshkrime kane peshe te posagme dhe vieresohen si shume te 
rendesishme. Ne kete kapitull behet fjale po ashtu edhe per 
tematiken e ketyre doreshkrimeve, duke filluar nga ato gjuhes- 
ore, juridike e fetare e deri tek shkencat natyrore dhe enciklo- 
pedite. Kandidati ve ne spikame se shumica e ketyre doresh- 
krimeve jane mesuar si libra didaktike neper medresete e 
kohes, pra edhe ne Kosove, kurse kopjimin e ketyre doreshkri- 
meve e kane bere dijetare dhe personalitete te ndryshem ne 
vende te ndryshme, duke filluar nga kopjuesit shqiptare ne vi- 




Biografi: 

Sadik (Sami) Mehmeti ka lindur mei 
02.04.1972 ne fshatin Kuk te Opojesi 
se Sharrit (ish-Dragashit). Shkollen fil- 
lore e mbaroi ne vendlindje, kurse te| 
mesmen "Alauddin" ne Prishtine. 
Eshte studenti i pare i diplomuar nel 
Fakultetin e Studimeve Islame nel 
Prishtine. Gjate viteve 1990-192 ka 
qene ne specializim te gjuhes arabe' 
ne Kajro. Gjate viteve 1997-2000 ka' 
punuar si mesimdhenes ne Medrese- 
ne e Mesme "Alauddin" - paraleija nei 
Prizren. Kurse gjate viteve 1997-1999 ka punuar si imam ne 
xhamine "Mesxhid" ne Prizren. Nga viti 1999 eshte punesuar 
ne Arkivin e Kosoves ne Prishtine, ku punon edhe aktualisht. 

set shqiptare e deri ne vendet me te largeta te Botes Islame. 
Ne kete kapitull behet fjale edhe per llojin e letres dhe te shkri- 
mit te ketyre doreshkrimeve, pastaj per madhesine e tyre, kali- 
grafine dhe arabeskat e ketyre doreshkrimeve, te cilat me 
koloritin e gershetimeve te flores, ornamenteve me motive te 
ndryshme ne kapaket e doreshkrimeve, paraqesin shembuj te 
shkelqyeshem te kaligrafise dhe te artit ne pergjithesi, kurse te 
artit islam ne veganti. Disa prej ketyre doreshkrimeve, per nga 
vIera artistike qe kane, bejne pjese nder krijimet me te bukura 
te kaligrafise islame ne bote". Edhe anetaret tjere te komision- 
it vieresuan larte punen e kandidat Sadik Mehmeti, duke thek- 
suar se ky studiues i ri ka haperuar i sigurt dhe me sukses ne 
nje fushe te shkences historike, te pa hulumtuar ende sa duhet 
nga shkenca shqiptare. Te theksojme se Sadik Mehmeti ka 
mbaruar medresene "Alauddin" ne Prishtine dhe eshte studen- 
ti i pare i diplomuar ne Fakultetin e Studimeve Islame ne Prish- 
tine, andaj sukseset e tij u bejne nder dhe njeheresh jane suk- 
sese edhe te ketyre institucioneve. Mr. Sadik Mehmeti eshte 
bashkepunetor shumevjegar dhe ish-anetar i redaksise se re- 
vistes "Dituria Islame". Ai ka marre pjese ne disa sesione dhe 
simpoziume shkencore ne vend dhe Jashte, si dhe ka botuar 
dhjetera punime shkencore dhe profesional ne revistat "Edu- 
kata Islame", "Takvim", "Vjetari i Arkivit te Kosoves", "Studime 
Orientale", "Kosova", "Zgjimi islam", "Sharri", "Universi", ne ga- 
zetat "Rilindja", "Epoka e re", "Zeri", "Bota sot". Eshte perkthy- 
es dhe bashkeperkthyes i pese librave nga islamistika. Mr. 
Sadik ef. Mehmetit i urojme shendet dhe pune te mbare shken- 
core. 

(r. shkodra) 



dituria islame / 197 



59 



Ne Universitetin Ummudurman te Hartumit ne Sudan 



Magjistroi Samir (Bajrush) Ahmeti, mesimdhenes i Historise Islame 
ne medresene e mesme "Alauddin" te Prishtines 

Me 17 gusht 2006 ne Universitetin Ummudurman, dega e Historise Islame, kandidati Samir Ahmeti nga Prishtina, para komi- 
sionit dhe ne prani te shume studenteve, mbrojti temen e magjistratures me titull "Roll i Osmanlinjve ne perhapjen e Islamit ne 
Kosove ne shekullln XV". 

Samir Bajrush Ahmeti, i lindur ne Prishtine me 1976, shkollen fillore dhe te mesmen (medresene "Alauddin") i kreu ne Pri- 
shtine, perte vazhduarstudimet universitare ne Jordan! dhe me pastaj ne Sudan studimet pasuniversitare, ku edhe u magjistrua. 

Ne kete punim te magjistratures, kandidati Samir 
I Ahmeti ka shtjelluar keta kapituj: 
Kosova para glirimit osman. 

Roll i thirresve islame ne perhapjen e fese islame ne 
Kosove para osmanlinjve. 
Qlirimi osman i Kosoves. 
Kosova nen sundimin osman. 
Komisioni vieresues perbehej nga: 
Prof. Dr. Es-sir Sej-jid Ahmed El Iraki - kryetar i komi- 
sionit. 

Prof. Dr. Abdul Kadir Uthman Muham-med Xhadu R- 
rab-b - mentor. 

Dr. Fejsal Muham-med Musa - anetar i komisionit. 
Kandidatit i urojme suksese te metutjeshme ne veprim- 
tarine shkencore dhe arsimore. 

Mr. Rrahim Aliu 





Xhamia me tadite mesimbesimi 

Me 2 prill 2006 ne qytetin Solothurn te Zvicres, u organizua 
manifestimi i duase se Hatmes se Kurani Kerimit nen udheheq- 
jen e imamit te xhamise - mulla Ismail ef. Raqipit. Fale punes dhe | 
aktivitetit te imamit te Xhamise, edhe kesaj radhe rinia | 
mergimtare nuk mbeti pa shijuar frymen dhe traditen islame. 

Ky program u organizua ne kuader te Bashkesise Islame te I 
Solothurnit. 

Ne kete manifestim moren pjese personalitete nga Bashkesia l[ 
Islame per Zvicer, nder ta vote kryetari Mr Rexhail ef. Aziri, si ' 
dhe shume imame te tjere. 

Ky manifestim pati nderin te kishte ne mesin e tij edhe myder- 
rizin dhe ish-imamin nga Kosova Lindore, te fshatit Dobrosin, - 
mulla Fehmi ef. Raqipi. 

Manifestimi filloi me leximin e nje pjese nga Kurani famelarte I 
dhe me pas fjalen e mori imami mulla Ismail ef. Raqipi, i cili foil 
per suksesin e nxenesve dhe tregoi numrin e nxeneseve qe 
bene hatme, qe ishin gjithsej 13 nxenese e me pas imami i pershendeti te pranishmit dhe i uroi prinderit e tyre per suksesin e 
treguar dhe keshilloi qe gjithmone te jene nen hijen e Kurani Kerimit. 

Perseri imami vazhdoi programin me nxeneset e veta duke lexuar pjese nga Kurani. Me pas fjalen e mori myderrizi nga 
vendlindja, mulla Fehmi ef. Raqipi, i cili foil per rendesine e Kuranit dhe fese islame ne pergjithesi, dhe per vlere,ne per ruajtjen 
dhe kultivimin e Islamit tek brezat e ardhshem. 

Me pastaj imami vazhdoi me programin e konkursit te dijes (kuiz) per Islamin. 

Pastaj fjalen e mori Kryetari i Bashkesise Islame per Zvicer, Mr. mulla Rexhail ef. Aziri, i cili foil per rendesine e mesimbesim- 
it ne Diaspore e ne veganti ne Zvicer, dhe per punen qe duhet here nga imamet per ngritjen e Islamit dhe edukimin e gjener- 
atave te ardhshme, duke e ditur faktin se jemi ne nje vend ku eshte veshtire te ruhet dhe te kultivohet tradita islame. Ai gjithash- 
tu ceku se vetem me angazhimin e imameve dhe prinderve, kjo gje mund te arrihet me sukses. 

Ne vazhdim nxeneset na freskuan me llahi dhe Kaside ne gjuhen arabe dhe shqipe. Gjithashtu xhematin e pershendeten 
edhe: 

1. Mulla Qemal ef. Raqipi, imam i mehershem ne kete xhami; 

2. Mulla Zejni ef. Halimi, imam ne xhamine e Zugit ne Zvicer; 

3. Mr. Abdullah ef. Esat, kryetar i Bashkesise Islame te Solothurnit. 

Ne emer te prinderve te pranishmit i pershendeti dhe falenderoi imamin per punen me nxeneset, juristi Halil Mustafa. 
Para se te perfundonte ky manifestim, imami i xhamise u dhuroi nga nje Kuran ne gjuhen shqipe te gjithe nxenesve per suk- 
sesin e treguar te tyre. 

Ne fund te manifesimit u be edhe duaja e Hatmes nga mulla Fehmi ef. Raqipi. Prgramin e drejtoi mulla Ekremi aktivist ne 
xhamine e Solothurnit. 

Me kete rast prinderit shtruan darke solemne per te pranishmit. 

Solothurn - Zvicer 
Pergatiti: A.E. 



60 



dituria islame / 197 



Diplomatja dhe shpirti i saj human! 



Sian Jones - sekretare e pare pran Zyres Britanike 
ne Prishtine, kishte qendrua ne Kosove per afer dy 
vite. 

Nga korrektesia, po takohej me njerez me te cilet 
kishte pasur pune dhe kontakte .thjesht , per t'u thene 
lamtumir. 

"Se shpejti kthehem ne Lender per te vazhdua 
punen ne ndonje mision tjeter. Nga Kosova po largo- 
hem me mbresa te mira. Takova shume njerez te cilet 
me impresionuan. Jusufi do te me mbaj ne lidhje me 
Kosoven edhe per nje kohe te gjate. 

Ai eshte nje djalosh dhjet vjegar nga nje fshat i 
Ferizajt. 

Babai i ishte vrare ne lufte, ndersa nena e kishte 
braktisur. 

Jusufi jeton me gjyshin, nje burre bujar dhe fisnik. 

Per Jusufin do te perkujdesem derisa ai te mbaroi 
shkollen dhe te behet i zoti i veti, vazhdoi Sian...." 

"E shef?! do te jem edhe me ne lidhje me 
Kosoven..." 

Edhe per te saten here u binda qe miresia e shpir- 
tit nuk duket.ajo mund te haset por vetem nese keni 
sens human. Ajo haset shpesh aty ku me se paku e 
prisni, ndersa mungon aty ku me se shumti shpresoni. 
Jeta ka rrjedhen e vet. 



Bashkesia Islame e Kosoves 
Keshilli i Bashkesise Islame - Istog 
Nr. 140/2006 
Dt. 6.12.2006 





I 



Keshilli i Bashkesise Islame ne Istog, ne mbledhjen e mbajtur me 06.12.2006, mori vendim perte publikuar kete: 

Konkurs 



Per plotesimin e vendeve te punes imam, mual-lim dhe hatib per 5 (pese) kohe namaz ne keto xhami: 

1. Xhamia ne Gurakoc 

2. Xhamia ne Banje 

Kushtet: 

1. Medreseja dhe Fakulteti i Studimeve Islame (diploma); 

2. T'i permbahet Kushtetutes se Bashkesise Islame te Kosoves dhe rregullores se Keshillit; 

3. Te posedoje aftesi komunikimi me xhemate; 

4. Te kete aftesi te organizoje aktivitetin fetar (mesim-besim). 

Kandidatet e intresuar duhet t'i dorezojne keto dokumente: 

- Kerkesen per punesim 

- Diplomen e pergatitjes se tij profesionale 

- Qertifikaten e mjekut 

- Qertifikaten e lindjes. 

Te ardhurat realizohen en baze te marreveshjes se imamit dhe xhematit te Xhamise. 
Dokumentet e pakompletuara dhe pas afatit nuk merren parasysh. 
Dokumentet dorezohen ne Keshillin e Bashkesise Islame ne Istog. 
Kunkursi mbete i hpaur 15 dite pas publikimit ne revisten "Dituria Islame". 




dituria islame / 197 



61 



Merhum 



HAXHI HAFIZ JAKUB DUKAGJINI MUQEZIU 

(Ne jemi le Zotit dhe tek Zoti do te kthehemi) 



Me date 13 dhjetor 2006 ne Prizren 
nderroi jete dhe u varros Hafiz Jakub 
Muqeziu, hoxhe, imam, hafez, patriot, 
atdhetar, nocionalist dhe veteran i njohur 
i kesaj ane te Dukogjinit i Nocional De- 
mokrates Shqiptore dhe Ballit Kombetar. 

Hafiz Jakub Muqeziu u lind ne Prizren 
ne vitin 1919, mejtepin e kreu prane 
xhamise se Emin pashes, dhe me pastaj 
vazhdoi edhe mesimin e hifzit (perme- 
ndsh) te Kuranit tek mentor! i njohur i 
asQJ kohe, muhofiz Beqir Kajserliu, i cili 
njekohesisht ishte edhe imam I xhamise 
se Emin pashes. Hifzin e kreu per 3vjet, 
ne vitin 1937, ne moshen IS-vjegore. 
Pas kesaj vijoi mesimet per disa vite ne 
Medresene e Gazi Mehmed pashes te 
Prizrenit tek myderrizet njohur te asaj 
kohe - Abdullah efendiu, Sylejman efe- 
ndiu dhe, ne fund, tek Hasan efendi Na- 
hi, myderriz i njohur gjakovar, gjer ne 
mbylljen e dhunshme te medresese se 
Gazi Mehmed pashes ne vitin 1 947 nga 
pushteti i atehershem komunist. 

Pas ripushtimit serb te Kosoves dhe 
vendosjes se pushtetit komunist, ai u 
inkuadrua ne celulen ilegale te Komitetit 
Nacional Demokratik Shqiptar te rrethit 
te Prizrenit dhe veproi aktivisht ne ilega- 
litet te plote gjer ne vitin 1950. Ne vitin 
1946, me force, rihapi Vakefin e Prizren- 
it, i cili ne ate kohe gjendej ne dershanen 
(mesonjetoren) e medresese, ndersa sot 
gjendet ne kompleksin e Lidhjes Shqipto- 
re te Prizrenit, e njohur me mire si godina 
e Lidhjes Shqiptore te Prizrenit. Vakefi 
ishte mbyllur nga pushteti komunist vend- 
or. Ne vitin 1947 mori detyren e imamit 
te xhamise se Sinan pashes, qe e kreu 
me sukses gjer ne vitin 1950. Ne vitin 
1946, me vullnetin dhe deshiren e flakte 
qe kishte ndaj fese islame, ndermori ak- 
sionin, krye me vete, qe per ate kohe ish- 
te nje flijim i jashtezakonshem duke 
marre parasysh rrethanat aktuale, - per 
riaktivizimin e topit ne Kalane e Prizrenit, 
i cili njoftonte per iftarin - perfundimin e 
agjerimit ditor te muajit te Ramazanit, nje 
tradite nder shekuj ne qytetin e lashte te 
Prizrenit. Aktivizimin e arriti dhe sherbim- 
et e mirembajtjes se topit ne Kalane e Pri- 
zrenit e kreu plot 4 vjet (1946, 1947, 
1948, 1949), dhe nga viti 1950 topi i 
Kalase se Prizrenit,per te mos u ringjallur 
kjo tradite e mire islame, as sot e kesaj 
dite. Sipas mendimit (jo vetem timit) Ke- 
shilli i Bashkesise Islame i Prizrenit, si or- 
gani zyrtar dhe kompetent per mbareva- 
jtjen e jetes islame ne bashkepunim me 
organet komunale te Prizrenit, do te 
duhej te merrte iniciativen per ta vazhdu- 
ar kete tradite edhe ne kohen tone. Kur 
jemi tek topi, nuk mund te mos permend 
rastin e Pejes, ku pas luftes se vitit 1 999 
ne Kosove, haxhi Rashid Gorani, nje atd- 
hetar dhe besimtar i devotshem nga Peja, 
pas 50 vjetesh qe kishte ruajturtopin me 




Haxhi Hafiz Jakub Dukagjini - Muqeziu 



fanatizem ne shtepine e vet, sigurisht ne 
nje grope, e nxori nga dheu dhe ne diten 
e pare te Ramazanit e aktivizoi per te sin- 
jalizua iftarin e pare te Ramazanit. Per fat 
te keq, por gjate aktivizimit, topi eks- 
plodoi dhe haxhi Rashid Gorani humbi 
jeten, por deshiren e zjarrte per te riak- 
tivizuar kete tradite te bukur te Ramazanit 
e goi ne vend. Lum Kosova qe ka pasur 
burra atdhetare dhe besimtare te tille per 
vatan e iman, sig ishin haxhi Rashid 
Gorani e hafiz Jakub Muqeziu, po edhe 
shume burra te tjere. 

Pas denoncimit te celules se Komitetit 
Nacional Demokrat Shqiptar ne Prizren, 
hafiz Jakub Muqeziu qe burgosur me 
shoket e vet dhe denuar me vdekje, nje 
denim qe me pastaj i qe kthyer ne 
burgim prej 20 vjetesh, perte kaluar plot 
12 vjet ne kazamatet e Nishit, duke bere 
pune te rende fizike. Por Hafizi i nderuar 
nuk ndenji kot as ne burg, vegse aty 
mesoi mjeshterine e xhampreresit, qe i 
ndihmoi shume pas daljes nga burgu, 
sepse do te hapte nje dyqan perte mba- 
jtur gjalle familjen per vite me radhe. Pas 
daljes nga burgu plot 7 vjet nuk iu lejua 
te punonte si predikues fetar dhe mezi ne 
vitin 1 969 u caktua per te punuar imam 
ne xhamine e Emin pashes, ku sherbeu 
plot 35 vjet, gjer ne vitin 2004 kur doli 
ne pension. Per plot 35 vjet, me perkush- 
tim te madh, punoi si imam dhe ne deka- 
da u mbojti shume te rinjve e te rejave 
mesimbesim dhe u mesoi shkronjat e 
Kuranit. 

Ai ishte nje burre i rralle shqiptar, i cili 
gmohej per idete e tij antikomuniste dhe 
antiserbe, si dy faktore me pasoja me 
tragjike per popullin shqiptar. Ai ne veper 
praktikoi thenien e njohur "Pa iman, s'ka 
vatan", qe do te thote - po fe, s'Ico as 
atdhe. Te gjithe atdhetaret gjate gjithe 
historise, pervegqe kane qene patriote te 
gmuar, kane qene edhe besimtare te 
devotshem. 



Hafiz Jakub Muqeziu ishte njeri tem- 
perament, po i drejte, guximtar dhe gjith- 
mone gati per gdo aksion a ide ne favor 
te geshtjes shqiptore dhe tradites fetare. 
Do te vegoja vetem disa nga cilesite e tij 
te shumta, nga jeta e bujshme e tij. Gjate 
kohes se Shqiperise Etnike, ne vitin 
1944, qe ftuar nga ulemaja e Shkodres 
qe gjate muajit te Ramazanit te kendonte 
mukabele (Kuran) ne njeren prej xhamive 
te shumta atje. 

Nje dite prej diteve te kaluara ne 
Shkoder gjate Ramazanit, qe lutur nga 
ulemaja e Shkodres qe para tyre, edhe 
pse ne ate kohe ishte ne moshe mjaft te 
re (25 vjeg), t'ua kendonte Mevludin ne 
gjuhen origjinale - turqisht. Ky moment 
ne jeten e tij ka qene nje ngjarje teper e 
madhe, duke pasur parasysh nje respekt 
te posagem qe ka treguar ulemaja e 
Shkodres per nje hafez te ri kosovar. Po 
ashtu gjate vizites qe i bera Shqiperise ne 
vitin 2001, vizitova edhe Komunitetin 
Mysliman Shqiptar, ku takova kryetarin e 
saj ne ate kohe, Hafiz Sabri Kogi. Kur u 
njohem ne audience tek Hafiz Sabri Kogi, 
posa i tregova qe jam kosovar nga Pri- 
zreni i lashte, ai me pyeti menjehere se si 
e kishte mikun dhe jaranin e tij Hafiz Ja- 
kub Muqeziun .1 tregova se ishte i forte si 
geliku dhe i etshem per pune dhe se she- 
rbente imam ne xhamine e Emin pashes. 
Ai me tregoi se shoqerimi i tij me hafiz 
Jakub Muqeziun datonte qysh nga koha 
e Shqiperise Etnike, kur kishte qene ne 
Shkoder. Hafiz Jakub Muqeziu, per festat 
ne dyqanin e vet shpaloste gjithmone 
flamurin kuqezi, per te cilin ka pasur 
probleme dhe telashe te medha, por 
asnjehere nuk u perkul dhe gjithmone 
qendroi stoik ne idealet e tij atdhetare 
kombetare. 

Pas renies se sistemit komunist, kur u 
krijua sistemi shumepartiak, hafiz Jakub 
Muqeziu mori pjese ne shume takime 
dhe aktivitete te Partise Nacional Demo- 
krate Shqiptore e me vone edhe te Ballit 
Kombetar, si veteran i aktiviteteve te para 
antikomuniste dhe antiserbe gjate viteve 
1945-1950. 

Hafiz Jakub Muqeziu u varros me 
nderime te larta fetare e atdhetare me 1 3 
dhjetor 2006. Faljes se xhenozes ne 
xhamine e Bajraklise i priu kryeimami Ali 
Vezaj, ndersa fjale rasti mbajten koleget 
e tij veterane te NacionalDemokrates 
Shqiptore. 

Ne perfundim te ketij perkujtimi, e lus 
Zotin e Modheruar qe, per kontributin e 
dhene per vatan e iman, Hafizin e nderu- 
ar, to shperbleje me shkallet me te larta 
te Xhenetit firdevs. Amin! 

FaikMIFTARI 



62 



dituria islame / 197